Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 22.

SaYI, 2011, 59-87

AYVALIK NUFUS 6ZELLiKLERi
Siiheyla Balcl Akova
Ozet: Bu Ayvahk nlifus ozeIliklerinin glinlimlize bir
degerlendirmesi Ayvahk nlifus ozellikleri itibariyle burada
farkh din, dil ve trklarm etkilerine bagh olarak zengin bir kliltlir sahast olarak
r;:tkmaktadtr. Ayvahk bulundugu cografi konumu ve ozelliklerinin
avantajlanm uzun ytllar ekonomik ve sosyo-kliltlire\ ayldan
onemli bir merkez nlifusu 1800'lerin nlifusun
40.000'lere Ayvahk'ta nlifus ancak 2008 Ylhnda 34.968
Makalede ele ahndlgl lizere donem donem siyasal, sosyo-kiiltlire\ ve ekonomik
bagh olarak nlifus ozelliklerinde onemli gorilhnektedir.
Ayvahk'ta isyanlar, uzun sliren istilalar burada halkl
bolge ekonomik olarak r;:ok Diger taraftan gor;:lerJe Ayvahk'a gelen
halk geldigi yerlerde bliyiik slkmtllar tlim gOy olaYlm nlifusta
oldugu gibi yerini yurdunu blraklp Ayvahk'a gelen nlifus ir;:in de burasl bir umut
Muhacir nlifus geldikleri yerde yabancl olarak tammlamrken, zaman
zaman gelinen yerde de yabancl zamanla bu zorlu gor;: slireci

Anahtar Kelimeler: Ayvahk, nlifus, gor;:, nlifus nilfus sorunlan
Population Characteristics of Ayvahk City
Abstract: This study evaluates the population characteristics of Ayvahk city from
past to the present. In terms of population characteristics, Ayvahk appears as a
rich cultural area due to different religion, language and race factors which appear
in the region. Ayvahk city has taken advantage of its geographical location and
characteristics for many years and it has been an important economic and socio-
culrural center. The population of the city increased greatly during those periods.
The population of Ayvahk, which reached 40.000's in 1800, could re-increase to
only 34.968 in 2008. As will be explained, significant changes occurred in the
population characteristics due to political, socio-cultural and economic conditions
from time to time. The wars, revolts, long-lasting invasions in Ayvahk tired the
people who live there, and the region regressed so much economically. The
population who came to Ayvahk through immigration experienced great
problems, and for the entire population who experienced the entire immigration,
Ayvahk became a hope as they left their homelands and came to this city. The
immigrating population was identified as foreigners at the places from where they
came, and from time to time, they are also the foreigners for the places they
arrived, and tried to overcome this troublesome immigration process.
Keywords: Ayvahk, population, immigration, population exchange, population
problems
Prof. Dr., istanbul Univ. Edebiyat Fak. CografYa Biil.
60 Siiheyla Bale! Akova
Tiirkiye'nin kuzey batlsmda Ege bOlgesinin kuzeyinde, Edremit k6rfezinin
giiney bYlSlnda yer alan bir Burada Alibey adasl 20
civannda ada yer almaktadir. Ayvahk iyin adalar tammiamasl yok
yaygmdir. Biryok adanm bulundugu Ayvahk bYllan girintili yIbntlh olup, fazla
yiiksek olmayan alyak kIYIlar yer aimaktadir. <;evresinde kiiyiik dereler
akarsu yoktur. En 6nemli akarsu Ayvahgm giineyinde yer alan Kocaaga
deresidir. Kocaaga deresi burada bir bYI ovaSI olup SarImsakh
plajlarmda denize d6kiilmektedir. Sanmsakh plajlan kilometrelerce uzanan
kumsahyla buraya ayncahkh bir 6zellik kazandrrmaktadir. KIYI 6zellikleri,
adalar, bYI boyunca uzanan plajlar 6nemli birer turizm 6gesi
.
bYlda egimin oldukya az oldugu alanlarda Cografi
6zelliklerinin uygun olmasl sebebiyle bOlgenin niifuslanmasl ve
yok eski tarihlere inmektedir. Edremit K6rfezinin giineyinde kara y6niinde fazla
yiiksek olmayan tepelerle slmrlanan saha, iy b6lgelerden ziyade denize olan
baglantlsmi kuzey ye giineyinde yer alan daha SIb
irtibata
B6lgede yazlann slCak ve kurak, Ihk ve geytigi Akdeniz iklimi
g6riilmekte olup, yIlhk ortalama sicaklik 16.6 DC
I
dir. Ayvahk'ta mevsimlik
ortalama slcaklIklar mevsiminde 8.4 DC, ilkbaharda 14.8 DC, Yaz
mevsiminde 24.5 DC, Sonbaharda 17.5 DC dir. Mevsimlik ortalamalarda da
g6riildiigii iizere sicaklik degerleri mevsiminde dahi ortalama 8.4 DC dir.
Ortalama en sicaklik Ocak aymda tespit olup, 7.8 DC dir. SlCakhk
degerlerinin yok olmamasl ekonomik faaliyetlerin
6zellikle besin ve hammadde kaynagi olan ziraat sekt6riiniin
turizm faaliyetlerinin ve temel
Ayvahk'ta ortalama degerleri 639.7 mm.dir. genelde KasIm,
AralIk, Ocak aylannda artmaktadir. Bu durum hem ziraat hem de turizm
faaliyetleri iyin olumludur. Ziraat i<;:in gerekli olan su sulama yoluyla
Kar giin saYISl hemen hemen yok gibidir. Ortalama
Devlet Meteoroloji Genel Miidiirliigii verileri.
Ayvahk $ehrinin Ntifus OzelIikleri 61
yIlhk 17 giindiir. Karla ortiilii giin saylSl ise 0.4 giinden ibarettir. Bu iklim
sebze ve ozellikle zeytincilik iyin yok (0-10)
kriteri esas almdlgmda Yllhk ortalama 3.6 bulutluluk gosteren Ayvahk'ta
goriildiigii iizere bulutluluk ta yok degildir. Ortalama a<;:Ik giin saYlSl yIlhk 146.9
giin olup, aylk giinlerin saylSl Temmuz, Agustos aylarmda 25 giinii
geymektedir. AyIk ve giinlerin bu ozelligi turizm faaliyetinin
iyin olumlu bir faktordiir.
Ayvahk yevresi bitki ortiisii bakImmdan da zengindir. <;evresinde
ormanlar, zeytinlikler yogundur. Bu ozellik cazibesini arttIran diger
onemli etkendir.
Bir kIYl olan Ayvahk yer aldlgl alamn morfolojik
ozellikleri, iklimi, toprak ozellikleri ve bitki ortiisii insanlann buraya
etkili Ayvahk'ta kIYlda yer almanm
avantajlm yok uzun Ylllar yok iyi bir bOlge ticaretinde
onemli bir yere sahip
Cumhuriyet'in Onceki Niifusa Genel Bir
AyvalIk uygarhklann farkh, din, dil ve lrklara bagh niifusun
varhgml siirdiirdiigii zengin bir kiiltiir sahaslolarak Ylkmaktadlr.
Ayvahk yok eski donemlerden itibaren olmakla birlikte,
niifusun miktarl ve her donemde aym Niifusun
bazl donemlerde arttlgl, bazl donemlerde ise azaldlgl goriilmektedir. BOlgenin
do gal ve ozellikleri tam olarak degerlendirildiginde Ayvahk zengin ve
giiylii bir merkez niifusu yok Ancak siyasi ve sosyal
yalkantIlann Ayvahk'ta ekonomik problemlerin,
niifusun sosyo-ekonomik ve kiiltiirel sebep niifus
miktan zaman zaman hatta niifus yaplsl da
tarihi kIsaca bir gozden geyirildiginde; Ayvahk tarihi yok eskiye
inmekle birlikte Ayvahk'm hakkInda farkh
62 Siiheyla Bale! Akova
rastlanmaktadlr. Yorgi Sakkari'ye gore Ayvahk'm ilk kuruculan korsanlarm
surekli saldmlan civardaki adalan brraklp buraya goe;: eden halktll.
Karpat'm
3
da ifade ettigi gibi izmir 19. yUzyllm ortalarmda Osmanh devletinin
en onemli limam haline gelince bat!h Ulkeler ozellikle de ingiltere buraya hakim
olmak Batl Anadolu' nun ekonomik hayatml kontrol etmek ie;:in her
mustemleke de uyguladlgl siyaseti burada da uygulayarak yerli halk ile kendi
sermayesi arasmda Rum Hlristiyan halklm araCl olarak kullanma yontemini
bunu maksadlyla Rum adalannda ve
nispeten yoksul olan Rum halklmn Bat! Anadolu vilayetlerine goe;: etmelerini
Bu destekleme askeri giie;: ile degil ekonomik politika ile
Goe;:men Yunan asllh halk ozel yoluyla kUe;:uk
(sabun, yag fabrikalan) ve ticarethaneler kurarak hem Anadolu 'nun
ham veya yan maddelerinin ingiltere'ye ihraclm hem de
ingiliz endustri uretiminin Anadolu' da satllmasml Bu
ekonomik ve sosyal yUksek tahsil zengin bir Rum ust ve orta
smlf bunlar da Yunan milliyete;:iligine oncUluk bu
milliyete;:iligin yUrutucu ajanlan Rum orta smlfl Bat! Anadolu'ya
modern bir pazar ekonomisi toprak sahibi olan ve tanm urunleri
bir Musluman orta slmfm ortaya birlikte,
aym Rum goe;:men grubu Bat! Anadolu'ya sahip olmak ie;:in Yunan ordularml da
bOlgeye
Aka'da
4
18. yUzyllm ikinci yansmda Anadolu'da meydana gelen Rum goe;:u
masmda adalardan Rumlar Ayvahk'a gelerek Ayvahk'm kuzeydogusunda
Egribucak denilen mevkide ve ardmdan limanm bugiinkU bulundugu yerde
oldugunu belirtmektedir. Bu goe;: daha ziyade ekonomik sebeblere
dayanmakta olup, bu donemde izmir ekonomik olarak giie;:lu bir ithalat ve
ihracat merkezidir. izmir'in ithalat ve ihracatta giie;:lenmesinde, bOlgede ticaretin
Ulkelerin etkisi ve destegi belirgindir. Bu etki Ayvahk'a da
ve e;:ok saYlda Rum buraya goe;: Goe;: edenlerin bir bOlumu
limamm bulundugu mevkiye, klYl bolgesine Bu donemde
Ahmet Yorulmaz, Ayvahk'i Gezerken ve Zamamyla, Remzi Kitabevi, 1997, Istanbul
Kemal H. Karpat, 2003, Osmanh Niifusu (1830-1974) Demografik ve Sosyal Ozellikleri, Tarih Vakfl
Yurt Yay. sf. 8, Istanbul
Dogan Aka, 1944, Ayvahk iktisadi Cografyasl, Olkii M., Istanbul.
Ayvahk $ehrinin Niifus Ozellikleri 63
Ayvahkta hlZh bir ortaya 18. yiizyllm ikinci yansmda
bu ve He Ayvahk onemli bir liman haline
aynca bu donemde akademinin kurulmaslyla (1803) bir egitim ve kiiltiir
merkezi Onemli arasma giren Ayvahk goc;: niifusu hIZla
Yonetiminde ozerk olan Ayvahk 0 donemde Osmanh
arasmda ayncahkh bir konumdadlf. 1820' de yapIlan saylma gore niifusu 40
000' e Bu donemde Ayvahk'ta gec;:im faaliyetleri zeytincilik,
bahkC;:lhk, degirmencilik, sabunculuk, bagclhk ve tuzculuktur.
Aka'ya
5
gore Tiirkler Tepesi eteklerine, vadiye ve limana bakan tepe
yamac;:lanna 1400'lii Ylllarda Midilli'yi almak ic;:in askeri
amac;:h olarak kuruldugu ic;:in uzun bir siire ekonomik ve kiiltiirel aC;:ldan
Ayvahk adl 1772 tarihli bir fermanda gec;:mektedir.
Ankan da Ayvahk bir Rum olmakla birlikte c;:ok eski
donemlerde Yund adalarl iizerinde Bir Tiirk de var oldugunu
gozden uzak tutmamak gerekir demektedir.
Ayvahk'ta niifus yaplslmn onemli bir olay 1821 ayaklanmasldlr.
1821 'de gi.ic;:lerin ve Ayvahk'taki Akademinin propaganda
desteklenen ve Ayvahkll Rumlar Ayvahk'm Yunan
Birligine katllma c;:abalan sonucu Osmanh devlet kuvvetleri ile aralan
hatta silahh Ayvahk Rumlan adalara kac;:mak zorunda
.
Osmanh imparatorlugunda 1831 yllmda ilk niifus saylmma
gore
7
;
Kazai Ayvahk Niifusu
8
islamiyye Neferen
Ayvahk Rumlannm Voyvadalanndan memnuniyetlerine dair ilam1186, Topkapl Miizesi kaYlt
No: 10907.
Zeki Ankan, 1821 Ayvahk Isyam, Tiirk Tarih Kurumu, 1988, sf. 528
Enver Ziya Karal,1943, Osmanh Imparatorlugunda Ilk Niifus SaynUl 1831, T.e. Istatistik
Umum Miidiirliigii, No. 195, tetkikler Serisi No. 57, sf. \06, Ankara.
H Niifusu islamiyye_Neferen: Miisliiman niifus
Vekili Voyvoda ve Tevabii:Vekil Voyvada ve tebasl
<Ala: Durumu iyi olan(zengin); Evsat: Durumu orta olan; Edna:Durumu kotii olan (fakir); Siibyan: ergen
yocuk; Livai Mezkiirun kaza ve kurasmda olan bilciimle niifus: Adl geyen kaza ve koylerinde bulunan
tiim niifus Mecmuu niifusu reaya: Toplam niifusu gayr-l miislimdir.
64 Siiheyla Balel Akova
16
Vekili Voyvoda ve Tevabii, Reayas1;
Ala Evsat Edna Siibyan Yekiin
122 973 87 750 1932 dir.
Livai Mezkiirun kaza ve kurasmda olan bilciimle niifus
37138
4012 Mecmuu niifusu reayad1r.
Ayvahk gevre bolgelerden gelen halk ve Bulgar g09menlerinin
SlkmtIh donemler ge9iren Ayvahk'ta 19. yiizyll sonlarmda yine
eski zenginligine ikinci parlak donernine Bu donemde
Ayvahk'h Rumlar tekrar 1832 yllmdaki fermanla Rumlara
mallanrun onemli bir boliimii geri
19. yiizyll sonlannda liman taranarak derinligi gernilerin kIY1ya
Dalyan bogaz1 liman
Ekonomide makine giiciiniin devreye girdigi bu donemde zeytinyag1
mengeneleri ve un degirmenleri yerini fabrikalara Tabii bu
yabanc1 sermayenin yeri ve onemi biiyiiktiir. yo gun
oldugu bu donemde Ayvahk'ta ticari kuruldugu iilkeler olan
Yunanistan, ingiltere, italya, Fransa ve Norve9'in konsolosluklar1 yer
Bu donemde niifus da olduk9a
Cumhuriyetten onceki Ayvahk niifusuyla ilgili diger bilgi Genel Kurmay
yaymlad1g1 1914 senesine ait istatistik verilerdir. Genel Kurmay
yaymlad1g1 1914 sene sine ait istatistik verilerine gore
9
;
Ayvahk'ta niifusun 250'si erkek ve 204'ii kadm olmak iizere 454'ii islam, 18
056'Sl erkek ve 15 384'ii kadm olmak iizere 33 440'1 Rum'dur. Soz konusu
verilere gore Ayvahk'ta 16 306'Sl erkek, 15 586'Sl kadm olmak iizere 33 894

9 Genelkunnay 2005, Belgeleriyle Enneni Faaliyetleri 1914-1918 Citt I, Genelkunnay
ATESE ve Genelkunnay Denetleme Yaymlan, Ankara.
Ayvahk Niifus Ozellikleri 65
1915 Ylhna kadar sakin bir donem ge9iren Ayvahk'ta
sonrasmda Lozan uyarmca Tiirkiye ve Yunanistan arasmda kabul
edilen niifus miibadelesi esaSl geregince Ayvahk'daki Rumlar Yunanistan'a g09
Girit, Midilli ve Makedonya'dan gelen Tiirkler Ayvahk'a
Bu donemde Ayvahk'm niifusu tamamen
Ulkemizin bir 90k yerinde oldugu gibi Cumhuriyetin once ve
CUmhuriyetin ilk Yillarmda, isyanlar, sonrasmda A)"iahk ve
gevresi olduk9a tahrib g09ler sebebiyle niifus <;::ok parlak
donemler ge9iren bolgede; zirai faaliyetler ileri yontemlerle ozellikle
bolgede zeytin ve zeytin iiriinlerine yabanCl iilkeler tarafmdan
talebin zeytin iiretimi zeytine dayah tesisler
ticaret ticaret uluslararasl kimlik Ancak isyanlar,
uzun siiren istilalar, bolgeyi bolge ekonomik olarak 90k
Cumlmriyetin sonra tiim iilkede uygulamaya konan her sahadaki
9abalan bolgede de kendini
Cumhuriyet'in Sonra Niifusun Genel Ozellikleri
sahasmda iilkemizin her yerinde oldugu gibi diizenli niifus saYlmlan
1927 yllmda saYlmlar 1935 Yllmdan sonra her yllda bir
Yllda bir tekrarlanan uygulamalar 1990 sonrasmda, 1997,
2000 ve 2007 saYlmlan sonraki yIllarda adrese dayah
olarak her yll niifus tespit edilmektedir.
Tiirkiye'nin niifusu 1927-2008 yIllan arasmda % 424"liik bir gosterirken
Ayvahk'ta aym yIllar itibariyle % 107 olarak 1927
Ylhndan 2008 yllma gelindiginde Tiirkiye niifusu 5 katma
Ayvahk'ta ise goriildiigii iizere niifus ancak iki katma Ayvahk'ta
niifusun Tiirkiye niifus gerisinde Ulkemizde niifus
hlzlandlgl 1950 sonraSl donem degerlendirildiginde niifus % 241
orarunda bu oran Ayvahk"ta %166,9 olarak Diger bir
ifade ile 1950'den sonra Tiirkiye niifusu 2008 yllmda 3,4 kat biiyiirken Ayvahk
niifusu 1950 yllma gore 2,6 katma Her ne kadar Tiirkiye genelinde
hlZh niifus Ayvahkta 90k belirgin olarak goriilmemekle birlikte
degerlerde de goriildiigii iizere nispeten fazla oldugu goriilmektedir.
66 SUheyla Balel Akova
Tablo 1: 1927-2008 Y,llan itibariyle Ayvailk Nil/usu
SaYlm Yillarl Toplam Erkek Kadm
1927 16873 8653 8220
1935 13088 6563 6525
1940 12286 5827 6459
1945 13650 7016 6634
1950 13101
- -
1955 16754 8418 8336
1960 16087 8086 8001
1965 16283 8260 8023
1970 17661 9021 8640
1975 18041 9269 8772
1980 19371 10026 9345
1985 21381 11027 10354
1990 25687 13359 12328
2000 31986 16118 15868
2008 34968 17322 17646
Kaynak: 1927. 1935.1940, 1945, 1950, 1955. 1960, 1965, 1970. 1975, 1980. 1990.2000.2008
Yillanna ait T.e. Devlet Istatistik EnstitUsil Genel Nilfus SaYlln1 Verilerinden
yararlamlarak
Ayvahk niifus lnzl 1940-1945,1950-1955, 1985-1990 ve 1990-
2000 donemleri daima Tiirkiye niifus lnzmm gerisinde
Tiirkiye niifus hlzmdan daha az 1940-1945 ve 1950-1955
donemleri hari9 tutulursa 1927-1935 yll1an arasmda niifus hlzmm %0-36,3
degeri ile ve 1935-1940 Yillan arasmda da %0-12,65 degeri ile olduk9a
1945-1950 doneminde %0-8,21 ve 1955-1960 Yillarl arasmda %0-8,13'e
geriledigi goriilmektedir. Ancak 1960 sonrasmda niifusta goriilmege
Niifus hlzmm en az oldugu donem %0-36,29 He 1927-1935
Yillarl arasldlr. Niifus hlZlmn en fazla oldugu donemler ise %049,19 He
1950-1955 ve %036,7 ile 1985-1990, %030,3 ile 1990-2000 Yillandtr.
Ayvahkta goriilen ve niifusun zeytinciligin ve
zeytincilige bagh olarak sabun, zeytinyagl gibi sanayi kollanmn artmasl
ve onemli oranda etkilidir.
ve I. Diinya etkilerinin 90k getin bOlgede
niifusun bu miicadele1erde hayatlm kaybetmesi, dogum oranlarmm 90k
Ayvahk $ehrinin Ni.ifus Ozellikleri 67
degeri ile ve 1935-1940 yIlIan arasmda da %0-12,65 degeri ile oIdukc;a
1945-1950 doneminde %0-8,21 ve 1955-1960 yIlIan arasmda %0-8,13'e
geriledigi gorulmektedir. Ancak 1960 sonrasmda nilfusta gorulmege
Nilfus hlzmm en az oidugu donem %0-36,29 ile 1927-1935
yIlIan arasldlr. Nilfus hlzmm en fazia oidugu donemier ise %049,19 ile
1950-1955 ve %036,7 ile 1985-1990, %030,3 He 1990-2000 yIllandlr.
Ayvahkta gorulen ve nilfusun zeytinciligin ve
zeytincilige bagh olarak sabun, zeytinyagl gibi sanayi kollarmm artmasl
ve onemli oranda etkilidir.
ve I. Dilnya etkilerinin c;ok c;etin bolgede
nilfusun bu milcadelelerde hayatml kaybetInesi, dogum oranIannm c;ok
goc;lerin nilfusun tilm bu olumsuz etkilerini
sonraki yIllara da nilfus hlzmm ozellilde 1927-1935 yIllarl
arasmda %0 -36.3 olarak sebeb 1927 yIll nilfus
saYlmmda nilfusu 16 873 olan Ayvahk nilfus, 1935 Ylhnda 13 088'e,
1940'da 12 286'ya Ancak 1945 yIlmda 13 650'ye
Tilrkiye geneliyIe IClyaslayacak olursak 1945-1950 araSl Tilrldye genelinde ciddi
bir nilfus gerilemesi gorulmelde birlikte bu donemde Ayvahk'ta nilfus
fazla Ayvahk'ta 1950 sonraSl nilfus artmaya devam 1960
sonraSl nilfus zeytinci1ilc ve zeytine bagh olarak sabun,
zeytinyagl gibi sanayi kollanmn ve yam sua bOlgede
turizm faaliyetlerinin artmasl, onemli bir etken Ayvahk'm
bagh oldugu il olan Bahkesir Tilrkiye'de ilk Turizm Bolgesi ilan edilen
ilimizdir.
68 Siiheyla Balel Akova
Tablo 2: Ayvailk $ellir NiijuSUlIUIl r t l ~ H1ZI (%0)
1927- 1935- 1940- 1945- 1950- 1955- 1960- 1965- 1970- 1975- 1980- 1985- 1990- 2000-
1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2008
Ayvabk -36,3 -12,6 21,1 -8,2 49,2 -8,1 2,4 16,2 4,3 14,2 19,7 36,7 30,3 11,7
Tiirkiye 21,1 19,6 10,6 21,7 27,8 28,5 24,6 25,2 25,0 20,7 24,9 21,7 18,4 13,2
Ayvahk Ntifus Ozellikleri
69
Grafik 1 :Ayvallk $ehrillde Nil/usull Degiimi
40000
35000
DTopJam
Erkek
30000
D Kadm
25000
20000
15000
10000
5000
0
Ayvahk'ta NUfusun Egitim Durumu
Ayvahk kuruldugu donemden itibaren egitimin onemsendigi, onemli oldugu bir
kiiltlir merkezi Ozellikle 18. ve 19. yiiZYllda Rumlann
yogun olarak donemde diger egitim kademe1erinin yam S1fa burada
tiniversite egitiminin verildigi Akademinin kurulmu!l olmasl bunun en onemli
gostergesidir.
1963-1964 egitim yIlml ele aldlglmlzda 10 6 ilkokulun, 1 yeti!ltirme yurdunun, 1
orta okulun, 1 lisenin, 1 sanat enstitlistintin ve 1 ak!lam klZ sanat enstittistintin
bulundugunu gortirtiz. Okuma, yazma bilmeyenlerin oranlan oldukya azdlr.
Gerek 1990 gerekse 2000 Yillan itibariyle ntifusun egitim durumlanm
inceledigimizde Ayvahk'ta egitimin hemen her kademesinde kadm ve erkek
saYlsmm birbirine yakm oldugunu gormekteyiz. 1990 Ylh itibariyle ntifus iyinde
yogunlugu olu!lturan ilkokulu bitirenlerin saYlsl 10 645 iken, 2000 Ylhnda 11
078'dir. Ortaokul mezunlan 1990'da 2393 ki!li iken 2000 Ylhnda hemen hem en
aym olup, 2405 ki!lidir. Lise ve dengi okul mezunlan 3400 iken 2000 Ylhnda
530Tye Ytiksek ogretim mezunlan ise 1990 Ylhnda 1682 iken
2000 yilmda 2572 ki!liye Gerek lise ve dengi okullan bitiren ntifusun
gerekse ytiksek ogretimi bitiren ntifusta onemli bir art1!l gortilmektedir.
10 H. Cengiz Diker, 1965, Ayvahk Monograf)rasl, istanbul Oniversitesi Edebiyat Fakiiltesi, Cograf)ra
Enstitiisii, 1964-1965 Mezuniyet Tezi, istanbul.
70 Siiheyla Balel Akova
Tablo 3: Ayvallk Egitim DlIrllllZlI ve Cblsiyete Gore Okllma YaZlIZa BUell Niiflls
(6 ve daha Ylikan yataki IIU/IIS)
YIL Cinsiyet BirOkul llkokul iIkogretim Ortaokul Ortaokul Lise Lise Dengi Yiiksek Mezuniyeti
Bitirmeyen Dengi Meslek Ogretim Bilinmeyen
Meslek Okulu
Okulu
TopJam 5.056 11.078 1.002 2.405 121 3.653 1.654 2.572 30
2000 Erkek 2.526 5.493 514 1.356 78 1.716 986 1.579 6
Kadm 2.530 5.585 488 1.049 43 1.937 668 993 24
Toplam 3.219 10.645 - 2.393 8 2.295 1.124 1.682 7
i
1990 Erkek 1.696 5.573
-
1.322 6 1.159 675 1.111 5
Kadm 1.523 5.072
-
1.071 2 1.136 449 571 2
Kaynak:TWk,Genel NUfus Saymu Verilerinden
I --- --
F-6
Ayvahk $ehrinin Niifus Ozellikleri 71
Tablo 4: Ayvallk'ta Bitirilen egitim diizeyi ve ci!lsiyete gore !liiflls (6 +ya) - 2008
Bidrilen Egitim Diizeyi TopJam Erkek Kadm %
Okuma yazma bilmeyen 1.052 259 793 3,2
Okuma yazma bilen fakat bir okul
bitirmeyen 5.068 2.539 2.529 15,5
ilkokul mezunu 9.586 4.419 5.167 29,4
ilkogretim mezunu 2.670 1.373 1.297 8,2
Ortaokul veya dengi okul mezunu 2.085 1.125 960 6,4
Lise veya dengi okul mezunu 6.519 3.265 3.254 20
Yiiksekokul veya fakiilte mezunu 2.971 1.697 1.274 9,1
Yiiksek lisans mezunu 131 77 54 0,4
Doktora mezunu 27 15 12 0,1
Bilinmeyen 2.506 1.377 1.129 7,7
TopJam 32.615
\
16.146 16.469 100,0
Kaynak:Tilik,Genel Nilfus SaYlml Verilerinden
Goriildiigii iizere niifusun %40'a yala.m ortaokul ve daha yiiksek egitim
diizeyine sahiptir. Bu egitim diizeyi baklmmdan oldukc;:a onemlidir.
Egitime onem veri len Ayvahk'ta okuma - yazma bilen ancak herhangi bir okul
mezunu olmayan ve ilkokul mezunu olanlann oranlllln nispeten yiiksek
oimasllldan, niifusun goc;:ler ve goc;:lerle zorluklann
c;:ekilmesi ve nispeten diizeldigi donemde yore den izmir ve istanbul
gibi illere goc;:lerin etkili
Ayvabk'ta Niifusun Ekonomik Faaliyetlere Gore
Faal niifusun ekonomik faaliyetlere gore bize 0 yerin hakim ekonomik
faaliyeti gostennesi baklmllldan onemlidir. Bu verileri degerlendirerek bir
sahada insanlarlll ne kadanmn hangi faaliyetlerde bulunduklar1ll1 tespit etmemiz
miimkiindiir. Ayvahk'da toplam niifusu ic;:inde niifusun ekonomik
faaliyetlere gore farkll donemler itibariyle ele allllacak, daha soma
giiniimiiz verileri degerlendirilecektir.
72 SiiheylaBalcl Akova
1935 y1l1
11
itibariyle Ayvahk'ta niifusuno giinkii smlflandrrmas1yla meslek,
ziimre, grup ve smlflan itibariyle dag1hmma baktlglill1zda; 1608 ziraat,
bagc1hk, bahy1vanhk, hayvanc1hk, ormanclllk, avc1hk gibi faaliyetleri iyeren
Toprak mahsulleri ile ilgilenen grupta yer ald1g1, 1149 sanayi ve kiir;iik
sanatlarda faaliyet gosterdigi, 597 ticaret, bankaczlzk, otelcilik, han,
pansiyon vs. kapsayan Ticaret faaliyetlerinde, 311 Nakliye ve
Muvasala 'da, 473 Umumi idare ve hizmetler, serbest meslekler
grubunda, 120 Ev iktisadiyeti, hizmetlerde olup, 8830
meslegi belirsiz olarak goriilmektedir. Mesleksizler, meslegi mechul veya
gayri muayyen olanlar grubunda yer alanlann 447'si irad sahibi, 21 'i miitakait
(emekli), eytam (Yetimler) ve eamil 20'si mer;hul veyagayri muayyen
mesleldiler, 7044'ii mesleksiz, 1279'u talebedir. Meslegi belirsizlerin
faal niifusun %12.3'ii toprak mahsullerinde, %8.8'i sanayi ve kiir;iik sanatlarda,
%4.6'S1 ticaret
1960 verileri itibariyle de niifusun %21.89'u toprak mahsulleriyle ilgili
(yiftyi 19,3, bahky1 2,59), %14,50'si sanayi ve kiir;iik sanatlarda, %11,5'i ticari
faaliyetlerde, %13,6'S1 nakliye %17,27'si umumi idare ve hizmetler,
serbest meslelderde ( %7,1 % 2,37 ozel hizmet, 57,8 amme hizmeti)

2000 Y1h
l3
itibariyle aktif niifusun iktisadi faaliyetlere gore
inceledigimizde 588 ziraat, avczlzk, ormanczlzk ve balzkr;zlzk
faaliyetlerinde, 25 madencilik ve ocakr;zlzgmda, 1430 imalat
sanayinde, 34 elektrik, gaz ve su 751
sektoriinde, 2088 toptan ve perakende ticaret, lokanta ve otellerde, 488
ve depolama 527 mali kurum ve
sigorta 2588 toplum hizmetleri sosyal ve ki$isel hizmetlerde,
82 iyi faaliyetlerde gonnekteyiz.
II T.C. Devlet Istatistik Enstitiisii 1935 Yilt Genel NiifliS SayuTIl Baltkesir Vilayeti Ayvahk
VeIileIi, sf. 59,60,61,62,63,64,65,66.
12 I.T.O. Mimarhk Fakiiltesi Kiirsiisii Yaymlan, 1964, Ayvahk'ta 1962-
1963 Ders Ylh, sf. 13. grafik 1 1 Tdeki veIilerden Istanbul.
13 T.C. Devlet lstatistik Enstitiisii 2000 Yilt Genel NiifliS SayuTIl, Niifusun Sosyal ve Ekonomik
Nitelikleri, sf. 184, 1 85'teki veIilerden Ankara.
Tablo 5: Niifusull Meslek Ziimre, Grup ve SlIItjlan itibariyle Aynlll (1935, 1960)
Toprak Mahsulleri Sanayi ve Ticaret (Ticaret, Nakliye Umumi Idare Ev Iktisadiyatl, Mesleksiz, Toplam
(Ziraat, bagclhk, . Kuc;:uk Sanatlar bankaClhk, Muvasala ve Hizmetler, :;>ahsi Hizmetler Meslegi
bahC;:lvancIlIk, otelcilik, han, Serbest Mec;:hul
hayvancIlIk, pansiyon vs. Meslekler
ormanclhk, avcIltk) . vs,)
E
I
K E
I
K E
I
K E
I
K E
I
K E
I
K E
I
K
1386 I
222 1054 I 95
584 I 13 306 I 5
4441
29 41
I
79 2748 I 6082 13088
Erkek+ Kadm 1608 1149 597 311 473 120 8830 13088
Toplamt
.1935% 12,3 8,8 4,6 2,4 3,6 0,9 67,5 100,0
1960% 21,89 14,5 11,5 13,6 17,27
I I
E-Erkek K-Kadm
Kaynak: 1935 saylm yIlma ait T.e. DevIet Istatistik Enstitiisii Genel Niifus SaYInli Bahkesir Vilayeti Ayvahk Verilerinden ve tT.O. Mimarhk FakiiItesi $ehircilik
Kiirsiisii Yaymlan, 1964, Ayvahk'ta SehirciJik Ders yIll, sf 13. grafIk 117deki verilerden yararlamlarak
i

>{/J
g.
::1.
::l
S
Z
C:
8'
en
0:
N

:
(1)
::1.
"-'l
w
Tablo 6: Ayvaltk'ta Aktif Niifusun iktisadi Faaliyetlere Gore Dagdll
Ziraat, Madencil imalat Elektrik- Toptan ve Ulastlrm Mali Kur Toplum iyi Topla
AVClhk, Sanayi Gaz-Su Parekende a, Sigorta Hizmetleri, Tanlmlan m
Ormancrl Ocakr,:lh Ticaret, Sos. ve
lkve gr Lokanta ve meve Faaliyetl
Bahkr,:lh Oteller Depolam Hizmetler er
k a
E K E K E K E K E K E K E K E K E K E K
1990 YILI 618 60 4 I 1599 161 34 4 1274 6 1370 177 467 29 321 184 1331 555 84 10 8289
Erkek+Kadm
678 5 1760 38 1280 1547 496 505 1886 94 8289
Toplarm
% 8,2 0,1 21,2 0,5 15,4 18,7 6,0 6,1 22,8 1,1 100,0
2000YILI 555 33 22 3 1298 132 27 7 740 11 1727 361 413 35 329 198 1893 695 76 6 8561
Erkek+Kadm
588 25 1430 34 751 2088 448 527 2588 82 8561
Toplarm
% 6,9 0,3 16,7 0,4 8,8 24,4 5,2 6,2 30,2 1,0 100,0
Kaynak: T.e. Devlet istatistik Enstitiisii 1990 ve 2000 yrh Genel Niifus Sayrml, Niifusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri verilerinden
yararlanllarak
- - -- _ .... _-_... _---
-...l
,.J::..
til
C:
I
'" to

!1

'"
Ayvahk Niifus Ozellikleri 75
2000 Ylh
13
itibariyle aktif niifusun iktisadi faaliyetlere gore
ineelcdigimizdc 588 ziraat, avclllk, ormanclbk ve bahkC;lllk
fi.wliyetlerinde, 25 madencilik ve ocakt;lltgtnda, 1430 imalat
sanayinde, 34 elektrik, gaz ve su 75 L
sekloriinde, 2088 loptan ve perakende ticarel, /okanla ve olellerde, 488
u/a$ILrma, haberle$me ve depo/ama i$ferinde, 527 mali kurum ve
sigorla i$ferinde, 2588 loplum hizmetleri sosyal ve hizmetlerde,
82 iyi tammlanmamllj faaliyetlerde gormektcyiz.
Grafik 2: 2000 Yilt Niifusun Ekonomik Fllllliyetiere Giire Dllgtft$t
TOPLUM iYi
HizMETLERi, TANIMLANMAM
SOS. VE 1$
Ki$iSEL FAALiYETLER
HizMETLER
30%
MALi KUR
SiGORTA ULASTIRMA,
6% HABERLE$ME
VE DEPOLAMA
5%
ZIRAAT,
AVCILlK,ORMA
NCILIK VE
BALlK<;ILlK
1%
iN$AAT
IMALAT
SANAYI
9% TOPTAN VE
________ PAREKENDE
TlcARET,
LOKANTAVE
OTELLER
24%
Bir slralama yapacak olursak; 2000 Yllt itibariyle Ayvaltk' ta faal niifusun
%30.2'sj toplum hizmetleri sosyal ve hizmetlerde, %24,47'ti toptan ve
perakende ticare!, lokanta ve otellerde, %16,7'si imalat sanayinde, %8,8'i
inJaat sektoriinde % 6,9'u ziraat, avcdlk, ormanclhk ve hahkc;zllk
faaliyetlerinde Ayvahk'da toplam niifusu i<;indc nUfusun
ekonomik faaliyetlere gore ineeledigimizde, ilk slrada toplum
hizmetleri, sosyal ve hizmetlerde yer aldlgml goriirtiz
(%30,2). Bu grup i<;indc kamu idaresi ve savunmada r;ahi)'cmlar da onemli yer
tutmaktadlr. Tablo da toplum hizmetleri, sosyal ve ki$isel hizmetlerin yer aldlgl
siitunda kadm ve erkek niifuslara baktlglmlzda, erkek niifusun kadm niifusun iki
katmdan fazla bir degere sahip oldugu gorUliir.
13 T.C. Devlet istatistik Enstitiisil2000 yilt Genel Niifus SaYlml, Niifusun Sosyal ve Ekono11lik
Ni!elikleri, sf. 184, 185 '!eki verilerden Ankara.
76 Si.iheyla Balel Akova
Tablo 7: Giicil DurulIlll ve Cillsiyete Gore Nil/us
!J;gUclindc Obnayan NUfus
Ylllar Toplam istihdam I.siz

I. ArnYlP,
lrod
Obnayan
Son
Ogrenci
Ev
Emekli Diger
Aruma Kanal. KnWDl SaWbi
KuUnnmayunlnr
E
I
K E
I
K E
I K
E
I
K E
I
K E
I
K K E
I
K E
IK
E
I K
1990 10667 I 9843 7102 I IIS7 651 I 148 2913 I 8508 -
I
1050 I 984 1363 I 339 - I - 496 I 79
7106
20510 8269 799 11421 - 2038 1702 - 575
2000 13247 I 13172 7080 I 1481 788 I 388 5372 I 11302 267 I 133 1305 I 1217 2885 I 1155 127 I 55 788 I 198
8544
26419 8561 1176 16674 400 2522 4040 182 986
TOtK. 1990 ve 2000 Genel )lOfus Saytnu, )lOfusun Sosyal ve Ekonomik Nilelikleri verilerinden yararhmtlarnk
7
Ayvahk Sehrinin Niifus Ozellikleri 77
istatistiklerde farkh Y1llarda farkh kriterler kullamlmas1 sebebiyle tam bir
klyaslama yap1lamamakla birlikte, 1935 yllmda %12,3'liik paya sahip olan
taprak mahsulleriyle me$gul alan niifusun oram, 1960 yllmda %21,89'a
1990 yllmda %8,2'ye, 2000 degerleriyle %6,9' a has
hayat tarzmm gereklerini ekonomik faaliyetlerin tanmsal
faaliyetler kalan sektorlerde saY1smda toprak
mahsulleriyle olan niifusun oram 1935 Y1h itibariyle sanayi
ve ki"tr;iik sanatlarda r;alz$anlarzn oram %8,8 iken, 1960 yllmda %14,50'ye,
1990 Y1lmda imalat sanayi altmda %21,2'ye, 2000 yllmda %16,Tye
1935 yll1 itibariyle ticaret sektoriinde faaliyet gosteren niifus %4,6
iken, 1960 yllmda %11,5' e, 1990 Y1hnda %18,7'ye, 2000 Y1hnda %24,4'e
in$aat sektoriindeki 1960 Y1lmda %7,1 iken, 1990 yllmda
%15,4'e 2000 Y1hnda %8,8'e sektoriindeki bu
1990 Y1lma kadar gerek artmas1 gerekse
turizm sektoriine bagh olarak onemli olyiide
etkili Belli bir doygunluga sonucu oramnda
ortaya
2000 Y1h itibariyle 26 419 %26,8'i erkek, %5,6'Sl kadm olmak iizere
istihdam olup, %2,9'u erkek, %1,5'i kadm olmak iizere
durumdad1r. olmayan niifusun ise % 20,3 'iinii erkek niifus, %
42,8'ini kadm niifus niifusun % 2,4'iinii
arayanlar, %15,1 'ini ogrenciler, %51,2'sini ev kad1n1an, %24,2'sini emekliler,
% 1 'ini irad sahipleri, % 11,9 'unu digerleri
Ayvabk'ta Niifusun Gruplarma Gore
Niifusun diger ozelliklerinin tespit edilmesi gibi niifusun gruplanna gore
bilimnesi ve degerlendirilmesi de oldukya onem
gruplan iiretken niifusu yani diger bir ifadeyle faal niifusu, giicii
kapasitelerini, bag1mh niifusu, niifus hareketlerinin ozelliklerini daha iyi
degerlendirmemize ve bu dogrultuda projeler yard1mc1
olmaktad1r.
78 Stiheyla Balel Akova
Tablo 8: Ayvallk"ta NiifilSllll Ya,)' Grllplarllla Gore Daglll,)'l (1935-1990)
Ayvahk (1935) Ayvahk (1990)
Toplam Erkek Kadm Toplam Erkek Kadm
Grubu Grubu
0-4 1396 714 682 0-4 1781 888 893
5-9 1640 793 847 5-9 2389 1248 1141
10-14 1225 642 583 10-14 2434 1313 1121
B.N 4261 2149 2112 B.N 6604 3449 3155
15-19 1060 527 533 15-19 2201 1257 944
20-24 1140 548 592 20-24 1938 1053 885
25-29 1087 537 550 25-29 2082 1091 991
30-34 842 370 472 30-34 2213 1090 1123
35-39 891 463 428 35-39 2097 1116 981
40-44 758 374 384 40-44 1715 903 812
45-49 628 338 290 45-49 1324 745 579
50-54 611 299 312 50-54 1149 573 576
55-59 445 264 181 55-59 1148 585 563
60-64 513 274 239 60-64 1149 565 584
F.N 7975 3994 3981 F.N 17016 8978 8038
65-69 288 155 133 65-69 723 337 386
70-74 277 137 140 70-74 544 258 286
75-79 118 55 63 75-79 413 200 213
80-84 109 52 57 80-84 219 73 146
85+ 58 19 39 85+ 133 42 91
B.N 850 418 432 B.N 2032 910 1122
Toplam 13086 6561. 6525 Toplam 25652 13337 12315
B.N- Bagllnh Nilfus F.N- Faal Nilfus
Kaynak 1935 saylln ythna ait T.e. Devlet lstatistik Enstitilsil Genel Nilfus SaYllm Bahkesir ViIayeti Ayvahk
$ehri VeriIerinden ve 1990 ytlt Genel Nilfus Saytmt, Bahkesir iii Nilfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri verilerinden
yararlantlarak
Ayvahk Niifus Ozellikleri 79
Tablo 9: Ayvaltk"ta Niifusull Ya$ Gruplarlila Gore Dagllt$l (2000-2008)
Ayvahk (2000) Ayvahk (2008)

Toplam Erkek Kadm

Toplam Erkek Kadm
Grubu Grubu
0-4 2100 1096 1004 0-4 3556 1785 1771
5-9 2405 1225 1180 5-9 3943 2020 1923
10-14 2530 1319 1211 10-14 4519 2388 2131
B.N 7035 3640 3395 B.N 12018 6193 5825
15-19 2472 1321 1151 15-19 4649 2361 2288
20-24 2202 1101 1101 20-24 3882 1953 1929
25-29 2392 1157 1235 25-29 4527 2340 2187
30-34 2407 1233 1174 30-34 4387 2091 2296
35-39 2570 1329 1241 35-39 4809 2373 2436
40-44 2328 1199 1129 40-44 4704 2391 2313
45-49 2113 1062 1051 45-49 4643 2331 2312
50-54 1824 906 918 50-54 4231 2123 2108
55-59 1629 850 779 55-59 3591 1746 1845
60-64 1396 663 733 60-64 3264 1659 1605
F.N 21333 10821 10512 F.N 42687 21368 21319
65-69 1329 637 692 65-69 2399 1209 1190
70-74 1102 527 575 70-74 1896 862 1034
75-79 593 257 336 75-79 1470 667 803
80-84 332 148 184 80-84 839 312 527
85+ 248 85 163 85+ 421 146 275
B.N 3604 1654 1950 B.N 7025 3196 3829
Toplam 31972 16115 15857 Toplam 61730 30757 30973
KaynaJ<: TOIK, 1990 ve 2000 Ylh Genel Niifus SaYlml, Bahkesir Iii Niifusun Sosyal ve Ekonomik NiteIikleri verilerinden
yararia1111arak
Ayvahk'ta iilkelerde oldugu gibi geny niifus azalmakta, niifus
miktan artmaktadlr. Ortalama Omiir de uzamaktadlr.
Ayvahk'ta 1935 Yllmda faal niifus %60,9, baglmh niifus %39,1 iken, 1990
yllmda niifusun %66,3'iinii faal niifus, %33,7'sini baglmh niifus
80 Siiheyla Balel Akova
faal niifus 2000 Ylhnda %66,Tye, 2008 Ylh itibariyle %69'a baglmh
niifus ise 2000 Yllmda %33,3'e, 2008 Ylh itibariyle de %31'e
. Goriildiigu iizere faal niifusta onemli bir baglIDh niifusta da azalma soz
konusudur.
1935 yllmda faal niifusun bakmakla yiikiimlii oldugu saylSl 0,64 iken,
1990 Ylhnda faal niifusun bakmakla yiikiimlii oldugu saylSl 0,5 2000
yllmda 0,49 2008 yllmda da 0,45 Faal niifusun
baglmh niifusun paralel olarak niifusun bakmakla yiikiimlii
oldugu saylSl da
TabloW: Ayvabk'ta Faa! ve Bagllll!l Nil/lis
YII Faal Bagnnh Toplam Faal Baglmh Sir
Niifus Niifus Niifus Niifus Bakmakla
% % Yiikiimlii
Oldugu
SaYIsI
1935 7975 5111 13086 60,9 39,1 0,64
1990 17016 8636 256521 66,3 33,7 0,5
2000 21333 10639 31972 66,7 33,3 0,49
2008 42687 19043 61730 69 31 0,45
Baglmh niifus iyinde yer alan 0-14 grubu 1935 yllmda ni.ifusun %32,6'sml,
65 ve iizeti baglmh niifus niifusun %6,5 'unu 1990 Ylh
itibariyle 0-14 grubunun payl %25,Tye, 2000 yIll itibariyle %22'ye, 2008
Ylh itibariyle de %19,5'e Bu degerler bize yocuk grubun
giiniimiize gelinceye kadar siirekli azalma egiliminde oldugunu gostermektedir.
Hane halk! biiyiikliiklerinin de iki, iiy ve dort dikkate
almdlgmda bu da onu teyid etmektedir. 65 ve iizeri grupta yer alan bagnnh
niifuslll payl 1990 Ylh itibariyle %7,9'a, 2000 Ylh itibariyle %11,3'e, 2008
Ylhnda % 11,4' e Bu degerler bize Ayvahktaki niifusun gittikye
oldugunu gostermektedir.
Faal niifus da 1935 Ylhnda niifusun %60,9'unu 1990 Yllmda faal
niifusun payl %66,3'e, 2000 yllmda %66,Tye 2008 Yllmda da %69,2 ye
. Bu degerler de olan iilkelere ait ozelliklerde
gordiigumiiz gibi, bize geny ve dinamik, olgun niifusun arttlgml gostermektedir.
Ayvahk ~ h r i n i n Niifus Ozellikleri
Grafik 3: Ayvallk'm 1935 Y,lllla Ail Nufus Piramidi
1500 1200 900 600 300 o 300 600
Graflk 4: Ayvaltk'm 1990 Y,lllla Ail Nufus Piramidi
1500 1200 900 600 300 o 0 300 600
81
900 1200 1500
900 1200 1500
82 Siiheyla Balel Akova
1935 yIlrna ait niifus piramidini inceledigimizde15-19 grubunun az oldugu,
tabamn dar oldugu, 10-14 ve 5-9 grubunda oldugu, yatay siitunlarrn
gorulmektedir. 1920-1925' lerden sonra e;ocuk saYlsrnda
1935 yIll itibariyle 0-4 grubunda azalma gorulmektedir. 30-34 grubunda
da erkek niifusta bir azalma soz konusudur.
1990 yIlrna ait niifus piramidini inceledigimizde tabamn olduke;a dar oldugu
yani 0-5 grubunun olduke;a azaldlgl goruliir. Bu ise dogum oranlarrnrn
gerilediginin kamtldlr. 15-19 grubuna kadar bir 20-24 grubunda
bir azaima ki bu donem 1970'lere tekabiil etmektedir. 1970'lerden sonra gene;
niifusta Diger bir 50-54 grubunda erkek
grubunda belirgin bir azalma ve daha yukarda 65-69 grubunda azalma
gorulmektedir.
2000 yIll itibariyle niifus piramidini inceleyecek olursak tabamn daralmaya
devam ettigi, tabandan yukanya dogru bir oldugu, 20-24
grubunda bir azalma, daralmamn oidugu, yukanya dogru tekrar ve
35-39 grubundan itibaren daralmanrn devam ettigi oldugu gorulmektedir.
20-24 yll once dogumiann azaIdlgl, ancak daha sonra tekrar dogurganhgrn
arttlgl ve tekrar gee;tigi goruliir. Bu grubundaki azaimada
olan goe;lerin de etkisi vardlr.
iIe;e geneline ait veriler olmakla birlikte 2008 yIlrna ait olan niifus piramidinin
2000 yIlrna ait niifus piramidiyIe benzerlik gosterdigi gorulmektedir.
gruplan da Ayvahk miicadeleli bir ve daha
sonraki niifusun nispeten dingin hale gostermektedir. Son yI1lara ait
niifus piramitleri niifusunu kontrol etmekte oIan, siirecindeki iilke
piramitleriyIe benzer gostermektedir. Piramidin orta klsml nispeten
dogumiann azalmasrna bagh olarak taban gittikc;e
daralmaktadlr. 1935 ytlrna ait olan niifus piramidinde ise taban piramit
adeta bir iie;geni andtrmaktadlr. Bu niifus piramidi iilke
niifus piramitleriyle benzerlik gostermektedir.
Ayvahk $ehrinin Niifus Ozellikleri
Grafik 5: Ayvaltk'm 2000 Y,lllla Ait Nfl/us Piramidi
1500 1200 900 600 300 300 600
Grafik 6: Ayvaltk'm 2008 Ylfma Ail Nfl/us Piramidi
Erkek
3000 2500 2000 1500 1000 500 500 1000
83
900 1200 1500
- Kadm
1500 2000 2500 3000
84 8iiheyla Bale! Akova
Niifusun Dogum Yerlerine Gore
Daha onceleri ntifusun yogunlugunu Rumlarm Ayvahk gOylerle
yogun bir ntifus Ayvahk'ta ntifusun yogunlugunu Oirit,
Midilli ve Makedonya'dan gelen Ttirkler ve onlann yocuklan, torunlan
Ntifusun dogum yerleri itibariyle ozellik1erini inceledigimizde
1935 Ylhnda Ttirkiye dogumlu ntifus, ntifusun %38'ini (4983)
yabancl memleketlerde doganlarm ntifusu % 62'sini (8105)
Yabancl memleketlerde doganlann %92,I'i Yunanistan dogumlu, %5'i
Yugoslavya dogumlu, %1,4'ti Bulgaristan dogumlu olup daha az oranlarda
diger tilkelerde doganlardlr. Bu oranlar gOylerin gostergesidir.
1935 yIll ile ilgili genel bir degerlendirme yaptIktan sonra tablo II'i inceleyecek
olursak burada 1985, 1990 ve 2000 verilerini gormekteyiz. Tablo'da 1985
yIlmda Bahkesir (dogum yeri il olarak verildiginden) dogumlular toplam 14622
iken 1990 yIlmda % 11,3 oramnda artarak 16 268' e 2000
yIlmda da 1990 saylm donemine gore % 21,3 oranmda artarak 19 727
1985-2000 arasmdaki donemde %34,9 duro Ooymen ntifusun
yerini yocuklan ve torunlarl
Tabloda da gortildtigti tizere Bahkesir dogumlulan dogumlular takip
etmektedir. Bunun sebebi yukanda da ifade edildigi tizere Ayvahk'ta
gOylerin yogun olarak olmasldrr. Burada dikkati yeken nokta
dogan ntifusun stirekli azalma gostermesidir. <;::tinkU
dogumlu ntifus zamanla ve vefat etmektedir. Yukanda da ifade
edildigi tizere gOyle gelen ntifusun yerini zaman iyinde yocuklan ve
torunlan almaktadlr. 1985 yIlmda 2301 olan dogumlular, 1990
Yllmda %28,6 oramnda azalarak 1644 2000 yIlmda da 1990
saylm donemine gore %35,5 oranmda azalarak 1060
dogumlulan izmir dogumlular ve istanbul dogumlular izlemektedir
izmir dogumlular 1985 yIlmda 852 iken 2000 yIlmda % 98,2 oranmda
artarak 1689 istanbul dogumlar da 1985 yIlmda 430 iken
2000 yllmda % 186,9 oranmda artarak 1234
2000 Ylh itibariyle gOy veren il olarak istanbul ilini Mardin, Ankara, <;::anakkale,
Manisa illeri takip etmektedir. Tabloda da gortildtigii tizere Ayvahk'a tilkemizin
Ayvahk Niifus Ozellikleri 85
birs:ok ilinden az veya s:ok saYlda gas:ler Gas:lerde Ayvahk' m
bir klYl olmasl, turizm faaliyetlerinin canh ikinci konutlann
istanbul, izmir gibi btiytik emeklilerin gelip
zeytincilige dayah zirai, sanayi ve ticari faaliyetler s:ekici faktOrleri
o I
Ayvahk'ta mevsimlik gas:ler de olduks:a anemlidir. Balgede mevsimlik tanm
olduks:a yaygmdlr. Ozellikle zeytin ziraatinde ticretli
mevsimlik ihtiyacl s:apalama ve hasat danemlerinde artmakta, dolaYlslyle
Ayvahk de btiytik alytide etkileyen bu harekete konu olan yakm
yevreden olabildigi gibi daha uzak illerden de Ayvahk'a gelmektedir.
Mevsimlik gas:lerde, turizm sezonunda turizm sektarlinde lizere gelen
nlifusu ve sektartinde danemsel oIarak tizere gelen nlifusu da
belirtmek gerekmektedir.
Grafik 7: Ayvaltk'ta Dogum Yerine Gore Nii/us
1%
2%
Ayvahk'ta Dogum Verine Gore NOfus
[J Balikesir [J Izmir [J Istanbul [J Yurtdl!il _ Mardin [JAnkara _ Canakkale [J Diger
86 Siiheyla Balel Akova
Tablo 11: Ayvaltk'ta Dogll", Yeri ve Cillsiyete Gore NiiftiS
1985 1990 2000
Dogum Toplam Erkek Kndm Dogum Toplnm Erkel, Kndm Dogum Toplnm Erkek Kadm
Veri Veri Yeri
Adnnn 46 24 22 Aryon 101 61 40 Anknra 607 305 302
Agrl 62 59 3 Agrl 122 114 8 Aydm 129 73 56
Amnsya 49 32 17 Ankara 562 267 295 Bnhkesir 19.727 9.965 9.762
Ankara 245 120 125 Aydm 102 55 47 Burs. 260 117 143
Aydm 82 42 40 Bahkcsir 16.268 8.299 7.969 <;.nakkalc 453 226 227
Bnhkesir 14.622 7.479 7.143 Bursa 220 97 123 Diynrbnklr 147 81 66
Bursa 163 84 79 <;nnnkkale 378 185 193 Erzurum 225 125 100
<;nnnlOOlc 316 175 141 <;orum 91 63 28 173 84 89
<;nnkln 49 26 23 Erzurum 134 77 57 G.ziantcp 147 74 73
<;ornm 46 30 16 129 69 60 istanbul 1.234 574 660
Erzurum 71 42 29 Istnnbul 795 400 395 Izmir 1.689 779 910
Ist.nbul 430 218 212 izmir 1.089 526 563 Kayseri 269 134 135
Izmir 852 391 461 Knrs 181 126 55 KII;ehir 154 76
..
78
Kars 66 51 15 Kayseri 252 144 108 Koenell 106 54 52
Kayscri 101 59 42 117 61 56 Konya 151 84 67
50 28 22 Kony. 124 73 51 Kfitahy. 130 63 67
Konya 84 57 27 Malaly. 91 45 46 Malalya 124 62 62
Malnlya 63 44 19 Monisa 218 123 95 Mnnisa 378 177 201
Manisa 139 72 67 Mardin 201 158 43 Mardin 645 372 273
Mardin 103 89 14 Mugl. 90 54 36 Ordu 140 85 55
Nigdc 64 41 23 Ordu 147 94 53 Samsun 141 76 65
Ordu 71 51 20 Samsun 121 94 27 SiVDS 207 115 92
Sivns 71 44 27 Sivas 113 45 Tokal 136 78 58
Tokal 62 43 19 Trabzon 142 84 58 Trnbzon 131 75 56
2.301 1.072 1.229 Yurfd'j' 1.644 741 903 Yurldlj' 1.060 460 600
Diger 1160 647 513 Diger 2255 1281 975 Diger 3467 1827 1640
Kaynnk: TOIK. 1985. 1990 vo 2000 Yilt Gcnel Nnfus SOYlml, Bahkcsir Iii NDfusun Sosynl ve Ekonomik Nitcliklcri vcrilcrinden ynrnrlaOllnrak
htlZlrtnnmlljtlr
Degerlendirme
Ttirkiye'nin kuzey batIsmda, Ege bolgesinin kuzeyinde gtintimtize
farkh ktilttirlerin birbirine noktada yer alan Ayvahk'ta
ntifus ozellilderi ve gostermektedir. Ayvahk ntifusunu
gtintimtize dogru ahp, degerlendirmemizin sebebi, konumuyla,
ildimiyle, bitki orttistiyle, laYI bOlgesi morfolojik tiniteleriyle c;evresindeki en
yakm sahalardan dahi ayncahk gosteren Ayvahk'ta bu zengin potansiyel c;ok iyi
degerlendirildigi donemlerde sadece tilke ic;in degil aym zamanda uluslar araSl
dtizeyde onemli bir Siyasal ve sosyo,..ktilttirel ac;llardan zorlu
F-8
Ayvahk Niifus Ozellikleri 87
donemler de geyiren Ayvahk bu donemlerde de her baklmdan niifus
.
Ayvahk niifusu Cumhuriyetin sonra zorluldan
ve gUn geytikye sosyo-kiiltiirel ve ekonomik arttlrarak
Ayvahk niifusu 192Tde 16 873 iken 2008 Yllmda 34
1927 Ylh ile 2008 Ylh arasmda Tiirkiye niifusundaki %424 iken,
yani niifus 1927 Yllma gore 2008'de 5 kat111a Ayvahk'ta niifus
1927ylll ile 2008 Ylh aras111da % 1 07 olarak lllifus ancak iki kat1l1a
1950 sonraSl degerlendiriidiginde oram Tiirkiye niifus
oramna daha Tiirkiye niifusu 2008 Yll1l1da 1950 'ye gore 3,4 kat
biiyiirken, Ayvahk niifusu 1950 y1l1l1a gore 2008' de 2,6 kat1l1a
Ayvahk niifusunun 1950 sonras1l1da daha iyi toparlandlgl goriihnektedir.
Tanm, taruna dayah sanayi onemini ve siirdiiriirken 1960'sonras1l1da
turizm faaIiyetleri de bolge ekonomisinde ve niifusun burada tutuhnas1l1da
onemli bir etken Ayvahk'1l1 yazhk niifusu niifusunun 4-5 kat1l1a

Kuruldugu donemden itibaren egitimin onemsendigi Ayvahk'ta tarnn
sektoriinde niifusun 2000 degerieriyle %6,9'a geriledigi, has hayat
tarZlllln gereklerini ekonomik faaliyetler mitlkya, Tanm sekt6rii
sektOrlerde oram da 2000 y1l1l1da imalat sanayinde
oram % 16, Tye ticaret sektoriinde %24,4' e,
sekt6riindekiler de %8,8'e
Siyasal ve sosyo-kiiltiirel ayllardan zorlu d6nemler geyiren Ayvahk bu
donemlerde ekonomik olarak niifus eneljisini
gUy Ancak bir geryektir ki oldugu gibi
dinamiklerini harekete geyirecek cografi potansiyele sahiptir. B6ylece nitelik ve
nicelik olarak gUy Iii olan niifus, daha saghkll olarak devam
ettirecektir.