AYVALIK TRK OCAI VE ETKNLKLER

Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR

Z: Bu almada 1923-1931 yllar arasnda Ayvalk Trk Oca-
nn kuruluu ve faaliyetleri aratrlmtr.
Ayvalk Trk Oca, kuruluundan itibaren tarada etkin alan
ubeler arasnda yer alm, dzenledii sosyal ve kltrel faaliyetlerle ku-
rulu amacna uygun hareket etmitir. Konferanslar, msamereler, sanat,
spor, milli bilinci uyandrma, ktphane, eitim, kurslar, kyclk, sa-
lk, devrimlerin halka anlatlmas ve kabul Ayvalk Trk Ocann faa-
liyetleri arasndadr.
Trk Ocaklarnn 10 Nisan 1931 tarihinde feshedilmesi ile birlikte
Ayvalk Trk Oca da kapatlm, menkul ve gayrimenkulleri CHPye
devredilmitir.
Anahtar Kelimeler: Ayvalk, Ayvalk Trk Oca, Trk Ocaklar
The Turkish Ocak of Ayvalk and Its Activities
ABSTRACT: This study covers the foundation and the activities
of Ayvalk Turkish Ocak between 1923 and 1931.
Ayvalk Turkish Ocak, had performed many cultural activities at
the rural areas for the purpose of raising National awareness.
After the abolition of the the Turkish Ocak on April 10, 1931, Ay-
valk Turkish Ocak had also been closed down and all its assets and li-
abilities and movables and immovable had been handed to the Republican
Peoples Party.
Key Words: Ayvalk, Ayvalk Turkish Ocak, Turkish Ocak.
Giri
Osmanl Devletinin son yllar ile Mill Mcadele dnemi ve
Cumhuriyetin ilk yllarnda Trk fikir ve toplum hayatnda nemli roller
stlenen Trk Ocaklar, kurulduu 1912 ylndan kapand 1931 ylna
kadar geen srede genel merkez ve yurt geneline dalan ubelerinde y-

nn ni. Fen-Ed. Fak. Tarih Bl. stasdemir@inonu.edu.tr

342
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
rtt sosyal ve kltrel faaliyetler, at ktphaneler, yapt yayn-
larla geni kitlelere seslenmi, kendisinden nce kurulan Trk Dernei ve
Trk Yurdu Cemiyeti gibi kurululardan daha etkili bir konuma sahip
olmu (stel 1997: 51; Karaer 1990: 55), yakn dnem Trk tarihinde ki-
lometre ta eklinde nitelenecek almalara imzasn atmtr (Tunaya
2007: 459).
12 Mart 1912de Trklerin mill terbiye ve ilm, itima, iktisad
seviyelerinin terakki ve itilas ile Trk rk ve dilinin kemline almak
amacyla kurulan Trk Ocaklar (Akyz 1986: 221), igal glerince ka-
patlmasnn ardndan mill uyan salamak iin dzenlenen mitingler-
de, protesto gsterilerinde ve cephede n safhada savam, Mill Mca-
dele boyunca Mustafa Kemal Paann evresinde toplanm
1
(Karaer
1992: 14-15; Tevetolu 1987: 41); Cumhuriyetin ilnndan sonraki d-
nemde ynetim ve halk arasnda inklplarn yerlemesi, lkede mill bir-
lik ve beraberliin salanmas gibi konularda kpr vazifesi grmtr
(Sarnay 2004: 378; Bayraktutan 1996:209). almalar iin yeni rejim-
den maddi ve manevi destek alan Trk Ocaklar, ksa srede lke gene-
linde rgtlenmeye gitmi, ulusal egemenliin korunmasnn yan sra,
devrimlerin desteklenmesine gvence vermi, genel merkez dnda Ana-
doluda zellikle Adana, Giresun, Trabzon, zmir gibi iller yannda Ayva-
lk ve demi gibi ilelerde de baarl etkinliklerde bulunmutur
2
.
Tarada toplum zerinde etkin faaliyetlerde bulunmasna ramen,
zerinde alma yaplmam ubelerden birisi de Ayvalk Trk Oca-
dr. Bunda Babakanlk Cumhuriyet Arivi ile Trk Ocaklar Genel
Merkezinde o dnemki belgelere ulalamamas; yaygn basn ve anlar-
da da yeterli bilginin bulunmamas etkendir. lede 1 Eyll 1924 ylnda
karlmaya balanan ve 14 Mays 1992 tarihine kadar aralksz yaynla-

1
Hamdullah Suphi, o dnemde oca ve ocan etkinliklerini: Anadoluda
Kuvay- Milliye henz teekkl etmemiti. Meclis toplanmam ve hkmet
kurulmamt. O zamanki Trkiyede mevcut 28 Ocan merkezi olan stanbul
Trk Oca kendi reisini (Mustafa Kemali) tanmakta mklat ekmedi. Ya-
n bandaki Babaliye ve karsndaki saraya deil, fakat Anadolunun uzak
bir kesinde mill midin timsali olarak kan gen kahramana ikayetlerini
yazd. Bylece merciini tand ve onun etrafnda smsk topland. szleriyle
dile getirmitir. Karaer (1992: 15)
2
Kurulduklar gnden itibaren Trk tarihinde nemli rol oynayan Trk Ocak-
lar ubelerinin etkinliklerine bilim dnyasnn ilgisi snrl kalm, ubelerle
ilgili yksek lisans (Arslan: 2008; Gne:1990) dzeyinde almalardan da-
ha ok zellikle Trk Yurdu dergisinde makaleler yaynlanmtr. Bu alma-
larn bazlar iin bk. Artan (2000: 38-40), Atnur (2005: 12-14), Gkhan-
Dinarslan (2007: 91-94), Gne (2003: 27-31), Tekin (1999: 1999: 241-
242), Toksoy (2008: 49-52), Uzun (2003: 45-56).
343
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
nan Ayvalk gazetesinin varl bu almay olanakl klm, bylece
Cumhuriyetin ilk yllarnda Ayvalk Trk Ocann ilenin sosyo-
ekonomik ve kltrel yapsndaki nemi ortaya karlmaya allmtr.
Dousu Bergama ilesi, gneyi Dikili ilesi, kuzeyi Burhaniye il-
esi ve Edremit krfezi, bats Ege denizi ile evrili Ayvalk ilesi, Milli
Mcadele dneminde dmann lkeye giri kaplarndan birisini olu-
turmas itibariyle nemlidir. zmiri igal eden Yunanllar, 29 Mays 1919
tarihinde Ayvalka girmi
3
, burada bulunan 172. Piyade Alay Komutan
Yarbay Ali Bey (etinkaya) stanbul hkmetinin emrini dinlememi,
Mill Mcadelenin ilk kurunu (askerler tarafndan) bu alay tarafndan
Ayvalkta atlm ve buuk yl dman igalinde kalan Ayvalk, 15
Eyll 1922de kurtarlmtr (Back, ty: 1-11; Erim 1948: 100).
Cumhuriyetin ilan sonrasnda trde bir toplum yaratmak amacy-
la Trkiye ile Yunanistan arasnda imzalanan Mbadele anlamas gere-
ince, Ayvalktaki Rumlar Yunanistana gnderilmi, Midilli, Girit ve
Makedonyadan gelen Trkler Ayvala yerletirilmitir.
4
Ayvala yerle-
en mbadillerin toplumsal yapya uyum salamalar ve ulusal bilin ka-
zanmalar aamasnda Ayvalk Trk Oca etkili bir ekilde alm, Ay-
valk halk yeni Trkiyenin yurtta kimliiyle bir btn olmu, kendile-
rini Midillili, Giritli, Rumelili mbadil yerine Ayvaln yerlisi kabul et-
mi; ile yeni batan onarlarak ekonomik
5
ve sosyal canllna kavu-
mutur (Balkesir l Yll 1967: 49-50).
Ayvalk Trk Oca Kuruluu
Anadoluda kazanlan Byk Zaferden sonra alan zmir Trk
Ocann ardndan, (Gne 1998:116; Karaer 1992:17) 1923 yl Ocak
aynda Afyon, Aydn ve Sivas Trk Ocaklar ile birlikte Ayvalk Trk
Oca da almtr (Tuncer vd. 1998: 89). 10 Ekim 1924de toplanan
Ocak Kongresi'nde yaplan seimde bakanla Doktor Fazl Doan
6
, ki-

3
gal ncesi Yunanistann Ayvalk politikas iin bk. Bayraktar (1992: 87-
103)
4
Mbadelenin balamasna az bir sre kala Anadoluya yakn adalardaki Ms-
lmanlar da kendi abalaryla ve resmen vapurlarla zellikle Ayvalka k-
maya balamlardr. Zeytincilikle uraan Girit, Midilli, Selanik ahalisi bata
Ayvalk olmak zere Edremit ve Mersine iskn edilmilerdir. Karacaer
(2006: 34)
5
O dnemki kaytlarda ilede 18 ya fabrikas, 4 rafine fabrikas, 1 pirina fab-
rikas ile 15 sabun fabrikasnn bulunduu ifade edilmitir. Erdem (1999: 14)
6
Doktor Fazl Doan, 1892 ylnda Midillide Abdullah Efendi ve Gl Ha-
nmn ilk olu olarak dnyaya gelmi, ilk ve ortarenimini Midillide ta-
mamladktan sonra stanbul a giderek stanbul niversitesi Tp Fakltesini
bitirmi, Birinci Dnya Savanda Frat vadisinde savam, Mondros Mta-
344
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
tabete Hilmi smail, muhasiplie Namk Hulusi ve murahhasla Sadk
Halid Beyler seilmitir (Tuncer vd. 1998: 121).
Trk Oca ubeleri mart aynn ilk haftas kongre dzenlemekle
ykmlyd. 1925 ylnda bina tamirat nedeniyle Ayvalktaki kongre
gecikmeli olarak gerekletirilmi; kadn ve erkek katlmclarn katl-
myla balayan kongrede, ynetim kurulu dzenledikleri etkinlikleri ve
bir nceki yln hesabn vermi, yaplan seiminde gsterdikleri baarl
almalardan dolay eski ynetim tekrar seilmitir (Ayvalk, 16 Mart
1925: 1). Buna gre ynetim kurulu bakan Doktor Fazl Doan; Murah-
has Sadk Halid; Katip Hilmi smail; Muhasip veznedar Namk Hulusi;
yeler Dr. Seyfettin, Ziya ve Osman Nuri Beylerden olumutur (Tuncer
vd. 1998: 140).
1926 yl kongresinde, Doktor Fazl Doan Beyin nutkundan son-
ra seime geilmi, yeni ynetim kuruluna Doktor Fazl Doan, tccardan
Namk Hulusi, avukat Hilmi smail, ksz Yurdu mdr Osman, tc-
cardan Sadk Halid, Azim irketi Mdr Cafer Tayyar, tccardan hsan
Ahmet Beyler; Murakabe Heyeti'ne ise evket Osman, Rsumat Mdr
Sleyman Vasfi ve Ashab- Emlak'dan Basri Beyler seilmitir. Bylece
dernek eski kadrosuna yalnz Cafer Beyi ekleyerek almalarna devam
karar almtr. 1927 ylndaki Ocak Kongresi'nde ise ynetim kurulunda
bakan: Doktor Fazl Doan, Katib: Baytar Enver, Murahhas: Namk Hu-
lusi, Muhasib: Sadk Halid, Veznedar: Eczac Niyazi, ye: hsan Hasan
Beylerdi (Tuncer vd. 1998: 229).
Ayvalk Trk Oca 1928 yl yllk toplants, yaplan deiiklikle
ubat aynn ikinci haftasnda gereklemi (Ayvalk, 2 ubat 1928: 1);
eski ynetim gsterdii baarl almalardan dolay tekrar ynetime se-
ilmitir. Buna gre Doktor Fazl Doan, Baytar Onur, Eczac Niyazi,
Sadk Halid, Namk Hulusi, Alemdarzde Hasan ve Ahmet Beyler yne-
tim kurulunu, Fabrikatr Zeki, Fehmi Mustafa ve Basri Beyler de denet-
leme kurulunu oluturmutur (Ayvalk 20 ubat 1928: 1).

rekesinin imzalanmas zerine stanbula dnm, Nisan 1919da Dr. Reit
Galip ve Dr. Hasan Ferit Cansever Beyler Tavanlya giderken, Dr. Fazl
Doan ve Giritli Dr. Mustafa Alp de Emete giderek Trk Ocaklarnn halka
doru hareketinin uygulama aamasn balatmtr. Emet Mdafa-i Hukuk
Cemiyetini kurarak Milli Mcadelede cephede savaan Doktor Fazl Do-
an, savan bitimi zerine Ailesiyle birlikte Ayvala yerlemitir. Bu tarih-
ten itibaren lmne kadar Ayvalk Cumhuriyet Halk Frkas mutemedi, CHF
ile bakan, belediye doktoru, Trk Oca bakan, Halkevi bakan gibi e-
itli sfatlar altnda ileye hizmet vermi, kendi evini dispanser haline getire-
rek hastalar cretsiz muayene etmi, 1924-1950 yllar arasnda Ayvalk ile-
sinin sosyal, kltrel ve ekonomik kalknmasnda ok zel bir yeri olmutur.
345
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
Ayvalk Trk Oca'nn 1930 ylndaki Genel Kurulu 21 Mart'ta
toplanmtr. Fabrikatr Zeki, Basri ve Kenan Beylerden oluan Muraka-
be Heyeti raporu zerinde tartlarak kabul edildikten sonra 1930 yl
btesi 28590 lira olarak belirlenmi, Halk Frkas'nca aday gsterilen
Doktor Fazl Doan, Avukat Hilmi smail, tccardan Namk Hulusi, Sa-
dk Halit, Alemdarolu Hasan, hsan Ahmet ve eczac Niyazi Beylerin
dare Heyeti'ne seilmesiyle toplant sona ermitir (Ayvalk 27 Mart
1930: 2).
Trk Ocaklarnn ikinci dnemine (Ekim 1922-10 Nisan 1931) ait
Birinci Kurultay, 23 Nisan 1924te Ankarada gereklemi, bu Kurul-
tay'a Ayvalk Trk Oca adna Azmi Bey (Eski Ayvalk kaymakam) ka-
tlmtr (Tuncer vd. 1998: 115-116). 1926 ylndaki Kurultayda Ayval
ocak ynetim kurulu bakan Doktor Fazl Doan Bey, 1928 kurultaynda
ise Ragp Nurettin Bey temsil etmitir (Ayvalk 25 Terini Evvel 1926: 1;
Ayvalk 10 Mays 1926: 1; stel 1997: 183).
Bata retmenler olmak zere doktor, eczac, dier memur ve su-
baylarla yerel eraf hem dnsel boyutta hem de bu dncelerin uygu-
lamaya gemesinde dernee byk destek vermitir. Uzun yllar Trk
Oca ynetim kurulunda bulunan Doktor Fazl Doan ve Sadk Halit
Bey ayn zamanda Ayvalk CHF ynetim kurulunda grev almalar, y-
netimle Ocak arasndaki uyumda etkili olmutur. Sadece bu iki kii deil,
genelde dernek ynetimde grevli kiiler ayn zamanda CHFde de yey-
diler. Ayvalk halk, Trk Oca'ndaki her tr etkinlikte msamereler,
konferans, kurslar, bayram kutlamalar, piyango ekilileri vb.- hazr bu-
lunarak ocaa byk destek vermitir.
Ayvalk Trk Oca Binas
Ayvalk Trk Oca, almalarna emvl-i metrukeden (terk edil-
mi mallardan) temin edilen binada balamt. Binann eski ve bakmsz
olmas nedeniyle ocakllar binay restore ettirdiler. Ayrca binann verile-
cek hizmetler iin kendilerine yeterli gelmeyeceini grdler ve yandaki
binay da alarak
7
iki binay birletirdiler. Bu sayede daha byk ve kulla-
nl bir hizmet binasna sahip oldular (Ayvalk 9 Mart 1925: 2).
Fiziki koullarnn uygun olmas sonucu, Trk Ocanca dzenle-
nen konferans, msamere vb. etkinlikler yannda (Ayvalk 26 Temmuz
1926: 1) iledeki nian ve dn trenleri gibi sosyal amal etkinlikler
de bu binada gerekletirilmitir
8
.

7
Ocak binas bin iki yz ksur lira bedelle ve sekiz ylda denmek artyla
satn alnmtr, Trk Yurdu (1926: 249).
8
rnek verilecek olursa, Himaye-i Etfal Cemiyeti kurulma almalar iin 27
346
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
Ayvalk Trk Oca ksa srede hizmet binas dnda Ayvalkta
2500 lira deerinde bir adet binaya; 3000 lira deerinde 3 dkkn (bina-
nn altnda) ile bir spor salonuna ve Burhaniye ve Edremitte 7260 lira
deerinde Zeytinlie sahip oldu (Tuncer vd. 1998: 390).
Ayvalk Trk Oca'nn Btesi
Ayvalk Trk Oca yeni ynetimi 1924 ylnda 85 lira borla ie
balarken, 1925 ylnda bteyi 16329 lira 30 kurua ykseltmi, ksz
Yurdu yaplmasna ramen 1926 ylna 6150 lira devredilmi; 1926 yl
iin bte 17198 lira olarak belirlenmiti (Ayvalk 8 Mart 1926: 1). Ay-
valk Trk Oca 1927 ylnda 34536 liralk bir bteye sahipken (Tuncer
vd. 1998: 286), 1928 ylnda Ocak, 33961 lira bteye sahipti (Tuncer vd.
1998: 222).
Trk Ocaklar iinde en yksek btesi olan ubeler arasnda gs-
terilen Ayvalk Trk Ocann balca gelir kaynaklar
9
, Genel Merkez-
den alnan denek, dzenlenen piyango ve msamerelerden elde edilen
gelir, verilen kimlik kartlarndan, satlan rozetlerden alnan paralar ve
yelerden toplanan aidatlardan oluuyordu. Gerekletirilecek etkinlik-
lerde ilede bulunan fabrikatrlerin ocaa yapt balar da nemli bir
yekn tutuyordu (Ayvalk 7 Haziran 1925: 2).
Ayvalk Trk Oca'nn Etkinlikleri
Trk Ocaklar, yeni dnemde yapacaklar etkinliklerin baarl ol-
mas iin faaliyet alan ve idar yapsn dzenleyen yasa, mesai program
ve talimatname hazrlam,
10
hem merkezde hem de taradaki almala-
rn bu dorultuda yaplmasn zorunlu klnmt.
Ayvalk Trk Oca da bu program ve talimatname erevesinde
almalarn yrtm; Cumhuriyetin sosyal ve ekonomik alandaki
amalarna ulamasna, kltrel btnln pekitirilmesine yardmc
olmak ve halk cumhuriyetin kazanmlar konusunda aydnlatabilmek iin
konferanslar, msamereler dzenlemi; dersler vermi; kurslar am;

Mays 1927 Cuma gn yaplacak toplant Trk Oca binasnda yaplacaktr,
Ayvalk (26 Mays 1927: 1).

9
rnein Ayvalk Trk Oca'nn 1928 yl btesi 34.536 lira iken, zmir
62.550, Ankara 59.808, Adana 37.700, stanbul 22.616, demi 18.774, Bur-
sa 46.000, Bandrma 14.005, Tarsus 14.000, of 300, Ahlat 500, rgp 570,
Elbistan 600, Aya 532, Boyabad 187, Darende 410, Bolvadin 206, Mu
1022, ldr 900 liralk bteye sahipti (Sarnay 2004: 279).
10
Trk Ocaklar Mesai Program ve Talimatname iin bk. stel (1997: 213-
226, 254-280).
347
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
mzik, spor etkinlikleri dzenlemi; ktphane kurmu; salk hizmetleri
sunmu ve film gsterisinde bulunmutur.
Konferanslar
Trk Ocaklarnda, genel merkezin nderliinde btn ubelerde
1923-1924 ylnda balayp, Ocaklarn kapatlmalarna kadar geen sre-
te tarih, edebiyat, kltr, iktisat, eitim, genlik, salk, demokrasi ve
devrimlerin halka anlatlmas gibi konularda konferanslar verilmitir
(Sarnay 2004: 347).
Ayvalk Trk Ocanda bunun yannda -belirli aralklarla- yre
halknn ihtiyalar da gz nne alnarak konferanslar dzenlenmitir.
rnein bata zeytin ve ttn olmak zere tmyle kylleri ilgilendiren
konferanslar yannda
11
meslek dallarn ilgilendiren konularda da konfe-
ranslar dzenlemitir (Tuncer vd. 1998: 293). Konferanslar kadn erkek
birlikte izlemitir. Ocak, sadece kadnlar veya erkekleri ilgilendiren zel
konularda da bilinlendirici etkinlikler dzenlemekten kanmamtr
12
.
Yabanc tccarlarn lke ekonomisindeki etkinliklerini dikkate alan
Ocak, bu etkinin azaltlmasna ynelik almalar yapm ve bu almay
yaparken de fabrikatrlerden, tccarlardan yararlanmtr.
13
rnek verile-
cek olursa: 1925 ylnda Trk Oca Bakan Doktor Fazl Doan Beyin
bakanlnda Ayvalkl tccarlara dnya piyasalarndaki son ekonomik
gelimeler ve Ayvalkta neler yaplabilecei konusunda Sadk Halit Bey
tarafndan konferanslar verilmitir (Ayvalk 9 ubat 1925: 2; Ayvalk 24
Austos 1925: 2)
14
. Tm bu almalara ek olarak ile ekonomisinin geli-

11
Tuncer vd. (1998: 276-277). Konferanslar yannda evre kylere irat ekiple-
ri de gndermitir. Ayvalk Trk Ocandan baka Adana, Bursa, Antalya,
Kars, Nazilli, Elmal, Ankara, Burdur, Trabzon, eme, Karaman, Samsun,
Bozyk, Bayrami, Balkesir, zmit, Diyarbakr ve Adyaman gibi ubelerde
de kylere irad ekipleri gnderilmitir. Tuncer vd. (1998: 368).
12
Ayvalk Trk Ocanda kadnlar iin verilen ocuk Sal konferans
byk ilgi grm, sadece kadnlarn katlaca ocuk sal konusu dnda
rnein halk devrimi gibi farkl konularda da konferanslar dzenlemitir.
Karaer (1992: 84, 87).
13
Yeni cumhuriyetin izleyecei ekonomik siyasetin saptanmas iin ktisat Ve-
kleti tarafndan 17 ubat 1923de zmirde zmir ktisat Kongresi dzenle-
miti. Kongreden kan en temel sonu Trkiyenin byk bir hzla kalkna-
bilmesi iin giriimci bir snfn yaratlmas gerektiidir. 1923-1930 yllar
arasnda zel sektrn geliimini amalayan liberal bir ekonomik politika iz-
lenmesinin yan sra yabac sermayenin lkeye gelmesine de izin verilmiti.
14
Toplantlarda katlmclar tarafndan Ayvalkta etkin bir ticaret odas ve bor-
sasna duyulan ihtiya da dile getirilmitir (Ayvalk 9 ubat 1925: 2; Ayvalk
24 Austos 1925: 2).
348
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
imi iin prina ya retimi ve zeytinya tasfiye etmek amacyla fabrika
ina etmek zere anonim irket kurmay zorunluluk kabul eden Ayvalk
Trk Oca, memleket tccarlarn dernee davet ederek almalar ba-
latmtr (Trk Yurdu, 1926: 250; Ayvalk Prina ve Ya Tasfiyesi Fabri-
kalar Trk Anonim irketi Nizamname-i Esasiyesi, 1926)
15
.
Trk Ocaklar, nklplarn bekilii ve vatann mdafaas konu-
sunda aktif bir tavr sergiledii iin devlet ile Trk Ocaklar arasndaki
ilikiler daha da younlam ve Trk Ocaklar btelerine yaplan yar-
dmlar artmtr (Sarnay 2004: 294). Devrimlere sahip kan Ayvalk
Trk Oca, 1925 ylnda meydana gelen eyh Said ayaklanmasna tepki
gstermi ve Vilyet-i arkiyenin baz aksamnda bakaldran irticaya
kar bir miting dzenlemitir (Tuncer vd. 1998: 139). Ayrca Cumhur-
bakan ve Babakana telgraf ekerek Cumhuriyete kar yaplan her tr
hareketin karsnda olduklarn, kendilerine bir grev dyorsa yapa-
caklarn ve bu konuda emir beklediklerini dile getirmilerdir.
16

Verilen konferanslar 1926 ylnda yavalamakla birlikte, 1928 y-
lndan itibaren tekrar canlanmtr. Bunda Trk Oca tarafndan alan
Karma Meslek Okulu yneticilerinin Trk Oca konferans salonunda,
her ayn ikinci pazartesi gn, okuldaki retmenlerce deiik konularda
konferans verme talebinin etkisi vardr. Mill, sosyal, ekonomi ve eitim-
le ilgili konularda her biri konusunun uzman konumaclarca verilecek
konferanslarla halkn bilgi ve grgs artrlmas amalanmtr (Ayvalk
23 ubat 1928: 1)
17
.
Msamere ve etkinlikler
Trk Ocaklar'nda msamereler kurulduu tarihten itibaren nem
tam, kadnlar msamerelerde hem seyirci hem de oyuncu olarak bu-
lunmulardr. Trk kadn ilk defa ocakta sahneye km, topluluk nn-
de iir okumu, konuma yapm, temsillerde oynamtr. Ocan dzen-
ledii msamereler kadn erkek herkes tarafndan ilgiyle karlanm, bu
ilgi Cumhuriyet dneminde de artarak devam etmi, kadn erkek msa-
merelerde birlikte grev almlardr (Karaer 1992: 92).
Ayvalk Trk Oca etkinlikleri arasnda nemli bir yer tutan m-
samereler cretli olmu ve geliri Ayvalktaki sosyal kurumlara ba-

15
Ayvalk Prina ve Ya Tasfiyesi Fabrikalar Trk Anonim irketi Nizamname-i
Esasiyesi adl kitapk Faruk Ergelen Koleksiyonunda bulunmaktadr. Belge-
yi paylaan sayn Faruk Ergelene teekkr ederim.
16
ekilen bu telgraflar ve gelen yantlarsa Ayvalk gazetesi aracl ile halkla
paylalmtr (Ayvalk, 16 Mart 1925: 2; Ayvalk, 16 Mart 1925: 2).
17
Konferans konusu ve kimin tarafndan verilecei on be gn ncesinden ilan
edilecekti. Ayvalk (23 ubat 1928: 1).
349
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
lanmtr
18
. 1924 ylnda, biri musik msameresi (Tuncer vd. 1998: 121-
122) ve dieri zciler Tekilt yararna iki msamere verilmi (Tuncer
vd. 1998: 171; Karaer 1992: 93); 1925 ylnda dzenlenmeye devam edi-
len msamerelerin gelirinden ocak konserleri iin bir piyano ve mefruat
alnm (Tuncer vd. 1998: 136); 1926 ylnda ttihat Spor ve iler Spor
kulpleri yararna yaplan msamere ve tiyatro oyunundan elde edilen
120 liralk gelir iki spor kulb arasnda eit ekilde paylatrlmtr
(Ayvalk 8 Mart 1925: 1).
Kurban bayram nedeniyle de Ocak'ta her sene cretsiz konserler,
msamereler ve deniz elenceleri, pehlivan greleri ve malar dzenle-
nerek gelir elde edilmitir (Trk Yurdu 1926: 248-249)
19
. Msamereler
genelde kadn erkek izleyicilerin birlikte katlaca ekilde hazrlanm,
bununla birlikte sadece Ocakl hanmlar tarafndan yalnz hanmlar iin
de msamere dzenlenmi ve byk ilgi grmtr (Tuncer vd. 1998:
176).
evre il veya ilelerin Ocakllar Ayvalk Trk Ocan ziyaret
ederek hazrladklar programlar daha geni kitlelerle paylama olana
bulmulardr. rnein, Bergamal genler Ayvalk'a geldiinde ncelikle
hazrladklar msamereyi sunmular, Ayvalk ve Bergamal katlmclar
arasnda boks, ar yry, uval yar, yumurta kousu, kk hanm-
lar kategorisi, 100, 300 ve 1500 metre koular, adm atlama, srkla at-
lama yarmalar dzenlenmi, iki takm arasnda futbol ma da oynan-
mtr (Ayvalk 22 Haziran 1925: 2).
Oynanan msamerelerde Cumhuriyet ynetimine nasl gelindii,
nelerin yaand, igal gnleri, Osmanlnn reddi ve olumsuzlama, Mill
Mcadele ve sonras dnemde ulus devletin kurulmas, inklb yayma ve
modern hayatn zendirilmesi gibi konular ilenmitir. Msamereler ei-
tici konularda olduu gibi elenceye ynelik de yaplm, aralarda mzi-
e yer verilmitir. Bylece halk eitilirken elenmi, elenirken de ei-
tilmeye allmtr. rnein, Ayvalk Trk Oca'na bal hanmlarn
kszler Yurdu yararna dzenledikleri msamerede Bir Gece Facias
adl oyunu
20
sahnelemiler, toplanan 203 lira geliri de okula balam-

18
rnein 1926 yl msamere ve elencelerinden 1500 lira gelir elde edildii
bildirilmitir. Trk Yurdu (1926: 251).
19
Trk Ocaklar uunu, Trk Yurdu, XVII-3/178-17 (Mart 1926), s. 248-249.
(Bilgiler Ankara, Yenign matbaasnda yaynlanan yeni harfli Trke bask-
dan alnmtr).
20
Bir Gece Facias, Franois de Curel'in Terre Inhumaine adl eserinden Reat
Nuri Gntekin tarafndan adapte edilmi, ilk defa 1924-1926da Ferah tiyat-
rosunda Darlbedayi (=stanbul ehir Tiyatrosu) de oynanm, daha sonra
Kayseri ve ebinkarahisar gibi Anadolunun eitli yrelerinde de sahnelen-
350
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
lardr (Ayvalk 7 Knn- evvel 1925: 1). Yine Kz Numune Mektebi -
rencileri tarafndan fakir rencilerin kyafet ve dier ihtiyalarn kar-
lamak amacyla dzenledikleri gecede oynanan Kelebekler ve Arlar
opereti, sultan eleniyor halk inliyor tablolar eliinde sunulmu (Ayva-
lk 4 Knn- sn 1926: 2), msamere geliri olarak salanan 328 lira ge-
lirle krk kadar fakir kz rencinin ihtiyalar karlanmtr (Ayvalk 11
Knn- sn 1926: 2).
lenin kurtulu gn kutlamalar da Trk Oca tarafndan hazr-
lanm
21
, bastrlan program halka ve esnafa nceden datlarak kurtulu
gnnn daha cokulu gemesi iin aba sarf edilmitir. Ayrca, 23 Nisan
ocuk Bayram, 29 Ekim Cumhuriyet Bayram, Lozan Bayram vb. tm
mill bayramlar Trk Ocann hazrlad program dorultusunda ya-
plm; tren veya etkinlikler ak havada yaplamayacaksa Trk Oca
binasnda gerekletirilmitir.
Cumhuriyet Bayram, yeni yl vb. sebeplerle dzenlenen balolar da
Trk Oca himayesinde hazrlanmtr. Kutlama program nedeniyle eh-
rin sokaklar aydnlatlnca, ocak elektrik cretini demitir (Ayvalk 1
Terin-i sn 1926: 1; Ayvalk 3 Terin-i sn 1927: 1).
Ocan dier bir etkinlii de Ayvalktaki derneklerin kongrelerine
ve faaliyetlerine ev sahiplii yapmasdr. Himaye-i Etfal, Tayyare Cemi-
yeti, Ayvalk Ticaret Odas gibi dernekler kongrelerini Trk Oca bina-
snda dzenlemitir.
Dersler, Kurslar ve Okullar
Trde bir toplum yaratmay hedefleyen Cumhuriyet rejimi, dil bir-
liini milleti birletiren g olarak alglam, bu nedenle Trke konu-
ulmas konusunda hassas davranmtr. Ocak, mbadele gereince Ayva-
lka yerletirilen halkn ihtiyalarn gz nnde bulundurarak kurslar
am ve etkinlikler dzenlemitir. Kasm 1923den itibaren, Ayvalk
Trk Ocanda gece derslerine balanm, Numune mektebiyle Hayrettin
Paadaki erkek mektebinde alan halk dershanelerinde salk, ziraat, ti-

mitir. (Sanal, 2004: 120; www.sebinkarahisar.bel.tr (21.08.2010). Ayvalk
gazetesi yaananlar: Bir Gece Facias adl piyes oynand. Kuvvai Milliye
ile dmandan kaan alak Vahidettinin hilafet ordular Kuvvai nzibatiye
maceralarn hatrlatan bu piyesin pek mkemmel temsil edildiini temin
ederim. Hanmlarmz vatanszlarla vatanclarn cidalini temsil eden bu piye-
si derin bir vecd ile temaa ettiler ve alklandlar szleriyle kamuoyu ile
paylamtr (Ayvalk 7 Knun- evvel 1925: 2).
21
1925 yl Kurtulu Gn kutlamalarnda Trk Oca, ksz Yurdu yararna
rozetler bastrarak sata sunmu, satlan rozetlerden okul yararna 101 buuk
lira gelir elde edilmitir. Ayvalk (21 Eyll 1925: 3).
351
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
caret, muhasebe, hukuk, sanayi, elektrik ve musiki dersleri verilmitir
(Tuncer vd. 1998: 104). Ayvalk Trk Oca, 1924 ve 1925 ylnda gece
derslerine devam etmi, renimlerini tamamlayamayan genlerin salk,
ekonomi, sosyal ve bedii (gzel sanatlarla ilgili) derslerle eitimlerinin
tamamlanmas iin Muallimler Birlii ile ibirlii yaparak Ayvalkta iki-
er dershaneli iki; Alibey nahiyesinde iki dershaneli olmak zere halk
dershanesi amtr. Ayrca yeni usul muhasebe konusunda kan kanun
sonrasnda yaanan sorunlar en aza indirmek amacyla irketlerin tutmas
zorunlu hesap defterleriyle ilgili tccar ve ticaretle uraanlara hem teori
hem de uygulamal dersler verilmitir (Ayvalk 7 Haziran 1926: 1)
22
.


Dhiliye Vekletinin her yerde Trke konuulacak eklindeki
tamimi ile Trk Oca merkez heyetinin okuma yazma bilmeyenlere yeni
harflerin retilmesinin gerekli olduunu bildiren bir tamimi btn Trk
Oca ubelerine gndermesinin de etkisiyle Ayvalk Trk Oca ilede
Trke konuan ve okuma yazma bilmeyenler iin ocak binasnda cret-
siz kurslar amtr (Ayvalk, 31 Austos 1925: 3). Ocak bir yandan
Trke konuma ve okuyup yazma konusunda haftada iki kez ders dzen-
lerken, (Ayvalk 7 Eyll 1925: 3) bir yandan da Ayvalk gazetesinde
Trke konuup yazmann nemi hakknda halk bilinlendirilmeye al-
lmtr
23
.
Yaygn eitimin yannda rgn eitime de nem veren Ayvalk
Trk Oca, okullar aarak bu okullarn binalarn ve donanmn kendisi
yapm, retmenlerin cretlerini karlayarak rencilerin ayn biimde
giyinmelerine yardmc olmutur. Ocaklar tarafndan dzenlenen msa-
mere ve konserlerden elde edilen gelirler okul inaat, fakir ve kimsesiz
rencilerin eitim giderleri iin harcanmtr
24
.
Ayvalk Trk Oca'nn eitim konusundaki almalar arasnda
ksz Yurdu Sanat Mektebinin zel bir yeri vardr. Sava sonras yar-
dma muhta kalan ocuklar bu okulda hem barnabilmi hem de meslek
sahibi olarak yaama daha gl atlma ansn yakalamlardr. Ocan
1925 ylnda toplanan kongresinde Darleytam-kszler Yurdu al-

22
Dersler, Trkiye ve Macaristan Ticareti Aliye mezunu Sadk Halid Bey tara-
fndan verilmitir (Ayvalk 7 Haziran 1926: 1).
23
Kzm Paa, Ayvalk Trk Ocan ziyaret ederek, memur, retmen, ocak-
llar ve halkla bulumu, bu bulumada yeni Trk harfleri ile ilgili aklama-
larda bulunduktan sonra bir ok kiiye cmleler yazdrarak Ayvalkn yeni
harfler hakknda ald tedbirlerin derecesini aratrm; buluma Kzm Pa-
ann, memnuniyet duyduunu belirten konumasyla son bulmutur.
Tuzkaya (2006: 113).
24
Adana, Bursa ve Tarsus Ocaklar da bu uygulamay gerekletirmitir.
Tuncer vd. (1998: 368-369).
352
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
mas kabul edilmitir (Tuncer vd. 1998: 170). kszler Yurdu ve Sanat
Evi almas iin Maarif Vekletiyle ilikiye geilerek 4000 lira tahsisat
alnmtr.
25
Buna ek olarak okulun almas iin Ayvalk Trk Oca
deyim yerindeyse- tm ileyi seferber etmi, 1925 yl kurban bayramn-
da kesilecek kurban derilerinin de toplanarak gelirinin ksz Yurdu ve
Sanat Evi yapmnda kullanlmas iin byk bir abann iine girmi
(Ayvalk 22 Haziran 1925: 3), geliri ksz Yurduna harcanmak kou-
luyla sadece hanmlara zel msamereler dzenlenmi (Ayvalk 24 Te-
rin-i sn 1925: 2), baz dnlerde iftlere gelen paralarn bir ksmnn
dn sahiplerince kszler Yurdu almas iin ocaa balanm (Ay-
valk 7 Eyll 1925: 4), ilede yaayan fabrikatrler, her okka zeytinden
alnacak parann 3 parasn okul iin balamtr
26
. Ayrca kimi fakir -
rencilerin ayakkab ve giyecek masraflarnn da fabrikatrlerce karlan-
mas salanmtr (Ayvalk 22 Knn- sn 1926: 2).
20si yatl 60 rencinin eitim grd (Ayvalk 9 Terini sn
1925: 1)
27
, Trk Oca ksz Yurdu Sanat Okulu 11 Ocak 1926 Cuma
gn resmi alm (Ayvalk, 9 Terin-i sn 1925: 1), okul mdr ola-
rak Osman Nuri Bey atanmtr (Ayvalk 7 Eyll 1925: 3).Okulda ders-
haneler yannda, yemekhane, yatakhane ve amarhane de bulunuyordu
(Ayvalk 16 Terin-i sn 1925: 2) ve bir mdr, bir retmen ve bir idare
memuru grevlendirilmiti. lkretim program erevesinde eitim ya-
plan bu okulda rencilerin zenaat sahibi olmalar amac ile demircilik,
oymaclk ve marangozluk blmleri kurulmutur. Trk Oca ksz
Yurdu Sanat Okulu demirhane ubesi, Hkmet Caddesinde alarak pi-
yasadan i kabul etmi (Ayvalk 7 Knn- evvel 1925: 1), baz renciler
terzi ve kundurac gibi sanatkrlar yannda eitilmitir. Bylece renci-
ler hem meslek renmi, hem de kazanlaryla okul harcamalarna kat-
kda bulunmutur (Tuncer vd. 1998: 170, Ayvalk, 25 Mays 1925: 2).
Denilebilir ki, gnmzde uygulamaya konulan mesleki eitim, Ayvalk
Trk Ocanda 1925li yllarda gerekletirilmitir.



25
Ayvalk Trk Oca 1926 yl raporunda Maarif Vekleti mnhasran Oca-
mza kar besledii itimat yznden tesisi takarrr eden ksz Yurdumuz
iin talep ettiimiz iki bin lira muaveneti drt bin liraya ibla ile irsali
ltfunda bulunmutur. eklinde bir aklama yapmtr. Trk Yurdu
(1926:249).
26
Bu anlaml davranlarndan dolay Trk Oca ynetim kurulu bata bulu-
nan fabrikatrlere duyduklar krann ifadesi olarak ilt vermitir. Ayvalk
(7 Knn- evvel 1925: 1).
27
Nizamnameye gre rencilerin okula kabul edilebilmesi iin ya tamamyla
anne-babasz veya yalnz annesi mevcut olup hamisiz kalan kszler seil-
mitir. Ancak 50 ocuk iin alan kontenjana iki yz elliyi aan bavuru ol-
mu, her geen gn bu saynn artt belirtilmitir. Trk Yurdu (1926:249).
353
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
kszler Yurdu rencileri iin yaplan almalar ve yardmlar
daha sonraki yllarda da devam etmitir. 1926 ylnda Ticaret Odas Ba-
kan Mustafa Asm Beyin de iinde bulunduu Hac Ramazan Vakf,
krk dnm zeytinlii hissedarlarn rzasyla ksz Yurdu iin kulla-
nlmak kaydyla Trk Ocana devretmitir (Ayvalk 15 Mart 1926: 1).
Trk Oca bakan Doktor Fazl Doan Bey kurban bayramnda kesece-
i kurban yerine bedeli olan 15 liray ksz Yurduna balam, bu
davran rnek alan baka yurttalar da benzer ekilde okula yardmda
bulunmutur (Ayvalk 28 Haziran 1926: 2). Ksaca, fabrikatr, tccar,
zengin-fakir tm Ayvalk halk, okulun kuruluundan itibaren gelimesi
ve yaatlmas iin ellerinden ne geliyorsa yapmtr. Trk Oca ksz
Yurdu Sanat Okulu yaanan baz yasal sorunlar yznden kapatlm
28
ve
Trk Oca Yat Mektebindeki renciler Alibey nahiyesinde kurulan ya-
t mektebine gnderilerek eitimlerine devam etmeleri salanmtr (Ay-
valk 4 Haziran 1931: 1).
Trk Oca ksz Yurdu Sanat Okulunun Maarif Vekleti tara-
fndan kapatlmas zerine Ayvalk Trk Oca kendi olanaklarndan ya-
rarlanarak Muhtelit kmal Mektebi adyla yeni bir okul amaya karar
vermitir. 1927 ylnda alan sanat okulu
29
, kz ve erkek renciler iin
karma eitim uygulam; temel olarak marangozhane ve demirhane ek-
linde ikiye ayrlacak okulda marangozhane blmnde marangozculuk ve
mobilyaclk; demirhanede ise tesviye, torna ve dkmclk ksmlarnda
eitim yaplm, sanat istemeyen renciler iin ticaret dersleri verilmi-
tir. Erkek rencilerin program bu ekilde dzenlenirken, kz rencilere
el ileri ve terzilik gibi dersler konulmutur (Ayvalk 27 Haziran 1927:
1).
Mzik Etkinlikleri

28
Maarif Vekletinin ilkokul eitimi srasnda sanat dersleri verilemeyeceine
dair gelen emri zerine Trk Oca Yetim Sanat Mektebi 1 Haziran 1927 y-
lnda tatil edilmi; eitim dnemi boyunca baar gsteren renciler seile-
rek dllendirilmitir. Ayvalk (6 Haziran 1927: 1).
29
Ayvalk Trk Oca tarafndan kurulan Muhtelit Orta Meslek Mektebinin
resmi al 30 Ekim 1927 Cumartesi gn yaplm, o gn okul binas yap-
rak ve dallarla sslenmi, saat tam te treni izlemeye gelenler kapda top-
lanm, ilede misafir olan mfetti Nedim Nazmi Bey tarafndan rencilere
ksa bir konuma yaplm, devamnda kapdaki kurdela kesilerek renciler
ieri alnmtr. Erkek renciler misafirlere sigara, kz renciler de eker
ikramnda bulunmular, bu esnada kapda yerini alan cazband mill marlar
almt. Trk Oca bakan Doktor Fazl Doan Beyin, okulu ama neden-
lerine de yer verdii uzun konumasnn ardndan misafirlere urup ve limo-
nata ikram edilmi ve bylece tren sona ermitir. Ayvalk (3 Terin-i sn
1927: 1).
354
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
Trk Ocaklar, halk ruhunun en canl unsuru kabul ettii mzik
konusuna nem vermi, Trk ve Bat mzii araclyla halkn eitimine,
mill duygularnn gelimesine yardmc olmaya almtr. Trk mzii-
nin gen kuaklara retilmesi iin ok sayda mzik dersi am, ayrca
Ocaklarn dzenlendii msamereler, temsiller ve konferanslarda halkn
katlmn salamak ve artrmak amacyla mzikten yararlanlmtr
(Karaer 1992: 97).
Mzik etkinliklerini yrtmek amacyla, Ayvalk Trk Oca bn-
yesinde Musiki Yurdu adyla bir blm oluturulmutur. Ayvalk'taki
amatr mzisyenleri dernek ats altnda toplayan Musiki Yurdu, Halk
Partisi binasnda kendilerine ayrlan blmde almaya balam, Trk
Oca salonunda halka ak verilen konserlerde Trk ve Bat mzii se-
kisi sunulmutur (Ayvalk 19 Knn- evvel 1927: 1)
30
.
Ayvalk Trk Oca Musiki Heyeti, Trk Sanat Mzii ve Klasik
Mzik gruplar oluturarak zel gnlerde ve msamere gibi etkinliklerde
konser dzenlemitir. Bu konserlerde genelde klasik Bat mzii ve sanat
mzii harmanlanarak ikisi bir arada halkn beenisine sunulmutur
31
.
Ayrca mzik konusunda evlerde veya Ocak'ta bayan ve erkekler iin pi-
yano dersleri almak isteyenlere ders verilmesine yardmc olmutur (Ay-
valk 9 ubat 1928: 1).
Ktphaneler
Trk Ocaklar kurulduu tarihten itibaren ktphanelerin toplumun
geliimindeki nemini kavram, halkn aydnlatlmasnda ktphaneleri
olmazsa olmaz kabul etmitir. Bu nedenle de ktphanelerden sadece er-
keklerin deil kadnlarn da yararlanmas iin almalar yapm ve tar-
tmalar balatmtr (Karaer 1992: 141). Trk Oca ktphaneleri ocak
binalar iinde kurulmutur. Ocan yasalarnda ve mesai programlarnda
ktphanelerle ilgili ilkeler belirlenmiti. Buna gre ktphane ve okuma

30
Konserlere rnek verilecek olursa, kufe Namk Hanm ile ei viyolensel,
Hsnye Doan Hanm piyano alarken, Kemani Osman Bey, Tanburi Halim
Niyazi, Kanuni Behzat, Udi Ramiz, Udi Kamil, Mustafa, Nedim Fuat ve s-
mail onlara sazlaryla elik etmi, kadn erkek sekin bir topluluk karsnda
saat sekiz buukta balayan konser gece on ikide sona ermitir. Ayvalk (19
Knn- evvel 1927: 1).
31
Ayvalk gazetesine yansyan bir konser haberinde: Klasik mzikte alaturka
piyanist Madam Vazel Slava tarafndan Chopinden Bacha, Mozarttan Be-
ethovene klasik Bat mzii konseri verilmitir. Ksa bir aradan sonra Kanu-
n Behzat Beyin girizghyla alaturka konsere geilmitir. Konser sonrasnda
halkn youn alklar arasnda sanatlar ve Trk Oca Musiki Heyeti yele-
ri kutlanmtr. szleriyle okuyucularyla paylamtr. Ayvalk (27 ubat
1928: 1).
355
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
salonlar halka ak olacak, ktphanelerin gelitirilmesi iin eitli alter-
natifler dnlecek, koleksiyonlar sadece kitaplarla snrlandrlmayp
grsel- iitsel materyallerle de desteklenecekti. (Karaer 1990: 56-57)
Ayvalk Trk Oca, Ocak yasalar ve mesai program erevesin-
de, etkin bir ktphane kurma amacyla 1924 ylnda almalara bala-
mtr (Tuncer vd. 1998: 167). Kulakszzde Muhtar Halim Bey ile Dava
Vekili Hilmi smail Beylerin ktphaneye kitap salanmas konusunda
nemli katklar olmu ve ocak ynetimi Ayvalk gazetesinde alen olarak
teekkr etmitir (Ayvalk 30 Mart 1925: 2). Ktphane almalarna
katk salamak iin piyango ekilii dzenlenmi, elde edilen gelir k-
tphane iin harcanmtr (Karaer 1992: 145). Bu almalar daha sonraki
yllarda da devam etmitir (Tuncer vd. 1998: 185).
Salk Hizmetleri
Halkla dorudan iliki kurmann arac eklinde yorumlanan salk
hizmetleri, Trk Ocaklar'nda zellikle meslei doktorluk olan yeler ta-
rafndan dikkatle yrtlm
32
, Ayvalk Trk Oca'nda da bu uygulama
nem tam, her pazar, sal ve perembe gnleri leden sonra ocakta,
ocaa mensup doktorlar cretsiz hasta muayene etmitir (Tuncer vd.
1998: 121-122).
Ocak, ile merkezi yannda nahiyelerde de dispanser amtr. r-
nein, Alibey nahiyesindeki dispanser 27 Mays 1925 gn resmi tren
yaplarak almtr (Ayvalk 25 Mays 1925: 2). Al trenine Ayvalk
Kaymakam Ragp Bey, Trk Oca dare Heyeti, birok ocakl, tccar ile
Balkesir erafndan Keecizde Hafz Mehmet Emin Efendi katlmtr.
Dershane ve salk evinin al iin gelen konuklar iskelede Nahiye

32
Trk Ocaklar kuruluundan itibaren halk fikri temelde bilinlendirmek iin
konferanslar dzenlerken, sosyal yaamda ayakta kalmalarn salamak iin
yani bir meslek sahibi yapmak iin okuma-yazma, yabanc dil, banka memur-
luu, tccar ktiplii ve eitli zanaat dallarnda kurs ve eitim verdi. Ayrca
Ocak taradan gelen rencilere barnacak yurt ve burs desteinde bulunu-
yordu. Trk Ocann I. Dnya Sava yllar boyunca yalnzca edeb salon
hline dnmesinden rahatszlk duyan bir grup gencin sava sonunda, Oca-
n dorudan doruya halk iinde ve bilhassa amel alan bir messese
hline dnmesi amacyla balattklar tartma, kyclk hareketinin uygu-
lanmaya konmasyla sonuland. Byk ounluunu bir grup gen doktorun
oluturduu ekip almalara balad. Nisan 1919'da Dr. Fazl Doan, Dr. Re-
it Galip, Dr. Hasan Ferit Cansever ve Giritli Dr. Mustafa'dan oluan drt ki-
ilik bir doktor grubu Ktahya Tavanl'ya giderek Kyclk-halklk hare-
ketini fiilen balattlar. yelerinin byk ksm Milli Mcadele'ye katldn-
dan dolay almalara zorunlu olarak ara verilmi, ancak 1923 ylndan sonra
yeniden rgtlenmeye balayan Trk Ocaklar iinde kye ynelme hareketi
tekrar gndeme gelmitir (stel 1997: 115, 121, 289).
356
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
Mdr Cemil Bey ve izcilik rencileri karlam, resmi al Hoca
Efendi tarafndan okunan duadan sonra Ocak bakan Doktor Fazl Doan
Beyin yapt konumayla gereklemitir. Alibey nahiyesindeki dispan-
sere Ocak haftada iki gn doktor gndermitir (Ayvalk 1 Haziran 1925:
1-2).
Ocakl doktorlarn hastalar muayene edip, cretsiz ila dattklar
dispanserlerde 1927 ylnda 336 erkek ve 380 kadn olmak zere toplam
816 hasta muayene ve tedavi edilmi ve cretsiz ila datlmtr. Bu
hizmetlerin daha verimli yrtlmesi amacyla, Alibey nahiyesi belediye-
si bir kilo ve Ayvalk Shhiye Dairesi buuk kilo kinin ile otuz kalem
tbb malzeme yardmnda bulunmutur (Ayvalk 9 ubat 1928: 1).
Spor
Trk milletinin sadece dn dnyasn deil ayn zamanda beden-
sel olarak da glenmesini ve ykselmesini hedefleyen ocaklar, spor ko-
nusuna da gereken nemi vermitir. Trk Ocaklar Mesai Programnda
Trk sporlar yannda Bat kaynakl sporlar da tevik edilmi, her ocakta
beden eitimi yaplabilmesi iin bir salon, du ve oyun sahasnn bulun-
mas gerektii belirtilmitir (Karaer 1992: 173).
Ayvalk Trk Oca, salam nesil yetitirmek amacyla etkin bir
spor tekilt kurmutur (Tuncer vd. 1998: 353). lede futbol takm ola-
rak Trk Oca dman Yurdu ve Ayvalk iler Spor Kulb vard.
33

1926 yl ubat aynda da ttihat Spor kurulmu ve fahri bakanlna
Meclis bakan ve Karesi Milletvekili Kzm (zalp) Paa getirilmitir
(Ayvalk 8 ubat 1926: 1). ttihat Sporun resmi alnda Ayvalk kay-
makam Ragp, Burhaniye Kaymakam smail Hakk, Edremit Kayma-
kam Mehmet Ali, Halk Frkas mutemedi Doktor Fazl, Muallimler Bir-
lii, Mahkeme-i Asliye Mdde-i Umumiyesi, Ticaret Odas Reis-i sanisi
Namk Hulusi ve tccardan Arif elebi Beylerle Trk Oca dman Yur-
du kaptan Sefer ve iler Spor Kulb temsilcisi ile dier birok tccar-
larla genler hazr bulunmu, davetlilere sigara, ay, biskvi ve eker ik-
ram edilmitir. Kulp bakan Zeynel Abidin Bey yapt konumada sal-
tanat rejiminin genlii hem beden hem de fikir olarak ihmal ettiini,
Cumhuriyet rejimininse salam kafa salam vcutta bulunur dsturuyla
genlerin elinden tuttuunu dile getirmi, grup fotoraflar ekilmesinin
ardndan resmi al sona ermitir (Ayvalk 15 ubat 1926: 1). 1927 y-
lnda arda yaanan yangnda mefruat ile birlikte bulunduu binas da
yanan ttihat Spor, Balkhane civarna tanmtr (Ayvalk 11 Temmuz
1927: 1).

33
Ayvalk iler Spor Kulb'nn ismi, alnan kararla Altun Ordu Spor Kul-
b eklinde deitirilmitir (Ayvalk 26 Nisan 1926: 1).
357
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
Trk Tayyare Cemiyeti, Zafer ve Tayyare Bayram nedeniyle tti-
hat Spor ve Altun Ordu arasnda kupa dll yarma dzenlenmi (Ay-
valk 1 Eyll 1927: 1), takmlar ilk mata berabere kalnca man tekrar
oynanmasna karar verilmi, aml sahasnda geni bir halk katlmyla
oynanan mata Altun Ordu Spor ttihat Sporu 3-1 yenerek kupann sahibi
olmutur
34
. Ayvalk dman Yurdu ve Altun Ordu takmlar arasnda oy-
nanan dier bir dll mata takmlar, dl olarak verilecek Atatrk Bs-
tn kulplerine gtrmek iin zmir ve Balkesirden sporcu destei al-
mtr
35
.
Ayvalk futbol takmlar kendi aralarnda ma yaptklar gibi evre
il ve ilelerdeki takmlarla da karlamlar ve bylece genler bir yan-
dan spor yaparken te yandan spor araclyla dier blgelerle kltrel
paylamlarda da bulunmulardr. zmir Bayrakl ttihad Spor
36
, zmir
Altun Ordu Spor, stanbul dman Yurdu (Ayvalk 13 Haziran 1927: 1),
stanbul Dumlupnar izcileri ve futbolcular
37
, Bergama Trk Oca d-
man Yurdu (Ayvalk 31 Mays 1926: 2),
38
Burhaniye Trk Oca dman
Yurdu
39
, Edremit Spor (Ayvalk 5 Temmuz 1926: 2 )
40
, ve Altay (Ayva-

34
ddial geen mata Altun Ordu takmnda Seyfi, ahap, Aziz, Cemal, Onur,
Fuad, Rza, Nahid, Yahya, Cemal ve Kalede Nejad oynarken, ttihad Sporda
Rfk, Kabuli, brahim, brahim, Sadk, Emin, Nuri, Nazm, Mustafa, Mustafa
ve Kalede Mehmet top koturdu. Ayvalk (7 Terin-i sn 1927: 1).
35
Altun Ordu Kulb Balkesirden Ltf, Mnip, Hulki, Rdvan ve Harbiyeli
Zekiyi getirirken, dman Yurdu zmirden Ltf, Hseyin, Hakk ve evki
Beyleri oynatmtr. Ma Altun Ordu 1-0 galip bitirmitir. Ancak dardan
gelen oyuncularla ma yaplmas, Ayvalktaki spor yaam iin baarszlk
eklinde nitelenerek eletirilmitir (Ayvalk 29 Mays 1930: 2).
36
Ayvalk Trk Oca dman Yurdunun daveti zerine Ayvala gelen Bayrakl
ttihad Spor ile kurban bayramnn drdnc gn amldaki sahada yaplan
karlamay zmir Bayrakl ttihad Spor 3-0 kazand. Ayvalk (6 Temmuz
1925: 2).
37
stanbul Dumlupnar zcilerinden oluan 25 kiilik bir ekip, Edremit-
Burhaniye yoluyla Ayvala geldiler. zciler Perembe akam ocak sahne-
sinde bir msamere verdikten sonra Cuma gn de aml sahasnda Ayvalk
takmyla ma yaptlar. Ayvalk Sporun 4-0 malup olduu mata, hakemin
rzgarn Ayvalk Spor lehine olduu birinci yary 25 dakika, aleyhine oldu-
u ikinci yary ise bir saat 5 dakika oynatmasnn etkisinin olduu belirtildi.
Ayvalk (3 Austos 1925: 2).
Mata Ayvalk Altun Ordu futbol takm Bergama Trk Oca dman Yur-
dunu 3-1 yendi.
39
Ayvalk (21 Haziran 1926: 2). Ma Ayvalk Altun Ordu Spor 1-0 kazand.
(Ayvalk, 5 Temmuz 1926: 1). Ma Burhaniye dman Yurdu 1-0 kazand.
40
Ayvalk (5 Temmuz 1926: 2). Mata Edremit Spor, Altun Ordu Sporu 1-0
yendi.
358
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
lk, 1 Terin-i sani 1926:1)
41
Ayvalktaki spor kulplerinin ma yapt
takmlar arasndadr. zellikle konuk takmlar geldiinde malar kayma-
kam Ragp Bey bata olmak zere tccarlar, memurlar ve kadn-erkek iz-
leyiciler huzurunda izlenmitir (Ayvalk 3 Mays 1925: 2).Futbol takmla-
r Ayvalka gelirken, Ayvalk Spor da blgede davet edildii il ve ilele-
re gitmi, zellikle Burhaniye Spor ile karlkl malar oynanmtr (Ay-
valk 8 Austos 1927: 1).
dman Yurdu sporcular sadece sahada deil, Trk Oca salonun-
da takm oyuncular ve onlar destekleyenlerle haftada iki akam toplana-
rak sosyal etkinlikte de bulunmular, bu gecelerde tombala ekilii ya-
plm, taklit ve dans edilmi, Trk Oca Musiki Yurdu ubesi tarafndan
arklar seslendirilmitir (Ayvalk 20 ubat 1930:1).
Ayvalk dman Yurdu sporcular, Pallez Viyakos takmndan gelen
davet zerine bu takmla ma yapmak zere Midilliye gitmitir
42
. dman
Yurdu sporcularnn Midilli'ye gitmesi Egeopelayitikos Atlitizmos (Ada-
lar Denizi Sporculuu) ve Eleftros Logos (Serbest Sz) gazetelerinde de
haber yaplmtr. Haberlerde, sporcular sayesinde iki millet arasnda ba-
r kprlerinin kurulaca ve ondan sonra ilelebet iki dost lke olarak
yaanaca vurgulanm, takmlarn 2-2 berabere kalmas ise iki demokra-
tik ve cumhuriyeti lke genlerinin baars eklinde yorumlanmtr
(Ayvalk 20 kinci Terin 1930: 1).
Ayvalkta sporun geliimi iin aba gsteren Trk Oca, genle-
rin daha iyi artlarda spor yapmasn salamak amacyla 2500 liraya has-
tane arkasndaki yeri dzenleyerek spor sahas yaptrmtr (Ayvalk 10
Mays 1926: 1). Yeni saha yaplmasna ramen malarn ou amldaki
futbol sahasnda oynanmtr. 1928 ylna gelindiinde Ayvalkta iki adet
futbol sahas bulunmasna ramen futbolcularn haftalar hatta aylardr
ma yapmadklarndan ikyet edilmi (Ayvalk 18 Haziran 1928: 1), bu-
nun zerine Trk Oca Ayvalktaki spor yaamnn daha dzenli ve et-
kili bir ekilde yrtlmesini salamak amacyla dman Tekilt olu-

41
kinci takmlar msabakasnda Altun Ordu Spor- Altay arasndaki ma 0-0
berabere bitti.
42
Bu man tarihine dikkat edilecek olursa Trk-Yunan ilikilerinin dzeldii
bir dneme denk geldii grlr. Venizelos 1928 ylnda tekrar iktidara gel-
diinde, Avrupa ve Balkanlarn siyasal konjonktrnde yaanan deimelerin
de etkisiyle, Trkiyeye kar dostane bir tavr sergilemeye balam, ki lke
arasndaki nfus mbadelesi ile ilgili tm sorunlarn 10 Haziran 1930da im-
zalanan Ankara Antlamas ile zme kavuturulmu, lk Balkan Konferans
Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Trkiye, Yugoslavya ve Yunanistan yar
resmi temsilcilerinin katlmasyla, 5 Ekim 1930da Atinada toplanmtr.
Deerli (2006: 249-251).
359
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
turmutur. Yaplan toplantya ilk olarak ttihat Spor ynetici ve sporcula-
rndan 20 kii katlm, devam eden srete de yneticiler tamamen teki-
lta kaydolarak ttihat Spor Kulbn feshetme karar almtr
43
.
Ayvalk dman Yurdu spor etkinlikleri iinde futbol yannda bisik-
let ve yelken sporlarna da yer vermitir. Ayvalk dman Yurdu Bisiklet-
ileri
44
Bergama, Araplar, Osmaniye, Ba Yz ve Kozak nahiyesi gibi
yakn veyahut uzak yerlere giderek -yarma yapmasalar da- bu sporun
halk arasnda yaygnlatrlmasna katk salamlardr (Ayvalk 3 Tem-
muz 1930: 1).
1930 ylnda gerekletirilen Mntka dman Kongresine katlan
Ayvalk dman Yurdu (Ayvalk 31 Temmuz 1930: 1), ayn zamanda Ba-
lkesir federasyonuna dhil olmutur (Ayvalk 14 Eyll 1925: 1).
Sinema
Trk Ocaklarnca halk eitiminde etkin bir eitim arac olarak ka-
bul edilen sinemadan Ayvalk Trk Oca yneticilerince de yararlanl-
mtr. Zirai ve sanayi hayat tespit etmek ve elde edilen grntleri halk-
la cretsiz paylamak amacyla bir film ve projeksiyon makinesi getirtil-
mi, bu makine ile ilk kez Trkiyede deve grelerini filme alnmtr
(Trk Yurdu 1926: 250)
45
.
Sonu
Trk Ocaklarnn faaliyette bulunduu 1923-1931 yllar aras, ayn
zamanda Trkiye Cumhuriyetinin ada uygarlk dzeyine ulamak

43
Ayvalk (21 Haziran 1928: 1). Ayvalk dman Yurdu sporcular yerel basnda
u szlerle tantld: Nejat: Kaleciler ah imi ona derler zamora, Feridun:
Yelkenleri anca dinlemez tayfun bora, Enver: Aman vermez ikarn kapn-
ca atar yere, brahim: Hi ayakta gremezsin yuvarlanr bin kere, Kemal: O
bir asri hocadr ders vermeyi ok sever, K. Halil: Bir hcuma geti mi atlatr
birer birer, Nihat: Futbol deil artk buna oynatmal bilardo, Nureddin: Kapt-
rr m o hi topu hatta gelse kolordu, Seyfi: Krk kemikleriyle ferman okutur
baron, Osman: Onu candan alklyor sahadaki hazirun, zeyir: Yldrm m-
dr nedir imek gibi akyor, T. Nuri: Onun uzun ekileri milleti bartyor,
K. Fuat: Sol amz ok seridir gzel ortalar topu, M. Nuri: Her kaleci tu-
tamaz onun ektii utu, Reat: Ba demirdir sporu Ayvalkta yaatan, Yz.
Mnir: Sporcular hamisidir o sevimli kumandan. Ayvalk (31 Temmuz 1930:
1).
44
Bisikletiler arasnda ampiyon Cavit, retmen Cavit Bey, Semerci Musta-
fa, Kk Mustafa, Kk Ltf, ekerci Rza, ekerci Mehmet, Semerci
Hasan Efendiler vardr.
45
Ayvalk Trk Oca 1926 yl ocak gelirleri listesinde sinema hslatndan
1000 lira gelir elde edildii beyan edilmitir. Trk Yurdu (1926: 251)
360
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
amacyla bir dizi reformu yaama geirdii yllardr. Ulus-devletin ku-
rulmasnn ardndan, sosyal ve kltrel faaliyetler araclyla bilinli
yurttalar yaratmaya gelinen aamada Trk Ocaklar, lke genelinde da-
lan 276 ubesiyle Cumhuriyet ynetimine tam destek vermi; halk tiyat-
royla, sinemayla, ada mzikle, modern sporlarla, konserlerle, konfe-
ranslarla, dil ve gzel sanatlar almalaryla Trk Ocanda bulumu-
tur.
Ayvalk Trk Oca gerekletirdii sosyal ve kltrel etkinlikler-
le, Trklk bilincinin uyandrlmas, ulus gereinin kafalara ve kalplere
yerletirilmesi, yeni Trk devletinin yurtta ve Ayvalkl olma bilincinin
kazandrlmas iin alm; at rgn ve yaygn eitim kurumlarnda
verilen eitimle zellikle genlerin yaama daha gl ve dinamik bir e-
kilde atlmalarna katk salam, Cumhuriyet rejimini ve devrimleri veri-
len konferanslar, msamereler vb. etkinliklerle sahip karak desteklemi;
fakir hastalar cretsiz bir ekilde muayene edilmi ve ila salam; fakir
rencilere giyim, yemek ve maddi yardm yaparak eitim almalarn
salamtr.
Ayvalk halk eitimli olanlar-olmayanlar, zengin-fakir, kadn-
erkek gibi hibir ayrm gzetmeksizin ilgi alanlarna gre msamerelerde,
ktphanede, Musiki heyetinde veya sporla ilgili kollarda bir araya gele-
rek Trk Ocanda ortak almalarda bulunmu, hazrlanan gsterileri
evre ileler bata olmak zere baka yerlerde sunarak veya onlar ileye
davet ederek dayanma ve birlik duygusunu pekitirmi; ktphaneye
alnan gazete, dergi ve kitaplarla okuma ihtiyacn gidermitir.
ledeki pek ok nemli olaya ev sahiplii yapan Trk Oca, sos-
yal ve kltrel konular yannda ekonomik olarak da ilenin gelimesine
katk salayacak Pirina ve Tasfiye Fabrikas Anonim irketi iin yapla-
cak n grmelere ev sahiplii yapm, yine ilede Ticaret Odasnn
daha etkin almas iin aba sarf etmi, ekonomik konularda sertifikal
dersler ve kurslar vermi; ile adna alnacak Gzel Ayvalk ua ile
ilgili toplant, etkinlik ve gsterilere kaplarn am, iledeki dier der-
neklerin tm faaliyetleri burada gerekletirilmitir.
KAYNAKA
AKYZ, Kenan (1986), Trk Ocaklar, Belleten, L/196 (Nisan 1986), s. 201-
228.
ARSLAN, Zehra (2008), Trabzon Trk Oca (1925-1931), (Karadeniz Teknik
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaymlanmam Yksek Lisans
Tezi), Trabzon.
ARTAN, Gndz (2000), Mersinde lk Trk Oca. Trk Yurdu, S. 158 (E-
kim 2000), s. 38-40.
361
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Ayvalk Trk Oca ve Etkinlikleri
ATNUR, brahim Ethem (2005), Bakde Trk Oca, Trk Yurdu, S. 214
(Haziran 2005), s. 42-44.
Ayvalk Prina ve Ya Tasfiyesi Fabrikalar Trk Anonim irketi Nizamname-i
Esasiyesi (1926), Ayvalk Matbaas, Ayvalk.
BACIK, erif (tarihsiz), lk Kurundan Bugne Ayvalk, Ayvalk Belediye Ba-
kanl Kltr Yaynlar, Ayvalk.
BALIKESR l Yll (1967).
BAYRAKTAR, Bayram (1992), Mtarekede Yunanistann Ayvalk Politika-
s, ada Trkiye Tarihi Aratrmalar Dergisi, I/2 (1992), s. 87-103.
BAYRAKTUTAN,Yusuf (2006), Trk Fikir Tarihinde Modernleme, Milliyeti-
lik ve Trk Ocaklar (1912-1931), Kltr Bakanl, Ankara.
DEERL Sarkoyuncu (2006), Esra, Atatrk Dnemi Trk-Yunan Siyasi li-
kileri, Dumlupnar niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15 (Austos
2006), s. 239-261.
ERDEM, smail Blent (1999), Ayvalk Tarihi Kent Merkezinde Kentsel Yenile-
me Projesi, (Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yaym-
lanmam Yksek Lisans Tezi), zmir.
ERM, Hfz (1948), Ayvalk Tarihi, Gney Matbaaclk, Ankara.
GKHAN, lyas- Dinarslan, A. Latif (2007), Kahramanmara Trk Oca II,
Trk Yurdu, S. 244 (Aralk 2007), s. 91-94.
GNE, Gnver (1990), zmir Trk Oca Faaliyetleri 1923-1931, (Dokuz Ey-
ll niversitesi Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi Enstits Yaynlanma-
m Yksek Lisans Tezi), zmir.
GNE, Gnver (1998), Trk Devrimi ve zmir Trk Oca, ada Trkiye
Tarihi Aratrmalar Dergisi, III/ 8 (1998 zel Say), s. 115-135.
GNE, Gnver (2003), demi Trk Oca ve Faaliyetleri (1923-1931),
Trk Yurdu, S. 192 (Austos 2003), s. 27-31.
KARACAER, Gl (2006), Trkiye Kent Yaam ve Mbadiller (1923-1930),
(Dokuz Eyll niversitesi Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi Enstits
Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), zmir.
KARAER, brahim (1990), Trk Oca Ktphaneleri (1912-1931), Trk K-
tphanecilii, 4/2 (1990), s. 55-59.
KARAER, brahim, Trk Ocaklar (1912-1931), Trk Yurdu Yaynlar, Ankara,
1992.
ANAL, Mustafa (2004), Kayseri Gazetesine Gre Atatrk Dneminde Kayse-
ride Cumhuriyet Bayram Kutlamalar, Sosyal Bilimler Enstits Dergi-
si, S. 17 (2004/2), s. 119-130.
SARINAY, Yusuf (2004), Trk Milliyetiliinin Tarihi Geliimi ve Trk Ocak-
lar, tken Yaynlar, stanbul.
362
TBAR-XXVIII-/2010-Gz/Yrd. Do. Dr. Serap TADEMR
TEKN, Mehmet (1999), Antakyada Trk Ocann Kuruluu ve Etkileri,
Trk Yurdu, S. 139-140-141 zel Say (Mart-Nisan-Mays 1999), s. 141-
142.
TEVETOLU, Fethi (1987), Atatrk ve Trk Oca, Trk Yurdu, S. 181 (Ka-
sm 1987), s. 38-43.
TOKSOY, Ahmet (2008), Erzincan Trk Oca, Trk Yurdu, S. 250 (Haziran
2008), s. 49-52.
TUNAYA, Tark Zafer (2007), Trkiyede Siyasal Partiler, 1. C., letiim Ya-
ynlar, stanbul.
TUNCER, Hseyin- Hacalolu, Ycel- Memiolu, Ragp (1998), Trk Ocaklar
Tarihi: Aklamal Kronoloji 1912-1997, Ankara, Trk Yurdu Yaynlar.
Trk Ocaklar uunu, Trk Yurdu, XVII-3/178-17 (Mart 1926), s. 248-253.
(Bilgiler Ankara, Yenign Matbaasnda yaynlanan yeni harfli Trke
baskdan alnmtr.)
TUZKAYA, Selma (2006), Harf nklb ve Balkesir Basnna Yansmalar,
(Balkesir niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaynlanmam Yksek
Lisans Tezi), Balkesir.
STEL, Fsun (1997), mparatorluktan Ulus Devlete Trk Milliyetilii (1912-
1931), letiim Yaynlar, stanbul.
UZUN (Babolu), Mehmet (2003), Adana Trk Oca Kuruluu ve Faaliyetle-
ri, Trk Yurdu, 186. S. (ubat 2003), s. 45-56.
Gazete
Ayvalk Gazetesi 1924-1932 Yllar aras. Selden Emre koleksiyonundan yararla-
nlmtr.
E-Kaynaklar
www.sebinkarahisar.bel.tr (son eriim 21.08.2010).