Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
i
AIKLAMALAR .................................................................................................................................. ii GR ...................................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 ................................................................................................................... 3 1. STERLZASYON TEDBRLER ..................................................................................................... 3 1.1. Sterilizasyon ................................................................................................................................ 3 1.2. Sterilizasyon Amalar ................................................................................................................ 4 1.3. Steril Ortamn zellikleri ............................................................................................................ 5 1.4. Sterilizasyonun Kullanm Alanlar .............................................................................................. 5 1.5. Sterilizasyonda Kullanlan Cihaz eitleri .................................................................................. 6 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................... 7 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................................... 9 RENME FAALYET2 ................................................................................................................. 10 2. STERLZASYON YNTEMLER ................................................................................................. 10 2.1. Sterilizasyon eitleri ................................................................................................................ 10 2.2. Is (Scaklk) ile Yaplan Sterilizasyon ...................................................................................... 11 2.2.1. Alevden Geirme ............................................................................................................... 11 2.2.2. Mikro Dalga Scakl ....................................................................................................... 12 2.2.3. Kuru Haval Sterilizasyonlar ............................................................................................. 12 2.2.4. Basnl Buhar Sterilizatrleri ........................................................................................... 14 2.3. Szme ile Yaplan Sterilizasyon ................................................................................................ 16 2.4. Kimyasallar ile Sterilizasyon ..................................................................................................... 17 2.4.1. Etilen Oksit ile Sterilizasyon ............................................................................................. 18 2.5. Inlama ile Sterilizasyon .......................................................................................................... 19 2.5.1. UV Inlar ile Sterilizasyon .............................................................................................. 19 2.5.2. X Inlar ile Sterilizasyon ................................................................................................. 20 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................. 21 LME VE DEERLENDRME ................................................................................................... 23 RENME FAALYET3 ................................................................................................................. 24 3. STERLZATR CHAZLARI ELEKTRKSEL BALANTILARI VE BESLEME NTELER .............................................................................................................................................................. 24 3.1. Sterilizatr Cihazlarnn Elektriksel zellikleri ........................................................................ 24 3.2. Sterilizatr Cihazlarnn Besleme Devre emas ....................................................................... 26 3.3. Anakart Besleme nitesinin almas ..................................................................................... 26 3.4. Istc Besleme nitesinin almas ......................................................................................... 28 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................. 30 LME VE DEERLENDRME ................................................................................................... 32 RENME FAALYET4 ................................................................................................................. 33 4. STERLZATR CHAZLARININ MONTAJI ............................................................................... 33 4.1. Sterilizasyonun Uygunluunu Test Eden ndikatr eitleri .................................................... 33 4.2. Sterilizatr Cihazlarnn Kuruluca Ortam artlar .................................................................. 35 4.3. Sterilizasyon Cihaz Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar...................................................... 38 4.4. Teslim Tutana rnei............................................................................................................. 40 4.5. Garanti Belgesi .......................................................................................................................... 41 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................. 43 LME VE DEERLENDRME ................................................................................................... 45 MODL DEERLENDRME ............................................................................................................. 46 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................................... 48 KAYNAKA ........................................................................................................................................ 51 NDEKLER
ii
AIKLAMALAR KOD 523EO0446 ALAN Biyomedikal Cihaz Teknolojileri DAL/MESLEK Tbbi Laboratuvar ve Hasta D Uygulama Cihazlar MODLN ADI Sterilizasyona Giri MODLN TANIMI Sterilizasyon tedbirlerini, yntemlerini, sterilizatr cihazlar elektriksel balantlar ve besleme niteleri, sterilizatr cihazlar montaj ile ilgili temel bilgi ve becelerin kazandrld bir renme materyalidir. SRE 40/32 N KOUL Bu modln n koulu yoktur. YETERLK Sterilizasyon nitelerinde kurulum hazrlklar yapmak MODLN AMACI Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda sterilizasyon tedbirleri almay, sterilizasyon yntemlerini ayrt etmeyi, sterilizatr cihazlar elektriksel balantlar besleme nitelerini kontrol etmeyi, sterilizatr montajn yapabileceksiniz. Amalar 1. Sterilizasyon tedbirlerini alabilecekseniz. 2. Sterilizasyon yntemlerini ayrt edebileceksiniz. 3. Sterilizatr cihazlar elektriksel balantlar ve besleme nitelerini kontrol edebileceksiniz. 4. Sterilizatr cihazlarnda montaj yapabileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam: Statik elektrikten arndrlm ortam Donanm: Servis el kitab, sterilizatr cihaz, elektriksel gvenlik analizr, AVO metre, nem ler, s ler, su terazisi LME VE DEERLENDRME Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
AIKLAMALAR
1
GR
Sevgili renci,
Salmz kazanmak iin gittiimiz hastane ve poliklinikler zaman zaman salkl bireyler iin bile tehdit oluturabilecek dzeyde mikrobiyolojik riske sahiptir. Bu tehditlerden korunmamzn yolu klinik, laboratuvar ve hastanelerin yeterli sterilizatr ekipmanlarna sahip olmasndan ve bunlarn salkl bir ekilde almasndan geer.
Elinizdeki modl ile sterilizasyon ilemi iin alnacak tedbirleri, sterilizasyon yntemlerini, sterilizasyon cihazlarnn elektriksel balantlarn ve besleme niteleri ile sterilizasyon cihazlarnn nasl montaj edileceini greceksiniz.
Tbbi cihaz ve sistemlerin bulunduu ortamlarn insan sal ve evre iin nemli riskler tadn unutmaynz. Bu cihazlarla alrken zerinize den sorumluluun son derece byk olduunu ve ok kk ihmallerin ne kadar byk sonular dourabilecei bilinciyle hareket ediniz ve tm almalarnzda bu duyarll gsteriniz.
GR
2
3
RENME FAALYET1
Sterilizasyon tedbirlerini alabileceksiniz.
Sterilizasyon nedir? Sorusunun cevabn aratrnz. Bir mikrobiyoloji laboratuvarna giderek yaplan almalar hakknda bilgi alnz. Bir tbbi laboratuvara giderek sterilizasyon amal ilemleri aratrnz.
1. STERLZASYON TEDBRLER
Mikroorganizmalarn, tm canllar gibi uygun ortamlar bulduklarnda beslenerek oaldklarn, toprak, hava, insan vcudu ve tm evremizde yer aldklarn biliyoruz.
Tbbi ve cerrahi giriimler srasnda mikroorganizmalar tanmlamak amacyla retmek istediimizde, kullanacamz ara gere, besi yeri gibi ortamlarn mikrop tamamasn isteriz. Ayrca itiimiz suyun, tkettiimiz yiyeceklerin ve ieceklerin hastalk yapc mikroplardan uzak olmas gerekir. Ameliyathane, diyaliz, youn bakm, transplantasyon (organ nakli), yenidoan bebek nitelerinin havalandrmas ve donanm malzemelerinin belirli standartlara uymas gerekir.
Direnli mutantlar oluturabilen, evre artlarna uyan sporlu ekillere dnebilen mikroorganizmalarn, istenmedii durumlarda tamamen veya ksmen yok edilmesinin gereklilii ortaya kmaktadr.
1.1. Sterilizasyon
Dnyadaki btn canllar gibi mikroorganizmalar da kendileri iin uygun ortamlarda beslenerek oalr. Bulunduklar yerde kendilerine zararl olabilecek eitli etkenlere kar yaam sava vererek soylarn devam ettirir. Bazlar spor tekil ederek d ortamda yllarca canl kalabilir.
Saprofit (rkl bakteri) olanlar doada cansz ortamda oalr. Canllarda yaayanlara parazit denir. Parazitlerden kommensal olanlar canllarn vcudunda zarar vermeden beslenerek oalr. Ancak bulunduklar canlnn vcut direnci krldnda, dokularda oalarak hastalk yapan kommensallere potansiyel ya da oportnist (frsat) denir. Parazitlerden patojen olanlar canllarn hcre ve dokularnda oalarak hastalk yapar.
RENME FAALYET1 ARATIRMA AMA
4
D ortamda bulunan btn mikroorganizmalar ldrmek her zaman gerekli deildir. Dezenfeksiyon uygulanarak hastalk yapan yani patojen mikroorganizmalar ldrmekle de bulama nlenir. Dezenfeksiyon uygulandnda hastalk yapan ve yapmayan bakterilerin vejetatif ekilleri ile arbon gibi hastalk yapan bakterilerin sporlar lr. Saprofit bakterilerden bazlarnn sporlar ok direnli olduundan dezenfeksiyonla lmez. Bunlar hastalk yapmadndan, dezenfeksiyonla lmemelerine nem verilmez. Dezenfeksiyon cansz ortama uygulanr ve bu ilem yaplrken eyaya zarar vermemelidir. Dezenfeksiyon iin kullanlan maddelere dezenfektan denir. Dezenfektan maddelerin bazlar fazla sulandrlarak antiseptik madde gibi deriye hatta ak yaralara uygulanabilir.
Canl organizmann d rtsnde bulunan mikroorganizmalar ldrerek veya remesini durdurarak yerel olarak uzaklamasn salayan maddelere antiseptik, antiseptiklerin uygulanmas ilemine antisepsi denir.
Strilizasyon, herhangi bir maddenin veya cismin birlikte bulunduu tm mikroorganizmalarn ve bunlarn sporlarnn ldrlmesi ilemidir. Sterilizasyonun kelime anlam arnma olarak ifade edilebilir.
Resim1.1: Steril ameliyathane ortam Bu ilemi hafif, orta, ileri derecede sterilizasyon gibi ayrma imkn yoktur. Bu ilem sonucunda sporsuz bakteriler, viruslar, mantarlar gibi tm mikroorganizmalar ortadan kaldrlr. Sterilizasyon ya yaplmtr ya da yaplmamtr. Bu ilemin dereceleri ya da uygulama farkllklar yoktur.
1.2. Sterilizasyon Amalar
Sterilizasyonda temel ve ana ama steril edilmek istenilen ortamdaki tm mikroorganizmalar yok edilmesidir.
Sterilizasyon uygulamalar pek ok bakmdan nemlidir. ncelikle laboratuvarda analizde kullanlacak tm malzemenin (analiz rnei dnda) nceden sterilize edilmi olma
5
zorunluu vardr. Aksi hlde bata besiyerleri ve Petri kutular olmak zere kullanlacak materyalden gelen mikroorganizmalar sanki analiz edilen rnekten gelmi gibi sahte (false) pozitif sonulara neden olabilir.
kinci olarak kullanlm malzemenin mutlaka sterilize edildikten sonra ykanmas ve / veya pe atlmas gereklidir. Bu kural patojenlerin etrafa yaylmas tehlikesi yannda kanalizasyona verilen canl mikroorganizmalarn doal dengeleri bozmamas asndan da nemlidir.
1.3. Steril Ortamn zellikleri
Steril edilecek olan eyann sterilizasyondan sonra tekrar kontamine olmamas (steril olma zelliini kaybetmi) iin d ortamla ilgisinin kesilmesi lazmdr. Gerekli nlemler alnmam steril eya, havada bulunan tozlarla ve tozlar zerindeki mikroorganizmalarla kirlenir ve sterilitesi bozulur. Bundan dolay, steril edilecek eya uygun poetler iinde veya alminyum folyo ile sarlarak ya da tromel gibi kaplar iinde steril edilir. Herhangi bir ilem yaplrken alacak steril kabn aznn alevden geirilmesi ve mmkn olduu kadar ksa srede tekrar kapatlmas gerekir.
Resim 1.2: Sterilizasyon nitesi 1.4. Sterilizasyonun Kullanm Alanlar
Tpta eitli amalar iin sterilizasyon ilemlerinden yararlanlr. Cerrahide enfeksiyonlardan korunmak iin dokulara temas edecek aletlerin steril edilmesi gerekir. Vcuda rnga edilecek ilalarn da steril olmas gereklidir. Mikrobiyolojide de sterilizasyon
6
en nemli ilemlerden biridir. allan ortam, kullanlan alet ve gereler, besiyerleri mikroorganizmalardan arndrlmadka mikrobiyolojik almalarn yrtlmesi imknszdr.
Gda endstrisi de sterilizasyonun kullanld temel alanlardan biridir. Tketicilerin kullanmna sunulan gda rnlerinin elde edilmesinden retimine, paketlenmesi ve tketiciye ulamna kadar steril olma zelliini tama gerekir.
Dier kullanm alanlar ise kozmetik rn sterilizasyonu, ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu, hayvan yemi ve pet gdalarn patojen mikroorganizmalardan arndrlmasdr.
1.5. Sterilizasyonda Kullanlan Cihaz eitleri
Gnmzde teknolojinin gelimesine parallel olarak sterilizasyon ilemi iin kullanlan cihazlarda gelimi ve eitlenmitir. Sterilizasyon edilecek malzemenin eidine ve sterilazyon srelerine gre farkl cihazlar tercih edilmitir. Yaygn olarak kullanlan sterilizasyon cihazlarn ve temel alma sistemleri ilerleyen blmlerde ayrntl olarak izah edilecektir.
7
UYGULAMA FAALYET
Sterilizasyon cihazlar, steril edilmesi planlanan tehizat ve sarf malzemeleri iin steril ortam oluturulma tedbirlerini alnz.
lem Basamaklar neriler Temel i gvenlii tedbirlerini alnz. Sterilizasyon cihaz servis el kitabn okuyunuz ve talimatlar takip ediniz. Sterilizasyon cihaz kurulumu iin uygun ortam art gerekliliklerini tespit ediniz. Ortam artlarn (scaklk, nem, havalandrma ) kontrol ediniz. Mevcut tesisatn, cihaz altrmaya uygunluunu kontrol ediniz. Eer priz topraksz ise haric topraklama hatt ekiniz. Ortamn sterilzasyona uygunluunu kontrol ediniz. Steril edilecek tehizat ve sarf malzemenin sterilzasyon sonras muhafaza edilecei ortam artlarn kontrol ediniz. Tehizat ve sarf malzemenin kontamine olmasna neden olacak evresel faktrleri not alnz. Elde edilen bilgiler nda ortamn sterilzasyon cihazlar, steril edilecek tehizat ve sarf malzemelerin muhafaza edilmesi iin steril ortam oluturup oluturmadna karar veriniz. Ortam tespiti yapmadan nce mutlaka biyolojik ve kimyasal risklere kar nlem alnz. Steril edilmemi ve steril edilecek tehizat ve sarf malzemelerin ayn ortamda bulunmamasna dikkat ediniz. Kullanc gvenliini n planda tutacak tedbirleri gzard etmeyiniz. Enfeksiyon riskine kar kullanc ve yetkili personel haric kiilerin tespit edilecek ortama girmesini nleyecek tedbirleri gznnde bulundurunuz. Not alrken mutlaka titiz olunuz ve her trl ayrnty gznnde bulundurunuz.
UYGULAMA FAALYET
8
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Temel i gvenlii tedbirlerini aldnz m?
2. Sterilzatr cihaz servis el kitabndaki talimatlara gre ilemlerinizi gerekletirdiniz mi?
3. Sterilizasyon cihaz kurulumu iin uygun ortam art gerekliliklerini tespit ettiniz mi?
4. Ortam artlarn (scaklk, nem, havaladrma) kontrol ettiniz mi?
5. Mevcut tesisatn, cihaz altrmaya uygunluunu kontrol ettiniz mi? Eer priz topraksz ise harici topraklama hatt ektiniz mi?
6. Ortamn sterilzasyona uygunluunu tespit ettiniz mi?
7. Steril edilecek tehizat ve sarf malzemenin sterilzasyon sonras muhafaza edilecei ortam artlarn kontrol ettiniz mi?
8. Tehizat ve sarf malzemenin kontamine olmasna neden olacak evresel faktrleri not aldnz m?
9. Elde edilen bilgiler nda ortamn sterilzasyon cihazlar, steril edilecek tehizat ve sarf malzemelerin muhafaza edilmesi iin steril ortam oluturup oluturmadna karar verdiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
9
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Dezenfeksiyon cansz ortama uygulanr.
2. ( ) Sterilizasyon tm mikroorganizmalardan ve bunlarn sporlarndan arnmak demektir.
3. ( ) Canl organizmann d rtsnde bulunan mikroorganizmalar ldrerek veya remesini durdurarak yerel olarak uzaklamasn salayan maddelere antiseptik denir.
5. ( ) Kontamine olmu malzemeler tekrar steril edilmelidir.
6. ( ) Antiseptiklerin uygulanmas ilemine sterilizasyon denir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. LME VE DEERLENDRME
10
RENME FAALYET2
Sterilizasyon yntemlerini ayrt edebileceksiniz.
Bir mikrobiyoloji laboratuvarna giderek yaplan almalar hakknda bilgi alnz. Sterilizasyon amal kullanlan kimyasal gazlar aratrnz. Bir salk kuruluuna giderek otoklavlarn kullanm hakknda bilgi alnz.
2. STERLZASYON YNTEMLER
2.1. Sterilizasyon eitleri
Mikroorganizmalar bilinmeden ve bunlar ortadan kaldrma dncesi olmadan nce insanlar deneme yanlma yoluyla bulduklar yntemleri kullanarak besinlerin mikroorganizmalar tarafndan bozulmalarn nleyici eitli yntemler gelitirmilerdir. Besin maddelerinin muhafazasnda stma, kurutma, tuzlama, ekerleme, mayalama, asitlendirme, baharat ve kokulu maddelerle muamele etme ilemleri ok eskiden beri ve gnmzde kullanlan yntemlerdir. lkemizde yanan kkrt duman ile kayslar saklama hlen kullanlmaktadr.
Kutsal kitaplar temizlik, beslenme, czzamdan korunma, atk maddelere kar dikkatli olma zerine tlerle doludur. Ayrca, tarihte Byk skenderin insanlarn dklarndan korunmak iin kamp yerini her gn baka yere naklettirdii, ordusunun ime suyunu kaynattrd, hayvan pisliklerini gmdrd, kpr ve dier yaplarda kullanlan aalar rmeye kar korumak iin zeytinya ile kaplatt bildirilmektedir.
Gnmze kadar ilk bulunan dezenfektanlarn daha etkin ve daha az yan etkilere sahip olanlarn gelitirmek iin youn abalar sarf edilmi ve birok dezenfektan madde kullanma sunulmutur. Ayrca sterilizasyon ve dezenfeksiyon amal birok aletin yaplmas ve uygulamalarla ilgili teknolojik gelimeler kaydedilmitir.
Tablo 1.2: Sterilizasyon uygulamalar eitleri 2.2. Is (Scaklk) ile Yaplan Sterilizasyon
Bu yntem, yksek scaklkta mikroorganizma proteinlerinin koagule olmas temeline dayanr. Uygulanmas kolay ve ucuz olduundan ve gvenilir sonu verdiinden, en sk kullanlan sterilizasyon yntemidir. Bu ilemde steril edilecek olan madde veya eyann sya dayankl olmas gerekmektedir.
Is ile sterilizasyonu etkileyen faktrler unlardr:
Is derecesi: Steril edilecek maddenin cinsine gre s ykselmesiyle daha ksa srede sterilizasyon salanr. Sre, s derecesi ile ters orantldr. Is derecesi ykseldike sterilizasyon sresi ksalr.
Ortamn nemi: Nem arttka daha dk s derecelerinde, daha ksa zamanda sterilizasyon salanr. Mikroorganizma iindeki su miktar arttka da sterilizasyon kolaylar. nk proteinler daha abuk koagule olur. lerinde ok az oranda su bulunan bakteri sporlar scakla ok dayankldr.
pH: Asidik veya bazik ortamlarda ntr ortama gre daha kolay sterilizasyon etkisi grlr.
Osmotik basn: Ortam basncnn az veya ok olmas sterilizasyonu kolaylatracaktr.
2.2.1. Alevden Geirme
Mikroskobik preparatlarn tespiti, ierisinde besi yeri bulunan petri kutular, tp erlenmayer gibi cam malzemeler kullanm ncesi ve sonrasnda alevden geirilerek sterilize
12
edilir. Sporlu basiller bulaan ameliyathane, kesimhane, kasap reyonlar vs. alevle (prmz) yaklarak veya alevden geirilerek sterilize edilebilir.
Resim 2.1: Alevden geirme 2.2.2. Mikro Dalga Scakl
X nlar, dalga boyu byk olduundan, mikrobisit (mikrop ldrc) zelliktedir. Gama nlar bakterisitdir, derinlere nfus edebilir, tm alan nlanabilir ve zararl etkilerinden dolay fazla kullanlmaz. Beta nlar, a yakn hzda hareket ederler, ortama kolay diffze (yaylma) olur ve sularn sterilizasyonunda kullanlr.
2.2.3. Kuru Haval Sterilizasyonlar
Kuru scak hava ile allan sterilizatrlere genel olarak Pasteur frn denmektedir. Bu frnlar, s kaybn nlemek iin, arasnda yaltm bulunan ift eperli yapdadr. Hastanelerde ve zellikle kk salk kurulularnda, muayenehanelerde yaygn olarak kullanlmaktadr. Kuru hava sterilizatrleri ve etvler kuru hava ile sterilizasyon yapan cihazlardr.
13
Resim 2.2: Kuru hava sterilizatrnn genel resmi A: Kuru hava sterilizatrnn kabin kaps B: LED yapl scaklk ve zaman gstergesi C: Scaklk ve zaman ayarlar D: Koruma amal termostat ayar E: Ama/ kapama anahtar F: Sigorta yuvas
Avantajlar
Pratik ve ucuz bir yntemdir, kurulmas ve bakm kolaydr. Metal ve ucu keskin aletlerde korozyona neden olmaz. Isya dayankl, ancak nemden etkilenen ya da buhar geirgen olmayan, buharla steril edilemeyen malzemelerin sterilizasyonu iin uygundur. Sterilizasyon sonras kurutma problemi yoktur. Ya gibi suda znmeyen maddelere kar etkindir. Az kapal kaplar sterilize edilebilir.
Dezavantajlar
Nemli sdan daha az etkilidir, sporlar kuru sya nemli sdan daha direnlidir. Yntem, sya duyarl malzemelerde (plastik, kauuk vb.) kullanlamaz. Yksek s, pamuk ve kt rnlerinde kmrlemeye neden olabilir (Pamuk sz konusu olduunda s 204Cyi gememelidir.). Malzemelerin lehim ieren ksmlarnda erime olabilir. ok yksek s ve daha uzun sre uygulama gerektirir. Sterilize edilen malzeme trne, paketin kalnlna bal olarak farkl scaklk ve uygulama zaman gerektirir. Paketlemede kullanlan yksek sya dayankl malzeme tr snrl saydadr.
14
Pasteur frnda steril edilebilen malzemeler
Buhar geirgen olmayan, sya dayankl medikal aygtlar ve rnler Buharn zarar verdii aletler (Nemli s metal aletlerde, zellikle de ucu keskin metal aletlerde anmaya, inelerde oksitlenmeye neden olabilir.) Cam malzeme (beher, kk ie, petri kutusu, pipet, lam, cam enjektr, test tpleri vb.), (Cam malzeme kesinlikle slak olmamaldr.) norganik maddelerden yapl tm eyalar (porselen, toprak kaplar, emaye vs.) Madeni eyalar Toz hlindeki maddeler Szge ktlar, gazl bez Parafin, bal mumu, ya, gliserin, vazelin, merhem gibi yar sv maddeler Hastanede kullanlan, yksek sya dayankl olan kritik ara gereler Di hekimliinde kullanlan yksek sya dayankl olan yar kritik zellikteki ara gereler
2.2.4. Basnl Buhar Sterilizatrleri
Bu ilemde doymu su buhar ile alan otoklav ad verilen cihazlar kullanlr. Bilindii gibi normal atmosfer basncnda buhar scakl 100Cdir. Bu scaklkta baz sporlar uzun sre canllklarn srdrebilir. Basnl buharn yksek scakl hcredeki proteinlerin koagulasyonuna neden olur. Yksek scakla ek olarak basnl buharda bulunan bol miktardaki su hzl bir stma ve hcre iine giri zellii ile proteinlerin koagulasyonunu hzlandrr ve hcrenin lmne neden olur.
Otoklav, yksek basnca dayankl ift eperli ve metalden yapl bir cihazdr. Deiik ekillerde (kare, dikdrtgen) olabilen otoklavlarda, kazann iine su koymay salayan bir musluk, hava ve buhar kmasn salayan bir musluk, manometre ve emniyet supab vardr. Ayrca buharn dar kmasn salayan bir musluk daha vardr. Otoklavlar elektrik enerjisi ile alr. Buhar kazan iinde retilir. Hava ak vanadan, kazan doymu buhar ile doluncaya kadar geer.
15
Resim 2.3: Otoklav ve prensip yaps A: Otoklav B: Otoklav prensip emas
Kazan tamamen doymu buhar ile dolunca vana kapatlr, stmaya devam edilerek basn ve scaklk artrlr. Otoklavda sterilizasyon iin ilemin 15-20 dakika uygulanmas yeterlidir. Sterilizasyon ilemi esnasnda buhar scakl 134Cdir. Daha sonra buhar vanas alarak buharn dar kmas salanr. Basncn sfra dt manometreden kontrol edilerek otoklavn kapa dikkatlice alr. Sterilizasyon iin beklenilen sre, otoklavdaki tm materyaller iin etkili olmal, sterilizasyon scaklna ulamak iin yeterli olmal ve btn organizmalarn ldrlmesi iin istenilen srede olmaldr.
Havada veya sv zeltilerde bulunan mikroorganizmalar baz gzenekli materyallerle (uygun filtrelerle) filtre ederek steril etmek mmkndr. Gnmzde laboratuvarlarda zellikle membran filtreler kullanlmaktadr. Membran filtreler ince ktlardan, inert selloz esterlerinin gzenekli materyallerle birleiminden ve polimerden yaplm olup gzenek aplar belirli boyutlarda hazrlanmaktadr. Filtre gzenek aplar baz byk protein molekllerinin geebilecei boyutlarla kk virus partikllerinin geebilecei boyutlara kadar farkl geniliktedir. Gzenek aplar tm bakteriler iin 0.2 m, maya hcreleri iin 3 m, virsler iin 0.2 m olarak belirlenmitir. Filtrelerin en ok kullanld uygulama alan havada buluna partikl ve mikroorganizmalarn tutularak ortam havasnn temizlenmesi ilemidir. Bu amala en ok HEPA filtreler kullanlmaktadr. HEPA filtreler ameliyathane gibi steril havaya ihtiya duyulan ortamlarn hava sterilizasyonu amacyla kullanlr. HEPA filtrelerin gzenek aplar 0.3 m olup %99.97 verimlilikle almaktadr. Bu tip filtrelerin verimli olarak kullanlabilmesi iin periyodik olarak kontrol yaplmal, temizlik ve deiim ilemleri aksatlmamaldr.
17
Resim 2.5: Hepa filtre Bunun dnda, steril hava ihtiyacnn ortaya kt bakteri ekimi yaplan birimlerde kabin hlinde filtreleme sistemleri mevcuttur. Bu filtreler bakteri ekimi srasnda numunelere istenmeyen bakterilerin ve sporlarnn ulamasn nlemektedir. Bu tip kabinlere Laminar Flow kabinleri ad verilmektedir.
2.4. Kimyasallar ile Sterilizasyon
Dezenfeksiyon ve antisepsi sklkla kimyasal maddelerle yaplr. Kimyasal maddelerin mikroorganizmalar zerine ldrc veya remeyi durdurucu zelliklerini etkileyen eitli faktrler vardr. Bunlar aadaki balklarda toplanabilir.
Dezenfektan maddenin konsantrasyonu: Dezenfektan maddenin etkisi konsantrasyonuyla doru orantl olarak artmaktadr.
Etki sresi: Dezenfektan veya kimyasal maddenin mikroorganizmalar zerine etkili olabilmesi iin belirli bir sre gemesi gerekir. Etki sresi uygulanan kimyasal maddeye ve uyguland ortam artlarna gre deiir.
Is: Is arttka dezenfektan maddenin etkisi de buna paralel olarak artar. Her 10C lik s artm ldrc etkiyi en az bir kat artrmaktadr. Dezenfektan ierisinde fenol gibi maddelerin varlnda bu oran 5-10 kata ulamaktadr.
pH: Ortamn pH' ne kadar ntrden uzak olursa etki o denli artar.
Organik maddeler: Ortamda bulunan organik maddeler dezenfeksiyon ilemini olumsuz ynde etkiler.
18
2.4.1. Etilen Oksit ile Sterilizasyon
Etilen oksit, sya duyarl olan kymetli ara gerecin steril edilmesi iin hastanelerde yaygn olarak kullanm alan bulmaktadr. Aletler iin oksitleyici ve andrc etkisi olmayan, nfuz yetenei yksek, doru kullanldnda ok etkili bir gaz dezenfektandr. Etilen oksit 10.8Cnin altnda sv, bunun zerinde gaz durumunda olan, saf hlde ok zehirli, tahri edici ve patlayc zellik gsterir. Etilen oksit 50Cde 3 saat sren bir ilem sonucunda yaayan tm mikroorganizmalar ldrmektedir. Ancak gazn toksin etkisi sebebiyle sterilizasyon ileminden sonra 4 saat ile 7 gn arasnda deien srelerde havalandrlmas gerekmektedir. Ticari olarak saf hlde bulunmaz. Karbondioksit gaz ile karmlar satlmaktadr.
Belirli s, nem, basn ve srede otoklav veya benzeri aletler iinde uygulanr. Aletin i hacmi kullanlmas gerekli etilen oksit miktarn dorudan etkiler. Etilen oksit normalde naylonun iine geebilir ve hibir zarar vermez. Sterillenecek aletler ncelikle naylon kapla d ortamdan hava almayacak ekilde ambalajlanr. Daha sonra etilen oksit otoklav iine yerletirilir.
Resim 2.6: Kimyasal gaz sterilizasyon cihazlar A: Sterilizasyon srasnda kimyasal gaz kullanan bir sterilizatr B: Etilen oksit sterilizatrnn kabin ve panel grnts C: Etilen oksit sterilizatr
19
Etilen oksidin sterilizasyon ilemi sonras doaya braklmas zararl etkilerinden dolay ok sakncaldr. Bu nedenle ntralizasyon kimyasallaryla tepkimeye sokularak sv hlde kanalizasyona verilebilecek kadar zararsz hle getirilmektedir. Bu gaz sterilizasyon ynteminin en byk dezavantajdr. Ayrca hava ile dorudan temasnda yanc ve parlayc zellikler gsterebilir.
2.5. Inlama ile Sterilizasyon
Is ve dier yntemlerle steril edilemeyen ortamlarn sterilizasyonunda nlardan yararlanlr. Kullanm alan snrldr. Bu nlarn evreye de etkili olmalar nedeniyle snrl olarak ve nlem alnarak uygulanmalar gerekir.
2.5.1. UV Inlar ile Sterilizasyon
UV (ultraviole-mor tesi) nlar iyonize nlarn aksine radyasyon enerjileri azdr. Bu nedenle daha ok havay ve yzeyleri dezenfekte etmek iin kullanlr. Ameliyathaneler, doku kltr yaplan odalar, antibiyotiklerin hazrland odalar UV nlarn kullanlabildii yerlere rnek olarak gsterilebilir. Sularn sterilizasyonu iin de UV nlar kullanlabilir. UV nlar kullanrken dikkat edilecek noktalar bulunmaktadr:
UV kayna ile dezenfekte edilecek eya arasnda bir engel olmamaldr. Gzde katarakt ve deride iritasyon yapmas nedeni ile gzlkle veya cam arkasndan gzleme yaplmaldr. Ortam sterilizasyonu amacyla kullanld durumlarda n kaynann yerletirildii yerin tm ortam gren bir nokta olmasna zen gsterilmelidir. Kullanma sresine dikkat edilmeli, kullanlaca ortamda insanlar dar karlmaldr. Etkisi azaldnda lamba deitirilmelidir. Uzun sreli kullanmlardan sonra ortam havalandrlmaldr. Pratikte iki ekilde kullanldklar grlmektedir. Kabin iine uygulanan UV nlar ile ekipman sterilizasyonu gerekletirir. UV lambalar ile ortam sterilizasyonu srasnda ieride insan bulunmamas gerekmektedir. Bu sebeple laboratuvarlarda bu lambalar geceleri alma olmayan saatlerde altrlr.
Gama nlar, beta nlar gibi iyonize olabilen partikl nlar da sterilizasyon amac ile kullanlabilse de uygulama alanlarnn snrl ve insan sal ynnden tehlikeli olmas nedeniyle ok az kullanlr. En byk kullanm yerleri endstriyel alanlardr.
21
UYGULAMA FAALYET
Steril edilmesi planlanan tehizat ve / veya sarf malzeme iin uygun sterilzasyon yntemini tespit ediniz.
lem Basamaklar neriler Temel ve zel i gvenlii tedbirlerini alnz. Steril edilmesi planlanan tehizat ve/veya sarf malzemesi iin liste hazrlaynz. Eldeki sterilzatr cihazlarnn listesini karnz. Sterilizatr cihazlarnn sterilizasyon yntemlerini not alnz. Steril edilmesi planlanan tehizat ve/veya sarf malzemesi iin uygun yntemleri not ediniz. Sterilzatr cihazlar ve steril edilmesi planlanan tehizat ve/veya sarf malzemesinin listesini aadaki tablo formatna getiriniz. Tabloda cihaz-malzeme elemesini gerekletiriniz. Cihazlarn sterilzasyon yntemlerini not alrken bilgilerinizi modlden teyit ediniz. Steril edilecek malzemelerin sterilizasyon ne yntemle steril edileceini tespit ederken mmkn olduunca en ilevsel yntemi seiniz.
Steril edilmesi planlanan tehizat ve / veya sarf malzemesi Sterilizatr Cihaz
UYGULAMA FAALYET
22
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Temel ve zel i gvenlii tedbirlerini aldnz m?
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
23
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Asidik veya bazik ortamlarda ntr ortama gre daha kolay sterilizasyon etkisi grlr.
2. ( ) X nlar suyun sterilizasyonunda kullanlmaz.
3. ( ) Etv cihaz sterilizasyon ilemi iin kullanlamaz.
4. ( ) Buharl sterilizatrler kuru hava sterilzatrlerine nazaran daha gvenilirdir.
5. ( ) Buharl sterilzasyon ileminde srenin nemi yoktur.
6. ( ) Hepa filtrelerin uygulama alan havada buluna partikl ve mikroorganizmalarn tutularak ortam havasnn temizlenmesi ilemidir.
7. ( ) Etv cihazlar her trl piirme ileri iin kullanlabilir.
8. ( ) Etv cihazlarnda sterilizasyon ilemi en fazla 10 dakikada tamamlanr.
9. ( ) Kuru hava ile sterilizasyon yapan frnlarn genel ad Pasteur frndr.
10. ( ) Etilen oksit yanc ve parlayc bir sterilizasyon gazdr.
11. ( ) Etilen oksit toksin bir madde deildir.
12. ( ) Inlama ile sterilizasyon UV ve X-ray olmak zere iki ekilde olur.
14. ( ) Etilen oksitin toksin etkisi sebebiyle steril edilecek malzemenin sterilizasyon ileminden sonra 4 saat ile 7 gn arasnda deien srelerde havalandrlmas gerekmektedir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME
24
RENME FAALYET3
Sterilizasyon cihazlarnn elektriksel balantlar ve besleme nitelerini kontrol edebileceksiniz
ekil 3.1: Kuru hava sterilizatr cihaz elektriksel blok emas Cihazn elektronik kartnda s kontrol, zaman kontrol ve dijital grntleme gibi sistemler bulunmaktadr. Kabin ii scakl kullanc tarafndan belirlenen deerin altnda RENME FAALYET-3 AMA ARATIRMA
25
ise anahtar (switch) olarak dnebileceimiz s kontrol sisteminin stclarn enerji yolunu kapattna emin olabiliriz. Ayrca kullanc, bir zaman deeri seerse zamanlayc geri sayma balar ve sre tamamlanana kadar stclarn snmasna izin verir. Zaman dolduunda ise kullancy sesli ikaz ederek stclarn enerjisini keser.
Termostat, elektronik sistemlerin dnda ve onlarn hatalar durumunda tehlike yaanmasn nlemek amacyla sisteme dhil edilmi s kontroll bir anahtardr. Kullanc, mekanik olarak zerindeki scaklk deerini dzenler. Termostatn scaklk sensrnn ucu, kabin ierisine uzanr ve kabin ii scakl takip ederek termostata bu bilgiyi tar. Kabin ii scakl tehlikeli deerlere ykseldiinde termostatn grevi, stclarn devresini amak ve daha fazla snmay engellemektir.
Thermocouple (termokupl ) iki farkl metalin yan yana balanmas ile elde edilen ve ortam scaklna bal olarak mV (milivolt) dzeyinde gerilim oluturan bir scaklk-gerilim dntrcsdr. Sanayi uygulamalarnda en sk karlalan sldntrc termokupldur.
Sistemin elektronik kart dhilinde bulunan s kontrol sistemi, kabin ii scaklk verisini termokupl sayesinde alr ve buna bal olarak stclarn enerjilenmesi veya enerjilenmemesi konusunda uygulamay yapar.
ekil 3.2: Buharl sterilzatr cihaznn elektriksel emas Buharl sterilizatr cihazlarnda bulunan besleme devreleri ayn devre kart zerinde bulunabilecei gibi ayr niteler hlinde de bulunabilir. Elektronik kontrol kartlarnda besleme gerilimi olarak eitli gerilimler kullanlmaktadr. Besleme voltajlar ounlukla 5V,
26
12V veya 24 V gibi deerlerde olabilir. Besleme devreleri sonraki blmlerde daha ayrntl ekilde ilenecektir.
3.2. Sterilizatr Cihazlarnn Besleme Devre emas
Sterilizatr cihazlarnn kartlarn besleyen bir besleme devreleri vardr. Bu devre anakartn zerinde olabilecei gibi ayr bir kart zerinde de yerletirilmi olabilir. Dijital elektronik sisteminin besleme gerilimi +5Vtur ve bu tip cihazlarn beslemeleri +5 Volt gerilim retir. Bunun yannda kontaktrn beslenmesi gereken durumlarda, kontaktr sarg gerilimine bal olarak besleme devresinden ayrca 12 veya 24 volt genlikli gerilimlerde salanabilir.
Trafonun giriinde 220V AC tip gerilim llrken knda 12V AC gerilim gzlenir. Trafo kndaki 12V AC gerilim drt diyottan oluan kpr tip dorultma devresi ile DC gerilime evrilir.
Elde edilen bu gerilim 12 V genlie sahip bir gerilimdir ve tam olarak DC olduundan sz etmek iin dalgalanmalardan arndrmak gerekecektir. Bunun iin yksek kapasiteli kondansatrler kullanlarak filtre ilemi, yani salnmlar ntrleme ilemi gerekletirilir.
Besleme devrelerinde gze arpan byk boyutlu elektrolitik kondansatrler filtre kondansatrleridir. Filtre kondansatrleri ekil 3.3te D harfi ile ifade edilmilerdir.
27
Resim 3.1: Sterilizatr cihazlar besleme kart Resim 3.1 de rnek bir etv cihaznn devre emas ile kart resmi verilmitir. Kartta gsterilen noktalarn ifadeleri;
A: Termokuplun elektronik kontrol kartna balant terminali olan klemens B: Termokupldan elde edilen mili volt dzeyindeki gerilimin ykseltilmesi grevini yapan ykselte tmleik devre eleman C: Termokupl gerilimini saysal ifadeye eviren analog- dijital evirici tmleik devre eleman D: Sistemde tm kontrol ve ynetim ilerini stlenmi olan mikrodenetleyici tmleik devresi E: 7 segment LEDli gsterge paneli
28
Resim 3.2: Sterilizatr cihazlar besleme kart 1-Besleme trafosu 2-Dorultma diyotlar 3-Filtre kondansatrleri 4-Gerilim reglatr entegresi 5-Sigorta
3.4. Istc Besleme nitesinin almas
Kuru hava sterilizatr cihazlarnn kabini, alt ve iki yan duvar olmak zere noktada kmelenmi stc rezistanslar ile stmaktadr. Sklkla alt stclar, yanlardakine oranla daha fazla snarak s yaylmnn iyi olmasn salar. Her bir duvarda 4 adet stc rezistans bulunmaktadr. Bu duvarlardaki rezistanslar, birbirlerine seri ekilde baldr. Gc ve stma kabin hacmi kk buna bal olarak stclarnn ektii akm az olan sterilizatrlerde stclara yol verme amacyla rleler kullanlrken nispeten daha byk kabin hacmine sahip cihazlarda daha fazla akm ekildii iin kontaktr ad verilen yksek akm kapasiteli rleler kullanlmaktadr.
29
ekil 3.4: Kuru hava sterilzatr cihaznn elektriksel emas Sterilizatrler, stma aralklarna ve kabin hacimlerine bal olarak 350 Watt ile 2000 Watt arasnda glerde karmza kabilir. Bu g birimi, dorudan stclarn gcn ifade eder. Istclarn gcne bal olarak sistemin sigortasndan kontaktrne kadar birok para farkllk gsterecektir.
lem Basamaklar neriler Cihaza enerji gelmediini gzlemleyiniz ve sigortasn test ediniz. Sigortann atk olup olmadn gzlemleyiniz. Cihaz demonte duruma getirerek besleme devresini sknz. Dorultma devresindeki diyotlar multimetrenin ksa devre test kademesinde lnz. Ksa devre durumdaki diyodu bulunuz ve havya pompa yardmyla sknz. Emin olmak iin diyodu tekrar lerek arzal olduuna emin olunuz. Yeni bir kristal diyot alp devreye montajn yapnz. Dier yar iletken elemanlar multimetre ile lp salamlklarndan emin olunuz. Cihaz montajlayp yeni bir sigorta takarak altrnz. Kalibratr veya indikatr kullanarak cihazn alrln test ediniz. Cihaz kullancsn bilgilendiriniz ve servis tutana hazrlayp imza altna alnz. Skme ilemine gemeden nce cihaz uygun bir yere taynz. Servis ilemi cihazn bulunduu yerde yaplamayacaksa tutanak hazrlayarak cihaz servis atlyesine naklediniz. Sklen vidalar bir kutunun ierisine koyarak kaybolmamasna dikkat ediniz. Havya ile alrken plakein zarar grmemesine dikkat ediniz. Servis tutanann bir kopyasn almanz sonradan doabilecek karklklar nleyecektir. Kullancya kullanc bakm konusunda bilgi veriniz ve kartnz veya telefon numaranz braknz.
UYGULAMA FAALYET
31
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Cihaza enerji gelmediini gzlemleyip sigortasn test ettiniz mi?
2. Sigortann atk olup olduunu gzlemlediniz mi? 3. Cihaz demonte duruma getirerek besleme devresini sktnz m?
6. Emin olmak iin diyodu tekrar lerek arzal olduundan emin oldunuz mu?
7. Yeni bir kristal diyot alp devreye montajn yaptnz m? 8. Dier yar iletken elemanlar multimetre ile lp salamlklarndan emin oldunuz mu?
9. Cihaz montajlayp yeni bir sigorta takarak altrdnz m? 10. Kalibratr veya indikatr kullanarak cihazn alrln test ettiniz mi?
11. Cihaz kullancsn bilgileyip servis tutana hazrlayp imza altna aldnz m?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
32
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. LME VE DEERLENDRME
33
RENME FAALYET4
Sterilizatr cihazlarnda montaj yapabileceksiniz.
Sterilizatr cihazlarnn kurulabilecei uygun ortam artlarnn neler olmas gerektiini aratrnz ve rapor hazrlaynz. Sterilizatr cihaz iin garanti belgesi bulunuz ve inceleyiniz. Sterilizatr cihaz iin izilmi bir elektriksel devre emas bulunuz, inceleyiniz. Sterilizatr cihaz blok emasn bulup inceleyiniz.
4. STERLZATR CHAZLARININ MONTAJI
4.1. Sterilizasyonun Uygunluunu Test Eden ndikatr eitleri
Sterilzasyon cihazlar ile sterilizasyon ilemi gerekletirilirken cihazn doru alp almad ya da malzemenin gerekten steril olup olmadnn kontrol edilmesi gerekir. Tutarl ve gvenilir sterilizasyon iin bu kontroller dzenli olarak yaplmaldr.
Sterilizasyon kontroln genel olarak e ayrmak mmkndr. Bunlar cihaz kontrol, maruziyet kontrol ve steril rn kontroldr.
Cihaz kontrol rnleri elektronik test ve bowie & dick testidir. Elektronik testte sterilizatr ierisine yerletirilen elektronik cihaz sisteminde bulunan sensr nitesi yardmyla s, basn, zaman, hava kalnts verileri toplanarak data aktarclar yardmyla PC ortamna aktarlr. Burada analiz edilmesi salanr.
Resim 4.1: Otoklav cihaz elektronik test sistemi RENME FAALYET-4 AMA ARATIRMA
34
Bowie & dick testi, gnlk kullanlan, buhar penetrasyonun ( iine szmak) salanp salanmadn gsteren bir testtir. ndikatr kartonu baarl bir sterilizasyonda en iyi ekilde renk deitirerek ak renkten koyu renge dnecektir.
Resim 4.2: Bowie & dick testi iin kullanlan indikatr
Resim 4.3: ndikatrlerin renk deiimi Maruziyet kontrol, tbbi aletlerin, boha ve paketlerin sterilizasyon ilemine maruz kalp kalmadn bohalarn almasna veya yk kontrol kaytlarna baklmasna gerek kalmadan anlalmasna yarar. Bunun iin steril edilecek her rnn zerine maruziyet kontrol indikatrleri kullanlr.
35
Resim 4.4: Maruziyet testi iin kullanlan indikatrler rn kontrol testi, sterilizasyonun her bir evriminde kazan iine yerletirilir ve biyolojik lm ve sterilizasyon ileminin baarsn test ederek sterilize edilmesi amalanan ekipmann kullanlp kullanlamayacan belirler.
4.2. Sterilizatr Cihazlarnn Kuruluca Ortam artlar
Sterilizatr cihazlar retici firmalar tarafndan eitli testlerden geirilerek alabilecei uygun ortam artlar belirlenir. reticiler tarafndan verilen bu bilgiler nda, cihazn kullanm mrn ve verimli almasn olumlu ynde etkileyecei aktr. Sterilizatr cihazlar kurulumu iin uygun artlarn aadaki gibi zetlemek mmkndr.
lk bata cihazn nakliyede hasar alp almad kontrol edilmelidir. Yerleim yerinin kullanm amacna ve kullanclara uygun olup olmad kontrol edilmelidir. Kullanlaca yere yerletirilen cihazn dz zemin ile drt ayak temasl olup olmad kontrol edilmelidir. Kullancnn baka iler yapmas hlinde cihaz izleyebilme olana olduu kontrol edilmelidir. evresindeki dier cihazlarn kullanm sahasn igal edip etmedii kontrol edilmeli, baka ilemlerin cihaza tesir etmediinden ve zarar vermeyeceinden emin olunmaldr. Cihazn kablo mesafesinde, topraklamas bulunan salkl bir elektrik prizinin olduundan emin olunmaldr. Cihazn kurulaca yerin sudan ve nemden uzak olduundan emin olunmaldr.
36
Aksi taktirde su ve nem cihazn metal aksamna ve elektronik aksamna zarar verebilir. Cihazn gne ndan veya s kaynaklarndan dorudan etkilenmeyecei bir yerde olduundan emin olunmaldr. Cihazn kabinin stndeki havalandrma yuvasnn havalandrmay engelleyecek ekilde kstlanmadndan emin olunmaldr. Cihazn alaca ortamn cihazn scaklk bakmndan alma aralnn dnda olmadndan emin olunmaldr.
ekil 4.1: Sterilzatr cihaznn kurulum ve kullanmnda dikkat edilmesi gereken hususlar
37
Resim 4.6: Kuru hava sterilizatrnn yerleim ekilleri Sterilizatr cihazlar yksek akm eken cihazlardr ve priz tertibatnn evresel unsurlardan iyi yaltlm iyi topraklanm salkl bir tesisata bal olmas gerekir. Dier cihazlarla birbirlerinin kullanm alann kstlayacak kadar yakn kurulmamaldr.
38
Resim4.5: Otoklav cihaznn hatal yerleimi Sterilizatr cihazlar nem veya s kaynaklaryla dorudan temas hlinde bulunmamaldr. Yukarda otoklav cihaznn lavabo yanna hatal ekilde yerletirildiine dikkat ediniz.
Resim 4.7: Sterilizatr cihaznn uygun yerleim ekilleri 4.3. Sterilizasyon Cihaz Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar
Sterilizatr cihazlar hassas yaplar sebebiyle tanmasndan kurulmasna tm ilemler uygun ekipman ve tecrbeli elemanlar ve teknisyenler tarafndan yaplmaldr. Aada tm bu ilemler srasyla ve maddeler hlinde ifade edilmitir.
39
Cihazn arlndan dolay, tm tama ve nakliye uygun tama donanmyla ve tecrbeli elemanlarca yaplmaldr. Cihazn karton kutu ambalajn anz. Baz modellerde nakliye srasnda oluabilecek hasarlar nlemek iin cihaz kabin kaps monte edilmemi olabilir. Bu durumda kapy kullanm talimatna uygun olarak monte ediniz. Elektrik hattnzn cihaznzn gcne uygun olup olmadn kontrol ediniz. Uygun deilse yeni bir hat ekiniz. Kullanacanz prizin topraklama balantsnn durumunu multimetre ile kontrol ediniz. Eer topraklama uygun deilse yeni bir topraklama hatt ekiniz. Cihazn raflarnn kirilerini kutudan karp raflarn kullanmak istediiniz uygun ykseklie monte ediniz. Cihazn raflarn kutusundan alp az nce taktnz kirilere yerletiriniz. lk altrma srasnda scaklk kalibratr kullanarak cihazn yeterli sya ulatn test ediniz. Cihaz teslim tutanan hazrlayp alc yetkilisi ile imza altna alnz. Cihaz garanti belgesini hazrlayp teslim ediniz. Teslim tutanann bir kopyasn mutlaka alnz.
40
4.4. Teslim Tutana rnei
CHAZ TESLM TUTANAI
././200.. tarihli ihale gerei teslimat yaplmas gereken . marka ve model Otoklav Cihaznn teslimat ve kurulup alr teslimat ilemi yaplmtr.
Cihazn Garanti Belgesi ve kullanm klavuzunun teslimat ilemi yaplarak gerekli bilgilendirme yaplmtr.
bu tutanak teslim eden teknisyen ve teslim alan iletme mdr tarafndan imza altna alnmtr.
././20... ../../20... Teslim Eden Teslim Alan
smail GEE Meneke GEE Teknisyen letme Mdr
41
4.5. Garanti Belgesi
Resim 4.8: Otoklav cihaz garanti belgesi n yz
42
Resim 4.9: Otoklav garanti belgesi arka yz
43
UYGULAMA FAALYET Otoklav cihaznn kurulum ilemini yapnz.
lem Basamaklar neriler Otoklav cihaz servis el kitabn okuyup ve talimatlar takip ediniz. Temel ve zel i gvenlii tedbirlerini alnz. Ortam artlarn kontrol ediniz. Mevcut tesisatn, cihaz altrmaya uygunluunu kontrol ediniz. Eer priz topraksz ise harici topraklama hatt ekiniz. Otoklav cihaznn servis el kitabndaki montaj talimatlarna uygunluunu kontrol ediniz. Cihazn akm kaaklarn elektriksel gvenlik analizr ile kontrol ediniz. Cihazn fiziksel kontroln yapnz. Cihazn arza bilgisini sorgulaynz. Cihaz bo olarak altrarak kalibratr veya indikatr yardmyla alrln test ediniz. Kullancy cihazn kullanm ve bakm konusunda bilgilendiriniz. Teslim tutanan doldurup alc yetkili ile birlikte imza altna alnz. Garanti belgesini doldurunuz ve imzalayp alc yetkiliye teslim ediniz. Kurulum ilemini yaptktan sonra mutlaka kullancya bilgilendirme yapnz. Cihazn kullanm klavuzunu kullancya teslim ediniz. Alc yetkiliye servis telefon numaralarn mutlaka veriniz. Kurulumu yapacanz yeri s ve nem bakmndan gzden geiriniz. Uygun olmayan yere kurulum yapmaynz.
UYGULAMA FAALYET
44
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet, kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Otoklav cihaz servis el kitabn okuyup ve talimatlar takip ettiniz mi?
2. Temel ve zel i gvenlii tedbirlerini aldnz m?
3. Ortam artlarn kontrol ettiniz mi?
4. Mevcut Tesisatn, cihaz altrmaya uygunluunu kontrol ettiniz mi? Eer priz topraksz ise haric topraklama hatt ektiniz mi?
5. Otoklav cihaznn servis el kitabndaki montaj talimatlarna uygunluunu kontrol ettiniz mi?
6. Cihazn akm kaaklarn elektriksel gvenlik analizr ile kontrol ettiniz mi?
7. Cihazn fiziksel kontroln yaptnz m?
8. Cihazn arza bilgisini sorguladnz m?
9. Cihaz bo olarak altrarak kalibratr veya indicator yardmyla alrln test ettiniz mi?
10. Kullancy cihazn kullanm ve bakm konusunda bilgilendirdiniz mi?
11. Teslim tutanan doldurup alc yetkili ile birlikte imza altna aldnz m?
12. Garanti Belgesini doldurup ve imzalayp alc yetkiliye teslim ettiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
45
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. Sterilizatr cihazlar mutlaka gne gren bir yere kurulmaldr.
2. Otoklav cihazlar kurulurken su tesisatna ihtiya duymazlar.
3. Etv cihazlar su ve nemden uzak kalacak ekilde konumlandrlmaldr.
4. Cihazn kurulum yeri cihazn st ksmnda bulunan havalandrma yuvas her zaman kapal kalacak ekilde seilmelidir.
5. Sterilizatr cihazlar kurulum srasnda asla toprakl prize balanmamaldr.
6. Kurulum ilemi iin yetkili servis teknisyenine ihtiya yoktur.
7. Otoklav cihazlarnn montajndan sonra scaklk kalibratr ile scaklk testi yaplmaldr.
8. Ortam scakl cihazn salkl almasn etkilemez.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz. LME VE DEERLENDRME
46
MODL DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Dezenfeksiyon cansz ortama uygulanr.
2. ( ) Sterilizasyon tm mikroorganizmalardan ve bunlarn sporlarndan arnmak demektir.
3. ( ) Buharl sterilzasyon ileminde srenin nemi yoktur.
4. ( ) Hepa filtrelerin uygulama alan havada buluna partikl ve mikroorganizmalarn tutularak ortam havasnn temizlenmesi ilemidir.
5. ( ) Etv cihazlar her trl piirme ileri iin kullanlabilir.
6. ( ) Termostatn grevi, stclarn devresini amak ve daha fazla snmay engellemektir.
7. ( ) Kabin ii scaklk verisini termostat tarafndan alnr.
8. ( ) Otoklav cihazlar kurulurken su tesisatna ihtiya duymazlar.
9. ( ) Sterilizatr stclarn kontrol iin rleler yeterlidir.
10. ( ) Termokupl ortam scaklna bal olarak bir gerilim deeri retir.
11. ( ) Besleme trafosu knda AC gerilim retir.
12. ( ) Etv cihazlarnn kurulum ilemi mutlaka yetkili servis teknisyeni tarafndan yaplmaldr.
13. ( ) Antiseptiklerin uygulanmas ilemine sterilizasyon denir.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
14. Aadakilerden hangisi sterilizasyon yntemlerinin snflarndan biri deildir? A) Is ile sterilizasyon B) Szme ile sterilizasyon C) Arndrma ile sterilizasyon D) Kimyasallar ile sterilizasyon
15. Aadakilerden hangisi buhar ile sterilizasyon yapan cihazlarn addr? A) Etv cihaz B) Pasteur frn C) Laminar flow D) Otoklav MODL DEERLENDRME
47
16. Aadakilerden hangisi kuru hava ile sterilizasyonun avantajlarndan biri deildir? A) Sterilizasyon sonunda kurutmaya ihtiya yoktur. B) Az kapal kaplar sterilize edilebilir. C) Ucu keskin aletlerde oksitlenmeye neden olmaz. D) Sterilizasyon sresi dier yntemlere oranla daha ksadr.
17. Aadakilerden hangisi kuru hava ile sterilizasyonun dezavantajlarndan biri deildir? A) Nemli sdan daha az etkilidir. B) Sterilizasyon ilemi sonras kurutma gerektirir. C) Malzemelerin lehim ieren yerlerinde erime grlebilir. D) ok yksek s ve uzun sre gerektirir.
18. Aadakilerden hangisi kuru hava ile sterilize edilemez? A) Plastik malzemeler B) Toz hlindeki maddeler C) Madeni eyalar D) Cam malzemeler
19. Kimyasallar ile sterilizasyon esnasnda aadakilerden hangisi sterilizasyonu etkileyen faktrlerden biri deildir? A) Kimyasaln younluu B) Ortam k younluu C) Ortam pH D) Etki sresi
20. Otoklavda sterilizasyon esnasnda kabin ii scaklk hangi deere ykselir? A) 100C B) 112C C) 134C D) 144C
21. UV nla sterilizasyon ilemi iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Gdalarn sterilizasyonu iin kullanlr. B) Suyun sterilizasyonunda kullanlr. C) UVli ortamda uygun gzlkle gzleme yaplr. D) Etkisi azaldnda UV lamba deitirilir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
1 Doru 2 Doru 3 Yanl 4 Doru 5 Yanl 6 Doru 7 Yanl 8 Yanl 9 Yanl 10 Doru 11 Doru 12 Doru 13 Yanl 14 C 15 B 16 B 17 A 18 D 19 B 20 C 21 A
51
KAYNAKA
BEREKET Metin, Engin Tekin, Atlye ve Laboratuvar I, Mavi Kitaplar Yaynevi, zmir, 2003. GEE Haydar, Sterilizasyonun Temelleri, Meneke Yaynlar, smail Matbaas, Ankara, 2007. TARHAN Glnur, Laboratuvar Ortamlarnda Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Uygulamalar, Gncel Gastroenteroloji Dergisi, Say 7, Ankara, Temmuz 2004. www.sterilizers.com 30.08.2011 / 16.00 www.mikrobiyoloji.org 01.09.2011 / 13.00 http://www.das.org.tr/ 02.09.2011 / 18.30