2.3.2.

Phng php ca kim sot c quyn

xy dng php lut kim sot c quyn, ngi ta c th da vo nhng phng php khc nhau. V
c bn, c ba loi vn di y cn c gii quyt:
Xc nh cc hnh vi b cm tuyt i v cc hnh vi, ty theo nh hng i vi cnh tranh, c
th b cm, cho php mt cch c iu kin, hoc cho php din ra t do;
Xc nh cch can thip ca nh nc: can thip trc khi hnh vi xy ra, mang tnh phng nga
(ex ante) hoc can thip sau khi hnh vi xy ra, mang tnh trng tr (ex post);
Xc nh quy trnh ca s can thip v phn b ngha v chng minh gia c quan kim sot c
quyn v doanh nghip.
Php lut cnh tranh cc nc p dng nhiu phng php khc nhau gii quyt ba loi vn ny.
Ngi M, do c im lch s, chia cc iu cm ca lut chng t-rt thnh 2 dng: Cm tuyt i, c
vi pham l trng tr - per se rule; nhng quy nh mang tnh linh hot, c th tr thnh iu cm nu
thm phn xt thy hp l rule of reason. Tuy nhin, trong thc tin n l M, per se rules cng c
gii thch ty theo tng trng hp c tnh n hiu qu kinh doanh v tnh hp l. Bi vy, ranh gii
gia hai loi quy nh ny kh mong manh. gip khong 1000 thm phn lin bang p dng lut
chng t-rt mt cch thng nht, B T php v Phng Thng mi M n hnh hng dn thc thi
lnh vc lut ny. C th nhn thy rule of reason cng c cng chc ha; thm phn M khng
th ty tin t ra tiu ch gii thch ci gi l s hp l theo hiu ring ca mnh.
tng tnh d liu trc c v r rng ca lut cnh tranh, php lut nhiu nc khc tm cch khi
qut ha cc iu cm, sau tng iu cm li lit k chi tit cc ngoi l v c th ha tiu ch min
tr. Hu ht cc nc ang pht trin hc theo phng php ny ca ngi c v cng ng chu
u. iu ny cng c th c gii thch bi truyn thng dn lut vn quen php in ha qui tc php
lut vo nhng b lut thnh vn v dnh cho thm phn mt thm quyn hn ch trong vic sng to
ra php lut thng qua n l. Vit Nam ang i theo xu hng ny: cc iu cm hn ch cnh tranh
c th hin mt cch nguyn tc trong Lut cnh tranh; k sau , ngoi l v iu kin min tr
c d liu chi tit trong cc vn bn hng dn thi hnh.
Nh nc c th can thip trc hnh vi cnh tranh xy ra ex ante.
V d: yu cu cc doanh nghip c ngha v thng bo trc khi sp nhp hoc mua li c phn trong
cc c tp trung kinh t.
Tng t, mt s tha thun c ni dung lin quan n hn ch cnh tranh.
V d: hp ng chuyn giao cng ngh - cn c ng k hoc cho php ca c quan qun l Nh nc
trc khi thc hin. Ngc li, Nh nc cng c th can thip sau khi hnh vi cnh tranh xy ra ex
post; iu ny c p dng vi a s cc tha thun ngm nhm hn ch gi, phn chia th trng v
nhng tha thun hn ch cnh tranh khc, nu ngi ta iu tra v pht hin c.
Lut cnh tranh ca cc nc cn khc nhau bi cch phn chia ngha v chng minh iu ny dng
nh cn t c nghin cu. V nguyn tc, ngha v chng minh c th c phn b gia: doanh
nghip khiu ni; daonh nghip b khiu ni; hoc c quan kim sot cnh tranh. Ty theo cch phn loi
hnh bi cn tr cnh tranh, cch d liu h qu php l v quy trnh t tng to phn quyt m cch
phn b ngha v chng minh cng khc nhau.
2.4. Gii hn ca php lut kim sot c quyn.
Ni no Nh nc cha tin dng cnh tranh th cng cha cn n Lut cnh tranh. Quc gia no cng
dnh quyn can thip vo mt s ngnh hoc khu vc kinh t nht nh, v d: giao thng cng cng,
nng lng, ng st, bo him, nng nghip v vin thng. Trong nhng ngnh ngh , iu tit
hnh chnh b sung, thay th cho s t iu tit ca th trng. Khi , v khng c cnh tranh hoc
cnh tranh b cc chnh sch can thip ca Nh nc lm cho bin dng, php lut cnh tranh tr nn
khng cn thit hoc b b hp ng k trong phm vi p dng. c bit, i vi DNNN, cc chnh sch
iu tit a dng, t thnh lp, qun l cho n quy ch ti chnh v can thip trc tip vo iu hnh
kinh doanh cho n nay thay th chc nng ca php lut kim sot c quyn. iu ny th hin
cc v d sau:
Trong nhng lnh vc Nh nc gi c quyn kinh doanh, vic gim st c quyn c thc
hin thng qua php lut gi v c ch qun l trc tip ca cc c quan ch qun, php lut cnh tranh
dng nh khng c nh hng ti khu vc ny.
Trong nhng lnh vc m Nh nc d kin tng bc t b c quyn kinh doanh v cho php
cnh tranh hn ch, vic phi tp trung quyn ti sn v ti t chc cc DNNN c quyn do cc c quan
ch qun quyt nh (c phn ha, khon, cho thu kinh doanh doanh nghip nh nc). Php lut
cnh tranh khng th thay th s iu tit hnh chnh quy trnh phi tp trung ha ny. 12 tp on
KTNN v TCT trn thc t l nhng i th cnh tranh c tim lc kinh t mnh nht trong nc, nhiu
doanh nghip trong s ny c v tr thao tng th trng, song cng ti y, s qun l trc tip ca c
quan ch qun thay th chc nng ca php lut cnh tranh. Cc qun l cnh tranh thuc B Cng
thng khng quyn phn tch, gii th cc tp on KTNN, tng cng ty thuc Chnh ph v cc
b.
Khng nhng iu tit th trng, Nh nc cn l mt khch hng khng l, mt ngi mua sm rt
ln hng ha v dch v t th trng. Nhng mua sm ny c gi l mua sm cng cng. Nhu cu
to cho c quan cng lc mt quyn lc th trng rt ln, nhiu DNNN tn ti c cng bi nhng
mua sm cng cng. gim st mua sm cng cng, Vit Nam ban hnh php lut u thu v tng
bc minh bch ha th tc hnh chnh; lut kim sot c quyn ch c th b sung m khng thay th
nhng quy nh ny. V s n nh ca nn ti chnh, nh nc c cc quy ch gim st ngnh ngn hng
v ti chnh ring bit, nh hng ca LCT 2004 trong lnh vc ny c th cng rt hn ch. LCT 2004 ch
c th b sung (m khng thay th) chnh sch iu tit v gi, u thu, qun l ngn hng, tn dng v
cc cng c iu tit sn c khc. Quy ch ring c p dng trc nhng nguyn l chung; nhng
chnh sch iu tit hnh chnh s tip tc c p dng trc nhng nguyn tc ca LCT. c bit, cc
b, ngnh v a phng s tip tc duy tr chnh sch iu tit hnh chnh i vi cc DNNN thuc
quyn. Bi vy, c th d bo: t thn LCT 2004 khng lm thay i c c ch qun l hin thi, nh
hng ca n ch c th gia tng khi nn kinh t Vit Nam tip tc c phi tp trung ha v c ch
cnh tranh ngy cng thay th mt cch ng k hn c ch iu tit bng can thip hnh chnh.
2.5. c th ca php lut kim sot c quyn.
Nu nh php lut chng cnh tranh khng lnh mnh l lut t, bo v li ch ca ngi tiu dng v
doanh nhn b hi trc cc hnh vi cnh tranh vi phm o c v truyn thng tt p th Lut kim
sot c quyn v c bn l lut cng, m bo cho quyn lc nh nc can thip mt cch c hiu qu
gi gn cnh tranh. Tnh cht lut cng th hin ch: Nh nc t c trch nhim iu tra v trng
tr cc tha thun ngm v hnh vi hn ch cnh tranh m khng ph thuc vo yu cu ca ngi b hi
(ex officio); Nh nc c quyn p ch hu qu php l cho cc hnh vi k trn (pht hnh chnh, rt
giy php kinh doanh, s dng hnh pht); trong khi kim sot c quyn, cc c quan cng lc tin
hnh cc hnh vi hnh chnh (cp php, t chi cp php, buc phi gii th hoc chia nh doanh
nghip) hoc cc hnh vi tng t nh xt x (phn quyt v bn ph gi, phn quyt v lm dng v
th thng lnh th trng). V th, nhiu ngi cho rng php lut kim sot c quyn v c bn l
lut kinh t cng [Rittner, 1999].
Thm na, php lut kim sot c quyn khng ch l lut ni dung, quy nh cc hnh vi b cm v hu
qu ca chng. Nhng o lut kim sot c quyn khng ch l lut ni dung, quy nh cc hnh vi b
cm v hu qu ca chng. Nhng o lut kim sot c quyn thi nay cn bao gm c quy trnh iu
tra , th tc phn quyt, thit ch ban hnh phn quyt, th tc khiu ni, phc thm v thng t. LCT
2004 bao gm cc quy nh ni dung (xc nh cc hnh vi b cm, .8-38 LCT) v lut t tng (c quan
cnh tranh v th tc iu tra, phn quyt, khiu ni, .56-116 LCT).

Tiu kt:
Lut kim sot c quyn phn nh trt t kinh t ng thi: trong mt x hi tin dng v yu mn
cnh tranh th lut nay c vai tr ln; ngc li, trong mt x hi m nh nc trc tip iu tit thay
cho cnh tranh th lut ny c vai tr hn ch. Mc ch cui cng ca lnh vc php lut ny l bo m
cuc cnh tranh din ra. T thn cnh tranh s sng lc k yu, ngi mnh, s b p ngi c cng
v trng pht k li bing bn phn ca nh nc l to khung kh php lut v th ch cho cnh
tranh din ra, ch nh nc khng nn lm thay chc nng iu tit ca cnh tranh. Mun vy, nh
nc dng cc cng c gim st quyn lc kinh t ca doanh nghip c v tr thng lnh th trng,
ngn nga v v hiu ha cc hnh vi cn tr hoc tiu hy cnh tranh. i tng p dng ch yu ca
lut kim sot c quyn l doanh nghip v cc hi hip ca chng