ANKARAda teleferik

t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi

edi t r : Erhan nc
ul a m at l yesi
KI M kent i zl eme merkezi
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
2
Teleferik nedir?
Teleferik, direkler arasnda gerilmi elik kablolar zerinde hareket
eden ve insan ya da yk tayan kabinlerin kullanld bir ulam/
tama aracdr. Tek kiilik olanlardan tramvay byklnde
olanlara kadar farkl boyutlar bulunmaktadr.
Teleferik ulamda hangi koullarda kullanlr?
Teleferiin temel kullanm amac, karayolu ulamnn eriemedii
veya yol yapmnn ok pahal olduu yksek eimli noktalara
ulalmasn salamaktr. Bu nedenle teleferik kullanm dnyada
genel olarak;
da turizmi blgelerinde,
kayaklarn yksek noktalara k iin,
bir nehir ve vadinin karayolu ile geilmesi amacyla
kpr yaplmas mmkn olmad veya pahal olduu
durumlarda,
yolculuun yksekten seyir amac tamas durumunda
kullanlmaktadr.
Son yllarda teleferik eitli lkelerde yeni bir yaklamla kentii
ulam amacyla da kullanlmaya balanmtr. Baz zel koullarn
bulunmas durumunda kentii ulamda teleferik kullanmnn
teknik ve ekonomik olarak deerlendirilmesi gerekir. Teleferik
kentii ulamda aadaki koullarn hepsi birlikte varsa bir
ulam alternatif olarak deerlendirilmelidir;
iki nokta arasnda byk kot fark varsa,
3
ANKARAda teleferik
iki nokta arasnda karayolu ulam iin yol balants yoksa
veya inas ok yksek maliyete ulayorsa,
iki nokta arasnda toplu ulam talebi varsa ve baka bir
toplu tama olana yoksa veya ok pahal ise
teleferik bir ulam biimi olarak incelenmelidir. ncelikle ayrntl
bir ulam etd yaplarak talep tahminleri ortaya konmal,
teleferii dier alternatiferle birlikte deerlendiren bir teknik,
ekonomik ve mali yaplabilirlik etd sonucunda teleferiin
yapmna karar verilmelidir. Bu ettlerde ayrca teleferikle ortaya
kan olas riskler deerlendirilmeli ve nlenmesi iin gerekli
nlemler maliyetleri ile ortaya konulmal, evreye olumsuz
etkilerin azaltlmas iin alnacak maliyetlere eklenmelidir.
Teleferiin kapasitesi nedir?
Teleferiklerin kapasitesi dier toplu ulam sistemlerinde olduu
gibi iki ana faktr (kabindeki yolcu says ve saatte bir noktadan
geen kabin says) ve mesafe, hz gibi unsurlar tarafndan
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
4
belirlenmektedir. Kabinin tad yolcu says arttka tayc
kablolarn saysnn ve direncinin artmas, hareketi salayan eki
gcnn ve enerji tketiminin artmas, ini ve bini srelerinin
uzamas, duraklarn ve iki utaki binalarn boyutlarnn artmas
gerektii iin genellikle byk kapasiteli aralar kullanlmamakta,
10-20 kiilik kabinler tercih edilmektedir.
Teleferiklerde farkl teknoloji sz konusudur;
1. ayn kablo zerinde srekli dnen (20-200 kii kapasiteli)
kabinlere sahip dolaan (var-gel) teleferik (reversible),
2. bir tayc kablo zerine aslyken bu kabloya balanp
ayrlarak hareket eden klemensli (5-15 yolcu kapasiteli)
teleferik (gondola) ve
3. bir tayc kablo zerine aslyken ikinci bir hareket
kablosuna balanp ayrlarak hareket eden klemensli (30
yolcu kapasiteli) 2 ya da 3 kablolu teleferikler (bicable veya
tricable).
Birinci tr teleferiklerin kapasitesi saatte bir ynde 500-2000
yolcu, ikinci trn kapasitesi saatte en ok 3600 yolcu ve nc
tr teleferiklerin kapasitesi en ok 6000 yolcu dzeyindedir.
Ankarada kullanlmas ngrlen teleferik teknolojisinin ikinci
tr (Gondola) olduu, 10 kiilik kabinleri olaca ve kapasitesinin
saatte 2400 kii olduu basna yansmtr. Ayrnts aklanmamakla
birlikte bu kapasite hattn bir saatte iki ynde tayaca yolcu
says olduu tahmin edilerek bir yndeki kapasitenin 1200 yolcu
dzeyinde olmas muhtemeldir. Kapasitenin saatte 2400 veya
1200 yolcu olmas sonu olarak nemli bir deiiklik getirmemekte
olup bu kapasite, kent iinde minibslerle tanan yolculardan
5
ANKARAda teleferik
daha dk bir kapasitedir. Dolaysyla nerilen bir teleferik
hatt yaplmasyla sadece bir taksi-dolmu hatt almasna benzer
bir kapasite salanabilmektedir. Aadaki ekilde grlecei
zere nerilen teleferik hatt ile 1200 veya 2400 yolcu tanrken
otobslerle 6000, otobs yolu ile 10-12 bin, metrobs ile 12-45
bin, Ankaray gibi haff rayl sistemlerle 25-30 bin ve metro ile
60-70 bin yolcu bir saatte bir ynde tanabilmektedir (ekil-1).
Dolaysyla sz konusu teleferik yatrmlar ile ok nemsiz, kk
tama kapasitesi yaratlmaktadr. Teleferik yaplmas nerilen
alanlarda bir minibs ya da otobs hatt almas bile ok daha
yksek kapasite salayacaktr.
Teleferiin maliyeti nedir?
Teleferiklerin inaat maliyetleri kullanlan teknolojiye gre
deimektedir. Dnyadaki gncel uygulamalarn maliyetleri
dikkate alndnda birinci tr kabinleri srekli dnen
teleferiklerin maliyeti kilometre bana 40 milyon ABD dolar,
ikinci tr gondola teleferiklerin ise kilometre bana 12 milyon
ABD dolar dzeyindedir.
Saatte bir ynde 12 bin dzeyinde yolcu tayan tramvayn
kilometresi 5-10 milyon ABD dolar, 25-35 bin yolcu tayan
haff rayl sistemin kilometresi yzeysel hatlarda 15-20 milyon
dolar ve 10-40 bin dzeyinde yolcu tayan metrobsn kilometre
maliyeti 5-15 milyon dolar dzeyindeyken sadece 2-3 bin yolcu
tayan teleferiin maliyetinin 12-40 milyon dolar dzeyinde
olmas sunduu yolcu kapasitesine kyaslandnda ok pahal
bir yatrmdr. ekil-1deki maliyet boyutunda grld gibi
en yksek maliyetli ulam biimlerinden biri olan teleferik,
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
6
bu maliyeti yznden sadece zorunlu olduu koullarda, yani
baka hibir ekilde eriim salanamyorsa, son seenek olarak
deerlendirilmektedir.
Teleferiin olumlu ynleri ve avantajlar nelerdir?
Teleferiin temel tercih amac dier ulam biimleri ile
trmanlamayan eimlerde hizmet grebilmesi ve yksek kot
farklarna ulaabilmesidir. Salad dier avantajlar arasnda
dk karbon salm, gzergah boyunca yzeyde az yer kullanmas,
trafk skklklarndan etkilenmemesi ve trafk skkl
yaratmamas, dk iletme maliyetleri, sk sefer yaplabildii iin
durakta beklemelerin azalmas, ayn zamanda bir dezavantaj da
olan yksek otomasyon dzeyi zorunluluu saylabilir.
ekil-1 Teleferik ve Dier Ulam Trlerinin Kapasitelerinin Karlatrlmas
7
ANKARAda teleferik
Teleferiin sorunlar ve riskleri nedir?
Teleferik ulamnn ok sayda dezavantaj ve sorunlar da
bulunmaktadr. Bu sorunlardan birincisi dk kapasitesidir.
Teleferiin sunduu saatte bir ynde tanan 2-3 bin yolcu
kapasitesi kentii toplu tamaclkta sunulan en dk kapasitedir.
Teleferiin gzergahnn dorusal olarak tanmlanabilmesi ve
zikzaklar izmek zorunda olmas, hattn zaman iinde uzatlabilir
olmamas planlama aamasndaki kstlardr.
Ayn zamanda tamir-bakm atlyesi ve depolama tesisi olarak
kullanlan iki utaki istasyonlarnn dev yaplar olmas yksek
maliyetler oluturmakta ve byk alanlar gerektirmektedir.
Olumsuz hava koullarna (zellikle yldrma ve rzgarlara) ok
hassas olmas, kt hava koullarnda deniz ulam gibi sk sk
hizmetin durdurulmas sebebiyle gvenilirlii azaltmaktadr. Kt
hava koullar ve kazalarda hayati tehlikeler olumas, kazalarn az,
ancak lm oranlarnn yksek olmas, bu kaza risklerinden dolay
yolcu sigorta primlerinin ok yksek olmas dier olumsuzluklar
arasndadr.
Kazalar, enerji kesintisi ve arzalarda yolcu tahliyesi ve kurtarmann
byk riskler ve maliyetler oluturmas, insanlarn ykseklik
korkusu sebebiyle teleferii kullanamamas, hattn zerinden
getii zel mlklerin mahremiyetini ihlal etmesi, onlar iin kaza
riskleri oluturmas ve grlt yaratmas da nemli sorunlardr.
Kent semalar gvenlik ve dier amalarla kullanlan uak ve
helikopterlerin hareketlerine kstlamalar getirmesi ve kaza
riskleri yaratmas, grsel kirlenme oluturmas da dikkate alnmas
gereken olumsuzluklardr.
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
8
Teleferik Ankara iin doru bir zm m? Neyi zer?
Teleferiin kent iinde kullanmnn temel art, eriilecek yerde
baka hibir ulam olanann olmamas ve sunulan kapasiteye
uygun yolculuk talebinin bulunmasdr. Ankarada teleferik
yapmnn nerildii tm alanlara halen otobs ve minibslerle
toplu ulam hizmeti bulunmakta, motorlu tatlarn kullanabildii
yollar hizmet vermektedir. Teleferik yapmnn nerildii yerlere
halen eriim olana bulunduundan teleferik gibi ok pahal ve
dk kapasiteli bir yatrm bu alanlar iin gerekli deildir, bir
zm deildir.
Basna yansyan aklamalardan nerilen be teleferik hattnn
uzunluklarnn 4.5-6 km arasnda deitii, be hattn toplam
uzunluunun 27 km olduu grlmektedir. Bu hatlarn yatrm
maliyetinin kilometre bana 12 milyon ABD dolar olduu kabul
edildiinde be hattn toplam maliyeti 300 milyon dolar aacaktr
(Tablo-1). Bu hatlar ina edildiinde toplam 27 km uzunluunda
be kesitin her birinde saatte 2400 kii (bir ynde 1200 kii)
dzeyinde bir kapasite elde edilebilecektir.
Durak
Says
Uzunluk
(Km)
Maliyet
(Milyon USD)
Kzlay-Dikmen 8 5.5 66
Siteler-Karaprek 5 6 72
Yenimahalle-entepe 5 4.5 54
Siteler-Doantepe 5 5 60
Etlik-Shhiye 7 6 72
Toplam 27 324
Tablo-1 nerilen Teleferik Hatlar ve Maliyetleri
9
ANKARAda teleferik
nerilen be hatla 2.400 kii kapasiteli 27 km teleferik yerine
ayn yatrm tutar ile 10.000 kii kapasiteli 65 km metrobs hatt,
12.000 kii kapasiteli 32 km tramvay hatt yaplmas mmkndr.
Bu saylara yaplan yatrmn ve harcanacak parann yanl
olduunu aka gstermektedir.
Ankarada yaanan ulam sorunu kentin ana koridorlarnda zirve
saatlerde yaanan skklk ve tkanklklardr. Ankarada yllardr
toplu ulam ihmal edilmi kentliler otomobil kullanlmaya
zorlanm ve dk kaliteli minibs ve zel otobslere
ynlendirilmiken dnyadaki en pahal ve dk kapasiteli
ulam trlerinden biri olan teleferik kentin ana koridorlarnda
yaanmakta olan sorunlara hibir katks olmayacaktr.
Teleferik kentin ulam sorunlarna herhangi bir zm
getirmezken kentin gerek toplu ulam iin harcanabilecek
kaynaklarn tketecektir.
Ankarada teleferik nerisinde eksik olan nedir?
Ankaradaki baz mahallelerin eriim sorununu zmekte
teleferik bir ulam biimi olarak deerlendirilebilir. Ancak
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
10
bunun bilimsel almalar sonucunda ortaya konmas ve teknik ve
ekonomik yaplabilirliinin ispatlanmas gerekmektedir.
Ankaradaki teleferik nerilerinde eksik olan;
bu nerilerin Ulam Ana Planna dayanmamas,
Projelerin hi biri iin ulam ihtiyacn ve talebini belirleyen
bir Ulam Etd,
Tr seiminin doruluunu ispatlayan bir Teknik Fizibilite
ve
Finansal ve ekonomik alardan yatrmn doruluunu ve
yatrmn geri dn olduunu ortaya koyan Ekonomik
ve Mali Fizibilite Ettlerinin yaplmam olmas,
Bu teleferik hatlar iin risk analizi, evresel etki
deerlendirme etd gibi aratrmalarn
Gzergah ve duraklarn ett edilip projelendirilmeden
yaplmam olmasdr.
Verilen bilgilerden ve teleferikle Gven Parka yaplmas ngrlen
dev dnme dolap projesinin ayn zamanda aklanm olmasndan
Londradaki dnme dolab yapan ve ayn zamanda teleferik de
imal eden frma ile kapal kaplar ardnda belirli anlamalarn
yapld izlenimi edinilmektedir ki bu ihale srecine aibeler
getirmektedir.
Yapmn yaklak yirmi yldr bitiremedii iin ilgili bakanlk
tarafndan elinden alnan metrolar karsnda kent ynetimi yeni
byk bedelli ihaleler yapma ihtiyacn duymu ve bu amala
teleferik projelerini gndeme getirmitir. Ankara ulamnn
11
ANKARAda teleferik
teleferik gibi pahal ve dk kapasiteli, ok kk bir kesime
hizmet edecek, (ina edilecek teleferik istasyonu ile Gven Parkn
ortadan kalkmas gibi) ok ciddi sorunlar yaratacak ve kenti
zedeleyecek bir yatrma ihtiyac yoktur. Ankarann oyuncaklara
deil, gerek toplu tamacla ihtiyac vardr.
Teleferik iin harcanacak milyon dolarlar ile o mahallelere
daha yksek kapasiteli ve daha dk maliyetli toplu ulam
hizmetleri gtrlebilir, o mahallelerin yol, durak, kaldrm,
park gibi sorunlar zlebilir. Bu mahallelerin ihtiyac teleferik
deildir, ayn para ile bu mahalleler salkl bir yaam ortamna
kavuturulabilir.
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
12
Ankara 2000 2010 Raporu
Son 10 Ylda Mimarlk ve Kentleme
Ulam
Yollar.. Kavaklar..Yaya Kaldrmlar..Yaya st Geitleri.. Rayl
Sistemler.. Trafk..
Bu dnemde hibir ett ve plana dayanmayan, daha nce yaplan
almalar inkar eden, Bakann aklna geldii zamanlarda
noktasal olarak yaplan dzenlemeler Ankarann kentii ulamn
iinden klmaz bir hale getirmitir. Bu dnemde ulamla ilgili
olarak yaplan tek ett Gkekin katl kavak yapmlar iin Dnya
Bankasndan kredi araylar zerine, Dnya Bankasnn salad
bir Japon Hkmeti hibesi ile 1998 ylnda tamamlanmtr.
Ancak ett kapsamndaki nerilerden evre yolu zerinde
adet katl kavak projesi dnda hibir nlem uygulanmam tam
tersine nerilerle elien projeler ve uygulamalar iine girilmitir.
Bu dnemde zellikle kent merkezinde ve kent btnnde yaya
hareketlerini snrlayan, motorlu ara trafinin iyiletirilmesini
amalayan karayolu projeleri yaplmtr. Kent merkezinde ve
birok ana koridorda kesintisiz ara akn salamak amacyla
hemzemin geitler kaldrlm, yayalar alt ve st geitlere
zorlanm ve hatta kentin merkezi olan Kzlay Meydannda bile
yaya hareketleri snrlandrlmaya allmtr. Trafk dzeylerinin
drtlmesi yerine trafk akn hzlandrarak trafk problemine
zm bulmay benimseyen anlay, gnmzde benimsenen
ada ulam planlama ilkeleriyle badamamakta, aralara
13
Ankara 2000 2010 Raporu
ncelik veren yaklam kentin ulam plannda benimsenen temel
ilkelerle de elimektedir.
1994 ylnda balayarak gnmze kadar grev yapan ynetim
dneminde yayalarn hareketlerinin zorlatrlmas pahasna
motorlu tatlara ncelik verilmitir. Bu ulam politikalar
hemzemin yaya geilerinin kaldrlarak yayalarn st geitlere
zorlanmas, tatlarn katl kavaklarla trafk klarndan
kurtarlmas olarak uygulamaya yansmtr. Bu uygulama
sonucunda Ankara ucube denilebilecek yaya st geitleri ile
dolmu ancak yayalarn bu geitleri kullanmamas nedeniyle
kaynaklar israf edilmitir. Grnt kirliliine de yol aan
st geitlerin bir ou bugn ssz, izbe birer korku mekan
durumundadrlar. zellikle kent merkezinde yaya younluunun
ok yksek olduu noktalardaki st geitler kullanlmamakta
, yayalar st geidin altndan hemzemin gei yapmaya devam
etmektedirler. st geitler kullanlmaynca bu sefer belediye st
geitlerin altnda bfe ve benzeri kulbeler yaparak buralar ie
yarar hale getirme abas iine girmitir. Kentlilerin parasyla ina
edilen fakat yayalarca kullanlamayan irkin ve ilevsiz st geitler
l yatrm olmaktan teye geememilerdir.
Hemzemin yaya geileri iptal edilerek tat trafine yksek
hz salamak iin, kentin ana bulvarlar ve caddelerindeki
refjlere yayalarn geiini engellemek amacyla beton bariyerler
yerletirilmitir. Yaplan katl kavaklarla ve orta refjlerdeki
engellerle hzlandrlan tatlarn yayalarla ve dier tatlarla yapt
kazalar ok daha byk hasarl ve lmcl olmaya balamtr.
Gnmzde tm dnya kentlerinde kentin kalbi, toplumsal
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi
14
birlikteliin ve paylamn oda olan kent merkezi, motorlu
tat trafinden arndrlarak sadece yayalara ve bisikletlilere
ayrlmakta ya da merkeze otomobillerle ulam caydrmak iin
eitli engeller getirilmektedir. Son dnem Ankara kent ynetimi
ise ada uygulamalarn tam tersine motorlu tat trafinin kent
merkezinden geiini tevik edecek ekilde yaya geitlerini ve
hemzemin kesimeleri azaltmakta ve kentin ana bulvarlarndan
transit trafin gemesini kolaylatracak fziksel dzenlemeler
yapmaktadr.
Bu dnemde kentii ulam ve trafk problemlerine zm olarak
benimsenen karayolu ncelikli yaklam sonucunda kentin evre
yollarnda, ana koridorlarnda ve hatta kent merkezinde ina edilen
katl kavaklar dnemin simgesi haline gelmitir. Yaplan katl
kavaklar nceleri trafk nda bekleme srelerini dryor gibi
grlse de, zamanla artan trafin yan sra sonraki kavaklarda
artan bekleme sreleri nedeniyle tm yolculuk sreleri artmtr.
nceleri sinyalize kavaklarda bekleyen kentliler bu sefer daha
kt ortamlarda, katl kavaklarn ierisindeki tkanklklarda
beklemek zorunda kalmlardr. Katl kavan devamndaki
kl kavaklardaki birikmeler zamanla yeni kavaklarn inasn
gerektirmitir. Kentin merkezinde Bakanlklarda ina edilen
Akay kava; Amerikan Bykelilii, Kuulupark ve Kzlay
kavaklar, Merutiyet ve Mithatpaa Caddelerinin tkanmasna
yol amtr. Bu tkanklklarn stesinden gelmek iin Atatrk
Bulvarna iki tane katl kavak, Mithatpaa Caddesine bir tane tat
st geidi ve devamnda Shhiye U dn kprs ina edilmitir.
Kzlay merkez alandaki skklk ise altta metro bulunmasndan
dolay katl kavakla giderilememi, tat aknn salanmas iin
15
Ankara 2000 2010 Raporu
nce yaya st geitleri yaplarak hemzemin geiler kaldrlmtr.
Bu dnem de kentin farkl yerlerinde hizmete giren 90 dolaynda
katl kavakta benzer sreler yaanm, yaplan bir katl kavaktan
sonra takip eden dier kavaklarda yeni katl kavak yapm ve
yaya snrlamalarna gidilmitir. Kent merkezinde ve dier kentsel
alanlardaki katl kavaklar mevcut trafk sorununu katlayarak
arttrrken, kentin dokusunu bozmu, yaya eriimini kstlayarak
Ankaray tatlarn kenti haline getirmitir.
Mimarlar Odas Ankara ubesi ile birlikte bir ok meslek odas
bu dnemde yaplan katl kavaklarn yapmnn durdurulmasna
ynelik hukuki srelere bavurmu ve alan davalarn byk
blmnde projelerin durdurulma karar alnmtr. Ancak
hzl alan belediye ynetimi dava sonular kesinlemeden
katl kavaklar hizmete am ve dava sonucu yarg kararlarn
uygulamamtr.
Planlama almalar 1980lere kadar uzanan rayl toplutam
sistemleri bu dnemde bir gelime kaydetmemitir. 1984-1989
(Mehmet Altnsoy) dneminde planlama almalar balayan,
1989-1994 (Murat Karayaln) dneminde inaat temeli atlan
Ankaray sistemi 1996 ylnda, Metro-1 hatt 1997 ylnda
bu dnem iinde hizmete almtr. Melih Gkek ynetim
dneminde balanan rayl sistem hattnn inaat almalar ise
16 yldr devam etmekte olup inaatna balanan hatlarn hibiri
bu dnemde iletmeye alnamamtr. Kentin kaynaklarn katl
kavaklar, kprler, tneller iin harcayan yerel ynetim sonunda
metro yapmn merkezi ynetime brakmak zorunda kalmtr.
info@mimarlarodasiankara.org
www.mimarlarodasiankara.org
Konur Sok. No:4/3
Yeniehir - ANKARA
T: 0(312) 417 86 65
F: 0(312) 417 18 04
t mmob mi mar l ar odas ankara ubesi