KOMPLEKS ANAL

IZ
DERS NOTLARI
Prof.Dr. Yusuf AVCI, Bahesehir niversitesi
Dr. Faruk UAR, Marmara niversitesi
2009-2010 Bahar Yaryl
1
1. Blm
KOMPLEKS SAYILAR
1.1 Tanmlar
R reel saylar kmesi "+" ve "" ikili islemleri ile bir cisim olusturur ve (R, +, ) ile
gsterilir. R
2
= R R = {(x, y) : x, y R} kmesini gznne alalm. R
2
kmesinde
"+" ve "" islemleri asa gdaki biimde tanmlanr:
(x, y) + (u, v) := (x + u, y + v)
(x, y) (u, v) := (xu yv, xv + yu)
R
2
kmesi yukarda tanmlanan toplama ve arpma islemleriyle, asa gda tanmlanan
"cisim aksiyomlarn" sa glar. Bu nedenle C = (R
2
, +, ) cebirsel yaps "kompleks
saylar cismi " olarak adlandrlr.
Tanm 1.1 zerinde toplama + ve arpma ad verilen iki i slem tanmlanm s
bir F kmesi a sagdaki aksiyomlar saglarsa bu F kmesine bir cisim denir.
1) F toplamaya gre kapaldr: x F ve y F ise x +y F dir.
2) F toplamaya gre de gisme zelli gine sahiptir: Her x F ve y F iin x+y = y +x
esitli gi sa glanr.
3) F toplamaya gre birlesme zelli gine sahiptir: Her x F , y F ve z F iin
x + (y + z) = (x + y) + z esitli gi sa glanr.
4) Her x F iin 0 + x = x olacak biimde 0 F vardr.
5) Her x F iin x + (x) = 0 olacak biimde x F vardr.
6) F arpmaya gre kapaldr: x F ve y F ise xy F dir.
7) F arpmaya gre de gisme zelli gine sahiptir: Her x F ve y F iin xy = yx
esitli gi sa glanr.
8) F arpmaya gre birlesme zelli gine sahiptir: Her x F , y F ve z F iin
x(yz) = (xy)z esitli gi sa glanr.
2
9) Her x F iin 1 x = x olacak biimde 1 F vardr.
10) Her x F\{0} iin x x
1
= 1 olacak biimde x
1
F vardr.
11) arpmann toplama zerine da glma zelli gi vardr: Her x F , y F ve z F
iin x(y + z) = xy + xz esitli gi sa glanr.
12) Toplamaya ve arpmaya gre birimler farkldr: 0 6= 1.
Bilindi gi gibi ilk bes aksiyomu sa glayan kmelere "degi smeli grup", 10. aksiyom dsn-
dakileri sa glayan kmelere de "degi smeli halka" denir. 12. aksiyom da {0} gibi basit
kmelerin cisim olmamasn sa glar. Buna gre her F cisimi "+" islemine gre de gismeli
bir grup, F\{0} alt kmesi de "" islemine gre de gismeli bir gruptur. Ayrca her F
cisimi de gismeli bir halkadr.
C kompleks saylar kmesinin cisim aksiyomlarndan 1) ve 6) y sa glamas, C kompleks
saylar kmesinde toplama ve arpma tanmlarnn bir sonucudur. rne gin, (x, y) 6=
(0, 0) ise (
x
x
2
+y
2
,
y
x
2
+y
2
) C dir ve (
x
x
2
+y
2
,
y
x
2
+y
2
)(x, y) = (1, 0) esitli ginden (x, y)
1
=
(
x
x
2
+y
2
,
y
x
2
+y
2
) kar, bu nedenle C kompleks saylar kmesi 10. aksiyomu sa glar. C nin
di ger aksiyomlar da sa glad g basit bir biimde gsterilebilir. Bilindi gi gibi N Z
Q R dir. : R C fonksiyonunu (x) = (x, 0) biiminde tanmlayalm. Kolayca
grlebilir ki, f fonksiyonu bire birdir ve (x +y) = (x) +(y) ve (xy) = (x)(y)
esitlikleri her x, y R iin sa glanr. Bu nedenle : R (R) C fonksiyonu
zerinedir ve bylece bir izomorzmadr. Bu sebeple, R ile (R) arasnda cebirsel
bakmdan hi bir fark yoktur ve bundan byle kompleks saylar cismi C, reel saylar
cismi R nin bir kopyasn iinde bulundurur diyece giz. x reel says ile (x, 0) kompleks
says arasnda hi bir fark gzetmeyece giz ve x = (x, 0) yazaca gz. Dikkat edilirse
0 = (0, 0) ve 1 = (1, 0) gsterilisi R ve C cisimlerinin birimleri iin de uyumludur.
Bylece yukardaki kapsama zincirini N Z Q R C biiminde tamamlayabiliriz.
(0, 1) kompleks says i ile gsterilirse x, y R iin,
x + iy = (x, 0) + (0, 1)(y, 0) = (x, 0) + (y, 0) = (x, y)
esitli ginin her z = (x, y) kompleks says iin gereklendi gi grlr. Buradan her z =
(x, y) kompleks says iin esde ger z = x+iy gsterilisi elde edilir. Her iki gsterilise de
kompleks saylarn kartezyen gsterilisi denir. C = {x + iy : x, y R} gsterilisi C nin
R zerinde 1 ve i tarafndan do gurulan bir vektr uzay oldu gunu gterir. x + iy = 0
olmas iin gerek ve yeter kosul x = 0 ve y = 0 oldu gundan 1 ve i kompleks saylar
R zerinde lineer ba gmszdr. Bu nedenle, C kmesi R zerinde 2 boyutlu bir vektr
3
uzaydr. Sonu olarak, x + iy kompleks saysna esde ger olarak R
2
dzleminin bir
noktas, C kompleks saylar cisminin bir eleman ve R
2
vektr uzaynn bir vektr
olarak bakaca gz. x reel saysna z kompleks saysnn reel ksm, y reel saysna da
sanal ksm denir ve
x = Re(z) ve y = Im(z)
ile gsterilir.
Tanm 1.2 Bir z kompleks saysnn modl ya da mutlak degeri
|z| =
p
x
2
+ y
2
=
ile tanmlanr.
Bir kompleks saynn modl asa gdaki zelliklere sahiptir:
zellik 1.1 z, w C olmak zere,
1) |z| = |z|
2) |zw| = |z| |w|
3)

z
w

=
|z|
|w|
, w 6= 0
q
x
y
z =(x,y) =x + iy
|z|
Sekil 1.1
Sekil 1.1 den x = cos ve y = sin bulunur. Bylece z = x +iy C\{0} kompleks
says z = (cos + i sin) biiminde de yazlabilir. Bu gsterilise z kompleks saysnn
kutupsal koordinatlar cinsinden yazl s denir. (x, y) kartezyen koordinatlar ile (, )
kutupsal koordinatlar arasndaki iliski
x = cos , y = sin =
p
x
2
+ y
2
, = Arctan
y
x
(0 2)
ile verilir.
1.2 Kompleks saylarn Kuvvetleri ve Kkleri
4
cos + i sin = e
i
(1)
Euler gsterilisini kullanarak
e
i
e
i
= (cos + i sin) (cos +i sin)
= (cos cos sin sin) + i (cos sin sin cos )
= cos( + ) + i sin( + )
esitli ginden her , R iin e
i
e
i
= e
i(+)
olur ve buradan da her n N iin
e
in
= (cos + i sin)
n
= cos n +i sinn (2)
bulunur. (2) ba gntsna De Moivre Forml ad verilir.
rnek 1.1 De Moivre Formln kullanarak cos 3 = 4 cos
3
3 cos oldugunu kant-
laynz.
zm:
cos 3 = Re (cos + i sin)
3
= Re

cos
3
+ 3i cos
2
sin 3 cos sin
2
i sin
3

= cos
3
3 cos (1 cos
2
)
= 4 cos
3
3 cos
bulunur.
z, w C saylar iin z
n
= w denkleminin kklerini bulalm:
z
n
= w
n
e
in
= |w| e
i
0
+2ki
(k Z)

n
= |w| , n =
0
+ 2k (k Z)
ve buradan
z
k
=
n
p
|w| e
i

0
n
+
2k
n

(k Z) (3)
bulunur. z
n
= w denkleminin kkleri z
0
, z
1
, ..., z
n1
, z
n
= z
0
, z
n+1
= z
1
, ... bulunur.
Bylece bir w C saysnn n.mertebeden k okleri
{z
0
, z
1
, ..., z
n1
}
5
ile verilir. w = 1 olmas halinde;
0
= 1,
1
= e
i
2
n
, . . . ,
n1
= e
i
2(n1)
n
olur. Bunlara
"birimin kkleri " (Roots of unity) denir. Burada dikkat edilecek olursa

n
1
=
0
= 1,
1
,
2
=
2
1
, . . . ,
n1
=
n1
1
olur. Bu sekilde birimin btn kkleri, bir kkn kuvvetleri cinsinden yazlabiliyorsa
bunlara pirimitif kkler (pirimitive roots) denir.
k
= e
i2k/n
in bir pirimitif kk
olmas iin k ve n saylarnn en byk ortak bleni (k, n) in 1 olmas gerekti gi kolayca
gsterilebilir.
z
n
= 1 z
n
1 = (z 1)(z
n1
+ z
n2
+ + z + 1)
Birimin n.mertebeden kkleri arpmaya gre bir grup teskil eder.
G
n
=

1, ,
2
, . . . ,
n1

Bu sekilde bir eleman tarafndan do grulan gruplara devresel gruplar denir.

rnek 1.2 z
3
= 1 denkleminin kklerini bulalm.
zm: z
3
= 1 z
3
1 = (z1)(z
2
+z+1) = 0 olur. Bu denklemin kkleri w
0
, w
1
, w
2
ile gsterilirse, w
0
= 1, w
1,2
=
1 i

3
2
bulunur. = w
1
=
1 + i

3
2
denirse,

2
=
1 i

3
2
= w
2
olur. Bylece z
3
= 1 denkleminin zm kmesi

1, ,
2

dir.
rnek 1.3 nc derece polinomun kklerini bulalm.
x
k
(k = 1, 2, 3) x
3
+ ax
2
+ bx + c = 0 denkleminin kkleri ise y
k
= x
k
+
a
3
, p = b
a
3
3
ve q = c
ab
3
+
2a
3
27
olmak zere y
3
+ py + q = 0 denkleminin kkleridir. Bu nedenle,
nc derece denklemin ikinci katsaysn sfr varsayabilir ve kklerini bulaca gmz
denklemi x
3
+ px + q = 0 biiminde alabiliriz. Kklerden birini x = + biiminde
alalm. Buradan
x
3
+px+q =
3
+3
2
+3
2
+
3
+p(+)+q =
3
+
3
+q +(+)(3+p) = 0
elde edilir.
3
+
3
+q = 0 ve 3 +p = 0 alnrsa denklem sa glanr. Son iki esitlikten

3
+
3
= q ve
3

3
=
p
3
27
bulunur ve bylece
3
ve
3
saylarnn y
2
+qy
p
3
27
= 0
denkleminin kkleri oldu gu ortaya kar. Sonu olarak,

3
=
q
2
+
r
q
2
4
+
p
3
27
ve
3
=
q
2

r
q
2
4
+
p
3
27
6
veya esde ger olarak
=
3
s

q
2
+
2
r
q
2
4
+
p
3
27
ve =
3
s

q
2

2
r
q
2
4
+
p
3
27
bulunur. Dikkat edilirse, birimin nc dereceden bir primitif kk olmak zere,
, ile , iftleri de ve iftinin sa glad g denklemleri sa glar. Buradan,
x
3
+ px + q = 0 denkleminin kkleri x
1
= + , x
2
= + , x
3
= +
biiminde bulunur. =
q
2
4
+
p
3
27
ifadesine x
3
+ px + q = 0 denkleminin diskriminant
denir. > 0 iin ve reel ve buradan x
1
reel, x
2
ile x
3
eslenik kompleks saylardr.
Benzer biimde 0 iin, her kkn reel oldu gu grlr.
rnek 1.4 cos
2
5
saysn hesaplayalm.
zm: Birimin 5. kk , = e
i
2
5
olmak zere , = e
i
2
5
= cos
2
5
+ i sin
2
5
dir.
z
5
1 = 0 denklemini gznne alalm:
z
5
1 = (z 1)(z
4
+ z
3
+ z
2
+z + 1)
z
4
+z
3
+z
2
+z +1 = 0 denkleminin reel kk yoktur ve tm kkleri birimin kkleridir.
Bu denklemin iki kk c ve d ile gsterilirse, di ger iki kk c ve

d olacaktr. Bylece
(z c)(z c)(z d)(z

d) = 0 biiminde yazlabilir. Buradan

z
2
(c + c)z + |c|
2

z
2
(d +

d)z + |d|
2

= 0
elde edilir. Bu son denklemin arpanlar reel katsayl birer polinomdur. Dolaysyla
z
4
+ z
3
+z
2
+ z + 1 =

z
2
+ az + 1

z
2
+ bz + 1

olur. Karslkl katsaylarn esitli ginden, a + b = 1 ve a b = 1 bulunur. Buradan a

ve b saylar x
2
x 1 = 0 denklemini sa glar ve a, b =
1

5
2
bulunur. (Altn oran).
Bylece
z
4
+ z
3
+ z
2
+z + 1 =

z
2
+
1 +

5
2
z + 1
!
z
2
+
1

5
2
z + 1
!
ve buradan da z
1,2
=

51
2

q
(

51
2
)
2
4
2
olur. cos
2
5
=

51
4
kar.
1.3 Kompleks Dzlemde Blgeler
7
Kompleks dzlemde analiz yapmak maksadyla baz zel tanmlara ihtiya duymak-
tayz. Bu amala uzaklk fonksiyonu tanmlayalm: z = x +iy ve w = u +iv kompleks
saylar arasndaki uzaklk, kartezyen koordinatlar cinsinden
|z w| =
p
(x u)
2
+ (y v)
2
ile verilir. Kompleks saylar cisminde uzaklk fonksiyonu
d(z, w) = |z w| =
p
(x u)
2
+ (y v)
2
(4)
biiminde tanmlanr. d : C C R
+
{0} uzaklk fonksiyonu asa gdaki zellikleri
gerekler:
1) d(z, w) 0 ; d(z, w) = 0 z = w
2) d(z, w) = d(w, z); z, w C
3) d(z, w) d(z, ) + d(, w); z, , w C
Bir kme zerinde bu zellikleri sa glayan uzaklk fonksiyonuna bir metrik denir. Bylece
d ile birlikte C kompleks saylar cismi bir metrik uzaydr.
v
y
w
u
x
z
.
e
Sekil 1.2
(4) ile tanmlanan uzaklk fonksiyonu yardmyla z noktasnn komsulu gu
N

(z) = {w C : |z w| < } (5)

ile verilir. N

(z) ye z nin civar denir.

Tanm 1.3 A C olsun. Bir z A noktasnn N

(z) A olacak biimde bir civar

varsa z noktasna A nn bir i noktas denir. (Interior point of A) A nn i noktalarnn
kmesi

A ile gsterilir.
z A, A nn bir i noktasdr : N

(z) A z

A
8
rnek 1.5 A kmesi Sekil 1.3 te verildigi gibi olsun. z
1
noktas A nn bir i noktasdr,
z
2
ve z
3
noktalar A nn bir i noktas degildir.
ee
z
2
ee
z
1
ee
z
3
Sekil 1.3
Tanm 1.4 A C olsun. Bir w C noktasnn her N

(w) civar iin N

(w) A 6=
gerekleniyorsa, w noktasna A nn bir kapan s noktas denir. (Closure point of A) A
nn kapan s noktalarnn kmesi

A ile gsterilir.
w C, A nn bir kapan s noktasdr > 0 iin N

(w) A 6= w

A
rnek 1.6 A kmesi Sekil 1.4 te verildigi gibi olsun. z
1
, z
2
ve z
3
noktalarnn her biri
A nn bir kapan s noktasdr, fakat z
4
noktas A nn bir kapan s noktas degildir.
ee
z
2
ee
z
1
ee
z
3
e
z
4
Sekil 1.4
Sonu 1.1 Tanm 1.3 ve Tanm 1.4 den

A A ve A

A dir.
Tanm 1.5 A C olsun. Bir w C noktasnn her N

(w) civar iin (N

(w)\ {w})
A 6= gerekleniyorsa, w noktasna A nn bir limit (yglma) noktas denir. (Limit or
accumulation point of A) A nn limit noktalarnn kmesi A
0
ile gsterilir.
w C, A nn bir limit noktasdr > 0 iin (N

(w)\ {w}) A 6= w A
0
9
Sonu 1.2 Tanm 1.4 ve Tanm 1.5 den A
0


A ve

A = A A
0
dir.
rnek 1.7 A =

1,
1
2
,
1
3
, . . .

C kmesini gznne alalm. A kmesinin hibir

noktas, A nn yglma noktas degildir. 0 C, A nn bir yglma noktasdr, benzer
biimde C\{0} kmesinin hi bir noktas A nn yglma noktas olamaz; A
0
= {0}.
0 1
1
3
1
2
rnek 1.8 B =

1
n
+
1
m
: m, n N

C kmesini gznne alalm. B kmesinin

yglma noktalarnn kmesi; B
0
= {0}

1
n
: n N

.
0
1 2
1
3
1
2
3
2
4
3
Tanm 1.6 A kmesinin her noktas bir i nokta ise A ya ak kme denir.
rnek 1.9 Bir z
0
noktasnn civar N

(z
0
) daima aktr. Gerekten, z
0
N

(z
0
)
ise = |z
0
z
0
| seilirse N

(z
0
) N

(z
0
) oldugunu gstermeliyiz. Bir z N

(z
0
)
alalm. Civar tanmndan |z
0
z| < dr. |z z
0
| < oldugunu gsterelim.
|z z
0
|

z z
0

z
0
z
0

< +

z
0
z
0

= (6)
bulunur. O halde z N

(z
0
) olur. Dolaysyla z noktas N

(z
0
) n bir i noktasdr.
Bu her z N

(z
0
) iin dogru oldugundan N

(z
0
) ak bir kmedir.
Teorem 1.1 a) A ve B kmeleri ak ise A B kmesi de aktr,
b) A

( I) ak ise
S
I
A

aktr,
c) ve C aktr.
10
Tanm 1.7 A kmesi limit noktalarn kapsyorsa, A ya kapaldr denir. A kmesinin
kapal olmas iin gerek ve yeter ko sul A =

A olmasdr.
Teorem 1.2 a) A ve B kmeleri kapal ise A B kmesi de kapaldr,
b) A

( I) kapal ise
T
I
A

kapaldr,
c) ve C kapaldr.
Yar.Teorem 1.1 A kmesinin kapal olmas iin gerek ve yeter ko sul A
c
nin ak
olmasdr.
Uyar 1.1 Bir kmenin ak veya kapal olmas gerekmez. Ak, kapal, hem ak hem
kapal, ne ak ne de kapal kmeler vardr.
Tanm 1.8 A kmesinin snr noktalarnn kmesi A =

A\

A ile tanmlanr.
Sonu 1.3 A kmesi kapaldr A =

A A
0
A A A.
rnek 1.10 A = {(x, y) [0, 1] [0, 1] : x, y Q} olsun. A nn i noktalarnn kmesini,
kapan sn ve snr noktalarnn kmesini bulalm.
0
1
1
z
e
.
N

(z) iinde koordinatlar rasyonel olmayan noktalarda oldu gundan N

(z) 6 A olur.
Dolaysyla her z A iin N

(z) A olacak biimde bir N

(z) bulmak olanakszdr. O

halde

A = olur. [0, 1] [0, 1] karesi iinde alnan herhangi bir z noktasnn yarapl
civar A y keser ve bu civar iinde koordinatlar rasyonel olan en az bir nokta vardr.
O halde,

A = [0, 1] [0, 1] olur. A =

A\

A = [0, 1] [0, 1] bulunur. Bu rnekten de

anlaslaca g zere, A 6=

A oldu gundan A kmesi ak de gildir, A 6=

A oldu gundan A
kmesi kapal de gildir. O halde A kmesi ne ak ne de kapal bir kmedir.
Tanm 1.9 A C olsun. A sagdaki ko sul gereklenecek biimde O
1
ve O
2
ak
kmeleri bulunabiliyorsa, A kmesine baglantsz denir.
a) O
1
O
2
= ,
11
b) A O
1
O
2
,
c) A O
1
6= ve A O
2
6= .
A
O
1
O
2
rnek 1.11 A = [0, 1] {(2, 3) (1, 2)} olsun.
1
1
2
0
1 2 3
.
O
1
2
1
O
2
O
1
= N
1
(
1
2
) ve O
2
= N

2
2
(
5
2
+
3
2
i) olsun. O
1
ve O
2
ak kmeler ve O
1
O
2
=
oldu gundan A kmesi ba glantszdr.
Tanm 1.10 Baglantsz olmayan bir kmeye baglantldr denir.
Tanm 1.11 A C olsun. Her x, y A iin (a) = x ve (b) = y olacak biimde bir
: [a, b] A C srekli egrisi varsa A kmesine egrisel baglantldr denir.
Sonu 1.4 Yukardaki tanmlardan kan ilk sonu bir kme baglantsz ise egrisel
baglantszdr.
rnek 1.12 C = {A C : A baglantl kme} ve PC = {A C : A egrisel baglantl
kme} olsun. PC C dir. Gerekten, A = {iy C : 1 y 1}

x + i sin
1
x
C : x > 0

12
biiminde tanmlayalm.
i
-i
0
.
iy
0
e
A kmesi ba glantl ancak e grisel ba glantl de gildir. A kmesinin e grisel ba glantl
olmad g aktr. A kmesinin ba glantsz oldu gunu varsayalm. O halde, O
1
O
2
=
ve A O
1
O
2
gereklenecek biimde A O
1
6= ve A O
2
6= vardr. iy
0
A
alalm. yleyse ya iy
0
O
1
ya da iy
0
O
2
dir.
i) iy
0
O
1
olsun. N

(iy
0
) O
1
olacak biimde bir > 0 says vardr. Bu du-
rumda 0 < x
0
< olacak biimde bir x
0
says bulunabilir ve x
0
+ iy
0
O
1

x + i sin
1
x
C : x > 0

olur. O halde A O
1
olmak zorundadr. nk,

x + i sin
1
x
C : x > 0

e grisel ba glantl, dolays ile ba glantldr. Bylece A O

2
= kar. Bu ise eliskidir.
Buradan A kmesi ba glantldr.
Teorem 1.3 A ak ve baglantl ise egrisel baglantldr.

Ispat. A kmesi zerinde bir esde gerlik ba gnts tanmlayalm ve formel olarak asa g-
daki biimde gsterelim: x, y A olmak zere,
x y (a) = x, (b) = y olacak biimde srekli : [a, b] A C e grisi vardr.
Baska bir ifadeyle x, y A olmak zere x ve y, tamamen A da kalacak biimde
bir e gri ile birlestirilebiliyorsa "x ile y denktir" denir. "" ba gntsnn bir esde ger-
lik ba gnts oldu gu kolayca gsterilebilir. Her esde gerlik ba gnts kmeleri denklik
snarna ayrr ve bu denklik snar ya tamamen aksktr ya da tamamen ayrktr.
A
x
= {y A : x y} olsun. Bylece A kmesi e grisel ba glantl kmelerin birlesimi
olarak yazlabilir: A =
S
xA
A
x
.

Ilk olarak A
x
in ak oldu gunu gsterelim. Bu amala
13
bir y A
x
alalm. A
x
A ve A ak oldu gundan N

(y) A olur. O halde, N

(y) nin
her z noktas y ile (1t)y+tz do gru paras ile birlestirilebilir. N

(y) civarnn merkezi

y de x ile A da kalan bir e gri boyunca birlestirilebilir. Buradan z nin x ile A da kalan
bir e gri ile birlestirilebilece gi sonucu kar. Bu ise z A
x
demektir. Her z N

(y) iin
z A
x
oldu gundan N

(y) A
x
kar. Bu ise A
x
in ak oldu gunu gsterir. A
x
0
6=
varsayalm. Simdi A = A
x
0
{A
x
: A
x
6= A
x
0
} yazabiliriz. A ba glantl oldu gundan
A {A
x
: A
x
6= A
x
0
} = dir. Buradan A = A
x
kar ve buna esde ger olarak A e grisel
ba glantldr.
Sonu 1.5 A C hem ak hem kapal bir kmesi ise A = veya A = C dir. Gerek-
ten, A 6= olsun. O halde en az bir x
0
A vardr. C = A A
c
(ak iki kmenin
birle simi) ve C baglantl oldugundan A
c
C = olur. Buradan A = C kar.
Tanm 1.12 Ak ve baglantl bir kmeye blge denir.
1.4 Riemann Kresi
Kompleks saylar kmesinde limit kavram iin a ihtiyacmz var. Bunun iin
kompleks dzleme ilave edece giz. Kompleks saylar kmesine ilave edilmesiyle
elde edilen kmeye "Geni sletilmi s kompleks saylar kmesi " denir ve
b
C = C {} ile
gsterilir.
(0,0, )
2
1
x
y
N(0,0,1)
.
.
.
z = x + iy
P( , , ) x
1
x
2
x
3
Dzlemin her noktasna S kresi zerinde bir nokta karslk gelir. Kuzey kutup noktas
hari olmak zere, kre zerindeki noktalar ile dzlemin noktalar arasnda 1 1 ve
zerine bir SP : S\{N} C eslemesi vardr. Kre zerindeki bir nokta P olsun.
P = z + (1 )N = (x, y, 1 )
14
dir. Kre zerindeki noktalar x
2
1
+x
2
2
+(x
3

1
2
)
2
= (
1
2
)
2
denklemini sa glar. x
2
1
+x
2
2
+
x
2
3
x
3
= 0 oldu gundan

2
x
2
+
2
y
2
+ (1 )
2
= 1
olur ve buradan
=
1
1 + x
2
+ y
2
=
1
1 + |z|
2
bulunur. Bylece dzlemdeki z noktasna, kre zerinde kars gelen nokta P
z
ise
P
z
=

x
1 + |z|
2
,
y
1 + |z|
2
,
|z|
2
1 + |z|
2
!
dir. z noktas orijinden olduka uzaklastrlrsa, z ve P noktalarn birlestiren do gru
kompleks dzleme paralel olur yani kreyi N de (kuzey kutbunda) keser. O halde
dzlemin sonsuz noktasna, kre zerinde N noktas karslk gelir: N. Bylece
b
C
ile S arasnda 1-1 ve zerine bir esleme yaplr. Bu biimde S ye genisletilen SP : S
b
C = C {} fonksiyonuna "Steograk izdsm" denir. Bu esleme ve tersi sreklidir.
Bu nedenle
b
C ile S birbirine homomorftur.
b
C

= S
Genisletilmis kompleks saylar kmesi
b
C ya Riemann kresi ad verilir.
Kompleks dzlemin z ve w noktalar arasndaki uzaklk d(z, w) = |z w| , (4) ba gnts
ile tanmlanmst. Bu noktalara Riemann kresi zerinde kars gelen noktalar P
z
ve
P
w
olsun. P
z
ve P
w
noktalar arasndaki uzaklk (z, w) = d
3
(P
z
, P
w
) ile gsterilir
ve asa gdaki biimde tanmlanr: P
z
= (x
1
, x
2
, x
3
) ve P
w
= (u
1
, u
2
, u
3
) noktalar
arasndaki uzaklk

2
(z, w) = (x
1
u
1
)
2
+ (x
2
u
2
)
2
+ (x
3
u
3
)
2
= x
3
+ u
3
2 {x
1
u
1
+ x
2
u
2
+ x
3
u
3
}
=
|z|
2
1 + |z|
2
+
|w|
2
1 + |w|
2
2

xu + yv + |z|
2
|w|
2

1 + |z|
2

1 + |w|
2

=
x
2
+ y
2
+ u
2
+v
2
(xu + yv)

1 + |z|
2

1 + |w|
2

=
(x u)
2
+ (y v)
2

1 + |z|
2

1 + |w|
2

15
ve
(z, w) =
|z w|
r

1 + |z|
2

1 + |w|
2

(7)
bulunur. Bylece kompleks dzlemin iki noktas z ve w arasnda d(z, w) = |z w|
uzaklk fonksiyonuna ek olarak ikinci bir (z, w) uzaklk fonksiyonu tanmlams oluruz.
Sonu 1.6 Her z, w C iin (z, w) 1 ve (z, w) d(z, w) oldugu kolayca gster-
ilebilir.
Kompleks dzlemin bir z noktasnn civar (5) ile tanmlanmst. Bunu N
d

(z) = {w :
|w z| < } ve kresel metri ge gre bir z noktasnn civarn N

(z) = {w : (w, z) < }

ile gsterelim.
N
d

(z) = {w C : d(z, w) < } N

(z) = {w C : (z, w) < }

kapsamas her zaman do grudur. Tersine her > 0 says iin yle bir > 0 says vardr
ki
N

(z) N
d

(z)
kapsamas gereklenir. Bu iki kapsama ba gntsndan, bir A C ald gmzda A kmesi
d metri gine (uzaklk fonksiyonuna) gre ak ise metri gine gre de aktr sonucu
kar. Bunun tersi de do grudur. O halde her iki uzaklk fonksiyonu da ayn ak
kmeleri (dolaysyla kapal kmeleri) do gurur, yani bunlar dzlemde aksr. Buradan
her iki metri gin (dolaysyla uzayn) esde ger oldu gu grlr.
(0,0, )
2
1
x
y
.
N
d
(z)
d
N
e
(z)
r
.
N(0,0,1)
16
Son olarak noktasnn civarn bulalm:
(z, ) = d
3
(z, ) =
1
q
1 + |z|
2
olur. N

() = {z : (z, ) < } oldu gundan,

|z| >
r
1

2
1 = r
0
bulunur. Bylece noktasnn civar r
0
yarapl emberin ds olur. Bylelikle sonlu
noktalar iin tanmlanan civar kavramn sonsuz noktasnn civar kavramna genislet-
mis oluruz.
rnek 1.13 Dikkat edilirse her > 0 says iin (N

()\{}) C 6= tur. O halde

noktas C nin bir yglma noktasdr. Bu nedenle
b
C = C e sitligi gereklenir. Diger
bir deyi sle, kompleks saylar kmesi
b
C, C kompleks saylar kmesinin C kapan sna
e sittir.
1.1 Problemler
Prob. 1.1 A sagdaki kompleks saylar x + iy biiminde yaznz.
a)
1
i
b) i
3
c)
1
1+i
d) (1 + 2i)(1 + 3i)
e) (1 + i)
20
f)
1+i
1i
g)
2i
3+i
h)
2+3i
34i
Prob. 1.2

1 + sin + i cos
1 + sin i cos

n
kompleks saysn a +ib biiminde yaznz.
Prob. 1.3 z = re
i
ve w = Re
i
(0 r < R) iin
Re

w +z
w z

=
R
2
r
2
R
2
2Rr cos( ) +r
2
oldugunu gsteriniz. (Buna Poisson ekirdegi denir)
Prob. 1.4 A sagdaki kompleks saylarn modllerini hesaplaynz.
a) 1 + i b) 2 + 3i c)
1+2i
1+3i
17
Prob. 1.5 z = x + iy C olmak zere w = 3iz z
2
says iin |w|
2
yi hesaplaynz.
Prob. 1.6 |
k
| < 1 ve |
k
| < 1 (k = 1, 2, ..., n) olsun.
n
Y
k=1

k
1
k

< 1
dir.
Prob. 1.7 z = x+iy C olmak zere |z + 3| +|z 3| = 10 ifadesini geometrik olarak
yorumlaynz.
Prob. 1.8 |z | +|z + | = 2 || olmas iin g.y.k. || || olmasdr, kantlaynz.
Ayrca |z| nin maksimum ve minimum degerlerini bulunuz.
Prob. 1.9 A sagdaki denklemlerin kklerini bulunuz.
a) z
4
+ 81 = 0 b) z
6
+ 1 =

3i
olur.
Prob. 1.10 z
2
+(i2)z+3i = 0 denkleminin kklerinin kuadratik forml kullanarak
bulunuz.
Prob. 1.11 z
4
+z
2
+1 = 0 denkleminin kklerini bulunuz ve kartezyen koordinatlarda
gsteriniz.
Prob. 1.12 zz 2z 2z + 8 = 0 denklemi kompleks dzlemde ne belirtir?
Prob. 1.13 z = r(cos +i sin) iin
z
1/2
=

r
1 + cos
2
+i
r
1 cos
2
!
(0 )
oldugunu gsteriniz.
Prob. 1.14 (1 + z)
5
= (1 z)
5
denkleminin kklerini bulunuz ve geometrik olarak
yorumlaynz.
Prob. 1.15 z, w C olmak zere a sagdakileri kantlaynz.
a) |z| = 0 z = 0 b) z w = 0 ise z = 0 veya w = 0.
18
Prob. 1.16 Her n 2 iin |z
1
+ z
2
+ + z
n
| |z
1
|+|z
2
|+ +|z
n
| dir, kantlaynz.
Prob. 1.17 z
4
+ 81 = 0 denkleminin kklerini bulunuz.
Prob. 1.18 Im(w) 6= 0 olmak zere w
1/2
, z
2
= w denkleminin pozitif sanal ksma
sahip kkn gstersin. z
1
, z
2
C\R ve |z
1
| = |z
2
| iin
z
1
z
2
= ixz
1/2
1
z
1/2
2
gereklenecek sekilde x reel saysn belirleyiniz.
Prob. 1.19 a, b, c C ve
b a
c a
=
a c
b c
olsun. a, b ve c bir genin k seleri ise
|b a| = |c a| = |b c|
dir.
Prob. 1.20 z, w C iin,
a) arg z = arg z(mod2)
b) arg

z
w

= arg z arg w(mod2) e sitliklerini kantlaynz.

bulunur.
Prob. 1.21 z = e
i
, 6= 2k, k Z, R olmak zere
a) 1 +e
i
+e
2i
+ +e
in
=
i
2

1 e
i(n+1)

e
i

2
sin

2
b) 1 + cos + cos 2 + + cos n =
1
2
+
sin

n +
1
2

2 sin

2
c) sin + sin2 + + sinn =
cos

2
cos

n +
1
2

2 sin

2
e sitliklerini karnz.
19
Prob. 1.22 a) key bir a olmak zere
1
cos i sin
= cos i sin oldugunu
gsteriniz.
b) n Z
+
olmak zere (cos i sin)
n
= cos(n) i sin(n) dr?
Prob. 1.23 De Moivre forml ve Binom Teoremini kullanarak
cos n =
[n/2]
X
k=0

n
2k

(cos )
n2k
(1)
k
(1 cos
2
)
k
e sitligini karnz.
Prob. 1.24 Yukardaki sorudan da grlebilecegi gibi cos n, cos nn n.inci dereceden
polinomu olarak yazlabilir. n.inci Chebyshev Polinomu T
n
, T
n
(cos ) = cos n ,
n = 0, 1, 2, ... ile tanmlanr. A sagdakileri kantlaynz.
a) T
n
(1) = 1 ve T
n
(1) = (1)
n
b) T
n+1
(x) + T
n1
(x) = 2xT
n
(x)
c)
1
R
1
T
m
(x)T
n
(x)
dx

1 x
2
=

0 m 6= n
m = n = 0

2
m = n 1
Prob. 1.25 z
1
, z
2
C iin,
a) |1 + z
1
z
2
|
2
+ |z
1
z
2
|
2
=

1 + |z
1
|
2

1 + |z
2
|
2

b) |1 + z
1
z
2
|
2
|z
1
z
2
|
2
=

1 |z
1
|
2

1 |z
2
|
2

e sitliklerini kantlaynz.
Prob. 1.26 z, p ve q C olmak zere ve k 6= 1 pozitif bir sabit olmak zere

z p
z q

= k
ifadesinin
a) |z|
2

2 Re

(p k
2
q)z

1 k
2
+
|p|
2
k
2
|q|
2
1 k
2
= 0 biiminde yazlabilecegini gsteriniz.
b)

p k
2
q

2
(1 k
2
)
n
|p|
2
k
2
|q|
2
o
= k
2
|p q|
2
e sitligini gsteriniz.
Prob. 1.27 P(z) = a
0
+ a
1
z + a
2
z
2
+ + a
n
z
n
reel katsayl bir polinom olsun.
P(z
1
) = 0 ise P(z
1
) = 0 dr, kantlaynz.
Prob. 1.28 a, z C ve b R olmak zere,
i) az + az = b bir dogru denklemidir, gsteriniz.
ii) Bir c C noktasnn az + az = b dogrusuna uzaklgn bulunuz.
20
Prob. 1.29 A sagdaki kmelerin ak ya da kapal oldugunu gsteriniz.
a) {z : Imz > 0} b) {z : Re z > 0, |z| < 2} c) {z :

z
2

< 6}
Prob. 1.30 Kompleks dzlemdeki z ve z
0
noktalarna Riemann kresi zerinde kar s
gelen noktalar P(, , ) ve P
0
(
0
,
0
,
0
) olsun. Kre zerindeki P ve P
0
noktalarn
birle stiren dogrunun krenin merkezinden gemesi iin g.y.k. zz
0
+ 1 = 0 olmasdr,
kantlaynz.
21
2
2. Blm
ANAL

IT

IK FONKS

IYONLAR
2.1 Tanmlar
Bu blmde analitik fonksiyonlarn snfn inceleyece giz. f : D C C ye kompleks
de giskenli ve kompleks de gerli bir fonksiyon olsun. w = f(z) C oldu gundan, f nin
reel ve sanal ksmlar u = Re(w) ve v = Im(w) olmak zere f(z) = u(z) + iv(z)
biiminde gsterilir. Bu sekilde tanmlanan f ye ksaca kompleks fonksiyon diyece giz.
v 0 olmas halinde f(z) = u olaca gndan reel de gerli fonksiyonlar da kompleks de gerli
fonksiyonlar olarak dsnlebilir. Bylece f : D R
2
R
2
ve f : D R
2
R
fonksiyonlarn da ayn anda incelemis olaca gz.
rnek 2.1 f(z) = z
2
fonksiyonunu gznne alalm. z = x + iy yazlrsa, f(z) =
x
2
y
2
+ 2ixy olur. f nin reel ve sanal ksmlar u(x, y) = x
2
y
2
ve v(x, y) = 2xy
olur. w = f(z) = z
2
fonksiyonu bir kompleks fonksiyondur ve tanm kmesi C dir.
Bir fonksiyonun tanmlanabilmesi iin tanm kmesi, de gerler kmesi ve fonksiyonun
kural verilmelidir. Bundan byle fonksiyonun tanm kmesi verilmezse, fonksiyonun
tanml (anlaml) oldu gu en byk kmeyi dsnece giz.
rnek 2.2 f(z) =
1
z1
fonksiyonunun tanm kmesi C\{1} dir.
rnek 2.3 f(z) = Arc sin(x y) + i

P
n=1
nx
n
bir kompleks fonksiyondur. Bu fonksiy-
onun tanm kmesini bulalm. w = f(z) fonksiyonunun reel ve sanal ksmlar u(x, y) =
Arc sin(x y) ve v(x, y) =

P
n=1
nx
n
dir. w = f(z) fonksiyonunun reel ksmnn tanml
olmas iin 1 x y 1 ve sanal ksmnn tanml olmas iin |x| < 1 olmaldr. O
halde f fonksiyonunun tanm kmesi D = {z C : |x| < 1 ve x 1 < y < x + 1} olur.
( Sekil 2.1)
D
-1
-1
1
1
Sekil 2.1
22
Reel de giskenli reel de gerli fonksiyonlarda oldu gu gibi, kompleks fonksiyonlar da esit-
lidir. Baz elemanter kompleks fonksiyon rnekleri verelim:
1) Sabit fonksiyon: f : C C, w = f(z) = c (c C).
2) Polinom fonksiyonlar: f : C C, w = f(z) = c
0
+ c
1
x + c
2
x
2
+ + c
n
x
n
(c
i
C(i = 1, 2, ..., n)) .
3) Rasyonel fonksiyonlar: f : C\ {z C : Q(z) = 0} C, w = f(z) =
P(z)
Q(z)
.
4) Cebirsel fonksiyonlar: Katsaylar p
i
(z), i = (1, 2, , n) olan p
0
(z)w
n
+p
1
(z)w
n1
+
+p
n
(z) = 0 gibi bir denklemi sa glayan w = f(z) fonksiyonlarna cebirsel fonksiyon-
lar denir. rne gin, f(z) =

z bir cebirsel fonksiyondur. Ancak f(z) =

z fonksiyonu
ok de gerli bir fonksiyondur. O halde bunun uygun bir kkn almalyz. Bu konuyu
ilerideki blmlerde daha detayl bir sekilde inceleyece giz.
2.2 Kompleks Fonksiyonlarn Gra gi
Bir reel de giskenli reel de gerli fonksiyonun gra gi
G
f
= {(x, f(x) : x D}
ile tanmlanr. Bu kompleks fonksiyonlar iin biraz daha karmasktr.
G
f
= {(z, f(z) : z D}
= {((x, y), (u, v)) : x + iy D}
= {(x, y, u, v) : x + iy D} R
4
Bu nedenle kompleks fonksiyonlarn grakleri 4boyutlu reel uzayn bir alt kmesini
olusturur. Bunu grsel olarak gstermek zordur. Bu nedenle, kompleks fonksiyonlarn
graklerini gstermek iin iki dzlemle alsaca gz.
D
z- dzlemi
W = f(D)
w = f ( z )
w- dzlemi
Sekil 2.2
Bazen de bir kmeyi ve onun grntsn ayn dzlemde gsterece giz. Bir lineer
23
dnsme teleme uyguland gnda an dnsm elde edilir.
D
z- dzlemi
f(D)
f ( z ) = z +1=
. z .z + 1
x +1 +i y
Sekil 2.3
Kompleks fonksiyonlar, zdzlemini wdzlemine dnstren dnsmler (transfor-
mation) olarak dsnece giz.
rnek 2.4 f(z) =
p
x
2
+y
2
ix fonksiyonunu inceleyelim. f fonksiyonunun reel ve
sanal ksmlar u(x, y) =
p
x
2
+ y
2
ve v(x, y) = x dir. w = f(z) fonksiyonu altnda
zdzlemindeki her |z| = R emberinin grnts wdzleminde dogrulardr. ( Sekil
2.4)
w=f ( z ) =R-i x
R .
z = x + iy
x + y
2 2
= R
2
z - w -
-R
R
R
.
.
.
Sekil 2.4
f : C =

w :

4
Argw

4

olur. f(z) = f( z) oldugundan w = f(z) fonksiy-

onu 1 1 degildir.
2.3 Kompleks Fonksiyonlarda Limit Kavram
Bir f fonksiyonu {z C : 0 < |z z
0
| < } = N

(z)\{z
0
} kmesi zerinde tanml ve
L C olsun. lim
zz
0
f(z) = L demek; L noktasnn bir N

(L) civar verildi ginde f

altnda grnts L nin verilen civar iinde olan z
0
n bir N

(z
0
) civarn bulaca gz
demektir. Bu ise f {N

(z)\{z
0
}} N

(L) biimide ifade edilebilir. Di ger bir deyisle,

her > 0 says verildi ginde 0 |z z
0
| < iken |f(z) L| < olacak biimde > 0
says bulaca gz.
24
rnek 2.5 lim
z0
1
z
= oldugunu gsterelim.
N
M
() = {w C : |w| > M} dir. O halde |w| =

1
z

> M olmas halinde |z| <

1
M
olur. =
1
M
alalm. 0 < |z 0| < =
1
M
iken |w| = |f(z)| > M olur. Bylece
f (N

(0)\{0}) N
M
() bulunur. Bu ise lim
z0
1
z
= demektir.
rnek 2.6 lim
z1+i

x
2
+ 2y + i(x + y)

= 3 + 2i oldugunu gsterelim.
> 0 verildiginde |z z
0
| < oldugu zaman |f(z) L| < olacak biimde bir says
bulmak istiyoruz.
|f(z) (3 + 2i)| =

x
2
+ 2y + i(x + y) 3 2i

x
2
1 + 2 (y 1) + i(x 1) +i (y 1)

|x 1| |x + 1 + i| + |y 1| |2 + i|
|x 1| (|x| + 2) + 3 |y 1|
z- dzlemi
.
z
.
z
0
d
z
1
i
i) < 1 iin |z (1 + i)| < civar zdzleminde I. blgededir ve bu N

(1+i) civarna
ait her z = x + iy iin |x| < 2 ve |y| < 2 dir. Buradan
|f(z) (3 + 2i)| 4 |x 1| + 3 |y 1|

16 + 9
p
(x 1)
2
+ (y 1)
2
()
= 5 |z z
0
| < 5
bulunur. (() admnda |a
1
b
1
+a
2
b
2
|
p
a
2
1
+ a
2
2

p
b
2
1
+ b
2
2
e sitsizliginin kullanldgna
dikkat ediniz.)
ii)

5
seilirse |f(z) L| < olur. O halde, = min{1,

5
} seilirse |z z
0
| <
oldugu zaman |f(z) (3 + 2i)| < olur. Buradan lim
z1+i
f(z) = 3 + 2i kar.
25
rnek 2.7 lim
z0

x(x+y)
x
2
+y
2
+ i
x
2
x
2
+y
2

limitinin varlgn inceleyelim.

.
y = kx
0
d
z
z
0
= 0 noktasna y = kx dogrular boyunca yakla salm.
f(z) =
x(x + kx)
x
2
+x
2
k
2
+ i
x
2
x
2
+ x
2
k
2
=
1 + k
1 + k
2
+ i
1
1 +k
2
bulunur. f(z) fonksiyonunun reel ksm
1+k
1+k
2
ve sanal ksm
1
1+k
2
ye yaknsar. k
degi stike limitlerde degi sir, yani limit yola bagl olur. O halde f fonksiyonunun limiti
yoktur.
Teorem 2.1 Bir kompleks fonksiyonun bir noktada limiti olmas iin g.y.k. reel ve
sanal ksmlarnn da limitinin olmasdr.
lim
zz
0
f(z) = L = L
1
+ iL
2
lim
xx
0
u(x, y) = L
1
ve lim
yy
0
v(x, y) = L
2

Ispat: "" lim

zz
0
f(z) = L
1
+iL
2
olsun. O halde, verilen her > 0 saysna karslk yle
bir says vardr ki 0 < |(x x
0
) + i(y y
0
)| < oldu gunda |u L
1
+ i(v L
2
)| <
olur. Her z C iin |Re z| |z| ve |Imz| |z| oldu gundan
|u L
1
| |f(z) L| < ve |v L
2
| |f(z) L| <
elde edilir.
"" lim
xx
0
u(x, y) = L
1
ve lim
yy
0
v(x, y) = L
2
olsun. |z z
0
| < iken |u L
1
| <
1
ve
|v L
2
| <
1
oldu gundan |f(z) L| <

2
1
= olur.
Teorem 2.2 f
1
ve f
2
fonksiyonlar z
0
noktasnda limitleri var olan iki fonksiyon olsun:
lim
zz
0
f
1
(z) = L
1
ve lim
zz
0
f
2
(z) = L
2
. Bu durumda
a) lim
zz
0
(f
1
(z) f
2
(z)) = L
1
+ L
2
b) lim
zz
0
(f
1
(z) f
2
(z)) = L
1
L
2
c) lim
zz
0

f
1
(z)
f
2
(z)

=
L
1
L
2
(L
2
6= 0)
26

Ispat: Teoremin ispat, bir kompleks de giskenli fonksiyonun limit tanm kullanlarak
kolayca yaplabilir.
2.4 Kompleks Fonksiyonlarda Sreklilik Kavram
Tanm 2.1 f : D C C fonksiyonunun z
0
D noktasnda srekli olmas iin
g.y.k. lim
zz
0
f(z) = f(z
0
) gereklenmesidir. Bu ko sul
> 0, > 0 : |z z
0
| < iken |f(z) f(z
0
)| <
biiminde de yazlabilir. Bu yazl sa e sdeger olarak sreklilik tanm
> 0, > 0 : f {N

(z
0
)}} N

(f(z
0
))
biiminde de karakterize edilebilir.
Teorem 2.3 Bir f fonksiyonunun z
0
noktasnda srekli olmas iin g.y.k. reel ve sanal
ksmlarnn (x
0
, y
0
) noktasnda srekli olmasdr.
Teorem 2.4 f
1
ve f
2
fonksiyonlar z
0
noktasnda srekli olan iki fonksiyon olsun. Bu
durumda,
a) f
1
(z) f
2
(z) fonksiyonu da z
0
noktasnda sreklidir,
b) f
1
(z) f
2
(z) fonksiyonu da z
0
noktasnda sreklidir,
c) f
2
(z
0
) 6= 0 olmak zere
f
1
(z)
f
2
(z)
fonksiyonu da z
0
noktasnda sreklidir.
rnek 2.8 Sabit fonksiyon her yerde sreklidir.
f(z) = c olsun. |f(z) f(z
0
)| = |c c| = 0 < dr. |z z
0
| < = alnabilir. f
fonksiyonu sreklidir.
rnek 2.9 f(z) = z fonksiyonu sreklidir.
|f(z) f(z
0
)| = |z z
0
| < = alnabilir. f fonksiyonu sreklidir.
rnek 2.10 f(z) = z
2
fonksiyonu sreklidir. f(z) = z ve g(z) = z fonksiyonlar
srekli oldugundan Teorem 2.4b) den dolay f(z) = z
2
fonksiyonu da sreklidir.
rnek 2.11 Yukardaki rnegin daha genel bir biimi olarak f(z) = c
0
+c
1
z +c
2
z
2
+
+ c
n
z
n
fonksiyonu da sreklidir. nk, srekli fonksiyonlarn arpm ve toplam
da srekli oldugundan f fonksiyonu sreklidir.
27
rnek 2.12 P(z) ve Q(z) polinom fonksiyonlar olmak zere f(z) =
P(z)
Q(z)
rasyonel
fonksiyonu da C\{z C : Q(z) = 0} kmesinde sreklidir.
Sonu 2.1 f : D C C fonksiyonu z
0
D noktasnda srekli ise |f(z)| fonksiyonu
da z
0
D noktasnda sreklidir. Her a, b C iin ||a| |b|| |a b| oldugundan
a = f(z) ve b = f(z
0
) yazlrsa |f(z)| fonksiyonun da z
0
D noktasnda srekli oldugu
kolayca grlr.
Teorem 2.5 f fonksiyonu kapal ve snrl bir D kmesi zerinde srekli bir fonksiyon
olsun. Bu durumda |f(z)| M olacak biimde bir M > 0 says ve |f(z
0
)| = M olacak
biimde bir z
0
D vardr.
Teorem 2.6 f fonksiyonu bir D blgesinde srekli bir fonksiyon ise f fonksiyonu D
de dzgn sreklidir. Bu durum
> 0, = () : z, z
0
D ve |z z
0
| < |f(z) f(z
0
)| <
biiminde ifade edilebilir.
2.5 Kompleks Fonksiyonlarda Trev Kavram
Tanm 2.2 D ak ve baglantl bir kme ve f : D C C bir fonksiyon olsun.
lim
zz
0
f(z) f(z
0
)
z z
0
limiti varsa, bu limite f fonksiyonunun z
0
noktasndaki trevi denir ve
f
0
(z
0
) := lim
zz
0
f(z) f(z
0
)
z z
0
(8)
yazlr. Bu yazl sa e sdeger olarak ve limit tanm kullanlarak
> 0, > 0 : 0 < |z z
0
| < iken

f(z) f(z
0
)
z z
0
f
0
(z
0
)

<
biiminde de yazlabilir.
28
Uyar 2.1 Trev tanmndaki D nin ak ve baglantl bir kme olmas ko sulu nem-
lidir. nk, z
0
noktasndaki trev tanmna dikkat edilecek olursa burada sz edilen
N

(z
0
) D dogru olmas iin z
0
n bir i nokta olmas gerekir. f fonksiyonunun
D blgesinde tretilebilir olmas iin her noktasnn bir i nokta olmas dolaysyla da
D nin ak kme olmas gereklidir. D nin baglantl olmas ise; Baglantsz kmel-
erdeki fonksiyonlar incelemek baglantl kmelerdeki fonksiyonlar incelemekten daha
genel degildir. Bunu grmek iin D
1
ve D
2
ayrk iki ak baglantl kme olmak
zere D = D
1
D
2
olsun. D de tanml komleks fonsiyonlar F(D) ile gsterirsek
F(D) F(D
1
) F(D
2
) oldugunu grmek zor degildir. O halde, daha genel bir durum
olarak D yi baglantl almak genelligi saglamak asndan nemlidir.
Sonu 2.2 f fonksiyonunun D blgesinin her noktasnda trevi varsa f ye bu D bl-
gesinde tretilebilir denir.
E ger bir f fonksiyonu herhangi bir z
0
noktasnda tretilebiliyorsa, z z
0
= h yazlarak
(8) tanmna esde ger olarak, f fonksiyonunun z
0
noktasndaki trevi
f
0
(z
0
) = lim
h0
f(z
0
+ h) f(z
0
)
h
(9)
biiminde de yazlabilir.
Bir f fonksiyonunun bir z noktasnda trevi varsa bu asa gdaki sonular do gurur:
f
0
(z) = lim
h0
f(z + h) f(z)
h
= lim
h0
u(z + h) + iv(z + h) u(z) iv(z)
h
(10)
i) (10) limitini x eksenine paralel do gru zerinde z noktasna yaklasarak alalm. z =
x+iy biiminde olsun ve x eksenine paralel do gru zerinde yaklast gmz iin bu do gru
zerinde z = (x + h) +iy olacaktr ve
f
0
(z) = lim
h0
u(x + h, y) u(x, y)
h
+ i lim
h0
v(x + h, y) v(x, y)
h
= u
x
(x, y) + iv
x
(x, y)
bulunur.
ii) (10) limitini y eksenine paralel do gru zerinde z noktasna yaklasarak alalm ve y
eksenine paralel do gru zerinde yaklast gmz iin bu do gru zerinde z = x + i(y + h)
29
olacaktr ve
f
0
(z) = lim
h0
u(x, y +h) u(x, y)
ih
+ i lim
h0
v(x, y + h) v(x, y)
ih
= iu
y
(x, y) + v
y
(x, y)
bulunur. O halde, bir kompleks fonksiyonun z
0
noktasnda trevi varsa bu trev reel ve
sanal ksmlarn trevleri cinsinden yazlabilir ve hangi ynden yaklasrsak yaklasalm
limit ayn olaca gndan (nk limit varsa tektir)
f
0
(z
0
) = u
x
(x
0
, y
0
) + iv
x
(x
0
, y
0
) = iu
y
(x
0
, y
0
) + v
y
(x
0
, y
0
)
olur. Bu esitlikten asa gdaki nemli sonu elde edilir:
Sonu 2.3 Eger f fonksiyonu z
0
noktasnda tretilebilirse
u
x
(x
0
, y
0
) = v
y
(x
0
, y
0
) ve u
y
(x
0
, y
0
) = v
x
(x
0
, y
0
)
bulunur.
z = x + iy D olmak zere
u
x
(x, y) = v
y
(x, y) (11)
u
y
(x, y) = v
x
(x, y)
esitlikleri bir diferansiyel denklem takmdr. Bu diferansiyel denklemlere Cauchy-
Riemann denklemleri denir.
Sonu 2.4 Bir f(z) = u + iv kompleks fonksiyonu z
0
noktasnda tretilebilirse, bu
fonksiyon z
0
noktasnda Cauchy-Riemann denklemlerini saglar.
Tanm 2.3 f : D C C fonksiyonu z
0
D noktasnn bir kom sulugunda tretilebiliy-
orsa f fonksiyonuna z
0
noktasnda "analitik fonksiyon" denir. Bir D blgesinin tm
noktalarnda analitik olan bir fonksiyona D blgesinde analitik denir.
rnek 2.13 f(z) = |z z
0
|
2
fonksiyonunu gznne alalm.
u(x, y) = Re(f) = (x x
0
)
2
+ (y y
0
)
2
ve v(x, y) = Im(f) = 0 dr. Bu fonksiyonlarn
ksmi trevleri
u
x
= 2(x x
0
) , v
x
= 0
u
y
= 2(y y
0
) , v
y
= 0
30
biimindedir. f fonksiyonunun Cauchy-Riemann denklemlerini saglamas iin x =
x
0
ve y = y
0
olmaldr. z 6= z
0
iin f fonksiyonu Cauchy-Riemann denklemlerini
saglamaz ve bu nedenle z
0
haricindeki hibir noktada verilenf fonksiyonu tretilemez.
Simdi f fonksiyonunun z
0
noktasnda tretilebilirligini gsterelim: z
0
noktasndaki
trev tanmndan
f
0
(z
0
) = lim
h0
f(z
0
+h) f(z
0
)
h
= lim
h0
|h|
2
0
h
= lim
h0

h = 0
bulunur. f fonksiyonu z
0
noktasnn haricindeki hibir noktada tretilemedigi iin z
0
noktasnn hibir civarnda tretilemez. Bu nedenle, f(z) = |z z
0
|
2
fonksiyonu kom-
pleks dzlemin hibir noktasnda analitik degildir.
rnek 2.14 f(z) = c sabit fonksiyonu C nin her noktasnda analitikdir.
rnek 2.15 f(z) = z fonksiyonunun trevi her z C iin
f
0
(z) = lim
h0
f(z +h) f(z)
h
= lim
h0
h
h
= 1
oldugundan f(z) = z fonksiyonu kompleks dzlemin her noktasnda tretilebilir ve
trevi 1 dir. Bu nedenle f(z) = z fonksiyonu tm dzlemde analitikdir.
Teorem 2.7 f ve g fonksiyonlar bir D C blgesinde tretilebilir fonksiyonlar ise
a) (f g)
0
(z) = f
0
(z) g
0
(z),
b) (f g)
0
(z) = f
0
(z) g(z) + f(z) g
0
(z),
c) g(z) 6= 0 olmak zere

f
g

0
(z) =
f
0
(z) g(z) f(z) g
0
(z)
(g(z))
2
dir.
Sonu 2.5

Iki fonksiyon bir noktada analitik ise bu fonksiyonlarn toplam, fark,
arpm ve (blen sfrdan farkl olmak kayd ile) blm de analitikdir. Bunun bir
sonucu olarak a sagdaki rnekler kolayca ispatlanabilir.
rnek 2.16 f(z) = z
2
fonksiyonu kompleks dzlemin her noktasnda analitikdir.
rnek 2.17 f(z) = c
0
+ c
1
z + c
2
z
2
+ + c
n
z
n
polinomu kompleks dzlemin her
noktasnda analitikdir.
rnek 2.18 P(z) ve Q(z) polinom fonksiyonlar olmak zere f(z) =
P(z)
Q(z)
rasyonel
fonksiyonu da
C\{z C : Q(z) = 0} kmesinde analitikdir.
31
rnek 2.13 te incelenen fonksiyonun z
0
noktasnda Cauchy-Riemann denklemlerini
sa glamasna ra gmen z
0
noktasnda analitik olmad gn grdk. Bu durumda. "Cauchy-
Riemann denklemlerini sa glayan bir fonksiyon hangi kosullar altnda analitikdir?" sorusu-
nun cevab iin asa gdaki teoremi verelim.
Teorem 2.8 f : D C C fonksiyonu z
0
noktasnn bir kom sulugunda Cauchy-
Riemann denklemlerini saglyor ve bu kom sulukta u
x
ve u
y
(dolaysyla v
x
ve v
y
) ksmi
trevleri srekli ise f(z) fonksiyonu z
0
noktasnda analitikdir.

Ispat: z
0
noktasnn bir civar N

(z
0
) ve z N

(z
0
) herhangi bir nokta olsun. f(z)
fonksiyonunun bu z noktasnda tretilebilir oldu gunu gstermek istiyoruz. f
0
(z) =
lim
h0
f(z+h)f(z)
h
oldu gunu gstermek
f(z + h) f(z) hf
0
(z)
h
h0
0 (12)
oldu gunu gstermeye denktir.
o notasyonu: f(h), h nn bir fonksiyonu olmak zere lim
h0
f(h)
h
= 0 ise f(h) = o(h)
yazlr. Buradan kolayca,
i) o(h) + o(h) = o(h) ve
ii) Her c C iin c o(h) = o(h) oldu gu grlr.
(12) ifadesini gstermek iin f(z + h) f(z) hf
0
(z) = o(h) oldu gunu gsterelim.
z = x + iy ve h = h
1
+ ih
2
olsun.
f(z +h) f(z) hf
0
(z) = u(x +h
1
, y +h
2
) +iv(x +h
1
, y +h
2
) u(x, y) iv(x, y)
(h
1
+ ih
2
)(u
x
(x, y) +iv
x
(x, y))
= u(x + h
1
, y + h
2
) + iv(x + h
1
, y + h
2
) u(x, y) iv(x, y) (h
1
+ ih
2
)(u
x
(x, y)
+ iv
x
(x, y)) u(x + h
1
, y) + u(x + h
1
, y) iv(x + h
1
, y) + iv(x +h
1
, y)

Iki de giskenli reel fonksiyonlar iin Rolle Teoreminden, 0

j
1 (j = 1, 2, 3, 4) iin
yukardaki ifadeden,
f(z+h)f(z)hf
0
(z) = h
2
u
y
(x+h
1
, y+
1
h
2
)+ih
2
v
y
(x+h
1
, y+
2
h
2
)+h
1
u
x
(x+
3
h
1
, y)
+ ih
1
v
x
(x +
4
h
1
, y) h
1
u
x
(x, y) ih
1
v
x
(x, y) ih
2
u
x
(x, y) + h
2
v
x
(x, y)
32
bulunur. f fonksiyonu Cauchy-Riemann denklemlerini sa glad gndan, u
x
= v
y
ve u
y
=
v
x
yazlp yukardaki ifade yeniden dzenlenirse;
f(z + h) f(z) hf
0
(z) = h
2

u
y
(x + h
1
, y +
1
h
2
) u
y
(x, y)
| {z }
A

+ih
2

v
y
(x + h
1
, y +
2
h
2
) v
y
(x, y)
| {z }
B

+h
1

u
x
(x +
3
h
1
, y) u
x
(x, y)
| {z }
C

+ih
1

v
x
(x +
4
h
1
, y) v
x
(x, y)
| {z }
D

olur. Ksalk iin

f(z + h) f(z) hf
0
(z)

|h
2
| (|A| + |B|) + |h
1
| (|C| + |D|)
yazlr ve Cauchy esitsizli gi uygulanrsa,

f(z + h) f(z) hf
0
(z)

q
(|A| + |B|)
2
+ (|C| + |D|)
2
q
h
2
1
+h
2
2
bulunur. Buradan
|f(z + h) f(z) hf
0
(z)|
|h|

q
(|A| + |B|)
2
+ (|C| + |D|)
2
olur. Ksmi trevler srekli ve h 0 iin A, B, C ve D 0 oldu gundan

f(z + h) f(z) hf
0
(z)
h

0
elde edilir. Bylece f(z + h) f(z) hf
0
(z) = o(h) dr. z key oldu gundan, z
0
noktasnn bir komsulu gunda bu her zaman do grudur. O halde f(z) fonksiyonu z
0
noktasnn komsulu gundaki her noktada tretilebilirdir ve bu nedenle z
0
noktasnda
analitikdir.
rnek 2.19 f(z) =
1
z
fonksiyonunun analitik oldugu blgeyi bulalm.
33
f(z) =
1
z
=
z
|z|
2
=
x
x
2
+y
2
i
y
x
2
+y
2
oldugundan u(x, y) =
x
x
2
+y
2
ve v(x, y) =
y
x
2
+y
2
dir.
Ksmi trevleri hesaplanrsa,
u
x
=
y
2
x
2
(x
2
+y
2
)
2
, v
x
=
2xy
(x
2
+ y
2
)
2
u
y
=
2xy
(x
2
+ y
2
)
2
, v
y
=
y
2
x
2
(x
2
+ y
2
)
2
bulunur. u ve v fonksiyonlar (11) Cauchy-Riemann denklemlerini saglar. u
x
, u
y
, v
x
ve v
y
ksmi trevleri C\{0} da srekli oldugundan, f(z) =
1
z
fonksiyonu C\{0} da
analitikdir.
Tanm 2.4 f : D C R fonksiyonu f
xx
+ f
yy
= 0 diferansiyel denklemini saglyor
ise f fonksiyonuna D de harmoniktir denir. Formel olarak,

2
x
2
+

2
y
2
olmak zere,
f = 0 f
xx
+f
yy
= 0 (16)
biiminde de yazlr.
Cauchy-Riemann deklemlerinden, her analitik f(z) = u +iv fonksiyonu iin
u
xx
= v
yx
u
yy
= v
xy
)
u = u
xx
+ u
yy
= 0 (17)
elde edilir.
Sonu 2.6 f : D C C fonksiyonu D de analitik ise reel ksm (sanal ksm)
harmonik fonksiyondur.
Tanm 2.5 f : D C C , f(z) = u + iv fonksiyonu D de analitik ise v ye u nun
harmonik e slenigi denir.
Uyar 2.2 f(z) = u(x, y) + iv(x, y) analitik fonksiyonunu gznne alalm. u
y
= 0
ise, (17) denkleminden u
xx
= 0 olur. Bu e sitligin integrasyonuyla u
x
= c olur. Bu-
radan tekrar integre edilirse u(x, y) = cx + d bulunur. Bylece, kartezyen koordinat-
lar cinsinden y ye bagl olmayan en basit harmonik fonksiyon u(x, y) = cx + d dir.
Tamamen benzer biimde, u
y
= 0 ise, (17) denkleminden u
yy
= 0 olur. Bu e sitligin
integrasyonuyla u
y
= c olur. Buradan tekrar integre edilirse u(x, y) = cy + d bu-
lunur. Bylece, kartezyen koordinatlar cinsinden x e bagl olmayan en basit harmonik
fonksiyon u(x, y) = cy + d dir.
34
Bir D C blgesinde harmonik olan u fonksiyonunun harmonik esleni gi v yi bulalm:
u ve v fonksiyonlar Cauchy-Riemann denklemlerini sa glad gndan, u
x
= v
y
esitli ginden
v(x, y) =
y
Z
y
0
u
x
(x, y)dy + (x)
kar. Her iki tarafn x e gre ksmi trevi alnrsa
v
x
(x, y) =
y
Z
y
0
u
xx
(x, y)dy +
0
(x)
olur. u harmonik oldu gundan u
xx
= u
yy
yazlr ve u
y
= v
x
esitli ginden

y
Z
y
0
u
yy
(x, y)dy +
0
(x) = u
y
(x, y)
bulunur. Buradan da,
u
y
(x, y) |
y
y
0
+
0
(x) = u
y
(x, y)
olur. Bylece,
0
(x) = u
y
(x, y
0
) ve (x) =
x
Z
x
0
u
y
(x, y
0
)dx bulunur. O halde, u
harmonik fonksiyonunun harmonik esleni gi
v(x, y) =
y
Z
y
0
u
x
(x, y)dy
x
Z
x
0
u
y
(x, y
0
)dx (18)
dir.
rnek 2.20 u(x, y) = x
2
y
2
+ 2xy fonksiyonunun harmonik e slenigini bulunuz ve
reel ksm u(x, y) olan f(z) analitik fonksiyonunu belirleyiniz.
u
x
= 2x + 2y , u
xx
= 2
u
y
= 2y + 2x , u
yy
= 2
oldugundan u
xx
+ u
yy
= 0 dr. O halde, u harmoniktir. Harmonik e slenigini bulmak
iin, (18) e sitliginde (x
0
, y
0
) = (0, 0) alnrsa,
v(x, y) =
y
Z
0
(2x + 2y) dy
x
Z
0
2xdx = y
2
+ 2xy x
2
35
olur. O halde,
f(z) = x
2
y
2
+ 2xy + i(y
2
+ 2xy x
2
)
= x
2
+ 2ixy y
2
i(x
2
+ 2ixy y
2
)
= (x + iy)
2
i(x + iy)
2
= z
2
+iz
2
= (1 + i)z
2
bulunur.
z = x + iy olmak zere f(z) = u + iv fonksiyonunu gznne alalm. z = x + iy ve
z = x iy iin,
f
x
=
f
z
+
f
z
ve i
f
y
=
f
z

f
z
oldu gundan,
f
z
=
1
2

f
x
i
f
y

ve
f
z
=
1
2

f
x
+i
f
y

(19)
dir. f fonksiyonu key oldu gundan

z

1
2

x
i

y

,

z

1
2

x
+ i

y

(20)
operatr zdeslikleri elde edilir.
Uyar 2.3 f : D C C, f(z) = u + iv fonksiyonu analitik olsun. (20) zde slik-
lerinin birincisinden,
f
z
=
1
2

x
i

y

(u + iv) =
1
2

u
x
+ i
v
x
i
u
y
+
v
y

(21)
elde edilir. f analitik oldugundan, Cauchy-Riemann denklemlerini saglar. v
y
= u
x
ve
u
y
= v
x
yazlrsa,
f
z
=
u
x
+ i
v
x
= f
0
(z)
bulunur. Benzer biimde, (20) zde sliklerinin ikincisinden,
f
z
=
1
2

x
+ i

y

(u + iv) =
1
2

u
x
+ i
v
x
+ i
u
y

v
y

(22)
36
elde edilir. f analitik oldugundan, Cauchy-Riemann denklemlerini saglar. u
x
v
y
= 0
ve u
y
+ v
x
= 0 oldugundan,
f
z
= 0
bulunur.
Uyar 2.4 f : D C C, f(z) = u + iv fonksiyonu analitik ise
f
z
= 0 dr.
rnek 2.21 Bir D C blgesinde harmonik olan u(x, y) fonksiyonu iin, z = x +iy
olmak zere, u = 4

2
u
zz
dir.
Tanm 2.6 Kutupsal Koordinatlar Cinsinden Cauchy-Riemann Denklemleri
f : D C C fonksiyonu analitik ve f(z) = u + iv olsun. Bilindigi gibi kutupsal
koordinatlar cinsinden x = r cos ve y = sin dr. Zincir kuralndan u
r
= u
x
cos +
u
y
sin ve u

= u
x
r sin +u
y
r cos bulunur. Benzer biimde, v
r
= v
x
cos +v
y
sin
ve v

= v
x
r sin + v
y
r elde edilir.

Ilk iki denklemden u
x
= cos u
r

sin
r
u

ve u
y
=
sinu
r
+
cos
r
u

bulunur. Benzer biimde, v

x
= cos v
r

sin
r
v

ve v
y
= sinv
r
+
cos
r
v

elde edilir. u
x
= v
y
ve u
y
= v
x
Cauchy-Riemann denklemlerinden
cos u
r

sin
r
u

= sinv
r
+
cos
r
v

ve sinu
r
+
cos
r
u

= cos v
r

sin
r
v

veya
cos

u
r

sin

r
+ v
r

= 0 ve sin

u
r

+ cos

r
+ v
r

= 0
bulunur. Bylece, u
r

r
ve
u

r
+v
r
bilinmeyenleri cinsinden iki denklemin katsaylar
matrisinin determinant 1 dir ve bu nedenle biricik zm sfr zmdr. Digr bir
deyi sle, u
r

r
= 0 ve
u

r
+ v
r
= 0 veya
u
r
=
1
r
v

(23)
u

= rv
r
bulunur. Bu son e sitlik takmna kutupsal koordinatlar cinsinden Cauchy-Riemann
denklemleri denir.
rnek 2.22 rnek 2.19 da f(z) =
1
z
fonksiyonunun C\{0} da analitik oldugunu
gstermi stik. Ayn sonu (23) denklemleri kullanlarak da gsterilebilir. z = re
i
ku-
tupsal koordinatlar cinsinden gsterili si yazlrsa,
1
z
=
1
re
i
=
e
i
r
=
1
r
(cos i sin)
37
olur. O halde, f(z) = u(r, ) + iv(r, ) =
1
r
cos i
1
r
sin olur.
u
r
=
1
r
2
cos , u

=
1
r
sin
v
r
=
1
r
2
sin , v

=
1
r
cos
u
r
, u

, v
r
ve v

ksmi trevleri |z| = r 6= 0 iin srekli ve kutupsal koordinatlar cinsinden

Cauchy-Riemann denklemlerini sagladgndan Teorem 2.8 nedeniyle f(z) =
1
z
fonksiy-
onu C\{0} da analitikdir.
Tanm 2.7 Kutupsal Koordinatlar Cinsinden Laplace Denklemi
Yukarda u
r
= u
x
cos + u
y
sin ve u

= u
x
r sin + u
y
r cos trevlerini bulmu stuk.
Buradan ikinci mertebeden trevlere geilirse,
u
rr
= u
xx
cos
2
+ u
xy
cos sin +u
yx
cos sin + y
yy
sin
2

ve
u

= u
xx
r
2
sin
2
u
xy
r
2
cos sinu
yx
r
2
cos sin+u
yy
r
2
sin
2
u
x
r cos u
y
r sin
elde edilir. Birinci e sitlik r
2
ile arplp ikinci ile toplanrsa r
2
u
rr
+u

= u
xx
+u
yy
ru
r
bulunur. Bylece, kutupsal koordinatlar cinsinden Laplace denklemi
u = u
xx
+u
yy
= r
2
u
rr
+ ru
r
+u

= 0 (24)
biiminde elde edilir.
Uyar 2.5 f(z) = u+iv analitik fonksiyonunun kutupsal koordinatlar cinsinden yazl sn
gznne alalm. u

= 0 ise, (24) Laplace denkleminden r

2
u
rr
+ru
r
= 0 olur. Bu den-
klemin dzenlenmesiyle,
u
rr
u
r
=
1
r
bulunur ve bu e sitligin integrasyonuyla log u
r
= log r +log c = log
1
r
+log c olur. Bu-
radan u
r
=
c
r
olur ve tekrar integre edilirse u(r, ) = c log r + d bulunur. Bylece, ku-
tupsal koordinatlar cinsinden ya bagl olmayan en basit harmonik fonksiyon u(r, ) =
c log r+d dir. Benzer biimde, u
r
= 0 ise, (24) Laplace denkleminden u

= 0 olur. Bu
e sitligin integrasyonuyla u

= c olur. Buradan tekrar integre edilirse u(r, ) = c + d

bulunur. Bylece, kutupsal koordinatlar cinsinden r ye bagl olmayan en basit harmonik
fonksiyon u(r, ) = c + d bulunur.
38
Prob. 2.1 A sagdaki fonksiyonlarn z = 0 noktasnda srekli olup olmadgn ince-
leyiniz.
i) f(z) =
(
0 , z = 0
Re(z)
|z|
, z 6= 0
ii) i) f(z) =

0 , z = 0
[Re(z)]
2
|z|
, z 6= 0
Prob. 2.2 z = x + iy olmak zere f(z) = xy
2
+ ix
2
y fonksiyonu verilsin. f fonksiy-
onunun,
i) Cauchy-Riemann denklemlerini sagladg,
ii) Tretilebildigi,
iii) Analitik oldugu kmeyi belirleyiniz.
Prob. 2.3 f(z) = u + iv fonksiyonu bir D blgesinde analitik olsun. u = v
2
ise f, D
de sabittir.
Prob. 2.4 (x, y) R
+
R iin u(x, y) =
1
2
xln(x
2
+y
2
) y arctan

y
x

olsun.
i) u nun R
+
R de harmonik oldugunu gsteriniz.
ii) u nun harmonik e slenigini bulunuz.
iii) f(z) analitik fonksiyonunu belirleyiniz.
Prob. 2.5 Reel ksm
i) u(x, y) = 2x(1 y)
ii) u(x, y) = y
3
3x
2
y,
iii) u(x, y) = (x y)(x
2
+ 4xy + y
2
)
olan f(z) = u + iv analitik fonksiyonunu belirleyiniz.
Prob. 2.6 D C ak baglantl bir kme ve f : D C {x + ie
x
: x R} bir
analitik fonksiyon olsun.
i) f fonksiyonu D de sabittir, kantlaynz.
ii) D kmesinin baglantl olu su gerekli midir?
Prob. 2.7 u(x, y) ve v(x, y) fonksiyonlar bir D kmesinde harmonik ise

u
y

v
x

+ i

u
x
+
v
y

fonksiyonu D de analitikdir.
39
Prob. 2.8 A(a, 0) ve B(a, 0) kompleks dzlemde sabit noktalar ve P(x, y) degi sken
bir nokta olsun. PA ve PB dogru paralar arasnda kalan a olsun. (x, y) nn
harmonik bir fonksiyon oldugunu gsteriniz. +iv analitik olacak biimde v harmonik
e slenigini bulunuz.
Prob. 2.9 , R iin

i 1
i 1

i
= e
2b arccot
oldugunu gsteriniz.
Prob. 2.10 f ve g, z
0
noktasnda analitik fonksiyonlar ve f(z
0
) = g(z
0
) = f
0
(z
0
) =
g
0
(z
0
) = = f
(m1)
(z
0
) = g
(m1)
(z
0
) = 0, g
(m)
(z
0
) 6= 0 olsun. Bu durumda lim
zz
0
f(z)
g(z)
=
f
(m)
(z
0
)
g
(m)
(z
0
)
dir, kantlaynz.
40
3
3. BLM
ELEMANTER FONKS

IYONLAR
3.1. stel Fonksiyon
rnek 3.1 f(z) = e
x
cos y+ie
x
siny fonksiyonunu gznne alalm. u(x, y) = e
x
cos y
ve v(x, y) = e
x
siny fonksiyonlar iin
u
x
(x, y) = e
x
cos y , v
x
(x, y) = e
x
siny
u
y
(x, y) = e
x
siny , v
y
(x, y) = e
x
cos y
dir ve u
x
= v
y
ve u
y
= v
x
oldugundan Cauchy-Riemann denklemleri saglanr. Ksmi
trevler her yerde srekli fonksiyonlardr ve bu nedenle f(z) fonksiyonu C de analitikdir.
Ayrca
f
0
(z) = u
x
+ iv
x
= e
x
cos y +ie
x
siny = f(z) ve f
0
(0) = 1
olur. y = 0 iin f(z) = f(x) = e
x
dir. f(z) fonksiyonu tm dzlemde tanml ve reel
eksende e
x
fonksiyonuna e sittir.
z = x + iy ve w = u +iv olsun.
f(z + w) = e
x+u
e
i(y+v)
= e
x
e
u
e
iy
e
iv
= e
x
e
iy
e
u
e
iv
= e
z
e
w
= f(z) f(w)
bulunur. Bu son esitlik, dzlemde tanml f(z) fonksiyonunun reel eksende tanml e
x
fonksiyonunun sa glad g e
x+y
= e
x
e
y
esitli gini de genellestirdi gini gsterir. Bu nedenle,
f(z) fonksiyonuna kompleks dzlemde tanml "stel fonksiyon" denir ve e
z
:= e
x
e
iy
yazlr.
3.2. Trigonometrik ve Hiperbolik Fonksiyonlar
Tanm 3.1 (1) Euler gsterili sinden, her y R iin
cos y =
e
iy
+ e
iy
2
ve siny =
e
iy
e
iy
2i
41
kar. Bu nedenle, bir z C saysnn trigonometrik fonksiyonlar
cos z :=
e
iz
+ e
iz
2
sinz :=
e
iz
e
iz
2i
tanz :=
sinz
cos z
cot z :=
cos z
sinz
(25)
biiminde tanmlanr. e
iz
ve e
iz
analitik fonksiyonlarnn dogrusal birle simi olarak
tanmlanan sinz ve cos z fonksiyonlar tm dzlemde tanml ve analitik fonksiyon-
lardr. tanz ve cot z fonksiyonlar {z C : cos z 6= 0} ve {z C : sinz 6= 0} blgelerinde
tanml fonksiyonlardr.
f(z) = cos z fonksiyonunun trevi
(cos z)
0
=

e
iz
+ e
iz
2

0
=
e
iz
e
iz
2i
= sinz
dir. Benzer sekilde, (sinz)
0
= cos z, (tanz)
0
= 1 + tan
2
z =
1
cos
2
z
ve (cot z)
0
=

1 + cot
2
z

=
1
sin
2
z
oldu gu (25) esitliklerinden kolayca grlebilir. Reel analizde
bilinen, toplam ve fark formlleri ile baz nemli zdeslikler (25) esitlikleri ile verilen
trigonometrik fonksiyonlarn tanmndan asa gdaki biimde bulunur:
cos(z +w) =
e
i(z+w)
+e
i(z+w)
2
=
2e
iz
e
iw
+ 2e
iz
e
iw
4
=
2e
iz
e
iw
+ e
iz
e
iw
e
iz
e
iw
+ 2e
iz
e
iw
+ e
iz
e
iw
e
iz
e
iw
4
=
e
iz

e
iw
+ e
iw

+ e
iz

e
iw
+ e
iw

+ e
iz

e
iw
e
iw

e
iz

e
iw
e
iw

4
=
e
iz
+ e
iz
2
e
iw
+ e
iw
2

e
iz
e
iz
2i
e
iw
e
iw
2i
ve bylece
cos(z + w) = cos z cos w sinz sinw (26)
olur. Bu esitlikten, w =

2
iin cos(z +

2
) = sinz ve z yerine z +

2
yazlrsa,
sin(z +

2
) = cos z bulunur. (26) ifadesinde, w yerine w +

2
yazlrsa,
sin(z + w) = cos(z + w +

2
) = sinz cos w + cos z sinw
42
bulunur. Yine (26) de w yerine z yazlrsa,
cos 2z = cos
2
z sin
2
z
bulunur. Benzer sekilde tanz fonksiyonunun tanmndan,
tan(z + w) =
sinz
cos z
=
sinz cos w + cos z sinw
cos z cos w sinz sinw
dir. Bu kesrin pay ve paydas cos z cos w ile blnrse,
tan(z +w) =
tanz + tanw
1 tanz tanw
bulunur.
Tanm 3.2 Bir z C saysnn hiperbolik fonksiyonlar
coshz :=
e
z
+ e
z
2
sinhz :=
e
z
e
z
2
tanhz :=
sinhz
coshz
cothz :=
cosh z
sinhz
(27)
biiminde tanmlanr.
Hiperbolik fonksiyonlarn trevleri (27) esitliklerinden kolayca bulunur:
(coshz)
0
= sinhz (sinhz)
0
= coshz
(tanhz)
0
= 1 tanh
2
z (cothz)
0
= 1 coth
2
z
Trigonometrik fonksiyonlar ile hiperbolik fonksiyonlar arasndaki basit iliski (27) esit-
liklerinin ilk ikisinde, z yerine iz yazlarak
coshiz = cos z ve sinhiz = i sinz (28)
bulunur. Tersine
cos iz = coshz ve siniz = i sinhz (29)
dir. cos iz = coshz esitli ginde z yerine z + w yazlrsa,
cosh(z +w) = coshz coshw sinhz sinhw
bulunur. Bu son ba gntda, w = z alnrsa,
cosh
2
z sinh
2
z = 1
43
elde edilir. Ayrca (28) ba gntlarnda z = x + iy yazlrsa,
cos z = cos(x + iy) = cos xcoshy + i sinxsinhy (30)
bulunur. Analiz derslerinden, x R iken |cos x| 1 ve |sinx| 1 oldu gu bilinmektedir.
Ancak, (30) esitli ginden,
|cos z|
2
= cos
2
xcosh
2
y + sin
2
xsinh
2
y (31)
olur. x = 0 iin |cos iy|
2
= cosh
2
y =

e
y
+ e
y
2

y
oldu gundan, |cos z| sanal
eksen zerinde yeterince byktr.
w = e
z
fonksiyonunu gznne alalm. w = e
z
dnsm altnda z dzlemindeki
y = c do grusunun grntsn inceleyelim:
z- dzlemi w = e
ic
i(c + 2p)
.
.
D
c
z
.
z
w- dz l e mi
W
c
c
w
w
.
w = e
x
e
ic
dir. w kompleks saysnn kutupsal koordinatlar cinsinden gsterilisi dsnlrse,
w = e
x
e
ic
= |w| e
ic
|w| = e
x
ve Arg w = c
olur. y = c do grusu zerinde < x < oldu gundan 0 < |w| = e
x
< olur.
z dzlemindeki y = c do grusu yukarya do gru hareket ettike, w dzleminde c as
byyecek ve sn saatin ters ynnde dnecektir. z dzlemindeki y = c do grusu
tam 2 kadar telenirse, sn yine kendi zerine gelecektir. Bylece, w = e
z
dnsm
D
c
= {z C : c < Imz < c + 2} blgesini
c
= {w C : c < Arg w < c + 2} blgesi
zerine bire bir ve zerine olarak resmeder.
c
blgesine kompleks dzlemde "yarkl
blge" (slit domain) denir. O halde, w = e
z
dnsmnn tersinden bahsedilebilir.
w = e
z
z = log
c
w
44
z = log
c
w ters dnsm
c
= {w C : c < Arg w < c + 2} blgesini D
c
= {z C : c < Imz < c + 2}
blgesi zerine resmeder. z = x + iy = log
c
w esitli ginden
log
c
w = ln|w| + i Arg w, c < Arg w < c + 2
Burada, log
c
gsterilisi D
c
blgesini
c
blgesi zerine resmeden dnsm gsterme
zere kullanlmstr. c reel saysnn seimine ba gl olarak saylamaz sonsuz sayda
logaritma fonksiyonu tanmlanabilece gi aktr. c = olmas halinde elde edilen log-
aritma fonksiyonuna temel logaritma fonksiyonu denir ve log

z = log z ile gsterilir.

O halde,
log z = ln|z| + i Arg z, < Arg z < (32)
biiminde tanmlanr. w = log z temel logaritma fonksiyonu, {z C : |Arg w| < }
blgesini {w C : |Imw| < } blgesine resmeder.
z- dzlemi
w = logz
ip
.
.
z
.
w- dz l e mi
w
.
-ip
w = log z fonksiyonu P
+
= {z C : Re z > 0} blgesini

w C : |Imw| <

2

blge-
sine resmeder.
z- dzlemi w = l og z
z
.
w- dz l e mi
w
.
ip/2
-ip/2
rnek 3.2 a) log i = ln1 + i

2
=
i
2
45
b) log(1 + i) = ln

2 + i

4
=
1
2
ln2 +
i
4
c) log
6
(1 + i) = ln

2 + i

4
=
1
2
ln2 +
i
4
d) log
2
(1 + i) = ln

2 + i
9
4
=
1
2
ln2 + i
9
4
Yukardaki rneklerden de anlaslaca g zere, logaritma fonksiyonunun sanal ksm
seilen z saysna gre de gisir. rne gin, temel logaritma fonksiyonu negatif reel saylarda
tanml olmad gndan log(1) yoktur. Benzer biimde log
4
(1 + i) yoktur.
rnek 3.3 cos z =

2 denklemini saglayan z saylarn bulalm. cos z fonksiyonunun

tanmndan,

2 =
e
2iz
+ 1
2e
iz
e
2iz
2

2e
iz
+ 1 = 0
e
iz
=

2 1
iz = ln

2 1

+ 2ki, k Z
z = 2k i ln

2 1

, k Z
bulunur.
z -dzlemi
.
. .
.
2p 4p
.
.
-
iln 2 + 1 ( ) -
=iln 2 + 1 ( ) iln 2 - 1 ( )
3.3. Ters Trigonometrik ve Ters Hiperbolik Fonksiyonlar
w = z
2
fonksiyonunu gznne alalm.
z- dzlemi
w =z
r
q
2
r
2q
w- dz l e mi
2
z = re
i
yazlrsa, w = r
2
e
2i
olur. 0 < < iin 0 < 2 < 2 oldu gundan
w = z
2
:
+
= {z C : Imz > 0} {w C : Arg w 6= 0} blgesine resmeder.
46
w = z
2
fonksiyonu st yarm dzlemde 1 1 ve zerinedir sonu olarak tersi vardr.
w = z
2
fonksiyonunun tersi z =

w fonksiyonudur. Bu biimde tanmlanan z =

w
fonksiyonunun z = e
1
2
log
0
w
esitli gini gerekledi gine dikkat edilmelidir. Daha genel
olarak su tanm yapabiliriz.
Tanm 3.3 a, b C olmak zere
a
b
:= e
b log
c
a
, c < Arg a < c + 2
yazlr.
Bu tanmdan yararlanarak ve Temel logaritma fonksiyonu yardmyla w =

z fonksiy-
onunu
w =

z = z
1/2
= e
1
2
log z
, < Arg z <
= e
1
2
ln|z|+i
Argz
2
, < Arg z <
biiminde tanmlayabiliriz. Dikkat edilirse bu

z fonksiyonunun tanm kmesi {z
C : Arg z 6= }, ancak Tanm 3.3. ten nce tanmlad gmz

w fonksiyonunun tanm
kmesi {w C : Arg w 6= 0} dr. O halde

z fonksiyonu, tanmnda seilen log
c
z
fonksiyonuna ba gldr.
Uyar 3.1 < Arg z < iin Tanm3.3 ten, z
m/n
= e
m
n
log z
=

e
1
n
log z

m
=

e
mlog z

1
n
= (z
m
)
1
n
olur.
Uyar 3.2 Genel halde,

z
1/n

m
6= (z
m
)
1/n
dir. Gerekten, z = re
i
iin (3) for-
mlnden,
z
1/n
= r
1/n
e
i+i2k
n
, k = 0, 1, 2, ..., n 1
dir ve (2) De Moivre formlnden

z
1/n

m
= r
m/n
e
im+i2km
n
, k = 0, 1, 2, ..., n 1
olur. te yandan,
z
m
= r
m
e
im
47
ve (3) formlnden,
(z
m
)
1/n
= r
m/n
e
im+i2l
n
, l = 0, 1, 2, ..., n 1
bulunur. O halde,

z
1/n

m
= (z
m
)
1/n
olmas iin reel bir c says iin c < Arg z < c+2
biiminde seilmelidir. Bu durumda, z
m
n
= e
m
n
log
c
z
oldugu aktr.
(25) formlleri ile tanmlanan trigonometrik fonksiyonlarn ters fonksiyonlarn tanm-
layalm: w = cos z fonksiyonunun ters fonksiyonu w = Arccos z dir ve w = cos z =
e
iz
+ e
iz
2
tanmndan e
iz
ye gre ikinci dereceden e
2iz
2we
iz
+ 1 = 0 denklemi elde
edilir. Bu denklemin zmnden, e
iz
= w

w
2
1 olur.

w
2
1 ok de gerli bir
fonksiyondur ve logaritma fonksiyonunun tanmndan
w = Arccos z :=
1
i
log

z +
p
z
2
1

elde edilir. Benzer biimde, di ger trigonometrik fonksiyonlarn tersi,

w = Arcsinz :=
1
i
log

iz +
p
1 z
2

ve
w = Arctanz :=
i
2
log
i + z
i z
ile tanmlanr. Bu tanmlardan, ters trigonometrik fonksiyonlarn trevleri asa gdaki
gibi bulunur:
(Arccos z)
0
=
1

1 z
2
(Arcsinz)
0
=
1

1 z
2
(Arctanz)
0
=
1
1 + z
2
(Arccot z)
0
=
1
1 +z
2
Dikkat edilecek olursa, w = Arccos z ve w = Arcsinz fonksiyonlarnn trevi C\ {z C : |Re z| > 1, Imz = 0}
blgesinde tanml ve analitikdir.
z- dzlemi
-1 1
. .
48
w = Arccos z ve w = Arcsinz fonksiyonlarnn trevinden,
(Arccos z + Arcsinz)
0
= (Arccos z)
0
+ (Arcsinz)
0
=
1

1 z
2
+
1

1 z
2
0
elde edilir. Bu nedenle, Arccos z + Arcsinz = c dir. c sabitini belirlemek iin z = 0
yazlrsa, Arccos z + Arcsinz =

2
bulunur. O halde,
Arccos z =

2
Arcsinz (33)
olur.
rnek 3.4 w = sinz fonksiyonu ile yaplan dn sm inceleyelim: zdzlemindeki
D = {z C : |Re z| <

2
} blgesinin w = sinz dn sm altndaki grntsn bulalm:
z = x + iy alnrsa, w = sinz = sinxcoshy + i cos xsinhy olur. u = sinxcosh y ve
v = cos xsinhy denirse,

u
coshy

2
+

v
sinhy

2
= 1 bulunur. i) y = 0 alalm. cosh y = 1
ve sinhy = 0 oldu gundan, w = sinz = sinx olur. Bylece, reel eksen zerindeki
(

2
,

2
) aral g, w dzleminde (1, 1) aral g zerine resmedilir.
ii) y > 0 iin; D = {z C : |Re z| <

2
} seridinin st yarsnda bir z noktas seelim
ve bu z noktasndan geen do gruyu gznne alalm. Bu do gru zerinde,

2
< x <

2
ve y > 0 oldu gundan sinhy > 0 ve coshy > 1 olur ( cosh y fonksiyonunun tanmndan,
her y R\{0} iin coshy 1 oldu guna dikkat ediniz).

u
coshy

2
+

v
sinhy

2
= 1
gereklendi ginden, w = sinz dnsm altnda D = {z C : |Re z| <

2
} seridinin st
yarsda alnan z noktasndan geen do gru w dzleminde asal eksen ve yedek eksen
uzunluklar cosh y ve sinhy olan elips zerine resmedilir. {z C : |Re z| <

2
} seridinin
st yarsnda alnan bu z noktas key oldu gundan, D = {z C : |Re z| <

2
} seridinin
st yars w dzleminde asal eksen ve yedek eksen uzunluklar coshy ve sinhy olan
elipsler zerine resmedilir. Bu nedenle, D = {z C : |Re z| <

2
} seridinin st
yars w dzleminde
+
= {w C : |Re w| > 1, Imw > 0} blgesi zerine resmedilir.
Benzer biimde, y < 0 iin D = {z C : |Re z| <

2
} seridinin alt yars wdzleminde
asal eksen ve yedek eksen uzunluklar coshy ve sinhy olan elipsler zerine resmedilir.
Bylece, zdzlemindeki D = {z C : |Re z| <

2
} blgesinin w = sinz dnsm
49
altndaki grnts = C\{w C : |Re w| > 1, Imw = 0} blgesidir.
w = s i nz
z- dzlemi
z
.
p/2 -p/2
l
w- dz l e mi
w
.
- 1 1
. .
c os hy -c os hy
s i nhy
(33) esitli ginden kolayca, w = cos z fonksiyonu iin w = cos z : D = {z C : 0 <
Re z < } = C\{w C : |Re w| > 1, Imw = 0} oldu gu grlebilir.
3.4. Do grusal Kesirli Dnsmler (Mobius Dnsmleri)
a, b, c, d C olmak zere,
w = (z) =
az +b
cz +d
: C\

d
c

C\
n
a
c
o
dnsmne "Dogrusal kesirli dn sm" veya "Mobius dn sm" denir. z =
olsayd w =
a
c
olurdu. zdzleminde olamayaca g iin w 6=
a
c
dir. w =
az+b
cz+d
dnsm 1 1 dir. Gerekten,
az
1
+ b
cz
1
+ d
=
az
2
+ b
cz
2
+ d
(ad bc)(z
1
z
2
) = 0
olur. ad bc 6= 0 ise w = (z) =
az+b
cz+d
fonksiyonu 1 1 dir.

d
b
,
a
c
varsaym altnda w = (z) =
az+b
cz+d
fonksiyonu
b
C
b
C ye 1 1 ve zerine bir
dnsmdr.

Iki do grusal kesirli dnsmn, bileskesi de yine do grusal kesirli bir dnsmdr.
(z) =
az+b
cz+d
ve (z) =
a
0
z+b
0
c
0
z+d
0
olsun.
( ) (z) =
a
0 az+b
cz+d
+ b
0
c
0
az+b
cz+d
+ d
0
=
(aa
0
+ cb
0
)z + ba
0
+ bd
0
(c
0
a + cd
0
)z + bc
0
+ dd
0
=
Az + B
Cz + D
50
olur. O halde, (z) = ( ) (z) dnsm de bir do grusal kesirli dnsmdr. w =
(z) =
az+b
cz+d
dnsmn

a b
c d
!
22
katsaylar matrisi ile gsterelim.

a
0
b
0
c
0
d
0
!
22

a b
c d
!
22
=

aa
0
+cb
0
ba
0
+ bd
0
c
0
a +cd
0
bc
0
+ dd
0
!
22
olur. O halde,
L : M M
22
(C)
7

a b
c d
!
22
dir. L() =

a b
c d
!
22
fonksiyondur. L() L() = L( ) dir. Yukarda gster-
ildi gi gibi, Mobius dnsmleri "" islemine gre kapaldr ve M, Mobius dnsmleri
kmesi bir grup olusturur. O halde, M ile M
22
(C) homomorftur.
Simdi Mobius dnsmnn zelliklerini inceleyelim: Her Mobius dnsm do grular
do grulara veya emberlere, emberleri de emberlere dnstrr. Genel halde, bir
do gru denklemi
ax + by = c (34)
ve ember denklemi
x
2
+ y
2
+ Ax +By + C = 0 (35)
6= 0 olmak zere,
x
2
+ y
2
+ A
0
x + B
0
y + C
0
= 0 (36)
denklemini gznne alalm. 6= 0 iin (36) denklemi bir ember denklemidir. (36)
denkleminde, = 0 alnrsa (34) do gru denklemi bulunur. O halde, (36) denklemi bir
ember veya bir do gru denklemidir. z = x + iy iin (36) denkleminden,
|z|
2
+A
z +z
2
+ B
z z
2i
+ C = 0
|z|
2
+
AiB
2
z +
A+ iB
2
z + C = 0
ve buradan da kompleks formda
|z|
2
+z + z + C = 0 (37)
51
denklemi elde edilir. Bu denklemin her iki taraf |z|
2
6= 0 ile blnecek olursa,
+

z
+

z
+
C
|z|
2
= 0
bulunur. z iin = 0 olur. Bu nedenle, sonsuzdan geen emberler do grular
olarak dsnlebilir.
Tanm 3.4 Dogrular, dan geen emberlerdir.
w = (z) =
az+b
cz+d
dnsm altnda |z|
2
+ z +z + = 0 denklemini inceleyelim.
w =
az +b
cz +d
z =
dw +b
cw a
dir. |z|
2
+z + z + = 0 denkleminde z yerine
dw+b
cwa
yazlrsa,

dw + b
cw a

2
+
dw + b
cw a
+
dw + b
cw a
+ = 0
|dw +b|
2
+

dw + b

(cw a) +(dw + b) (cw a) + |cw a|

2
= 0
bulunur. Buradan da,

|d|
2
dc dc + |c|
2

|w|
2
+

|d|
2
dc dc + |c|
2

w+

|d|
2
dc dc + |c|
2

w+ = 0
elde edilir. Bu son denklem ise bir ember denklemidir.
Teorem 3.1 Her Mobius dn sm w = (z) =
az+b
cz+d
, emberleri emberlere dn strr.

d
c
C ise grnt do grudur:
d
c
/ C ise grnt emberdir:
z - dzlemi
w = j( z )
.
-
d
c
C
w- dz l e mi
z - dzlemi
w = j( z )
.
-
d
c
C
w- dz l e mi
52

d
c
ise grnt do grudur:
d
c
/ ise grnt emberdir:
z - dzlemi
w = j( z ) w- dz l e mi
l
.
-
d
c
z - dzlemi
w = j( z ) w- dz l e mi
l
.
-
d
c
rnek 3.5 w = (z) = e
i
z
1 z
dn smn inceleyelim.
|w| =

e
i
z
1 z

z
1 z

=
|z |

1

z

=
|z| |z |
|z |
= 1
olur. O halde w dzleminde 0 ile w
0
noktasn birle stiren dogru parasnn n grn-
ts |z| = 1 emberi iinde olmak zorundadr. Bu nedenle, w = (z) = e
i
z
1 z
dn sm z dzlemindeki birim daireyi, w dzlemindeki birim dai-reye resmeder:
w = e
i
z
1 z
: {z C : |z| < 1} {w C : |w| < 1}
dir.
rnek 3.6 w = (z) =
z z
0
z z
0
, z
0
D dn sm altnda D : {z C : Re z > 0}
blgesinin grntsn inceleyelim. z reel ise
|w| =

z z
0
z z
0

= 1
dir. w = (z) =
z z
0
z z
0
dn sm 11 dir ve bu nedenle, z dzlemindeki reel eksen,
w dzleminde embere dn sr. z
0
D i noktasnn grnts, w dzleminde
w = 0 noktasdr.
Problemler
53
Prob. 3.1 i cos z + sinz = e
z
denkleminin tm kklerini bulunuz.
Prob. 3.2 Log(e
2z
+ 1 i) = z denkleminin tm kklerini bulunuz.
Prob. 3.3 Re{arcsinz} = arcsin
1
2
n
p
x
2
+ y
2
+ 2x + 1
p
x
2
+ y
2
2x + 1
o
oldugunu
gsteriniz.
Prob. 3.4 sini ve cos i degerlerini bulunuz.
Prob. 3.5 z nin hangi degerleri iin e
z
= 2 ve 1 + 2i olur?
Prob. 3.6 w =
z 1
z + 1
dogrusal dn smnn Re (z) > 0 blgesini, wdzleminde
hangi blgeye resmettigini bulunuz. Tersine, Im(w) 0 blgesinin zdzlemindeki
ters grntsn bulunuz.
Prob. 3.7 zdzlemindeki z = re
i
(0 < r < , || <

4
) asal blgesini, wdzlemindeki
|w| < 1 birim dairesi zerine resmeden dn sm bulunuz.
54
4
4. BLM
4.1. Kompleks

Integrasyon
F : [a, b] C snrl fonksiyonunu F(t) = U(t) + iV (t) biiminde tanmlayalm. F
fonksiyonu snrl oldu gundan, U ve V fonksiyonlar da snrldr. Bu nedenle, U ve V
reel fonksiyonlarnn Riemann anlamnda integrallenebilir olmalar halinde asa gdaki
tanm yapabiliriz:
Tanm 4.1 U ve V fonksiyonlar Riemann anlamnda integrallenebilir fonksiyonlar
olmak zere, F(t) = U(t) + iV (t) fonksiyonunun integrali
Z
b
a
F(t) dt :=
Z
b
a
U(t) dt +i
Z
b
a
V (t) dt (38)
biiminde tanmlanr.
Teorem 4.1 F kompleks anlamda integrallenebilir fonksiyon olmak zere, F kompleks
fonksiyonunun integrali a sagdaki zellikleri saglar.
1.
Z
b
a
F(t) dt =
Z
b
a
F(t) dt ( C) dir.
2.
Z
b
a
{F(t) + G(t)} dt =
Z
b
a
F(t) dt +
Z
b
a
G(t) dt dir.
3.
Z
b
a
{F(t) + G(t)} dt =
Z
b
a
F(t) dt +
Z
b
a
G(t) dt dir.
4.
Z
b
a
F(t) dt =
Z
a
b
F(t) dt dir.
5.
Z
b
a
F(t) dt =
Z
c
a
F(t) dt +
Z
b
c
F(t) dt (a c b) dir.
6.

Z
b
a
F(t) dt

Z
b
a
|F(t)| dt dir.
7. |F(t)| M ise,

Z
b
a
F(t) dt

M (b a) olur.
55

Ispat. (1) Gerekten, F(t) = U(t) + iV (t) ve a = a

1
+ia
2
ise
F(t) = (
1
+ i
2
) (U(t) + iV (t)) =
1
U
2
V + i (
2
U +
1
V )
olur. U ve V fonksiyonlar Riemann anlamnda integrallenebilir fonksiyonlar oldu gun-
dan,
Z
b
a
F(t) dt =
Z
b
a
(
1
U
2
V ) dt + i
Z
b
a
(
2
U +
1
V ) dt
=
1
Z
b
a
U(t)dt
2
Z
b
a
V (t)dt + i
2
Z
b
a
U(t)dt +i
1
Z
b
a
V (t)dt
= (
1
+i
2
)
Z
b
a
U(t)dt + i
Z
b
a
V (t)dt

=
Z
b
a
F(t) dt
bulunur.
(2) (38) kompleks integral tanmndan,
Z
b
a
{F(t) + G(t)} dt =
Z
b
a
Re {F(t) + G(t)} dt + i
Z
b
a
Im{F(t) + G(t)} dt
=
Z
b
a
{Re F(t) + Re G(t)} dt +i
Z
b
a
{ImF(t) + ImG(t)} dt
=
Z
b
a
Re F(t)dt + i
Z
b
a
ImF(t)dt +
Z
b
a
Re G(t)dt + i
Z
b
a
ImG(t)dt
=
Z
b
a
F(t)dt +
Z
b
a
G(t)dt
bulunur.
(6)
Z
b
a
F(t) dt =

Z
b
a
F(t) dt

e
i
0
yazlrsa,

Z
b
a
F(t) dt

= e
i
0
Z
b
a
F(t) dt olur.

Z
b
a
F(t) dt

= e
i
0
Z
b
a
F(t) dt =
Z
b
a
e
i
0
F(t) dt
ve (38) kompleks integral tanmndan,

Z
b
a
F(t) dt

=
Z
b
a
Re
n
e
i
0
F(t)
o
dt + i
Z
b
a
Im
n
e
i
0
F(t)
o
dt (39)
56
olur. (39) esitli ginin sol taraf,

Z
b
a
F(t) dt

R
+
oldu gundan
Z
b
a
Im
n
e
i
0
F(t)
o
dt = 0
olmaldr. Bylece,

Z
b
a
F(t) dt

Z
b
a
Re
n
e
i
0
F(t)
o
dt

Z
b
a

Re
n
e
i
0
F(t)
o

dt

Z
b
a

e
i
0
F(t)

dt

Z
b
a
|F(t)| dt
bulunur.
4.2. E grisel

Integral ve zellikleri
Tanm 4.2 f : D C bir fonksiyon ve : [a, b] D C srekli egrisi tretilebilir ol-
sun. f fonksiyonunun egrisi zerindeki integrali ( egrisel integrali) a sagdaki biimde
tanmlanr:
Z

f(z) dz :=
Z
b
a
f((t))
0
(t) dt (40)
.
D
a b
t
a( a)
a( b )
.
a( t )
Burada egrisinin D blgesi iinde kalan parasna "egrinin izi" denir.
1) f : D C bir fonksiyon ve : [a, b] D C srekli e grisi tretilebilir olsun.
(c) = a ve (d) = b olacak biimde : [c, d] [a, b] srekli tretilebilir e grisini
gznne alalm. ve e grilerinin tanmndan, : [c, d] D C dir. (40) e grisel
integral tanmndan,
Z

f(z) dt =
Z
d
c
f(((u)))
0
((u))
0
(u) du
57
yazlr ve (u) = t de gisken dnsm yaplrsa,
0
(u) du = dt olur ve buradan da
Z

f(z) dt =
Z
b
a
f((t))
0
(t) dt
=
Z

f(z) dz
olur. O halde,
Z

f(z) dt =
Z

f(z) dz (41)
bulunur.
Sonu 4.1 Egrisel integral parametrelemeden bagmszdr. Yani egrinin izine bagldr.
Egrinin tanm aralgna bagl degildir.
2)
Z

{af(z) +bg(z)} dz = a
Z

f(z) dz +b
Z

g(z) dz dir.
3)
Z
+
f(z) dz =
Z

f(z) dz +
Z

f(z) dz dir.
.
D
a( a)
a( b )
.
b( c )
b( d)
.
b a
Gerekten, : [a, b] D ve : [c, d] D olsun. ( + ) (t) e grisini [0, 1] D ye
asa gdaki biimde tanmlayalm:
( + ) (t) :=
(
{2(b a)t + a} : 0 t
1
2
{2(d c)t + 2c d} :
1
2
t 1
58
(40) e grisel integral tanmndan,
Z
+
f(z) dz =
Z
1
0
f(( + ) (t)) ( + )
0
(t) dt
=
Z
1/2
0
f(( + ) (t)) ( + )
0
(t) dt +
Z
1
1/2
f(( + ) (t)) ( + )
0
(t) dt
=
Z
1/2
0
f({2(b a)t + a})
0
{2(b a)t + a} 2(b a) dt
+
Z
1
1/2
f( {2(d c)t + 2c d})
0
{2(d c)t + 2c d} 2(d c) dt
biiminde yazlabilir. Ksalk iin,
I
1
=
Z
1/2
0
f({2(b a)t + a})
0
{2(b a)t + a} 2(b a) dt
ve
I
2
=
Z
1
1/2
f( {2(d c)t + 2c d})
0
{2(d c)t + 2c d} 2(d c) dt
yazalm. I
1
integralinde 2(ba)t +a = u de gisken dnsm yaplrsa, 2(ba)dt = du
olur. Bylece,
I
1
=
Z
b
a
f((u))
0
(u) du
bulunur. Benzer biimde, I
2
integralinde 2(d c)t + 2c d = u de gisken dnsm
yaplrsa, 2(d c)dt = du olur. Bylece,
I
2
=
Z
d
c
f( (u))
0
(u) du
bulunur. Bunlar yerine yazlrsa, sonu olarak
Z
+
f(z) dz =
Z
b
a
f((u))
0
(u) du +
Z
d
c
f( (u))
0
(u) du
=
Z

f(z) dz +
Z

f(z) dz
elde edilir.
59
4)
Z

f(z) dz =
Z

f(z) dz dir.
.
D
a( a)
a( b )
.
-a
a
Gerekten, : [a, b] D ve : [b, a] D, ()(t) := (t) olsun. (40) e grisel
integral tanmndan,
Z

f(z) dz =
Z
a
b
f(() (t)) ()
0
(t) dt
=
Z
a
b
f((t))

(t) dt
yazlabilir. t = u de gisken dnsm yaplrsa, dt = du olur. Bylece,
Z

f(z) dz =
Z
a
b
f((u))
0
(u) du
=
Z
b
a
f((u))
0
(u) du
=
Z

f(z) dz
bulunur.
5) |f(z)| M ise (40) e grisel integral tanmndan,

f(z) dz

| f(z)| dz
= M
Z
a
b

0
(t)

dt
= M L()
olur.
rnek 4.1 f(z) = z olsun. z = 0, z = 1 ve z = i noktalarn birle stiren yol boyunca,
Z

f(z) dz integralini hesaplayalm.

60
1
1
z - dz l e mi
a
1
a
2
3. zellikten, =
1
+
2
olmak zere
Z

f(z) dz =
Z

1
f(z) dz+
Z

2
f(z) dz yazlabilir.

1
ve
2
e grilerinin parametrik gsterilisi:
1
(t) = t, 0 < t < 1 ve
2
(t) = 1 + it,
0 < t < 1 dir.
Z

f(z) dz =
Z

1
f(z) dz +
Z

2
f(z) dz
=
Z
1
0

1
(t)
0
1
(t)dt +
Z
1
0

2
(t)
0
2
(t)dt
=
Z
1
0
t 1 dt +
Z
1
0
(1 it) i dt
=
t
2
2

1
0
+

it +
t
2
2

1
0
= 1 + i
Ayn integrali z = 0 ve z = 1 + i noktalarn birlestiren yol boyunca hesaplayalm:
z - dz l e mi
1+i
b
e grisinin parametrik gsterilisi: (t) = t + it, 0 < t < 1 dir.
Z

f(z) dz =
Z
1
0
(t)
0
1
(t)dt
=
Z
1
0
(t it) (1 + i)dt = (1 +i)(1 i)
Z
1
0
t dt
= t
2

1
0
= 1
olur.
rnek 4.2 f(z) = z
2
ve , egrileri rnek 4.1. de verildigi gibi olsun.
61
e grisi zerinde,
Z

f(z) dz =
Z
1
0
t
2
1 dt +
Z
1
0
(1 + it)
2
i dt
=
t
3
3

1
0
+ i

t + it
2

t
3
3

1
0
=
2
3
+i
2
3
bulunur. te yandan, e grisi zerinde
Z

f(z) dz =
Z
1
0
(t + it)
2
(1 + i)dt
= (1 + i)
3
t
3
3

1
0
=
2
3
+ i
2
3
olur. Yukardaki iki rne ge dikkat edilirse; rnek 4.1 de f(z) = z fonksiyonu analitik
olmad gndan, farkl iki yol zerinde integralin sonucu farkl bulundu. rnek 4.2 de
f(z) = z
2
fonksiyonu analitik oldu gundan farkl iki yol zerinde integral alnmasna
ra gmen, integrallerin sonucu esit kt.
Sonu 4.2 Analitik fonksiyonlarn integrali yalnzca u noktalara bagldr. Analitik
olmayan fonksiyonlarn integrali yalnzca u noktalara degil, ayn zamanda yola da
bagldr.
Bu sonu, Green Teoremi ile aklanabilir:
D
/ D
P(x, y) ve Q(x, y), D = D D de birinci mertebeden ksmi trevleri var ve ksmi
trevleri srekli ise
Z
D
P(x, y)dx + Q(x, y)dy =
ZZ
D
(Q
x
(x, y) P
y
(x, y)) dxdy
62
dir. f : D C, analitik fonksiyonunu gznne alalm. f(z) = u + iv yazlrsa,
Z
D
f(z) dz =
Z
D
(u + iv) (dx + idy)
=
Z
D
(udx vdy) +i
Z
D
(udy + vdx)
olur. Green Teoreminden,
Z
D
f(z) dz =
ZZ
D
(v
x
u
y
) dxdy + i
ZZ
D
(u
x
v
y
) dxdy
bulunur. f , D de analitik oldu gundan Cauchy Riemann denklemlerini sa glar: u
x
v
y
=
0 ve u
y
+v
x
= 0 yazlrsa,
Z
D
f(z) dz = 0
elde edilir. Bu sonucu syle ifade edebiliriz:
Teorem 4.2 (Green Teoremi) f : D C tretilebilir ve ksmi trevleri D = D D
de srekli ise Z
D
f(z) dz = 0 (42)
dr.
rnek 4.3 rnek 4.2 deki sonucu yukardaki teoremi kullanarak tekrar gsterelim:
1
z - dz l e mi
1 1+i
f(z) = z
2
analitik fonksiyon oldugundan,
Z
+()
f(z) dz = 0 olur. zellik 3) ve 4)
ten,
Z
+()
f(z) dz =
Z

f(z) dz +
Z

f(z) dz =
Z

f(z) dz
Z

f(z) dz
olur. Bylece,
Z

f(z) dz =
Z

f(z) dz bulunur.
63
Tanm 4.3 Bir D C blgesini gznne alalm. A
x
= {y D
c
: x ve y, D
c
de kalan
bir egri ile birle stirilebilir} olmak zere D
c
=
[
xD
c
A
x
biiminde yazlabilir. A
x
egrisel
baglantl bile senleri sonlu sayda (n tane) ise D blgesine "n baglantl blge" denir.
n = 1 ise D ye "basit baglantl blge" denir.
rnek 4.4 D
n
=
n
z : |z n|
1
n+1
o
C kmesini gznne alalm. D = C\

[
n=1
D
n
olsun. D
n
lerin hepsi egrisel baglantl bile senlerdir ve D
c
=

[
n=1
D
n
oldugundan, D
kmesi sonsuz baglantldr.
1 2 3
4
z-dzlemi
D
. . . .
rnek 4.5 D, snr C
0
olan ve iinden snr C
j
(j = 1, 2, ..., n 1) olan blgelerin
atlmasyla elde edilen blge olsun.
.
.
.
D
C
0
C
1
C
2
C
3
C
4
C
n-1
D
c
nin tam n tane bile seni oldugundan, D blgesi n baglantl bir blgedir.
rnek 4.6 D blgesi a sagdaki sekildeki gibi olsun. D nin btnleyeni egrisel baglantl
bir kme oldugundan, D blgesi basit baglantl bir blgedir.
D
0
.
64
Bir kapal e gri zerinde analitik bir fonksiyonun integraline "Cauchy Goursat Teoremi "
denir.
Teorem 4.3 (Cauchy Goursat Teoremi) D basit baglantl bir blge ve f : D C
analitik bir fonksiyon ise
Z
D
f(z) dz = 0
dr.

Ispat: D basit ba glantl blgesini, x ve y eksenlerine paraleller izerek, en byk

karenin ksegeni verilen bir saysndan kk olacak biimde paralara ayralm. Bir
z
0
R
ij
D noktas seelim.
z
0
.
D
Z
D
f(z) dz =
X
Z
R
ij
f(z) dz
dir. f fonksiyonu D de analitik oldu gundan, z
0
noktasnn komsulu gundaki her noktada
tretilebilirdir:

f(z) f(z
0
)
z z
0
f
0
(z
0
)

zz
0
0
veya buna denk olarak, Blm 2.5 te tantlan "o notasyonu" ile
f(z) f(z
0
) (z z
0
)f
0
(z
0
) = o(|z z
0
|)
yazlrsa,
Z
R
ij
f(z) dz =
Z
R
ij

f(z
0
) + (z z
0
)f
0
(z
0
)

dz +
Z
R
ij
o(|z z
0
|) dz
65
olur. f(z
0
) + (z z
0
)f
0
(z
0
), z nin bir polinomudur ve (42) Green Teoreminden,
Z
R
ij

f(z
0
) + (z z
0
)f
0
(z
0
)

dz = 0
elde edilir.
z
0
.
z .
2
a
a
z
0
R
ij
iin,
|o(z z
0
)| |z z
0
|

2a
olacaktr ve bu nedenle

Z
R
ij
o(z z
0
) dz

2aL(R
ij
) 4

2a
2
ij
oldu gundan

Z
D
f(z) dz

2 Alan(D)
bulunur. yeterince kk oldu gundan
Z
D
f(z) dz = 0 olur.
rnek 4.7 R, R = {z C : 0 Re z a, 0 Imz b} dikdrtgeninin snr olsun.
Z
D
z + 1
z i
dz integralini hesaplayalm:
0
a
b
z -
R
i
i .
i) b < 1 ise; f(z) =
z + 1
z i
fonksiyonu R blgesi iinde ve zerinde analitikdir. Cauchy
Goursat Teoreminden,
Z
D
z + 1
z i
dz = 0 dr.
66
0
C
r
a
i
z -
R
.
ii) b = 1 ise; z = i noktasn ieren r yarapl eyrek daire dilimini blgeden kar-
alm. Bu durumda, f(z) =
z + 1
z i
fonksiyonu sekildeki taral blge iinde ve zerinde
analitikdir. Cauchy Goursat Teoreminden,
Z
D
z + 1
z i
dz = 0 dr. Ancak,
Z
D
f(z) dz =
Z
a
0
f(t) dt +
Z
b
0
f(a + it) idt
Z
a
r
f(t + i) dt

Z
0
/2
f(i +re
i
) ire
i
d
Z
1r
0
f(it) idt
esitli ginin sa g yanndaki integrallerden 1.,2.,3.ve5. nin toplam r 0 iin
Z
D
z + 1
z i
dz
integraline, 4. s ise (1 + i)i

2
saysna yaknsar. Bylece, b = 1 iin
Z
D
z + 1
z i
dz =
(1+i)
2
dir.
0
C
r
a
i
z -
.
b i
R
r
iii) b > 1 ise; z = i noktasn ieren r yarapl yarm daireyi blgeden karalm. Bu
durumda, f(z) =
z + 1
z i
fonksiyonu sekildeki taral blge iinde ve zerinde analitikdir.
Cauchy Goursat Teoreminden,
Z
D
z + 1
z i
dz = 0 dr. Yukardakine benzer biimde,
Ancak,
Z
D
f(z) dz =
Z
a
0
f(t) dt +
Z
1
0
f(a + it) idt
Z
a
r
f(t + ib) dt

Z
/2
/2
f(i + re
i
) ire
i
d
Z
b
r
f(it) idt
Z
1r
0
f(it) idt
67
esitli ginin sa g yanndaki integrallerden 1.,2.,3.,5. ve 6. nn toplam r 0 iin
Z
D
z + 1
z i
dz
integraline, 4. s ise (1 + i) saysna yaknsar. Bylece, b = 1 iin
Z
D
z + 1
z i
dz =
(1+i)
2
dir. Sonu olarak,
Z
D
z + 1
z i
dz =

0 , 0 < b < 1
(1+i)
2
, b = 1
(1 + i) , b > 1
elde edilir.
Uyar 4.1 f fonksiyonunun D da analitik olmas demek, D yi kapsayan bir blgede
analitik olmas demektir:
f : D C analitik f : D

D C analitik
Simdi, Cauchy Goursat Teoreminde, D blgesinin basit ba glantl olmad g durumu
inceleyelim. Genelli gi bozmakszn, D blgesini 3ba glantl bir blge olarak alalm:
D
1
C
0
C
1
C
2
a -a
1
-a
2
a
2
.
C
0
+
1
C
1

1
+
2
C
2

2
= diyelim. kapal bir e gridir ve basit ba glantl
bir blgeyi snrlar. O halde, Cauchy Goursat Teoremi uygulanrsa
Z

f(z) dz = 0 olur.
zellik 4 ten,
0 =
Z
C
0
f(z) dz +
Z

1
f(z) dz
Z
C
1
f(z) dz +
Z

1
f(z) dz +
Z

2
f(z) dz

Z
C
2
f(z) dz +
Z

2
f(z) dz
=
Z
C
0
f(z) dz
Z
C
1
f(z) dz
Z
C
2
f(z) dz
68
olur. C
1
ve C
2
nin toplanabilmesi iin birinin bitis noktas di gerinin baslang noktas
olmalyd. Byle olmad gndan, sembolik olarak
Z
C
0
f(z) dz
Z
C
1
f(z) dz
Z
C
2
f(z) dz =
Z
D
f(z) dz
yazlabilir. O halde, ok ba glantl blgelerde de Cauchy Goursat Teoremi geerlidir.
Teorem 4.4 D basit baglantl bir blge ve f : D C srekli bir fonksiyon olsun. D
deki her kapal egri zerinde
Z

f(z) dz = 0 ise, f bir analtik fonksiyondur.

Ispat:
.
D
.
b
a
z
0
z
Z

f(z) dz =
Z

f(z) dz
Z

f(z) dz = 0
Bu ise ya da zerinde gitmenin nemi olmad gn gsterir, nemli olann z
0
dan z
ye gitmek oldu gunu syler:
Z
z
z
0
f(z) dz =
Z

f(z) dz =
Z

f(z) dz
F(z) :=
Z
z
z
0
f(z) dz
diyelim. Bu integral iyi tanmlanms bir integraldir. Simdi
F(z+h)F(z)
h
orann olustu-
ralm.
F(z + h) F(z)
h
=
1
h
Z
+
f(z) dz
Z

f(z) dz

=
1
h
Z

f(z) dz
69
dir.
.
D
.
b
a
z
0
z
z +h
.
= z + th (0 < t < 1) do gru paras olsun.
F(z + h) F(z)
h
=
1
h
Z
1
0
f(z + th) hdt
=
Z
1
0
f(z + th) dt
olur. Esitli gin her iki tarafnda h 0 iin limit alnrsa, f nin sreklili gi ile birlikte,
F
0
(z) = f(z) bulunur. O halde F(z) fonksiyonu, blgenin her noktasnda tretilebilirdir
ve dolaysyla F analitikdir. O halde F nin tm trevleri de analitikdir. F
0
(z) =
f(z) oldu gundan f de analitikdir. Sonu olarak, Cauchy Goursat Teoreminin tersi de
do grudur.
4.3. Cauchy

Integral Forml
Teorem 4.5

Cauchy

Integral Teoremi

f : D C analitik bir fonksiyon ve z

0
D
ise
1
2i
Z
D
f(z)
z z
0
dz = f(z
0
) (43)
dr.

Ispat: D blgesi nba glantl bir blge olsun. z

0
D alalm. z
0
bir i nokta oldu gun-
dan, N

(z
0
) D olacak biimde z
0
noktasnn bir civar vardr. Bu civar ile birlikte,
D\N

(z
0
) blgesi n + 1ba glantl bir blge olur.
.
.
.
D
C
0
C
C
C
C
z
.
n-1
n
1
2
0
70
f : D C analitik bir fonksiyon olmak zere,
f(z)
z z
0
fonksiyonunu gznne alalm.
f(z)
z z
0
: D\ {z : |z z
0
| } = D

C
fonksiyonu analitikdir ve Cauchy Goursat Teoreminden,
Z
D

f(z)
z z
0
dz = 0
dr. Yukarda anlatlan ve ok katl ba glantl blgelerde de Cauchy Goursat Teoremi
geerli oldu gundan,
Z
D

f(z)
z z
0
dz =
Z
C
0
f(z)
z z
0
dz
Z
C
1
f(z)
z z
0
dz
Z
C
n1
f(z)
z z
0
dz
Z
C
n
f(z)
z z
0
dz
yazlabilir. Bylece
Z
C
0
f(z)
z z
0
dz
Z
C
1
f(z)
z z
0
dz
Z
C
n1
f(z)
z z
0
dz =
Z
C
n
f(z)
z z
0
dz
olur. Di ger taraftan,
Z
D
f(z)
z z
0
dz =
Z
C
0
f(z)
z z
0
dz
Z
C
1
f(z)
z z
0
dz
Z
C
n1
f(z)
z z
0
dz
oldu gundan
Z
D
f(z)
z z
0
dz =
Z
C
n
f(z)
z z
0
dz (44)
bulunur. z C
n
ise |z z
0
| = e
i
(0 < 2) yazlrsa, (44) esitli ginden,
Z
D
f(z)
z z
0
dz =
Z
2
0
f(z
0
+ e
i
)
e
i
ie
i
d
= i
Z
2
0
f(z
0
+e
i
) d
bulunur. Bu ifade her iin do grudur. f fonksiyonu trevli oldu gundan sreklidir ve
bu nedenle, 0 iin
lim
0
f(z
0
+ e
i
) = f(z
0
)
olur. Bylece
Z
D
f(z)
z z
0
dz = if(z
0
)
Z
2
0
d = 2if(z
0
)
71
ve
1
2i
Z
D
f(z)
z z
0
dz = f(z
0
)
bulunur. Bu sonu Cauchy

Integral Forml olarak adlandrlr.
Cauchy

Integral Formlnn daha genel biimini bulalm: (43) Cauchy

Integral For-
mlnden,
f(z +h) =
1
2i
Z
D
f(w)
w (z + h)
dw
yazlrsa,
f(z + h) f(z)
h
=
1
2ih
Z
D

f(w)
w z h

f(w)
w z

dw
=
1
2i
Z
D
f(w)
(w z) (w z h)
dw
olur. h 0 iin
f
0
(z) =
1
2i
Z
D
f(w)
(w z)
2
dw
elde edilir. Benzer sekilde devam edilirse, sonu olarak, her n N iin
f
(n)
(z) =
n!
2i
Z
D
f(w)
(w z)
n+1
dw (|f(z)| M, z C) (45)
bulunur. (45) formlne Genellestirilmis Cauchy

Integral Forml denir. Bylece, bir
analitik fonksiyonun tm trevlerinin de D de tretilebilir, di ger bir ifadeyle analitik
oldu gu grlr.
4.4. Cauchy

Integral Teoreminin Sonular
Sonu 4.3 Bir f fonksiyonu D de analitik ise her D nin noktasnda trevi var ve tm
trevleri de analitikdir.
Teorem 4.6 f : D C sabit olmayan analitik bir fonksiyon ise |f| maksimum
degerini bir z
0
D i noktasnda alamaz.

Ispat: f(z) 6= c ve |f(z

0
)| maksimum olsun : |f(z
0
)| = max
zD
|f(z)| . z
0
D i nokta
oldu gundan N
r
(z
0
) D olacak biimde bir N
r
(z
0
) vardr.
72
D
C z
.
r
0
z
.
.
w
N
r
(z
0
) iinde f analitikdir ve Cauchy

Integral Teoreminden f(z
0
) =
1
2i
Z
C
r
f(w)
w z
0
dw
dir. w C
r
iin w z
0
= re
i
(0 < 2) dir.
|f(z
0
)| =

1
2i
Z
2
0
f(z
0
+ re
i
)
re
i
ire
i
d

=
1
2

Z
2
0
f(z
0
+ re
i
) d

1
2
Z
2
0

f(z
0
+ re
i
)

d
olur. |f(z
0
)| =
1
2
Z
2
0
|f(z
0
)| d biiminde yazlabilece ginden,
0
1
2
Z
2
0
n

f(z
0
+ re
i
)

|f(z
0
)|
o
d
bulunur. w = z
0
+re
i
C
r
ve |f(z
0
)| = max
zD
|f(z)| varsaymndan,
0
1
2
Z
2
0
n

f(z
0
+ re
i
)

|f(z
0
)|
o
d 0
elde edilir. Bu nedenle,
1
2
Z
2
0

f(z
0
+ re
i
)

|f(z
0
)|

d = 0 olur. Bu integralin
iindeki fonksiyon negatiftir. Srekli ve ayn isaretli fonksiyonlarn integrali sfr ise
kendisi de sfrdr. O halde, her r, iin

f(z
0
+ re
i
)

= |f(z
0
)| olur. r yi D nin
snrna de gecek biimde bytebiliriz. O halde, |f(z)|, N
r
(z
0
) civarnda sabit olur.
Bylece, N
r
(z
0
) civarnn C
r
snrnda bir nokta alp bunun etrafnda emberler izerek
blge tamamen rtlebilir. Bu nedenle, her z D iin |f(z)| = |f(z
0
)| = c olur.
Buradan, u
2
+v
2
= c
2
olur. Bu esitlikten x ve y ye gre trev alnrsa,
2uu
x
+ 2vv
x
= 0
2uu
y
+ 2vv
y
= 0
73
bulunur. f analitik oldu gundan v
x
= u
y
ve v
y
= u
x
yazlp dzenlenirse,
uu
x
vu
y
= 0
vu
x
+uu
y
= 0
olur. Katsaylar matrisinin determinantndan u
2
+v
2
= c
2
bulunur.
i) c
2
6= 0 ise, tek zm sfr zmdr. u
x
= 0 ve u
y
= 0 olur. Cauchy -Riemann
denklemlerinden v
x
= 0 ve v
y
= 0 kar. Bu nedenle, u ve v sabittir. Bylece, f =
u + iv = sabit olur. Bu ise eliskidir.
ii) c
2
= 0 ise, u = v = 0 olur. Bylece, f sabit kar. Yine eliski elde edilmis olur.
O halde, |f(z
0
)| maksimum varsaym do gru de gildir. Sabitten farkl bir f analitik
fonksiyonu iin, |f| maksimum de gerini bir z
0
D i noktasnda alamaz.
Tanm 4.4 Tm dzlemde analitik olan fonksiyonlara tam (entire) fonksiyon denir.
Teorem 4.7 (Liouville Teoremi) f : C C analitik ve snrl bir fonksiyon olsun. O
halde, f sabittir.

Ispat:
z
.
0
R
z
= R +
z
0 e
iq
.
C
R
(45) Genellestirilmis Cauchy

Integral Formlnden,

f
(n)
(z
0
)

n!
2i
Z
C
R
f(w)
(w z
0
)
n+1
dw

n!
2
Z
2
0

f(z
0
+ re
i
)

R
n
d
C
R
zerinde |f(z)| M ise,

f
(n)
(z
0
)

n!M
2R
n
74
olur. Elde edilen bu son esitsizli ge Cauchy E sitsizligi denir. Cauchy Esitsizli ginde
n = 1 alalm ve f, tm dzlemde snrl bir fonksiyon olsun ( |f(z)| M, z C).Bu
durumda, istedi gimiz kadar byk R ler iin Cauchy esitsizli gi do gru olacaktr. O halde,
tm dzlemde |f
0
(z
0
)| = 0 olur. Bylece, f
0
(z
0
) = 0 bulunur. z
0
key oldu gundan,
tm dzlemde f
0
(z) = 0 ve f sabittir.
rnek 4.8 f(z) = cos z fonksiyonu tm dzlemde analitik ve reel eksende snrldr.
Fakat, sanal eksende sonsuza yakla sr. Eger tm dzlemde de snrl olsayd, Liouville
Teoremine gre sabit olurdu!
Teorem 4.8 (Taylor Teoremi) f : D C analitik bir fonksiyon ve z
0
D olsun. Her
|z z
0
| < d(z
0
, D) iin
f(z) =

X
n=0
f
(n)
(z
0
)
n!
(z z
0
)
n
biiminde seri gsterili sine sahiptir.

Ispat:
D
z
.
0
z
.
.
w
D
e
z
0
D i nokta oldu gundan N

(z
0
) D olacak biimde bir N

(z
0
) vardr. N

(z
0
) = D

diyelim. f, D de analitik ve bu nedenle D

komsulu gunda da analitikdir. Cauchy

Integral Formlnden, z D

iin
f(z) =
1
2i
Z
D

f(w)
w z
dw
dir.
1
w z
=
1
w z
0
(z z
0
)
=
1
(w z
0
)
h
1
zz
0
wz
0
i
yazalm. z, z
0
D

ve w D

oldu gundan

zz
0
wz
0

< 1 dir. Geometrik seri forml

kullanlarak
1
(w z
0
)
h
1
zz
0
wz
0
i =
1
(w z
0
)

X
n=0

z z
0
w z
0

n
75
bulunur. Bu seri N

(z
0
) civarnda mutlak ve dzgn yaknsaktr. Cauchy

Integral
Formlnde,
1
w z
yerine
1
(w z
0
)

X
n=0

z z
0
w z
0

n
yazlrsa;
f(z) =
1
2i
Z
D

X
n=0
(z z
0
)
n
(w z
0
)
n+1
f(w) dw
olur. Serinin yaknsakl gndan, integral ile toplam yer de gistirilirse
f(z) =

X
n=0

1
2i
Z
D

f(w)
(w z
0
)
n+1
dw

(z z
0
)
n
elde edilir. Genellestirilmis Cauchy

Integral Formlnden,
f(z) =

X
n=0
f
(n)
(z
0
)
n!
(z z
0
)
n
|z z
0
| < < d(z
0
, D)
bulunur. Sonu olarak, bir fonksiyon bir blgede analitik ise, Cauchy

Integral For-
ml kullanlarak blge iinde alnan bir noktann civarnda, fonksiyon Taylor Serisine
alabilir. Bu Taylor Serisi yaknsaktr ve toplam da f dir.
rnek 4.9 Tm dzlemde analitik oldugunu daha nce ispatlanan f(z) = e
z
fonksiy-
onunu gznne alalm ve z
0
= 0 olsun. f
(n)
(z) = e
z
ve f
(n)
(0) = 1 dir. O halde,
e
z
=

P
n=0
1
n!
z
n
, |z| < bulunur.
rnek 4.10 f(z) = log
1
1z
fonksiyonunun z
0
= 0 noktasnda Taylor serisi almn
bulalm. f(0) = 0 dr.
f
0
(z) =
1
1z
f
0
(0) = 1
f
00
(z) =
1
(1z)
2
f(0) = 1
.
.
.
f
(n)
(z) =
(n1)!
(1z)
n
f
(n)
(0) = (n 1)!
oldugundan, log
1
1z
=

P
n=1
z
n
n
, , |z| < 1 bulunur.
rnek 4.11 f(z) = cos z fonksiyonunun z
0
= 0 noktasnda Taylor serisi almn
bulalm. f(0) = 1 dr. f
0
(z) = cos z, f
00
(z) = sinz, f
000
(z) = cos z, f
(v)
(z) = cos z,
... dir. z
0
= 0 iin f
(2k)
(0) = (1)
k
ve f
(2k1)
(0) = 0 (k Z) gereklendiginden
cos z =

P
n=0
(1)
n
(2n)!
z
2n
, |z| < bulunur.
76
rnek 4.12 f(z) = sinz fonksiyonunun z
0
= 0 noktasnda Taylor serisi alm,
yukardakine benzer biimde bulunabilir. Buna ek olarak, (cos z)
0
= sinz olmas
nedeniyle, sinz fonksiyonunun z
0
= 0 noktasnda Taylor serisi almnn
sinz = (cos z)
0
=

X
n=1
(1)
n
(2n 1)!
z
2n1
=

X
n=1
(1)
n1
(2n 1)!
z
2n1
, |z| <
oldugu kolayca grlebilir.
Uyar 4.2 zel olarak bir f fonksiyonunun z
0
= 0 noktasnda Taylor serisi almna,
Maclaurin alm da denir.
Yukardaki teoremde, f : D C analitik bir fonksiyon ve D blgesi iinde bir z
0
noktas verildi ginde, f fonksiyonun z
0
noktasnda Taylor serisi ad verilen seri almna
sahip oldu gunu kantladk. Simdi, z
0
noktasnn D blgesi iinde olmad g durumu
inceleyelim:
Teorem 4.9 (Laurent Teoremi) f : D C analitik bir fonksiyon olsun. f fonksiyonu
A = {z C : r < |z z
0
| < R, 0 r < R } D halkasal blgesinde
f(z) =

X
n=0
A
k
(z z
0
)
n
+

X
n=0
B
n+1
(z z
0
)
n+1
biiminde seriye alabilir.

Ispat:
r
z
.
0
.
z
R
C
0
C
1
D
A
z
0
/ D olsun. A := {z C : r < |z z
0
| < R} D. Bir z A alalm. Cauchy

Integral
forml ok katl blgeler iin de geerli oldu gundan, A = C
0
C
1
olmak zere
f(z) =
1
2i
Z
A
f(w)
w z
dw
77
veya
f(z) =
1
2i
Z
C
0
f(w)
w z
dw
1
2i
Z
C
1
f(w)
w z
dw
dir. w C
0
ise Taylor Teoreminin ispatnda oldu gu gibi,
1
w z
=

X
n=0
(z z
0
)
n
(w z
0
)
n+1
ve w C
1
ise,
1
w z
=
1
w z
0
(z z
0
)
=
1
z z
0

1
1
wz
0
zz
0
=

X
n=0
(w z
0
)
n
(z z
0
)
n+1
olur. Sonu olarak, birinci seri C
0
zerinde alnan integralde, ikinci seri C
1
zerinde
alnan integralde yerine yazlrsa
f(z) =

X
n=0
A
k
(z z
0
)
n
+

X
n=0
B
n+1
(z z
0
)
n+1
bulunur. Bu yazlsa denk olarak, A
k
= B
k
(k = 1, 2, ...) biiminde tanmlanrsa,
f(z) =

X
k=
A
k
(z z
0
)
k
d
2
r < |z z
0
| < R d
1
gsterilisi de kullanlr. Burada D
1
ve D
2
, A halkasnn A
c
tmleyeninin bilesenleri ve
D
2
olmak zere d
1
= max
zDD
1
d(z
0
, z) ve d
2
= min
zDD
2
d(z
0
, z) dir.
R
f(w) (w z
0
)
k
dw integralini gzne alalm. E ger f fonksiyonu C
1
ile snrl blgede
analitik olsayd, f(w) (w z
0
)
k
fonksiyonu da bir analitik fonksiyon olurdu ve buradan
da Z
C
1
f(w) (w z
0
)
k
dw = 0
olurdu. Bu nedenle, Laurent Teoreminin Taylor Teoreminin bir genellemesi oldu gu
sylenebilir.
78
rnek 4.13 f(z) =
1
z(1z)
0 < |z| < 1 olsun.
1
C
1
A
C
0
Sekildeki halkasal blgede f fonksiyonunun Laurent serisi alm
f(z) =
1
z
+
1
1 z
=
1
z
+ 1 + z + z
2
+
biimindedir.
rnek 4.14 f(z) =
z
2
+1
(z1)
2
(z3)
2
fonksiyonunu gznne alalm. f fonksiyonu C\{1, 3}
blgesinde analitikdir. f fonksiyonu 0 < |z 1| < 2 halkasal blgesinde Laurent serisine
aalm. Bunun iin ilk nce f(z) =
z
2
+1
(z1)
2
(z3)
2
fonksiyonunu basit kesirlere ayralm.
z
2
+ 1
(z 1)
2
(z 3)
2
=
1
2 (z 1)
2
+
1
z 1
+
5
2 (z 3)
2

1
z 3
g(z) =
5
2(z3)
2

1
z3
fonksiyonu 0 < |z 1| < 2 halkasal blgesinde analitik oldugundan
Taylor serisine aalm:
1
z 3
=
1
(z 1) 2
=
1
2
1
1
z1
2
=

X
n=0
1
2
n+1
(z 1)
n
ve

1
z3

0
=
1
(z3)
2
gznne alnrsa,
1
(z 3)
2
=

X
n=1
n
2
n+1
(z 1)
n1
olur. Bylece, g(z) =

X
n=0
5n+9
2
n+3
(z 1)
n
bulunur. O halde,
f(z) =
1
2 (z 1)
2
+
1
z 1
+

X
n=0
5n + 9
2
n+3
(z 1)
n
0 < |z 1| < 2
bulunur.
79
Teorem 4.10 (Rezid Teoremi) f : D\ {z
1
, z
2,
. . . , z
m
} C analitik bir fonksiyon
olsun. Bu takdirde,
Z
D
f(z) dz = 2i
m
X
k=1
Res
z=z
k
(f) (46)
dir.

Ispat: D, n ba glantl bir blge olsun. N

1
(z
1
) D, N

2
(z
2
) D, . . . , N

m
(z
m
)
D olacak biimde N

1
(z
1
), N

2
(z
2
), . . . , N

m
(z
m
) civarlar bulmak mmkndr. =
min{
1
,
2
, ...,
m
} olsun.
D
.
.
.
D
z
1
C
1
.
e
z
2 .
e
z
n .
e
C
2
C
n
/
D blgesinden N

(z
1
), N

(z
2
), . . . , N

(z
m
) civarlarn karalm. O halde kalan n+m
ba glantl blgenin her yerinde f analitikdir. Bu blgeyi D

ve snrn da D

ile
gsterelim.
Z
D

f(z) dz = 0
olur. Buradan,
Z
D

f(z) dz = 0 =
Z
D
f(z) dz
n
X
k=1
Z
C
k
f(z) dz
ve
Z
D
f(z) dz =
m
X
k=1
Z
C
k
f(z) dz
bulunur. Simdi herhangi bir C
k
zerindeki integrali inceleyelim: 0 < |z z
k
| <
halkasnda f fonksiyonu analitik oldu gundan, integralde f yerine, f nin Laurent alm
yazlrsa
Z
C
k
f(z) dz =
Z
C
k

X
n=
c
k
n
(z z
k
)
n
dz
olur ve Laurent serisinin dzgn yaknsakl gndan, integral ile toplam yer de gistirirse
Z
C
k
f(z) dz =

X
n=
c
k
n
Z
C
k
(z z
k
)
n
dz
80
elde edilir. te yandan,
Z
C
k
(z z
k
)
n
dz =

0; n 0 (Cauchy Goursat Teoreminden)

2i; n = 1 (Cauchy

Integral Formlnden)
0; n < 1 (Cauchy

Integral Formlnden)
dir ve bylece
Z
C
R
f(z) dz = c
k
1
2i
bulunur. Bu nedenle, her C
k
e grisinin zerindeki integralde
1
zz
k
nn Laurent almn-
daki n = 1 iin olan katsay kald gndan,
f(z) = +
c
k
n
(z z
k
)
n
+
c
k
n+1
(z z
k
)
n1
+ +
c
k
1
z z
k
+ c
k
0
+ c
k
1
(z z
k
) +
c
k
1
= Res
z=z
k
(f) (47)
denir. O halde,
Z
D
f(z) dz = 2i
m
P
k=1
Res
z=z
k
(f)
bulunur.
rnek 4.15
Z
|z|=2
dz
(z1)
2
(z3)
2
integralinin degerini bulalm. Rezid Teoremini uygu-
layalm: Bunun iin ilk nce f(z) =
1
(z1)
2
(z3)
2
fonksiyonunun z = 1 noktasndaki
rezidsn hesaplayalm.
(z 1)
2
f(z) =
1
(z 3)
2
fonksiyonu 0 < |z 1| < 2 halkasal blgesinde analitik olur. Taylor serisi almndan,
(z 1)
2
f(z) =
1
(z 3)
2
= c
0
+ c
1
(z 1) + c
2
(z 1)
2
+
ve
f(z) =
c
0
(z 1)
2
+
c
1
(z 1)
+c
2
+ c
3
(z 1) +
bulunur. Bylece
Res
z=1
(f) = c
1
=

1
(z 3)
2

z=1
=
1
4
81
elde edilir. O halde,
Z
|z|=2
dz
(z 1)
2
(z 3)
2
= 2i Res
z=1
(f) =
i
2
bulunur.
Teorem 4.11 (zde slik Prensibi) f : D C analitik bir fonksiyon ve f 6 0 olsun. f
nin D deki sfr yerlerinin kmesi Z
f
= {z D : f(z) = 0} , D de bir limit noktasna
(yglma noktasna) sahip olamaz.

Ispat: Z
f
nin limit noktalarnn kmesini Z
0
f
ile gsterelim. Bir z
0
Z
0
f
D noktas
alalm.Limit noktas tanmndan, her > 0 iin N

(z
0
)\ {z
0
} Z
f
6= dr. z
0
D
oldu guna gre f fonksiyonu z
0
noktas civarnda Taylor serisine alabilir (C.

I.T):
f(z) = a
0
+ a
1
(z z
0
) + a
2
(z z
0
)
2
+ + a
n
(z z
0
)
n
+ , |z z
0
| < R
f nin Taylor serisi almndaki katsaylarn hepsi birden sfr olamaz. a
n
lerin hepsi
birden sfr olsayd, fonksiyon zdes olarak sfr olurdu. (fonksiyon z
0
merkezli blgenin
her noktasnda sfr ise maksimum modl Teoremine gre f(z
0
) = 0 olurdu) f nin
Taylor serisi almndaki katsaylar iinde sfrdan farkl ilk katsay a
n
olsun. (Bu
a
n1
= a
n2
= = a
1
= a
0
= 0 olmas demektir) O halde,
f(z) = a
n
(z z
0
)
n
+ a
n+1
(z z
0
)
n+1
+
= (z z
0
)
n
{a
n
+ a
n+1
(z z
0
) + }
olur. f(z) = (z z
0
)
n
g(z) yazalm. a
n
= g(z
0
) 6= 0 dr. |g(z)| reeldir ve |g(z
0
)| 6= 0
dr. g srekli iken =
|g(z
0
)|
2
alalm. |z z
0
| < iken ||g(z)| |g(z
0
)|| < =
|g(z
0
)|
2
gereklenecek biimde bir > 0 says vardr. Bylece,

|g(z
0
)|
2
< |g(z)| |g(z
0
)| <
|g(z
0
)|
2

|g(z
0
)|
2
< |g(z)| <
3 |g(z
0
)|
2
bulunur. O halde, g(z) = 0 olsayd g(z
0
) = 0 olurdu. Demek ki 0 < |z z
0
| < iin
g(z) 6= 0 dr. Bu ise f fonksiyonunun z
0
noktas haricinde baska sfrnn olmad gn
syler: f(z) 6= 0, (z N

(z
0
)\ {z
0
}) dr. Bu nedenle, (N

(z
0
)\ {z
0
}) Z
f
=
bulunur. Buradan da z
0
, Z
f
nin bir limit noktas olamayaca g sonucu kar. Bu ise
eliskidir. Varsaymmz yanlstr. z
0
noktas, limit noktas olamaz. Bu sonu bize,
sfrlar kmesinin elamanlarnn z
0
noktasnn civarnda da olamayaca gn gsterir. Bu
tr z
0
noktasna izole nokta (isolated point) denir.
82
rnek 4.16 f, g : {z C : |z| < 1} C analitik fonksiyonlar ve her n N iin
f(
1
n
) = g(
1
n
) olsun. |z| < 1 deki tek yglma noktas 0 dr. f(z) g(z) olur.
1
2
1
3
1
n
Teorem 4.12 (Ak Tasvir Teoremi) f : D C analitik bir fonksiyon ise f(D) ak-
tr.

Ispat: f : D C analitik bir fonksiyon, z

0
D noktasnn grnts w
0
= f(z
0
)
f(D) olsun. f fonksiyonu sabitten farkl ise f(z) w
0
da sabitten farkldr. g(z) =
f(z) w
0
diyelim. g(z
0
) = 0 dr. Teorem 4.11 zdeslik prensibinden, N

(z
0
) iinde g
nin baska sfr yeri yoktur.
g(z) 6= 0 (z N

(z
0
))
f nin sfrdan farkl olan ilk katsays a
n
ise
g(z) = f(z) w
0
= a
n
(z z
0
)
n
+ a
n+1
(z z
0
)
n+1
+
= (z z
0
)
n
{a
n
+ a
n+1
(z z
0
) + }
= (z z
0
)
n
h(z)
biiminde yazlabilir. h(z) 6= 0 (z N

(z
0
)) dir. O halde, h nn n. inci kk vardr.
q(z) = h
1/n
(z) = e
1
n
log h(z)
denirse,
g(z) = f(z) w
0
= {(z z
0
)q(z)}
n
bulunur. p(z) = q(z)(z z
0
) fonksiyonu analitikdir ve p
0
(z) = q(z) +(z z
0
)q
0
(z) olur.
p(z
0
) = 0 ve p
0
(z
0
) = h(z
0
) 6= 0 dr. Bilindi gi gibi trevi bir noktada sfrdan farkl
srekli fonksiyonlar o noktann bir civarnda 1 1 dir. O halde, p nin grnts 0 n
bir komsulu gunu kapsar ve bu nedenle de aktr. f(z) = w
0
+p
n
(z) ve N

(w
0
) f(D)
olaca gndan f(D) aktr.
Singler Noktalarn Snandrlmas
83
f : D\ {z
1
, z
2,
. . . , z
n
} C analitik bir fonksiyon olsun. f nin z = z
k
noktasndaki
Laurent serisi alm
f(z) =

P
n=
a
n
(z z
k
)
n
= +
a
k
2
(z z
k
)
2
+
a
k
1
z z
k
+a
k
0
+ a
k
1
(z z
k
) +
olsun. Bu halde,
1) Verilen her M R
+
saysna karslk, bir > M iin a
k

6= 0 ise z
k
noktasna esasl
singler nokta denir.
rnek 4.17 f(z) = e
1/z
fonksiyonunun z = 0 noktas civarnda Laurent alm
e
1/z
= 1 +
1
z
+
1
2!z
2
+ +
1
n!z
n
+
dir. Bu nedenle, z = 0 noktas bir esasl singler noktadr.
2) Her > n iin a
k

= 0 ve a
k
n
6= 0 olacak biimde bir n N bulunabilirse, z
k
noktasna f nin n.inci mertebeden kutup noktas denir. n = 1 ise, z
k
noktasna basit
kutup noktas denir.
f(z) =
a
k
n
(z z
k
)
n
+ +
a
k
2
(z z
k
)
2
+
a
k
1
z z
k
+ a
k
0
+ a
k
1
(z z
k
) +
rnek 4.18
f(z) =
1
(z 1)
2
+
2
z 1
+ 1 + (z 1) + (z 1)
2
+
fonksiyonu iin z = 1 noktas 2.nci mertebeden bir kutup noktasdr.
3) lim
zz
k
(z z
k
)f(z) = 0 ise, z
k
noktasna kaldrlabilir singler nokta denir.
lim
zz
k
(z z
k
)f(z) = 0 a
k
n
= 0 (n > 0)
rnek 4.19 f(z) =
sinz
z
fonksiyonu iin lim
z0
zf(z) = 0 dr. O halde, z = 0 noktas
kaldrlabilir singler noktadr.
Sonu olarak
lim
zz
k
(zz
k
)
n
f(z) =

, her n N (1.durum: esasl singler nokta)

a
n
0
6= 0
0
, n = n
0
iin
, n > n
0
iin
(2. durum: n
0
. nc mertebeden kutup noktas)
0 , her n > 0 iin (3. durum: kaldrlabilir singler nokta)
84
biiminde yazlabilir.
z = z
k
noktas, f fonksiyonunun n. inci mertebeden bir kutup noktas ise z = z
k
noktasndaki rezids asa gdaki biimde hesaplanr:
g(z) = (z z
k
)
n
f(z) = a
k
n
+a
k
(n1)
(z z
k
) + +a
k
1
(z z
k
)
n1
+a
k
0
(z z
k
)
n
+
ve bylece
a
k
1
=
g
(n1)
(z
k
)
(n 1)!
olur. Bu nedenle, z
0
noktas, f fonksiyonunun n. inci mertebeden bir kutup noktas ise
Res
z=z
0
(f) =
[(z z
0
)
n
f(z)]
(n1)
(n 1)!

z=z
0
(48)
forml ile rezid hesaplanr.
rnek 4.20 f(z) =
z
2
+3z+5
(z1)(z2)(z3)
2
fonksiyonu iin z = 1, z = 2 ve z = 3 noktalar
singler noktadr.
z = 1 ve z = 2 basit kutup noktalar, z = 3 ise 2.mertebeden kutup noktasdr. Bu
noktalardaki rezidleri hesaplayalm:
Res
z=1
(f) =
(z 1)f(z)
0!

z=1
= lim
z1

(z 1)f(z)
0!

=
9
4
,
Res
z=2
(f) =
(z 2)f(z)
0!

z=2
= lim
z2

(z 2)f(z)
0!

= 15,
Res
z=3
(f) =

(z 3)
2
f(z)

0
1!

z=3
= lim
z3

z
2
+ 3z + 5
(z 1)(z 2)

0
=
51
4
.
rnek 4.21 I =
Z
|z|=R
z
2
+3z+5
(z1)(z2)(z3)
2
dz integralini hesaplayalm.
2 3 1
85
i) R < 1 ise, f(z) =
z
2
+3z+5
(z1)(z2)(z3)
2
fonksiyonu |z| = R < 1 blgesinde analitikdir.
Cauchy Goursat Teoreminden I = 0 olur.
ii) 1 < R < 2 ise, |z| = R < 2 blgesinde f nin z = 1 noktasnda basit kutbu vardr.
Z
|z|=R
z
2
+ 3z + 5
(z 1)(z 2)(z 3)
2
dz = 2i Res
z=1
(f) =
9i
2
iii) 2 < R < 3 ise, |z| = R < 3 blgesinde f nin z = 1 ve z = 2 noktalarnda basit
kutbu vardr.
Z
|z|=R
z
2
+ 3z + 5
(z 1)(z 2)(z 3)
2
dz = 2i
h
Res
z=1
(f) + Res
z=2
(f)
i
=
51i
2
iv) R > 3 ise, |z| = R < 3 blgesinde f fonksiyonu iin, z = 1 ve z = 2 basit kutup
noktalar, z = 3 ise 2.mertebeden kutup noktasdr.
Z
|z|=R
z
2
+ 3z + 5
(z 1)(z 2)(z 3)
2
dz = 2i
h
Res
z=1
(f) + Res
z=2
(f) + Res
z=3
(f)
i
= 0
Sonu olarak,
Z
|z|=R
z
2
+ 3z + 5
(z 1)(z 2)(z 3)
2
dz =

0 ; R < 1

9i
2
; 1 < R < 2
51i
2
; 2 < R < 3
0 ; R > 3
bulunur.
Uyar 4.3 Yukardaki rnekte, emberler yerine kareler de alnsa, sonu degi smeye-
cektir.
Sonu 4.4 Res
z=z
0
(
f(z)
zz
0
) = f(z
0
) nedeniyle Rezid Teoremi; Cauchy

Integral Teoremi ve
Genelle stirilmi s Cauchy

Integral Teoreminin genellemesi oldugu grlr.
Yar.Teorem 4.1 p(z) = a
n
z
n
+a
n1
z
n1
+ +a
1
z+a
0
, n.inci dereceden reel katsayl
bir polinom olsun. Im(z
0
) 6= 0 ve p(z
0
) = 0 ise p(z
0
) = 0 dr.

Ispat:
p(z
0
) = 0 a
n
z
n
0
+ a
n1
z
n1
0
+ +a
1
z
0
+ a
0
= 0
a
n
z
n
0
+ a
n1
z
n1
0
+ +a
1
z
0
+ a
0
= 0
a
n
z
n
0
+ a
n1
z
n1
0
+ +a
1
z
0
+ a
0
= 0
ve bylece p(z
0
) = 0 bulunur.
86
Sonu 4.5 n.inci dereceden p(z) polinomunun reel kkleri x
1
, x
2
, . . . , x
s
ve kompleks
kkleri z
1
, z
1
, . . . , z
k
, z
k
ise n = s + 2k olmak zere
p(z) = a
n
(z x
1
)(z x
2
) (z x
s
)(z z
1
)(z z
1
)(z z
2
)(z z
2
) (z z
k
)(z z
k
)
biiminde yazlabilir.
4.5. Rezid Teoreminin Uygulamalar
I) I =

p(x)
q(x)
dx integralini gznne alalm. der [p(x)] der [q(x)] 2 ve {z : q(z) =
0} R = olsun. Bu halde,

p(x)
q(x)
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)

(49)
dir.

Ispat: C , |z| < R dairesinin st yar dzlemde kalan ksmnn pozitif ynlendirilmis
snr olsun. q(z) = 0 denkleminin st yarm dzlemdeki kkleri z
1
, z
2
, ..., z
n
yi kapsay-
acak biimde R yi yeterince byk alalm.
-R R
z
n
.
z
1
.
z
2
.
.
.
.
C
R
Rezid Teoreminden,
R
C
p(z)
q(z)
dz =
R
R
R
p(x)
q(x)
dx +

R
0
p(Re
i
)
q(Re
i
)
iRe
i
d = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)

dir. z C
R
iken,

R
C
R
p(z)
q(z)
dz

R
0
p(Re
i
)
q(Re
i
)
iRe
i
d

R
0

p(Re
i
)

|q(Re
i
)|
R d 0. (R )
87
Bylece, R iken

p(x)
q(x)
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)

bulunur.
rnek 4.22

x
2
+ x + 1
(x
2
+ 1)(x
2
+ 2)
dx integralini hesaplayalm.
f(z) =
z
2
+ z + 1
(z
2
+ 1)(z
2
+ 2)
olsun. f nin basit kutup noktalar z = i ve z =

2i dir.
-R R
.
.
i
i 2
C
R
st yar dzlemdeki kutup noktalar z
1
= i ve z
2
=

2i oldu gundan,
R
C
f(z) dz = 2i

Res
z=z
1
(f) + Res
z=z
2
(f)

dir. z
1
= i ve z
2
=

2i noktalarndaki rezidler
Res
z=i
(f) = lim
zi
(z i)f(z) =
1
2
Res
z=

2i
(f) = lim
z

2i
(z

2i)f(z) =
1

2i
2

2i
bulunur. Bylece

x
2
+ x + 1
(x
2
+ 1)(x
2
+ 2)
dx = 2i
"
1
2
+
1

2i
2

2i
#
=

2
olur.
Yar.Teorem 4.2 (Jordan E sitsizligi) 0

2
iin
2

sin dr.
0 p
2
p
y =
p
2q
y =s i nq
1
88
0

2
olmak zere, iin R > 0 iin
2R

Rsin olur ve stel fonksiyonun

monoton oldugundan e
Rsin
e

2R

bulunur. A sagdaki integrali gznne alalm:

Z
0
e
Rsin
d =
/2
Z
0
e
Rsin
d +

Z
/2
e
Rsin
d
Sag taraftaki ikinci integralde, = dn sm yaplrsa, d = d ve sin() =
sin olur.

Z
0
e
Rsin
d =
/2
Z
0
e
Rsin
d +

Z
/2
e
Rsin
d
=
/2
Z
0
e
Rsin
d
0
Z
/2
e
Rsin
d
= 2
/2
Z
0
e
Rsin
d
bulunur. Jordan e sitsizligini kullanarak

Z
0
e
Rsin
d = 2
/2
Z
0
e
Rsin
d
2
/2
Z
0
e

2R

d
=

R
e

2R

/2
=0
=

1 e
R

(50)
elde edilir.
II) I =

p(x)
q(x)
e
ix
dx integralini gznne alalm. der [p(x)] der [q(x)] 1 ve
{z : q(z) = 0} R = olsun. Bu halde,

p(x)
q(x)
e
ix
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

(51)
89
dir.

Ispat: C , |z| < R dairesinin st yar dzlemde kalan ksmnn pozitif ynlendirilmis
snr olsun. q(z) = 0 denkleminin st yarm dzlemdeki kkleri z
1
, z
2
, ..., z
n
yi kapsay-
acak biimde R yi yeterince byk alalm.
-R R
z
n
.
z
1
.
z
2
.
.
.
.
C
R
Rezid Teoreminden,
Z
C
p(z)
q(z)
e
iz
dz =
R
Z
R
p(x)
q(x)
e
ix
dx+

Z
0
p(Re
i
)
q(Re
i
)
e
iRe
i
iRe
i
d = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

dir. z C
R
iken,

Z
C
R
p(z)
q(z)
e
iz
dz

Z
0
p(Re
i
)
q(Re
i
)
e
iRe
i
iRe
i
d

Z
0

p(Re
i
)

|q(Re
i
)|
Re
Rsin
d
olur. der [p(x)] der [q(x)] 2 ise;

Z
0

p(Re
i
)

|q(Re
i
)|
Re
Rsin
d 0, (R )
der [p(x)] = der [q(x)] 1 ise, (50) sonucundan

Z
0

p(Re
i
)

|q(Re
i
)|
Re
Rsin
d

Z
0
e
Rsin
d

1 e
R

0 (R )
olur. O halde, R yeterince byk iken der [p(x)] der [q(x)] 2 iin C
R
zerindeki
integral sfrdr. Bylece, R iken

p(x)
q(x)
e
ix
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

90
bulunur.
rnek 4.23

xsinx
x
2
+ 1
dx integralini hesaplayalm.
f(z) =
ze
iz
z
2
+ 1
olsun. f nin basit kutup noktalar z
1,2
= i dir.
R
C
f(z) dz = 2i Res
z=i
(
ze
iz
z
2
+ 1
)
dir. z
1
= i noktasndaki rezid
Res
z=i
(
ze
iz
z
2
+ 1
) = lim
zi
(z i)
ze
iz
(z i)(z + i)
=
1
2
e
1
bulunur. Bylece,

xsinx
x
2
+ 1
dx = Im

2i
1
2
e
1

=
e
1
2
olur.
III) I =

p(x)
q(x)
e
ix
dx integralini gznne alalm. der [p(x)] der [q(x)] 1, > 0
ve {z : q(z) = 0}R 6= olsun. Yani, integral altndaki fonksiyonun reel eksen zerinde
de (basit) kutup noktalar olsun. Bu halde,

p(x)
q(x)
e
ix
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

+ i
m
X
=1
Res
z=z

Im(z

)=0

p(z)
q(z)
e
iz

(52)
dir.

Ispat: C , |z| < R dairesinin st yar dzlemde kalan ksmnn pozitif ynlendirilmis
snr olsun. q(z) = 0 denkleminin st yar dzlemdeki kkleri z
1
, z
2
, ..., z
n
yi kap-
sayacak biimde R yi yeterince byk alalm ve genelli gi bozmakszn, reel eksen
zerinde yalnzca bir tane m.inci mertebeden kutup noktas oldu gunu varsayalm:
q(z) = (z z
0
)
m
r(z) (r(z
0
) 6= 0)
-R R
z
n
.
z
1
.
z
2
.
.
.
.
C
R
.
z
0
- e z
0
+e
z
0
Ce
91
Rezid Teoreminden,
Z
C
p(z)
q(z)
e
iz
dz =
z
0

Z
R
p(x)
q(x)
e
ix
dx +
Z
C
p(z)
q(z)
e
iz
dz +
R
Z
z
0
+
p(x)
q(x)
e
ix
dx +
Z
C
R
p(z)
q(z)
e
iz
dz
= 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

dir. z C
R
iken, II) deki gibi

Z
C
R
p(z)
q(z)
e
iz
dz

R
0
olur. z C

iken,
Z
C

p(z)
q(z)
e
iz
dz =
0
Z

p(z
0
+ e
i
)
q(z
0
+ e
i
)
e
i(z
0
+e
i
)
ie
i
d
=
0
Z

p(z
0
+ e
i
)
(e
i
)
m
r(z
0
+ e
i
)
e
i(z
0
+e
i
)
ie
i
d
m > 1 ise 0 iken integral raksak olur. Bu nedenle, m = 1 olmaldr. O halde, z
0
noktas basit kutup noktasdr.
Z
C

p(z)
q(z)
e
iz
dz = i

Z
0
p(z
0
+ e
i
)
r(z
0
+ e
i
)
e
i(z
0
+e
i
)
d
ve R , 0 iken

p(x)
q(x)
e
ix
dx i

Z
0
p(z
0
)
r(z
0
)
e
iz
0
d = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

p(x)
q(x)
e
ix
dx i Res
z=z
0

p(z)
q(z)
e
iz

= 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

elde edilir. Bylece,

p(z)
q(z)
e
iz
fonksiyonunun reel eksen zerinde birden fazla basit kutup
noktas olmas halinde

p(x)
q(x)
e
ix
dx = 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
Im(z
k
)>0

p(z)
q(z)
e
iz

+ i
m
X
=1
Res
z=z

Im(z

)=0

p(z)
q(z)
e
iz

92
bulunur.
rnek 4.24

sinx
x
dx integralini hesaplayalm.
f(z) =
e
iz
z
olsun. f nin basit kutup noktas z = 0 R dir.
R
C
f(z) dz = i Res
z=0
(
e
iz
z
)
dir. z = 0 noktasndaki rezid
Res
z=0
(
e
iz
z
) = lim
z0
(z 0)
e
iz
z
= 1
bulunur. O halde,

sinx
x
dx = Im{i 1} =
ve

Z
0
sinx
x
dx =

2
bulunur.
IV) I =
+2
Z

R(cos , sin) d integralini gznne alalm. (

Integral altndaki fonksiyon

2 periyodlu oldu gundan, herhangi bir reel say olarak seilebilir.)
Z
|z|=1
R

1
2
(z +
1
z
),
1
2i
(z
1
z
)

dz
iz
= 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
|z
k
|<1

1
2
(z +
1
z
),
1
2i
(z
1
z
)

1
iz

(53)
dir.

Ispat: (2) Euler gsterilisinden, cos =

e
i
+e
i
2
ve sin =
e
i
e
i
2i
dir. z = e
i
denirse, 0 2 iin |z| = 1 dir. Bu halde,
cos =
1
2
(z +
1
z
), sin =
1
2i
(z
1
z
) ve d =
dz
iz
olur. Bylece
2
Z
0
R(cos , sin)d =
Z
|z|=1
R

1
2
(z +
1
z
),
1
2i
(z
1
z
)

dz
iz
93
biiminde yazlabilir ve Rezid Teoreminden
Z
|z|=1
R

1
2
(z +
1
z
),
1
2i
(z
1
z
)

dz
iz
= 2i
n
X
k=1
Res
z=z
k
|z
k
|<1

1
2
(z +
1
z
),
1
2i
(z
1
z
)

1
iz

olur.
rnek 4.25
2
Z
0
d
a sin cos
d ,

a >

integralini hesaplayalm.
z = e
i
denirse, cos =
1
2
(z +
1
z
), sin =
1
2i
(z
1
z
) ve d =
dz
iz
olur. 0 2 iin
|z| = 1 dir.
Z
|z|=1
1
a
1
2i
(z
1
z
)
1
2
(z +
1
z
)
dz
iz
=
1
i
Z
|z|=1
dz

1
2i
+
1
2

z
2
az (
1
2i

1
2
)
=
2
1 + i
Z
|z|=1
dz
(z z
1
)(z z
2
)
olur. z
1,2
=
a

a
2
2
1i
ve |z
1
| |z
2
| = 1 oldu gundan, kklerden biri |z| < 1 dairesinin
iinde, di geri dsndadr. a >

2 oldu gundan,

2a > 2 ve

2a 1 > 1
dir. Esitsizli gin her iki taraf 2 ile arplp, a
2
eklenirse
a
2
2

2a + 2 < a
2
2
olur. Bylece, 0 < a

a
2
2 <

2 ve sonu olarak
a

a
2
2

2
< 1 bulunur. O halde,
94
|z
1
| =

a
2
2
1i

=
a

a
2
2

2
< 1 dir. Bylece,
2
Z
0
d
a sin cos
d =
2
1 + i
2i Res
z=z
1

1
(z z
1
)(z z
2
)

=
4i
1 + i
lim
zz
1

(z z
1
)
1
(z z
1
)(z z
2
)

=
4i
1 + i
1
z
1
z
2
=
4i
1 + i
1 i
2

a
2
2
=
2

a
2
2
bulunur.
V) I =

Z
0
x
a
1 +x
dx (0 < a < 1) integralini gznne alalm.
R
. .
- 1 e
0
C
e
C
R
g
1
g
2
f(z) =
z
a
1 +z
seelim. f(z) =
z
a
1 + z
=
e
alog z
1 + z
biiminde yazalm. e
alog z
fonksiyonu,
sekildeki blgenin iinde ve zerinde analitikdir. Rezid Teoreminden,
Z
C
f(z) dz =
Z

1
f(z) dz +
Z
C
R
f(z) dz +
Z

2
f(z) dz +
Z
C

f(z) dz = 2i Res
z=1
(
e
alog z
1 + z
) (54)
dir. z
1
iken z = x ve dz = dx oldu gundan
Z

1
z
a
1 + z
dz =
R
Z

x
a
1 + x
dx
95
olur. z C
R
iken z = Re
i
(0 2) ve dz = iRe
i
d oldu gundan
Z
C
R
z
a
1 + z
dz =
2
Z
0
e
a log Re
i
1 +Re
i
iRe
i
d
olur. z
2
iken z = xe
2i
ve dz = e
2i
dx oldu gundan
Z

2
z
a
1 + z
dz = e
2ia
R
Z

x
a
1 + xe
2i
dx
olur. z C

iken z = e
i
(0 2) ve dz = ie
i
d oldu gundan
Z
C
R
z
a
1 + z
dz =
2
Z
0
e
a log e
i
1 + e
i
ie
i
d
olur. Bunlar (54) de yerine yazlrsa,
Z
C
f(z) dz =
R
Z

x
a
1 + x
dx+
2
Z
0
e
a log Re
i
1 + Re
i
iRe
i
de
2ia
R
Z

x
a
1 + xe
2i
dx
2
Z
0
e
a log e
i
1 + e
i
ie
i
d
olur. e
2i
= 1 bilgisiyle, sa g taraftaki 3.nc integral ile 1.nci integral ayndr. C
R
zerindeki integral,

1 + Re
i

Re
i

= |1 R| ve
1
|1+Re
i
|

1
1R
oldu gundan,

Z
C

z
a
1 +z
dz

2
Z
0
e
a log Re
i
1 + Re
i
iRe
i
d

2
Z
0
R
a

e
ia

1 R
R d
bulunur ve 0 < 1 a < 1 iin

Z
C
R
z
a
1 + z
dz

0 (R ) olur. Benzer biimde, C

96
zerindeki integral

Z
C
R
z
a
1 +z
dz

2
Z
0
e
a log e
i
1 + e
i
ie
i
d

2
Z
0

e
ia

1
d
olur ve

Z
C

z
a
1 +z
dz

0 ( 0) bulunur. Bylece,

1 e
2ia

Z
0
x
a
1 + x
dx = 2i lim
z1
(1 +z)
e
alog z
1 + z
= 2ie
ia
elde edilir. Buradan da,

Z
0
x
a
1 +x
dx = 2i
e
ia
1 e
2ia
= 2i
1
e
ia
e
ia
=

e
ia
e
ia
2i
=

sina
bulunur.
rnek 4.26

Z
0
dx
1 + x
150
integralini hesaplayalm.
x
150
= t denirse, dx =
1
150
t
149/150
dt olur. Bylece,

Z
0
dx
1 +x
150
=
1
150

Z
0
t
149/150
1 + t
dt
=
1
150

sin
149
150
97
bulunur.
Teorem 4.13 (Argman Prensibi) f : D\ {z
1
, z
2,
. . . , z
n
} C analitik bir fonksiyon
olsun. f nin sfrlarnn says (katllklar ile birlikte) N ve kutup noktalarnn says
(katllklar ile birlikte) P ile gsterilirse,
1
2i
Z
D
f
0
(z)
f(z)
dz = N P (55)
dir.

Ispat: Genelli gi bozmakszn, f(z) =

(z p
1
)(z p
2
) . . . (z p
N
)
(z z
1
)(z z
2
) . . . (z z
P
)
h(z) olsun. Burada
h(z) fonksiyonu D de analitik ve h(z) 6= 0, h(z) 6= dur.
f
0
(z)
f(z)
= (log f(z))
0
=

N
X
k=1
log(z p
k
)
P
X
=1
log(z z

) + log h(z)
!
0
=
N
X
k=1
1
z p
k

P
X
=1
1
z z

+
h
0
(z)
h(z)
olur. Her iki yann D zerinde integrali alnr ve Cauchy

Integral Forml uygulanrsa,
Z
D
f
0
(z)
f(z)
dz =
Z
D
N
X
k=1
1
z p
k
dz
Z
D
P
X
=1
1
z z

dz +
Z
D
h
0
(z)
h(z)
dz
= N 1 P 1 + 0 = N P
bulunur.
Teorem 4.14 (Rouch Teoremi) f, g : D C analitik fonksiyonlar ve her z D
iin |f(z)| > |g(z)| gereklensin. Bu durumda, f ile f +g nin D blgesinde ayn sayda
sfr vardr.

Ispat: F(z) :=
f(z) + g(z)
f(z)
olsun. F(z) = 1 +
g(z)
f(z)
biiminde yazlrsa,
|F(z) 1| =

g(z)
f(z)

98
olacaktr. Varsaymdan, her z D iin |F(z) 1| < 1 olur.
.
1
1 F( z ) .
0
2
O halde F(z) 6= 0 ve F(z) 6= dur. F =
f + g
f
esitli ginin her iki yannn logaritmas
alnp daha sonra alnrsa,
F
0
(z)
F(z)
=
(f(z) + g(z))
0
f(z) + g(z)

f
0
(z)
f(z)
bulunur. Buradan da,
1
2i
Z
D
F
0
(z)
F(z)
dz =
1
2i
Z
D
(f(z) + g(z))
0
f(z) +g(z)
dz
1
2i
Z
D
f
0
(z)
f(z)
dz
olur. Sol taraftaki integralin de geri sfrdr. f ve g analitik fonksiyonlar oldu gundan
f +g de analitikdir ve bu nedenle de kutbu yoktur. O halde, sa g taraftaki 1.inci integral
f + g nin sfrlarnn saysn verir (Argman Prensibinden). Sonu olarak,
f + g nin sfrlarnn says = f nin sfrlarnn says
elde edilir.
rnek 4.27 z
5
5z
3
+z 2 = 0 denkleminin |z| = 2 emberi iinde kk var mdr?
f(z) = 5z
3
ve g(z) = z
5
+ z 2 olsun. |z| 2 iin,
|g(z)| |z|
5
+ |z| + |2| 36 < 40 = 5 |z|
3
= |f(z)|
olur. Sonu olarak, |z| = 2 zerinde |g(z)| < |f(z)| dir. Buradan, f(z) ile f(z)+g(z) =
z
5
5z
3
+z 2 nin sfrlarnn says ayndr. f nin |z| = 2 emberi iinde 3 tane kk
oldu gundan, f(z) +g(z) = 0 denkleminin zm de |z| = 2 iinde 3 tanedir.
Problemler
99
Prob. 4.1 A sagdaki fonksiyonlarn tm singler noktalarn belirleyiniz ve bu nokta-
lardaki rezidlerini hesaplaynz.
a) f(z) =
e
z
z(z + 1)
3
b) g(z) = sin
1
3z
c) h(z) =
e
z
z
2
+
2
Prob. 4.2 a R, a > 1 olmak zere
Z
|za|=a
zdz
z
4
1
integralini hesaplaynz.
Prob. 4.3 Pozitif ynlendirilmi s C egrisi ile snrl blge D olsun. a D C olmak
zere
Z
C
ze
z
(z a)
3
dz integralini hesaplaynz.
Prob. 4.4 C basit kapal bir egri olmak zere z = 0 / C ve z = 1 / C iin
Z
C
e
z
z(1 z)
3
dz integralini hesaplaynz.
Prob. 4.5 A sagdaki fonksiyonlarn tm singler noktalarndaki rezidlerini hesaplaynz.
a) f(z) =
z
2
+ z 1
z(z 1)
b) g(z) = tanz c) cos(
1
z2
) d) z
3
cos(
1
z2
)
Prob. 4.6
Z

|z| e
z
z
2
dz , : |z| = 2, integralini hesaplaynz.
Prob. 4.7 f(z) tm dzlemde analitik ve z = da esasl olmayan bir singlariteye
sahip fonksiyon olsun. f(z) bir polinomdur, gsteriniz.
Prob. 4.8 f(z) tm dzlemde analitik ve |f(z)| < |z|
n
, n N, |z| > 100 olsun. f(z)
bir polinomdur, gsteriniz.
100
Index
stel fonksiyon, 41

Izole nokta, 82
Ak kme, 10
Analitik fonksiyon, 30
Argman Prensibi, 98
Blge, 14
Ba glantl kme, 12
Ba glantsz kme, 11
Basit ba glantl blge, 64
Birimin kkleri, 6
Cauchy

Integral Forml, 72
Cauchy Esitsizli gi, 75
Cauchy Goursat Teoremi, 65
Cauchy-Riemann denklemleri, 30
civar, 8
De Moivre Forml, 5
Do grusal kesirli dnsm, 50
Mobis dnsm, 50
E grisel ba glantl kme, 12
Esasl singler nokta, 84
Genellestirilmis Cauchy

Int. Forml, 72
Harmonik fonksiyon
harmonik eslenik, 34
Hiperbolik fonksiyonlar, 43
i nokta, 8
Jordan Esitsizli gi, 89
Kaldrlabilir singler nokta, 84
Kapal kme, 11
kapans noktas, 9
Kutup noktas, 84
Kutupsal koordinatlar, 4
Laurent Teoremi, 77
limit noktas
y glma noktas, 9
metrik, 8
Reel ksm, 4
Rouch Teoremi, 98
Sanal ksm, 4
Trev, 28
Taylor Teoremi, 75
Temel logaritma fonksiyonu, 45
Trigonometrik fonksiyonlar, 42
uzaklk fonksiyonu, 8
101