NEOBNOVLJIVI IZVORI

ENERGIJE
UGALJ
GORIVA
Gorivo se sastoji od : C, O, H ,N, S ,od ega su sagorivi C, H, S.
U optem smislu, goriva su materije koje sagorijevanjem
osloa!aju toplotu.
U u"em smislu, goriva su materijali koje sagorijevamo da ismo
proi#veli toplotu. Osim toga, goriva trea da ispune i sljede$e
#a%tjeve:
& da proi#vode veliku koliinu toplote #a kratko vrijeme
& da se nala#e u prirodi u dovoljnim koliinama
& da u prirodnom stanju ne sadr"e velike koliine negorivi%
materija
& da mogu lako i je'tino da se dopreme do korisnika
& da ne mijenjaju itno svojstva i da su e#jedna tokom
eksploata(ije
& da produkti nji%ovog sagorijevanja nisu opasni po okolinu
PODJELA GORIVA

SAGORIJEVANJE
)ro(es trans'orma(ije %emijske energije goriva u toplotnu
energiju u prisustvu kiseonika na#iva se sagorijevanje.
*ta podra#umevamo pod gorivima+
Materije koje se nalaze u prirodi a imaju
sposonost oksida!ije u prisust"u
kiseonika nazi"aju se #ori"a$

Naj"a%nije karakteristike #ori"a su&
'EMIJS(I SAS)AV
)OPLO)NA MO*
)EMPERA)+RA SAGORIJEVANJA
PONA,ANJE GORIVA + )O(+ PRO-ESA
SAGORIJEVANJA
PODJELA GORIVA
)rema nainu doijanja goriva se dijele na: prirodna i "je.ta/ka$
+#ljenik 0-1 je najva"nija komponenta goriva jer njegovim
sagorijevanjem nastaje najve$i dio toplote. Ugljenik je i najvie
#astupljena komponenta.
,odonik -H. je druga po va"nosti komponenta goriva jer se
sagorijevanjem /kg vodonika osloa!a prili"no /01 23 toplote.
Sumpor -S. se u gorivu nala#i u vidu gorive i negorive
komponente.Njegovo prisustvo u gorivu je nepo"eljno jer i#a#iva
koro#iju, a produkti sagorijevanja su ekoloki veoma tetni -kisele
kie..
4iseonik -O.nije goriv element, ve$ se sagorijevanje odvija
#a%valjuju$i njemu.
5#ot -N.se javlja u oliku slo"eni% organski% jedinjenja i ima ga
veoma malo -do 6 7. u vrstim i tenim gorivima, a u ve$oj meri u
proi#vedenim gasovitim gorivima.

Stehiometrijske jednaine procesa
sagorijevanja
energija
2
CO
2
O C + +
energija
2
kmol CO 1
2
kmol O 1 kmol C 1 + +
energija
2
CO
3
Nm 4 . 22
2
O
3
Nm 4 . 22 kg C 12 + +
c MJ/kg 34
2
CO
3
c Nm 867 . 1
2
/kg O
3
Nm 867 . 1 c kg/kg C + +
STEHIOMETIJS!E JE"#A$I#E
%O&ESA SAGOIJE'A#JA
kg / MJ s 5 . 10
2
SO kg /
3
Nm 7 . 0
2
O kg /
3
Nm s 7 . 0 S kg / skg + +
c MJ/kg 34
2
CO
3
c Nm 867 . 1
2
/kg O
3
Nm 867 . 1 c kg/kg C + +
kg MJ kg Nm kgO Nm kg! kg / 140 /
3
2 . 11
2
/
3
6 . 5
2
/ + +
)oplotna mo2
8oplotna mo$ goriva se de'inie kao odnos
osloo!ene koliine toplote pri potpunom sagorijevanju
goriva i koliine goriva i# koje je toplota osloo!ena:

Gornja toplotna mo2 #ori"a 0'#1 je koliina toplote koja se
osloodi potpunim sagorijevanjem jedini(e mase goriva pod
sljede$im uslovima:
-/.voda i# produkata sagorijevanja, koja potie od vlage i# goriva i
od sagorjelog vodonika -H
6
., prevedena je u teno stanje,
-6. produkti sagorijevanja goriva dovedeni su na temperaturu
koju je gorivo imalo na poetku i
-9. sumpor -S. i ugljenik -C. i# gorive materije se nala#e u oliku
svoji% dioksida -SO
6
i CO
6
., dok do sagorevanja a#ota -N
6
. nije
dolo.

Donja toplotna mo2 #ori"a 0'

d
1 je koliina toplote koja se
osloodi potpunim sagorijevanjem jedini(e mase goriva pod
sljede$im uslovima:
-/. voda u produktima sagorijevanja ostaje u parnom stanju,
-6. produkti sagorijevanja goriva dovedeni su na temperaturu koju
je gorivo imalo na poetku i
-9. sumpor -S. i ugljenik -C. i# gorive materije se nala#e u oliku
svoji% dioksida -SO
6
i CO
6
., dok do sagorevanja a#ota -N
6
. nije
dolo.

+#alj
Nastanak i podjela
Ugalj je gorivi sediment. Sastoji se prete"no od ostataka, odnosno
produkta raspada iljaka, a nastao je od tresetita i# daleke
prolosti. )ro(es pougljenjivanja ostvaruje se postepenim
po"e2a"anjem relati"no# sadr%aja u#ljenika0-1 u# istovremeno
smanjivanje relativnog sadr"aja kiseonika -O
6
., a#ota -N
6
.,
vodonika -H
6
.. :mamo ni# suk(esivni% pretvaranja:
iljni osta!i i dr"o334treset334li#nit334mrki u#alj334kameni
u#alj$
8aj pro(es je trajao stotinama miliona #odina.


!ako se mjere ko(iine i top(otne
vrijednosti goriva
Da bi se obavljala trgovina, goriva se mjere
Koliinske mjere a vrsta goriva s! kg i(i tone a a tena
goriva i gas (itre)*are(i i(i metri k+*ni
"jera a elektrin! energij! je ki(ovatsat ,k-h. a a to#lot!
ki(od/+(i ,kJ.
Konverija $iki% veliina ! to#lotne vrije&nosti se vr'i na
osnov! to#lotni% vrije&nosti svakog #oje&inanog goriva(

Top(otna vrijednost o0naava on+ ko(iin+ top(ote ,1.

koja se os(o*a2a pri potp+nom sagorijevanj+ 3kg
vrstog i tenog goriva i(i 3 m
4
gasovitog goriva5
)o#lotna vrije&nost je mjerilo kvaliteta goriva i avisi o&
%emijskog sastava goriva(
6aktori konver0ije 0a jedinice
mase
6aktori konver0ije 0a energij+
!(asi7kacija +g(ja
*ostoje rane meto&e a klasi$ka+ij! !glja prema
porijek(+) namjeni) starosti) top(otnoj mo8i i dr+gim
oso*inama +g(ja(
*rema klasi$ka+iji Ekonomske komisije O,N a Evro#!
#ostoji samo #o&jela na kameni i mrki +ga(j(
!ameni +ga(j ima gornj! to#lotn! mo-, be#e#ela, od
94):;MJ<kg i vi=e(
Is#o& te grani+e s! vrste mrkog +g(ja, g&je se (ignit
tako/e ra!na ! t! gr!#!(
"e/!tim ! nekim #rikaima se o&vojeno #rika!je i lignit
g&je se grani+a to#lotne mo-i !glja vre&n!je &a je 39)>
MJ<kg(
!(asi7kacija +g(ja

Lignit)o#lotna vre&nost inosi o& ? do 39)> MJ<kg) !

ivjestan sa&r0ajs!m#ora(

Mrki +ga(j5 )o#lotna vrije&nost inosi o& 39)? do 94):

MJ<kg( O& kamenog !glja se ralik!je, 'to
#ore&%!m!sni%s!#stan+i sa&r0i i ivjesn!
koliin!%!m!sni% kiselina(
!ameni +ga(jse &ijeli na vi'e #o&gr!#a( Kriterij!m a
klasi$ka+ij! je koliina is#arljivi% s!#stan+i(
Antracit)po(+antracit)mr=avi kameni
+ga(j)masni kameni +ga(j)gasni kameni +ga(j
igasnop(ameni kameni +ga(j(
1a&r0e +g(jenika :A do B:C) pepe(a A)> do DAC)
kiseonika oko >C) vodonika oko >C, a to#lotna mo-
se kre-e o& 9> do 4? MJ<kg(
e0erve +g(ja

Najve-e reerve !glja s! na

sjevernojhemisEeri#rvenstveno ime/! 23
i 34 ste#eni sjevernegeogra5ske 'irine(

Reerve!glja s! &obro istra0ene, #ogotovo !

ravijenim emljama( 1a tren!tnom
go&i'njom #otro'njom o& oko 4); mi(ijardi
tona godi=nje ,kamenog i mrkog +g(ja. i
A)B mi(ijardi tona (ignita ima &ovoljno !glja
a nekoliko stotina go&inaeks#loata+ije(
e0erve +g(ja
Dokazane rezerve uglja
Vrsta uglja Milijardi tona
Kameni ugalj 510
Mrki ugalj 279
Lignit 196
Ukuno 9!7
aspodje(a re0ervi

Ras#o&jela reervi
ovogenergentaje
neravnomjerna(

1vega 6 emalja
ras#ola0e sa ;>C svih
svjetskih re0ervi(

, #oslje&nji% nekoliko
go&ina s! &o&atna
istra0ivanja jo' !ve-ala
inose reervi(
Top lista zemalja sa najveim
rezervama uglja
"emlja #
$%D 25
&usija 16
Kina 12
%ustralija 9
'ndija 7(5
)ema*ka 6
&ijene +g(ja
!ameni +ga(j je jedino predmet svjetske trgovine
Ostali !gljevi nemaj! svjetsk! tr0i'n! +ijen! ve- se ona
!glavnom 5ormira #rema +ijeni ko'tanja ili +ijeni kamenog
!glja(
)ro'kovi trans#orta i osig!ranja igraj! naajn! !log! !
5ormiranj! +ijena !glja
1vetska +ijena kamenog !glja #rati kretanje +ijene na5te i
trn!tno je oko DFD)> G<GJ
Bonitet koji se neka& koristio a !tvr/ivanje +ijena7 0a
mrki +ga(j je A): a (ignita A)? ! o&nos! na +ijen!
kamenog !glja
,obiajeno je &a #ovr'inski ko#ovi lignita koji se koristi a
#roivo&nj! el(energije se nalae ! )E
Transport +g(ja do TE isp(ativ je do :A km ra0da(jine5
%riprema +g(ja
,slovi eks#loata+ije !glja !slovljavaj! &a &obijeni !galj sa&r0i
veliki &eo balastni% materija
*ro+es! o#lemenjavanja !glja #ret%o&i #ro+es #ri#reme koja
naje'-e ob!%vata7
; *rijem rovnog !glja, &robljenje na o&re/en! gran!la+ij! i
#rimarno klasiranje
; 8i'-enje kr!#niji% klasa,
; 8i'-enje sitniji% klasa, sa #ret%o&nim o&m!ljavanjem
; Klasiranje i o&vo&njavanje #ro&!kata
; 1mje'taj ! b!nkere i !tovar
; )retiranje i o&m!ljavanje ot#a&ni% vo&a
; Regenera+ija s!s#en&oi&a
; O&#rema jalovine
%riprema +g(ja

Osnovne metode 0a i=8enje +g(ja7

;
1!%i #ost!#+i i'-enja koji #o&ra!mevaj!
#rosijavanje
;
*ost!#+i i'-enja !glja #rimjenom 9ota+ijske
kon+entra+ije :ko& kvaltetniji% !gljeva;
;
*ost!#+i i'-enja na #rin+i#ima gravita+ijske
kon+entra+ije

<ilj ovi% #ost!#aka je &a se obebije&i !galj sa

=to ni/im sadr/ajem pepe(a i osta(ih =tetnih
primjesa, &a se obebije&i ve-a to#lotna mo-(
%rerada +g(ja

*ro+esi o#lemnenjivanja s#rovo&e se ! +ilj!

po*o(j=anja karakteristika +g(ja( , ove
#ro+ese s#a&aj!7

S+=enje i *riketiranje

Hve(ovanje i koksovanje

Gasi7kacija i (ikveEakcija
%rerada +g(ja F S+=enje i *riketiranje

<ilj #ost!#aka s!'enja i briketiranja je &obijanje

goriva sa manjim sa&r0ajem vlage i #e#ela i
ve-om to#lotnom mo-i( Ovim #ost!#+ima
#o&vrgavaj! se niskokvalitetniji !gljevi

*ro+es s!'enja #o&ra!mijeva #renos vlage i

vla0nog materijala ! neasi-en! gasn! 5a!(
O&stranjivanje vlage je mog!-e na &va naina7
;
Ie0 promjene agregatnog stanja v(age
,mehanikim p+tem.
;
Sa promjenom agregatnog stanja v(age
,top(otno s+=enje.

&ijevne s+=are

otacione s+=are

6(ajsnerov post+pak
Gasi7kacija i (ikveEakcija +g(ja
Gasi$ka+ija !glja #re&stavlja #ost!#ak ne#ot#!nog
sagorijevanja #omo-! reak+ioni% sre&stava gasovitog oblika
*ro+es gasi$ka+ije mo0e &a se ivo&i7
; *o&emno= ! sloj!
; Na&emno= ! gasogeneratorima
1vi !gljevi se mog! #o&vrgn!ti #ro+es! gasi$ka+ije a o&
!ti+aja s!7 starost !glja, sa&r0aj vlage, #ona'anje !glja #ri
agrevanj!, to#ivost #e#ela, sa&r0aj s!m#ora it&
1re&stva a gasi$ka+ij!7va&!%, kiseonik, vo&ena #ara,
vo&onik
*ro&!kti gasi$ka+ije7
; Visokokalorini #riro&ni gas 22=2>"J?m2
; 1re&njekalorini #riro&ni gas @3=@A"J?m2
; Niskokalorini gas 3=@4"J?kg
*I)BNJBC