CH PHT XT

Tc Gi: Tin S JELIU JELIEV

Dch gi: Phm Vn Vim
Saigon Press Xut bn 1993
MC LC
LI TA SON....................................................................................................................................................... 1
LI GII THIU CA NGI DCH (PHM VN VIM).................................................................. 14
PHN M U.................................................................................................................................................... 15
PHN 1: CU TRC CA MT NH NC PHT XT .................................................................... 24
PHN II: NHNG CHC NNG C BIT CA NH NC C TI PHT XT ............. 76
PHN III: C TNH TNG QUT CA NH NC C TI ................................................... 96
PHN IV: S TAN R CA NH NC PHT XT.......................................................................... 109
Li Ta Son
Ti sao Cng Sn Vit Nam li s cun sch "Ch Pht Xt"
Mt cuc lng bt ti ng u
LTS: y l cu chuyn ca anh Phm Vn Vim. Thng thng ta ch thy
ch Cng Sn i lng bt cc nh vn "phn ng" trong nc, nhng
ch XHCN VN lp nn mt k cng mi l gi cng an mt v t trong
nc ra sn ui lng bt mt k s du hc v ang "hp tc lao ng"
ti Bulgaria, ch v anh ny dm dch mt b sch ni v bn cht v ti c
ca ch pht xt. Vic lng bt ny din ra ti Sofia, Bulgaria. Phm Vn
Vim l mt tr thc hin ang t nn ti Bulgaria. Anh dch b sch "Bn
cht ch Pht Xt" ca Julie Jeliev - ng kim Tng Thng Bulgaria
(1993). Tht ra cun sch chng c g quan trng, nu khng hiu r hon
cnh ca dch gi. Anh Vim trong thi gian ang dch sch ny l trng i
cng nhn xut khu ti Bulgaria. S qun H Ni ti Sofia hay tin anh Vim
dch cun sch, t chc khm xt phng anh v lng bt anh ngay ti x
Bulgaria. iu ng ni l H Ni s dng cng an n p ti x m ch
Cng Sn sp ri.
Khi b giam gi, anh Vim trn thot v xin t nn. im c bit na l
cha m anh Vim u l ng vin Cng Sn Vit Nam v c chc v kh
cao trong nh nc. Cu chuyn ca anh Vim c ng trong phn u ca
cun sch do chnh anh vit li.
* * *
Thng 6/1990, ti vit cho ngi yu: "Nu thng 10 ny anh vn cha v,
anh mong em hy t quyt nh ly cuc i mnh". Cho n tn by gi ti
vn khng gii thch ni v c g m ti li chn ng thng 10. Phi chng
linh tnh bo trc s kin m ti s k cho bn nghe sau y? Hi
chng ti mi chuyn n Lin Hip Xy Dng Varna (CMK). Tnh hnh "hp
tc lao ng" Bun-Vit ang vo giai on cht, chng cn g l hp dn
na. Ti mi sang Bulgarie c vi thng, nhng mun xin v. Ti
ni chuyn ny vi gim c CMK Vlado. ng ha s gip , nu c t
gim bin.
S kin xy ra vo ngy 23/10/90 lm thay i mi d nh ca ti. Hm
trc ti va c xong truyn Vanga (truyn v mt b tin tri ngi Bun,
hin ang sng ti thnh ph Petrich). i vi ti cu chuyn tht hp dn.
Vi nm gn y ti vn c linh cm v mt th gii phi vt cht xung quanh
m ta khng th nhn thy bng mt thng. Nhng con ch nghe c m
thanh tn s cao, m tai ca chng ta khng h cm thy. Bit u con
mt ca chng ta cng nh vy? Nhng ci m chng ta khng nhn thy,
khng nghe thy, th khng c ngha rng chng khng tn ti, m ch n
gin l ta khng cm gic c s tn ti ca chng.
Ti gn b nhng mu chuyn trong b sch thi min. Ti cn nh, lc
ti ang ngi ngoi ban cng. Bui sng ma thu vng lng v se lnh. C
tng hnh nh ch cn li mnh ti. Anh em trong i i lm ht. Ti c vic
phi a mt ngi i khm bnh, nn khng vo nh my. Khi ti ang c
nhng trang cui cng, th mt con b da nh xu, co ci vi di, bay n,
u trn mt sch. Ti vn tn trng mi s sng, d nh nhoi, nn chm
ch quan st v khch t hon. Ti c cm gic l con vt cng ang nhn ti
nh th. N lc lc ci vi di, cn ti hiu l li cho. Ti cho li v
thm nhc mt cu hi: "Anh bn mun ni vi ti iu g chng? Nh loay
hoay nh tm phng hng. Ri n ng im, ci vi gi cao hn ln, vy v
mt hng xc nh, nh c bo: "Hng ny ny", 3 ln n lm nh th,
ci vi u ch v mt hng nh trc. Sau con b ct cnh bay i,
nhng n va phi mt knh, ng sng soi trn sn ban cng. Ti nht con
b ln, th ra ngoi. Ln ny th n bay i c. Ti kinh hi, nh du ci
hng con b ch trn trang sch ri vi ly bn ra so. Ci hng d
trng lp hon ton vi hng t Varna i Petrich! Bn tai ti vng vng nh
ting ngi bo: "Hy n vi ta!" Ti nhn quanh: khng c ai c, cn
phng hnh nh vng lng hn lc thng. Ti rng mnh, mt cm gic n
lnh xuyn sut t u n chn. Ti quyt nh l lm theo ting ni v
hnh , s i chuyn tu ti t Varna. V chc chn l ti lm nh th,
nu nh khng c chuyn ti chnh: lc trong ti ti ch cn vi ng bc,
phi 4 ngy na mi c lng, cn i vay th ngi ... Chiu hm ti nh
dt c cn m. Thm ch cn ci mnh l nng ni. Tuy nhin, ti vn
nh l lnh lng xong s c gng dn thm b Vanga, nhn th qua Sofia
hi thm c nh xut bn no nhn in bn dch "Ch Pht Xt". Ti tr
gi t cho vic tr hon ny. m hm gic ng n vi ti mt cch kh
khn, lng nn nao, nng nh c la t. Bn ngoi gi lnh gm r, nh c
ma qu n a. "C iu g khng lnh"- ti t bo.
Sng ngy 23/10/1990, khi ti ang m mng th nghe ting g ca gp
gp. Ti vng dy, mt nhm mt m i ra pha ca, hi: "Ai gi y?" C
ging x Ngh pha Bc ci p: "Ng g gh th?" T ra l anh Ngha, i
trng - b th ng b. Ti loay hoay tm cha kha v hi: "C vic g
y?" Mt ging x Ngh c st m m tr li: "Vim, m ca ra!" Ti nhn
ra ging ca n v trng, ng vin Hn.
Ti m ca, 2 ngi p vo phng. Hn bo ti:
"Mc qun o khn trng! C s qun hi chuyn thng Hng v thng
Tun".
Hng v Tun l 2 ngi trong i ca ti. My hm trc c tin 2 ngi ny
cng my ngi khc na b cng an bin phng Bulgarie bt bin gii v
nh vt bin.
Ti bo 2 ngi: "Sao sm th!" v lic nhn ng h, mi hn 6 gi sng.
Ti mc vi qun o. ang buc d dy giy th 4 ngi na p vo phng.
Ti bit 2 ngi: , trng vng - ng y vin, v Ngc, b th chi b. Mt
ngi na ti quen mt nhng khng bit tn, sau mi r l b th ng
y Cng (Cng Bc). Ngi cui cng ti cha gp mt bao gi.
n v trng Hn mi ngi l mt ngi xung ci gh c nht trong
phng v gii thiu:
"y l anh Kim, b th th 3 ca i s qun".
Ti tng nghe ting ngi ny. Anh ta l i trng i an ninh. Ti ng
nhn nh chc trch quan trng: da ngm en, mi thm, mt mt m, con
ngi c ngu, sc mt u m. Mt k nham him - ti thm kt lun.
"Th ny, anh Vim nh! - Ngi tn Kim hng ging ni - Chng ti va
ch anh Hng n. Anh Hng khai l anh t chc vt bin, v vy chng ti
ngh anh cho c khm nh". Anh ta nhn mnh 2 ch " ngh" nh c
bo: "Ni th cho n lch s thi, ch my !"
Ti ci: "Ti khng c t chc vt bin. Cn khm nh th mi cc anh c
t nhin".
Ti khng l g nhng hnh ng phi php ca cc "nhn vin an ninh", nn
cng khng bun hi lnh khm nh. H cn g n lnh! H li c ti 6
ngi, ai ny u "ng ng st kh", nht l b th ng y Cng, mt
trng d, mi mm cht, hn hc. Khun mt anh qu nghim trang, n
mc ti sut ph ci. Chng c hay hch sch tht v ch. Thi th "mi" cho
lch s. V li ti vn ngh l ti khng lin quan g n chuyn vt bin ca
Hng v h s khng tm c g c.
Ti lm. ch l ci c h khm nh, cn nguyn nhn thc s l
vic ti dch "Ch Pht Xt", c k no t gic. Tht ra ti dch tc
phm ny mt cch cng khai, khng h giu dim. Anh em trong i u
bit ti nh my ch n tn khuya.
Chng lu l g h tm ra c ci h cn: 2 cun sch "Ch Pht Xt"
nguyn bn, bn dch vit tay, 2 bn dch ting Vit nh my cn thn,
vi l th ca ngi yu ca ti. V thm ch c nhng t giy nhp m ti
vit lung tung, khng ra u ra a g c, n ti cng kh m c, c l h
nghi l "ti liu mt". Tuy nhin, b th Kim vn yu cu cc t ca mnh
kim tra k hn ln na, trong khi anh tranh th "tm s" vi ti. Anh hi
bng mt ging tht nh nhng,"thn tnh":
- Vim qu Vnh Lc, Thanh Ha phi khng?
- "Vng" - Ti p.
- Mnh cng l ngi Thanh Ha - anh ni ra chiu thng cm.
Trn phng din "ng hng", ti ch khm phc nhng ngi Ngh Tnh,
h qu nhau thc s. Nhng ngi Thanh Ha khng c c c tnh ny,
tuy rng chng ti "xm ging" vi nhng ngi Ngh Tnh. Ti chng my
may xc ng trc tnh qu hng ca nhn vt quan trng ny, tuy vy
ti cng hi anh:
- Anh huyn no ?
- Mnh ng Sn - Anh p.
Anh cm bn nh my "Ch Pht Xt" xoay xoay trn tay, nhn ti vi
nh mt ca con rn ang thng hi con mi m n sp nut ti, anh
bo: "Lm th ny chc l vt v lm nh! Chc l phi thc m, thc
hm?"
Ti bo anh l ti ch dch v nh my ch yu vo ban ngy, cn ban m
th nhiu lm n 12 gi, rng ti khng h giu dim vic lm ca mnh.
Anh quay li nhc nh cc t: "Cc anh nh kim tra tht k cho ti!"
Cc t st sng lm vic. Qun o, sch v, chn m ca ti u b bi
tung. Cng may cho h l ti khng c my c. B th ng y Cng
cn bi c cc st rc sau nh, m hnh nh rt lu ti qun khng .
Gi ti bit trc c l anh chu kh ngi c ci mi khng ly g lm mt
m , th chc dn v sinh trc khi tht l. khn ngoan hn,
anh ch ln vn ni ny ni kia, trnh nhng ch "bn thu". Qu l c hc
cng c khc.
Chng hn 1 ting ng h "lm vic cn mn", ln gi tng trang sch, lc
tung ti o, ti qun, "kim tra" tng k h trn nn nh, nhng h khng
tm c g hn. C g u m tm!
B th Kim ch cc "tang vt" trn bn, bo: :Chng ti s thu nhng th
ny. ngh anh Hn lp bin bn".
Ti nh hi l do ti sao li thu, nhng cht ngh c hi cng v ch, tt nht
l im lng. Ti ch bo: " ngh cc anh ng thu nhng l th ca ngi
yu ti, v y l chuyn ring t ca mi ngi".
Kim ra hiu. B th chi b Ngc m cc l th, lt c mt cch t nhin,
c nh chnh l th gi cho anh ta vy. Khng hiu anh c tm c iu g
quan trng khng, nhng anh lm hiu cho Kim. Ti bo h: "Ti ni vy
thi. Nu cc anh tn trng th ng thu, cn nu khng th ty". H khng
hiu ti, hoc c tnh gi v khng hiu. Trong bin bn ghi ch: "Anh
Vim c xin li nhng l th ca ngi yu, nhng sau khi xem xt, ban
kim tra vn quyt nh thu."
B th Kim hi ti: "Anh c n hn g vi nhng vic anh lm khng?"
Tht l mt cu hi ng ngn! - Ti thong ngh, nhng vn bnh tnh bo
anh: "Khng" - V hi li anh: "Ti sao ti phi n hn?"
Anh khng tr li, quay sang bo Hn:
- Anh ghi vo bin bn cho ti!
- Ghi th no? - Hn hi.
- Ghi th ny: "Anh Kim hi anh Vim c n hn g v nhng vic lm
khng? anh Vim tr li l khng.
Tht r rng n tn chn t k tc! Bin bn c c li cho tt c mi
ngi cng nghe. B th Kim bo ti k. Ti k, sau c "phi on" ln
lt k.
Kim ng dy khi gh. Anh suy ngh giy lt ri bo: "Th ny, anh chun
b theo ti ln s qun!"
Ti nh nhn hi:
- Bao gi th i anh?
- Cha bit c, ti cn chun b - Kim p, v ni thm:
- ngh anh Ngha v anh Ngc li y vi anh Vim!
"Lch s qu!" - Ti ngh. Sau h ra khi phng, mang theo cc "tang
vt". "Tr s" ca h tng 5, phng Hn. Cn li 3 ngi, Ngha c v nh
thng ti. Trong cc i trng nh my ny, ti v anh thn nhau hn
c, d anh hn tui ti rt nhiu. Anh i ngi bo ti: "Chun b nhanh ln,
ng s bt taxi i lun n Sofia y. Mang t o m i, trn Sofia rt hn
y. t t na ti mang v phng gi h cho. i bit bao gi mi v!"
"C th khng bao gi cn v - ti ngh thm - cng l ci s. Gi m qua
i Sofia th c th thot khi chuyn ny ri". Ti thay qun o. Lng
bun khn t. Tht l tai bay bt gi, cha lm nn tch s g th b bt!
Ti buc cht dy giy, ngh cch trn. Na a na tht, ti ci bo Ngha
v Ngc: "Xin cc anh cho em i ra ci mt cho sch s". Qu tnh l ti
cha kp nh rng, ra mt trc khi cc nh chc trch thi hnh cng v.
Ngha bo: "i i!"
Ti ly bn chi, khn mt. nh mc thm ci o khoc ngoi, nhng s cc
"qu anh" sinh nghi, nn thi. Ti m ca phng, i v pha nh tm. Lic v
pha sau, thy Ngc lo o i theo, cch ti vi mt. Ti nh rng, ra
mt xong, quay ra vn thy Ngc ng cnh ca nh tm. Ti i trc, anh
theo sau. Ti bn nhanh tr r vo toa-lt cnh y. Th cng phi i mt ci
ch! Trc khi vo, ti quay li nhn Ngc ci ct, c bo: "ng cnh
ngi i, p mt cha!" Hnh nh anh hiu iu , v ti thy anh ci
xung, c v nh thn. Ti vn xp anh vo loi khng n ni no.
Nhng ti ch i ... "nh" thi. Ti ra khi toa-lt, gi v i v pha phng .
Ln ny Ngc i trc ti. Ti mng thm: "Qu anh" m tinh i sau ti th
hng bt! Ti c tnh i chm li ko di khong cch gia ti v "i
tng". Ngc khng hiu , v li hnh nh anh xu h vi vic "canh phng"
va ri. Anh i nhanh v pha phng ti . Ti bc qua v tr cu thang vi
bc, th Ngc n trc ca phng ti. Anh m ca i vo, nhng vn
cn thn ngoi li nhn xem ti n u. Chng nh chc chn l ti
khng th "bin" c, anh khp h ca li, cho ti vo sau. Ch ch c th.
Ti quay ngi v nhy 3, 4 bc thang mt, phi mnh xung di (ti sng
tng 8).
Mt k hoch rt nhanh vt thong trong u ti. Ti khng th np vo cc
phng c ngi Vit sng, v s d dng b bt li. Ti va n y c vi
thng, hu nh khng quen bit anh em cc i khc, cn i ti th ht
trn tng 8. Thy ti "bin", cc "qu anh" nht nh s lng sc tt c cc
tng v trc sau cng pht hin ra. Ti cng khng th thot theo ca
chnh ca khu nh vo lc ny, v h tng l nhng "anh b i c H" dy
dn. V li h c th dng xe ca s qun ui theo. Khi th d ti c
cnh cng kh m bay thot. Vy l nh np li trong khu nh ny, ch
thi c thun tin.
Nhng np vo u? Tng 3 c b phn thit k ca x nghip lm vic. Ti
c quen vi ngi trong , thm ch nh h gii thch cho mt s t
trong khi dch b "Ch Pht Xt". Ti chy vo , nhng tht khng may.
Cn sm qu, cha c ai n lm vic, tt c cc ca u ng, nh lnh
tm vo toa-lt vy. Ti ng ch np chng 20 pht. Thi gian di l th,
tht hi hp. Ch s c ngi vo toa-lt hay cc "qu anh" tm n. Ri c
ting kha ca lch cch, ting ngi Bun tr chuyn vi nhau. Ti hiu
nhng ngi trong ban thit k nh my n lm vic.
Ti ri ch np, bc nhanh qua hnh lang. Khng c ngi no ng
hnh lang c! Tht may mn, v ti phi gi b mt tuyt i. Ti g ca
phng 309, m ca bc vo sau khi nghe r ting "a" ca ngi bn
trong.
Trong phng ch c mt ngi n ng, ti bit tn anh. Ti cho X , anh
cho li v mi ti ngi. Ti ngi xung gh, t tn trnh by hon cnh. X l
mt trong nhng ngi tng gip ti dch b "Ch Pht Xt" nn anh
hiu ngay ra vn . Ti khng phi gii thch nhiu. Tuy nhin, anh rt
ngc nhin hi ti: "Ti sao cng an Vit Nam li hnh ng phi php v ng
ngn nh vy?"
Lt sau, mt ngi na n lm vic. Phng ny c 2 ngi. Chng ti lm
quen vi nhau, v ti cha bit ngi y. Anh tht p trai, tn l R. Anh l
k s cng ngh dn dng, cng ngh vi ti, ngha l chng ti cng hc
mt trng. Anh hc sau ti 2 nm. X ni tm tt hon cnh ca ti vi R.
Anh nhn ti thng cm, pha cht i ngi.
Ti ngi trong phng ni chuyn tm pho vi 2 ngi. Mi khi c ai g ca,
ti li np vo trong ci t ng. V vy ngoi R v X, khng ai bit ti
y. Tng i n - ti ngh - cc "qu anh" chc khng th ng ti trn
trong ny. V li y l ni lm vic ca ngi bn x, h khng dm t tin
xng vo. (Sau ny ti c nhng ngi trong i k li l khi thy ti bin
mt, cc "qu anh" nho nhc i tm. H lng sc khp cc khu nh. Kim,
Cng, cn nh xe tc tc n khu sinh vin, v nghi ti "tu" sang .
Bn thn Ngc phi ngi canh mt ci t b kha n tn chiu, v cho rng
ti pha trong. H khng dm ph t, v s anh em vu co cho l n cp).
By gi ti mi thc s lo lng. Trn i u? Sng th no? Trong ti ti lc
ny ch c vn vn 15 Lva, khng mua mt v tu i Sofia. Nhng ngi
bn Bungari cng hc thi sinh vin th lang bt khp ni. Ti khng c
tin tc g v h. Cn mt vi anh bn ngi Vit sng ri rc cc thnh ph
ca t nc ny. Nhng i n nhng ch th khng xong, chng khc
no "ly ng ti bi ny". V li c th v ti m h phi lin ly, ti khng
mun nh th.
R. bo ti: "Ti sao anh khng n thng Ph Tng Thng xin bo tr? "Ch
Pht Xt" l tc phm ca Tng Thng J.Jeliev, ng ta chc s gip anh"
Ti ngn ngi, v thc c rng mnh ch l mt k v danh. n mt ni
tn nghim nh th vi mc ch cu cnh theo kiu n v, th tht khng
p cht no. V li chc g h tin nhng vic ti lm. Ti khng c bng
chng g c. Bit u h chng s ngh ti l k in r! Nhng suy i tnh
li vn khng cn tm c cch no hn. Thi th liu, ba by cng liu,
cng lm l cht. Nu h khng ng cho ti sng t nn, ti s tm mt
cnh rng no ... cht cho khi phin h n ngi i! No ai bit
cuc i ta s ko di bao nhiu! Th cht cn hn "qu anh" tm c,
a v "ngh mt" trong cc nh , cc tri tp trung.
Bui tra, X mua thc n cho ti. Ti gi tin, nhng anh nht nh khng
nhn. Nhn qua ca s, thnh thong vn thy bng cc "qu anh" lng vng
quanh khu nh. X v R hi ti k hoch "ph vng vy". Ti bo h: "m
xung, ti s c cch thot". Khong 4 gi chiu, X v trc. Anh bt tay ti:
"Chc may mn!" Ti cm n anh v bo: "Ti s khng bao gi qun n
anh".
Mt lt sau R i ra ngoi. Khi anh tr li, ti mi r l anh i mua thc n
cho ti: c ba chiu v c thc n d tr cho ti mang theo. Anh un nc
ch, m hp tht, ct bnh m, ri bo ti dng ba. Xong anh lc v tin ca
mnh, a ht s tin cn li trong v cho ti, bo: "Ti khng mang theo
nhiu tin, y ch cn 13 ng, anh cm ly m mua v tu". Ti cm
ng n sut a nc mt, v khng ng li c i x tt nh vy. Th l
ti c 28 ng, tha tin mua v i Sofia. Trc khi ra v, anh bo ti: "Anh
phi cn thn. Chc may mn". Ti cho anh, kha tri ca li. Ch cn li
mt mnh trong cn phng xa l. Hong hn dn bung sau dy ni xa.
Khng gian vng lng, thong hoc mi c ngi qua li pha sau nh.
Ri mn m ph trn vn vt. Thnh ph ln n. Pha ngoi vn thy
bng cc "qu anh". K hoch ph vng vy hnh thnh trong u ti. Tt
nhin l phi ch lc bt ng nht, khi cc "qu anh" chn vic canh
phng v ngon gic. Bn ngoi lnh lm, ti hy vng l d vi tinh thn
Cng Sn cc "qu anh" cng khng di g ng mi bn ngoi cht rt.
H s cho l ti cao chy xa bay. V mt gic ng trong chn m s
mnh hn ci tinh thn Cng Sn na vi. Trong phng ny ch c 2 li
thot: qua ca ra vo v qua ban cng. Ti ngm ngh c 2 phng n
chn ci ti u. Phng n no cng c u, c nhc. Nu i qua ca ra vo,
ti s khng th theo li cu thang thot ra ca chnh, v ban m ca ny
b kha. Nh vy ti ch cn c th i theo hnh lang pha ng, m cnh
ca s y v nhy xung khu trng hc mt tng k y. Hi chiu, R
quan st v ch cho ti li i ny. Anh cho rng y l li thot duy nht,
nhng anh bo: T tng 3 n mi khu mt tng cn rt cao, hn 3 mt,
pha di li c nhiu mnh knh v, nhy xung rt nguy him.
Phng n th 2 l dng dy buc vo thnh lan can tt xung t. Li
ny tng i an ton, nu cc "qu anh" nh may c nhn thy qua ca s,
th khi h xung c di t, chc chn ti cng cao chy xa bay. Ban
m h kh m la c ti v li ny khng c ng xe chy, h khng
th dng t ui theo. Nhng ti li khng c dy nh g c. Trong
phng ny khng c g c th lm dy, tr tm phong che bng vi mng.
Nhng ti khng th s dng n cho mc ch ca mnh, v nh th tht l
khng phi i vi nhng ch nhn tt bng ca cn phng ny. Ti quyt
nh x ci o ang mc trong mnh, buc li lm dy. Nhng c mi mt ci
o m lm thnh si dy di gn 5 mt th tht mong manh. Ti th di nhn
si dy yu t va to ra. "Chn lm phng n ph thi" - ti thm bo v
buc cht n vo chn lan can.
Thi gian dn tri. Bn ngoi mi lc mt lnh hn. Cc "qu anh" thi
khng lng vng na. C l h i ng, hoc ch cn ng trong nh nhn
qua ca s canh chng. Tuy nhin, vn phi ch lc thun tin nht. Ch cn
s xut hay vi vng l cng sc v hy vng s tan thnh my khi. Ti
quyt dnh s hnh ng vo tm 3 - 4 gi sng, khi con ngi ta ang ngon
gic nht. Ti nm xung nn nh, nh chp mt mt lt, nhng khng ti
no ng c. Ting bc chn i li ngoi hnh lang nghe r mn mt
trong m vng. Ri ting ng lng dn, mi ngi i ng ht. Khng gian
nh c tri rng, mnh mng. C th gii ch c mt mnh ti ang thc!
Ti ngi dy qu trn nn nh, tp trung t tng vo mt im v hnh,
lng nghe nhp th u u ca thi gian. C n qu! C 2 phng n thot
thn u nguy him. Ti cu nguyn.
y l ln th 2 ti cu xin c Cha Tri mt cch thnh knh nht m ti
c th! Trc y c mt ln chng ti b lm vo cnh d sng d cht
d, v ti cu nguyn. Ti cu c Cha Gisu, khng phi v ti c sn
c tin, m v ti ch bit r nht v Ngi. Ti c nghe ni v c Pht, v
o Hi, v.v... nhng cha c v nhng tn gio ny. Tn c l cun kinh
thnh duy nht m ti c qua mt cch tnh c. M ti theo Pht gio,
nhng ch theo ch khng hiu g, cn cha ti khng c o. Ti gia,
khng ra duy tm m cng khng ra duy vt. Tuy nhin, ngy nh theo m
i cha, ti c cm gic rn rn th no y. Nh cha m u v bun t qu.
Cn sau ny mi khi c dp bc vo nh th, ti thy m lng v d cm
nhn hn. Ni y cao ro, thanh thot, m vn c g tht linh thing,
tht kh t. Ln ti thot nn mt cch ngu nhin. Nhng sau y ti
vn gi tm trng bn tnh bn nghi, va cho l "qu nhn ph tr", va
ngh c th do may mn.
Gi y ti li cu xin c Cha Gisu. Ta c th lm g khc hn l cu
Cha ca lng ta, khi ng trc bc ng cng? Ti cu th ny: "Cha
i, hy cu con thot khi cnh ny, d con y ti li". Qu l ti y ti li
v phm mun vn li rn ca Cha. Ti nhc i nhc li nhiu ln li cu
nguyn, cho ti khi c cm gic l n thu ng thn linh. Bt cht bn
tai ti vng vng nh c ting ngi bo: "Trc y ngi ni Cha
khng ch l lng tt. Ti sao gi li xin cu gip?" Ti git mnh, qu tnh
cch y mt vi thng ti c vit cho ngi yu: "Cuc i ny cn c
Cha, nu khng n s ht sc v ngha. Nhng theo anh, Cha khng n
gin ch l lng tt". Ti lm nhm trong u: "Cha i, con ch l mt k
ngu si, nng ni nh mi ngi i, trnh sao khi suy ngh v hnh ng
sai lm". Bn tai ti li m vang ging ni uy quyn: "Ngi phi nh, Cha,
l lng tt!". Ti lm du thnh gi, cm thy lng thanh thn, yn tm
hn, d li thot vn khng r rng.
Ti chp mt c mt lt trn sn lnh. C ting ng c t vang n. Ti
git mnh tnh dy, nhn qua ca s v pha ng ci: xe t but. C
ngha l lc ny gn 5 gi sng. Phi hnh ng gp. Ti tra cha kha
vo , nh m ca, nhng khng ti no m c. Ti th mt ln, hai ln,
ba ln, vn th! C nh y khng phi l cha kha ca kha ny vy.
Tht qui l! Hi chiu ti m th mt vi ln ri kia m!
Trn ng xe c qua li mi lc mt nhiu. Khng cn ch c na, nh
phi theo phng n ph vy. Ti m ca hng ban cng. Gi hy hy thi.
Sng m gi lnh. Ti nhn si dy mng manh trn tay, nhn cao
chng mt. T tng ba n mt t cao khong hn 7 mt, lng ngao ngn.
Nhng cn cch no u. Ly Cha! Ti lm du thnh gi. Mt, hai, ba! Ly
ht can m, ti bm dy, tt xung. Ti tt xung ngang sn tng 2.
Ch cn vi si tay na l ti v tr an ton. Bng tay ti nh hng. "Dy
t"!" - ti thong ngh, ming ku: "Cha i!". Ti ri xung t nh mt
cch khng ng v mng thm trong mt giy ngn ngi. Nhng khi
nghing vai gi thng bng v ng thng dy, ti bng nghe ting "rc"
kh khan ni c chn tri.
Khng h thy cm gic au, nhng r rng l chn tri ti lt i ht sc kh
khn. Cn phi nhanh chng bin khi ni ny. Ti tp tnh bc i, men
theo bc tng v pha hng ro trc mt. Hng ro ny thp, ti leo qua
tng i d dng. Nu chn ti khng gy, ti c th chy qua khu vn
ny, sau i men theo b tng ca khu nh my in l ra c n
ng ci. Nhng ti khng chy c, m li ny n sng rc. Ch cn
mt "qu anh" lo vic nc, khng ng c, ng trn nh nhn xung l
ti s b pht hin v khng th no thot vi ci chn tp tnh ny. nh
phi vt qua hng ro bn tri, qua khu trng my vy. Ti cha i li
ny bao gi, m ch mi nhn t trn tng cao xung. Li ny phi qua nhiu
hng ro, nhng y t bng in hn, an ton hn.
Ti leo ln hng ro st. Hng ro ny kh cao. Chn ti lc ny bt u
au. Nhng ti vt c hng ro, bc ln i di cc bng cy. Ti sa
xung mt rnh nc. Rnh nc ny khng su lm. Gi chn ti khng
gy th chc ti gi c thng bng khi b ng sng soi. Ti lm cm
b dy, tip tc ln i. Li mt hng ro st. Lc ny ti leo tro rt kh
khn. Mi khi s dng n bn chn tri tim ti co tht li. au gh gm, c
nh c ngn mi kim m vo ty xng ni c chn tri vy. nh phi
cn rng chu: mt l chu au, hai l ng li b bt. Ti chn cch th
nht, ri ti cng vt qua c hng ro. Li tp tnh ln i, trn mt t
th khng au nh khi tro hng ro. Li tip tc mt hng ro, ri li hng
ro na, trn ti v m hi, c chn au n. Nhng ri ti cng vt c
hng ro sau cng. T y n ng ci cn hn 500 mt, nhng d
dng hn v ch cn i theo mt li con bn b con sui cn. Chn bc mi
lc kh khn, nhng ti vn lt c.
Vy l khng cn c th i Sofia - ti ngh - ta c th lm g Sofia vi ci
chn gy ny? Ti quyt nh s i v Tolbukhin. i ti lm vic thnh
ph ny 3 thng trc khi chuyn n Varna. ti c mt anh bn ngi
Bun, tuy khng thn lm. Ti hy vng anh s gip ti, hoc t ra ti c th
nng nu vi tun. Ti leo ln mt chic xe but. Khng cn nhn s xe -
tt c xe but chy tuyn ny u qua trung tm thnh ph. Ti nh xung
, mua v t i Abela, ri t i Tolbukhin, thay v t bn chnh ti
Varna, v bit u cc "qu anh" chng cho ngi ng canh ti cc bn xe
"bn t". Bn xe i Abela l bn "xe xp", t ai .
Xe dng trung tm. Ti bc xung. Nhng Cha i, sao th ny? Ti
khng th bc c na! Mi khi n lt chn tri lm tr bc i,
ch chc ng. au gh gm, thm ch ch cn nhc nh bn chn phi ln l
khng chu ni. Ti dng chn phi nhy l c n bn mt gh . Hi
b ti chi chi g vo loi kh. Nhng ti thun chn tri. Gi m gy chn
phi th ti nhy l c khng n ni no! Ti ngi xung gh th,
v kiu i bng mt chn ny tht d mt. Ti nhn ci chn tri ti nghip
ca mnh, lc u: ht phng cch. Trn h ng c nhiu ngi qua
li. Pha ng bnh minh ng hng, mc d ni y vn cn tranh ti
tranh sng. Khng cn i Tolbukhin c na. Vi ci chn au ny ta ch
cn c th ngi mt ch m thi. Sng ra l cc "qu anh" c th n rc i
ngay - ti ngh, lng bun khn t.
Nhng trc mt ti l nh th trung tm ca thnh ph Varna, sng sng
uy nghim gia t tri. Trong bui sng m m , nh th qu nh mt
tia hy vng duy nht cn st li ca cuc i ti. Ti cht ngh: "Hay l c
Cha lng lnh dn ti n y?" Ti khng bit. Nhng r rng l ti
khng cn c th t i khi v tr ny. Ti nhy c c, men theo ng, vng
v pha ca chnh ca nh th. Ti g ca v ch i, nhng vn khng c ai
tr li. Li g, li ch i, vn khng c du hiu g kh quan. Tht ngao
ngn! Tri mi lc mt sng dn. Lc ny c th nhn tng i r mt
khch qua ng. Ti ht kin nhn, ly ht sc m mnh mt hi vo
cnh ca lim. Tay ti au m, m bn trong vn im lng nh khng c
ngi. Ti bo thm: "Cha i, Cha b con mt ri!". Ht hy vng, ch sut
na l ti pht khc. Bng ti nh nghe vng vng mt ging ni bn tai:
"Hy g ca ngi nh bn tri".
Bn tri cch ni ti ang ng 15 mt c mt ngi nh. Nhng ti khng
bit l nh ai . Ti li nhy c c v hng . Ti n vo tt c cc nt
bm chung in pha ngoi, bn cnh ca. Vn khng c ai m ca, ti tht
vng ch. Nhng chng 5 pht sau th c mt ngi n ng i ng n
bo ti: "C ngi gi anh ng kia!". ng ta ch tay v pha mt cnh cng
st cch mt on.
Ti li nhy c c n . Pha sau cng st, mt b gi phc hu hi ti
bng mt ging tht m i: "Ti sao anh li bm chung?" Ti trnh by vn
tt hon cnh, nhng b gi khng hiu. B khng h bit g v tc phm
"Ch Pht Xt". B nhn ti nghi hoc. D thng b ngh ti l mt tn
lu manh, b nh qu chn trong khi lm "phi v" cng nn. Ti bo b:
"Nu b khng cho ti vo nh, ngi ta s bt ti. Mong b hy v Cha m
lm iu thin".
B thong ngn ngi, nhng ri b bo: "Hy i li ng kia, ta s m ca
cho anh". Khi ti vo trong nh, b gi bo ti tho giy, t bn chn
tri ln mt ci chai. B ni nh th s au hn. Ri b bo ti k li tnh
tit mi chuyn cho b nghe. Ti k, ln ny th b hiu ti hn, mc d vn
khng bit "Ch Pht Xt" l nh th no. B ch hiu l ti ang gp
nguy him v cn ngi gip , v ti khng phi l k lu manh. Ti ni
vi b l ti g ca nh th, nhng khng c ai m ca. B bo rng ban
m khng c ai c, v rng ngi nh ny cng thuc ca nh th, b
l ngi phc dch, y cng c mt v linh mc nhng ng ta ang ng.
B nh nh thc v linh mc ngay lc . Ti can b, v cn sm. V li
ngi y l ti yn tm lm ri.
on Kt
T hm n nay na nm tri qua, c mt ma thu l vng v mt
ma ng tuyt lnh. Nhng ngy xun ti tr n vi x ny. Ti
sng vi tnh thng yu trong cc gia nh nhng ngi con ca Cha. H
dnh cho ti ni tt nht, trong nh ca h, ngi cng bn n, cho ti
qun o mc, cha chy vt thng cho ti d Bungari ang vo thi k
i km v kh khn nht. Chn ti khi, ti i li v chy nhy bnh
thng. Ti mun by t lng bit n v hn ca ti i vi nhng ngi
Bun, bnh d, khim nhng, coi ti - mt ngi Vit Nam xa l, lc lng,
ang b nhng phn t Cng Sn v c sn ui - nh ngi thn thit ca
h. Nhng ti thy li ni lc ny tht v ngha v khng th no din t
c ht lng ti. Bn tai ti m vang ging ni uy quyn: "Con hy sng v
lng tt, l cch cm n tt nht".
Thng trc ti gp mt ngi quen tn l H, anh bo ti: "Hm n s qun
c bn em i lng bt anh. H ni anh l phn ng, nu bt c th ring
tin thu xe taxi ht mt vi nghn i vi s qun khng c ngha g, c ln
thanh ton. Bn em i v nhim v nhng lng tm th khng n no.
Nu c gp, cng ch bo anh trn cho k hn thi".
Tht nh c php mu! Ti ang l ngi bnh thng, ang vui bun cng
cc bn, khng lm g nn ti, vy m nh ng mt ci tr thnh "phn
ng". Li ch v dch b "Ch Pht Xt". Nhng y l tc phm ln n ti
c ca cc ch pht xt v vch trn bn cht v nhn o ca chng!
Nhng ngi Cng Sn bo th li i bao che v bnh vc cho bn Pht Xt
th k cng k quc. Hay l qu ng nh li ni u ca tc gi cho tc
phm ny, rng: "Mc d trong tc phm khng lm nhng so snh khng
cn thit, nhng trn c s ti liu s dng v phng php xy dng, ngi
c t nhn ra mt s tht kinh hong rng gia ch Quc X v Cng
Sn khng ch l khng c nhng khc bit ng k, m gi c nhng im
nh th th iu ch khng c li cho ch Cng Sn". C nhn ni
"Nng Ty Thi nc Vit, ai kho ch cng khng che lp c ci p. Nng
V Dim nc T, ai kho khen cng khng che lp c ci xu". C cho l
vi vic dch b "Ch Pht Xt" ti c bi nh ch i na, nhng
nu ch ta thc s tt p th vic g nhng ngi Cng Sn phi lo ngi.
S tht tn ti khch quan, khng ph thuc vo nhng li khen ch.
Hnh ng ca nhng phn t Cng Sn bo th, i vi c nhn ti v bit
bao ngi c t tng t do khc, cho thy mt iu, rng ci "dn ch"
hin ti VN ch l rm, ch l li tuyn truyn. Nhng vic lm ca h
mu thun hon ton vi ming li ngt ngo, ch p th bo v v lim
s ln nhn quyn, o l. Khng r nhng k mt ngi ny c bao gi
mt ti Bn Tuyn Ngn Nhn Quyn, hoc c i cht khi nim no v
nhng quyn nh th khng? Hin nay ti c bit l mi th t ca ti
u c "ng ch b th ng y" (Cng Bc) thu nhn v m c mt
cch t nhin. Nhng thi, ni lm g n nhng k khng hiu th no l
xu h. Nghe u bn nh nc in sang, lnh cho s qun phi tm bt v
dn ti v nc, "nu khng s chu hon ton trch nhim!".
Mt ln ti em chuyn ny ni vi mt anh bn Bungari. Anh bn vo nh
trong ly ra mt khu sng sn ca ngn nng v mt ti n. Anh a
sng n cho ti v bo: "Ti tng anh. Anh hy bn tan xc nhng k no
nh bt anh!" Ti bo anh:
- Nhng Cha c 3 iu cm k c bn: khng ni di, khng n trm v
khng git ngi. V li nhng ngi khng c li, li do bn chp bu. H
ch lm theo lnh.
- ng hiu sai li Cha. Cha ch bo anh ng git ngi, ch khng bo
anh ng git nhng k nh git anh, v nhng k nh git ta th khng cn
l ngi na.
Ti t chi khng nhn sng, n. Anh nhn ti chm ch, ri kt lun: "Cn
lu ngi Vit Nam mi c t do!" Ti khng r l anh bn ngi Bun ngh g
khi ni vy. D sao ti cng tht cm ng trc "s quan tm" ca nh
nc v s qun. Nhng xin php l ti s v mun hn cht nh.
Hin nay nhn dn Vit Nam t nhiu vn ang l l than hng cho nh nc
ngi trn si m. Nhng chng bao lu na l than ny s chy bng thnh
ngn la v thiu nh nc ra tro bi nu "nh" vn kh kh bm gi nhng
chnh sch phn ng quan liu, phi dn ch, n chi ph phn v sa a
trn lng nhng ngi dn lnh.
Phm Vn Vim, Bulgaria, 25/3/1991
Li Gii Thiu Ca Ngi Dch (Phm Vn Vim)
Chng ta ang chng kin s ph sn thm bi ca Ch Ngha Mc L- Nin-
hc thuyt tng c xem l khoa hc nht, ng n nht cho s pht trin
ca x hi loi ngi. iu bt ng ny c Tin S Zheluy Zhelev tin
on ngay t nm 1967 trong tc phm "Nh nc c ti", c xut bn
u tin vo nm 1982 vi tn gi "Ch Pht Xt".
c "Ch Pht Xt" ta c cm gic nh ang c chnh nhng trang s
ca cc ch Cng Sn, trong c ch Cng Sn Vit Nam ca chng
ta. Th d cuc tn cng ca nh nc quc x chng cc ho s hin i
("Trin lm ngh thut thoi ha") khng khi khin chng ta lin tng n
phong tro "Nhn Vn Giai Phm" min Bc X Hi Ch Ngha Vit Nam.
Nhng s kin chn ng th gii ng u ang lm cho ch Cng sn
Vit Nam ht sc lo ngi. ng Cng sn Vit Nam tuyn b dt khot
khng i theo con ng ca cc nc ng u, rng l s la chn sai
lm, l v kh chng ph cch mng ca Ch Ngha Quc v.v... Nguyn
nhn ca thi cng quyt ny tht qu r rng v khng ng cho
chng ta tranh lun. Chng ta cn khim tn hc tp kinh nghim ca cc
nc ng u, sao cho khng xy ra mt cuc ni chin trong tng lai.
Bi v trnh nhn thc chnh tr lc hu ca nhn dn v mc bo th
gh gm ca ng Cng Sn Vit Nam s lm cho qu trnh dn ch nc
ta din ra kh khn v phc tp hn nhiu so vi cc nc ng u. V nu
khng tnh to v lng can m lm ch tnh hnh, s d dnh dn n
mt cuc ni chin tn khc.
Nhng chnh sch kinh t, m ng Cng Sn Vit Nam thc hin nc ta
trong mt vi nm tr li y nh: cng nhn nn kinh t a thnh phn ...
khng tng ng vi c ch mt ng c on. Trn thc t l
phng n Trung Quc, s khng trnh khi dn n qu trnh pht xt ha
h thng c ti Cng Sn, v l nguyn nhn ca nhng bt cng ngang
tri ang din ra hng ngy trn t nc chng ta.
Bi cnh chnh tr hin ti ca Vit Nam c g gn ging nc Ty Ban
Nha Pht xit. Phi chng chng ta cng s lp li qa trnh tan r ny, chp
nhn mt "phng n Ty Ban Nha". B b do nhng hn ch dn tc
"phng n ng u" kh lng ti din thnh cng Vit Nam.
C th ni rng "Ch Pht Xt" l bn n t hnh cho mi ch c ti.
Bi v tc phm ny gip chng ta nhn thu cu trc ni tng ca con qu
c ti, ch r bn cht v nhn o, c che du ng sau ci mt n gi
nhn, bt k l mt n pht xt hay Cng Sn. Hn th na, "Ch
Pht Xt" vch ra nhng kh nng, nhng con ng xa b ch c
ti; ng thi chng minh mt cch lgc v khoa hc s dit vong tt yu
ca n.
PHN M U
ng l, do khong thi gian rt di cui chin tranh th gii th hai v
nhng th h mi cui th k ny, ch pht xt s t c ch , nhng
chng ta quan st thy mt xu th hon ton ngc li. Ch ngha pht xt
nh h t tng, nh ch chnh tr v hin thc x hi, ngy cng c
cc nh nghin cu quan tm. Ti liu v ch ny c th cht cao nh
ni.
R rng, nguyn nhn ca hin tng c bit ny khng th gii thch bng
mi quan tm n lch s qu kh. Tn ti nhiu nguyn nhn chnh tr v
x hi, bt r trong nhng iu kin phc tp ca th k 20 c th gii thch
c iu ny: Mt b phn ng k nhng ngi ng thi v cng cng
tc vi ch pht xt vn ang cn sng; chin tranh thay i s phn
ca h v li nhng du n khng th phai m. i vi nhng ngi ny,
nghin cu v ch pht xt c xem nh l m t v cuc i, cuc u
tranh v nhng kh au ca h . Rt nhiu ni trn hnh tinh xut hin c
tnh cht nh k cc ch cnh st qun s, s dng thng thng nhng
bin php chnh tr ca ch pht xt (kiu hy dit cc i th chnh tr
ca Pinoche, chnh sch dit chng Campuchia). Nhng ch ny c xu
hng tin ti hin tng qui d c gi l ch pht xt. Bi cnh quc
t phc tp, mu thun th gii cng ngy cng tng v mi e da i u
ga cc nc c v kh ht nhn khin chng ta nh li nhng bi hc ca
cuc chin tranh th gii th hai, m chm ngi l cc nc pht xt; cng
lm chng ta quan tm n ch pht xt. Sau cng xc nh nhng di
sn vn ha v nhn nh ng chu k chuyn ng v pht trin phc tp
ca x hi vn minh, chng ta cn quan tm n ch pht xt, v bit u
n cha b hy dit trit v cn phi nh tn gc mt ln cht mi mm
mng ca n.
R rng, cn c th tn ti nhiu nguyn nhn khc. Nhng iu cng
nhc nh chng ta rng, n lc phi xy dng mt L Thuyt Thng
Nht V Ch Pht Xt, c th thu tm mi nghin cu ring bit lm.
S tht l, d ti liu v ch ny c th cht cao nh ni, nhng mt l
thuyt thng nht vn cha c xy dng.
1/ Tnh thi s ca ch :
Ba mi su nm tri qua, k t khi kt thc chin tranh th gii th hai.
Trong khong thi gian ny xut hin thm hai th h mi trong cuc
sng loi ngi. Cc th h ny khng c n tng c th v ch pht xt,
m ch hiu n qua phim nh v sch bo. V l do ny, i vi a phn th
h tr, ch pht xt c xem nh k d, nhiu hn l kinh hong. Nhng
ni kh au, kinh hong, nhng cuc git ngi hng lot, m mu, m
ch pht xt gy cho cc th h tin bi, i vi h khng cn sng
ng v r rng nh i vi nhng ngi ng thi. Thi gian c tc
ng ca n.
y l l ng nhin. Nhng g xy ra hm nay, ngy mai tr thnh lch
s. Khng th bt th h tr sng vi qu kh, vi kh au v hy sinh ca
th h trc . H c nhng nhim v mi, eo ui mc ch mi. Nu
khng, lm sao c th phn bit c h vi cc th h tin bi. Nhng cng
chnh ti y cha ng mt mi nguy him khn lng. Bi v, cch sng
ny ch sinh ra o tng tt p, lm lu m nhng mi nguy him to ln
nht ca thi i, trong khi r rng ch ngha pht xt khng ch l lch s
.
Ch ngha pht xt tn ti c thi k hin i nh mt mi e da thc s
.Rt nhiu s vic khin chng ta phi lin tng ti n. Gn y l cuc o
chnh khng thnh cng nhm phc hi ch pht xt Ty Ban Nha, do
nhng phn t cn v dn tc tin hnh bng cch tn cng vo quc hi.
V mu st Tng Thng Hoa K Ronald Reagan cho thy c lin quan n
ng Quc X M, tn ti gn nh t do t nc ny.
Rt nhiu ng phi, nhm quc x cn pht xt tn ti cng khai cc nc
Ty u. Hin nay nhng ng ny ang cn yu v cha gy nh hng ln
n i sng chnh tr, nhng khng phi l khng nguy him.
Mt s trong nhng ng ny t chc hun lyn v v trang qun s cho
ng vin, s khc t chc nhng cuc gp g v hi ngh quc t, nhng
cuc diu hnh trn ng ph v ht nhng bi ht pht xt, p ph tng
i chng pht xt, tn cng nh th ngi Do Thi, gy ti c vi ngi da
mu. Hin tng t bom n chm nhng ni cng cng tr thnh ph
bin, lm thit hi tnh mng c nhng ngi hon ton v ti. cc nc
phng Ty xut hin thng xuyn khi th mt ru, khi th mt tc cu
Hitler.
Chng ti cho rng vn kh nng phc hi ch pht xt cn phi t ra
v gii quyt trn c s khoa hc nghim tc, ch khng th bng hnh thc
hoc tuyn truyn. Nhng trc tin cn phn bit gi vn tuyt dit ca
ch ngha pht xt trn quan im chnh tr v lch s. V mt lch s, ch
ngha pht xt b tuyt dit v khng th ni n kh nng phc hi. iu
c ngha rng, nh h t tng v thc tin chnh tr c t v nh con
ng mi m ca loi ngi, nh mt trt t mi cho th gii v mang
ngha cao p hn v cuc i, ch ngha pht xt b ph sn hon ton
v khng th ti sinh!
Sau khi kt thc cuc chin tranh th gii th hai, c bit l sau phin ta
Nuernberg, cc dn tc c chng kin nhng t liu khng l v ti c ca
ch pht xt; do , n khng cn c th thu ht bt k dn tc no. i
vi loi ngi, ch ngha pht xt l mt th t tng phn ng, suy
i.Trong thi i chng ta, ch ngha pht xt ng ngha vi i bi nht
v chnh tr v tinh thn. V vy chng ta c th khng nh rng, trn quan
im lch s ch pht xt b tuyt dit hon ton!
Nhng t khng th suy ra rng, trn quan im chnh tr n cng b
tuyt dit, rng trong nhng iu kin nht nh gii cm quyn chp bu ca
mt nc no s t chi khng dm x dng nhng v kh chin lc ca
ch ngha pht xt.Khng ai c th m bo c iu ny. Hn th na,
nhng ngi theo di tnh hnh chnh tr u khng ch mt ln quan st thy
nhng m mu tng t ca cc tp on qun s ginh chnh quyn thng
qua o chnh. Ch chnh tr ca Pinoche l mt dn chng mi m nht.
V mt Chnh Tr, kh nng tuyt dit ca ch ngha pht xt c c s su xa
trong lnh vc kinh t, trong qu trnh tp trung, thu tm t bn v s hu-
nhng c trng ca ch ngha quc. y khng mun ni v nhng
hin tng li thi, m v xu hng khch quan ca gii t bn lng on.
Mc tp trung v thu tm phng tin sn xut vo tay bn t bn kch
x v nh nc cng ln bao nhiu, tim lc kinh t ca chng cng hng
hu bao nhiu, th kh nng hy dit nhng t tng t do v trit tiu
quyn t do chnh tr, quyn t do cng dn cng d xy by nhiu, ri t
dn n c ti pht xt.
Cch y 60 mi nm, Lnin ginh s ch cho vn ny trong Ch
Ngha Quc v nhiu cng trnh khc: vic thay th cnh tranh t do
bng thng soi trong nn kinh t tng ng vi vic thay th nn dn ch
t sn bng ch chnh tr phn ng ti thng tng kin trc. Ni cch
khc, c on trong nn kinh t tt yu s dn n c on trong chnh tr
v mi lnh vc khc ca i sng x hi. V nh chng ta bit, c on
trong chnh tr ch c c mt hnh thi duy nht: chuyn chnh c ti.
Tt nhin kh nng v chuyn chnh pht xt khng phi bao gi cng c
hnh thnh trong i sng chnh tr, nhng n tn ti mt cch khch quan
v trong nhng bi cnh mu thun x hi gay gt thi i chng ta th
iu khng phi l khng nguy him. Xu hng c ti ha trong th gii
hin i mnh n mc ngay c nhng nn dn ch t sn truyn thng
cng khng cn c bo tn nh th k 19; trong i sng chnh tr ca
nhng nc ny thng xut hin nhng hnh ng v s kin gn vi
chuyn chnh hn l dn ch .
Tnh thi s ca ch ny cn c xc nh t mt vn khc: s cn
thit phi din gii cu trc, nhng quy lut, c cu v n by n giu
trong nh nc pht xt. Thiu ci , s khng th gii thch c bng
cch no m ch pht xt, c bit l pht xt c, vi h t tng phn
ng v phn khoa hc ca n, c th li cun tt c cc dn tc chu u,
bin h thnh nhng cng c cho nhng mc ch ti li; khng th hiu
c h thng chnh tr man r, m dn, ngu dn, v lng tm, v nhn o
bin hng nhiu triu cng dn t do, hng triu nhng ngi lc hu,
phc tng m qung thnh mt i qun hn tp Tamerlanov hin i, e
da hy dit nn vn minh nhn loi. Chng ta bit rt nhiu v nhng ti
c ca ch pht xt (tri tp trung ci hun, l hi c, thiu hy sch
bo tin b, v.v...), nhng bit qu t v c cu b my nh nc pht xt
gy ra nhng ti c ny.
Chng ta cng bit rt nhiu v "ch pht xt man r", nhng hu nh
khng bit g v ch pht xt bnh thng, m t mi pht trin thnh
ch pht xt man r .Bi vy khi nghin cu nhng vn ny, khng th
xem y nu ch kt lun rng, ch pht xt l nn chuyn chnh
ca cc tng lp quc phn ng nht (tt nhin iu ny hon ton
ng), m cn thit phi pht trin rng hn na: tm hiu chi tit nn
chuyn chnh pht xt nh h thng chnh tr v hnh thi chnh quyn.
2/ Nhng nh ngha v ch ngha pht xt:
Trong nhng giai on khc nhau, rt nhiu nh ngha v ch ngha pht xt
c a ra, da trn nhng c s khc nhau. Vo nm 1921, sau s
kin "Tin V Thnh Rma", bn pht xt Italia cp c chnh quyn, rt
nhiu nh macxit xem nh l mt cuc cch mng tiu t sn. Ngay
t nm 1923, X.M. Bronxci xem nh l mt "cuc cch mng tiu t
sn" v "cuc u tranh i quyn t ch ca cc tng lp trung lu". Theo
L. Longo, trong nhn thc lc by gi ca nhng ngi cng sn v nhng
ngi x hi Italia, phong tro pht xt c xem nh "kt qu cuc bo lon
ca giai cp tiu t sn, do n b chn p gia gii i t sn v phong tro
cng nhn".
Sau nm 1926, khi bn pht xt Italia xy dng h c cu nh nc c bit,
v chn tri xut hin thng li ca phong tro quc x c phn ng
hn nhiu, ngi ta cng bt u thm vo nh ngha v ch ngha pht xt
tnh cht phn cch mng ca n. Vo nm 1942, Telman nh ngha ch
ngha pht xt nh "cuc phn cch mng v trang, th hin nh mt phong
tro qun chng, c chuyn thnh nhng t chc hitlerist". Nh s hc
ngi Italia, Dele Piane, gi ch ngha pht xt l "cuc phn cch mng trit
"; cn L. Longo th xem l "mt trong nhng hnh thi phn cch mng
trit ".
Vo nhng nm 1940, ngi Cng Cn Php J. Politxer, nh ngha ch ngha
pht xt nh "cuc cch mng phn ng nht trong lch s" v "cuc phn
cch mng ca th k 20".
Evgeni Cocx : "Cuc cch mng phn ng".
E. Franxel : "Cuc cch mng cnh hu".
Erikh Hex : "Ch ngha phong kin cng nghip".
Herman Rausing : "Cuc cch mng cu ch ngha h v", v "Cuc cch
mng ph nh".
Uinxtun Trurtrin : "Ch ngha pht xt l ci bng hay con ca ch ngha
Cng Sn?".
Gio s trit hc v x hi hc Luidji Xturxo: "Thc cht nc Nga v nc
Italia ch c mt khc bit nh: c th l ch ngha Bonsevist hay chuyn
chnh Cng Sn l ch ngha pht xt t, cn ch ngha pht xt hay chuyn
chnh bo th l ch ngha Bonsevist hu. Nc Nga Bonsevist sinh ra huyn
thoi Lenin, cn nc Italia pht xt sinh ra huyn thoi Muxolini".
L. Mumford cho rng ci r ca ch ngha pht xt phi tm "Trong tm hn
con ngi ch khng phi trong ci r kinh t".
Vilhelm Raikh: "L s th hin cu trc phi l ca con ngi b bp mo,
tr nn n n".
Cn phi ni rng, trong tt c nhng nh ngha trn y u cha ng
mt phn s tht ca vn . Chng phn nh nhng kha cnh ring bit
ca mt hin tng chnh tr c tht, c gi l ch ngha pht xt. Bi v
ch ngha pht xt ng thi va l "phong tro qun chng", "cuc cch
mng tiu t sn", "cuc cch mng cnh hu", "cuc cch mng trit ",
v.v...
Nhng trong tt c cc nh ngha trn khng c mt nh ngha no cho
thy c ci r su xa v bn cht c bit ca ch ngha pht xt. Ti i
hi ln th 7 ca quc t cng sn, ch ngha pht xt c nh ngha nh:
"Nn chuyn chnh khng b trng trn ca nhng phn t quc phn
ng v s-vanh nht trong gii t bn ti chnh". Gii t bn ti chnh l ci
r ca ch ngha pht xt v xc nh cng linh ca n. Thiu s c mt ca
gii t bn ti chnh, ch ngha pht xt s nh mt bn cht, c im v
ni dung chnh tr ca mnh. Thiu s c mt ca gii t bn ti chnh, ch
ngha pht xt khng th tr thnh mt phong tro dn tc su rng v
khng th cp chnh quyn. Khng phi ngu nhin m ch ngha pht xt
xut hin trong thi i quc, trong iu kin ca cuc khng khong x
hi su sc, e da s tn ti ca h thng t bn ch ngha. Trong lch s
tng c cc phong tro qun chng ca giai cp t sn v sinh ra ch
ngha Bonapac, nhng khng phi l ch ngha pht xt.
Cho n nay, nh ngha ca Quc t Cng sn, trong din vn ca Georgi
imitrov ti i Hi Quc T Cng Sn ln th 7 nm 1935, vn l nh
ngha su sc nht v ch ngha pht xt, th hin c bn cht x hi v
giai cp ca hin tng ny.Tuy nhin, tht sai lm nu nh cho rng nh
ngha ca Quc t Cng sn thu tm c mi kha cnh c bit ca
ch ngha pht xt. Trong nh ngha ny cn thiu hn c cu chnh tr c
bit v hnh thi chuyn chnh c th, m nu khng c chng th khng
bao gi c th ct ngha c sc mnh qu qui cu cc nh nc pht xt,
nhng k chm ngi cho cuc chin tranh th gii th hai m mu vi
mc khng b v ti c i vi loi ngi t ti nh im cha tng
thy trong lch s nhn loi.
R rng rng, ch pht xt trc ht l chnh quyn, l nn chuyn chnh
ca gii t bn ti chnh v y l c th x hi giai cp c th nht ca n,
nhng cng r rng rng, trong tt c nhng nc t bn pht trin, chnh
quyn nh nc l chnh quyn ca gii t bn ti chnh vi nhng hn ch
nht nh v dn ch, quyn t do cng dn, t do chnh tr ... iu ny
ng cho tt c cc nc t bn pht trin trong th gii hin i. Nhng ch
trn c s , khng ai c th khng nh rng, ti cc nc ny ang hin
hnh ch pht xt, rng hnh thi nh nc l chuyn chnh pht xt.
iu chng t, nh ngha ch pht xt nh chnh quyn, nh chuyn
chnh ca gii t bn ti chnh, d th hin c ni dung c bn nht ca
hin tng ny, vn cha thu tm c ton b bn cht ca n. Cn phi
thm vo nh ngha ny c cu chnh tr c bit v hnh thi chuyn chnh
c th, m chnh quyn ca gii t bn ti chnh c cu thnh trong
nhng iu kin khng khong x hi tng th khng bao gi cn c th xy
ra gia hai cuc chin tranh th gii. y khng ch ni dung giai cp, m
c hnh thi chuyn chnh c th cng l kha cnh ng k cu vn . S
thng nht hai c tnh ny phn nh bn cht c bit ca ch pht xt.
Vic thiu mt kha cnh "hnh thc" ny trong nh ngha ca Quc t Cng
Sn k cng l l, bi v tt c nhng nh t tng ca Quc T Cng Sn
u tng quan tm nghim tc n du hiu ny ca ch pht xt.
Nh chng ta s thy trong nhng mc ti, ngay t phin ta Laixich, G.
imitrov ginh s ch c bit n c cu chnh tr c bit v c th
c ti ca nh nc quc x. P. Toliati trong "Nhng Bi Ging V Ch
Ngha Pht Xt" phn tch rt chi tit v c cu cu ch pht xt Italia,
nhn thy thc cht c th c ti c bit cu n. V da trn tnh cht
c bit ny ca chuyn chnh pht xt, cc nh Mc-xt nh E. Telman, L.
Longo, V. Pic, v.v... th gii thch mt vi hin tng trong i sng
chnh tr ca nhng nh nc ny, nhng hin tng c v nh l khc l,
kh nhn bit, nu t chng ra khi cu trc ca cc h thng chnh tr
ny.
Nh vy chng ta c th ni, du hiu c ti l kha cnh c bit quan
trng ca chuyn chnh pht xt, phn nh c bn cht chnh tr ca nh
nc ny, v v th, n cn c th hin trong nh ngha v ch pht
xt. Trong trng hp , nh ngha ca Quc T Cng Sn cn uc b
xung nh chnh quyn c ti, nn chuyn chnh c ti ca gii t bn ti
chnh, ca b phn t bn ti chnh phn ng nht. Vn c th y l
chuyn chnh c ti - khng phi chuyn chnh qun s, hay chuyn chnh
uy tn, m l chuyn chnh c ti.
3/ Khi nim v nh nc c ti:
Nhng ngi sng lp nh nc pht xt x dng thut ng "nh nc c
ti" trc tin. Muxolini nh ngha nh nc c ti l "nh nc thu tm
trong mnh ton b sc mnh, quyn li v hy vng cu mt dn tc".
Pau Riterbus, mt trong nhng nh l lun quc x, nh ngha: "Nh
nc c ti l nh nc, m vi s gip ca n, mt ng hoc mt h
t tng c nng ln thnh tng th, thnh xu hng c bit trong xy
dng chnh tr ca i sng dn tc. Nh nc c ti l s ph v mang tnh
nguyn tc khi nim tng i, trong bao hm mt vn l bt c mt
ng phi no cng ch cha ng mt s tht tng i".
Ti ta n Niurnberg, Speer, B trng B Chin Tranh trong chnh ph
Hitler, nh gi nh nc c ti nh nguyn nhn quan trng nht gy
nn thm ha cho nhn dn c: "Nhng mi nguy him gh gm, cha
ng trong nh nc c ti, ch tr nn r rng tn giai on cui. Hy
cho php ti th hin iu ny nh sau: mi tn giai on cui, trong s tan
r ca ch ny, mi thy c mi nguy him gh gm n mc no n
du trong nhng ch nh th, thm ch k c khi chng ta t ra mt
pha nhng nguyn tc tp trung. S kt hp gia Hitler v h thng chnh
tr ny mang li thm ha kinh hong cho ton th gii".
Ti ta n Niurnberg, Soucrox gi chnh ph Hitler l "chnh ph c ti" v
"khng chp nhn bt k xu hng i lp no" v hy dit mi quyn cng
dn v t do chnh tr . Eibl Plen ln n ng "Falanga- Ty Ban Nha" nh
"i qun hiu chin", "c ti", xy dng nh nc c ti ng dng vi
n. Curt Rix m t "hnh thi chuyn chnh c ti" nh sau: "i vi n, t
do in n v quc hi b hy dit". A. Mankhatan, khi trch dn bo co ca
i s Italia ti Madrid, ngy 25.3.1939, cng ni n "lin hip pht xt
chu u bao gm nhng nc c ti trn lc a ny".
Thut ng "nh nc c ti" cng c nhng tc gi Mc - xt s dng khi
xc nh ch pht xt, c bit l vo nhng nm cui cng ca n. Ti
ta n Laixich, G.imitrov dng thut ng ny trong "Mi Cu Hi Cho
Cc Vin Cnh St", ng thi xy dng cho n mt ni dung c th .
Chng ta s trch dn ton vn cu hi th mi.
"10- C ng l trong tnh hnh cng thng nh th, v chy ta nh quc
hi Raihxtaga c s dng nh nguyn nhn n p phong tro cng
nhn, nh cng c nhm vt qua nhng kh khn trong "lin minh dn
tc", nhm thit lp "chnh quyn c nht" quc x v nhm xy dng ci
gi l "nh nc c ti", ngha l dng bo lc hy dit mi ng pht v t
chc khc, nhm "ng ha" mi cng s nh nc, kinh t, qun s, vn
ha, tn gio, th thao, thanh nin, n lot, tuyn truyn, v nhng cng s
khc, v.v... ?"
Ni gn hn, theo G. Dimitrov, nh nc c ti l nh nc c tham vng:
th nht, "dng bo lc hy dit tt c cc ng phi v t chc khc"; v
th hai, nhm ng ha mi cng s nh nc, kinh t, vn ha, qun s,
th thao, thanh nin, tn gio, n lot, tuyn truyn, v nhng cng s
khc, v.v...", ngha l nhm ng ha ton b i sng x hi.
P.Toliati, trong "Nhng Bi Ging V Ch Ngha Pht Xt" xem pht xt
Italia nh "ch c ti", "nh nc c ti". Vi nhng khi nim ny,
Toliati nu bt c bn cht ca ch pht xt v xy dng nhng ni
dung sau:
Thit lp "chnh quyn c nht" hay c cu mt ng quyn ca ch
pht xt bng cch dng bo lc hy dit tt c nhng ng phi v t chc
qun chng khc, khng k l cnh t hay cnh hu;
1. ng pht xt khng ch nh nc, bin nh nc thnh cng c ca n;
2. Thit lp h thng cc t chc qun chng quc gia, v thng qua chng
ng pht xt kim sot ton b x hi cng chng (t chc cng on,
thanh nin, t chc Dopolavoro), v.v..;
3. Thnh lp h thng hp tc x nh c s kinh t ca nh nc pht xt v
"ch pht xt" (Muxolini) tng lai.
Trong tc phm Sau Franco "i Hng No", Cantiago Carino xc nh
ch pht xt Ty Ban Nha nh "chnh quyn c ti" v "chuyn chnh c
ti".
Trong tc phm Ty Ban Nha Th K 20 ca Hoxe Garxia, chng ta c th
bt gp nhng nhn nh v ch pht xt nh "chuyn chnh c ti pht
xt tp trung", nh nc vi "c th c ti", "ch c ti pht xt", hay
"nh nc c ti pht xt", v.v...
Nh vy khi nim "nh nc c ti" mang ngha nh l nh nc pht
xt l tng v thun nht cho mt nhm c th nhng hin tng, sau
c th dng m hnh ny lm c s, i su vo bn cht c trng ca
tng hin tng ring bit. Xy dng m hnh nh nc pht xt "l tng"
c ngha thc tin c bit, n cho php chng ta trong nhng trng hp
c th, xc nh mt nc no c th xem l nh nc pht xt hay
khng? V th d, nu khng c m hnh tng qut v nh nc pht xt in
hnh, th khng th pht hin c "tnh cht c bit" ca ch pht xt
Bungaria. Trc khi xc nh tnh cht dn tc c bit ca mt ch pht
xt c th (Bungaria, Rumania, Hunggaria hay Anh), cn phi nhn bit c
th no l ch pht xt v nhng du hiu c bn ca nh nc ny.
Trn c s nhng phn tch nu, con ng nhiu ha hn nht xy
dng c m hnh nh nc pht xt l tng l nghin cu cu trc ca
cc nh nc pht xt in hnh, nhm pht hin nhng nt chung tiu biu
nht, m thiu chng mt nh nc c th khng th l pht xt. Bng
phng php so snh, chng ta thu c nhng c th c bn sau y cho
mt nh nc c ti:
1. Thit lp c ch mt ng quyn bng cch dng bo lc hy dit mi
ng phi khc;
2. St nhp ng pht xt v nh nc;
3. ng ha ton b i sng x hi;
4. T duy uy tn vi tn th lnh t dn tc;
5. Tri tp trung ci hun.
Tt nhin, cc nghin cu m tc gi lm y cha th gii quyt c
ngn ngun mi vn t ra. Mc ch nhng nghin cu ny khim tn
hn nhiu: nhm ch ra mt hng khc trong qu trnh nghin cu ch
pht xt v gp phn tin ti xy dng "L thuyt thng nht v ch pht
xt".
(Ht Phn M u)
PHN 1: CU TRC CA MT NH NC PHT XT
I/ Thit lp c ch mt ng quyn:
Thit lp c ch mt ng quyn bng cch dng bo lc hy dit mi ng phi chnh tr
khc l bc u tin ca bn quc x, nhm xy dng nh nc c ti. Quy lut ny cng
c thc hin Italia t nm 1925-1926, v Ty Ban Nha nm 1939, n c xem l
du hiu thng li cui cng ca ch ngha pht xt. Trong cc ti liu nghin cu, thng
b qua nguyn tc c bn ny ca mi nh nc pht xt v do lm gim mt mt
na s tht ca vn . Ngi ta chp nhn rng sau khi nm c chnh quyn, ch ngha
pht xt hy dit tt c mi ng phi v t chc chnh tr, v sn cng nh t sn, v thit
lp s thng soi ton din ca ng mnh. iu ny c th minh chng khng ch bng
nhng thc tin lch s, m cn bng nhng ti liu v nhng tc phm cng khai ca cc
lnh t pht xt. Nhn thc sai lm ny xut pht t quan nim l ch pht xt, mt khi
c xem l chuyn chnh ca giai cp t sn quc, khng th hy dit nhng ng phi
t sn, hoc gi s tnh logic ny khng c m bo v ch ngha pht xt tiu dit cc
ng phi t sn mt mt no th y ch l ngu nhin v c th b qua. Nhng s
ngu nhin ny xut hin tt c cc nc pht xt in hnh (c, Italia, Ty Ban Nha), v
nh mt xu th hin thc, n tn ti c nhng nc cn pht xt hay nhng nc pht xt
phc hi. Hn th na, ch c nhng nc thit lp c c ch mt ng quyn mi c th
xy dng thnh cng nh nc pht xt ton thin! Thm ch thit lp c ch mt ng
quyn ca ch pht xt, khng phi u cng bt u bng vic hy dit nhng ng
phi cng sn v v sn. Th d Italia, ch ngha pht xt u tin tn cng ng Nhn
Dn - ng ca giai cp tiu t sn v t sn trung bnh. P. Toliate gii thch iu ny nh
sau: "Trc ht ng pht xt tn cng nhng ng phi c cng c s qun chng vi n.
ng Nhn Dn v th m b tn cng trc ng Cng Sn Italia... ng Nhn Dn c cng
c s qun chng vi ng Pht Xt Italia - n bao gm nhng tng lp tiu t sn, t sn
trung bnh v tng lp in ch, ngha l nhng tng lp m ng Pht Xt cng mun
thng nht trong i ng ca mnh tr thnh mt ng qun chng".
c, s vic din ra theo mt tin trnh khc. Thit lp c ch mt ng quyn y bt
u bng vic hy dit ng Cng Sn c v nhng nguyn nhn tng t . y l ng
mnh nht, c th d dng t chc nhng cuc u tranh. Nhng sau khi tiu dit c
k th nguy him nht, ch ngha pht xt khng ngn ngi tiu dit mi ng phi cn li,
khng t mt ng no. Sau khi hy dit mi ng phi chnh tr v cc t chc qun chng
- qu trnh ny ko di n ma h nm 1933 - ngy 14.7.1933, chnh ph quc x ban
hnh sc lut cng nhn s thng soi tuyt i ca ASDAP (ng Cng Nhn Quc X c
- ND). iu lut ny cm phc hi nhng ng phi chnh tr b tan r v cm thnh lp
nhng ng phi mi: "ng Cng Nhn Quc X c l ng phi chnh tr duy nht c.
K no cn bo v cho c cu nhng ng phi chnh tr khc hoc c nh thnh lp
nhng ng phi chnh tr mi, s b pht lao ng kh sai ti 3 nm, hoc b pht t trong
ngc ti t 6 thng n 3 nm. Trng hp c tnh vi phm lut, s b trng pht nng n
hn".
y ch c php tn ti nhng t chc qun chng do ng Quc X to ra, chp nhn
cng lnh, iu l, v hot ng di s kim sot, lnh o ca n. Trong ti liu hng
dn lnh o ng, vn ny c nu r nh sau: " c ch tn ti cc t chc tin
tng vo nhng nguyn tc tp trung v s hiu bit quc x v nh nc v nhn dn
trong ngha quc x nht ca t ny, nhng t chc t xem mnh l mt b phn ca
ng, c ng thnh lp v chu s kim sot ca ng c hin ti v tng lai. Tt c
nhng c s mun c t lp l nhng t chc lc loi, hoc phi i theo ng, hoc phi
bin khi i sng x hi". R rng khng cn c th nghi ng vo quyt tm thit lp c
ch mt ng quyn ca NSDAP. Gii lnh o quc x chp bu nhn thc c gi tr v
cng quan trng ca c ch mt ng quyn trong cu trc ch ny. V vy, mi
chng li nguyn tc ny, nhm phc hi nn dn ch t sn vi c ch a ng b xem l
ph hoi nn an ninh quc gia v b trng pht d man, tn bo nh nhng biu hin chng
i nh nc, chng i nhn dn, bi v chuyn chnh khng b khng th tn ti lu di,
nu khng da trn c ch mt ng quyn.
Ngy 19.4.1943, ti phin ta x nhm sinh vin chng pht xt Bng Hng Trng, mt
trong nhng li buc ti nng n nht vi Curt Huber - Gio s khoa trit hc trng i hc
Miuhen, l ng chng minh cho cc sinh vin thy s cn thit phi phc hi nn dn ch
v c ch a ng c. V ti li ny, gio s Curt Huber b tuyn n t hnh. Tm
quan trng ca nguyn tc mt ng quyn trong cu trc ch pht xt, cng c
nhng ngi m mu o chnh ngy 20.7.1944 nh gi rt cao. D nhn thc ca cc
tng lnh cn rt xa nhng nguyn tc ca nn dn ch, h cng i n kt lun l phi
hy dit s thng soi ca ng quc x. K hoch ca h bao gm: tc v kh cc i SS
- cnh st ring ca ng Quc X v bt gi ban lnh o ca n.
Tham vng thit lp c ch mt ng quyn ca bn quc x - bc u tin quan trng
nht khi xy dng nh nc c ti - cn c th nhn r hn trong nhng dn chng lch s.
Trc ht bn quc x tn cng ng Cng Sn. V chy ta nh quc hi Raihxtaga m
27 rng ngy 28.2.1933 c s dng nh tn hiu cho ti c ton din chng li nhng cn
b lnh o v t chc cng sn. Ch ring m y, c ti 10 nghn ngi b bt, trong
a phn l nhng ngi cng sn. Ngy hm sau chnh ph quc x cm tt c nhng c s
n lot cng sn. Ti Berlin, cc i mt v chim ta nh Carl Libeneht v bin n thnh
tr s ca cnh st chnh tr. Cng ngy, chnh ph quc x ban hnh hai sc lnh, v hnh
thc chng "m mu cng sn" nhng thc cht l chun b c s nhm hy dit mi
ng phi chnh tr c: sc lnh "Chng o Chnh Nh Nc v Nhng Hnh ng Phn
Bi", v sc lnh "Bo V Nhn Dn". Trong sc lnh th hai c on vit: "Cc iu
114,115,117,118,123, v 125 ca Hin php nc c cn c sa i cho ph hp vi
tnh hnh mi. V vy vic hn ch nhng quyn t do c nhn, t do ngn lun, t do in n,
t do thnh lp hip hi, t do hi hp, ph v b mt th t, in tn, in thoi, v vic
hn ch nhng quyn s hu s c thc hin khng cn ph thuc vo khun kh php
lut ban hnh". Nhng sc lnh ny trn ngn t l cm ng Cng Sn, nhng thc t
t n ra ngoi vng php lut. Ngy 3.3.1933, Ernxt Telman b bt ti c s b mt ca
ng ta Sarlotenburg. Hai thnh vin trung ng ng- Valter Stecer v Ernxt Snele cng
b bt. B mt ban lnh o, b cm in n, b theo di, b khng b gt gao, ng Cng Sn
khng cn gi c vai tr nh mt lc lng chnh tr thc s .
ng th hai m ch ngha pht xt tiu dit l ng X Hi Dn Ch c. Lch s hy dit
ng ny l minh chng hng hn cho lun im ca chng ta v tham vng thit lp c
ch mt ng quyn cu bn quc x bng bt k gi no. Tiu dit ng X Hi Dn Ch
c cng bt u bng vic cm c quan ngn lun ca ng ny hot ng. Hng nghn
cng nhn dn ch x hi b bt. Sau cuc b phiu ti to nh quc hi Raihxtaga ngy
5.3.1933, chn ngh s x hi dn ch cng b bt. Cnh hu trong ban lnh o ca ng
X Hi Dn Ch (Velx, Stampfer) vn nui o tng vo ch mi, rng sau khi Hitler n
p xong ng Cng Sn v cnh t ca ng X Hi Dn Ch, th s dng khng b, chnh
quyn quc x s iu hnh chnh quyn theo lut php, v ng X Hi Dn Ch s gi
c v tr ca mnh nh "xu hng chnh tr cng khai". Bo Forbertx - c quan ngn lun
ca ng X Hi Dn Ch trong s ra ngy 26.3.1933 c on vit: "Thng li ca cc ng
phi chnh ph ( y mun ni n bn quc x v dn tc c - JJ) to cho h kh nng
iu hnh t nc cht ch theo hin php, h ch cn hot ng nh mt nh nc php
quyn. T suy ra rng, chng ta s tn ti nh xu hng cng khai. Chng ta ch cn
hn ch vai tr cng kch".
Thm ch c quan ngn lun ca ng X Hi Dn Ch cn mun c cng nhn cng lao
ca ng mnh trong vic a Hitler ln nm chnh quyn. Bo Fornertx, s ra ngy
3.3.1933 vit cho Hitler nh sau: "Tha Ngi, Ngi gi chng ti l nhng k phm ti
thng 11 nhng v pha Ngi, c th ni l Ngi thuc v cc tng lp cng nhn khng
(?!), nu khng c chng ti, liu Ngi c th tr thnh Quc Trng c khng? ng X
Hi Dn Ch mang li cho nhng ngi cng nhn quyn bnh ng v knh trng. Ch
vi s gip ca chng ti, tha Ngi Adolf Hitler, Ngi mi c th tr thnh Quc
Trng". Ban lnh o quc x s dng c o tng ny ca nhng ngi ng u
ng X Hi Dn Ch cnh hu ru ng d lun quc t v nhng hnh ng khng b
cng chng. ch thn Hitler yn cu nhng ngi ny dng quan h quc t ca h,
gip ng ta gt b nhn thc "sai lm" xung quanh vic n p, khng b c. Cc th
lnh x hi dn ch chp nhn yu cu ny, c i din ra nc ngoi, tc ng vi din
n dn ch th gii nhm dp tt nhng cng kch nhm chng li chnh ph quc x. Trn
t bo Chnh Tr ngay lp tc xut hin bi ph bnh ca nh x hi dn ch Herx, trong
c on vit: "Nhng tin tc la bp v khng b quc x, ng trn cc bo nc ngoi, ch
gy nh hng xu n nn dn ch nc c. Ti sn sng tuyn b, rng chng ti,
nhng ngi x hi dn ch c, phn i nhng thng tin la bp v ti c ca nhng
ngi quc x l hon ton sai s tht".
Ban lnh o ng X Hi Dn Ch c cn i xa hn na. Khi Nh Quc T hp xt x
nhng v khng b quc x, i din c Oto Velx b ra ngoi v Ban lnh o ng X
Hi Dn Ch c chnh thc t b Nh Quc T. t r nguyn vng t b ch mi
v gi cho ng mnh khi b tan r, Ban lnh o ng X Hi Dn Ch khai tr hng
lot ng vin v loi b nhng t chc ph thuc tuyn b chng khng b v yu cu
ng ny m cuc u tranh. Tt c nhng t chc thanh nin x hi dn ch Berlin b
gii tn. Thng 4.1933, ng X Hi Dn Ch tin hnh i hi, bu li Ban lnh o v
ng thi khai tr tt c nhng th lnh ng t co nhng cuc khng b quc x v
ang sng t nn nc ngoi. V tt c nhng iu ny xy ra cng mt thi im, khi
hng nghn thnh vin x hi dn ch b nm vo nh t v tri tp trung.
Nhng iu cng khng cu c ng X Hi Dn Ch khi b tiu dit. Ngy
10.5.1933, chnh ph quc x ban hnh sc lnh tch thu ton b ti sn ca ng X Hi
Dn Ch c v nhng t chc ph thuc. Ngy 22.6.1933, ng X Hi Dn Ch b buc
ti l "k th ca nhn dn v nh nc ", v b gii tn theo sc lut ban ngy 28.2.1933,
cm ng ny khng c tuyn truyn, t chc hi hp, pht hnh bo ch. Sau B
trng Ni V Fric, vi sc lnh c bit, buc ti ton b cc ngh s dn ch x hi l
khng trung thc, v ng X Hi Dn Ch b loi ra khi v i chnh tr. V ging nh l
iu vn thng xy ra vi mt ng chnh tr b tan r trong iu kin b khng b gt gao,
mt b phn cc th lnh v ng vin x hi dn ch i theo chnh quyn, c gng phc v
cho n hng chim lng tin v sa cha "sai lm" qu kh; s khc vn bo v quan im
chnh tr ca mnh, b cht mi mn trong cc tri tp trung ci hun v nh t hoc phi
sng t nn nc ngoi. Nhng iu quan trng trong trng hp ny l, mc d t r
s u hng, sn sng phc v ch mi, sn sng tun theo v phc v mi yu cu ca
n, ng X Hi Dn Ch c vn khng trnh khi b hy dit. iu chng t, ngay t
u bn pht xt c tham vng ginh quyn thng soi chnh tr tuyt i cho ng mnh,
rng mc ch ca chng l c ch mt ng tr, ch khng phi l lin minh chnh tr .
II/ St nhp gia ng v nh nc pht xt:
S thng nht ton din ca ng v nh nc l bc u quan trng th hai trong qu
trnh xy dng ch c ti ca ch ngha pht xt. N lin quan cht ch n bc th
nht- thit lp c ch mt ng tr - n mc c th xem nh s tip din ca bc ny.
Khng th khng nh trit s thng soi chnh tr ca mt ng pht xt, nu sau
ng ny khng t ng nht vi nh nc, khng bin nh nc thnh s hu ca ring
mnh hay t ra l thnh cng c thng soi. Lc ng ny c th chia quyn li cho cc
ng vin ca mnh di cc hnh thc cng s nh nc, trng trch nh nc, v khin h
quan tm mt cch vt cht n s thng nht gia ng v nh nc. y l con ng
chc chn nht st nhp ng v nh nc. Bn quc x nhn thc c gi tr quyt
nh ca nguyn tc ny ngay t nm u tin nm chnh quyn. Sau khi tin hnh rt
nhiu phng cch theo hng , ngy 1.12.1933, nguyn tc ny c cng c bng iu
lut c bit S Cn Thit Phi Thng Nht ng V Nh Nc, trong tuyn b: "Sau
thng li ca cuc cch mng quc x, ng Cng Nhn Quc X tr thnh ngi gi trng
trch nh nc c v lin quan mt thit vi nh nc."
1/ St nhp gia b my lnh o nh nc v b my lnh o
ng:
Thc cht, vic thng nht gia ng v nh nc c thc hin ngm ngm t pha
di bng cch cho cc ng vin nm gi nhng v tr v trng trch nh nc. Kt qu l
ng bin thnh nh nc v ngc l Cc th lnh pht xt tr thnh nhng cn b nh
nc cao cp. Hitler va l Thng Lnh- theo trng trch ng, va l Quc Trng- theo
trng trch nh nc; Goring va l B trng B Quc Phng, B trng - Ton quyn
Pruxia - theo trng trch nh nc, va l Th lnh SA v SS theo trng trch ng; Gobelx
va l th lnh trong vng Berlin, ph trch tuyn truyn- theo trng trch ng, va l B
trng B Tuyn truyn, thnh vin Hi ng Quc Phng Ti Cao- theo trng trch nh
nc; Himler trong ng l Uy Vin Ban Lnh o Ti Cao v Bo Tn c Tnh Dn Tc
c, th lnh SS, trong nh nc l B Trng B Ngoi Giao, thnh vin Hi ng Quc
Phng ti Cao; Rozenberg trong ng l Uy Vin Ban Lnh o Ti Cao v Gio Dc T
Tng cho ng vin, trong nh nc- B trng Khng B; R. Hex trong ng l - Ph
Thng Lnh, Uy Vin Ban Lnh o Ti Cao, trong nh nc- B Trng Khng B, thnh
vin Hi ng Quc Phng Ti Cao, v.v...
St nhp v tr lnh o ca nh nc v ng c thc hin xung mt c s . Tt c
nhng v tr quan trng trong Ch 3 u do cc ng vin quc x nm gi v c bit l
nhng k phc v c lc cho phong tro quc x. Tham gia ng pht xt l du hiu quan
trng nht c php ng trn nhng v tr trng trch ca nh nc. St nhp b my
lnh o nh nc v ng l mt hin tng tng th, a hnh, song mt vi biu hin
mang gi tr c bn. Chng ta hy nghin cu k tng trng hp ring bit ca s st nhp
ny:
A - Cc ng vin pht xt chim gi nhng trng trch nh
nc:
Cng vi vic Hitler ln nm chnh quyn, hng nghn ng vin quc x tham gia trong
b my nh nc, " cng c chnh quyn", ng thi dn dn chim quyn lnh o b
my ny. i vi nhng ngi , vic ch ngha quc x nm quyn l l khi hon ca
"cuc cch mng quc x". Trong din vn ngy 18.5.1933, Goring tuyn b: "Ai chim
c trng trch, ngi c th iu hnh." Mt thng sau, Rudolf Hex gii thch thm:
"Thm ch trong trng hp nhng ngi c cng lao vi ng khng kh nng, th iu
s c b xung bng lng nhit huyt ca h mun c cng hin cho s nghip ca
nh nc quc x." Thm ch c trong lnh vc ngh thut v vn ha, cc ng vin cng
ginh c s u i c bit.
Trn thc t, trc khi kt thc nm 1933, cc ng vin pht xt chim gi tt c mi v
tr lnh o cc c quan trung ng, vng, tnh, a phng. Gii lnh o ng quan tm
v khuyn khch qu trnh ny. cng c chnh quyn, ban lnh o ng thi hnh k
hoch lm trong sch b my nh nc, v bng cch , bt n xanh cho nhng phn t
c cng lao vi ng chim gi nhng v tr hnh chnh. Vi sc lut Phc Hi Vin Chc
Lnh Ngh, ngy 7.4.1933, ti cc c quan trung ng, vng, tnh, v a phng, ngi ta
thi hi "nhng nhn vin v quan im chnh tr m cho n nay vn cha chu tuyn b
sn sng phc v nh nc quc x", ng thi nhng k trung thnh vi ch lp tc
chim gi nhng trng trch ny.
Thng 2.1935, chnh ph ban hnh iu lut nhm cng c hn na s thng soi ca ng
trn cc trng trch nh nc. Theo lut ny, ch c nhng t chc quc x cao nht a
phng mi c quyn c Th Trng. Sau , c vin duy nht ny c B Ni V
chun y v gi trng trch Th Trng trong vng 12 nm. Nhng t chc pht xt a
phng kim lun vic b nhim c vn cho Th Trng. Bng cch , bn Hitlerist hy dit
quyn t tr v thay th bi h thng lnh o tp trung, ng u l gii cm quyn ca
ng Quc X.
Ngy 27.2.1936, B Ni V Ch v Pruxia ban hnh sc lut, trong nu r, ngi vin
chc khng th khng l ng vin, "do mi quan h tng h cht ch gia ng v nh
nc" v c bit l khng th t b hng ng ca ng v khng ng vi "cng lnh v
iu l chnh tr ca ng." Sc lnh vit: "trong mi trng hp, cn phi tin hnh kim
tra xem vi mc ch v nhng nguyn nhn g, m ngi vin chc ra khi ng. Nu anh
ta hnh ng nh vy v khng ng vi cng lnh v iu l chnh tr ca ng, th anh
ta khng th l vin chc". V thm ch khng phi v l do nh th, vic ra khi ng ca
vin chc trong mi lin h tng h cht ch gia ng v nh nc c th xem l anh ta
khng c lng yu mn nh nc quc x v tinh thn hy sinh t nguyn. Ngy
26.2.1937, ci gi l Nhng C S Cn Bn Trong Lut L Nh Nc c V Vin Chc c
ban hnh, theo iu lut ny, mi b nhim trng trch nh nc u b xem l khng c
hiu lc, nu khng c s ng ca nhng t chc ng Quc X. Bi v: "mi lin
quan thn hu gia vin chc v ng l c s b nhim trng trch ca anh ta. Vin
chc cn phi l ngi thc hin ngha v i vi nh nc quc x, m nh nc quc x l
do ng lnh o." iu lut ny php lut ha trit v ton din s kim sot ca ng
trn cc t chc nh nc, thit lp s thng soi ca ng Quc X i vi nh nc c.
Qu trnh ny khng ch din ra ti cc cng s hnh chnh m cn c cc ta n. Cc
quan ta l cc thnh vin ca cc ng phi v hip hi cnh t u b thi hi, cn nhng
ngi khng tham gia ng phi th dng p lc bt buc phi tr thnh ng vin pht xt.
Trong din vn c ti Quc Hi Raihxtaga ngy 20.8.1938, Hitler tuyn b: "Khng cn
mt cng s trong nh nc ny m khng phi l quc x. c, mi trng trch u do
nhng ngi quc x nm gi. Tt c mi c s ca Ch u phc tng Ban Lnh o
Chnh Tr Ti Cao. ng ta lnh o chnh tr nc c."
Muxolini, ngoi Nhng Lut Pht Xt c Bit, cng ban hnh nhng iu lut v cn b vin
chc vi tn gi khng c chnh xc - Lut Hnh Chnh. Thng qua iu lut ny, ng ta
to iu hin cho nhng ng vin pht xt nm gi nhng v tr nh nc. N buc ngi
vin chc ng trc s la chn: Hoc tr thnh ng vin pht xt (nu cha phi l ng
vin) v lm vic nh mt phn t pht xt tch cc, hoc phi xin t chc; ng thi iu
lut ny loi b nhng vin chc "cng khai hoc b mt chng i hay khng ng h chnh
quyn." Theo iu lut trn, nh nc khng th chp nhn nhng cn b vin chc chng
li chnh ph, bi v i vi chuyn chnh pht xt, "chnh ph v nh nc" khng th tch
ri nhau, v nhng ai chng li chnh ph th cng l chng li nh nc v ch pht xt.
V do , vin chc ny khng th gi v tr cng tc trong b my nh nc.
Vic bt buc phi tham gia ng pht xt c P. Toliati gii thch nh sau: "Th no l mt
ng vin pht xt Italia hin nay? Mt b phn ng vin tham gia hot ng tch cc, c
quan im, thi hnh nhim v chnh tr . Nhng a phn ng vin c quan im chnh tr
tiu cc. Song khng v th m h t b sinh hot ng. Ti sao? Ti v c v s nguyn
nhn bt buc h phi vo ng. Th d, vo ng ngha l c quyn la chn nhng v tr
cng tc trong b my nh nc, v c th chim c nhng v tr nh nc cao cp, th
tham gia sinh hot ng l iu kin khng th thiu. V l do ny, rt nhiu ngi trong
nhng tng lp bn cng tham gia ng pht xt ch v h cn lm vic, ch v h phi sng,
v mun sng th bt buc phi c vic lm".
Ti Ty Ban Nha, qu trnh ng vin chim gi v tr trong b my nh nc cn c th
hin trit hn nhiu. Theo nhn chng ca Eibi Plen, sau nm 1939 thm ch k c cc v
tr ging dy cng u tin cho nhng ngi Falangist, m khng ph thuc vo kh nng
hc vn ca h. Ch ch quan tm n mt phm cht duy nht - cc gio vin cn phi
tun theo v phc v c lc cho n. "Ton b i ng ging dy c cu thnh t nhng
phn t Falangist km ci v nhng k c cng sc bo v ch , nhng ngi ny c
trao tng nhng v tr ging dy khng ph thuc vo kh nng qu km ca h, thay
th cho hng ngn gio vin v gio s ni ting b sa thi, b nm vo cc nh t.
Ci "mi" do ch ngha pht xt pht minh ra trong qu trnh xy dng nh nc, l thit lp
nh nc, ng hon chnh, chuyn chnh, ng to ra mt b my nh nc, m ngoi con
ng hnh chnh (cng c ngha l con ng ng), cn c th kim sot theo con ng
ng. Bng cch , h thng kim sot kp ca ng pht xt i vi nh nc c cu
thnh, mang li s n nh v thun nht c bit cho ch ny.
B - Ban lnh o pht xt tr thnh chnh ph quc gia:
Ngy 30.1.1933, khi Hitler c bu lm Quc Trng v ng ra thnh lp chnh ph,
trong chnh ph mi ch c ba phn t quc x: Hitler, Goring v Fric. Hitler gi trng trch
Quc Trng, Goring- B Trng Khng B, Fric- B Trng B Ni V . Cn nhng thnh
vin chnh ph khc khng phi l ng vin quc x - B Trng B Ngoi Giao Fon Noirat,
B Trng B Ti Chnh- B tc Sverin Fon Cnizig, B Trng B Nng Nghip- Hugengerg,
B Trng B Bu in v Giao Thng- Fon Elx Rubenah, B Trng B T Php Hertner.
Nhng ngi ny thuc cc ng phi chnh tr khc v sau mt vi thng, tt c nhng
ng ny u tan r. B mt ch da chnh tr, nhng v B Trng ny khng th trnh
khi b mt gh. Nh s thng soi chnh tr ca ng mnh, ng chnh tr duy nht c,
Hitler bin chnh ph thnh chnh ph quc x. Vic ny c thc hin bng hai cch:
th nht thnh lp cc B mi, ng u l nhng phn t pht xt th cu; v th hai,
trong ng ch cng nhn nhng B Trng c quan im quc x.
Ngy 13.3.1933, thnh lp B Vn Ha v Tuyn Truyn Nhn Dn, ng u l Gobelx.
Ngy 5.5.1933, thnh lp B Khng Qun, ng u l Goring, v B Gio Dc ng u l
Berigard, B Cc Vn Nh Th ng u l tn trm quc x Hanarx Kerl. Sau khi chin
tranh bng n, c hai B mi na c thnh lp: ngy 17.3.40, B Chin Tranh v D Tr
Quc Phng ng u l tin s Tod (sau ny Speer thay th), v ngy 17.7.41, B Cc
Vng Thuc a Pha ng ng u l nh t tng ca ng Rozenberg.
Ngoi ra, trong ni cc chnh ph cn c Ph Thng Lnh ca ng R. Hex (sau ny l M
Borman) v th lnh SA Ernxt Rom (sau ngy 30.6.1934 l Sepman) - nhng ngi ny gi
gh B Trng Khng B. Vic ny c tin hnh t ngy 1.12.1933 bng Lut Thng Nht
ng v Nh Nc. Trong iu lut ghi c th: "Ph Thng Lnh v Th Lnh SA s tham gia
trong ni cc chnh ph, c th m bo s cng tc cht ch gi ng v SA vi chnh
quyn nh nc". Ngy 30.2.1937, Hitler kt np tt c nhng thnh vin khng ng phi
ca chnh ph vo ng ca mnh: Fon Noirat, Fon blomberg, Zeldte, v.v...
Duy nht ch B Trng B Bu in v Giao Thng - Elx Rubenarh, l t chi ngh ny
ca Hitler. L do t chi khng vo ng Quc X c v nh khng mang mu sc chnh tr,
nhng thc cht l t r s bt ng quan im vi h t tng pht xt: "Ti tin vo nhng
nguyn tc ca o Thin Cha," Elx Rubenah vit cho Thng Lnh, "v ti cn phi gi
nim tin vo c Cha v bn thn mnh. Tham gia ng c ngha l, ti khng th chi
ci, rng cng nhn v ng h nhng hnh vi chng li nhng quan nim tn gio ca
cc vin chc ng vin, chng li nhng ngi mun bo v quan nim tn gio ca h.
Trn thc t, cng l n xin t chc ca Fon Elx Rubenah v n c chp nhn ngay
lp tc.
Vo u nm 1937, ni cc ca chnh ph c quc x ha hon ton, cc thnh vin
ca chnh ph u l ng vin quc x, cc th lnh pht xt u tr thnh nhng ngi
lnh o chnh ph. Ni cc chnh ph lc ny bao gm nhng ngi: Hitler, Goring, Gobelx,
Himler, Hex, Rozenberg, are, Fric, Fon Noirat, X. fanc, Ribentrop. Tt c nhng ngi ny
u l ng vin quc x v l thnh vin Ban Lnh o Ti Cao (ch tr Fon Noirat l ng
vin thng).
Italia, nhng qu trnh tng t cng xy ra. Lc u, trong chnh ph ca Muxolini,
ngoi ng ta cng ch cn c ba thnh vin pht xt khc: nh kinh t Xtefan, hai i biu
nhn dn, nm th lnh ca nhng xu hng chnh tr khc nhau, v hai anh hng ca cuc
ni chin: Tng iiax "Hong T Chin Thng" v c Toan De Revel "Hong T Bin
C" . Trong ni cc u tin, Muxolini, ngoi trng trch Th Tng chnh ph cn gi c
gh B Trng B Ni V . n nm 1925, Muxolini vn cha thnh lp c "chnh ph
pht xt thun nht" v vn phi bin minh vi cc i din ca nhng ng phi chnh tr
khc. Mi sau v b bi xung quanh ci cht ca ngh s X Hi Mteoti, v b bi ny ko
di sut c nm 1924, Muxolini mi thnh lp c chnh ph pht xt thun chng. Mt nh
s hc Italia vit v s kin ny nh sau: "Ton b chnh ph l nhng ngi pht xt.
Cc th lnh chnh tr khc hoc tr thnh ng vin pht xt, hoc phi t b v i chnh
tr . Nhng k chng i u phi trn ra nc ngoi, hoc b bt buc phi sng t nn
chnh tr nc ngoi".
Cc s kin ny xy ra cng mt thi im, khi nhng Lut Pht Xt c Bit c ban
hnh, thng qua , bn pht xt cm tt c cc ng phi hot ng v khng ch ton b
b my nh nc. Vic thnh lp "chnh ph pht xt thun nht" l du hiu kt thc qu
trnh hnh thnh c ch mt ng tr ca nh nc pht xt.
Ti Ty Ban Nha, ng Falanga bin quyn iu hnh chnh ph v bin Ban Lnh o
ng thnh chnh ph quc gia. a phn cc B trong chnh ph v c bit l nhng B
quan trng u do cc th lnh Falanga chim gi. Th d, thnh phn chnh ph vo thng
7.1939 bao gm: Franxix Franco: trong ng l Th lnh Ti cao ca Falanga, trong chnh
ph l Ch Tch Hi ng B Trng; Ramon Xerano Xuner: trong ng Ch Tch tp on
Chnh tr Falanga, trong chnh ph- B Trng B Ni V, v nm 1940-1942 kim lun
chc B Trng B Ngoi Giao; Munox Gradex- trong ng: B Th Tp on Chnh tr
Falanga, Trm Cng An Falanga, trong chnh ph- B Trng Khng B; Gamero Del
Caxtilio: trong ng- Thnh vin Tp on Chnh Tr Falanga, trong chnh ph- B Trng
Khng B; R. Xantrex Maxax: trong ng- Thnh Vin Tp on Chnh Tr Falanga, trong
chnh ph B Trng Khng B; Hoxex Ibanex Martin: trong ng- ng vin thng,
khng gi trng trch, trong chnh ph B Trng B Gio Dc Nhn Dn; Alono Penia
Boeuf: trong ng- ng vin thng, trong chnh ph- B Trng B Cc Vn X Hi.
Bn B Trng cn li thuc gii qun s, khng phi l nhng ngi pht xt: Tng Hoxex
Enrice Varela- B Trng B Lc Qun; Huan Lague- B Trng Cc Lc Lng Khng
Qun; c xavador Moreno- B Trng Cc Lc Lng Hi Qun; i t Baigbeder
Atienxa - B Trng B Ngoi Giao. Tt nhin sau , trong chnh ph Franco, i din
Falanga thay i sao cho ph hp vi tnh hnh chnh tr trong nc v th gii. Nhng trn
nguyn tc, ng Falanga chi phi chnh ph theo ba cch:
1. Nm gi nhng B quan trng nht
2. Kim sot nhng B cn li thng qua cc ng vin Falanga ang gi nhng chc v
quan trng trong cc B ny;
3. Thng qua Tng Franco- va l Th Lnh ca ng, va l Ch Tch Hi ng B
Trng, vi quyn lc v hn thng xuyn thay i ni cc.
y ni bt ln mt hin tng l, k no nh mt v tr trong ng cng ng thi mt
lun trng trch trong chnh ph v ngc li. Th d, Xerano Xuner, khi mt gh B Trng
Ni V v Ngoi Giao, "cn phi t b v tr lnh o trong ng"; Hoxe Luis Areze (
nhiu nm gi v tr lnh o trong ng), khi mt gh B Trng Ci To Thnh Ph, ng
thi mt lun chc v trong ng Falanga, v.v... Trn quan im "Nhng Mi Lin Quan
Cht Ch Gia ng V Nh Nc" (Hitler), hin tng trn y hon ton logic. Nu mt
B Trng b mt gh trong chnh ph m vn gi vai tr lnh o trong ng, ngi c
th nh l mt "k bt mn" v trong mt thi im no xi ng chng li chnh ph,
hoc t nht - tr thnh k tp trung nhng chng chnh ph trong ng. Nhng iu
ny mu thun vi mt trong nhng nguyn tc c bn nht ca nh nc c ti: s thng
nht gia ng v nh nc, thiu ci n khng th tn t V vy, mt trng trch trong
chnh ph cng ng thi phi t b v tr lnh o trong ng.
C - S kim sot ca ng pht xt i vi nh nc:
S kim sot tng th ca ng quc x i vi nh nc, c lut ha bi nh nc, l
mt trong nhng hnh thc quan trng ca vic st nhp b my nh nc v ng. S
kim sot ny c th hin khng ch trong vn , rng vic b nhm cc v tr hnh
chnh s khng c hiu lc, nu khng c s ng ca c s ng tng ng, cng
khng ch trong vn rng cc th lnh ng pht xt ng thi nm gi nhng trng trch
nh nc, m cn v n c phn chuyn trn php lut quc gia. Khng mt iu lut
hoc sc lnh no c ban hnh trong Ch 3 nu nh trc khng c s ng ca
gii lnh o ng quc x. Tt nhin mi lut l ban hnh u c Quc Hi thng qua,
nhng ch l hnh thc bi v bn quc x chim i a s trong Quc Hi. Trong trng
hp nh th, Quc Hi bao gi cng ng tm nht tr ging nh trong cc i Hi ng:
tt c u c chp nhn bng cch h: "Hail Hitler!" Hn th na, trc khi trnh Quc
Hi, nhng iu lut ny phi c vn phng Trung ng ng Quc X b xung.
Ngy 27.7.1934, Hitler k sc lnh cho php Hex, ngi thay th ng ta, c quyn kim
tra mi lut l ban hnh trong Ch, v thm ch c tham gia mi cng vic quc gia -
Sc lnh nu r: "Hin nay ti giao cho Ph Thng Lnh - B Trng Ch Hex - c
quyn tham gia gii quyt mi vn c lin quan n cng tc d tho lut l trong tt c
cc c s hnh chnh ch. Mi lut l do cc B trong Ch d tho cn phi c s
ng ca Hex". Quyn lc ny ca Hex cn c phn chuyn xung tn cc tnh l trong
Ch. Trong cng vn gi cc B ca Tin s Lamerx ngy 12.4.1938, c on vit: "Ph
Thng Lnh s tham gia cng cc B trng chun y nhng sc lut quc gia v nhng vn
bn php lut ti cc tnh l theo iu ca sc lnh ban hnh ngy 2.2.1934, do s thay i
c cu ca Ch". Sau nm 1941, khi Hex b mt trn sang Anh, ton quyn kim sot
i vi cc c s nh nc v mi vn bn php lut ca chng c trao li cho Martin
Borman - Th k ca Thng Lnh v Ch Tch Vn Phng Trung ng ng.
S kim sot ca ng Quc X c quyn v chnh tr - "ngi gi trng trch nh nc" -
khng ch c phn chuyn trn lnh vc php l ca cc cp chnh quyn quc gia, m
cn c cng c trn mi th bc hnh kim t thp ca ng v nh nc, xung n tn
c s - tn lng x. Trong lnh th mt khu vc, khng mt vn quc gia no c gii
quyt nu khng c s ng cu B Th Khu y, i din ca ng Quc X v l ngi
lnh o chnh tr cao nht trn lnh th ny. Bn thn ng Quc X c t chc nhm
kim sot cc c quan nh nc, v l mt trong nhng nguyn tc quan trng ca n.
Trong ti liu "Hng Dn Xy Dng ng" nu r: "Chng ta xy dng s lnh o ca
ng trn c s lnh o chnh tr quc gia". Ti i hi ng Niurnberg vo nm 1935,
Hitler cn tuyn b cng khai v chnh xc hn v quyn kim sot ca ng quc x i vi
cc c quan nh nc: "Khng phi nh nc ban hnh sc lnh cho chng ta, m l chng
ta ban hnh sc lnh cho nh nc".
Italia, vn kim sot ca ng i vi c quan nh nc - mt hnh thc st nhp ng
v nh nc - cn c th hin r rng hn, chnh hiu hn. Ti y chng ta bt gp ci
gi l "Hi ng Pht Xt Ti Cao" - c quan ng nh nc cao nht - chu trch nhim
"mi vn t tng v nh nc pht xt v chm lo bo v ch ". Hi ng ny c
hnh thnh nh c quan ng cao cp ngay t thng 10 nm 1922 v mi sau ny mi tr
thnh t chc chnh quyn. Vi sc lnh ban hnh ngy 28.9.1928, ba c quan cao cp- Hi
ng B Trng- H Ngh Vin v Thng Ngh Vin- quyt nh Hi ng Pht Xt Ti Cao
t t chc ng thun ty tr thnh t chc chnh quyn. Nh vy Hi ng Pht Xt Ti
Cao tr thnh t chc ng- nh nc cao cp, "t chc cu ch ", thc y qu trnh st
nhp gia ng v nh nc. Ti mc I trong sc lut v Hi ng Pht Xt, xc nh vai tr
ca n nh sau: "Hi ng Pht Xt Ti Cao l t chc cao nht Kim Sot V Hon Chnh
Mi Hot ng Ca Ch , c thnh lp sau cuc cch mng thng 10.1922. N c vai
tr quyt nh i vi nhng trng hp c ch r trong sc lnh ny, v ngoi ra cn
c quyn c tham gia mi vn chnh tr, kinh t v x hi trong khun kh quyn li
dn tc, thng qua m lun vi Th Tng chnh ph ."
Hi ng Pht Xt Ti Cao c quyn kim sot mi vn trong nh nc cng nh trong
ng. Hi ng iu hnh mi hot ng php lut ca cc chnh quyn nh nc cao cp-
H Ngh Vin- Thng Ngh Vin, Chnh ph . Trong vn ny, iu 12 v 13 xc nh
vai tr thun ty nh nc ca Hi ng Pht Xt Ti Cao: "Cn phi c kin tham gia ca
Hi ng v mi vn c ngha php lut." Ni cch khc, quyn sa i php lut c
chuyn giao cho Hi ng Pht Xt Ti Cao v ch c Hi ng mi c quyn thay i lut
php. Hi ng Ti Cao xt duyt danh sch cc ngh s v thc t l tuyn chn a phn
trong Ngh vin, bi vy, nu n khng c xem l cao hn ngh vin th ch t n cng phi
ngang hng". Trong lnh vc ng thun ty, vai tr ca Hi ng Pht Xt Ti Cao c xc
nh iu 11 ca sc lnh ni trn:
"(a) Xt duyt danh sch ngh s theo nhng iu khon ca sc lut bu c hin hnh.
(b) xem xt iu l, t chc v nhng ch th ca ng Pht Xt Dn Tc.
(c) gii quyt nhng vn b nhim v thi hi b th, ph b th, th k hnh chnh v
nhng thnh vin khc ca ban lnh o nhng t chc ng".
Cc thnh vin ca Hi ng Pht Xt Ti Cao u l ng vin pht xt, gi trng trch
trong ng hoc trong nh nc, Ch Tch Hi ng l Mutxolini. Nh vy c th ni, rng
Ban Lnh o ng Pht Xt v nhng k cng tc c lc trong ng sau khi nm gi
mi v tr nh nc quan trng - chnh ph, ngh vin, cc c quan a phng- thnh lp
t chc c bit, cng c hn na quyn kim sot v thng soi php lut ca ng
mnh i vi nh nc. Do , Hi ng Pht Xt Ti Cao c th nh ngha nh "C Quan
Kim Sot Ca ng Pht Xt i Vi Nh Nc", chnh quyn kim sot php lut.
Trong vn ny, s khc nhau gia bn quc x v bn pht xt Italia v Ban Lnh o
ng Quc X vi i din Hex, v sau l Borman, trc tip thc hin s kim sot i
vi chnh quyn nh nc v nhng biu hin php lut ca chng, trong khi ng Pht Xt
Italia thnh lp c mt t chc kim sot c bit, c php lut ha bng sc lnh tng
ng ca chnh ph v ngh vin.
D - Chuyn giao nhng nhim v nh nc cho cc t chc ng
pht xt:
Khi cn phi thc hin nhng nhim v quan trng, ch pht xt thng s dng cc t
chc ca ng, bi v chng c tin tng hn nhng t chc nh nc tng ng. Ngay t
khi mi nm chnh quyn, bn pht xt dng nhng lc lng SS v SA (cnh st v
qun i ring ca ng) tin hnh cc cuc khng b tiu dit nhng i th t tng
v chnh tr . iu ny lm cho cc cuc khng b tr nn c bit d man tn bo. Khc
vi cnh st quc gia, bn SS v SA khng xem khng b l tha hnh cng v, m nh l
khi hon th hin s cng hin ca bn thn mnh cho ng Pht Xt, ng ha hn cho
chng nhng u i vt cht v chnh tr tng lai.
Quyn cai qun cc cuc tp trung ci hun cng dnh cho SS v SA, ch khng phi l
cnh st quc gia. Chng gi vai tr ny cho n tn ngy tn cui cng ca ch quc
x. iu gii thch ti sao, trong thi gian rt di, gii cm quyn Ch 3 c th gi
c b mt nhng ti c ty nh trong cc tri tp trung ci hun, t ra l i vi nhn dn
c (nhng tri trung ci to ny c xem nh tri ci to lao ng hay giam gi t binh).
Khng phi ngu nhin m trong mt cng vn no , Hex cng nhn rng lnh SS l
c bit cn thit cho nhng nhim v quc gia quan trng, v chng c gio dc theo
tinh thn t tng quc x tt hn, so vi nhng b phn khc.
y l nhng trng hp in hnh m nhng t chc ca ng m nhn nhng chc nng
quc gia. Nhng chc nng nh th cng c c nhng t chc ng "thun ty" m
nhn, c bit l cp B Th Khu y, ni nhng nhim v ca ng v nh nc giao nhau
mt cch r rng nht. Mt th d in hnh, ngy 27.3.1942, Zaucel B Th Khu Uy
Tiuringya c b nhim lm Ton Quyn c Bit v vn s dng sc lao ng - mt
nhim v hnh chnh thun ty. V vi s ng ca vn phng Trung ng ng, Zaucel
b nhim nhng B Th Khu Uy khc lm Ton Quyn v s dng sc lao ng trong
nhng vng tng ng. Nhim v ca nhng ngi ny c Zaucel xy dng nh sau:
"m bo s cng tc tng h, lin tc gia nhng c s nh nc, ng, qun i v kinh
t nhm t c hiu qu cao nht trong vn s dng sc lao ng."
Trong chin tranh, tt c nhng B Th Khu U u tr thnh Ton Quyn Quc Phng
Ch v chu trch nhim iu hnh nn kinh t qun s (theo sc lnh c bit ngy
1.9.1939). V sau, cc khu vc (vng), u tr thnh qun khu v cc B Th Khu Uy tr
thnh Tng Ch Huy ca vng tng ng. Cc chnh quyn cp huyn, gi trch nhim kim
sot gi c, cng chu s lnh o ca B Th Khu Uy trn danh ngha Tng Ch Huy Quc
Phng. Cc B Th Chi B cng thc hin nhng nhim v mang tnh cht chnh quyn.
Trong sch Hng Dn T Chc c ghi: "B Th Chi B c nhim v pht hin tt c nhng
k c quyn hay tung tin n c hi, v bo co vi B Th Huyn y v ny thng bo
vi cc cp chnh quyn". Nhng vic tng t cng din ra Italia. Sau nm 1923, cng an
pht xt c thnh lp - cng an ca ng c trang b v kh ca nh nc v thi hnh
nhng nhim v quc gia.
E - Thng nht nhng t chc tm thi ca ng v nh nc
pht xt:
Trc khi nm chnh quyn, ng Quc X thnh lp lc lng cnh st ring (SS) v
qun i ring (SA). Nh chng ta bit, nhng nm u SS v SA l nhng t chc ca
ng nhng thi hnh nhng nhim v quc gia: t chc nhng v khng b "k th ca
nhn dn v nh nc", tin hnh cc cuc bt giam trit , tn cng cc ng phi chnh
tr, kim sot nhng tri tp trung ci hun, v.v...
Nhng nm v sau, khi ch quc x bn vng, "ng tr thnh Nh Nc", nhng
t chc ny cn c thng nht vi cnh st quc gia tp trung sc mnh cho chnh
quyn. Ngy 1.3.1933, 50 nghn lnh SS v SA c bin ch cho cnh st quc gia
"cng c ngnh cnh st". Ngy 17.6.1936, Hitler st nhp B Ch Huy Cnh St c v th
lnh SS. Vic st nhp gia SA v qun i c phn khc bit. Trc y ng Quc X
s dng i qun ny trong nhim v kim sot cc ng ph. Vo nm 1934, SA pht
trin rt nhanh v t ti con s 4,5 triu. Cc s quan SA: Rom, Haincxt, Siretl, C.Ernxt,
v.v... mun SA c st nhp vi qun i tr thnh ch huy ca n. Nhng iu ny e
da ton quyn ca cc th lnh chnh tr. H khng an tm vi sc mnh tim tng ca i
qun ng o ny. iu gy nn mu thun gia cc th lnh chnh tr (Hitler, Goring,
Gobelx, Himler...) v Ban Lnh o SA, nn tr thnh nguyn nhn gy ra s kin ngy
30.6.1934 (m Ca Nhng Li Gm Di - ND). Cc th lnh chnh tr th tiu ton b
Ban Lnh o Qun S SA, v y vai tr ca i qun ny xung hng th hai. T lc
lng SA ri rt dn, v n nm 1940, con s ny ch cn 1,5 triu. Trong chin tranh, v
hnh thc SA vn l i qun ring ca ng, song thc cht l st nhp vi qun i
chnh quy. SA tham chin trong cng iu kin vi qun i chnh quy, chu s ch huy ca
cc tng lnh, khng cn c hng u i v nhng quyn li c bit trc y. Tp ch
b mt De Lage ca Gobelx vit: "Vo ma thu nm 1944, qun s SA l 1,7 triu. Trong
1,2 triu c ng vin vo qun i".
Mt th d minh ha khc l vic st nhp gia SD v Zetapo. Ban u SD c thnh lp
nh l mt t chc mt thm cu SS, v sau ngy 4.6.1934 tr thnh i qun c bit ca
ng Quc X; cn Zetapo l t chc cnh st nh nc. Ngy 26.6.1936, Haidrex - th
lnh S c b nhim l Gim c Cnh St An Ninh, bao gm Zetapo v mt thm SS.
Nm 1937, t chc i ngoi ca ng Quc X (AO) cng c st nhp vo B Ngoi
Giao: "Mi lin quan cht ch gia AO v B Ngoi Giao cho php cc i s qun c kim
sot c nhng hot ng ca nhng cng dn c sng nc ngoi".
F - Nh nc bo v ng pht xt:
Kt qu ca vic st nhp b my ng v Nh Nc l ng Pht Xt tr thnh Nh nc,
thnh ht nhn t chc ca nh nc, v vy nh nc cn bo v ng. ng Pht Xt c
php lut nh nc bo v. Mi hnh ng chng ng c php lut xem nh l chng li
nh nc. Bn quc x ban hnh iu lut c bit v nhng hnh vi chng li nh nc,
ng v bo v t chc ng. Theo lut ny, nhng ngi c biu hin chng li ng Quc
X v gii lnh o ng s phi chu nhng hnh pht nng n, bi v do st nhp gia
ng v nh nc, lnh o ng cng l lnh o nh nc, x t nhng ngi pht ngn
c hi nhm chng li ch quc x.
C th hiu r mc lin quan mt thit gi ng Quc X v Nh Nc, s quan tm ca
cc cp chnh quyn nh nc i vi ng v quyn li ca ng, thng qua mt ch th
ca Martin Borman gi cc c s ng, trong cho php nhng c s ny c th s dng
s bo v ca Zetapo: " hin thc s lin quan mt thit gia cc c s ng v nhng t
chc ca ng trong Ban Lnh o Cnh St B Mt Quc Gia (Zetapo), Ph Thng Lnh
ngh Ban Ch Huy Zetapo c mi tham d tt c nhng cuc mt tinh quan trng ca ng
v cc c s ng." Mt ch th khc yu cu cc chnh quyn nh nc, c bit l nhng
chnh quyn cao cp, phi gip cc B Th Khu y trong vn s dng sc lao ng:
"Cc cn b trong nhng c s kinh t nh nc cao cp c ngha v phi gip cho cc B
Th Khu y v thng bo vi h nhng vn quan trng nht trong vic s dng sc lao
ng".
bo v ng Pht Xt khng b cc cng dn cng kch, nh nc quc x theo di gt
gao nhng ngi lm cng tc ngh thut. Nhng ngh s c t tng chng i ng v
nh nc u b ui khi nghnh ngh thut. Bo Folcser Beobachter, s ra ngy 4.3.1939
thng bo: "B Trng B Tuyn Truyn V Gio Dc Nhn Dn - Gobelx, thi hi khi
ngnh vn ha, nh vn Vener Finc, nh o din sn khu Peter Zahe (Curt Pabxt) v B
Ba Puland: Xelmut But, Vilelm, Maixner v Marnfred Dlugi. V ng thi cm nhng ngi
ny khng c cng b tc phm ca mnh c". Tt c mi chuyn ci, tiu lm chnh
tr nhm cng kch ng Quc X v gii lnh o ng u gp s cn tr ca php lut.
Ngy 20.12.1934, iu lut c bit v s phn bi trong ng c ban hnh, nhng k
"phn bi" phi chu nhng hnh pht nng n nht: trc ht b khai tr khi ng Quc X
thng qua ta n ca ng, sau b ui vic, b bt giam vo tri tp trung hoc b t
hnh, ph thuc vo mc phm ti.
Italia, trong thi gian pht xt cm quyn, cng tn ti iu lut c bit bo v Hi ng
Pht Xt Ti Cao v nhng thnh vin ca n (ngha l Ban Lnh o ng Pht Xt). Nhng
ngi c biu hin chng li Hi ng Pht Xt Ti Cao s b x t hoc pht t kh sai.
G - Nh nc tr lng cho b my ng pht xt:
Nm quyn iu hnh nh nc, ng Pht Xt t m bo cho mnh nhng kh nng ti
chnh v hn. N khng ch trao v tr trng trch cho nhng ng vin ca mnh, m cn
trc tip s dng ngn sch nh nc cho nhng nhu cu thun ty ca n: th nht, tr
lng cho cc cn b ng; v th hai, cp kinh ph cho nhng hip hi v t chc ca
ng. Cc cn b ng nhn lng nh nhng cng chc v nhng nhim v m h hon
thnh, v b mt lng nu nh cp lnh o ng cao hn nh gi l khng xng ng.
Lng ca cn b ng khng ch cao hn, so vi mc lng lao ng trung bnh, m cn
cao hn c lng ca nhng chuyn gia (k s, bc s, gio vin, ha s...), bi v i vi
ch , nhng ngi ny c xem l c gi tr hn nhiu so vi cc chuyn gia; ch da
vo h ch khng da vo cc chuyn gia. Do v vt cht, cc cn b ng c u i
hn nhiu so vi qun chng nhn dn, h tch khi qun chng v to thnh mt tng lp
lnh o x hi c bit m c gi l "tp on lnh o chnh tr".
c im ca tng lp ny khng ch th hin ch n lnh o v iu hnh t nc, m
cn cch sng t bn hnh tin vi kh nng u i v ti chnh. Trong bi cnh , ng
cm quyn pht xt b mua chuc, cn cc cn b ng khng trnh khi tr thnh nhng
k quan liu, gn b vi ban lnh o ng nhiu hn l vi t tng ca ng, gn b vi
ti chnh ca ng nhiu hn l vi qun chng ng vin. iu ny gii thch mt hin
tng, mi thot nhn tng nh kh hiu, rng trong cuc sng tinh thn pht xt nghim
ngt, nhng ngi trong gii cm quyn chp bu, c qung i qun chng xem nh
nhng tm gng trong sng v lng tn ty: Hitler, Goring, Gobelx, Himler, Rozenberg,
La.. - sau tht bi ca nh nc quc x mi l ra mc giu c khng khip qua nhng
khon tin khng l gi nh bng nc ngo Nhng ngi tng khi dy nhng tnh
cm tt p trong nhn dn v th h tr, khi dy lng cm th trc nhng biu hin lc
loi (khng c), nh cp tin ca dn i gi ... nc ngoi, ch yu l cc nh
bng Thy in! Ch vi vic xut bn cun sch Cuc Chin u Ca Ti (Main Kampf),
pht hnh gn nh bt buc, Hitler nhn c 4 triu Dola vo thi k u chin tranh;
Gobelx c ti sn nc ngoi tr gi 4,6 triu Dola; Himler c khong 6 triu; ngi giu
c nht trong gii cm quyn chp bu l Goring, vi nhng bit th v lu i nguy nga, vi
nh tm lt bng vng tm.
ng nhin, ngn sch ca ng khng phi l ngun lm giu duy nht cho b my lnh
o. Cng vi ngn sch ca ng Cng Nhn Quc X, bn ny cn c nhng v tr, trng
trch nh nc ti nhng c s cng - nng nghip then cht, nhng c s m v vai tr c
bit ca ng Pht Xt cn phi c i din c tr lng ca ng. 78 v tr trong cc Ban
Qun tr v C Vn quan st ca 24 tp on cng nghip ln nht u do cc thnh vin
pht xt chim gi. Nm trong tay mt vi trng trch ng, nh nc cng vi v tr i
din danh d cho mt tp on kinh t no , cho php bn chp bu pht xt lm giu
nhanh chng. iu ny ch c trng cho gii lnh o ln, hn l cc cn b ng cp
thp. Khi cng ty cng nghip ln no chn cn b ng, i din cho quyn li ca
n trc ng v nh nc pht xt, l ng nhin n cn nhng cn b cao cp hn cn
b bnh thng. Bi th trong vn ti chnh, gii lnh o ng chp bu v nhng B Th
Khu y c u i hn ht.
Trong vn ny cng th hin r nt bn cht n bm ca ng pht xt. Song song vi b
my nh nc, b my ng - b my trn nh nc ( c, con s ny vo khong 800
ngn ngi) cng c thnh lp nh ch da x hi ca ch . V ngay t u khng
c nhng nhim v c th, b my n bm ny hot ng tch cc mt cch gi to bng
cch t chc nhng cuc diu binh, mt tinh, diu hnh, tun hnh dn ch, tng nim
nhng a danh c cc chin s pht xt hy sinh, cc chuyn bay tp th, cc cuc thi th
thao, qun s, nhng ngy hi dn tc, lm tn hi rt nhiu cho ngn sch nh nc. Ch
cn dn chng ra y "nhng ngy hi" ca ng Quc X ti "Th i Hi" -
Nuernberg. Trong sut c tun l, ng Quc X phi chu ton b ph tn v tu, xe, n,
... cho hnh trm ngn ngi n t mi min t nc.
Nu nh nn dn ch t sn c nguyn tc c bn: "Ai c tin, ngi c quyn lc", th
ti ch pht xt - hon ton ngc li: "Ai c quyn lc, k c tin", v "quyn lc
cng ln, th tin cng nhiu". iu ny gii thch nguyn nhn tranh ginh quyn lc in
lon ca cc cn b ng v nh nc, khc xa vi cch nhn nhn v quyn lc ti cc
nc t sn dn ch. cc nc ny, nhng ngi lm chnh tr c ti sn ring (nh my,
hng, cng ty ...), bi th, v mt ti chnh h khng ph thuc vo nh nc v khng
phi bao gi cng lin quan cht ch n quyn li nh nc, cn vi ng quc x v b
my lnh o ca n, th nh nc l ngun thu nhp quan trng duy nht. Nh vy ng
pht xt, v ng hn l b my lnh o ng, bin nh nc thnh cng c cng
nhau bc lt x hi v nn kinh t quc dn.
2/ ng pht xt - "Nh nc ca nh nc":
Qu trnh st nhp gia ng v nh nc din ra su sc v trit n mc, sau khi kt
thc, khng cn c th phn bit c ng bt u t u v nh nc kt thc u. Cc
t chc nh nc mang trong mnh linh hn ng, cn nhng t chc ng th mang tnh
cht nh nc, quc gia v cnh st quan liu. Nh C.M. Xlobod nhn xt, ng Pht Xt
Italia phi tr gi qu t cho mi quan h thn thuc vi nh nc. N nh mt ci v
ngoi ca mt ng chnh tr v tr thnh mt t chc quan liu s ng: "ng thi vi
qu trnh pht xt ha b my nh nc l qu trnh nh nc ha ng pht xt, bin ng
ny thnh mt t chc na vi, ngy cng da vo b my quan liu v lc lng v trang
nh chnh quyn nh nc".
Nhng khng ph thuc vo vic st nhp ny, ng pht xt vn gi vai tr l ng c
quyn, t hnh thnh nh c quan cao cp, ng trn nh nc. Nh vy ng pht xt
mang ngha "nh nc ca nh nc" ch huy v kim sot nh nc. Hitler tng hi
lng tuyn b: "Khng phi nh nc ban hnh sc lnh cho chng ta, m l chng ta ban
hnh sc lnh cho nh nc." R rng nh nc khng c quyn iu hnh ng pht xt.
Ti i hi ng Niurnberg vo nm 1937, P. Lai nu thnh cng thc v mi quan h
gia ng Cng Nhn Quc X v nh nc nh sau: "ng quyt nh, cn Nh nc thc
hin cc bin php v hnh chnh." Vi sc lnh v cc cng s dn s c ban hnh ngy
26.1.1937, ng Quc X c quyn gin tip kim tra mi cng vic cu cc c quan nh
nc. V t ngy 30.9.1938, cc cn b lnh o cao cp ca ng c quyn kim tra
cng tc ca cc t chc ta n. iu ny c thc hin ngay t nhng ngy u ca
chnh quyn quc x v gi y c php lut ha.
A - ng pht xt ng trn php lut nh nc:
Trong ch c ti, vai tr c bit ca ng pht xt khng ch c th hin s chuyn
chnh c ti v quyn kim sot nh nc m cn ch mi lut l nh nc khng c
hiu lc i vi ng v cc ng vin. Trong ch quc x, cc ng vin khng th b
xt x ti cc ta n dn s thng thng. Khi phm ti, trc ht ng vin cn phi c
"Ta n ng" khai tr khi ng, sau mi chuyn giao cho ta n quc gia xt x nh
mt ti phm thng thng ca Ch Tam. Cc thnh vin SS cng khng th b xt
x nhng ta n qun s, m phi x theo lut ca B Ch Huy SS.
Theo Ch Th c Ph Thng Lnh ban hnh ngy 17.2.1934, cc ta n ng "c mc ch
gi gn s trong sch cho ng v cc ng vin, v nu cn thit c th gt b cng khai
nhng kin phn khng ca cc ng vin. Cc ta n ng ch tun theo s ch o quc
x v khng thuc quyn bt c lnh t chnh tr no, chng ch thuc quyn ca Thng
Lnh. Ni cch khc, nhng ng vin ng Cng Nhn Quc X v thnh vin SS c t
trn cc ta n dn s, khng ph thuc vo chng v c th thay i nhng vn bn tuyn
n chng. Hin tng ph bin l xa n cho bn ti phm c cng lao vi ch , hoc cc
bn tuyn n b nhng c s ng cao cp sa i. Nhng k git ngi Do Thi nm 1938
c tha bng, vi li bin bch: "Trong trng hp git ngi Do Thi c ch hay khng
c ch th vn b xem l khng c ti. Tn y lng mnh, nhng ngi ny tin tng
rng bng hnh ng h th hin nguyn vng phc v Thng Lnh v ng". Nhng
ng vin quc x phm ti u c n x: "Vo nm 1935, mt s cai ngc trong tri tp
trung ci hun Hohstain, b buc ti i x tn nhn vi t nhn. Nhng cn b quc x cao
cp th gy p lc vi cc quan ta, nhng sau khi xem xt, Hitler tha bng tt c"
Vic nh ch khng xt x nhng ti c do cc thnh vin SS, SA, v Zetapo gy ra c
bin bch nh sau: "V nhng hnh vi ny khng pht xut t nhng mc ch thp hn, m
ngc li, chng th hin lng yu nc cao c v gip cho s pht trin ca nh nc quc
x, vic nh ch v n khng nn xem nh nhng trng hp bnh thng trong khi vn
dng php lut." Nhng v git ngi, cp ca v ph hoi trong thi gian cc chin dch
bi tr Do Thi vo nm 1938, c Zetapo, cc t chc ng, cc B Th Khu y, v cc
lnh o chnh tr cao cp iu tra v kt lun nh sau: "Trong cc trng hp ny, khi
ngi Do Thi b git khng c lnh hoc theo lnh, u khng pht hin thy nhng
nguyn nhn xut pht t bn tnh man di". V mc ch ca qu trnh iu tra, do "Ta
n ng" tin hnh ny l nhm: " bo v nhng ng ch ng vin hnh ng xut
pht t nhng tnh cm v t tng quc x cao p nht."
Trong on trch dn sau cng ny th hin r rng tnh cht c bit c bn v lut l
trong ch c ti: ng pht xt ng trn mi lut l nh nc, cc thnh vin v t
chc ng khng b php lut rng buc. y, ta n khng c g khc hn l c quan
trc thuc ca ng pht xt, c ngha v phi thi hnh nguyn vng ca ng: th nht,
cc quan ta u l ng vin; th hai, ta n khng c c quan n lot c lp vi nh
nc v ng. Tt nhin i khi, trong nhng t chc "T Php" c th c c nhng thnh
vin khng ng phi, song iu hon ton khng lm thay i vn . Nhng ngi nh
th thng cn t ra c gng hn bn quc x chnh hiu, v v s cng hin ca h, i
vi ch , c th hin bng nhng hnh ng cn d man hn.
Mt "cn b lnh o ng c trng trch" (B th Khu y hoc B Th Tnh y) c th gy
nh hng hay nh ch v n, c bit l sau nm 1938. Nu b can l ng vin pht xt c
nhiu thnh tch i vi ng, v nu lnh o ng thy b can cn phi c n x, h
thng ch c li tuyn n cho quan ta qua in thoi. y, Tnh Khch Quan khng c
g khc hn l "o nh ca quyn t do hnh thc." Trc tin ngi lm cng tc php l
cn phi ghi nh li ca B Trng B T Php Cerl: "o nh ca quyn t do hnh thc l:
cc ca cng l cn phi khch quan. Gi y chng ta chm n ci ngun ca s
khc bit gia dn tc v php l, v v s khc bit ny, bao gi php l cng c sai lm.
Bi v, th no l khch quan trong cuc u tranh sinh tn ca dn tc? V l do ny, ta
cn t hiu rng php l ca mt dn tc ang u tranh gia ci sng v ci cht, khng
th da trn tnh khch quan cht chc. Mi lun im ca quan ta, cng t vin v lut s
cn phi c xc nh trit trn mt quan im. Khng c khch quan v nguyn tc -
du hiu ca tr tr, xa l v khc bit vi dn tc, mi biu hin ca tp th v c nhn cn
phi phc v cho nhng hy vng ca nhn dn v dn tc." y l nhng nguyn tc c
bn ca php l ti cc nh nc pht xt - Tnh Khch Quan ti li v s bin i ca n
di nh hng ca h t tng pht xt.
on trch dn trn, d sao, cng mi phn nh vn ny trong giai on u ch quc
x, khi nguyn tc khch quan, trong nhn thc a phn ca bn quc x, gn lin vi yu
cu "lch s", vi nhng mc tiu v i ca "cuc cch mng." Vo nhng ngy cui cng
ca Ch, yu cu ti thiu ny i vi mi c quan t php cng tr nn qu quyt v
tro tr. Trong li gii thiu cho tp ch Dax Raix (tp ch l lun cu Gobelx) vo nm 1942
c vit: "Ngi quan ta cng thm nhun t tng quc x bao nhiu, th cng tuyn n
khch quan v cng bng by nhiu."
B - T tng ca ng quc x tr thnh h t tng chnh thc
ca nh nc:
Tht ngy th nu ngh rng s thng nht ca ng pht xt v nh nc ch dng li
vic ch st nhp b my ng v nh nc. Thc cht, s thng nht ny mang ni dung
su rng hn nhiu v bao hm c lnh vc t tng. T tng ca ng Quc X, nhm
xy dng nh nc theo kiu ng mu ng dng vi n, c chuyn giao cho nh nc
v tr thnh t tng quc gia. iu ny cng ging nh l c ca ng Cng Nhn Quc
X tr thnh quc k nc c.
ng Quc X l mt ng c quyn. V vy t tng ca n khng c g khc hn l t
tng c quyn, hy dit mi s cnh tranh ca nhng quan im v nhng t tng khc
n. V s thng tr hp php ca ch ngha pht xt v t tng khng trnh khi chuyn
thnh cung tn v m mui. Hitler tuyn b: "Khi theo ui nhng mc ch nh, cn
phi tiu dit nhng k cn tr". Gobelx cng khai ph nhn mi t duy khc vi t duy
quc x: "Nhng ngi quc x chng ta khng nh, chng ta c quyn. Do chng ta
khng th cho php k no t xem l ng n, bi v iu c ngha: ngi ny phi
l quc x, v nu ngi khng phi l ngi quc x, th khng th ng".
hy dit mi t tng khc v thit lp s thng tr tuyt i cho h t tng cu mnh,
nh nc pht xt x dng nhng cng c khng b c bit. N dng c khng b th cht
v tri tp trung ci hun. y l du hiu c bn ca ch ngha pht xt trong t tng. Ch
nh nc pht xt, mi tn ti hin tng c mt khng hai trong th k 20 - giam ngi
trong tri tp trung ci hun ch v ngi ta ngh khc nh nc pht xt, thm ch k c khi
ngi ta khng th hin cng khai iu (ci gi l "bt giam trit "). Nh nc c ti
khng th cho php nhng cng dn "suy ngh khc bit" c tn ti t do (ngha l
ngoi tri tp trung). Trn quan dim nh nc, nhm t c s thng tr t tng trit
, nhng ngi ny l mi e da thc t, bi v h tung ra nhng d lun c hi, lm
"nh hng n tinh thn" ca nhn dn, lm mai mt s thng nht chnh tr ca "nhn
dn", lm lung lay nim tin cu h i vi s ng n cu s nghip pht xt v s thng
thi ca lnh t.
Chng ta khng nn qun rng nh nc pht xt l mt h thng tp trung lin tc v
nghim ngt, mi b phn ring l lin quan cht ch vi nhau, v khng th chp nhn
nhng lch pha trong qu trnh hot ng. Ch cn mt chi tit khng hi ha vi h thng
c th dn n s v tng th . Th d, ch cn c s t do in n cng cho h t
tng pht xt ph sn, hay t do bu c s ph v ton b h thng chnh tr. i khi mt
phin ta cng khai cng lm lung lay ng k nn mng ca ch ny. V s rng buc
v ph thuc tng h c bit nghim ngt gia cc b phn, ch c ti pht xt tr
nn rt mn cm i vi c nhng bin i nh nht. V vy n phn ng mt cch tn bo.
y l l do ti sao ch c ti pht xt khng th chp nhn v theo di gt gao nhng
ngi c suy ngh v hnh ng t do. y cng l nguyn nhn dn n lng cm th man
di i vi t tng t do ca nn dn ch t sn truyn thng c th hin trong tt c
nhng tc phm v cng trnh ca cc nh t tng v l thuyt pht xt. Ch pht xt
cm th nn dn ch t sn v n chp nhn ci m i vi ch pht xt l v cng nguy
him: s khoan nhng.Nh nc pht xt c th khng do bn phn bit chng tc hay bn
bi Do Thi lnh o, nh Italia v mt vi dng nh nc pht xt khc - khng phi
l iu bt buc - nhng n cn phi cm th tnh a quan im v s khoan nhng ca
ch ngha t do nh mt t tng. Thiu ci , n khng th tn ti.
Khi nhn mnh s cn thit ca bo th trong lnh vc t tng, Hitler tuyn b: "Mt t
tng nu khng mun b hy dit th bt buc phi tr thnh bo th, ngha l bo v tnh
ng n ca nhng quan im v ch th ca mnh trong mi hon cnh. Ngy nay c mt
s ngi khng mun hiu s cn thit ca bo th quc x, nhng trn thc t l nhn
thc v trch nhim." thit lp s thng tr tuyt i t tng ca mnh trong nh nc,
ng pht xt tin hnh hng lot nhng bin php:
1. Vi vic hy dit nhng ng phi khc, ng pht xt ng thi tiu dit c nhng h t
tng ca chng.
2. Kim sot tt c nhng phng din tuyn truyn ca x hi v nh nc (din n,
phim nh, nh ht, pht hnh sch ...)".
3. Tuyn truyn cho h t tng pht xt bng mi phng tin v bin php.
4. Kim sot h thng gio dc t mu gio cho n nm hc cui cng trong trng i
hc.
5. Cch ly h t tng quc gia cc h t tng khc khng th xm nhp c.
Vi mc ch hy dit mi h t tng khc v thit lp s thng tr tuyt i cho h t
tng cu mnh trong nh nc, ng pht xt kt hp cht ch vi nhng t chc qun
chng quc gia tin hnh nhng chin dch su rng, nhm tiu hy nhng tc phm vn
hc dn ch tin b, ty chay nhng truyn thng dn tc dn ch ca nn vn ha i
ngc li tinh thn c ti pht xt.
Trong cuc tranh ginh s thng tr t tng ton din, ng pht xt cn i xa hn na. N
gii tn tt c nhng t chc tn gio, thm ch c nhng t chc lnh mnh nht, khng
lin quan g n chnh tr, nu nhng t chc ny cha trong mnh kh nng no , m
trong nhng iu kin xc nh, c th sinh ra nhng t tng hoc quan nim khc vi t
tng ca ng pht xt. ng pht xt, c bit l Hitler rt cm th o Thin Cha. Ti
bit th ca mnh ti Oberzalberg, Hitler tng tm s vi nhng ngi thn cn:
"Chng ta c ni bt hnh v b l mang mt tn gio sai lm. Ti sao chng ta khng c
th tn gio nh nhng ngi Nht Bn, xem vic hy sinh cho t quc l trn ht? Thm ch
c o Hi vn cn tt cho chng ta hn l Thin Cha Gio, vi s nhn nhc r di ca
n".
Ban lnh o quc x t chc tn cng nh th Thin Cha mt cch h thng. Trong ti
liu mt ca Vn Phng Trung ng ng, vo thng 6.1941 M. Borman vit: "Cn phi
cch ly hn na gia nhn dn vi nh th v nhng t chc cu n, cc mc s. Khng th
nh th tip tc gy nh hng ti nhn dn v lnh o h. nh hng ny cn phi
hy dit trit v mi mi. Ch c chnh ph, ng, cc c s v t chc cu ng mi c
quyn lnh o nhn dn."Tn trm quc x ny khng chp nhn cc mc s gio dc
v dy bo nhn dn, hoc n gin l lm nh hng n cu thnh tinh thn cu h. iu
ny i vi Borman l i ngc li s thng tr t tng cu ng, c xem nh mt tin
. Cn phi ni rng, ch c pht xt c mi tn cng nh th Thin Cha. Pht xt Italia
v Ty Ban Nha khng tn cng tn gio, mc d y nh th v th gii tinh thn cng
c nhng vn v gio dc th h tr. l im ring bit ca pht xt c, th hin
mt trong nhng kha cnh c trng cu ch c ti - tham vng v thng tr tinh thn
tuyt i, iu m c pht xt Italia v Ty Ban Nha u mong mun, nhng cc nc ny
khng bao gi t c trng hp l tng nh ca c, v Italia v Ty Ban Nha, o
Thin Cha l b ch duy nht, khng th chia ct.
ng nhin cuc tn cng tn gio ca ng quc x d tn bo n u cng khng bao
gi t c ch ngha v thn, bi v khng mt nh nc pht xt no c th hy dit
c ton b nim tin. Chng li t tng Thin Cha, nh nc pht xt nhm mc ch
nhi nht mt th t tng khc - t tng quc x ca ng pht xt. ngha cu cuc tn
cng tn gio ny khng phi nhm hy dit nim tin trong nhn thc v t duy, m l thay
th nim tin ny bng mt nim tin khc. Ch ngha v thn thc s ng ngha vi t do
suy ngh, trao quyn t do tinh thn khng hn ch cho cc c th, iu m cc nh nc
pht xt khng bao gi c th cho php.
III/ ng ha ton b i sng x hi:
Trong nhng iu kin ca nh nc c ti, khi nim "ng ha" khng n gin ch l
ng nht i sng x hi bng cch tiu chun ha nn kinh t quc dn. y mun ni
n s ng nht, nh quyn kim sot ca ng i vi nh nc v tip theo l i vi
x hi c thit lp. y l s ng nht chnh tr, thng qua ng pht xt phn
chuyn quyn thng tr ca mnh trn mi lnh vc x hi: ngh thut, vn hc, th hiu,
th vui ... thm ch c nhng vn ni b ca tng gia nh - nhng lnh vc m nn
dn ch truyn thng nm ngoi khun kh kim sot ca nh nc v cc ng phi chnh
tr .
S ng ha bao gm - chng ta hy c h s ca ta n Nuernberg - "Quyn lc ca
ng c tri khp trn mi lnh vc ca i sng x hi v c nhn. ng lnh o nh
nc, ng lnh o cc lc lng v trang, ng lnh o tt c mi c nhn trong nh
nc. ng hy dit mi t chc, mi nhm v mi c nhn khng chp nhn s lnh o
ca thng lnh". S ng ha bt u trc tin lnh vc chnh tr thun ty bng cch bi
b mi hnh thc t tr a phng v ch ngha lin bang. Ton quyn nm trong tay chnh
quyn tp trung ng - nh nc, bin b my lnh o a phng thnh cng c sai
khin, thi hnh mi mnh lnh cp trn giao.
Valter Fric, B Trng B Ni V u tin trong chnh ph Hitler, trong mt bi bo nm
1935 vit: "Mi quan h gia Ch v cc tnh l gi y c xy dng trn nhng
nguyn tc mi m, cha tng thy trong lch s dn tc c. Chnh ph Ch c quyn
lc v bin. Khng ch ring quyn lc m c ngha v ca chnh ph cng tr thnh ca
Ch. T nay v sau ch cn tn ti duy nht mt uy tn dn tc - Ch. Nh vy, Ch
c tr thnh mt nh nc ng nht, v ton b c cu hnh chnh tnh l ch cn thi
hnh theo mnh lnh ca Ch hay trn danh ngha Ch. Bin gii gia cc tnh ch
mang tnh cht hnh chnh, hon ton khng bo v ch quyn cho cc tnh ny.
Vi quyt tm khng g lay chuyn ni nhm bo v nhn dn c, chnh ph Ch lun
lun i theo c vng ngn i ca dn tc c - thit lp nh nc quc x ng nht".
Bi b quyn t tr a phng - bc ng nht chnh tr u tin ca chnh quyn nh
nc - cng c th hin r nt Italia. Bn pht xt nm c nhng yu im ca quyn
t tr a phng xa b n; ng thi xy dng h thng chnh tr tp trung nghim
ngt ca mnh. Nhng yu im ny gm: Quyn t tr a phng khin chng mu thun
vi chnh quyn tp trung, do "a phng v nh nc xem nhau nh k th". Quyn t
tr a phng gy nn nhng cuc tranh chp ngm ngm xung quanh vic bu th trng
v cc c vn khc, bin bu c t cng c thnh mc ch. Ni cch khc, quyn t tr a
phng cn tr nh nc hot ng linh hot, m mi vic ch c thc hin bi "cn b
nh nc c nng lc v trong sch (!), chu s ch o v kim sot trc tip ca chnh
quyn nh nc".
Tt nhin bn pht xt hy dit c quyn t tr a phng, khng phi v lm cho cc
a phng hiu r tnh u vit ca chnh quyn tp trung, m v trc s thng tr chnh
tr ca ng pht xt c thit lp khp ni (bng cch hy dit cc ng phi khc)
v do chng c quyn t do lm theo mnh. Bng sc lut ban hnh ngy 4.2.1926,
ng pht xt thng qua chnh ph Muxolini hy dit mi quyn t tr ca cc a phng v
bin chng thnh nhng chi nhnh ca chnh quyn nh nc tp trung, cng nh trc y
n lm nh th i vi chnh ph v ngh vin; ng thi xy dng nh nc pht xt
ng nht, tc ng chnh xc n tng mt xch theo mun ca ng ny. Mt khi t
c iu , ng pht xt tip tc ng nht ton b x hi. Muxolini ni v vn ny
nh sau: "Chnh quyn cn thng nht v duy nht. Nu khng nh th, nh nc s b tan
r, ngha l ph nhn mt trong nhng kt qu thng li to ln nht ca s nghip pht xt:
phn u cho mt quc gia hng mnh, lu bn v uy tn, lm cho n thng nht tuyt i
nh mt nh nc pht xt thc s . Sau cch mng, ng ta v cc c s ng tr thnh
v kh sng to v l mt trong nhng nguyn vng ca nh nc trung ng, cng nh
cc tnh l".
Qu trnh ng ha bt u trong lnh vc chnh tr v tip din theo hai hng: trong cuc
sng tinh thn ca x hi v trong nn kinh t quc dn. Nhng v nhng iu ny c tin
hnh da trn c s nhng nguyn tc t chc v t tng ca ng pht xt, do trc
tin chng ta cn nghin cu cu trc v nhng nguyn tc ca ng ny. Vic nghin cu
ny l cha kha gip chng ta i su tm hiu qu trnh ng ha c ti:
1/ Vai tr ca ng quc x:
Ngay t u, ng Cng Nhn Quc X c c xy dng vi mc ch iu hnh nh
nc v i sng x hi. Trong iu l ng ghi r: "Chng ta xy dng s lnh o ca
ng trn c s lnh o chnh tr nh nc". ng quc x cng khai ng nht bn thn
mnh vi dn tc c v nhng quyn li dn tc: "ng Cng Nhn Quc X c th hin
quan im chnh tr, nhn thc chnh tr v nguyn vng chnh tr ca dn tc c. Quan
im chnh tr, nhn thc chnh tr v nguyn vng chnh tr ny c t r trong nhn cch
ca Thng Lnh. Trn c s nhng ch th ca Thng Lnh v kt hp vi cng lnh ca ng
Cng Nhn Quc X c, cc c quan lnh o Ch xc nh mc ch chnh tr ca nhn
dn c. Cc cn b lnh o Ch, ngha l cc th lnh ca ng, nm gi huyt mch
nhng t chc ca nhn dn c v cc huyt mch ny quy t vi nhng huyt mch ca
cc c quan cao cp nh nc". c th thc hin c s lnh o ny, ng phi mang
hnh thc mt t chc tp trung nghim ngt, trong mi thnh vin gi vai tr nh mt
ngi lnh thi hnh v iu kin mnh lnh ca cp trn. iu l ng ghi r: "C s t chc
ca ng l nguyn tc tp trung". Tham gia ng l t quyn li ca ng ln trn quyn
li c nhn. Cng lnh ca ng l gio l, khng th nghi ng hay cng kch, vo ng l
phn u ht sc mnh cho ng. "Cng lnh ny - iu l ng vit - cn phi xem nh
gio l ca ng ch. N i hi s phc tng ton din cho phong tro quc x. Phc v
cho phong tro l ng n v cng l phc v cho nc c". V tip theo, cng trong
iu l: "Thng lnh sng lp ng Cng Nhn Quc X c. Ngi cng hin cho ng
tinh thn, nguyn vng ca mnh, v vi s gip ca ng, ngy 3.1.1930, Ngi
ginh c chnh quyn. Nguyn vng Thng Lnh l ti cao trong ng".
ng Quc X l trng hc v s phc tng. Ngi ng vin tt nht l ngi phc tng
v thi hnh v iu kin mnh lnh ca cp trn. Lng tn ty i vi ng l phm cht c
bn trong vic thng cp cn b. "Ch c nhng ngi tri qua trng hc phc tng ca
ng mi xng ng gi nhng v tr lnh o cao cp. Chng ta ch cn nhng cn b lnh
o bit t nng mnh ln. Tt c nhng lnh o chnh tr khng p ng c yu cu ny
cn phi t chc hoc phi b nhim xung nhng cng v nh B Th Chi B, B Th ng
B hc hi thm."
S tht l v hnh thc, ng Quc X c xy dng trn nguyn tc t nguyn, khng ai
bt buc phi tham gia vo ng, v iu ny c ghi r trong iu l. Nhng vi s st
nhp gia ng v nh nc, ng tr thnh mt t chc quc gia, chi phi s phn ca mi
cng dn; ng chia quyn, chia n hu. V nguyn tc trn v th m b ph v hon ton.
Vn ch ring cc ng vin mi c th tr thnh cng chc ca nh nc quc x
khin hng lot qun chng phi vo ng, v nhng ai vo ri th khng th b c
na. B khai tr khi ng l v cng nguy him, cn hn c khi khng tham gia sinh hot
ng. V s rng buc cht ch gia ng v nh nc, "B khai tr khi ng cng ng
thi mt lun phng tin tn ti". Nhng cng chc ng vin phi chu hai tng p
bc: t pha cn b ng v t pha cc th trng hnh chnh, cng l ng vin v c
quan h mt thit vi Ban lnh o ng. y l mt trong nhng trng hp c th, khi
ng pht xt c quyn st nhp vi b my nh nc, tr thnh mt t chc qun s
quan liu, loi b nguyn tc t nguyn v khng cn l mt ng chnh tr theo ngha c
trng ca t ny. Bi v mi ng phi chnh tr u phi da trn nguyn tc t nguyn v
quan im. Mt ng, thnh lp vi lnh o nh nc, khng th khng chp nhn
nhng nguyn tc mun thu ca nh nc: quan liu, tp trung quan liu, uy tn, bo th,
cng p v khng b. y cng l bi cnh mu thun ca ng pht xt trong nhng iu
kin ca nh nc c ti. V hnh thc, trong iu l, ng c xy dng trn mt th
nguyn tc - t nguyn, cn nguyn tc trong cuc sng v tinh thn ni b ca ng li
hon ton khc, thm ch i ngc. Theo iu l, vo ng l t nguyn, cn trn thc t
l bt buc. Bi v mun c v tr xc nh trong cng s nh nc th bt buc vo ng.
Phm cht cng tc, kh nng, bc th cn ng sau mt yu cu cn bn: c phi l ng
vin khng?
Trong ch pht xt, do vic st nhp vi nh nc, ng cm quyn nh mt c nhng
tn d dn ch cui cng trong cuc sng ni b, tr thnh mt t chc cnh st qun s,
gii quyt mi mu thun bng nh t v t hnh. Trong ng khng cn tranh lun, bn
bc chnh tr, nguyn vng cng khai, m ch c s thng nht m qung, s phc tng
ng lot cm lng, do thm v t co ln nhau. Thay cho dn ch l b phi chnh tr, thay
cho cng khai l m m. ng tr thnh hi nhng ngi chung ngh, cng mt t duy, v
h khng dm ngh. V l do ny, Ban lnh o ng khng bao gi b thay i theo nguyn
vng v mun ca qun chng ng vin - mt iu bnh thng i vi mt ng chnh
tr. Trong lch s ca ch ngha pht xt, cha tng c trng hp no m cc ng vin c
th lt Ban lnh o ng v thay th bng nhng ngi mi. Nu c s bin i no
trong thnh phn Ban lnh o th thng l do cp trn tin hnh. Mi thay i lnh
o b gii cm quyn chp bu xem nh du hiu thiu tin tng, lm lung lay nn mng
ca ng v b trng pht d man. Gii cm quyn chp bu nm gi mi phng tin kim
sot v trng pht, trong khi qun chng ng vin hon ton khng c cht quyn hn g,
v thc t khng c kh nng chng i li ng. Qun chng ng vin thm ch khng c
c quyn c pht hnh bo ch, trong trng hp khng ng vi ban lnh o c
th ni ln kin ca mnh. C quan ngn lun ca ng ch cho php qun chng ng
vin c quyn s dng khi h bo v ng m thi. Trong li khai ti ta n Nuernberg,
Goring nu r: "Chng ti thy cn thit khng th bt k xu hng chng i no c
php tn ti. Nu ai cng bit rng, nu chng i li ng s phi vo tp trung ci hun,
iu i vi chng ti rt c li."
c th cnh st trong ng pht xt cn c th hin c bit r vn rng, ng vin
khng c t ri b ng, m ch c ra khi ng khi m nng hoc cht. Trong
trng hp vn c tnh t b ng, ngi cn phi b khai tr. Vic t b ng l khng
th cho php v i vi quan im quc x, c nhn c th khng cn ph thuc vo
ng, thm ch chng li ng.
2/ Cu trc ca ng Cng Nhn Quc X:
Cu trc ca ng Cng Nhn Quc X c c xc nh t mc tiu chin lc ca n -
lnh o nh nc v nhn dn. V th ng c xy dng trn nguyn tc lnh th.
Ch c chia thnh vng (khu), khu chia thnh tnh, tnh chia thnh huyn, huyn chia
thnh x, x chia thnh thn. ng u mt n v lnh th l mt lnh o ng: Th lnh
vng (B th khu y), Th lnh tnh (B th tnh y), Th lnh huyn (B th huyn y), Th
lnh x (B th ng b), Th lnh thn (B th chi b). Lnh o ng Trung ng gi l
Th lnh Ch (Raihxlaiter). Th lnh Ch gm: Himler, Gobelx, Rozenberg, Hex, Lai,
Dare ... Mi Th lnh Ch ph trch mt b phn ca ng. Th d: Gobelx ph trch
tuyntruyn, Rozenberg gio dc t tng v chnh tr cho cc ng vin...
ng u ng l Thng Lnh. Nguyn vng ca Thng Lnh l php lut trong ng. V
Thng Lnh ng thi l Quc Trng (ngi ng u nh nc) nn cn b nhim Ph
Thng Lnh. Ph Thng Lnh lnh o ng theo cng lnh v hng dn ca Thng Lnh.
Trong tp ch ca ng nm 1941, ni v ton quyn ca Ph Thng Lnh nh sau: "Theo
sc lnh ca Thng Lnh ban hnh ngy 21.4.1933, Ph Thng Lnh c ton quyn trn danh
ngha Thng Lnh, quyt nh mi vn v lnh o ng. Nh vy, Ph Thng Lnh l i
din cho Thng Lnh vi ton quyn lnh o ng Cng Nhn Quc X c. Vn phng Ph
Thng Lnh cng chnh l vn phng Thng Lnh. Nhim v ca Ph Thng Lnh l lnh o
nhng vn chnh tr c bn, ban hnh nhng ch th v chm lo sao cho cng tc ng
c tin hnh da trn nhng nguyn tc quc x. Ph Thng Lnh nm gi mi u mi
ca cng tc ng. Ph Thng Lnh l ngi quyt nh cui cng v mi vn trong
nhng k hoch ni b ca ng v v tt c nhng g lin quan n s tn ti ca dn tc
c" (84-705).
Nh vy cu trc ca ng Quc X mang hnh dng kim t thp, y l nhng cn b cp
thp nht v nh l Thng Lnh ca ng. y ca kim t thp ny rt rng. iu ny c
th minh ha bng s liu trong h s ca ng Cng Nhn Quc X nm 1935-1939:
Lnh o ng:
Th lnh vng: 33 (nm 1935); 41 (nm 1939)
Th lnh tnh: 855 (nm 1935); 808 (nm 1939)
Th lnh huyn: 21283 (nm 1935); 28376 (nm 1939)
Th lnh x: 55764 (nm 1935); 89378 (nm 1939)
Th lnh thn: 213737 (nm 1935); 463048 (nm 1939)
Cc cn b lnh o u c b my di quyn. B my lnh o ca vng v tnh c
nhng b phn sau: t chc, tuyn truyn, hc tp, cn b, hnh ng. Nhng ngi cng
tc trong cc b phn ny u c tr lng. Trong thnh phn cc b my ny cn c k
ton, nhng k ton ny khng thuc quyn cai qun ca cn b ng c trch nhim, m
chu s ch o trc tip ca k ton trng ca ng.Trong ng quc x cn c "nhng
cn b danh d", bao gm s lng ng k cc chuyn gia, phn ln l lut s, bc s, gio
vin. H c xem nh cn b danh d v lm vic cho cc u mi x hi. Con s ny vo
khong 140 nghn ngi. Tt c mi c s ng u c quyn hn v ngha v, th hin r
nt c th hnh chnh ca n, sau khi st nhp vi nh nc.
i vi Thng Lnh, iu l ghi r: "Thng Lnh c quyn b nhim cc Th Lnh Ch v
tt c nhng lnh o chnh tr, k c Hi Trng Hi Ph N Ch". Thng Lnh ch c
quyn, khng c ngha v.
Th Lnh Ch khng ch c quyn, m cn c c ngha v. Th Lnh Ch do Thng
Lnh b nhim v chu s ch o trc tip ca Thng Lnh. Vai tr ca cc Th Lnh Ch
l: "Nm gi mi u mi cc t chc nhn dn v nh nc c". Trong iu l ca ng
quc x v cc Th Lnh Ch v nhim v ca chng c ghi nh sau: "Cu trc Ban
lnh o Ch cn phi thit lp, sao cho h thng lin kt gia nhng t chc ng u
tin v Ban lnh o c kh nng nhn bit c nhng yu im v bin i nh nht
trong tinh thn nhn dn". Mt nhim v khc ca Ban lnh o Ch l tuyn chn cn
b lnh o v nhi nht ht kh nng t tng quc x trong mi lnh vc i sng.
B th Khu y cng b my di quyn v lnh o cc c s c ngha v, m bo s lnh
o ca ng quc x trong mi lnh vc ca cuc sng ng v nh nc, hng dn
nhng hnh ng ca ng v cc c s ng, tng cng nh hng chnh tr v t tng
ca ng trong nhn dn thuc vng ca mnh.
B Th Tnh y phi phc tng Khu y, nhng c Thng Lnh trc tip b nhim. Trong
iu l ng ghi: "B Th Tnh y chu trch nhim ton din trc Khu y v nhn thc
chnh tr v t tng ca ng vin v qun chng trn lnh th ca mnh".
B Th Huyn uy phi phc tng Tnh y v c B Th Khu y tng ng b nhim: "B
Th Huyn y chu trch nhim ton din v nhn thc chnh tr ca cc c s, t chc v
nhng chi nhnh ca ng. B Th Huyn y c quyn ph phn mi quyt nh ca B Th
Tnh y, nu nh nhng quyt nh ny mu thun vi quyn li ca ng".
B Th ng B l mt xch trung gian gia cc B Th Tnh y v cn b ng thp nht -
B Th Chi B. Thng thng B Th ng B chu trch nhim v bn hoc tm ph (thn)
v m nhim vic gim st cc B Th Chi B. Theo iu l, B Th ng B c nhim v
nh B Th Chi B.
B Th Chi B thc t l cn b ng duy nht thng xuyn tip xc vi qun chng. B
Th Chi B chu trch nhim v ph (thn) vo khong 40 n 60 gia nh. Theo iu l, "B
Th Chi B khng ch c ngha v bo v t tng quc x v mang t tng ny n vi
cc ng vin v dn chng, m cn phi xy dng s hp tc h tng gia cc ng vin
trong khu vc ca mnh. B Th Chi B c nhim v thng xuyn nhc nh cho cc ng
vin v ngha v thing ling ca h i vi nh nc v nhn dn".
V tr lnh o cng cao bao nhiu, quyn lc trong ng v trong nh nc cng ln by
nhiu.Theo iu l ca ng Quc X, Thng Lnh, B Th Khu y, B Th Tnh y, B Th
Huyn y, B Th ng B v B Th Chi B l "nhng cn b ng c trng trch", h c
ton quyn v cn c gi l "gii lnh o chnh tr" hay "tp on lnh o chnh tr".
ng pht xt Italia v Falanga Ty Ban Nha cng c xy dng nhm mc ch lnh o
chnh tr nh nc v x hi. Tng B Th ng Pht Xt Italia c nhng b phn di quyn
sau: Ban B Th Chnh Tr, Ban B Th Hnh Chnh, cc hip hi t qun, cc c quan in n,
tuyn truyn, cc t chc thanh nin, Hip Hi Ph N, Hi Cc Gia nh Lit S Pht Xt,
Hi Sinh Vin i Hc, Ban B Th Chnh Tr kim tra hot ng ca nhng hip hi sau:
gio vin pht xt, cng nhn ng st pht xt, bu in - in tn pht xt. Cc c s
trong b my ca Falanga cng thu tm quyn lc nh th: Ban i ngoi, gio dc nhn
dn, din n v tuyn truyn, ph n, x hi, cng on, thanh nin, cu chin binh, ti
chnh - hnh chnh.
Mc ch ca ng pht xt - lnh o nh nc v ton b x hi - xc nh nguyn tc t
chc ca n v nguyn tc c bn l tp trung quan liu. Nguyn tc ny c th tm tt nh
sau:
(a) Cp di phc tng v iu kin cp trn.
(b) Cp trn b nhim cp di, t chc cao b nhim t chc thp.
(c) Cp di chu s kim sot v chu trch nhim i vi cp trn.
Chp nhn nhng nguyn tc ny, mt mt ng pht xt b bin thnh cu trc ng cp,
v nu khng xt n s cung tn, th khng khc g mt ng cp nh nc quan liu, cp
di khng c mt cht quyn t ch no; mt khc n tr thnh mt ng qun i, trong
khng cn tranh lun, bn ci, kin cng khai: mi thnh vin u l ngi lnh ca
ng, sn sng thi hnh mnh lnh ca ngi ch huy.
Vo thng 9.1928, B Th ng Pht Xt Italia tuyn b cng khai: "Tht sai lm nu nh
ngh rng, trong ng c s la chn hay cp di c quyn i vi cp trn. Nhng ngi
pht xt khng khc g mt i qun. V i qun th phi phc tng, chin u, hy sinh,
nhng khng th b nhim cp ch huy ca mnh v khng th nghi ng cc mnh lnh".
Vo nm 1922, khi tr li v nhng lo ngi do s pht trin ng qu mc cn thit,
Muxolini ni: "Nhng k lm li c th tham gia ng ca nhng ngi a tranh lun,
ch khng phi l ng bao gm cc chin s nh ng ta. K lut chnh tr ca chng ta
cng ng thi l k lut ca qun s . Nhng chin s tr ca chng ta mun chin u ch
khng a tranh lun. Thm ch chng ta cng khng cho php nhng t chc nghip on
c nh vy. Chng ta s bo v quyn li cng nhn, nhng nu cn, chng ta cng c
th n p".
Chng ta hy c mt on trong li th ca ng vin mi c kt np: "Ti xin th s thi
hnh v iu kin mi mnh lnh ca ngi ch huy, s phc v bng tt c kh nng ca
mnh v nu cn, c bng mu cho s nghip ca cuc cch mng pht xt".
ng gi, tng gi chc B Th ng Pht Xt trong nhng nm 30, cho rng mun c k
lut cho ngi Italia cn phi bt h vo ng. Khng phi ngu nhin m vo thng
10.1937, ng pht xt c ti hn 2 triu thnh vin, v nu k c nhng t chc ph thuc
l 10 triu.
3/ Thu tm ton b dn chng vo cc t chc quc gia:
kt thc qu trnh ng ha, ngha l phn chuyn s kim sot ca ng pht xt
trn ton x hi, ch thu tm mi thnh vin ca mnh vo cc t chc qun chng. R
rng trn thc t, ng pht xt khng th kim sot tng cng dn ring bit. Nhng iu
ny c th t c bng cch sp xp dn chng vo nhng t chc x hi no v t
cc t chc ny di quyn kim sot ca ng thng tr. Nh vy, cc t chc qun chng
tr thnh nhng t chc tip din ca ng hay nh nc (v ng v nh nc st nhp
vi nhau). Bin php chnh tr ny l v cng quan trng trong vic xy dng nh nc c
ti bin h thnh nhng cng c cho mc ch ca mnh, khin h khng cn c th phn
khng. V vy, nh nc c ti c th xem l "x hi c t chc".
Bn quc x bt u thc hin chng trnh ny ngay t nhng ngy cm quyn u
tin. thay th cho nhng t chc qun chng c t thi nn cng ha Vaimar (2) b
gii tn, bn quc x thnh lp cc t chc mi, cn qun chng hn, v t chng di s
kim sot ca ng. Thay cho nhng t chc cng on t do l Mt Trn Lao ng c,
thay cho rt nhiu t chc thanh nin khc nhau l "Th H Hitler", cn nhng t chc thiu
nin trong cc trng hc c thng nht li thnh t chc Nhi ng ("Ngi Cng Dn
Tr"). ng thi bn quc x thnh lp cc hip hi mi: Hi Sinh Vin Quc X, Lin Hip
Ph N, Lin Hip Ging Vin i Hc c, Hi Lut S c, Hi Quc X Cc Gio Vin, Hi
Cc Gia nh Ngi c ...
Cc t chc qun chng ny thu tm ton b nhn dn c. Khng cn cng dn no trn
lnh th Ch m li khng thuc mt t chc hay hip hi no . Vo nm 1939, ch
ring Mt Trn Lao ng c c ti 23 triu thnh vin, "Th H Hitler" - 8 triu. Tt c
cc t chc qun chng u khng c cng lnh ring, v u phi cng nhn v thc hin
theo cng lnh ca ng Quc X; ng thi c xy dng trn nguyn tc ca ng ny:
tp trung, phc tng v ng cp, v.v... V vn ny, Ch Tch Mt Trn Lao ng c,
Th Lnh Ch R. Lai, trong din vn c ti i hi ng ngy 13.1936 ni nh sau:
"Mt trn Lao ng c l t chc ca ng v chu s lnh o ca ng. Cng ging nh
ng, Mt trn Lao ng c cn phi c t t chc trn nguyn tc lnh th". ng pht
xt m bo s lnh o trc tip ca mnh i vi cc t chc qun chng bng cch c
nhng Th lnh chnh tr nm gi v tr lnh o ca nhng t chc ny. ng u nhng t
chc qun chng u l cc ng vin quc x sng s nht: ng u Hi C Kh c l
Speer, Hi Ging Vin quc x l Vexler, Hi Bc S l Coti, Hi Lut S quc x l Tirac,
v.v...
S lnh o ca ng, i vi cc t chc qun chng, c m bo gp i. Khng ch
nhng th lnh cc t chc qun chng l nhng ng vin pht xt sng s, m c nhng v
tr lnh o cc t chc c s ca chng cng u do cc ng vin pht xt chim gi. Nu
khng c s ng ca cn b ng cao cp, lnh o ca cc t chc qun chng khng
c quyt nh nhng vn mang ngha chnh tr v quc gia quan trng. Trong sc
lnh do Hex ban hnh ngy 25.10.1934, ghi r: "Cc cn b ca cc t chc ng, cng
nh cc Th lnh ch, lnh o SA, SS, "Th H Hitler" v nhng t chc ph thuc khc
khng c php tha thun bt c mt vn mang tnh cht chnh tr no vi cc t chc
khc, nu nh khng c s ng ca cn b ng c thm quyn tng ng" . Khi b
nhim cn b "Th H Hitler", cc c s ca t chc ny bt buc phi tham kho kin ca
cn b ng c thm quyn trong vng . Nh vy, "Lnh o ng c quyn bi b
nhng cn b khng xng ng cho vic lnh o thanh nin. V nu trc khng c s
ng ca lnh o ng, lnh o ng c th thay i vic b nhim ny trong trng
hp thy cn thit."
Vic cc t chc qun chng b t di s lnh o, hay ng hn - di s kim sot ca
ng pht xt, khng trnh khi bin chng thnh nhng t chc quc gia (v ng thng
nht vi nh nc). T suy ra rng cc t chc ny bo v quyn li cho nh nc pht
xt, ch khng phi cho nhng thnh vin ca mnh. Chng ta hy ly v d v Mt Trn Lao
ng c. Trc y trong nn Cng Ha Vaimar, t chc tng ng (nhng t chc cng
on) bo v quyn li cho giai cp cng nhn trc nh nc ca gii t sn thng qua cc
cuc biu tnh, bi cng, i tng lng, thay i iu kin lm vic, chng vic ui cng
nhn, v.v... Tt c nhng vn ny b thay i hon ton sau khi Mt Trn Lao ng c
c thit lp. Trc ht, l t tng b ch ca ng khng cng nhn bt k mu thun
no trong quyn li nh nc v cc thnh vin ca t chc ny. Bi cng, biu tnh, v.v...
b cm hon ton v nh th l chng li nhn dn v nc c. Theo h t tng quc x,
nhn dn, nh nc, qu hng v lnh t c rng buc cht ch vi nhau. V v vy,
nu ai chng li mt mt xch bt k no trong chui ny, cng ng thi chm ti ton b
dy chuyn. Nu mt cuc bi cng nhm chng li chnh sch kinh t nh nc, th theo
cch suy lun logic quc x, n ng thi cng chng li qu hng v nhn dn. Do ,
trn danh ngha nhn dn v qu hng, cn phi n p thng thng cuc bi cng ny.
Trong mt ti liu c bit, vic chng bi cng c vch r: "n p thng thng cuc bi
cng u tin l phng php tt nht ngn chn v lm gng cho nhng v ti din
khc". Trong din vn ngy 17.5.1953, R.Lai, Ch tch Mt trn Lao ng c, khi ni v
tnh cht v nhim v ca t chc ny khng qun nhn mnh rng, khng th cho php
cc cuc bi cng xy ra, ch c k th mi quan tm n bi cng" . Khng cn bi cng,
tranh lun, bn ci. ng Cng Nhn Quc X sp xp tt c, hn ai ht ng bit ci g
nn lm, ci g khng nn lm. ng c cng nhn mt cch hin nhin l khng th sai
lm v bao gi cng dn dt nhn dn c (trong c Mt Trn Lao ng c) i theo
con ng ng n nht. V nu con ng ny yu cu s hy sinh, th nhn dn phi sn
sng.
Tnh cht quc gia ca Mt Trn Lao ng c khng ch th hin ch lnh o ca t
chc ny l ng vin quc x, v cng khng ch ring trong lnh vc t tng, m cn c
trong chnh sch kinh t hin thc ca n. Vi sc lut "V Trt T Trong Lao ng", cc hi
ng cng nhn t thi Cng Ha Vaimar u b xa b v thay vo bng ci gi l "Hi
ng Tin Tng". Ch c ch xng v lnh o ng quc x ti c s mi c quyn
c thnh vin ca nhng hi ng ny. Thng 2.1935, h thng "s lao ng" c thit
lp. Trong s lao ng ghi r ni lm vic, ni c tr ca ngi cng nhn. Nu khng c
s ng ca lnh o nh my tng ng th ngi cng nhn khng th t b vic lm,
v khng cn ni no nhn anh ta na. Nh vy nh nc c ti pht xt y li x hi
v sau thi i ca nn dn ch t sn t do, bi b quyn t do lao ng - quyn li u
tin ln nht ca nn dn ch sau s sp ca ch phong kin; ng thi ti lp chnh
sch lao ng cng bc kinh t ngoi l i vi nhng ngi lao ng. V vn ny, h
thng nghip on m pht xt Italia sng lp ra cn hon thin hn nhiu. Muxolini tng
ni: "Nh nc nghip on l h thng in hnh v l nim t ho ca cuc cch mng
pht xt". Bng 12 lin hip ngnh ngh ca cng nhn v ch xng, nh nc pht xt
thu tm ton b x hi cng chng (cng nghip, nng nghip, thng nghip, giao thng
ng bin, hng khng, ng b v ng sng); v k c nhng ngnh ngh t do l
lin hip th 13. Tham gia cc nghip on ny l bt buc, bng cch thu on ph thng
qua h thng hnh chnh.
Vic lnh o v kim sot ca Nh nc i vi h thng nghip on c thc hin nh
"sc lut nghip on" ban hnh ngy 3.4.1926. Theo lut ny, "mi mt dng ch xng,
cng nhn, ngh s, v.v... ch c cng nhn mt hip hi hp php". Khng c php
nhiu hn, v nh th s gy kh khn cho vic kim sot ca nh nc v i ngc li mc
ch c bn ca n - ng nht x hi. i vi nhng hip hi c nh nc cng nhn,
iu lut a ra hng lot hn ch khin chng phi ph thuc tuyt i vo nh nc:
"(1)Cc hip hi khng c lin kt vi nhng t chc quc t, nu khng c s ng
ca c quan nh nc.
(2)Vic b nhim bu c ch tch v th k cc hip hi c s s khng c hiu lc nu
khng c cng vn xc nhn ca b ch qun v s ng ca B Ni V".
Thm ch t ngy 20.3.1930 Hi ng Dn Tc Nghip on tr thnh c quan hp php
ca nh nc, ng u l Th Tng chnh ph . iu ny khng nh ton quyn ca
nh nc i vi cc t chc v h thng nghip on. Thc cht, pht xt Italia l th d
in hnh v vic ng iu hnh b my ca nh nc v thng qua m khng ch ton
b x hi. Nhng nghip on thng tin ca Ty Ban Nha ch l bn sao ca h thng
nghip on Italia. Chng ch khc nhau mt im nh l Italia cc nghip on ph
thuc vo nh nc nhiu hn l vo ng. Cn Ty Ban Nha, Nhng Nghip on Thng
Tin b t di s kim sot v gim st trc tip ca ng Falanga. Nhng d c s khc
nhau trong vic thnh lp cc t chc qun chng ti ba nh nc pht xt, nguyn tc
chung ch l mt - nguyn tc c ti.
Theo nhng ti liu chnh gc, vic ng pht xt sp xp thanh nin vo mt t chc duy
nht khng ch nhm mc ch thu tm v kim sot h nh mt b phn nhn dn, m
cn xem t chc thanh nin nh mt cng c dng gio dc th h tr theo tinh thn t
tng v thc sn sng phc v cho s nghip pht xt. Cng ging nh nhng t chc
qun chng khc, "Th H Hitler" khng c cng lnh ring ngoi cng lnh ca ng
Quc X. Trong tc phm Th H Hitler, Fon Sirah vit: "Nhim v ca ti l gio dc tinh
thn th h tr theo nhng mc ch, t tng v ch th ca ng Cng Nhn Quc X,
ng thi lnh o v t chc h" . Gii lnh o ng Cng Nhn Quc X ch trng c
bit n vn gio dc t tng cho cc thnh vin ca "Th H Tr" theo tinh thn t
tng quc x. Trong mt bi bo v gio dc chng tn gio cho "Th H Hitler",
Rozenberg vit: "Chng ta t c nhng kt qu to ln trong s nghip truyn b t
tng quc x cho thanh nin c. T chc thanh nin Thin Cha Gio ch cn li nhng
nhm nh v sp ti s c st nhp vo cc c s ca "Th H Hitler".
T chc "Th h Hitler" tin hnh nhiu bin php c bit nhm nhi nht t tng quc x
cho thanh nin c, trong c vic m cc trng Aldolf Hitler m ch nhng thnh vin
xut sc c tuyn chn ca t chc Ngi Cng Dn Tr mi c quyn c vo hc . Ban
lnh o ng Quc X t chc "Th h Hitler" nh lc lng cn b d b cho b my nh
nc. ng Quc X ch kt np vo hng ng ca mnh nhng on vin thanh nin "Th
H Hitler" u t nht, v nhng ngi c kh nng lm cng tc t chc th c gi vo
hc ti trng ng cao cp Adolf Hitler. Sau khi tt nghip, nhng ngi ny c m
nhn cng tc lnh o trong b my ng v nh nc.
Nu tin vo nhng bng ghi m ca X. Rausing th bn thn Hitler cng quan tm c bit
n vn gio dc thanh nin theo tinh thn quc x. Hitler xem s phn tng lai ca
ch quc x lin quan cht ch n s nghip gio dc ny: "Ti cn phi tr thnh mt
nh gio dc nghim khc. Chng ta s bt u mt s nghip gio dc thanh nin v i.
Chng ta gi ri. Chng ta khng cn bu nhit huyt nng hi. Chng ta tr nn hn
nht v mn cm. Nhng cn th h tr tuyt vi ca ti! Liu trn th gii ny c g p
hn khng? Cc ngi hy nhn nhng chng trai v nhng c gi tr ny. H tuyt vi lm
sao. Ti s dng h xy dng mt th gii mi. Bin php gio dc ca ti rt nghim
khc. Ti s dng ba o gt v vt b nhng g b h hng. Chng ta s to nn mt
th h tr m th gii nhn vo phi run s. Mt th h tr hng mnh, quyn th, dng
cm v khng h bit run s. Ti mun mt th h nh th. Th h tr c th mang c
nhng gnh nng bt hnh trn vai. Ti khng mun th h tr c nhng biu hin yu ui
v y m. Ti s hun luyn cho h nhng bi tp th lc. Trc ht cn mnh m: l
iu quan trng nht".
Theo iu lut v thanh nin, t thng 12.1936 "Th H Hitler" c tuyn b l t chc
thanh nin duy nht c c quyn t chc v gio dc thanh nin. iu lut nu r:
"Ton b thanh nin c tham gia t chc "Th H Hitler". Ngoi gia nh v nh trng,
thanh nin c cn c gio dc th lc, tri thc v o c theo tinh thn quc x
phc v cho nhn dn v t quc ca mnh. S nghip gio dc ny c thc hin thng
qua "Th H Hitler". Tnh cht quc gia ca "Th H Hitler" c th hin r rng hn trong
mi quan h ca n vi cc t chc nh nc phn ng nht nh cnh st (SS v SA) v
qun i. "Th H Hitler" tuyn chn hng trm ngn thnh vin ca mnh cho qun i.
Gio dc qun s cho thanh nin c ch trng cho tt c mi hnh thc v ty thuc s
thch tng ngi. "Trong cc trng o to cn b ca "Th H Hitler" v c bit l ti hai
trng cao cp u c mn tp bn sng v hun luyn trn hin trng". Nh nc c ti
khng ch quan tm n vic thu tm mi cng dn vo mt t chc no , m cn kim
sot cht ch tng giai on trong cuc i ca h theo la tui:
c:
T 10-14 tui thuc t chc Ngi cng dn tr .
T 14-18 tui - "Th H Hitler".
T 18-20 tui - cc t chc ng SS, SA, v.v...
T 20-21 tui: Mt trn lao ng.
T 21-23 tui - tham gia ngha v qun s .
T 23 tui tr i - tham gia nhng t chc khc nhau ca ch quc x v ng Quc X.
Ytalia:
T 8-15 tui thuc t chc Balila.
T 15-21 tui - Abangard.
T 21-30 tui - Cng an pht xt.
Sau tham gia ng pht xt hay nhng t chc quc gia cho n ht i.
Ty Ban Nha:
T 7-17 tui thuc t chc Mt trn thanh thiu nin, gm 3 bc: con trai - "Mi tn",
"Pelalox", "Thiu sinh qun"; con gi - "Ht xon", "Mi tn" v "Mi tn xanh".
Sau nhng ngi theo hc i hc th tham gia cc t chc nghip on sinh vin quc
gia, cn nhng ngi trc tip sn xut - "Nghip on thng tin".
Vi tham vng thu tm v kim sot tng th x hi, bn pht xt cn thnh lp nhng cu
lc b qun chng, kim sot mi hot ng ca con ngi trong c thi gian ngh ngi.
c, t chc ny mang tn "Sc mnh nim vui". "Sc mnh nim vui" t chc nhng cuc
gp g, ta m, nhng chuyn bay tp th, nhng nhm nghin cu v tt c nhng g m
con ngi c th lm trong thi gian ri, nhng bt buc phi theo tinh thn v nguyn tc
ca cng ng quc x.
Italia, t chc tng t c gi l "Dopolavoro" (ngha en l "sau cng vic"). y l t
chc ln nht c thnh lp t nm 1926 nh mt b phn khng th tch ri cn nh
nc nghip on pht xt Italia.
4/ ng ha cuc sng tinh thn:
Sau khi nm quyn lnh o nh nc v cc t chc qun chng, ng pht xt phn
chuyn s kim sot ca mnh trn ton x hi v cuc sng tinh thn ca n. Vic kim
sot ny c thc hin theo hai cch:
A - Thu tm tng th gii tr thc vo cc hip hi:
Vi tham vng kim sot tng th ton b cuc sng tinh thn, ng pht xt cng p tt
c nhng ngi lm cng tc sng to trong lnh vc lao ng tr c (bc hc, nh vn, nh
th, ha s, iu khc, kin trc, o din, v.v...) tham gia nhng hip hi tng ng.
ngoi cc t chc, hip hi ny th khng ai c th cn l tr thc: nh vn khng cn l nh
vn, din vin khng cn l din vin, nhc s khng cn l nhc s, v.v...
Vo ma xun nm 1935, P. Toliati vit: "Hin nay Italia, khng ai c th tr thnh
nh vn, gio vin, ging vin nu khng phi l ng vin pht xt. iu ny cn c th
hin c nhng ngh t do nh lut s, nh bo ... Tt c u bt buc phi tham gia ng
pht xt, thm ch c bc s: khng phi l ng vin, th khng th l bc s cng chnh".
Ti nc c pht xt, nguyn tc ny cn c th hin trit hn nhiu. Ch th s 112
ca y Ban Vn Ha Ch ngy 20.8.1937 vch r s cn thit "phi thuc mt hip hi
no ". Thc ra vn ny c tin hnh sm hn nhiu bng sc lut ngy
22.9.1933: "Mi sng tc vn ha cn c t chc li". C cu thu tm ny c th hin
nh sau: "Ton b cuc sng tinh thn tp trung ti y Ban Vn Ha Ch di s kim
sot ca B Trng Tuyn Truyn v Gio Dc Nhn Dn - Tin s Gobelx. y Ban Vn Ha
c by ban: Ban nh ht, Ban th hin ngh thut, Ban vn hc, Ban in nh ... Cc ban
vn ha ny thu tm nhng hip hi tng ng. Th d Ban nh ht c nhng hip hi: Hi
Sn Khu c, Hi Din Vin c, v.v...
Cn phi hiu chnh xc ngha ca nhng hip hi tr thc m ch pht xt to ra. Vn
khng phi l s tn ti cc hip hi tr thc - x hi no cng c nhng t chc nh th,
cng khng phi vic bt buc phi tham gia cc t chc ny, m l vai tr ca chng,
b nh nc s dng nh cng c nhm kim sot gii tr thc. Cng tng t nh cc t
chc qun chng quc gia, nhng hip hi tr thc c thnh lp khng phi bo v
quyn li cho cc thnh vin ca chng trc h thng nh nc quan liu, m ngc li -
t quyn li nh nc ln trn quyn li ca nhng ngi tr thc. Thng qua nhng t
chc ny, nh nc pht xt bt gii tr thc phi quy phc. Bi v cc hip hi cng c
xy dng da trn nhng nguyn tc quan liu nh nh nc v ng pht xt: tp trung
cao , phc tng v iu kin cp trn, giao v tr lnh o cho nhng k c cng lao chnh
tr, d sai ... Kt qu l trnh , kh nng, ti nng v thin ti b y li. Mt hip hi tr
thc, m nhim v ch phc tng, nghe li nh nc, theo di nhng t tng v suy ngh
t do vt ra ngoi khun kh ca h t tng quc gia, l mt hnh thc hy dit gii tr
thc. iu ny tht c li cho nh nc, v khng cn dng chnh tay mnh thc hin
mu .
Tp trung cng p tt c nhng ngi tr thc trong mt lnh vc vo mt hip hi, t tr
tu v dt nt, ti nng v tm thng vo cng mt v tr, nh nc pht xt tip tay cho
bn bt ti chng li nhng b c thng thi, gip bn tm thng chng li cc ti nng.
Hn th na, nh nc trao t chc vo tay nhng k dt nt v tm thng chng li
ti nng v thin ti. Trong cc hip hi, bn tm thng, dt nt l nhng k cng tc c
lc vi nh nc chng li t duy v nhng biu hin t do ca ngi tr thc. Nh nc
quan liu v s dt nt lin quan cht ch vi nhau trong lnh vc tinh thn, v nng s
tm thng v v bn sc l mt trong nhng nguyn tc c bn ca ng cp quan liu.
y nh nc pht xt v bn tm thng c cng chung quyn li. Nh nc pht xt quan
tm n vic hy dit t do suy ngh v tnh c lp ca gii tr thc, bi v iu i ngc
li nhng nguyn tc c bn ca n. Nu nh nc c ti cho php t do cng kch, bn
thn ch s b tan r v trong cng cuc u tranh cng khai, nhng nguyn tc quan
liu khng th ng vng trc sc phn khng ca t tng t do dn ch. Do nh
nc c ti cn phi hy dit gii tr thc chn chnh vi tnh t ch, cng kch v c lp
ca h. R rng bn tm thng cng quan tm n nhng vn ny, bi v trong iu
kin cnh tranh t do, chng khng th thng cc ti nng.
Nh vy vi vic thu tm tng th gii tr thc vo nhng hip hi quc gia, da vo bn
tm thng nh nhng ht nhn c bn, nh nc pht xt hy dit gii tr thc chn chnh
v to nn mt gii tr thc gi danh - t xem l chim c lng tin cao nht i vi nh
nc v lnh t dn tc. Tuy nhin i vi nh nc, qu trnh ny c nhn nhn di mt
gc khc hon ton. Theo cc nh tng pht xt, nh nc khng hy dit gii tr thc
m ngc li ch ui nhng phn t "v chnh ph" v "h v" - nhng k ngn chn v
cn tr gii tr thc trong cng tc sng to. Khi nng bn bt ti - nhng k sn sng
cng tc hoc th hin c lng trung thnh ca mnh i vi nh nc, nh nc pht
xt cho rng sng to c mt gii tr thc mi "chn chnh" - gii tr thc sn sng
phc v nhn dn v nh nc, ng thi trao quyn lnh o cc hip hi cho bn bn tr
thc ny.
ng u cc hip hi tr thc c l nhng k bt ti nht. Ch nhim Ban ngh thut l
gio s A. Sigler, k c Hitler ngng m, mt ha s di mc tm thng. Hai bc ha
in hnh ca Sigler - "N Thn Ngh Thut" v "Bn C Cu" - vi tnh thc dng th thin
v nhng chi tit h lu, gy nn ni tht vng v b cho bt c ngi am hiu ngh thut
no. Hi trng hi Gio s l gio s - tin s Sulxe, k khng c ting tm g trong khoa
hc nhng c nhiu cng lao chnh tr ... V sau ht Ch tch y Ban Vn Ha Ch l tin
s Gobelx.
B - Ngh thut v vn hc phi phc tng ng pht xt:
T chc nhng ngi tr thc vo cc hip hi khng ch l mc ch m trc ht l cng
c, nhm nhi nht t tng v tiu chun ca ng cho ngh thut v vn hc. Sau khi
t c s thng tr chnh tr tuyt i trn mi lnh vc ca i sng nh nc v x hi,
ng pht xt khng th cho php vn hc v ngh thut i ngc li nhng quan nim ca
ng v ci hay, ci p, ci xu, ci tt, anh hng, l cng bng ... Ngc li ng cn
phi thy nhng t tng thm m v tinh thn ca mnh bao trm trn mi sng to ngh
thut.
Trn c s lp lun nh vy, ng pht xt t cho l c quyn giao nhim v cho nhng
ngi tr thc, ng thi i hi nhng tc phm ngh thut ca h phi ph hp vi th
hiu ca ng. ng pht xt xem vn hc v ngh thut nh nhng th v kh u tranh
hay s nghip gio dc. Vn hc v ngh thut ch c li cho ng pht xt trong trng hp
duy nht: dng nhng phng tin ngh thut gio dc nhn dn theo tinh thn v
ngha ca t tng pht xt, ngh l mang n cho nhn dn nhng t tng quc x di
hnh thc ngh thut. y vn hc v ngh thut c xem nh cng c tuyn truyn, ch
khc tuyn truyn thng thng l c tnh lu bn v tc ng su sc hn. B th B Tuyn
Truyn Valter Func tng tuyn b: "Tuyn truyn v lnh o vn hc l khng th tch
ri".
Nhng c th thc hin c chc nng ny, vn hc v ngh thut c giao nhim v
trc tin phi i su i st qung i qun chng, tc ng n qun chng thng qua vic
la chn ch sng tc v phng php th hin. Nhim v u tin ny c gi l S
Gn B Ca Ngh Thut Vi Nhn Dn. Tin s Hanx Ciner vit: "Thng lnh mun ngh
thut c phi t nhn dn m ra v v nhn dn phc v . Ngi mun tc ng gio dc
v lun l ca ngh thut cn phi c trau di hn na. Thng lnh mun ngi ha s
c phi t b tnh khng ci m v phi gn gi vi nhn dn v iu ny cn c phn
nh trong vic la chn ch sng tc: cn phi mang tnh nhn dn, d hiu v phi nm
trong khun kh t tng quc x l dng cm v anh hng".
Chc nng x hi m bn pht xt giao cho ngh thut (gio dc nhn dn theo tinh thn t
tng ca ng), cn c th hin r rng hn trong t bo SS i Qun en s ra ngy
25.2.1937: "Chc nng gio dc ca ngh thut l dy bo nhn dn theo ngha lnh
mnh nht ca t ny, bi v n thc tnh trong con ngi nhng tnh cm tt p, khng
nh cuc sng". Cc nh nghin cu lch s ngh thut ca Tam Ch u vit trn
tinh thn ny. Thm ch c nh th Herbert Miulanbah vit: "Nh th chn chnh ln ln
cng vi hnh phc ca dn tc, v c th ng thi mang c ni au dn tc trong tri tim
mnh". c th gn b vi nhn dn, ngi ngh s trc tin phi thng sut s nghip
ca ng Quc X, s nghip m theo t tng ca ng l phn nh y nht quyn li
ca nhn dn. V vy ngi ngh s phi l ngh s ng. Riharg Oringer vit vo nm 1935,
"Nn th ca quc x, v trc tin l nhng lut l c bn ca n, khng phi tnh c nhn
m l tnh quc x n gin v thun ty. Ti khng s khi ni rng, ti mong i mt nn
th ca t ng. ng l th xc ca linh hn quc x, v linh hn quc x sng trong th
xc ca quc x s sinh ra nn th ca in hnh ca mnh".
Vn chnh tr v t tng c u tin trc tin so vi ngh thut v thm m, c th
minh ha bng nhng dn chng sau. Trong bi bo nhan "Nn kch ni trong nh nc
quc x" ng trn tp ch Biune thng 4.1936, tin s Vahter Smit vit: "Ci mi nht l: t
tng chnh tr c u tin v th hin r rng trong vn hc v ngh thut. Th hin trn
thc t nhng yu cu t tng quc x trong i sng ca kch c l nhim v v cng
quan trng, m ngy nay nn ca kch c phi thc hin trc tin".
Mt nh ph bnh sn khu khc, tin s Valter Sang, vit trn bo Berliner Localanxaiger s
ra ngy 17.1.1934: "Bng cch no chng ta th hin c nhng t tng quc x
trong lnh vc ca kch, l vn thi s nng hi. Thay cho thm m, ngy nay ni dung
t tng cn phi l tnh cht quyt nh. Mi tc phm ngh thut u c ch , l iu
khng th chi ci. Ngy nay nhng t duy anh hng v l tng v th gii ang tr v. T
tng chnh tr trong ngh thut pht xt c coi trng n mc ngay c mt cng b can
thip.
Nm 1941 c tc gi vit: "Trong qu kh nc c cha hiu ht ngha chnh tr ca
mt. khng nhn thy rng, ng thi vi vic hp th nhng mt nc ngoi, mt cch
sng v ngn ng ngoi lai cng xm nhp vo t nc. Mt c xem nh l v chnh
tr".
ng nhin trong hi ha v iu khc, nhng t tng quc x c th hin d dng hn
trong ca kch. C v k nhng tranh, tng minh chng cho iu . Mt trong nhng t
tng quc x l mi quan h tinh thn su sc gia nhn dn v lnh t dn tc. Bc tranh
"Chng Con Mun c Gp Thng Lnh" ca Doroteia Hauer th hin nim phn khi ca
nhn dn khi Thng Lnh xut hin. Cc em nh ang tm quanh chn nhng chin s SS
ng yu, cc chin s snh vai nhau to thnh hng, v tt c u ng lng trc Thng
Lnh knh yu.
Th hin tnh yu ca nhn dn i vi ng quc x cng l mt trong nhng nhim v ca
nn ngh thut Ch. C hng lot tc phm iu khc v ch ny: ngi m v con
trai ang ng nhn chn hng v bu tri quc x.
Mt bc tranh th hin nim tin ca nhn dn vo ch c t ti phng lm vic ca
Hitler nh biu tng cho phong tro quc x c ni dung nh sau: Mt cnh ng trng,
pha chn tri ang xut hin mt tri di hnh ch thp gy; nhn dn ang phn khi
chy v pha mt tri quc x vi cnh tay gi v pha trc.
Trong lnh vc kin trc, nguyn tc thng tr l hnh khi th thin v "nhng ng nt li
thi", th hin r nt t tng v tham vng ca nh nc c ti v v i. y l s lc
hu khng th chp nhn, v c l ni ngh thut kin trc tn tin xut hin u tin
Chu u. Ngay t nm 1932, ngha l trc khi bn pht xt nm quyn, theo thit k ca
gio s Valter Gropiux, "Ngi nh Xy Dng" ni ting c thi cng ti Dexau. Nhng
ng nt n gin, hi ha v c bit nh nhng, thanh cnh bin n thnh hnh nh
kiu mu cho kin trc tn tin. Mc d vy, nn kin trc quc x vn ht sc lc hu vi
nhng nguyn tc hnh khi th thin v c in gi mo. Nhng nguyn tc ny c th
hin trong tt c cc cng trnh kin trc cho ng v nh nc, chng mang dng dp lu
i, thnh quch thi phong kin, nhng c xy dng trong x hi cng nghip.
Cc khi nim v anh hng v bi kch cng b thay i do nhng nguyn tc c bn ca hc
thuyt quc x v mi lin quan gia c th v x hi, gia t do v trch nhim. V vn
ny, trong bi bo "Bc ngot trong bi kch" vo thng 9.1935, bo Baustaine Xur Doitren
Nasionalteater, tin s Herman V.Anderx vit: "Vic ph nhn bi kch c nhn thc s l mt
bc ngot cch mng v khi nim bi kch. Bi kch x hi sinh ra trong qu trnh qut khi
v thm d, t nhng nguyn tc t tng quc x c bn v t nhng kht vng v i v
nhng gi tr tinh thn su sc nht ca nhn cch. R rng n khc xa bi kch o tng c
truyn v bi kch c nhn mun thu. Bn thn con ngi khng phi l i tng ca thng
tin, khng phi l cuc sng th gii trong bc tranh v tr. ngha v bn cht ca bi kch
l nhn dn v cng ng, nhng ngi c tn ti trong nhng phm cht v gi tr ca
dn tc c. Ch quc x, nh nguyn vng v gi tr ti cao, chnh l bi kch - bi kch
khng nh cao nht cho cuc sng".
C nhn ring bit khng th l bi kch, bi v trc khi t c iu , c nhn cn phi
l anh hng. M anh hng c nhn th mu thun vi nh nc v ng pht xt, mu thun
vi cng ng quc x. i vi con ngi quc x, iu ny cm k, thm ch khng c
php ngh ti, bi v ng v nh nc l nhng gi tr cao nht trong nhn thc ca cc c
nhn. C nhn no chng li nh nc pht xt l v ngha v xng ng b hy dit nh k
phm ti v khng bao gi c th l anh hng hay bi kch. C nhn ch c th anh hng nh
mt phn t trong cng ng (nh nc, ng, nhn dn) v ch khi phc v cho cng ng
ny. V l do , bn quc x cng nhn bi kch tp th v ph nhn bi kch c nhn.
ngoi tp th v chng li tp th th khng th c anh hng v bi kch c nhn. T y suy
ra mt cch logic rng, nhng i th chnh tr ca nh nc c ti v ng cm quyn
khng th l nhng nhn vt bi kch, v h khng th l nhng ngi anh hng. T y cng
dn n nhng o lut man r ca nh nc c ti: lm nhc, buc ti nhng ti nhn l
phn bi trc khi git h.
c th thc hin c nhng chc nng x hi v chnh tr ca mnh - gio dc nhn dn
theo tinh thn t tng ca ng quc x - ngh thut cn phi gn gi qun chng, r
rng, d hiu, d tip thu, ni c chnh xc vi tt c mi ngi theo mt ngha nht
nh, khng c ch cho nhng cch hiu bng gi. Ni cch khc, yu cu ca ng pht xt
i vi vn ha v ngh thut khng ch gii hn trong vic la chn ch sng tc phi
mang tnh ng, m cn cch th hin ch ny: quan trng khng ch l th hin ci
g, m phi th hin th no cho thnh mt tc phm ngh thut. Tnh thc dng th thin
v chi tit vn vt c coi trng hn c. y l nguyn nhn dn n lng cm th man
di ca bn cm quyn quc x i vi nhng t tng v mi hnh thi ngh thut hin i
(ch ngha n tng, ch ngha tn thi, ch ngha hnh khi, ch ngha hoi nghi). Nm
1937 nhng xu hng ngh thut ny b xem l "ngh thut thoi ha" v b theo di gt
gao. Mn gio u cho cuc bi xch ngh thut hin i l "Trin lm Ngh Thut Thoi
Ha" ti Miunhen vo thng 7.1937 theo sng kin ca gii lnh o ng Cng Nhn Quc
X. Nhn dp ny, Hitler c din vn, trong c on: "Nh vy ti i n kt lun, rt ra
con ng vng chc cho nn ngh thut c v giao cho cng dn mt nhim v duy
nht: bt n i theo con ng m cuc cch mng quc x m ra cho nhn dn c.
y l giai on ca nhng s nghip v i trong mi lnh vc v s tin b ca con ngi,
quan tm khng ch n nhng nhu cu tinh thn cp thit m c ci p l tng cng
khng cn l biu tng ph trng in r v hoang di trong ngh thut, ca nhng tn
d t thi k , ca s m qung mu sc, ca nhng phc tho th nghim ng
nghch bi nhng k khng in v tch s trn y. Nc c ca th k XX l nc c
ca nhn dn, dn tc c trong th k ny c thc tnh v cuc sng, hp dn bi
sc mnh v v p, v l mt dn tc khe mnh v yu i. V mc ch ny, ton b gia
sn ngh thut dn tc cn c gi trn nn tng vng vng v chc chn, cho nhng
thin ti thc s c th pht trin. Thin ti khng phi l khng suy ngh". y l li ph
chun ca ng cho ngh thut hin i. Din vn chng "ngh thut thoi ha" c cc
cn b ng ln nh, cc lnh o nhng hip hi tr thc nhc i, nhc li. Ton b din
n, i pht thanh, phim nh a nhng phn tch v nh gi v din vn ca Quc
Trng. Mt s ngi gi bi din vn ny l lch s, s khc gi l cng lnh, s khc na
gi l m u cho thi k pht trin rc r ca nn vn ha nc c, v.v...
Cc ha s hin i b gi l "nhng k git ngh thut", "nhng k in r", "nhng k thi
nt", "chm tin", cn nhng tc phm ca h b gi l "nhng t tng thoi ha v
thc". Nm 1937 v c nhiu nm sau , xut hin hng lot bi vit chng "ngh thut
thoi ha" di nhiu hnh thc khc nhau: ph bnh, nghin cu ... Sau khi cuc tn cng
chng "ngh thut thoi ha" tr thnh nhim v quc gia, ton b b my nh nc b thu
ht v hng ng chin dch ny. Th d trong mt bi bo c on vit: "T nay chng ta
s tin hnh mt cuc u tranh trit nhm qut sch nhng phn t cui cng ngh
thut thoi ha". S tht l bn quc x dng nhiu bin php "hiu qu" chng li
ngh thut hin i. Chin dch khng b ngh thut hin i kt thc bng sc lut thu hi
nhng tc phm ngh thut "thoi ha" ban hnh ngy 31.5.1938. Theo lut ny, "nhng
tc phm ngh thut thoi ha c lu tr trong cc vin bo tng trc khi sc lut ny
ban hnh v theo nhn xt ca Quc Trng l ngh thut thoi ha, c th s b tch thu
v iu kin v li ch quc gia. i vi nhng trng hp c bit c th p dng nhng
bin php cng quyt hn"."Nhng bin php cng quyt hn" c th hin bng cch
cp "s lao ng" cho nhng ha s hin i khng mun sa cha sai lm v v "s tht"
theo th hiu ca gii lnh o ng Quc X, tc bng ha s ca h v bin h thnh
nhng ngi lao ng th lc thng thng.
Tht ngy th nu ngh rng nhng hnh vi k quc chng ngh thut ny c ch c
tin hnh do ban lnh o chnh tr chp bu. Nhng hnh vi ny cn c bn tm thng
trong cc hip hi tr thc ng h trit . C th l trong nhng t chc quc gia ny, ng
v nh nc pht xt hun th cho b l gin ip ca mnh - bn tm thng v thng
qua chng, ch p nn ngh thut t do v chnh hi y quyn li v s cng tc gia
bn tm thng v ng pht xt lin quan cht ch n mc di con mt ca ngi quan
st bn ngoi, mi vn c th hin nh sau: nhng ngh s "chn chnh" sng to
ngh thut, cn nhng ngi tn tin cn tr h, dn n cn c s can thip ca nh nc;
nh nc lin gt b nhng tr ngi ny v nn ngh thut li c pht trin theo con
ng do ng Quc X vch ra.
Mt cu hi ln c t ra: ti sao nh nc c ti pht xt li theo di v cm th v
ngh thut hin i? i khi ngi ta th gii thch hin tng ny bng ch ngha bi
Do Thi, c bit c v mt phn trong cc ha s hin i l ngi Do Thi. Cch gii
thch ny khng tha ng, bi v phn ln nhng i din ca "ngh thut thoi ha" l
ngi c thun chng. Thm ch mt vi ngi trong cn l ng vin quc x vi
nhng cng hin nht nh cho ng ny. Th d: Emil Nolde vo ng cng thi vi Hitler
v l mt trong nhng ngi sng lp ng ny. Mc d vy, ng ta vn b xem l "thoi
ha" v b chnh quyn theo di. Thc cht mt vi ngi trong nhng ha s hin i b
theo di v h vn tm mn che s tht. Nhng cng ch c vi ngi nh th. Oto Dicx
b xem l "thoi ha" v v "mu xm ca chin tranh nh mu xm", G.Grox - "thoi ha"
v ln n ch ngha bnh trng, Paul Clei "thoi ha" v cc "nh c ti ngh thut" khng
hiu c ngh thut ca ng.
Nguyn nhn thc s l, ngh thut hin i vt ra ngoi nhng khun php m bn pht
xt p t cho ngh thut ni chung - bt ngh thut phi m qung phc tng nhng t
tng chnh tr v nhim v gio dc ca t tng ny. c trng ca ngh thut hin i
l, t do ch th rng ln ca ngi ha s trong vic din gii ch vi nhng tnh cht
ch quan khng trnh khi, khin ngi ha s tr nn t ph thuc vo nguyn vng v
mun ca gii lnh o chnh tr, ngha l tc phm ca ha s tr thnh xu hng chng i
li ch . Nhng iu ny mu thun vi mt trong nhng nguyn tc c bn ca nh nc
pht xt: khng cho php bt k xu hng chng i no. Ngoi ra ngh thut hin i
khng th trng lp vi nhng tiu chun ca nh nc c ti, v n khng th mang chc
nng x hi - chnh tr nhm gio dc nhn dn theo tinh thn t tng pht xt. iu ny
hon ton khng th thc hin c, bi v ngi ha s c quyn t do rng ln khi th
hin ch , c th cho ch nhng ni dung khng li cho ch chnh tr; hn na ngh
thut hin i cho ngi xem t do phn tch, ph thuc vo trnh , cm hng v kinh
nghim c nhn ca h, v iu ny r rng khng ph hp vi li t duy bt bin ca
ng.
lm sng t vc su ngn cch gia nhng t tng chnh tr - vn ha ca nh nc
pht xt v bn thn ngh thut, chng ta s dch mt s li pht biu ca cc nh vn ha
quc x v nhng yu cu i vi ngh thut. Vo nm 1937, Gobelx nu quan im ca
mnh nh sau: "Ngh thut c trong nhng thp k ti cn phi anh hng, st thp, th
mng, khng mm yu thiu ni dung, cn mang tnh dn tc, vi bu nhit huyt nng
hi, ngh thut hoc ng thi va c ngha v v trch nhim, hoc s tr nn v ngha".
Tin s Adolf Fiolner tr li nh sau v cu hi ngh thut mi cn phi nh th no:
"Hnh thi phi d hiu v r rng. Ni dung phi ni c vi tt c mi ngi. Ni dung
ngh thut phi phc v mc ch gio dc t tng cho nhn dn. Ngh thut cn phi
mang sc sng nh trc y. Ngh thut cn phi mang t tng n cho nhn dn. Ngh
thut cn phi pht hin nhng biu tng mi m ca dn tc".
Di u "Vn hc c - Th hin Cm hng Yu i Quc X", bo Filmcurner vit:
"Ch quc x giao cho cc nh vn nhim v cng c sc mnh. N i hi tinh thn
trch nhim v iu kin trc cuc sng".
Tm li, yu cu ca bn quc x i vi ngh thut l: ngh thut khng c xa ri qun
chng, v chnh tr, c nhn, hoi nghi, h v, mm yu, tn tin, v chnh ph; v ngh
thut cn phi lin quan mt thit vi qun chng, i theo con ng m cuc cch mng
quc x vch ra (Hitler), anh hng, th mng (Gobelx), ng thi va c ngha v v trch
nhim, hin thc, phc v mc ch gio dc t tng cho nhn dn, r rng v d hiu cho
tt c mi ngi, khng nh cuc sng, c hy vng. Tc phm ngh thut no khng p
ng c nhng tiu chun thm m trn ca ng v ch quc x th khng c quyn
tn ti. i vi nh nc pht xt, nhng tc phm nh th khng phi ngh thut, m l
chng i chnh tr v cn phi hy dit. Gyom Vaix, mt trong nhng k cng tc c lc
cho Gobelx, tng pht biu nh sau: "Nu mt tc phm ngh thut c th hin v
nhng t tng quc x, chng ta cn phi khch l. Cn ngc li, khng nhng chng ta
c quyn, m cn c ngha v phi hy dit n. Ph bnh ngh thut khng phi l vn
thm m, m l chnh tr thun ty".
C - Chn chnh khoa hc v i ng cn b khoa hc:
Trong lnh vc khoa hc, ng quc x cng thi hnh nhng chnh sch nh trong vn hc
v ngh thut. Nguyn tc c bn l, nn khoa hc v s nghip nghin cu khoa hc phi
phc v cho s nghip ca ng, v ch nh th mi c li cho x hi. T y suy ra nhng
kt lun c th nh sau:
(1) Ton b nn khoa hc v s nghip nghin cu khoa hc phi c xy dng theo tinh
thn t tng v nhim v ca ng.
(2) Nhng cn b khoa hc khng p ng vai tr ny cn phi sa thi khi trng i hc
v cc c s nghin cu, ng thi thay th nhng cn b quc x tng tri.
Thng 7. 1934, Hi ng i hc gm nhng cn b ng di s lnh o ca Alfred
Rozenberg c thnh lp "vi nhim v: kim tra t cch ca tt c cn b khoa hc trong
cc trng i hc v nu c nhn xt tt th gi danh sch cho Hi ng B trng". Bng
cch , vic b nhim cn b trong cc trng i hc ph thuc hon ton vo ng pht
xt. Kt qu l hng lot cn b khoa hc b sa thi v quan im chnh tr hay v ngun gc
"khng thun chng". n gia nm 1937 con s ny ln ti 1684 ngi, trong c cc
gio s Guxtax Fon Berman, Emel Lederer, Edauard Norden ... Ngoi ra cn c 5 ngi
tng c gii Nobel: hai nh vt l - Albert Ainstain v Macx Born, v ba nh y hc. Ch
ring trng Tng Hp Berlin c ti 230 ging vin b thi hi.
Sau khi vn cn b c gii quyt bng phong tro "lm trong sch" i ng, ng
pht xt chuyn sang phn cng vic tip theo: nhi nht t tng quc x cho sinh vin v
cn b ging dy, v chn chnh li cng tch nghin cu khoa hc cho ph hp vi nhim
v chnh tr ca n. Trong cc trng i hc, mn chnh tr ton cu tr thnh mn hc bt
buc, v nh m mt lot b mn "khoa hc" xut hin: kinh t ton cu, chin lc
ton cu, php lut ton cu ... V nh vy, ci gi l "ng ha chnh tr ton cu" (thut
ng ny do bn quc x s dng u tin) cc mn khoa hc c hnh thnh.
Ni dung ging dy trong cc trng hc cng c ci cch theo tinh thn "l thuyt chng
tc". Hitler dy: "S nghip gio dc cn tin hnh lm sao cho tr em c ngay lp tc
hiu c ngun gc thng ng ca mnh". Trong cng tc nghin cu khoa hc, khu
hiu cao nht l: phc v ch quc x v t tng quc x l trn ht. Kt qu cui cng
l, trong tt c cc ging ng v c s nghin cu, s thng tr ton din v khng th
tch ri ca ng quc x c thit lp - thng tr k c v vn cn b, cng nh mc
ch, ngha v bn thn nn khoa hc.
"T do sng to" v "quyn t tr ca cc trng i hc" b hy dit hon ton. Hn th
na, cc trng i hc cn bt u b cng p. Nh t tng ca ng - Alfred
Rozenberg, khi tr li nhng cng kch nc ngoi v nhng hnh ng chng "t do sng
to" trong nc c ni nh sau: "Khng bao gi ng e da quyn t do nghin cu!
Trong cng tc nghin cu khoa hc khng h c mu. Nhng binh s SA r rng
mang li cho s nghip nghin cu ca nc c nhiu hn, so vi mt vi gio s trong
cc trng i hc. Do phong tro cch mng c quyn n nh nhng lut l ca mnh
cho th gii mi". a phn gii tr thc cng tc vi ch v t thanh minh rng, nh th
cng l phc v cho nhn dn. Nhng nguyn tc dn ch tt p nh t do ngn lun,
quyn c lp cho cc nh bc hc b y li v b hy sinh cho "nhng quyn li dn tc".
gn nh l s quy phc ca gii tr thc trc nh nc pht xt.
!!!5. Mu thun gia ng pht xt v gii tr thc chn chnh:
T chc nhng ngi tr thc vo h thng hip hi quc gia, nhi nht cho h t tng,
tinh thn v thm m quc x, ng pht xt thc cht l tc i ca h mi quyn t do,
bin h thnh nhng phn t l thuc vo ng cp quan liu. ng pht xt ch trao quyn
t do cho nhng k sn sng phc v v cng tc c lc vi n. Nhng ai khng ng vi
ng th khng th c quyn t do ny v khng cn l tr thc.
Trn y, ng pht xt xut pht t hc thuyt ca mnh v nh nc v x hi, nh nc
v c nhn. Theo hc thuyt ny, c nhn lun lun phi phc tng "tp th", "cng ng".
ng ngoi cng ng v chng li cng ng th khng th cn l c nhn. Tin s Oto
Ditrih, mt trong nhng nh l lun ca pht xt c vit: "Cng ng l, v bn thn n l,
ci mang n c nhn xng ng. Con ngi l c nhn, khng phi v t n th hin nh
vy. Con ngi l c nhn ch khi thng qua qu trnh sng to trong cng ng v v cng
ng. C nhn ch l "ci ti" nh nhoi, c c. Do ngi no khng t r c bn thn
mnh, thng qua cng ng hay thng qua s cng nhn ca cng ng th khng th l c
nhn."
Ni cch khc, ngi tr thc ch l c nhn khi lm vic cho cng ng quc x (nh nc,
ng, nhn dn, tp th ...) v c cng nhn c cng hin cho "cng ng". Cn nu
ngi tr thc chng li mt dng cng ng no , th d ng pht xt hay nh nc, th
khng th l c nhn na v cn phi hy dit bng mi cch. Tt c nhng k th ca nh
nc pht xt u khng cn l nhng c nhn: h l nhng k phn bi, tro tr v sa a
... T y cng ny sinh vn v t do. Oto Ditrih vit tip: "Mi khi nim v t do m
khng xut pht t cng ng l sai lm v khng th ng dng cho bt k nhn thc no
trong mi lnh vc ca cuc sng chung. T do nh th khng c tc ng khng nh, m
ph hy cuc sng. Do ci gi l "t do c nhn" nh nhng ca n khng nh
mt cch thiu suy ngh khng phi l ci m thin nhin trao cho con ngi. Thin nhin
ban cho con ngi nhn thc v cng ng v con ngi c sinh ra trong cng ng. T
do c nhn l t do "t ci g", l v trch nhim, hn n v s dn n v chnh ph
(t do c nhn = v trch nhim v hn n = v chnh ph! tht l li t duy pht xt in
hnh! - J.J). T do sng to l t do "v ci g", y l t do ca c nhn, t do sng to ca
con ngi cho cng ng. y mi chnh lt do thc s duy nht v xng ng vi tn gi
ca n. Cuc cch mng quc x v t tng mang n cho chng ta khi nim ng
n ny ca t do v lm cho n tr thnh thc tin sng ng. Ci m bn c nhn ch
ngha gi l t do v mt vi k t do ch ngha tuy khng ni ra nhng thc cht rt mong
mun, khng phi t do m l v trch nhim. T do "v ci g", t do sng to cho ch
quc x - t nc chng ta khng cn phi mong c, bi v n c sn."
Nhng gi s c ai khng mun sng to cho ch quc x? gi s c ngi mong
mun nh nc v ng pht xt tr t do, ngi c c t do khng? V nhng cu hi
ny, Oto Ditrih tr li cng khai: "Nhng bt k nhng phn tch trn, gi s u vn
c ngi i hi t do, th nht nh l nhng k khng ng v chng li cng ng
quc x ca chng ta. T do nh th l t do ph hoi v ch k, v chng ta khng th cho
php nhng k c quyn nh vy. Chng ta ch mang n t do sng to, t do thc s
c li cho cng ng".
Nh chng ta thy, nhng ngi khng mun cng tc vi nh nc khng nhng khng c
quyn t do sng to m cn b xem l "ph hoi" v "ch k" v s b theo di. Pht xt
Italia cng t vn c nhn - x hi theo cch . "Dn tc Italia l mt c th sng, m
mc ch, s tn ti v phng thc sng mnh m hn, lu bn hn mi c nhn v hip
hi ring bit". Guido Bartolto, mt trong nhng nh l lun pht xt, trong tc phm ch
pht xt v dn tc cn xy dng r rng hn nguyn tc c bn ny: "i vi chng ta s
khc nhau l: theo ch ngha c nhn th c th lm ch tng th, cn theo ch ngha
cng ng - tng th lm ch c th . Gia hai lnh vc ny l ch ngha nghip on, nh
m c th v tng th tn ti hi ha".
S khc nhau gia ch quc x v pht xt ch l: ch pht xt (Italia) du sao cng
th dung ha gia tng th v c th, mc d iu khng bao gi t c trong nh
nc c ti. Nh nc c ti khng th chp nhn bt k mt s khc bit no i vi
chnh n, khng chp nhn nhn bn, thm ch k c nhn bn ca mt nghip on. Vn
quan trng l: nh nc phc v c nhn, hay c nhn phc v nh nc, c c v
Italia u cng nht tr hon ton nh nhau - s phc tng v iu kin ca c nhn i vi
nh nc. T y dn n "t do" ca c nhn lm vic cho nh nc. Ngay t nm
1933, tn quc x Gotfrid Buen, trong bi bo "Nh nc mi v bn c nhn ch ngha",
nu chnh xc nguyn tc c bn ny ca ch c ti: "T do tinh thn? Tr li: phc v
nh nc."
Nhng mc nhng iu kin khc lit trong nh nc c ti, mc d khng c kh nng
to nn xu hng i lp, sm hay mun dng ny hay dng khc, mt xu hng nh th
nht nh s xut hin. l quy lut bi v ngay c nn bo chnh d man nht cng
khng th tiu dit c t duy. Hn th na, bn thn nh nc pht xt, mt mt tiu dit
t do t duy, mt khc li bt buc phi khuyn khch n khi lc hu so vi nhng nc
dn ch, hay t ra khi lc hu trong lnh vc khoa hc qun s. Nhng t duy d dng
chuyn sang t duy t do, thnh mu thun vi li t duy ang tn ti. T y tt yu s
sinh ra xu hng chng li ch .
Trong giai on cc thnh ca nh nc pht xt, khi nhn dn cn m qung tin tng vo
nhng t tng ca n v i theo n nh thi k u chin tranh c, xu hng chng i
ny mang tnh tiu cc, b c lp, v khng c nhn dn ng h. Khi xu hng ny
c th hin di dng t nn nc ngoi hay "n dt trong nc". n u chin
tranh, hng trm nghn nh bc hc, nh vn, nh th ti ba nht ri b nc c, sng
t nn nc ngoi. Mt b phn khc trong gii tr thc, v l do no m khng th sng
t nn v khng b nm vo cc tri tp trung ci hun, chuyn sang sng "n dt trong
nc", ngha l khng lm vic cho nh nc, m lm vic cho chnh bn thn mnh v ch
thi. Trn quan im chnh tr, kiu chng i ny, d khng gp phn lm lung lay ch ,
vn l biu hin ca tinh thn dng cm. N i hi quyt tm v sc chu ng, v th mt
khi tinh thn cn nhng ngi ny thng t kt thc i mnh.
Tip theo, cng vi s suy yu dn ca nh nc pht xt, xu hng chng i ny ngy
cng tr nn tch cc hn. Nhn thc nh nc qun quanh khng li thot, chuyn t m
mui sang qu quyt. Lc ny nhn cch con ngi b chia thnh hai na i khng - mt
mang tnh x hi v mt mang tnh c nhn. Na nhn cch mang tnh x hi vn thc hin
nhng nhu cu ca nh nc, na nhn cch c nhn ch c th hin trc nhng ngi
thn thch. S qu quyt l c tnh x hi tng th trong giai on suy thoi t tng ca
ch pht xt. Mi ngi u ni nhng iu tri vi suy ngh, tn thnh nhng vic m h
khng bng lng, ng thi cng kch tt c nhng vn ny trc nhng ngi thn
thch. Tuy nhin, trong trng hp ny s qu quyt du sao cng l biu hin cao nht
trong qu trnh tin ha ca nhn thc x hi ch pht xt, bi v ngi ta bt u
nhn ra s tht. Nu nh s cung tn l nim tin m qung, th s qu quyt l t duy
phn khng ngm ngm, cha th hin cng khai.
Trong hon cnh , gii tr thc cha dm thng thng cng kch ch pht xt, bi v
ngi ta ch dm ni s tht nhng ni kn o v tin cn, cn ngoi x hi tt c u
bt buc Hnh ng cao nht m gii tr thc c th lm lc ny l, dng nhng s kin hay
hnh tng lch s ni ln nhng vic hin ti ang din ra. Th d nm 1935, Vener
Bergengruen vit tiu thuyt Bo Cha v Quan Ta thc cht l "kn o buc ti Hitler".
B. Breht, nm 1934, vit Nm ci kh cho nhng ngi vit v s tht nh sau: "Ngy
nay, nhng ai mun vch trn s gi di v quyt tm vit v s tht u phi vt qua t
nht 5 ci kh. Cn phi dng cm vit v s tht, v u ngi ta cng cm; Cn phi
c tr tu nhn ra s tht, v u ngi ta cng giu; cn phi thng minh bin s
tht thnh v kh u tranh; cn phi c kh nng chn nhng ngi c th s dng v
kh ny; v cng cn phi khn ngoan truyn b s tht cho nhng ngi ny".
u im ca cch phn khng kn o ny l, tc gi ca n c th lun lun t bo v .
Ngi ta ch c th nghi ng, ch khng buc ti c tc gi, v bao gi cng c th ni,
rng khng c ch nh nh th. Nhc im ln nht ca cch phn khng ny l khng
phi ai cng hiu v du sao th vn ny cng vn khng c t ra mt cch cng khai
nh nhng vn cn gii quyt hay cng lnh hnh ng. Ngoi ra nhng ngi vit theo
cch ny lun lun c cm gic v kim duyt pht xt, dn dn n t kim duyt v lm
gim kh nng sng to. Nh vn B o Nha, Fereir Di Kastru, vit: "Mt cu hi lun lun
m nh chng ti: liu ngi ta c cho in khng?".
Ch c nhng ngi tr thc vt qua c vng ma thut ca cch t duy qu quyt ny,
dm vit v nhng iu m mi ngi vn trao i kn o vi nhau, mi t thnh h
thng nh cng lnh nhm chng li h t tng pht xt. Bng cch , h tr thnh
ngi cch mng, t nhim v cho mnh trn bc ng cng danh v khng qun ngi
nhng nguy him c th xy ra. ng thi nhng ngi ny tr thnh nhng di din cho
giai on th ba trong s pht trin ca cch t duy l thuc, khi nh nc c ti tr
nn yu ui, n mc khng cn c th gy nguy him n tnh mng nhng ngi chng
i v khi s tan r ca n tr nn r rng. Khi nhng ngi phi sng gi to vt b
ci mt n x hi v th hin khun mt thc s ca mnh. Gi y h cng khai ni nhng
iu m h suy ngh.
Do nhng d kin qu dn dp (chng ta khng nn qun rng, ch quc x ch tn ti
vn vn 12 nm v 4 thng!) nc c khng tri qua giai on ny. Din bin kinh hong
ca chin tranh to iu kin cho b my khng b ca nh nc - Zetapo v SS - n
p thng thng mi xu hng chng i. Ngoi ra, trong ngn la chin tranh tn khc,
nhng sng to ngh thut theo hng ny rt kh c th tr thnh trung tm ca cuc u
tranh chng ch . Trong nhng iu kin nh th, o chnh qun s l hnh thc thch
hp v hiu qu nht. Giai on th ba ny ca qu trnh t duy l thuc, trong hnh thc
in hnh nht, ch xy ra duy nht ti nc Ty Ban Nha-Franco sau chin tranh. Trong giai
on ny, gii tr thc da vo cc tng lp x hi, bao gm nhng i th ca nh nc
pht xt, cng khai ng ra chng li nh nc. H tr thnh nhng nh cch mng, hay
ng hn, nhng ngi dn ch, bi v lc ny nhng nguy him khng cn ng s nh
trc na.
IV/ T duy uy tn vi s sng bi lnh t dn tc:
Trong lnh vc tinh thn, nh nc pht xt l nh nc uy tn. Bi v nguyn tc t duy cao
nht trong ng cp tp trung quan liu cao ca nh nc tr thnh uy tn, thnh nim
tin m qung vo s ng n ca n. Uy tn c xem nh tiu chun cao nht ca s
tht: khng phi uy tn ph thuc vo s tht, m ngc li - s tht ph thuc vo uy tn.
Ngi ta ngm ngm cng nhn rng, trong h thng ng cp quan liu, cp cng cao th
suy ngh cng t sai lm v c nhiu kh nng hn cha ng s tht. Vi cch t duy
ny, cp cao nht, nm trong ty mi quyn lc, c xem l cha ng s tht tuyt i,
khng cn phi bn ci hay nghi ng v i hi phi c phc tng v tin tng v iu
kin. Thiu nim tin ny, c cu khng th tn ti. y l du hiu c ngha c bit
quan trng i vi nh nc c ti n mc, sau ngy 20.7.1944 chnh n "ta n nhn
dn" nh xut o lut vi mc ch theo di nhng ngi nghi ng Thng lnh v
thng li cui cng.
Nhng khi ni n li t duy uy tn nh mt du hiu c bit trong i sng tinh thn ca
nh nc c ti, cn thit phi xc nh c th hn vn ny. Tt c mi ng cp quan
liu, mi ch qun ch, ch t bn, chim hu n l u c mi t duy ny, ch
khng phi ch ring nh nc pht xt. Ci mi, cng hin "chnh hiu" ca ch pht xt
trong lnh vc ny l t duy c ti, c phn chuyn tng th khng ch ti cc c quan,
cng s nh nc, m cn c trn ton b x hi, cc t chc qun chng, n tn nhng
c s cng nghip, ni m nhng ng ch c xem nh "th lnh" ca nh my, cng
xng ... "Nguyn tc tp trung" c nng ln thnh nguyn tc lnh o ti cao trong i
sng chnh tr, kinh t v tinh thn ca Tam Ch v c php lut bo tr . Italia,
di hnh thc khc - thng qua yu cu phc tng - li t duy uy tn c phn chuyn
tng th .
1/ Uy tn v sng bi:
Trong ch c ti khng th tn ti uy tn chnh tr thc s. Uy tn thc s ch c trong x
hi dn ch, ni mi c nhn cnh tranh trong cng mt iu kin v ai c kh nng hn,
ngi s chin thng. Ch c trong nhng x hi m ti nng lun lun thng tm thng
v bt ti.
Do cu trc ng cp nghim ngt trong nh nc c ti, "uy tn" ph thuc vo quyn lc
ca cc c nhn ch khng ph thuc vo phm cht cng tc v trnh tri thc ca ngi
. Nhng v quyn lc ph thuc vo v tr cao thp trong ng cp quan liu, suy ra rng
"uy tn" ph thuc vo a v chim gi. Nh vy ci quan trng khng phi phm cht v
kh nng ca con ngi, m l a v chim gi, thm ch khng ph thuc vo vic leo ln
a v bng cch no, c xng ng hay khng. Ngi ta cng nhn mt khi c v tr
no cng ng thi c phm cch cn thit, rng cp trn thng minh v cng bng
hn cp di. y l nguyn tc c bn khng th thiu cho mi ng cp quan liu. Nhng
c th c bit ny ca nh nc c ti che ch cho n khi l nguyn hnh l ch
chnh tr v phn ng. ng thi chng gip chng ta pht hin ra mt c tnh c bit
khc: khng tn ti nhng c nhn, nhng cng dn v i c vai tr x hi khng ph
thuc vo nh nc.
Trong nhng iu kin ca nn dn ch truyn thng, c bit l trong giai on pht trin
ca n c th tn ti nhng c nhn i din cho x hi trc nh nc. H l nh vn, din
vin, nh bc hc hay nhng ngi hot ng chnh tr ti nhng xu hng i lp. Do s
cng hin ca mnh cho x hi, nhng ngi ny c vai tr chnh tr i vi nh nc. Bi
vy h c th i din cho nhng b phn, nhng nhm cng dn, ng ra ph phn nh
nc hay cn b lnh o ca cc c s nh nc.
Trong nh nc pht xt khng c cc cng dn, m ch c nhng k phc tng, bt buc
phi phc v v thi hnh. Nh nc pht xt phn chuyn nhng nguyn tc ca ng cp
quan liu trn c x hi cng dn. X hi khng c cht quyn t ch no i vi nh nc
ch ng ni g n xu hng i lp. Trong hon cnh , ng nhin nh bc hc hay
ngi lm cng tc ngh thut khng c th i din cho nguyn vng x hi. Trong nh
nc c ti, c th c nhng nh vn ln, nh bc hc ln, nh trit hc ln, song h
khng th tr thnh nhng cng dn, m ch l nhng cng dn ng tic, run s rc
quyn lc ca ng v nh nc pht xt quan liu. Trn thc t, ch c bn cm quyn ca
ch pht xt l i din duy nht cho x hi cng dn. Quyn thng tr chnh tr bo tn
trn mi lnh vc ca cuc sng x hi cho php chng t khoc cho mnh nhng c tnh
tt p nht: thng minh nht, uy tn nht, cng bng nht, nguyn tc nht, trong sch
nht, v.v... Nhng ch l nh ho quang gi to, xut pht t quyn lc chnh tr v hn.
Trong nh nc pht xt c th ni, cm quyn khng phi v thng minh, m "thng minh"
v c quyn, cm quyn khng phi v trong sch, m "trong sch" v c quyn, cm quyn
khng phi v c nguyn tc, m "c nguyn tc" v c quyn, gi v tr lnh o khng phi
v uy tn, m "uy tn" v l lnh o chnh tr .
Trn c s nhng phn tch trn, chng ta rt ra mt kt lun quan trng rng, trong nh
nc c ti khng c v khng th c nhng uy tn chnh tr thc s, bi v con ng duy
nht t c uy tn l tham gia cng tc vi ng cp quan liu, ngha l mun c uy tn
th trc ht phi l ngi ng, ngi nh nc. Trong vn ny s khc nhau gi nh
nc pht xt v nn dn ch t sn truyn thng l, trong nn dn ch tn ti con ng
khc, khng phi l con ng hnh chnh cho nhng ngi hot ng chnh tr v iu ny
c tc ng ngc li, lm thay i bn thn h thng quan liu. V l do ny, nh nc
pht xt bt buc phi thay uy tn thc s bng uy tn gi hiu, t c nh b my tuyn
truyn khng l ca ng, nh nc v nhng t chc qun chng. Hnh ng ny khng
trnh khi b chuyn thnh tn th thn tng hoang di v v . N t v cho lnh t
nhng c tnh siu phm, m v nguyn tc khng th tn ti trong cng mt con ngi.
Nh vy, thay cho uy tn, nh nc to nn s sng bi c nhn cc lnh t chnh tr. Hitler
c th hin nh con ngi hon ho nht: "ngi bn ca thin nhin", "ngi am hiu
ngh thut", "ngi ng ch knh yu", "ngi bn ca cng nhn", "ngi bn ca nng
dn", "ngi bn ca th h tr", "con ngi v s nghip", "ngi bn ca cc vn ng
vin". Trn mt s tranh nh trong thi gian ny, Hitler c ghi ch nh "ngi cha ca
dn tc", "ngi cha ca nhn dn", "ngi cm li v i", "ngi anh hng o vi" v.v...
Hay nh cc tc gi ca Tam Ch vit: "Ngi am hiu nn kinh t nng nghip,
cng nh k thut, nh ngh thut v c k ngh ng tu".
Ytalia, cng c s sng bi tng t i vi Muxolini. Ngi ta cng t v cho ng nhng
phm cht v i: utre, trong b qun phc, ang dng cuc chim ph v hn tng, vi
thanh gm trong tay ang chun b luyn v, iu khin my git, li my ko, ci nga ...
Franco Ty Ban Nha cng c ginh mt s sng bi v : xung quanh tn tui ng ta
c bao bc s sng bi cha tng thy trong lch s Ty ban Nha. Tt c nhng g tt p
u c gn cho Tng Franco: "Chin thng Ty Ban Nha ", "s nghip xy dng" nh
nc Ty Ban Nha mi" - Hoxe Garxia vit nh vy. Trong thi gian ny c, c mt
s lng khng l nhng bi th ca ngi Hitler, v ng ta nh ngn c, nh v sao, nh mt
tri... Chng ti xin dch mt s kh th nh th:
*Trch t bi "Knh Tng Thng Lnh" ca Herman Harder vit nm 1936:
Chng con yu ngi nh yu nc c
Chin u cho Ngi, cho nc c thn yu
V sn sng hy sinh v Ngi.
Bi c Ngi nc c thnh v i.
Gi y chng con cng yu thm nc c
V yu Ngi lnh t knh yu
Trong o vi gin n nh ho quang vn ta.
*Trch t bi "m Thanh Bnh" do Frix Fon Rabenau vit nm 1934:
"m thanh bnh, m trong sng
Tt c ng yn ri,
Ring Ngi vn thc thi
Ngitrn tr ni nim hnh phc
Cho chng con, cho nc c thn yu.
m thanh bnh, m trong sng
Tt c ng yn ri,
Ring Ngi vn thc thi
Aldolf Hitler vi s phn nc c trong tay
Dn chng con n vinh quang, bnh yn v hnh phc
Cho chng con nim tin."
*Trch t bi "V i" do Fon Sirah vit nm 1937 nh sau:
Ngi l hin thn ca v i lnh t ca chng con,
V anh hng sao thn thit v v cng gin d,
Ngi nn gi ci ngun v tr vch ng i cho nhng v sao,
V vn hin nguyn Ngi mc mc, gin n, bnh d dng no.
* Trch t "Khi Thng Lnh Ni" do Carl Emil Ufof vit 1935:
Thng Lnh ni! Li ni thnh s nghip
V nhng cu t bnh d bng tr nn c sc mnh siu phm.
Thng Lnh ni: li Ngi thnh php lut!
*Trch t "Hnh nh ngi Trong Tri Tim Chng Con" ca Hainrih Anacer:
Chng con mang hnh ngi trong tri tim,
Chng con nng ngi trn biu ng!
Ngi vn cng chng con trn mi gian lao,
Dn dt chng con qua him nguy, ging t.
*Trch trong bi "Bi Ca T Do ca Adolf Hitler" do Luxca Irenau vit nm 1933:
Chng con trao cho Ngi tt c mi tri tim,
Lun ng bn Ngi trong nim vui v au kh.
Hitler mun nm!
l bi ht t do,
Chng con s chin u nh Ngi hng mong mun.
Bnh minh n ri, t do vy gi,
Hy ca vang bi ca nc c t ho.
Cu Thng !
Xin gip ngi tt c!
Ngi s chin u v i i sng mi vi chng ta.
*Trch t bi th ca Volfarm Crupca - bo Fanalgedihte, Berlin, 1933:
Ngi ng vi i mt sng (Hitler khng bao gi c i mt sng! J.J.)
Dn dt chng con, du dt chng con i,
T trn thng ny tip k theo trn khc.
C ng bay quanh Ngi.
Ngi khng nh: nc c lun chin thng!
Gin d, n s, m v cng v i,
Ngi dn u th h u tranh.
Tt nhin, nhng kh th nh trn ch l mt phn khng ng k trong s khng l cc bi
th ca ngi Hitler. Nhng chng cng ni ln rng, trong nh nc c ti, sng bi
c nhn t n mc tn th thn tng chnh tr v . Nhng nh th ti ba nht l
nhng ngi vit c nhng vn th p nht v lnh t ng v nh nc. Trong lnh vc
bo ch cng c th quan st thy mt hin tng tng t. Ch cn Thng Lnh c mt vi
li no , l cho ton b din n, nh c ngi ch huy, phn tch, din gii hng
tun sau . Nhng li ca Thng Lnh c xem nh "bc ngot s phn" hay "cuc o
chnh cch mng" trong lnh vc tng ng. Adolf Xigler Ch Tch Ban Ngh Thut c,
nh gi bi din vn do Hitler c nhn k nim Ngy Ngh Thut c nm 1937 nh sau:
"Knh tha Thng Lnh knh yu! Nhn dp k nim Ngy Ngh Thut c, ngi n d;
v bng hnh ng trong sng ny, Ngi khng ch khai mc cuc trin lm ny, m cn
ch ra con ng ng n cho nn ngh thut c. Mi ngi trong chng con, c vinh
d sng trong nhng ngy ny, l nhn chng cho bc ngoc quyt nh trong i sng
vn ha nc nh. Cuc trin lm u tin ny c t chc theo nguyn vng v vi s
tham gia ca ngi, l khng nh khng cn bn ci, rng cn phi chn ring ra nhng tc
phm ngh thut v i. Ngoi ra cuc trin lm "Ngh Thut Thoi Ha" lm sng t
nguyn vng ca ngi trc th gii. Nh vy Ngy Ngh Thut c nm 1937 nh s
sng to ca Ngi tr thnh mt bc ngoc quyt nh cho nn ngh thut c, m s
v i cng tm c ca n ngy nay chng con cha th cm nhn c y . Song
chng con bit rng, lc no lch s s vit v s kin ny nh m u cho s phc hng
mi ca nn ngh thut c. Chng con, nhng ha s c chn chnh, xin chn thnh cm
n Ngi v chng con xin ha vi Ngi l s phn u ht sc mnh xng ng vi
ngy hm nay."
Bo ch c ngy 20 v 21-7-1937 ng hng lot nhng bi tn dng din vn ca Quc
Trng n tn my xanh. Din vn ca Thng Lnh hng thng sau vn c cc nh
nghin cu vn hc ngh thut quan tm. N tr thnh chun mc nh gi cc tc
phm ngh thut v s nghip sng to ca ngi ngh s trong mi lnh vc ngh thut,
thnh cng lnh ngh thut v phi theo m thc hin v lnh o.
Khi chin tranh bt u xy ra, bo ch c c bit vit rt nhiu v "Thin ti Qun s"
ca Thng Lnh. Ngy 20-4-1941 Hitler trn 52 tui. Ton b din n chc mng ngy sinh
nht ca Thng Lnh bng nhng bi vit di, trong Hitler c v ln nh "V tng
soi" v i nht trong tt c mi thi i. Thin ti ca Thng Lnh c t v bng nhng
chin thng Ba Lan, H Lan, Php, v.v...
ng nhin, s sng bi Thng Lnh c nhng lnh t ng khc chm ngi. Th d, Fon
Sirah, Th Lnh Ch v vn thanh nin, l tc gi bi th "V i". Sau ny ti ta n
Niurnberg, Fon Sirah cng nhn: "Ti tn th Hitler v ti lm theo tt c nhng g ng ta
ni v ng ta vit, nh i vi mt thn tng." Trong din vn nhn dp thnh lp Ban Ca
Kch Quc Gia, Gobelx pht biu nh sau: "Ngy nay cc ngi c sng trong giai on
hnh phc v v i. Cc ngi c vinh d nhn thy trc mt mnh mt lnh t ca nhn
dn v nh nc, ng thi l ngi am hiu v che ch cho ngh thut. Ngi yu mn cc
ngh s bi v bn thn Ngi cng l ngh s. Di cnh tay thin thn ca Ngi, mt
lung ho quang sn lng v mi m ang ta sng trn bu tri nc c".
Sng bi lnh t nh mi sng bi khc u c nghi l ca n. Trong mi cng s, vn
phng, ging ng, trng hc, trong tng nh, tng gia nh, chn dung ca Thng Lnh
c t ni trung tm trang trng nht. Xung quanh chn dung Thng Lnh lun lun c
hoa ti, th hin tnh yu v lng tn knh v hn ca nhn dn i vi lnh t. Thng Lnh
khai mc nhng cuc trin lm ngh thut ln, nhng ngy hi quc t v dn tc long
trng, b nht cuc u tin v ct bng khnh thnh cho nhng cng trnh quan trng ...
Trong nghi thc sng bi Hitler bao hm c cch th hin hnh nh ng ta. ng ta khng th
mt mi, bun ru hay chn nn, khng th c yu im v khuyt tt th cht. Ngc li,
Thng Lnh cn trong sch mt cch l tng v thng thn nh tia sng. Mi ha s v
ngh s nhip nh c ngha v phi th hin Thng Lnh theo nhng phm cht . Nghi
thc sng bi tr nn nghim ngt n mc bn thn Hitler cng bt buc phi quan tm
n n. Cc tc gi ca Tam Ch nh cng b nh ca Thng Lnh chp khi ng ta
ang vit vi cp knh trn mt. Nhng v hnh dng ng ta vi cp knh hon ton khng n
nhp, bn thn Thng Lnh x tm hnh ny v cm khng c cng b. ng thi
khi phi mang knh, mi khi ra trc cng chng, cc th k ca Hitler vit nhng bi din
vn hay bi pht biu cho ng ta bng kiu ch in to. Tun theo nghi thc sng bi ca
mnh, nghi thc i hi Thng Lnh phi khin tn v gn gi vi nhng ngi dn thng,
Hitler khng bao gi dng trang phc trang trng. Trang phc thng xuyn ca ng ta sau
khi nm chnh quyn l b ng phc, khng c du hiu g khc bit, so vi nhng ng
vin thng.
Nhng cu ni, khng phi bao gi cng lin quan lgic ca Thng Lnh, c xem l m
u cho thi i mi ca ngh thut hng bin: "Nh mi thin ti bm sinh, Hitler mang
trong mnh mt th vn m hon ton mi m. Nhng li ca Ngi khng ngt ngo v i
xng nh bn c. Nhng cu ni v suy ngh ca Ngi ging nh nhng khi nng, nh
dung nham thi bng ln t ngn ni la v ri t do quanh y, ri bng v p hng
trng u tin ca mnh, chinh phc v iu khin nhn thc con ngi. Nhng li ni ca
Thng Lnh ging nh nhng nht ba g vo cnh ca ng kn ca nhn thc v tri tim
chng ta. Mc ch ca Ngi khng phi an i m l thm nhp v iu khin chng ta".
Nhng a danh lin quan n tn tui ca Thng Lnh cng tr thnh linh thing. Ngi ta
cn gi c cun phim quay cnh Fon Sirah - Th Lnh Thanh Nin- ang dn nhng thnh
vin u t ca "Th H Hitler", vi ngn uc trong tay n thm nh t Landberg, ni
Hitler vit Cuc Chin u Ca Ti.
Vic ton dn hc tp Cuc Chin u Ca Ti, thng qua c s ng v nhng t chc
qun chng, l mt trong nhng hnh thc c trng cho s sng bi Hitler. ng pht xt
xem n nh cm nang cho ch quc x, cn trong ln ti bn Cuc Chin u Ca Ti
c xem nh trit tc ca cc chin s lo thnh. Trong nhng nm cm quyn ca ch
quc x, Cuc Chin u Ca Ti c xut bn ti 6,5 triu cun. Thm ch c nhng lc
chnh quyn vi danh ngha ng dng n lm qu tng cho nhng i v chng mi
ci nh qu tng qu gi nht cho gia nh tng lai. Ngi ta cn tm c nhng thc
phim trong ti liu ca bn quc x, k v mt bn sao Cuc Chin u Ca Ti, c gi l
Sch Ca ngi c. Bn sao ny c t trong hp c bit, c th gi c 1000 nm,
thi gian d tr tn ti ca Tam Ch. Giy ca bn sao c lm t da tru theo k
ngh v dng c c bit ca th k XVIII. Mt i th m c c xung lng t o
qung v ngi ta dng qung ny luyn kim loi c bit lm ch vit cho bn sao ny!
...
2/ Bin nhn dn thnh qun th khng tnh cch:
R rng, Hitler c tn th nh thn tng. Theo li Hamsic: "Nim say m cung nhit
i vi ng ta t ti nh im, m khng mt nh tin tri tn gio no dm mong c."
Albert Speer, trong hi k vit ti nh t Spandaux, khng nh rng nhn dn "B ng ta
m hoc, nh cha tng c dn tc no trong lch s b m hoc n mc ". Tt c nhng
iu ny l s tht, rt nhiu ti liu khng nh nh th. Tt nhin kh nng ca Hitler
l do ch c ti mang li. Trong ch c ti khng tn ti xu hng i lp, cc ng
phi i lp, khng cho php cng kch, kin x hi khc vi nh nc; ngc li, mi
phng tin tuyn truyn (din n, i pht thanh, phim nh, nh ht...) u ng lot t
v cho s thng thi ca ng quc x v lnh t ng. y l cch gii thch khoa hc c
bn cho vic tn th Hitler v mt nhn cch chnh tr khng th khng lin quan n h
thng chnh tr c thit lp. Mt vi tc gi gii thch kh nng c bit ny ca Hitler l
bng ngh thut hng bin ca ng ta v bn thn ng ta cng tin nh th. Nhng c kt
ca Hitler v iu ny l:
1. Lnh o qun chng l "ngh thut" theo ngha ng n nht ca t ny. V cng
ging nh mi ngh thut khc, ci hon ho ch t c bng lao ng mit mi".
2. "Ti khuy o qun chng v cha i vo vn , trc khi h b bin thnh qun th ".
3. "Qun chng nh mt ng vt, ch phc tng bn nng ca n. i vi qun chng,
lgic v l l l hon ton v ngha".
4. "Ti m hoc qun chng t to ra nhng cng c chnh tr ".
V y l nguyn vn li bn ca Hitler v vn ny vi Rausing, B Th Khu y anxig:
"Nhng i th ca ti nhn ti nghi ng. H t hi mt cch ghen t: Lm th no m con
ngi ny thnh cng c trc cng chng? Theo nhng ngi X Hi v Cng Sn th
qun chng l mt th c on, cht ch. Qun chng khng ch cc phng hp v l
nhng ng ch trn ng ph. Th m t nhin c mt ngi chm n v ngay lp tc
sinh ra mt phong tro qun chng rng ln. y l ngu nhin hay do sai lm ca qun
chng? Chng ta hy tha li cho cc ngi ng knh , nhng r rng l h i lc vn v
bn thn chng ta cng phi tr gi cho nhng cch thc v bin php ca chng ta ...
Qun chng khng c u c ph phn, iu ny khng cn bn ci, nhng khng phi theo
cch hiu ca cc nh Mc - xt v nhng k ngc nghch ca chng ta. Qun chng cng
c nhng c quan cng kch, ch c iu chng khc vi nhng c quan tng ng ca mt
con ngi. Qun chng nh mt ng vt ch phc tng bn nng ca n. i vi qun
chng, logic v l l l hon ton v ngha. Nu nh ti thnh cng trong vic to ra mt
phong tro qun chng rng ln nht trong mi thi i, l v khng bao gi ti s x mu
thun vi tm l ca qun chng v mt st nhng mn cm ca h. Nhng mn cm ny
c th l nguyn thy nhng chng lun mang trong mnh mt sc mnh thin nhin khng
i. Khi qun chng phi chu ng nhng g khng thoi mi, nh nhng giai on i
km hay lm pht, h khng bao gi cn c th qun c na. Qun chng c b my cm
nhn v suy ngh n gin. Tt c nhng g h khng hiu u lm cho h s. Ch khi ti
lm ch c nhng quy lut t nhin, ti mi c th iu khin c qun chng. Ngi ta
buc ti ti l m hoc qun chng. Nhng nh tm l kinh nghim khuyn nn v v
qun chng, gi h trong trng thi m mng v quyn bnh ng. Khng, tha ngi, vn
l phi lm ngc li. Ti ch c th lnh o c qun chng khi h b m hoc m
thi. Qun chng th l mi nguy him gh gm nht cho mi th chnh tr. S th bo
v cho qun chng, l ni c tr tm thi, tch ly sc mnh v s bng n nhng phn
khng bt ng hon ton khng mong i. Ngi lnh o nh nc m khng thi hnh
nhng bin php khn cp, mt khi thy qun chng tr nn bnh ng, th xng ng
a ra ta xt x ...
Ti m hoc qun chng - Hitler ni tip - t to ra nhng cng c chnh tr. Ti thc
tnh qun chng, bt h t nng mnh ln, trao cho h chc nng v ngha. Ngi ta buc
ti ti l khuyn khch c nhng th tnh thp hn ni qun chng. Hon ton khng phi
nh vy. Nu ti t ra thng minh trc qun chng, h s khng hiu ti; nhng nu ti
kch thch c nhng mn cm m h c, h s chp nhn ngay lp tc khu hiu do ti
nu ra. Trong mt cuc hp qun chng khng c ch cho ngha l. V v ti cn n mi
trng ny, bi l ni bo m cho nhng li ni ca ti c trng lng, ti tp hp cng
nhiu cng tt nhng thnh gi v bin h thnh mt qun th: Tr thc cng nh cng
nhn. Ti khuy o qun chng v cha i vo vn trc khi h b bin thnh qun th
- Hitler suy ngh mt lt ri ni tip - Ti t khng nh rng, trong ngh thut chinh phc
qun chng, khng ai c th snh c vi ti c, ngay c Gobelx. Ci t c bng tr
khn l lnh vc ring ca Gobelx. Nhng iu khin thc s c qun chng l iu khng
th hc c. V ngi ng qun rng, qun chng cng ng bao nhiu, cng d iu
khin by nhiu. Hn hp qun chng cng a dng bao nhiu: nng dn, cng nhn,vin
chc th cng d mang c th qun th by nhiu. S khng t c g trong cuc hp
nhng ngi c vn ha, nhng i din cc t chc cng on ... iu m ngi khng nh
hm nay bng nhng gii thch lgc, ngy mai s b ph nhn vi nhng minh chng i
ngc. Nhng nhng g m ngi ni vi nhn dn, khi h l mt qun th trong trng
thi d cm nhn v hy sinh cung nhit, s chu c nhng cng kch lgc. Nhng ngi
ch qun rng, cng nh trong h thn kinh ca mt c th c nhng im m cc bc s
khng dm ng n, qun chng c nhng ch au ring khng th mt st. Mt trong
nhng iu ti k ny l cc vn lin quan n lm pht v i km. Ti c th d dng
i hi qun chng nhng hy sinh to ln, song ng thi phi chun b tinh thn cn thit
gip h chu ng. Ngi hy lm tt c nhng g ngi mun, nhng ng ni vi ti thm
v mt gi hay lm pht. Bi v qun chng khng th phn bit c s khc nhau gia
chng."
Ci cho php Hitler bin c nhn dn thnh qun th v bn sc, khng bit suy ngh,
khng th cng kch, l xut pht t nh nc c ti, ch khng phi t kh nng hng
bin ca ng ta. Nh nc c ti lm cho nhn dn thnh qun th, tc i ca h cc
ng phi v t chc chnh tr, din n i lp, tnh cng khai, kin x hi, t do bu c,
cng p h vo cc t chc qun chng quc gia v t nhng t chc ny di s kim
sot tng th ca nh nc. Nh nc c ti bin nhn dn thnh qun th, tiu dit
mi suy ngh, th hiu v t tng ca h. Nh vy nh hng c bit ca Hitler i vi
qun chng khng phi l do ti hng bin ca ng ta, m xut pht t bn cht ca nh
nc c ti. V nu cn phi nh gi thin ti qui n Hitler th khng phi l ngh
thut lnh o qun chng, m l vic to ra nh nc c ti.
Khng phi bn thn nh hng bin, m l ch chnh tr ny bin cc tng lp nhn
dn khc nhau thnh qun th. Nu trong mt cuc hp qun chng ln ln hng chc
nghn cng nhn, nng dn, nh vn, k s, bc s... l do h b cc t chc qun chng,
m trong h l thnh vin v khng th khng l thnh vin, cng p n. Tt c u
hiu rng, s tham gia ca mnh trong cuc hp th hin t cch chnh tr v cp trn nhn
vo nh gi quan im ca h. y l c th "t nguyn - cng p" ca ch
pht xt. Nh nc c ti thi hnh khng b, kim sot tng th v ton din n mc mi
cng dn u s x ng nh nh nc mong mun. Ngi ta quen xem mi hnh ng
ca nh nc l ng n nht, lun lun tn thnh vi chng, khng h ngh l khng ai
cho php h s x khc hn. Kt qu l h bt u t la di rng: lun lun hnh ng
mt cch t nguyn trong chng mc cng p v t nguyn cn c th dung ha vi nhau.
Hitler xem vic m hoc qun chng l mt trong nhng im c bn ca ngh thut chinh
phc qun chng, nhng c iu ny cng ch l kt qu ca nh nc c ti hn l kh
nng hng bin ca ng. Ton th nhn dn khng th b m hoc nu ch c ti khng
c xy dng. Ch ny s dng mi cng c tuyn truyn, cng p nhn thc ca
qun chng mt cch c h thng, theo mt i tng nht nh; ng thi mi vn ch
a thng tin theo mt chiu, ph nhn v ph bng mi kin phn i. S tht, khng
mt lnh t chnh tr no c th m hoc c qun chng trong nhng iu kin ca nn
dn ch t do, l mt minh chng hng hn rng, nu khng c s thng tr tuyn truyn
th khng th tn ti nhng k m dn nh Hitler v cc ng v din n i lp ngay lp
tc s vch mt v kch chng. Ni no c cng kch v ting ci ni cng khai, ni
khng th c s m mui. Thc cht, bn thn Hitler cng ch m hoc c qun chng v
bin h thnh qun th hoang di mi sau khi nm chnh quyn v xy dng b my nh
nc ca mnh.
Trc khi Hitler tuyn b l c thin mnh c xung lm Thng Lnh cho nhn dn c,
rt nhiu ngi tin nh th. Ngay t nm 1933, khi Hitler mi chn t chn ro ln nm
chnh quyn, Fon Papen tin on nh sau: "Trong nhng thi k kh khn ny, Thng
nhn t gia n, ban cho nc c mt lnh t dn dt nc c vt qua mi
kh khn nguy him, n vi tng lai, hnh phc huy hong". Cc nh th cng sng tc
da trn tinh thn ny. ng Quc x v Hitler khuyn khch nhng tng bc v , v
chng nhn thy trong cng c thng nht nhn dn xy dng s thng nht tinh thn
- chnh tr bn vng. Kt qu l khng ch ng v nhn dn, m ngay c Hitler cng tin vo
"s tht" ny.
Trong vn ny, nhng suy ngh ca Ialmar Saht v Hitler ti ta n Niurnberg rt tinh t:
"Ti ngh rng, ban u ng ta khng c nhng tnh cch xu xa nh vy; r rng ng ta l
nh t tng, mong mun nhng iu tt lnh, nhng dn d ng ta tr thnh nn nhn
cho s tn th ca qun chng nhn dn, bi v nhng k lm tha ha qun chng u kt
thc bng vic b qun chng tha ha. Nhng mi quan h tng t gia ngi lnh o v
nhng ngi di quyn, dn n vic ngi lnh o bt u sai lm phc tng bn nng
ca qun chng, iu m tt c nhng lnh t chnh tr cn phi trnh xa".
3/ Tn th cc lnh t ng v nh nc khc ca ch
pht xt:
Cu trc hnh kim t thp ca nh nc pht xt to ra s tn th c nhn cn b lnh o
chnh tr, v ngi ny khng th b thay i t pha di, khng b kim sot v c quyn
lc v hn i vi nhng k tha hnh ca mnh. Vn ch cn l mc ca s sng bi
ny, r rng l ph thuc trc tip vo kh nng quyn lc m ngi nm gi. Quyn lc
cng nhiu bao nhiu, sng bi cng ln by nhiu. Nh vy sng bi khng c g khc hn
l uy tn gi to, m sc mnh gh gm ca quyn hnh sinh ra chung quanh mt c th,
ch c iu c ngi ny v nhng ngi xung quanh u tin l tht. V vy uy tn ny ch
tn ti khi quyn lc bo tn v v hn cn nm trong tay c th . Mt quyn lc hay
chnh quyn sp , cng ng thi mt lun uy tn v s tn th.
Trong ng cp tn th ca Tam Ch, Hitler chim v tr cao nht. ng ta l tuyt i
v l tng, tng ng vi quyn hnh tuyt i v v hn ca Thng Lnh. ng ta khp
ni v bit ht mi iu nh c Cha Tri. Sau Hitler n cc th lnh chnh tr khc. Trong
cc cng s, chn dung ca Goring, Himler, Hex ... c treo bn cnh chn dung ca
Thng Lnh nhng v tr trang trng nht. ng ph, trng hc, ni cng cng ...
thng mang tn mt th lnh v i no . Qu gip nhng ngi lm cng tc ngh
thut mang tn "Herman Goring".
Cc bi pht biu v "nhng cng trnh" ca lnh o ng v nh nc c xut bn ngay
tc khc vi s lng khng l. Huyn Thoi Th K XX ca Rozenberg c xut bn ti hai
triu cun. Cc nh bo thng nhn cch ha nhng th lnh ch nh nhng nhn vt
th mng. Hanx Frixrih Blunc, trong bi bo "Cc Nh Lnh o Chnh Tr mi", m t
nh sau: "Cch y 20 nm, h l nhng ha s tr hay nh th m mng, tng rung
cm v tnh yu v t do ca dn tc v tng hnh phc v mt bui do chi vi ngi bn
gi ngy th".
Bo ch thng xuyn cng b long trng ngy sinh ca cc Th Lnh chnh tr. Bng vch
, nhc nh mt cch h thng vai tr ca ng quc x nh lc lng lnh o trong
Tam Ch, lun lun nhi nht vo thc ca mi cng dn rng, nc c khng th
tn ti nu khng c ng quc x. Th d bo Nasional Xaitung trong s ra ngy 24- 4-
1941 vit v Rudolf Hex c gi l "linh hn ca ng". Nu nh chng ta hi ti sao
Ph Thng Lnh li c tng danh hiu cao qu ny, th cu hi ny c th tr li khng
cht kh khn: khng mt s kin no trong cuc sng chng ta m li khng lin quan n
tn tui ca Ph Thng Lnh. Ngi v cng nng ng v sng to trong cng tc v mi
lnh vc, n mc khng th ni ln bng mt vi li. Rt nhiu bin php c chnh ph
trin khai, c bit l trong lnh vc kinh t, qun s v trong ng l do sng kin ca Ph
Thng Lnh".
V y l li chc mng ca bo ch nhn dp Alfret Rozenberg, nh t tng ca ng quc
x, nhn gii thng Dn Tc c nm 1937: "Alfet Rozenberg vi nhng tc phm ca
mnh gip t nn mng cho nhng c s tinh thn v khoa hc, cng c v pht
trin trit hc quc x. Ch tng lai mi c th nh gi c y cng hin ca Alfet
Rozenberg cho nhng c s trit hc ca nh nc quc x".
Nh chng ta nhiu ln nhn mnh, c s ca s sng bi nm trong quyn lc gh gm
v v bin m nh nc quc x trao vo tay gii cm quyn chp bu. Bn thn cu trc
quan liu t tin dn n tp trung quyn lc. Do , cc cn b trong ng cp ny lun c
tham vng thu tm quyn lc v tay mnh. y l mt trong nhng iu kin quan trng
nht, c th ng vng trc nhng cuc tranh ginh quyn lc ngy cng nhiu.
Lc u, Hitler ch mi l lnh t ti cao v Th Tng chnh ph. Bng sc lut ra ngy
1.8.1934 Hitler st nhp trng trch Tng Thng v Th Tng, thu tm quyn lc Tng
Thng vo tay mnh. Ngy 4-2-1936, Hitler t phong lm Tng Ch Huy Ti Cao cc lc
lng v trang c. Nh vy, Hitler va l lnh t ti cao ca ng, nh nc v cc lc
lng v trang (Thng Lnh, Th Tng, Tng Ch Huy Ti Cao), ngha l khng cn cht
quyn hnh no lt qua khi tay ng ta.
Goring mi u ch l B Trng B Khng B ca chnh ph Hitler, dn dn bin thnh B
Trng B Khng Qun, Tng Lnh SS v SA, Ton Quyn c Bit ca K Hoch Bn
Nm, Nguyn Soi Ch, Ch Tch Hi ng Quc Phng, Gim c S Mt Thm Zetapo
ti Pruxia. Albert Speer l B Trng V Trang v Cng Nghip Qun S, i din trong vn
phng ng v nhng vn k thut, Hi Trng Hi nhng Nh K Thut c, Tng
Lnh SS, SA ...
iu ny ch ra, thc cht qu trnh tp trung quyn lc vo mt s ngi, ng trn php
lut v lng tm, nhng ly danh ngha l theo nguyn vng ca Thng Lnh, quyn li ca
ng v nhn dn, mang hnh dng hon thin ca nh nc c ti pht xt.
4/ Sng bi ng pht xt:
Vic ng pht xt c xem l thng thi tuyt i v khng th sai lm cng xut pht t
quyn lc v hn ca n. Tt c u phi phc tng v iu kin nguyn vng ca ng,
nh nc, cc t chc qun chng, nhng c s vn ha ... thm ch c nhng vn ring
t ca gia nh v c nhn. Cuc i ngi ch c xem l c ngha nu c cng hin g
cho s nghip ca ng quc x. ng l uy tn ti cao v chn l, s thng thi, l cng
bng. ng khng cn phi gii thch vi bt c ngi no v nhng hnh ng ca mnh,
m xem nh thc hin s mnh lch s cao c. Chn l l nhng g ph hp vi quyn li
ca ng v gii lnh o chp bu. i vi ch pht xt, khng tn ti chn l khch
quan, khng ph thuc vo nguyn vng v mc ch ca ng.
Ti i hi ng thng 9-1935, Hitler tuyn b, "Uy tn ca ng cn c chp nhn nh
ta n ti cao, nh cp kim sot v quyt nh cui cng. Ai khng hiu c iu th
khng c quyn suy ngh v lch s, sng to v cu trc y, khng th nu vn sai
lm hay khng sai lm. Ging nh mt tng lnh, mt cp ch huy, mt i qun hay thm
ch mt ngi lnh khng c quyn nghi ng v s ng n ca cc mnh lnh c giao
trong lnh o chnh tr v eo ui mc ch, mt c nhn ring bit khng th hnh ng
theo nhng quan im m mnh cho l ng n v xem nhng quan im, ch th v mnh
lnh ca ng l sai lm".
T cch "nhn thc" nh trn v ng dn n khng t nhng lun l c ti, rng ng
lun lun quang minh chnh i. Do mi hnh ng xa ri ng li ca ng u l sai
lm v cn phi loi b. Trong iu l ng ghi r: "Phc v cho phong tro (phong tro
quc x - J.J.) l ng n v cng l phc v cho nc c". Gobelx nm 1933 cn xy
dng r rng hn nguyn tc tinh thn c bn ny ca ng: "Tt c nhng g phc v cho
ch quc x l ng n, tt c nhng ngi lm hi n ch quc x l xu xa v
cn phi gtb. ng ngoi phong tro quc x th khng th phc v cho nc c v
nhn dn c, bi v nh chng ta nhiu ln nhn mnh, trn quan im t tng ca
ch quc x, ng ng nht vi nh nc, nhn dn v qu hng". Theo cch suy lun
lgc ny, ng quc x c quyn ly danh ngha nhn dn loi b tt c nhng g khng
ph hp vi th hiu v nguyn vng ca n. Trong tp san l lun ca ng quc x -
Gng Mt ng - c on vit: "Cn phi s dng nhng bin php, v nu cn c nhng
bin php trng pht, nu nh c nhn c nhng hnh ng lm tn hi n bn thn v
nhng ngi xung quanh". C nhn khng c quyn v khng th nh gi khi no th
nhng hnh ng ca mnh c hi n bn thn v nhng ngi xung quanh. Ch c ng
quc x mi c quyn v s dng nhng bin php tng ng "gip ", khng cn
quan tm n vic ngi c yu cu hay khng. Theo quan im ca ng pht xt, c
nhn cn phi cm thy hnh phc trong nhng iu kin m ng cho php. C nhn c
th c cch nhn nhn v hnh phc, khc vi kiu hnh phc tp th qun chng - kiu
hnh phc c bn ca mi nh nc pht xt, nhng iu l v ngha.
S sng bi ng pht xt cn c th hin trong nhng cng hin i vi ng.Trong l
lch c nhn cn phi nu bt c nhng cng hin g cho ng quc x, c phi l ng
vin khng, vo ng t bao gi, trc hay sau khi ng nm chnh quyn c c bit
ch trng. Trong n xin vic hay xin tham gia mt t chc no , nht thit phi nu r
nhng vn nh trn, ng thi phi khai nhng chi tit tng t v c nhng ngi thn
thch ca mnh. Tm li, ng quc x l gi tr cao nht trong nh nc pht xt. V vy
mt khi c nhng cng hin cho ng th iu c xem l c s chnh tr tt nht v
nhng ngi nh th c th xng ng cho bt k v tr cng tc no, thm ch c nhng ni
i hi phi c trnh hc vn cao. Vn quan trng khng phi bng cp, kh nng tri
thc, bc th, m l s hy sinh v nhng cng hin cho ng pht xt v lnh t . "cng
c" uy tn chnh tr v bo v s sng bi cho ng, hng lot tng i ghi nh cng lao
nhng chin s hy sinh v thng li ca "cuc cch mng quc x", c xy dng.
Nhng v ng l mt khi nim tng th khng bit suy ngh, ng thi li phi trao t duy
cho nhng thnh vin khng bit suy ngh ca mnh, nn t duy tng qut ny cn c
chp nhn mt cch chung nht. Trong th bc ca ng quc x, t duy ny khng th l
ca ngi no khc ngoi lnh t ca ng. Nh vy, t duy ca lnh t tr thnh t duy
ca ng, v tinh thn ca lnh t cng tr thnh tinh thn ca ng. Nhng c tnh c
th ca mt nhn cch tr thnh ca chung v c tnh chung ca ng nm trong nhn
cch ca lnh t . T , suy ra ng v lnh t khng th tch ri, hay ng hn: ng l
lnh t. Lnh t ca ngi ng, cng chnh l ca ngi mnh v ng t v cho lnh t thm v
i, cng chnh l khng nh gi tr ca mnh. Ti i hi ng ngy 16-9-1935
Niurnberg, chnh Hitler nu rt chnh xc nguyn tc ny: " y, cn phi chn chnh li
mt quan nim sai lm ca mt s cng dn khi h ni: "Lnh T ng n, nhng cn
ng l chuyn khc". Hon ton khng th nh th, tha cc ngi! Lnh T l ng v
ng l Lnh T . Ti c cm gic mnh nh mt b phn ca ng, th ng cng phi l
mt b phn ca ti. Ti khng bit bao gi mnh s t gi ci i. Nhng ng th tip tc
sng mi. V ng, thng qua mi c nhn, yu ui cng nh dng cm, s lm nn tng
lai huy hong cho dn tc c, ti tin tng v ti bit nh th!".
S khc nhau gia mt ng chnh tr thng thng v ng pht xt l: i vi mt ng
chnh tr thng thng, cc ng vin gi c nhn cch, suy ngh v trch nhim ca
mnh, cn ng pht xt th tc ot ton b nhng ci v bin nhng thnh vin ca
mnh thnh cng c v bn sc. iu ny gii thch ti sao ng pht xt c tt c, trong khi
cc ng vin ca n khng c g. Nu cc ng vin mun c c quyn li no , h ch
c th nhn c thng qua ng: iu ny ng cho c lnh vc vt cht cng nh tinh
thn. T sinh ra nim tin ca cc ng vin, rng ci g ng cng c th lm, ci g
cng c th bit, sinh ra thn tng ng v s tn th. S sng bi ng pht xt i hi
ng c cng nhn khng ch l v i, m cn ng thi phi thn thit v gia n cho
nhng ngi tin tng vo n. ng quc x c th hin nh "trch nhim v nguyn
vng" ca nhn dn. Trong nhng gi pht lch s him ngho, ng nh mt anh hng
huyn thoi cu thot dn tc c khi b hy dit ngay trn b vc thm. Hitler tng
tuyn b trn din n ti i Hi ng: "ng quc x mang li nhng cng hin khng
k xit. Khng phi cc nh kinh t, cc nh bc hc, gio s, nhng ngi lnh, cc din
vin, nhng nh t tng, nh th ca chng ta, m l sch lc chnh tr c bit ca ng
cu thot dn tc c khi him ngho. Ngy nay chng ta mi cm nhn c phn
no cng n ca ng. Ch c cc th h tip theo mi nh gi c y gi tr vnh
hng ca ng. Ri y, tt c mi ci ri s mt i, ch ring ng l vn sng mi".
5/ Sng bi v trch nhim:
Hn ai ht, nh nc pht xt ni nhiu nht v trch nhim: trch nhim chnh tr, lch s,
tinh thn v.v... Nhng thc t bn thn n li hon ton v trch nhim. iu ny c th
gii thch d dng. Sau khi st nhp vi ng pht xt, nh nc tr thnh ch soi ca ton
b i sng x hi. Tt c u phi c trch nhim trc nh nc: cc t chc qun chng,
cc hip hi tr thc, mi cng dn, mi gia nh. Nh vy, nh nc l ch soi ca tt c,
cn ng Cng Nhn Quc X l ch soi ca nh nc. Tt c u phi c trch nhim vi
nh nc, k c x hi cng chng, cn nh nc phi c trch nhim trc ng Quc X.
Nhng mt khi nm trong tay ton b quyn hnh v s phn ca nh nc v x hi, ng
quc x khng cn phi chu trch nhim trc bt c ai ngoi chnh bn thn mnh. Song
th no l mt ng chu trch nhim trc bn thn mnh, khi ng ny c xy dng
trn nguyn tc tp trung quan liu? iu c ngha l ng ny phi chu trch nhim
trc lnh t cao nht ca mnh. Chng ta nhn c bc tranh ton cnh nh sau v ng
cp v trch nhim: x hi chu trch nhim trc nh nc, nh nc chu trch nhim
trc ng pht xt, ng pht xtchu trch nhim trc lnh t ca mnh.
Do c tnh tp trung cao ca ng v nh nc pht xt, tt c u phi chp hnh
mnh lnh v ch th ca cp cao hn. ng thi thi c hi cng tham vng quyn hnh v
tin ti trong mi cn b khin k thm bt t nhiu trong khi tha hnh mnh lnh.
Ngi cn b khng th t chi khng thi hnh mnh lnh, m ch c th thc hin tht tt
hay t ra l mc trung bnh. Trng hp t chi khng thi hnh mnh lnh, ngi s b
loi ra khi "tr chi" vi l lut h khc. im c bit ny ca ch c ti cho php cc
ti nhn ca chnh quyn ln trn v n y trch nhim cho cp cao hn. Khi phi tr li
trc ta v ti li ca mnh, tt c cc cn b cp thp u ni rng, h ch l nhng ngi
tha hnh nhim v, mnh lnh hnh chnh v khng c quyn la chn, hay mo him t
chi khng thc hin.
Khi ra trc ta (th d nh ta n Niurnberg) cho thy mt iu qui n l, khng ai c li
c: c nn nhn, ti c nhiu v k, nhng nhng k git ngi, nhng ti nhn th khng
c. Khng ai tn thnh cng vi Hitler, a phn b mt cng kch ng ta, nhng ngi khc
th chng li, nhng mc d vy, tt c u tham gia vo nhng ti c kinh hong chng li
con ngi v loi ngi. Ch mt mnh nh c ti cht l c ti. V nu khng c Hitler
th nhng ti c tng t chc chn khng th xy ra! Tht l kiu bao bin cha tng c
trong lch s! Ch mt mnh nh c ti cht l c ti, ch khng phi l ch chnh tr
quc x (duy nht ch ring Speer c kin ngc li). V nhng ngi khc khng th theo
ng ta, v nh th l cng nhn mnh cng tham gia gy ti c v phi chu trch nhim.
Nhng mt mnh Hitler c th xy dng ch ny khng? Liu mt ngi duy nht c th
lm c iu khng?
Goring khai trc ta rng khng ng vi Hitler trong vn hy dit ngi Do Thi,
nhng khng th ngn cn ng ta c. Fon Sirah khng nh v qu tin tng vo Hitler
nn mi tn gi pht cui mi v l l ng ta phm ti. Caitel v Iodul, nhng k thit k
cc n qun s phn ng nht ca pht xt c v k nhng sc lnh git hng lot
t binh, cng bin bch l b Hitler cng p. H cng khng ng vi nh c ti tn bo,
nhng v l ngi lnh nn phi thi hnh mnh lnh ca ngi ch huy qun s ti cao. Nu
cn c vo li khai ca Speer B Trng B Chin Tranh, th mi tn gi pht cui ng ta
cng mi hiu c nhng nguy him gh gm n giu trong nn chuyn chnh ca Hitler.
Tm li, ch mi mnh nh c ti cht l c ti, ton b trch nhim v ti li u ln
u ng ta. ng ta khng ch tt c. Nhng k gip vic v cng tc vi ng ta trong nh
nc ny l v ti. H l nn nhn ca mt s la di qui n: khng bit t g v vic git
ngi Do Thi, v my hi c trong cc tri tp trung, thm ch c s tn ti ca chnh
nhng tri tp trung ny. Trong hi k ca mnh, Tin s Djibert, bc s tm thn thuc ta
n Niurnberg, k v nhng phn ng ca cc b co khi xem cun phim quay nhng cnh
din ra trong qu trnh gy ngt bng my hi c ti cc tri tp trung.
Caitel: "Tht kinh khng! Khi nhn nhng hnh nh ny, ti tht l xu h v mnh l ngi
c. Khng bao gi ti cn dm nhn thng vo mt ngi khc".
Fon Papen: "Ti khng mun nhn ni nhc ca nc c."
Func, gim c nh bng bo qun ti sn cho SS gm nhn vng v trang sc ca cc
nn nhn, sut bui xem lun nhc i nhc li: "Tht kinh khng! Tht kinh khng!"
Hanx Fritre, Th Trng ca Gobelx: "Tt c nc i dng cng khng th ra c ni
nhc ny cho t nc ti."
Nh vy bn phm nhn tr thnh v ti. iu ny khng ch ng cho bn ti phm u s
ti ta n Niurnberg, m cn cho mi ti nhn cp thp khc. Tt c u n y trch
nhim cho cp cao hn, cp cao ny li n y cho cp cao hn na, c nh vy n tn
nh chp. Kt qu l ch mt mnh lnh t ti cao c ti. "S tht n gin" l, tt c cc
Th lnh ng v nh nc, bn tng lnh, bn ch cng nghip, bn cnh st u c ti.
V rng hn, tt c nhng k phc v cho nh nc ny u c ti. Vn l, ch
pht xt gy ti c ngay trong c cu ca n, v c cng c bng bo lc v khng b
tng th (v th cht, chnh tr, tinh thn, t tng). Ch pht xt khng th tn ti nu
khng gy ti c. Hy dit mi quyn cng dn v t do chnh tr, trao quyn hnh v hn
vo tay mt c nhn, ch quc x phm ti trc c khi gy ti c chng li cc nc
lng ging. V vy cn phi x ti ch ny, nhng c cu ca n cng nhng c nhn
nm gi trng trch.
V/ Tri Tp Trung Ci Hun
A - ngha v mc ch ca tri tp trung ci hun:
Nh nc pht xt khng th tn ti nu khng c cc tri tp trung ci hun. Nhng tri
tp trung ny l a ngc trn gian ca ch , v c gi b mt c trong v ngoi nc.
Chng tr nn cn thit v mc khng b v n p tng th gh gm ca ch chnh
tr . Nm 1939, trong cc tri tp trung v nh t Ty Ban Nha c ti 1 triu t nhn. Nh
nc pht xt v tri tp trung lin quan mt thit vi nhau n mc c th ni: khng tn
ti nh nc pht xt no m khng c tri tp trung.
Nhng nh t in hnh khng cho nh nc c ti v hai nguyn nhn: Th nht,
khng phi ai nh nc cng c th buc ti; Th hai, v mt ti chnh nh t rt tn km.
Cc tri tp trung ci hun, nh mt pht hin mi, khc phc c nhng kh khn ny.
Tri tp trung c nhiu u im hn so vi nh t, v kinh t hn v thm ch c th lm li
v kinh t bng cch bc lt sc lao ng ca t nhn. Ngoi ra thng qua cch gio dc ci
to lao ng qui n ny (trn cng cc tri tp trung c thng treo khu hiu "Lao
ng gii phng con ngi"), c th cng khai hy dit th cht (cho n i, bt lm nhiu)
ca nhng ngi khng c li cho ch .
ngha tht s ca tri tp trung ci hun - pht minh qui n ca th k XX - c
Himler tuyn b trng trn trc i cn v ca Thng Lnh: "Nh ti ni, cng tc ny
rt quan trng, th nht, loi b nhng phn t xu trong nhn dn c; th hai, bt h
mt ln na phi lm vic cho cng ng dn tc v i, ph v c gch Thng Lnh
xy dng nhng cng trnh ca mnh; v th ba, s tin kim c bng cch ny dng
vo vic m t, xy cc lng mc cho cc s quan v chin s ca chng ta sng, c nh
ca, to nn nhng gia nh hnh phc ng vui".
c, lc u cc tri tp trung c s dng vi mc ch cch ly nhng i th chnh tr
ca ch , h khng th gy nh hng "xu" c na. Vic bt ngi theo quyt nh
ca cnh st, khng cn lp bin bn, khng cn xt x, tuyn n, khng bo trc thi
gian giam gi c gi l bt trit . Chnh ph quc x giam gi tt c cc i th chnh
tr ca mnh trong tri tp trung, khng ph thuc vo ng phi, dn tc, th gii quan,
tui tc v gii tnh. Khng b c tin hnh theo nguyn tc: "Ai khng theo chng ta l
chng li chng ta". Ti ta n Niurnberg, Goring ni v vn ny nh sau: "Ngi ta
bt giam vo tri tp trung c nhng ngi cha phm ti g, nhng nu h t do th c
th gy nhng hnh ng c hi cho nh nc c".
Trong lch s ca tri tp trung c c hai giai on: trc chin tranh (trc khong nm
1939), mc ch chnh l n p nhng xu hng chnh tr i lp trong nc; v trong
chin tranh, mc ch chnh l s dng sc lao ng cng p, bc lt trit cc tri vin
nh mt lc lng sn xut thc s. Tt nhin trong nhng ngy u tin, cc tri tp trung
c xem nh nhng tri lao ng bt buc, nh mt hnh thc trng pht v b li
nhng khon chi ph cho t nhn. Trong chin tranh, khi s lng tri tp trung v s t
nhn tng ln gp bi, mt vn c t ra: bng cch no c th s dng c sc
lao ng ca nhng "phn t xu" ny trc khi git h. Lc ny vn khng ch b li
nhng khon chi ph ca nh nc cho cc nh t, m ch yu l bc lt trng trn sc lao
ng khng lng ca nhng t nhn v li ch quc gia, c bit l trong ngnh cng
nghip qun s .
Thm ch chin tranh thay i ng k vai tr ca cc tri tp trung n mc, c nhng
lc ban ch huy v bn thn Th Lnh SS phi phn u gim mc cht cho t nhn,
v lc ny mc ch chnh l sc lao ng ca t nhn, sau mi n vic hy dit h .
Trong mt thng bo ca Phng Hnh Chnh Kinh T C Bn ca SS ngy 28-12-1942, "V
cng tc y t trong tri tp trung", c on vit: "Chng ti gi cho cc anh bn thng k
danh sch t nhn trong tt c cc tri tp trung. C th thy r mt iu l, trong tng s
1360000 ngi vo tri tp trung th c ti 70000 ngi cht. Vi mc cht cao nh vy,
s lng tri vin s khng bao gi t c con s n nh ca Thng Lnh. Cc bc s
trng, trong cc tri tp trung cn phi s dng mi bin php gim mc cht ny
xung. Ngi bc s gii khng phi l ngi t r c s c c ca mnh, m l ngi
thng qua nhng phng tin y t hay thay i v tr lm vic, gi c kh nng lao ng
cng lu cng tt".
B - Thc cht ca tri tp trung ci hun:
Ph thuc vo iu kin chnh tr c th, nh nc pht xt c th ch trng mt ny hay
mt kia trong mc ch ca tri tp trung ci hun. Th d trong thi gian chin tranh, nc
c ch trng n vn s dng sc lao ng cng bc trong khi Ty Ban Nha tin hnh
hy dit th cht ca cc tri vin (ch ring trong giai on t nm 1940-1945 c ti
hn 150 nghn t nhn b bn). Vic hy dit t nhn c ch trng c bit vo nm 1944
khi qun ng Minh b vo Na Uy, v trn bu tri Ty Ban Nha - Franco treo l lng
mt mi e da qun s. Nhng d c nhng dao ng trong "chnh sch tri tp trung" ca
nh nc pht xt, mc ch c bn hon ton khng thay i: cch ly v tng bc hy
dit, cc i th chnh tr . c, chin tranh c thay i t nhiu trong mc ch chnh ca
tri tp trung, nhng khng hon ton t b n. iu ny ni ln rng, khi nghin cu mi
quan h ni tng gia ch c ti v tri tp trung ci hun, cn phi ly giai on trc
chin tranh khi chng ang tn ti thun cht, khng c nhng nh hng bn ngoi. Trong
trng hp tri tp trung ci hun c th xem nh nh t kt hp vi lao ng cng
bch khng hn nh thi gian.
Nh nc c ti thng xuyn qung co cc tri tp trung ci hun nh nhng tri ci to
lao ng. Nm 1944, Tng Gim c Cc Nh T Ty Ban Nha khoe khoang rng, di s
lnh o ca ng ta, cc nh t "ci to" c t nht l 300 nghn ngi. Tuy nhin ng
ta qun khng ni rng cng trong nm 1944, bnh qun mi ngy Ty Ban Nha c ti
400 ngi b bn. V th no l gio dc ci to trong nhng iu kin ca nh nc pht
xt? iu c ngha l mi mn tinh thn, t tng chnh tr v th cht con ngi. Ch
t c mc ch m khng cn phi bn nhng nn nhn ca mnh.
Thc cht ch c ti khng c li ch g trong vic tr t do cho cc tri vin, thm ch
k c khi h lm vic ht sc mnh v ci to tch cc trong nhiu nm. Bi v khng c
g m bo l sau khi c t do, nhng ngi li khng tip tc thc hin hnh ng
trc y, thm ch d "ci to", vic tr t do cho nhng ngi nh th vn khng c
li, v h l nhn chng sng v nhng g xy ra trong tri tp trung, v ti c gh tm
ca ch trong cc a ngc trn gian ny; trong khi mi phng tin tuyn truyn ngy
m ra r t v cho n nh mt nh nc nhn dn v php quyn: nghim khc nhng
cng bng, m bo lut l. Do i vi ch , tt hn c l hy dit th cht v tinh
thn nhng k th ca mnh, hoc gi h li trong cc tri tp trung, cho n khi h cht
mt cch "t nhin". Tri tp trung ci hun l s ch p th bo v ti li nht i vi
nhn cch ca con ngi v loi ngi ni chung. Mi ci trong tri tp trung u nhm mc
ch lm gim gi tr ca con ngi v loi ngi. Nhng c im c bit trong a ngc
trn gian ny l:
1. Khng c con ngi, ch c s hiu trn lng cc t nhn; con ngi tr thnh con s v
ngha. Bn qun c tri khng gi ai theo tn m ch gi theo s; i vi chng, khng c
ngha l g vic s X l nh y hc ln hay s Y l nh vn ln.
2. T thng phm c coi trng hn t chnh tr; t thng phm thng c b nhim
lm t trng, gip bn qun c gi trt t trong tri.
3. T nhn lm vic di s gim st ca i bo v, c cho bc - gi i km; chn b xch
vo nhau, theo lut c th bn khng cn bo trc.
4. Thi gian lm vic trn thc t khng hn nh, dn n hao mn th cht mau hn v
n ci cht "t nhin".
5. V khng th trnh c nn tham nhng trong b phn qun c tri, nn cc tri vin
cn b bc lt thm mt ln na trong khu phn n; ngi t lun lun n i v nu
khng cht do bnh tt, th cng cht v hao mn th lc.
6. Gip y t trong tri tp trung khng phi v nhn o, m l nhim v chnh tr .
7. Ngi ta thng cho bn cai t c cng bn t nhn trong trng hp "c nh chy
trn". Vic ny ng nhin l khuyn khch bn cai t v bn qun c phm ti nhiu
hn.
8. Bt c ai bc vo tri tp trung cng u c ti, di a ngc khng c ngi v ti. V
th v nguyn tc, khng ai c sng st ra khi tri.
VI/ Mi lin quan gia cc c cu trong cu trc
nh nc c ti:
1/ Tnh cn thit ca mi lin quan:
Mi thot nhn c th ngh, gia cc c cu trong cu trc c ti khng c s kin quan cn
thit, rng hon ton l ngu nhin v chng c th sp xp theo mt th t bt k
trong khi thit lp ch ny.Thc cht, mi lin quan ny rt su sc, cn thit v bt
buc cho bt c nh nc pht xt no. Mi lin quan ny c th hin trong hai vn :
th nht, i vi dng nh nc ny khng th thiu c bt k c cu no trong 5 c cu
nu; th hai, mi c cu mun pht trin ton din v tng th nht thit phi sn sinh
ra v xc nh c cu tip theo. Ni cch khc, gia cc c cu trong cu trc c ti, tn
ti mt trt t nghim ngt: mi c cu u c v tr v gi tr xc nh n mc khng th
thay i m khng gy nn s ph v tng th ca ton h thng.
S d chng ta miu t cu trc c ti bt u bng c cu mt ng tr v t n ln v tr
th nht trong qu trnh nghin cu l v bn thn vic xy dng nh nc pht xt c,
Ytalia v Ty Ban Nha u khi u bng vic thit lp c cu ny. Trong ba nh nc pht
xt in hnh th c l kiu mu hon thin hn c; mi du hiu ca n c th hin r
rng v rch ri nht. Mc d Ytalia u tin i theo con ng pht xt, nhng n khng
th l hnh nh hon thin nht ca nh nc c ti. Thc t ny cng l mt trong nhiu
trng hp trong lch s, khi phong tro xut hin ln u tin cha hn hon ho nht.
Nh nc pht xt khng th c thit lp nu khng c c cu mt ng quyn, khng
hy dit cc ng phi khc. y l hn tng, l nn mng xy dng nh nc pht
xt; v n nh bn vng, i hi phi c s st nhp gia nh nc v ng pht xt.
Hnh thc st nhp v thng nht ny ph thuc vo nhng iu kin chnh tr, tp tc dn
tc c th ca tng nc, nhng nht nh phi c tin hnh nhm cng c s thng tr
n nh cho ng pht xt. V nu khng nh th, c cu mt ng quyn c th b ph v.
Sau khi c cu mt ng quyn c thit lp, s thng nht trit gia ng v nh
nc pht xt l iu cn thit tuyt i. V c th tn ti bn vng v lu di, s thng
nht ny cn phi mang gi tr vt cht. Cc ng vin pht xt ch cm thy nhu cu thng
nht ny cn thit, nu h nhn thy trong nhng quyn li vt cht v u i c nhn.
Nh vy nguyn tc th hai ny (s thng nht gia ng v nh nc pht xt) khng ch
xut pht t nguyn tc u tin, m cn l s cng c v tip din ca n. C cu mt
ng quyn ch c xy dng hon ho nu sau khi hy dit cc ng phi khc, ng
pht xt iu khin nh nc v ng nht bn thn mnh vi nh nc v mi mt: ti
chnh, chnh tr, cn b; khi m "ng tr thnh nh nc".
Tip theo khi c cu mt ng quyn v s thng nht gia ng v nh nc pht xt c
thit lp, qu trnh ny vn cha th kt thc. Cn x hi cng chng, vi quyn t tr i
vi ng v nh nc pht xt, lun lun c th l ngun gc cho mi bt ng chnh tr .
Trong x hi c th sinh ra nhng t tng tri ngc, lng cm th ch , v.v... m trong
nhng hon cnh c bit c th lm cho n tan r, cn trong iu kin bnh thng, t nht
cng khin nn mng ca ch lung lay. T y dn n bc tip theo ca qu trnh xy
dng nh nc c ti: t x hi cng dn di s kim sot ca nh nc v ng pht
xt khng ch mi biu hin v phong tro chng i. Khi bc th ba ny kt thc, nh
nc pht xt t nhiu tr thnh h thng hon chnh, nhng lc lng bn ngoi e da
s n nh ca n khng cn na, nu khng phi vnh vin th ch t cng trong mt thi
gian di.
Sau khi thit lp ba c cu trn, nh nc pht xt v c bn c xy dng. Cc c cu
ny m ng cho hai c cu tip theo pht trin: t duy uy tn v tri tp trung ci hun.
Hai c cu sau cng ny tu b ni tng cho ch v lm cho n tr nn hon thin. D
vy cc c cu ny cng c c tnh cn thit v nu thiu chng, h thng chnh tr hon
ton khng th hot ng. Chng c gi tr v v tr xc nh trong h thng chnh tr, lin
quan khng kht vi nhau v khng th tch ri. Th d, ng ha x hi khng th trit
v hiu qu, nu khng thu tm mi suy ngh, t tng v ton b lnh vc tinh thn. Tt
c cn phi phc tng cch t duy uy tn, bi v ch c th ng ha mt khi ng nht
v hnh dng.
n lt mnh, ng ha x hi, s phc tng ca x hi i vi nh nc, phi sinh ra cc
tri tp trung ci hun. Cn phi cch ly nhng ngi khng mun phc tng s kim sot
ca ng pht xt v h t tng ca n, h khng th "lm hi" x hi bng nhng t
tng nguy him. Tri tp trung ci hun l cng c l tng ca nh nc pht xt, gii
quyt nhng mu thun i khng giai cp bng cch hy hi th cht cc i th chnh tr.
T nhng phn tch trn y c th rt ra kt lun rng, gia cc c cu trong cu trc ca
nh nc pht xt tn ti mt mi lin quan mang tnh quy lut, khng kht v cn thit, v
nu mi lin quan ny b ph v s dn n s thay i tng th khng trnh khi ca ton
h thng.ng nhin trong giai on u khi thit lp chnh quyn, bn pht xt vn cha
bit v s l thuyt qu trnh xy dng nh nc c th ca mnh. Ngc li, thng
thng cc Th lnh pht xt c nhng chnh tr xa ri hoc thm ch i ngc li s
ny, nhng tnh logic khch quan ca qu trnh iu chnh v khin h i theo phng
n ti u. Sau khi thit lp mt c cu ng quyn, theo bn nng h tin n khng ch
ton b nh nc v tip theo kim sot tng th ton x hi.
Th d lc u Muxolini d nh xy dng "ch pht xt" vi c cu khng ng phi v
nu khng: s phi hy dit tt c cc ng phi chnh tr khc. Nhng sau cho thy
c th thit lp s thng tr ton din ca ng pht xt, cn thit phi hy dit mi ng
phi khc. V nh vy, c cu mt ng quyn ca ch pht xt c thit lp, lc u
ch l cng c t c mc ch, sau tr thnh mc ch.Trong nhng nm u tin,
Muxolini cng nh iu hnh nh nc vi chnh ph khng ng phi (lin minh cc B
Trng khng i din cho cc ng phi ca mnh), nhng sau nm 1924, ng ta phi t
b o tng ny v thit lp chnh ph pht xt thun chng.
Bn quc x, i theo con ng ny 9 nm sau , khng phi tr gi cho nhng o
tng tng t. y, bng con ng ngn nht, c cu mt ng quyn c thit lp
v c cng c bng sc lut thng nht gia ng v nh nc pht xt. Ytalia, ch
c ti c xy dng trong gn bn nm, cn c vic ny din ra vn vn khng y
mtnm, khng kt thc nm 1933, c c mt nh nc c ti hon chnh.
Tt nhin, Hitler cng bt buc phi sa i mt vi chi tit mu thun vi s l thuyt
ni trn. Nhng ngay c chi tit ny, ng ta cng buc phi sa sai, iu ny cng cho
chng ta thy mi lin quan khng kht gia cc c cu ca cu trc ti. Thi gian u,
Hitler ng vi ta thnh Vatican, cho php nh th gio dc mt b phn th h tr
trong cc trng dng. Sau ng cm thy, nhng trng ny mang n mt th t
tng khc xa t tng quc x, t dn ti vic gii tn cc trng ny. Mt khi c
thit lp, ch c ti khng th chp nhn nhng vt l trong c th mnh. V mi rng
buc khng kht gia cc c cu, bt k mt vt l no cng lm cho h thng b h hng
hoc tan r. V mt cu trc, nh nc pht xt l mt h thng bit lp, trong mi chi
tit ring l rng buc cht ch vi nhng chi tit cn li, v s bin dng ca mt chi tit
no s dn n v khng trnh khi ca c h thng. Tnh cht c bit ny l c
trng cho nh nc c ti, v v vy, n c vai tr ht sc quan trng trong vic tm hiu
bn cht nh nc ny. Trong vn ny nn dn ch t sn t ra bn vng hn nhiu. S
thay i c cu thnh phn tt nhin s nh hng n hot ng ca n, nhng khng gy
nn s v tng th ca ton h thng.
c th phn bit r hn s khc nhau gia nh nc c ti v nn dn ch t sn, ta
hy lin h chng vi b my c hc v mt c th sng. y, nh nc c ti c th v
nh mt c my c hc kiu mu, hot ng ht sc ng b, khi mi chi tit ca n u
lm vic chnh xc, khng sai st. Nhng nu mt chi tit no tch ri khi c cu, n s
e da ph v ton h thng.Trong im ny nn dn ch t sn gn ging mt c th sng
hn l b my c hc. S h hng trong mt chi tit no khng th ph v ton b h
thng. Nh tnh bn vng cao trong mi quan h gia tng th vi cc b phn v gia
nhng b phn vi nhau, h thng ny iu ha nhng sai st trong cc chi tit nh mt c
th sng t thch nghi vi nhng bin i trong cc t bo ring bit. V l do ny, nn dn
ch t do trong khun kh nht nh c th t iu chnh m khng dn n hy dit, trong
khi nh nc c ti pht xt ch c mt cch thay i duy nht: s tan r hoc ph v tng
th. V nhng mu thun ni tng khng l v s rng buc nghim ngt gia cc b phn,
mt h hng nh trong chi tit no , c th e da ph v ton h thng c ti. V nu
khng kp thi sa cha sai st ny, th sau kh lng chng li c s v dy
chuyn. y l l do gii thch ti sao nh nc c ti s dng nhng bin php ht sc
tn nhn, cng quyt v c c n p c nhng biu hin chng i khng ng k .
2/ Cu trc v chc nng:
Vi s phn tch ny, chng ta tin gn n mi quan h gia cu trc chnh tr c
thit lp v phng thc hot ng mang tnh quy lut, xut pht t cu trc . y,
mun ni n kha cnh nguyn tc gip chng ta hiu k hn, y hn v bn cht ca
ch pht xt cng nhng c cu c hc v n by tng h ca n.Cu trc xc nh
phng thc hot ng. Mt khi c thit lp, cu trc hot ng tng ng vi s rng
buc ni tng ca cc c cu thnh phn. Quy lut tng qut ca cc cu trc x hi l xu
hng t bo tn. Di tc ng ca ngoi cnh, mt cu trc no , thay i phng thc
hot ng hoc khng th t thch nghi s b bin dng hoc b hy dit. Trong c hai
trng hp, n u khng cn l cu trc ban u na, m l chuyn sang mt dng khc.
Nhng mt khi c thit lp, cu trc khng th hot ng theo phng thc no khc
ngoi phng thc xut pht t bn cht ca n.
Trong trng hp ca chng ta, nhng phn tch tng qut trn y c ngha nh sau:
mt nh nc pht xt khng th hot ng theo phng thc dn ch, ging nh mt ch
dn ch khng th iu hnh theo phng thc c ti. Hitler chc chn s khng sng
lp nh nc quc x nu nh nn Cng Ha Vaimar c th thc hin c vai tr m ng
ta cho l cn thit. Nhng nhim v mi i hi cu trc mi, dng nh nc mi, da hon
ton trn bo lc. T y suy ra rng, hy vng nh nc pht xt dn ch ha ch l o
tng. Vic nh nc pht xt t dn ch ha hay t do ha l hon ton khng bao gi c,
cng nh bt mt ng vt n tht phi n c vy. ng vt ny s cht v cu trc sinh hc
ca n l ng vt n tht. Trong thi gian ny, phn ln gii tr thc c c suy ngh, sau
khi cng c chn chn, ch quc x nht nh phi quay tr v phng thc iu hnh
theo hin php v s phc hi nn dn ch t sn truyn thng. o tng ny xut pht t
gii tr thc t do, trong c c nhng b c v i nh Marc Planc. Ngi ta hy vng rng,
ch quc x ch s dng nhng bin php tn nhn v phi php cho n khi khng ch
c ton b b my nh nc; sau bt buc phi t b bo lc, thm ch phi chp
nhn c nhng xu th i lp v c th cng khai ph phn ch . Khng cn kh nng
no khc, v sau khi iu hnh ton b b my nh nc, s khng cn ai ch dn
p v theo di! o tng ny l kt qu ca nhn thc sai lm v cu trc nh nc mi m
ch ngha pht xt xy dng. Ch pht xt khng n gin l ch cnh st, m l dng
nh nc mi - nh nc c ti. V nguyn tc, nh nc ny loi b mi t tng t do
thm ch k c nhng t tng c li cho n.
i khi ngi ta th ng nht bn cht nh nc pht xt vi tnh cht giai cp ca n
rng, nh nc pht xt l cng c ca b phn t bn quc phn ng nht, nn dn
ch vi giai cp ny v ch chuyn chnh vi cc tng lp lao ng. Trong ngha tng qut,
iu ny ng: t bn ti chnh l tng lp c nhiu u vit v kinh t nht trong nh nc
pht xt. Nh nc pht xt m bo cho giai cp ny sc lao ng r mt, khng bit bi
cng, khng mung tng lng v thay i iu kin lao ng, v ng thi l lc lng d
b hng hu cho qun i. Nh nc pht xt l thin ng cho gii t bn ti chnh trong
ngha ny.
Nhng mc d vy vn khng th ngy th vi ngh rng, nh nc c ti l dn ch cho
gii t bn pht xt, cn chuyn chnh vi cc tng lp lao ng. Ngoi lnh t ti cao,
khng ai c quyn c ph phn nh nc v ch chnh tr. V thm ch c lnh t ti
cao cng khng th ph nhn ton b h thng chnh tr, v d c s tn th, ng ta vn s
b gii cm quyn chp bu - nhng k rng buc khng kht vi cu trc nh nc ny - gt
b . Thm ch, cu trc chnh tr ny gt b c nhng t tng dn ch trong gii cn quyn
chp bu. Trng hp xy ra vi Greger Straxer v Ialmar Saht c th minh ha cho iu
ny. V nhng biu hin khng tn thnh vi chnh sch chnh tr ca ch , ngi u tin
b git ngy 30-6-1934, cn ngi th hai sng st mt cch kh tin sau mt nm b giam
trong tri tp trung ci hun. Mc d Saht l mt trong nhng ngi ng gp nhiu nht
v xng ng nht cho vic xy dng Tam Ch; tng l "nh c ti ti chnh"
nhiu nm lin tc ca nc c Hitler. B Th Khu y Herman Rausning phi b chy
sang tn bn kia i dng vit sch ph phn ch quc x v Hitler. Nhng vn
khng phi bn thn cc th d ny, m l tnh logic ca chng: nh nc c ti khng cho
php c gii cm quyn chp bu c quyn t do (t do ngn lun, in n, kt hi, t nn ...),
bi v iu c th lm tan r nh nc. Hn th na, i vi dng nh nc ny, trao
quyn t do cho gii lnh o chp bu c bit nguy him, v h l ht nhn ca chnh
quyn v c th lm cho n tan r t bn trong. V vy c ba nh nc pht xt - c, Ytalia
v Ty Ban Nha - u trit chng "ch ngha t do" v "s sa ng".
Ti y, nguyn l "c nhng k p bc cng khng c quyn t do" c th hin mt cch
y nht. Bi v c mt h thng c th n p, trc ht n cn phi c t chc
nh mt h thng n p, nu khng n s khng thc hin c chc nng . Mt khc
h thng ny trao quyn t do cho nhng i din ca mnh c n p, khng b theo
lut l ca cu trc c xy dng, nhng khng c quyn ph phn hay chng li cc lut
l . Trong trng hp ngc li, h khng trnh khi tr thnh nn nhn ca h thng
ny.
(Ht Phn I)
Phn II: NHNG CHC NNG C BIT CA NH
NC C TI PHT XT
1/ Do thm tng th:
c th hiu c do u dn n "do thm tng th" trong nhng iu
kin ca nh nc pht xt, chng ta cn xem xt li cu trc c ti ca n.
Nh mt x hi "c t chc", nh nc c ti thu tm tt c mi thnh
vin ca mnh theo ngh nghip, gii tnh hay tui tc vo nhng t chc
qun chng. H thng t chc qun chng khng l ny ng thi va l
cng c kim sot x hi, va nhi nht t tng pht xt cho x hi.
Nhng y n giu mt mt tri ca vn : Trong nhng iu kin nht
nh, h thng t chc qun chng ny c kh nng quay li chng nh
nc. iu ny ng cho mi t chc. Bi v mt khi c xy dng, t
chc l hnh thc c th thc hin nhng chng nh nc vi sc mnh
c t chc sn, nu v tr lnh o ca n ri vo tay nhng ngi mang
trong mnh t tng i lp.
Lnh o mt t chc quc gia v ch thi c, dng n chng li ch
s hiu qu hn nhiu, so vi vic xy dng mt t chc chng i cng
khai. Bi v t chc chng i cng khai t c kh nng thnh cng hn do s
khng b gt gao ca lc lng cnh st. V l do ny, nhng ngi hot
ng b mt c kinh nghim, lm vic trong nhng iu kin ca nn chuyn
chnh pht xt, khng chng li nh nc mt cch cng khai, m n giu
trong mt t chc no . nhng ngi ny tip xc vi qun chng,
chim c lng tin ca h v tr thnh lnh o ca t chc ny. t c
iu , t chc quc gia khng ch che ch cho nhng ngi nh th, m
cn tr thnh cng c cho cng tc b mt ca h. Ni cch khc, t chc
qun chng lc ny thay i chnh tr . S thay i cng nguy
him hn cho nh nc, nu y l t chc c v trang y nh qun
i hay nhng b phn ca qun i.
chng li nhng hnh ng chng i nh nc cng khai nh bi cng,
biu tnh... chnh quyn pht xt c nhng cng c hu hiu: khng b cnh
st v tri tp trung ci hun. Nhng chng li nhng b mt, cnh
st khng cn gi c vai tr hiu qu nh th na. R rng cnh st kh
c th phn bit c ai b mt chng li nh nc v ai trung thnh vi nh
nc. T y dn n s cn thit phi c th v kh mi bo v ch
chnh tr, v c th l do thm. Nhng y khng phi kiu do thm
truyn thng m cnh st vn s dng thng qua bn mt v, m l do
thm qun chng, do thm tng th. Ch nh kiu do thm ny, nh nc
mi bit c tt c nhng s kin xy ra mi ni, mi thi im, pht
hin nhanh chngv hy dit kp thi nhng mu chng i. Rudolf Hex
xy dng thnh nhng nguyn tc c bn ca do thm tng th nh sau:
"Ai cng c th tr thnh do thm.
Ai cng phi tr thnh do thm.
Khng c b mt no, m khng th thm d."
Trn thc t, do thm tng th c ngha l: con ci do thm b m, sau
bo vi cnh st, hc sinh theo di thy gio, binh lnh - cc cp ch huy,
thnh vin nhng t chc qun chng - cn b lnh ... V ngc li, gia
nh, trng hc, c s nghin cu khoa hc, cng s, qun i, t chc
qun chng, cu lc b th thao, trong ng v thm ch c cnh st, u l
nhng hin trng do thm quan trng. Nh nc cn phi bit nguyn vng
v nh ca tt c mi ngi. Khng c b mt no m nh nc khng
quan tm. Trong bi cnh , khng cn ranh gii gia k do thm v ngi
b do thm. Tt c u ng thi l do thm v b do thm. Do thm tng
th tr thnh do thm ln nhau. Nh nc pht xt khuyn khch kiu do
thm ny, xem nh du hiu c bn cho s tin tng chnh tr . K no t
co c nhiu vi cnh st s c tin tng v c u th hn thng cp
trong b my ng v nh nc.
Mt u im khc ca do thm tng th l mc d mc rt rng ln, kiu
do thm ny kinh t hn rt nhiu cch do thm cnh st thun ty. Nh
nc khng cn thnh lp nhng t chc do thm c bit, m s dng ngay
cc t chc qun chng sn c, cc cng s ... cho mc ch ny. Nhng
ngi lm vic trong mi t chc u ng thi l do thm, nh nc khng
cn tr thm lng. Bn cht c bit ca nh nc pht xt, vi vic khng
tn ti ca cc xu hng chnh tr i lp, din n t do... cho php n c
th lm c iu .
2/ Tuyn truyn trng trn:
Trong nh nc c ti, din n, i pht thanh, phim nh, nh ht, vn
hc, cc t chc qun chng... u b t di s thng tr ton din ca
nh nc; mt khc do khng tn ti xu hng chnh tr i lp, cho php
nh nc ny thc hin mt kiu tuyn truyn c on. Tuyn truyn
khng trnh khi tr thnh ch soi tuyt i ca nh nc, a tin tc v
phn tch cc s kin theo mt chiu duy nht. Thng qua cng p mt
cch h thng, tuyn truyn m hoc qun chng v kt hp vi s khng
b, lm nn nhng iu k d . Tuyn truyn c th to nn mt "s tht th
hai", v mc d ch l o tng v nm trong khun kh nhng li ha
ho. "S tht" ny c qun chng cng nhn l thc s, cn s tht thc
s th b xem nh khng thc v v ngha. Bng cch nhi nht kin tr, lin
tc v duy nht mt th t tng, tuyntruyn bin t tng ny thnh
huyn thoi trc mt nhn dn, d khng c c s. Khng phi ngu nhin
m ti i Hi ng Niurnberg nm 1936, Gobelx nu khu hiu:
"Tuyn truyn gip chng ta ginh c chnh quyn.
Tuyn truyn s gip chng ta gi vng chnh quyn.
Tuyn truyn s gip chng ta chin thng ton th gii."
Trc 10 nm, trong tc phm Cuc Chin u Ca Ti, Hitler ginh v
tr c bit cho cng tc tuyn truyn: "Bng cch tuyn truyn kin tr v
lin tc, ta c th khin mt dn tc xem thin ng l a ngc v ngc
li, mt cuc sng c cc nht thnh thin ng".
Nhng iu ch c th thc hin c trong nh nc c ti, ni m
phn tuyn truyn v thng tin khch quan hon ton khng th c. Trong
nn dn ch t do truyn thng, tuyn truyn ca nh nc (v khng phi
l duy nht) khng th c c sc mnh gh gm nh vy, v nu n c
nh "khin mt dn tc xem thin ng l a ngc v mt cuc sng c
cc nht thnh thin ng", th ngay lp tc s b din n i lp vch
mt. Ti y, din n i lp ng ra i din v bo v quyn li cho x
hi mt cch khch quan, i din cho nguyn vng x hi, v trong nn
dn ch t sn, nhng nguyn vng ny thng khng trng hp vi nguyn
vng ca nh nc. Trong ch c ti pht xt, iu ny hon ton khng
th xy ra y, nh nc cng ng thi l i din cho nhn dn, x hi,
qu hng, dn tc, tin b, cng bng ... khng c s khc nhau gia
nguyn vng ca nh nc v x hi, v khng tn ti nguyn vng x hi
cng khai. Do c quyn thng tr, nguyn vng nh nc tr thnh nguyn
vng x hi, cn nguyn vng thc s ca x hi th khng c php th
hin cng khai, m ch lan truyn kn o, thng qua nhng cu chuyn tiu
lm chnh tr, nhng li n i ... Chng ta c th ly nhng trch dn minh
ha cho kt lun trn trong h s ca ta n Niurnberg:
"Do kim sot cht ch din n, i pht thanh ... t nm 1933, nhn dn
c b nh hng nng n ca tuyn truyn quc x; v khng ch cng
kch th ch, m bt k cng kch no cng u b cm on. Quyn t ch
v t duy t do hon ton khng th c," v, "Chnh ph quc x c nh
thng nht nhn dn theo ng li chnh tr ca mnh bng cch s dng
tuyn truyn cng p. c c hng lot phng vin c tuyn chn vi
nhim v kim sot v gy nh hng i vi din n, i pht thanh,
phim nh, nh xut bn... mi th vui, ngh thut v vn ha. Tt c nhng
phng vin ny phc tng B Tuyn Truyn V Gio Dc Nhn Dn, ng
u l Golbelx; kt hp vi t chc tng ng trong ng Cng Nhn Quc
X v Ban Vn Ha Quc Gia, chu trch nhim s kim sot ny...
Rozenberg, vi danh ngha i din cho ng quc x, gi vai tr lnh o
cng tc tuyn truyn hc thuyt quc x, cn Fritre cng Gobelx thc hin
nhim v tng t di danh ngha cc t chc nh nc".
y cn nhn mnh mt tnh tit, m mi thot nhn c v nh khng my
quan trng l: y Ban Vn Ha Ti Cao bao gm by ban, thu tm ton b
cuc sng tinh thn x hi - phim nh, nh ht, hi ha, iu khc, kin
trc, nhc th, khoa hc ... u nm di s ch o trc tip ca B Tuyn
Truyn. Tt nhin iu cha th nu bt c bc tranh ton cnh ca
tuyn truyn tng th. Tnh cht tng th ca tuyn truyn c th hin r
rng hn trong b my v cng tc ny, rng mi t chc v cng s u
bt buc phi tham gia tuyn truyn. Ngoi cc c quan tuyn truyn c
bit - B Tuyn Truyn, cc c s n lot, din n, i pht thanh - tuyn
truyn cn c tin hnh bi b my ng v nh nc, cc t chc qun
chng, cc hip hi ph n, tr thc... Tuyn truyn c on c thc hin
thng qua mi t chc, cng s v tr thnh tuyn truyn tng th, cn cc
t chc qun chng v cng s b bin thnh cng c ca n.
Tng t nh "do thm tng th", nh nc khng cn thnh lp b my
tuyn truyn c bit, m s dng ngay nhng t chc v cng s quc gia
vo mc ch ny. Mi t chc, hip hi, c s nghin cu... ngoi cng vic
chnh u phi tham gia cng tc tuyn truyn v "do thm tng th".
Nhng nguyn tc c bn c bit ca tuyn truyn trong nhng iu kin
ca nh nc pht xt l:
1. Ch thng bo nhng tin tc c li cho ch , gip ch chim c
lng tin ca x hi.
2. Nhng tin tc khng c li s gy nh hng xu n ch . Th d,
din n th gii trong nhiu nm vit v cc tri tp trung c v
nhng ti c ca bn SS v Zetapo. Ch ring bo ch v i pht thanh c
l khng ni g n chuyn ny. Trong nht k ca mnh, Gobelx vit: "Tin
tc chnh tr l v kh qun s . ngha ca chng thc y chin tranh,
ch phi a thng tin".
3. Nu cn a nhng tin tc khng c li trong trng hp khng th im
lng, th nhng tin tc ny b bp mo, n mc kh nhn ra s tht.
4. Thi phng cc s kin khng c li cho di phng.
5. Tuyn truyn c t trc thng tin, ngha l thng bo s kin no
xut pht t ngha chnh tr ca n.
6. Khi bt buc phi t ra khch quan, phi a nhiu thng tin c th hn,
th tnh "khch quan" ny b bin thnh nguyn nhn ph, t phn tch
tuyn truyn, nh cng c tm hiu "s tht" cho qun chng.
Fritre, ngi xp th hai sau Gobelx trong h thng tuyn truyn quc x
tng ni: "Con ngi c th tuyn truyn bng mi phng tin; c th ni
di trc s tht hin nhin, n gin l t nhng thc t ra ngoi bi cnh
tng qut ca chng v tch i tng ra khi nhn thc ca h v ton b
s tht".
Tuy nhin cn tn ti mt lnh vc m tuyn truyn c on ca nh nc
pht xt khng cn gi c sc mnh vn c, l cng tc tuyn truyn
nc ngoi. Ti y, tuyn truyn ca nh nc c ti khng cn c th c
on, m phi cnh tranh trong cng nhng iu kin vi cc i th ca
mnh. Lc ny, tuyn truyn c ti ng trc nhng khn gi bit suy ngh
v cng kch. Do n phi thay i cng thc, phi t b kiu cch cnh
st, e da, t chi s gi mo l khng th sai lm. Cng vi nhng n
phm trong nc, nhiu t bo v tp ch bng ting nc ngoi c xut
bn. Nhng cui cng th tr la bp ny cng phi b v, v n da trn
s la di trng trn. V du sao, th gii cng c nhng ngun thng tin
ring ca mnh - l cc nh bo v nhng phng vin in tn, nhng
ngi khng d g c th b gt.
3/ Cn thit phi cch ly t nc:
Tuyn truyn c ti trong nc tr nn bt lc khi phi cnh tranh vi
tuyn truyn nc ngoi. Vic pht minh ra i pht thanh trong th k XX
lm mt cuc cch mng thc s trong lnh vc tuyn truyn: thng tin
ngay lp tc c truyn n vi hng triu ngi, khng ph thuc vo
bin gii v khong cch. Nhng iu ny e da quyn c on ca tuyn
truyn c ti v gy kh khn cho n trong vic cnh tranh vi tuyn
truyn bng i pht thanh ca cc nc khc.
Trong cng mt iu kin, tuyn truyn ny c th thng tuyn truyn khc
ch bi cht lng, tnh chnh xc v khch quan ca thng tin c a ra.
Nhng v nhng im ny, th tuyn truyn pht xt r rng l km ci nht.
V tuyn truyn pht xt tr nn bt lc trc nh hng ca tuyn truyn
nc ngoi, do n phi nh n s can thip ca cnh st. gip tuyn
truyn c ti, cnh st dng nhng bin php cch ly nh sau:
1. C nh cc my radio khng cn bt c cc i khc ngoi i pht
thanh trong nc, ng thi trng pht tn nhn nhng ngi vi phm.
2. Thit lp cc h thng gy nhiu sng ca nhng i nc ngoi pht
thanh vng ting ca nh nc pht xt.
3. Kim sot nghim ngt nhng tc phm vn hc v bo ch nhp t nc
ngoi vo.
4. Thiu hy nhng tc phm vn hc mang t tng t do dn ch .
5. Hn ch n mc ti thiu vic du ngoi ca cc cng dn. Vic i nc
ngoi ch ginh cho nhng ngi tin cn hoc nhng ngi tha hnh cng
v v u phi thng qua s kim tra ca cnh st.
Curt Rix vit v vn ny c nh sau: " c cnh st ng cho
i nc ngoi, cn phi nu r: i u, v v l do g; i n vi ai; c b con
h hng g nc ngoi khng; quan im chnh tr ca h th no? Sau khi
n v tr nh, ngay lp tc phi bo vi i din s qun c gn nht".
Nhng bin pht trn chng t, bn thn tuyn truyn c ti da trn b
my n p v khng b cnh st. S thng tr tuyn truyn trong nc
c b my n p m bo; n hy dit tt c nhng ai c nh a
thng tin, tuyn truyn. S cng tc cht ch gia tuyn truyn v b my
n p trong cuc u tranh chng tuyn truyn nc ngoi, cng lm r
thm mi quan h gia chng. Tuyn truyn c on khng trnh khi
chuyn thnh cng p v do thm, n mc kh m phn bit c ranh
gii gia chng. "Ngoi khng b th cht, bn Hitler cn s dng c khng
b t tng i vi nhn dn c. Bn pht xt hy dit mi quyn dn ch
ca ngi c. Ton b tuyn truyn, vn hc, ngh thut u b ng ha.
Trong nhiu nm, hng triu ngi c b nh hng nng n ca tuyn
truyn Hitler, b bng bt mi ngun thng tin v s tht v ti c ca ch
".
Vi bn cht phn ng v v nhn o, nh nc pht xt t xem mnh l
trn ht, hy dit ton b quyn t ch ca mi c nhn, cp i ca h
quyn suy ngh v hnh ng c lp. C nhn tr thnh cng c ca nh
nc. Trong hon cnh , ng nhin cc cng dn mong mun mt nn
t do dn ch hn l chuyn chnh c ti. Bi th, h t tng c ti rt lo
s khi phi tip xc v cnh tranh t do vi t tng t sn dn ch . H t
tng c ti tt yu s b tan r, v khng chu c p lc ca h t tng
t sn dn ch, v do phi dng nhng bin php cch ly thng qua s
gip ca b my cnh st.
Pht xt c, cng nh pht xt Italia, qung co h t tng ca mnh l
cch mng, tin b v nhn o hn nhiu ln h t tng "c nhn" v "ch
k" ca nn dn ch t do truyn thng. Thm ch trong Hc Thuyt V Ch
Ngha Pht Xt, Muxolini cn nhiu ln nhn mnh rng: "H t tng pht
xt tng trng cho tinh thn th k XX, l h t tng "tp th", trong khi
ch ngha c nhn l t tng li thi ca th k XIX". Thc cht, bn cht
phn ng ca t tng c ti nm ngay trong ni lo s, khi phi tip xc
vi t tng t do dn ch; v do phi cch ly qun chng khi nh
hng ca nhng t tng ny.
4/ Thng xuyn cn thit mi e da qun s t bn
ngoi:
Cn c cch gii thch tha ng, khi mi quyn li c nhn b hy sinh cho
nh nc v vic n p, khng b thng xuyn xy ra. T dn n phi
c nhng nguyn nhn bn ngoi khng th bn ci.
Thi gian u, nh nc c ti ang phi thanh ton cc k th thc s nn
cha cn tuyn truyn nhng nguy him tng tng. Nh nc lin tc gy
cng thng thm cho s cung tn trong nhn thc chnh tr bng cch li
ko qun chng chng li mt i tng no . c i tng u tin l
nhng ngi Cng Sn, tip theo l nhng nh dn ch x hi v cn b
cng on, v sau cng khi mi ng phi b tiu dit th n lt ngi
Do Thi. Bng mi cch, bn quc x nhi nht cho nhn dn c rng,
nhng ngi Do Thi trong nc v trn th gii ang c m mu chng li
nhn dn c. Mi nguyn nhn tai ha ca dn tc hay c nhn tng cng
dn c u c ln u ngi Do Thi. Mt chin dch tuyn truyn bi
Do Thi ton din c tin hnh. Trong mi trng b u c ny, gii tiu
t sn th d nh nhng ngi bn tp phm, bt u nhn thy nguyn
nhn nhng tht bi ca mnh trong vic cnh tranh vi cc ca hng ca
ngi Do Thi; k tr thc khng gp may gii thch nhng tht bi ca mnh
bng vic ganh ua vi cc ng nghip Do Thi; ngi bc s nhn thy s
lng con bnh ca mnh s tng ln gp bi nu nhng phng khm t
nhn ca cc bc s Do Thi b ng ca ...
Cn g p hn l s cnh tranh ca nhng ngi Do Thi s b loi b trn
danh ngha mt mc ch x hi "cao c", gi gn trong sch dng ging dn
tc, cu dn tc khi mt k th s mt! Nhng mi nguy him ny c
xem nh tht, qun chng nhn dn cn c tham gia nhng cuc n p
ngi Do Thi. S cung tn x hi khng th cng thng thm ch bng
cch dng tuyn truyn thi phng mt mi nguy him tng tng. Cn
thit phi cho dn chng tip xc trc tip vi mi nguy him ny v
chun b mt cuc phn cng nghim tc chng li n. Khng phi ngu
nhin m bn quc x ko di vic gii quyt vn ngi Do Thi trong
sut thi gian cm quyn, mc d c th hy dit hay trc xut ton b
dn Do Thi ngay t nhng nm 1935-1936. Nh nc c ti quc x lun
lun cn c mi nguy him no , li dng vo m gi tnh trng
chnh tr cng thng v lin tc i hi nhn dn phi hy sinh.
Nh nc c ti Ty Ban Nha cng s dng nguyn tc ny. Mc d hn
ba mi nm tri qua k t khi cuc ni chin kt thc v mi ci u i
thay, cho n pht cht chnh quyn vn chia dn chng thnh ngi thng,
k thua v thi phng lng cm th gia h. Sau mt cuc ni chin tn
khc, thng thng mt nh nc dn ch cn phi thi hnh nhng bin
php lm gim dn cc mu thun v ha bnh dn tc, bi ngn la ca
cuc ni chin e da hy dit nh nc ny. i vi nh nc c ti th
ngc li, linh hn ca cuc ni chin cn thit tn ti. V bn thn cu trc
nh nc c ti l khng b v khng th tn ti nu khng khng b, v
khi b tan r, nh nc cn phi tm i tng cho s khng b ny (v
mt b my khng b, m khng khng b th s b tan r).
Khi no nhng nguy him bn trong b mai mt, nh nc pht xt lin
dng n mi e da bn ngoi. Mt nc lng ging hay mt s nc no
, vi h t tng khc, s b tuyn b l mi e da thc s . V loi
b c "mi e da" ny, nh nc pht xt tng cng v trang qun s
v xit cht hn na i sng chnh tr . Nhng mi e da trong v ngoi
thng c xem l lin quan nha Thng thng mi e da bn ngoi
c s dng nh nguyn nhn n p lc lng bn trong no . Cc
lc lng ny b buc ti l b l gin ip cho nhng nc m nh nc
pht xt xem l mi e da bn ngoi. Th d, nc c - Hitler, trong mt
thi gian di tuyn b "ch ngha Bnsevic" l mi e da bn ngoi, c
nguy c trn ngp u Chu v nut ti nc c. Sau khi iu c
cng nhn, d dng c th tn cng nhng lc lng mcxt trong nc
(Cng Sn v x hi dn ch).
Pht xt Italia nhn thy mi e da bn ngoi l ch "ti phit" Anh v
Php. Do chng tin hnh cng kch nn dn ch t sn, cn trong
nc th m cuc tn cng in cung chng nhng k tn th "gii ti phit
phng Ty". Th d vo nm 1938 Italia, trin khai chin dch chng
"nh hng ngoi lai" v "tc phong t sn". De Xtefan, mt trong nhng k
ng h tch cc nht cho chnh sch ca ch pht xt vit nh sau:
"Cn rt nhiu vn phi xem xt trong lnh vc nhp khu phi vt cht
m chng ta thu nhp c: cch suy ngh, cch sng, tc phong ngoi la..
Ch pht xt cn phi kim sot khng ch ring vn nhp khu hng
ha, m c t tng v cch sng".
Thng qua mi e da bn ngoi, nh nc c ti "bn mt mi tn trng
hai ch": th nht, gy ni kinh hong cho nhn dn, bt h phi on kt
xung quanh nh nc; th hai, to iu kin thch hp cch ly v tiu
dit i th chnh tr no . S thng nht nhn dn, trong nh nc c
ti, c hnh thnh trn ni lo s khng ch t b my khng b ca n m
cn t nhng nguy him bn ngoi, b nh nc thi phng v nhi nht
thnh cng cho nhn dn, thng qua tuyn truyn c on. Nh nc c
ti lun lun cn c mi e da no t bn ngoi, khng ph thuc l
pha bc hay nam, ng hay ty.
5/ S khc bit gia ch pht xt v nn dn ch.
Ch ngha pht xt nm chnh quyn vi ngh hm hnh rng, sng to
ra mt nn dn ch qun chng v thc cht hn nn dn ch ca "nh
nc t do", nn dn ch m tht may mn "khng b xy dng trn nhng
c s ti phit xu xa nht".
Bo Berliner Tageblat,trong s ra ngy 7.6.1933 vit v ch ngha quc
x nh sau: "Ch ngha Hitler l phong tro dn ch nht c trong vng
nm mi nm gn y".
Khi pht biu trc cuc hp qun chng Coln ngy 26.3.1937, Gobelx
tuyn b: " nc c, mt nn dn ch thc s tr thnh thc tin
sng ng, trong ton th dn tc t do by t nguyn vng ca mnh".
Trong Hc Thuyt V Ch Ngha Pht Xt, Muxolini cng vit rng, nh
nc pht xt tng trng cho "mt nn dn ch c t chc, tp trung v
php quyn".
c bit, Hitler ln n gay gt nn dn ch phng Ty, nn dn ch
theo nh chnh li ng ch c s dng: "Bi mt tng lp t sn khng
ng k, trong khi nhn dn bn cng th ng hn nhiu lm". Trong din
vn c trc cng nhn cc nh my vng Berlin ngy 10.12.1940, Hitler
cng kch phng Ty t do nh sau: "Trong th gii Anh - Php tn ti ci
gi l dn ch. Ni cch khc, nhn dn iu hnh chnh quyn, do
nhn dn phi c kh nng th hin suy ngh v nguyn vng ca mnh.
Nhng nhn k hn vn ny s thy, nhn dn khng h c c quan
im ca mnh v ch l, tt nhin - nh mi ni - quan im gi to.
Vn ct li l: ai dy bo v gio dc nhn dn? V trn thc t, gii t
bn ang tr v trong nhng t nc ny, l mt nhm vi trm ngi,
giu c khng xit k v t nhiu c v c c lp v cu trc c bit ca
nhng nh nc ny. Nhng ngi ny ni: "Chng ti c t do", v trc
ht, h hiu y l t do kinh t, cn t do kinh t th c hiu khng ch l
t do tch ly t bn, m l t do s dng t bn. Ni cch khc, h ch cn
c t do, khng b nh my hay nhn dn kim sottrong vic tch ly v
s dng t bn. chnh l khi nim ca h v t do".
Trong thi gian chin tranh, Anh l nc b Hitler cng kch d di nht: "Ti
t nc ny tn ti nhng khc bit giai cp kinh khng nht m con ngi
c th tng tng ra. Mt bn l i ngho, cng cc - v mt bn l giu
c khng xit k. y khng mt vn x hi no c gii quyt. Cc
tng lp cng nhn nc ny, t nc chim mt phn su din tch a
cu v nhng kho bu di lng t ca ton th gii u nm ti y, ang
phi sng bn cng trong nhng ngi nh chut, v i b phn l n mc
ht sc rch ri".
i ngc vi nn dn ch gi hiu ca phng Ty t do, Hitler dng
nn kinh t "tht s" v "thc cht" ca nh nc quc x, ni m nn tht
nghip b xa b v lun chuyn t bn, ngha l phn chia v s dng t
bn, nm di s kim sot ton din ca ng quc x. Nh vy nc c,
t mt nn dn ch cho "mt tng lp khng ng k nhng k giu c"
bin thnh nn dn ch cho "ton th nhn dn". Hitler ni: "Trong th gii
t bn dn ch, nguyn tc kinh t quan trng nht l: nhn dn chu trch
nhim sn xut, v sn xut sinh ra t bn. Chng ta o ngc li nguyn
tc ny v ni: t bn l sn xut, v sn xut l cho nhn dn! Trong
ngha rng nht: trc ht l v dn, v nhng ci khc l cng c t
c mc ch ny".
y cng nh nhng ln khc, khi cng kch nn dn ch t do Hitler
c tnh b qun khng ni n mt vn ct li nht: Th nht, ai l s
hu ca t bn trong nh nc quc x? Th hai, s kim sot ca ng
quc x lm thay i nhng g trong nhng quan h v s hu th ba,
nn tht nghip c c loi b bng cch no v nhm mc ch g?
Th t, liu giai cp cng nhn c c kh nng kim tra s lun chuyn
ca t bn, m khng ph thuc vo s kim sot ca ng v nh nc
pht xt khng? Nhng i vi bn quc x, ch vi vic loi b nn tht
nghip cng l dn chng khng cn bn ci rng, c c nn dn ch
thc s, khc hon ton vi nn dn ch gi hiu ca cc nh nc t do.
Bn pht xt xem du hiu r rng nht cho nn "dn ch" qun chng ca
mnh l nhng cuc duyt binh, din hnh chc mng i Hi ng
Nuernberg v nhng cuc mt tinh, biu tnh, tun hnh chng k th ca
nh nc v thng c ton dn tham gia. Mt cch khch quan, ch
ngha pht xt khin cho nhng quan nim v nn dn ch ca chng ta cn
c b sung v xc nh li. Chng ta bit rng bt nhn dn xung ng,
mang biu ng v tun hnh hon ton khng phi l dn ch, m l s
cng p kn o, c tin hnh nh nhng c cu ca ch c ti;
chng ta bit rng, thm ch vic xa b nn tht nghip v m bo mc
sng ti thiu cng khng phi l dn ch, nu nh nhng vic ny c
thc hin nhm chun b cho mt cuc chin tranh n cp; rng nn dn
ch l cu trc x hi, m mi c nhn c m bo quyn t do cng dn
v t do chnh tr, v do c nhn c xem l c gi tr cao hn nh nc
v cc c s nh nc.
A. C nhn b dng lm vt hy sinh cho cng ng pht xt:
Trong nh nc pht xt khng th c dn ch, v dn ch v c ti l
nhng nguyn tc th ch v i khng. Bn thn cu trc nh nc pht
xt khng cho php c th c dn ch, mt khi n bt cc c nhn phi phc
tng tuyt i v tc i ca h mi kh nng t bo v . i vi ch ngha
pht xt, gi tr chnh tr cao nht l ng v nh nc pht xt, cn mi ci
khc bt buc phi phc tng v phc v chng. C nhn b bin thnh vt
hy sinh cho "cng ng pht xt" v ch c quyn c tn ti khi phc v
cho cng ng ny hay t nht l tun theo n. ng v nh nc pht xt
c xem nh nhng "cng ng" th hin y nht quyn li chung ca
mi cng dn v ng nht vi nhng quyn li ny. Do ng v nh
nc pht xt ng nht vi khi nim nhn dn, dn tc, qu hng... V
vy, gia nh nc v cc cng dn khng th c mu thun, v nu gi s
c trng hp ngc li th li l do cc cng dn, v mu thun cn c
gii quyt bng cch trng pht h. Nhn chung, nguyn tc ca ch ngha
c ti l: s phc tng ton din ca c th, ca ci ring cho "ci chung";
s thng tr ca "ci chung" trn ci ring l khng th tch ri.
Ngc li, nn dn ch truyn thng mang mt ngha hon ton i lp,
d nhng hn ch v bn cht giai cp th no i na, n vn ch trng
nhiu hn v ci ring, v c th . i vi nn dn ch t do, gi tr chnh tr
cao nht l nhn cch cng dn, v nhng gi tr khc c tnh cht chung
hn nh nh nc, cc ng phi chnh tr, cc t chc qun chng c ngha
v phi phc v v gip cho vic cu thnh v gi gn nhn cch cng
dn, trc ht l bo v quyn t do chnh tr v t do cng dn.
Khi xem nhn cch cng dn l gi tr chnh tr cao nht, nguyn tc dn ch
xut pht t quan nim rng: s pht trin v tnh a dng ca mt x hi
(ch khng phi ca nh nc) c hnh thnh trn s a dng v nhn
cch ca cc cng dn. Mt x hi pht trin, giu c v a dng ch c th
c cu thnh t nhng cng dn t do v pht trin a dng. lm r
hn s i khng gia nguyn tc dn ch v nguyn tc c ti trong qu
trnh xy dng nh nc, chng ta c th nu ra y mt th d t thi c v
Ateln v Xpata. Mc d Xpata cha th l nh nc c ti theo tinh thn
ca th k XX, nhng nguyn tc c bn ca n l c ti. Trong ch
qun s ny, mi c nhn u phi phc tng nh nc, gi tr c bn ca
ngi dn l phc v nh nc, t rn luyn mnh tr nn cng cp v
c ti luyn trong chin tranh. V ton b cuc sng tinh thn, ton b
suy ngh ca c nhn u nhm phc v cho mc ch ny. Trn c s ,
Xpata t c nhng thng li to ln trong chin trn, tr thnh mt
trong nhng nh nc Hy Lp hng mnh nht. Nhng l tt c nhng g
m Xpata t c; trong lnh vc vn ha, n hon ton khng sng to
c g. Ngc li, Ateln l mt nh nc Hy Lp ln khc, trong nn dn
ch n l pht trin rc r, to iu kin thu ht nhn cch c nhn trong
nhng cng dn t do. Hay theo li Hegel: "Thin ti c t do th hin
nhng quan nim ca mnh v nguyn tc ny to nn nhng bc ha v
i vi ngh thut th hin tinh vi cng nhng vn phm th ca v lch s
bt t". Trao ton b t do cho cc nh sng to, Ateln nh mt khi nam
chm khng l thu ht mi tinh hoa ca th gii Hy Lp: Exhil, Xofocul,
Arixtofan, Apoloni, Pitago... v tr thnh th , thnh trung tm vn ha
ca th gii ny. y l l ng nhin, nn dn ch, vi quyn t do cng
dn rng ln m n trao cho cc c th, l ming t mu m cho nhn cch
c nhn pht trin, v x hi da theo m pht trin theo.
Cng v l do nh trn m khng mt nh nc pht xt no trong th k XX
sn sinh ra c c s cho nhng tm gng v i trong vn hc, ngh
thut v vn ha ni chung. Ch trong lnh vc khoa hc k thut qun s,
nh nc pht xt mi vt trc cc nc khc, t c nhng kt qu
ng k; ng thi bc lt ti nng ca hng nghn nh bc hc v hng
triu ngi khc. Nc c - Hitler vt xa trong nhng k thut sn
xut tn la tm ngn v tm xa (Fau 1 v Fau 2) v ch thiu cht na l
ch to c bom nguyn t . Italia vi nhng hn ch dn tc ng k,
cng t c mt s thnh tch trong lnh vc qun s hng khng. Nhng
c c, Italia v Ty Ban Nha khng li c cho kho tng vn ha nhn
loi ngay c mt tc phm ngh thut th kch. Vic tr gi ny ca nn
vn ha - chnh tr trong ch pht xt, khng phi v nh nc thiu quan
tm sn sc, nh i lc ngi ta ngh nh th. Tri li, y l kt qu
ca s quan tm v sn sc qu su st ca ng v nh nc pht xt.
Nhng lnh t chnh tr ca nh nc ny dy cc ha s, nh vn cn
phi cm hng ci g, th hin ci g v nh th no, c ch cng
nhn l tc phm ngh thut. Khi Hitler "tn cng" cc ha s tn tin, gia
nhng li ng c mt iu ng, l: "Thin ti khng phi l khng suy
ngh". Nhng ng ta c qun khng nhc n mt mt khc ca thin ti
rng: "Thin ti khng th b lnh o". Bi v ai mun lnh o thin ti, th
cn phi thin ti hn. Thin ti khng cn phi c thy dy bo.
B. C quan hnh lut c t trn c quan lp hin:
Cu trc ca nh nc c ti khng th trng lp vi nn dn ch. Vic tp
trung quyn lc tuyt i khin n khng th p dng nguyn tc dn ch
c bn khi xy dng nh nc: NGUYN TC CHIA QUYN. V hnh thc,
nh nc pht xt vn gi ba c quan quyn lc (lp hin, xt x v thi
hnh), vn gi quc hi, ta n v chnh ph nh nhng c quan nh nc
ti cao. Nhng ch l hnh thc, v sau khi st nhp vi nh nc, ng
pht xt c ton quyn kim sot nhng c quan quyn lc ny. Trn thc
t, c quc hi, chnh ph v ta n u bao gm t nhng ng vin pht
xt, v ng ny kim sot h nh nhng thnh vin ca mnh. T y suy
ra rng, c ba c quan quyn lc ny u l c quan ca ng, v ng xem
chng nh nhng cng c thi hnh chnh sch chnh tr ca mnh trong
nh nc v x hi.
Hoc nu chng ta nhn vn mt cch tng qut hn, s nhn c bc
tranh nh sau: V hnh thc, nh c ti c xy dng ging nn cng ha
t sn, m bo cht ch nguyn tc chia quyn. Nhng ng trn nh
nc, vi ba c quan quyn lc v nhng t chc tng ng ca chng, l
ng pht xt, ng u l lnh t khng th thay th ca n. ng kim
sot c ba c quan quyn lc v ton b b my nh nc. ng thi khng
ai c quyn kim sot li ng, k c nh nc, k c cc t chc qun
chng v x hi. NG LY QUYN LC T NHN DN, GING NH VUA
CHA LY QUYN LC T THNG .
Vic bin i quyn lc nm trong vng lun qun. V chnh ph, quc hi v
ta n u thi hnh ch th ca ng, ngha l thc hin cng mt chnh sch
chnh tr v u l v quyn trc gii lnh o ng. Trong i sng chnh
tr thc s, nh nc pht xt bt u t b kiu hnh thc ny bng cch
nhn mnh vai tr ca c quan hnh lut. trnh c iu tri quy lut
ny v b my nh nc c th hot ng linh hot, ng pht xt trao
chc nng lp hin cho c quan hnh lut. Cn c quan lp hin - tc quc
hi - ch cn mang gi tr hnh thc v c s dng tuyn truyn cho
tnh cht dn ch gi hiu ca ch .
Ngy 24.3.1933 chnh ph Hitler nhn c t quc hi (Raihxtaga) sc lut
ton quyn c bit, theo , "Chnh ph c th ban hnh cc lut l trong
Ch" (103-94). Vi vn bn ny, bn thn quc hi khng cn l mt c
quan lp hin. Ton b lut l c gi tr ti nc c quc x u do Hitler
ban hnh. Chnh ph Hitler l th d in hnh v cch thc nh nc pht
xt trao quyn lp hin cho c quan hnh lut v bng cch ph v hon
ton nguyn tc chia quyn. Sau ngy 24.3.1933, quc hi c (Raihxtaga)
c s dng nh din n Hitler c din vn tuyn truyn trc nhng
cn b ngoi giao v nh bo nc ngoi. Nhng s kin tng t cng
xy ra Italia by nm v trc. Sau khi ban hnh "Nhng Sc Lut Pht Xt
c Bit" vo nm 1925-1926, kt qu l ng pht xt thit lp c c cu
mt ng quyn v iu hnh ton b b my nh nc, ch trao chc
nng lp hin cho c quan hnh lut. Chnh ph c th quyt nh nhng
vn m trc y c gii quyt ti quc hi. Nhng "ci cch" theo
hng ny c pht xt Italia thc hin bng hai sc lut:
- Sc lut v quyn hn v nhim v ca Th Tng chnh ph, B Th Th
Nht Nh Nc,
- Sc lut v quyn ca c quan hnh lut c ban hnh nhng quy nh
php lut.
Nh vy, vai tr ca quc hi ch cn l con s khng.
im c bit ny ca cc nh nc pht xt cng c thc hin Ty Ban
Nha. Vi sc lut cng c ngh vin ra ngy 17.7.1942, Franco xc nh vai
tr ca ngh vin nh sau: "Nhim v chnh ca ngh vin l d tho v ban
hnh lut l, nhng khng c nh hng n ton quyn ca ngi ng
u nh nc". iu 13 ca sc lut ny cho php chnh ph "Trong trng
hp chin tranh hoc khn cp c ban hnh cc sc lut v sau , ch
cn thng bo li vi ngh vin"
Tt nhin, ch ngha pht xt khng ph nhn nguyn tc chia quyn. N ch
"iu chnh li" cho ph hp vi nhng nhu cu ca nh nc. Raco, mt
trong nhng nh l lun ca pht xt Italia, vit v vn ny nh sau:
"Nguyn tc chia quyn khng phi tuyt i, khng phi l s cn thit
nh nc c th tn ti, v nh nc khng th v n m phi hy sinh.
Nguyn tc ny c th xem nh nguyn tc c bn trong hin php, duy tr
s sng v m bo trt t trong cc hot ng ca nh nc. Nhng trc
s sng cn ca nh nc, th nhng chc nng ca cc c quan quyn lc,
c bit l c quan lp hin, cn phi c trao cho chnh ph - c quan c
ngha v v trch nhim duy tr s sng lin tc cho nh nc, khi
nguyn tc chia quyn cn phi c mt gii hn v thay i nht nh. Tt
c nhng iu ny ch ra rng, chia quyn l mt nguyn tc bnh thng,
ch khng phi tuyt i v bt bin."
Ch pht xt xem vic t c quan hnh lut trn c quan lp hin l "u
im" to ln ca mnh, so vi nn dn ch t do truyn thng, rng cch ,
n t c tnh nng ng l linh hot, c th nhanh chng gii quyt c
nhng vn x hi quan trng, khng cn bn ci v tranh lun di dng
trong quc hi. i Xtefan, B Trng B Ti Chnh trong chnh ph Muxolini,
tng tuyn b: "Ch pht xt thay tranh lun bng hnh ng."
Trong bi pht biu ngy 16.1.1937, Rudolf Hex cng tn dng cho kiu ci
t hin php, "iu chnh" nguyn tc chia quyn: "Ch quc x quan
tm n vn ny, v nhng nhu cu sng bc thit ca nhn dn khng
nn lu trong quc hi v tr thnh i tng thng mi gia cc ng
phi. Cc ngi bit, trong chnh ph mi nhng quyt nh mang ngha
lch s c thng lnh v chnh ph thng qua - nhng quyt nh m cc
nc khc cn b quc hi bn ci nhiu tun l".
Bng cch , nh nc pht xt khng ch t c quan hnh lut ln trn c
quan lp hin v ta n, m cn khin cho nhng v b bi chnh ph khng
th xy ra. Trong thi gian ca ch ngha pht xt, c ba nc c, Italia
v Ty Ban Nha, khng h c v b bi chnh ph no. Nm 1965, Franco
thnh lp chnh ph th mi hai. ng ta t chn v thay i cc B Trng
khi cn thit. Hitler v Muxolini mc d khng c thi gian thnh lp
chnh ph nhiu ln nh vy, nhng nhn chung c hai ngi ny cng thc
hin theo cch . Ch pht xt to ra ci gi l chnh ph quay vng, cc
B Trng c th b thay i, nhng ngi ng u th vn gi nguyn lnh
t pht xt nh c. Ch pht xt xem vn ny l mt trong nhng u
im to ln, so vi nn dn ch t do, ni vn thng xy ra nhng v b
bi chnh ph . Thc cht, "u im" gi to ny c c v chnh ph ch l
mt cng c m ng pht xt s dng thi hnh chnh sch chnh tr ca
ng trong nh nc. Do ngi ng u chnh ph lun lun khng b
thay i v cng l th lnh ca ng pht xt.
C. Vin kim sot phc tng cnh st:
y l mt trng hp ph trong vic ph v nguyn tc chia quyn. Nhng
n cng xut pht t cu trc nh nc pht xt, hay ng hn t vic bin
i quyn lc thc s ca chnh quyn pht xt. Cc th lnh ng v nh
nc pht xt iu hnh iu hnh t nc da ch yu vo cc c quan
khng b: Zetapo, SS, SA ( c), cng an pht xt, t chc v trang
"Nhng Ngi Pht Xt Tr" ( Italia), v.v... l ch da chnh tr tin tng
nht ca chng trong nh nc v c trong ng pht xt.
Bn thn Hitler nhiu ln nhn mnh n vai tr khng b trong vic iu
hnh h thng chnh tr . Trong mt ln ni chuyn vi cc B Th Khu y ti
bit th ca ng ta Brehtexgadel, Hitler tuyn b: "Ti s tin hnh khng
b mt cch bt ng v bng mi phng tin hy dit m ti c. Khng b
l v kh chnh tr hiu qu nht, v ti s khng t b, nu ch v n lm
cho mt vi tiu th dn ngu ngc no kh chu. Thnh cng ph thuc
vo qu m th bo, gy ni kinh hong khng khip ... V nu trong cc
ngi c nhng k hn nht khng chu c iu , xin mi h hy n nh
cha m sng vi cc thy tu. Khng c ch cho nhng k nh th trong
ng ca ti".
Biu "lnh t dn tc - ng pht xt - nh nc - x hi cng dn" khng
phi l con ng bin chuyn quyn lc thc s. o tng rng cc Th
lnh pht xt iu hnh t nc bng cch da trc tip vo ng pht xt,
xut pht t tuyn truyn, nhm th hin mt c s rng ri ca ch ,
nng cao vai tr ca ng pht xt trong vic lnh o t nc. Thc cht,
cc Th lnh pht xt iu hnh da trn h thng khng b, ngha l da
trn b phn c v trang v trung thnh nht ca ng pht xt, m
quyn li vt cht ca n lin quan n vic cng c ch . Gii cm quyn
chp bu khng th da trc tip vo ng pht xt, bi v thnh phn x hi
phc tp ca ng v iu kin vt cht rt khc nhau ca cc ng vin
khng trnh khi dn n nhng cm hng v suy ngh khc bit. Mt cng
nhn, ng vin pht xt, khng th c nhng suy ngh ging vi gii cm
quyn chp bu, vi mc lng cao hn hng trm ln v cn c hng
nhng u i vt cht khc; mt tr thc hay mt s quan, xut thn t tng
lp thng lu, khng th c cng tm l vi nhng cn b ng hnh tin.
Sau cng gia cc Th lnh ca gii cm quyn chp bu cng c nhng mu
thun, v vi nhng iu kin nht nh, c th dn n m mu o chnh.
iu gii thch ti sao gii cm quyn chp bu khng th da trc tip
vo ng pht xt vi s lng khng l cc ng vin. Chng ta khng nn
qun rng, ci gi l "x hi pht xt" vn ch l mt x hi vi s phn chia
giai cp su sc. Du hiu c bit ny cha ng nhng bt ng nguy him
- m mu, xu hng i lp trong ng ...
c th trnh c nhng nguy him ny, gii cm quyn chp bu da
ch yu vo lc lng cnh st chnh tr (cnh st mt), sau mi n
ng v nh nc. V th d, nu trong ng xut hin xu hng i lp, gii
cm quyn chp bu s khng tranh lun hay thuyt phc, m s n p
thng thng thng qua lc lng khng b. Nh vy lc lng cnh st tr
thnh t chc tin tng nht, thnh ch da chnh tr vng chc nht cho
gii cm quyn pht xt chp bu. V thc hin c vai tr ca mnh, lc
lng khng b ny c trao quyn lc to ln, c ton quyn hnh ng
trn danh ngha gii cm quyn chp bu.
Vi c cu hot ng nh th - v khng th c cch no khc - ta n v
vin kim st, hin nhin b gt ra ra. Ta n thng hnh ng chm chp
v t nhiu mang tnh cng khai, i khi lm hng vic; cn i vi nn
chuyn chnh pht xt, i hi trc tin l khn trng v quyt on,
khng cn n o bt c mt iu g. V l do ny, trong nh nc pht xt,
cc c quan t php thng hnh ng sau cnh st, bao che v hp php
ha nhng vic m lc lng khng b lm. Nu c quan t php chng
li nhng hnh vi ca cnh st, n s ph v mi quan h h tng thc s
gia cc c quan quyn lc trong nh nc pht xt; v iu hon ton
khng th cho php. Cng v th, bt c ai ri vo tay cnh st u c ti.
Bi nu ngc li th chng t l cnh st c nhng hnh vi phm php -
iu khng th cho php v quyn li ca pht xt.
minh ha cho nhng phn tch trn y, chng ta ch cn nh li s kin
"m Ca Nhng Li Gm Di" (ngy 30.6.1934). Ch trong mt m,
hng chc nghn Th lnh v s quan SA b th tiu, v b buc ti l c m
mu chng li Ban lnh o ng quc x, mc d khng c c s cho kt
lun . Chin dch ny c thc hin bi cc i SS, ch da chnh tr
ha hn nht ca gii cm quyn quc x chp bu. Mt vi thng sau, ta
n mi da vo nhng "dn chng" ca SS khng nh rng B ch huy
SA qu c m mu chng i v vic hy dit n cn phi c tin hnh
khn trng.
Mt th d khc, trong nhng thng cm quyn u tin ca bn quc x,
hng trm nghn i th chnh tr ca ch b bt giam vo cc trng
hc, tri tp trung, khng cn xt x v tuyn n. Mi sau khi nht
nhng ngi ny vo nh t, ng pht xt mi quyt nh hp php ha
hnh ng khng b ny. Cc ta n a phng bt u tm cch buc ti
nhng ngi nm trong t nhiu thng. Th d ny cho thy r nht
nhng quan h tng h gia ta n v lc lng khng b. Mc d chng
u l nhng c quan ca nh nc, ch vn tin tng s dng lc lng
khng b hn, bi v l con ng ngn nht v hiu qu nht t
c mc ch, loi b c nhng trnh t hnh thc, trong khi thi hnh
php lut.
i vi cc c nhn trong nh nc c ti, s phc tng ca ta n trc
cnh st ging nh mt ci vng thi min ma qu, m khng ai c th bc
qua. Cnh st l c quan vi phm nhiu nht quyn t do chnh tr v t do
c nhn ca cc cng dn. c th kin nhng hnh vi phm php ca
cnh st, ngi cng dn cn phi a n ti ta n. Nhng v cc t chc
ta n ph thuc hon ton vo cc b my cnh st, nn trn thc t,
nhng ngi ny li ri vo tay cnh st. K phm ti tr thnh quan ta.
Bo Folciser Beobahter s ra ngy 26.8.1933 vit, "Dn chng thng ku
ca nhng hnh vi la o ca bn mt v ... Trong mi trng hp, c quan
u tin nhn nhng n kin li l i mt v a phng". Bn mt v
phm ti v cng chnh bn mt v ban pht cng l cho nhng nn nhn
ca mnh! S d tn ti vng thi min ma qu ny v cnh st v ta n u
l nhng t chc ca ng pht xt v phi thi hnh nguyn vng ca ng.
Khi ng pht xt ra lnh khng b nhng k th ca nh nc, khng th
mong i ta n s tuyn b chng li s khng b ny, v nh mt t chc
pht xt, ta n phi bao bin v hp php ha nhng hnh ng khng b
ca cnh st.
D. Cng v b nhn ca quc hi:
Sau khi chc nng lp hin c trao cho c quan hnh lut, vai tr ca
quc hi ch l hnh thc v mt khi cn tn ti (c ba nh nc pht xt u
khng hy b quc hi), gi tr ca n l sinh ra o tng rng trong nh
nc tng ng vn hin hnh mt ch php quyn. Trong "Tuyn B
Cng Lnh Ca Chnh Ph" do Quc Trng Adolf Hitler c trc Quc hi
ngy 23.3.1933 c on: "Nu cho quc hi bn ci v quyt nh mi
vn v mi bin php, chnh ph c c th s i ngc li tinh thn
phc sinh dn tc ... Hnh ng nh th, chnh ph hon ton khng c
nh bi b quc hi v cc chc nng ca n; ngc li, chnh ph vn
cho quc hi tn ti v c quyt nh mt s bin php c th chp nhn,
v thm ch nu cn thit, c th yu cu quc hi b sung kin".
Cng trong tuyn b ny, Hitler gii thch ti sao ch quc x khng cng
nhn c cu quc hi: "Chng ta khng cng nhn rng, quc hi th hin
c nguyn vng ca nhn dn, m theo tnh logic ch c th l nguyn
vng bo v nhn dn; chng ta nhn thy trong c cu quc hi s th hin
sai lm nguyn vng ny, thm ch l xuyn tc. Nguyn vng ca mt dn
tc khng nh s tn ti ca n, c th hin r rng nht, c li nht
trong nhng nhn cch tt p ca dn tc . H l ban lnh o i din
cho dn tc v ch c h mi c th l nim t ho cho nhn dn, ch khng
th l ci nhm i biu quc hi, m ni sinh ra thng phiu v b l
bn danh sch bu c v danh."
Vai tr hnh thc ca quc hi trong nh nc c ti c xc nh t
nhng tnh tit sau:
- Quc hi phc tng chnh ph, chnh ph thay th quc hi ban hnh sc
lut.
- Thm ch nu quyn lp hin vn thuc v quc hi v n c xp trn
chnh ph (nh khi m bo tuyt i nguyn tc chia quyn) th iu
cng vn khng lm thay i cng v b nhn ca quc hi. Bi v ng trn
quc hi, chnh ph v ta n l "ht nhn i din cho dn tc", c gi l
ng pht xt. Trc khi trnh quc hi, tt c mi lut l u phi c
ht nhn i din ca ng pht xt b sung. Nu khng c s ng ca
ht nhn i din ny, th khng mt iu lut no n c vi quc hi.
minh ha, chng ta ch cn nh li nhng quyn lc m Hex (v sau
l Martin Borman) c i vi mi hot ng php lut trong Ch, hay
l Hi ng Pht Xt Ti Cao i vi quc hi Italia. Nh vy do cu trc ca
ch c thit lp, mi hot ng chnh tr thc s trong quc hi u b
loi b, mi vn u c ng tm nht tr thng qua, ging nh trong
cc i Hi ng, bng cch h ng lot: "Hail Hitler!" hay "Franco -
Falanga!" Trong lch s ch ngha pht xt khng c trng hp no m quc
hi bc b nhng sc lut ca chnh ph v cng khng dm ph phn hay
ch bai. iu ny cho thy mt cch r rng nht tnh hnh thc ca quc
hi v ch ra vai tr thc s ca n: l din n lnh t pht xt tn
dng nhng quyt nh ca mnh trc cc cng dn v th gii.
Cch thc bu i biu quc hi cng cho thy vai tr hnh thc ca n. Cc
c vin c ng pht xt hoc nhng t chc qun chng ch nh. Th
d Italia, c vin c cc t chc nghip on gii thiu, sau danh
sch c c Hi ng Pht Xt Ti Cao b sung thm. "Cc c vin
c nhng nhm sn xut, c s kinh t v hip hi tr thc - ngha l c s
v t chc ca h thng nghip on quc gia - ch nh. Sau Hi ng
Pht Xt Ti Cao b sung thm vo danh sch c vin nhng ngi xng
ng nht trong mi lnh vc x hi, nhng ngi m dn tc (cn phi
hiu: ng pht xt - J.J.) bu ln thnh nhng lnh t ca mnh". c v
Ty Ban Nha, vic bu c quc hi cng c tin hnh theo cch th tng
t. Vi kiu bu c nh th, cc i biu quc hi trn thc t u l nhng
cn b lnh o ca ng v i din ca c quan hnh lut.
E. Tr bu c hi hc:
Cc cuc bu c trong nh nc c ti ch l nhng tr hi hc chnh tr.
ng l nhng dng nh nc ny hon ton khng cn n bu c, bi v
kt qu thng li lun lun c m bo. Nh nc khng bao gi c th
thua trong cc cuc bu c, v nu khng thng li 100%, th cng phi gn
st con s .
Th d trong cuc trng cu dn vng Xaarxvo nm 1935, 90% dn
chng b phiu tn thnh vic st nhp vi nc c ... Chng ta nn
bit rng trc khi nm chnh quyn, bn quc x cha bao gi chim
cqu 37,3% s phiu. Trong cuc trng cu dn ngy 19.8.1934 v
vn st nhp cc trng trch Tng Thng v Th Tng, nhn dn c
cng "ng tm nht tr" v "tin tng" trao ton b nhng quyn lc ny
vo tay Hitler. Ty Ban Nha, trong cuc trng cu dn vo thng 3.1947
v vn "sau khi Franco cht, c cn gi nn qun ch na hay khng",
chnh ph cng thu c 80% phiu thun.
Nhng cuc bu c chnh tr trong nh nc c ti l hon ton hnh thc,
v mi ci c sp t sao cho gii cm quyn chp bu c th t mnh
la chn. Gi mo phiu bu l vic d dng nht v thng xuyn xy ra
trong thi gian bu c . Lc thng k phiu, thng gp nhng trng hp
khi hi khi s phiu thun nhiu hn c s c tri. Trong h s ca ta n
Nuernberg c on vit: "Tip theo, vi s gim st ca nhng phn t quc
x, cc cuc bu c tr nn hon ton hnh thc, khng cn mt cht t do
no. Bu c, vi ngha thc s ca t ny, hon ton khng th c trong
ch quc x".
Nhng ti liu thu c sau s sp ca pht xt c cho thy cc cuc
bu c c tin hnh nh th no, u l s tht n giu sau s ng
tm nht tr ca cc c tri, cc lc lng khng b b mt, di danh ngha
gi gn trt t hot ng ra sao? Macxuel, ngi buc ti ngi Anh ti
ta n Nuernberg ni: "Chng ti thu c ton b h s ca vng Erfurt
(Tiuringia), trong c nhng ti liu lin quan n cuc trng cu dn
nm 1937. Cc cn b ng c s c nhim v phi thng bo nhng ngi
c th b phiu chng trong khu vc ca chng. SD ra cc sc lnh cho cn
b ng c s v lnh o nhng i an ninh. Nhng cn b hnh chnh c
s c ngha v phi cng tc cht ch vi cn b ng." V trn thc t, SD
thi hnh sc lnh theo di cc cng dn xem h b phiu thun hay phiu
chng, mt vic c th xc nh d dng. Trong mt ti liu khc c ghi:
"Ngi ta phi nhc anh cng nhn Otto Vigand n ln th t l phi i
b phiu ng ngy bu c; kt qu l anh ta b phiu, ch v b cng
p".
"Ti Bremen, cc B Th Tnh y, Huyn y v B Th ng B phi bo
co bng vn bn v nhng cng chc khng tham gia b phiu trong cuc
bu c ngy 26.3.1936"
"Ti Tiuringa, cc B Th ng B v Chi B phi bo co vn phn ng
ca nhn dn v kt qu ca cuc trng cu dn nm 1938, "c bit l
ti cc lng mc v th trn nh".
"Ti Rotenburg, ng pht xt t chc biu tnh chng mt linh mc v t
chi khng tham gia bu c".
F. Hy dit mi quyn t do cng dn v t do chnh tr:
Vi vic thit lp h thng pht xt, trc tin nhng quyn t do cng dn
v t do chnh tr ca c nhn b hy dit. Mt khi ton b quyn hnh u
nm trong tay nh nc, mi c nhn khng cn mt cht quyn g. C
nhn ch c th nhn c t nh nc nhng quyn ti thiu, cn thit
phc v tt hn cho ch . Ch ngha xut pht t quan im rng, nh
nc l hin thc chnh tr cao nht v tt c hoi vng v hin thc u ch
c th nhn c t nh nc. Bn pht xt Ytalia th hin nguyn tc ny
bng khu hiu: "Tt c v nh nc, ng ngoi nh nc v chng li nh
nc l v ngha."
Trn thc t, pht xt Ytalia thnh lp h thng nghip on, thu tm tt c
mi t chc, hot ng, thu tm ton b x hi v mi biu hin ca x
hi. Nhn cch c nhn ch c th th hin trong nh nc v thng qua nh
nc. Muxolini vit trong Hc Thuyt V Ch Ngha Pht Xt:
"Nh nc pht xt l biu hin cao nht v mnh m nht ca nhn cch,
n th hin tt c mi hnh thc ca i sng tr thc v tinh thn con
ngi".
"i vi ch ngha pht xt, nh nc l tuyt i, cn cc c nhn hay nhm
x hi ch "c ngha" khi thuc nh nc. Nh nc khng ch l hin ti, m
cn l qu kh v trc htl tng lai. Thng qua cuc i ngn ngi ca
cc c nhn, nh nc tng trng cho s trng tn ca thc dn tc.
Hnh thi nh nc c th thay i, nhng ci quan trng th cn li mi".
"i vi ch ngha pht xt, nh nc khng phi l ngi canh ca ban m
ch chm lo n vn an ninh cho cc cng dn; cng khng phi l t
chc vi mc ch hon ton vt cht, th d nh cng sinh ha bnh, m
iu hnh ch cn mt ban qun tr, cng khng ch l nhn thc chnh tr
thun ty, khng lin quan g n thc t vt cht phc tp ca cuc sng
mi c th v dn tc. Theo ch ngha pht xt, nhng l linh hn v tinh
thn, v n c th ha t chc chnh tr, php lut v kinh t ca mt dn
tc".
"Nh nc gio dc cc cng dn v nhng phm cht tt p, trao cho h
nhn thc v gi tr ca h, dn h n s thng nht, iu ha quyn li
ca h trong cng l; ng thi thu nhn mi thnh tu trong khoa hc,
ngh thut, quyn lc cng ng con ngi".
Ni cch khc, nh nc pht xt l nh nc tng th, thu tm ton b mi
hot ng v biu hin ca cc c nhn v c chnh bn thn cc c nhn
. V c nhn gn lin vi nh nc, nn khng c quyn c t do, khng
ph thuc vo nh nc. Theo quan im pht xt, nh nc ng ngha vi
nhn dn, dn tc, qu hng ... chm lo n cc c nhn nh m . V c
nhn khng c quyn c yu cu t do, ging nh a tr khng th xa
m n. Muxolini vit tip:
"Mt nh nc da vo hng triu c nhn c h cng nhn v sn sng
phc v, khng th l nh nc gh tm thi trung c".
"C nhn trong nh nc khng b hy dit, m c nhn ln nhiu ln,
ging nh trong mt n v qun i, gi tr ca ngi lnh khng b gim i,
m c nhn ln theo s lng cc ng ch ca mnh. Nh nc pht xt t
chc dn tc, nhng sau cho cc c nhn y quyn t do, nhng
ch hn ch nhng quyn t do khng c li, nhng quyn t do c hi (!!!),
v gi gn nhng quyn t do chnh ng. Ch c nh nc, ch khng phi
l c nhn, c quyn phn xt trong lnh vc ny".
"Trong nh nc ca chng ta, c nhn khng thiu t do, c nhn c nhiu
t do hn k c n, v nh nc che ch cho c nhn, c nhn l mt b
phn ca nh nc, cn k c n th khng c ngi bo v". V l do ny,
chnh ph pht xt khng ngn ngi xt x cc tc gi t tng t do. T y
cng dn n lng cm th nn t do dn ch, v n t c nhn cao hn
nh nc. "Ch ngha t do cng p nh nc theo quyn li c nhn, cn
ch ngha pht xt khng nh nh nc nh mt thc tin thc s ca c
nhn. V nu quyn t do cn phi thuc con ngi, ch khng phi l con
bp b tng tng m ch ngha t do ch k ngh, th ch ngha pht
xt thuc v t do, v t do duy nht, t do nghim tc, t do ca nh nc
v t do ca c nhn trong nh nc. Mt khi l ngi pht xt th tt c phi
ginh cho nh nc, khng cn tn ti bt c th g thuc con ngi hay linh
hn, v ng ngoi nh nc th gi tr tht khng ng k. Trong ngha
ny, ch ngha pht xt l tng th v nh nc pht xt - nh cao v s
thng nht ca tt c mi gi tr - t duy, pht trin v cng hin ton b
cuc i cho nhn dn".
V nu c nhn khng ng vi chnh sch chng ta ca nh nc, vi h
t tng v tinh thn ca n; gi s c nhn khng cn n s chm sc,
bo v ca nh nc v mun ph phn hay u tranh chng li n, khi
nh nc pht xt thc s s t r nhng u vit dn ch ca mnh. Bng
mi bin php, t sc p ca nhng t chc qun chng n tri tp trung
ci hun, nh nc s ngn chn v un nn c nhn theo con ng
"ng n".
S so snh ca Muxolini v c nhn trong nh nc v nhng ngi lnh
trong qun i, mang ngha su sc hn nhiu. N khng nhng cho chng
ta thy s ging nhau gia nh nc v tri lnh, m cn ch r "t do" ca
cc c th trong nh nc ny. Ging nh trong qun i, theo lut qun s,
ngi lnh ch c quyn t do suy ngh bng cch no c th thc hin tt
hn mnh lnh ca cp ch huy (v khng c do d), c nhn trong nh
nc c ti cng ch c quyn t do tm cch phc v tt hn cho nh nc,
"sng to" cho nh nc. Ni gn hn: tt c nhng g mang li li ch cho
ng v nh nc pht xt, l t do sng to; v ngc li, tt c nhng g
cng kch li chng l t do ph hi, v chnh ph hay ni lon v nh nc
khng th chp nhn.
(Ht Phn II)
Phn III: C TNH TNG QUT CA NH NC
C TI
1/ Nh nc c ti c th b"lt t di" khng?
Theo cu trc, nh nc c ti l h thng ton din v hon thin nht
n p cc c nhn v nhn dn. N khng ch n p, khng b m cn li
ko c dn tc tham gia vo nhng ti c chng li chnh dn tc . Khng
ch hnh dng trn danh ngha dn tc - iu th nc no cng lm - m
l hnh ng thng qua dn tc. Dn tc tr thnh v kh ca nh nc
chng li chnh dn tc v nhng i din xng ng nht - nhng ngi
bo v quyn dn ch, quyn t do cng dn v t do chnh tr. Thu tm
tng th nhn dn vo cc t chc quc gia, nh nc c ti d dng khin
nhn dn bng chnh tay mnh hy dit nhng ngi chng li nn chuyn
chnh trong hng ng ca mnh. Cn s thng nht no su sc hn gia
nhn dn v nh nc, khi nhn dn bo v nh nc v tiu dit nhng k
th ca n. Thm ch, khng b cng khng ch gii hn trong vn th
cht (nht trong hm ngc ca Zetapo v lao ng kh sai trong tri tp
trung), m cn c c khng b t tng mt cch h thng thng qua i
pht thanh, phim nh, bo ch, t chc qun chng, v.v... Nu nh SS v
Zetapo tiu dit nhng ngi mang t tng dn ch cn st li t thi nn
Cng Ha Vaimar, th tuyn truyn v cc t chc qun chng nh tn gc
c nhng mm mng t do suy ngh, ng thi nhi nht gio l ca h t
tng quc gia.
Trong hon cnh nh th khng tn ti nhng iu kin v con ngi cho
mt cuc u tranh qun chng chng li nn chuyn chnh pht xt. Khng
th thnh lp c mt t chc qun chng vi khi ngha v trang
nhm lt nh nc pht xt, v do thm tng th s nhanh chng pht
hin ra mng li b mt v lc lng khng b s hy dit n. Do cho
n tn gi pht cui, ti nc c - Hitler khng h c c mt t chc b
mt hon chnh c th khi ngha v trang. iu ln nht m nhng
ngi c chng pht xt t c l thnh lp nhng nhm b mt trong
cc nh my, hon ton cch ly ln nhau v hot ng tuyt i b mt. C
bit ch c mt vi nhm lin kt c vi nhau. Cc nhm ny xut hin
trong giai on khng hong ca pht xt c, khi chin tranh y t
nc ny n gn thm ha khng trnh khi (nhm ca Xefcov- Iacob-
Bectlain, nhm ca Teo Noibauer, nhm ca Georgi Suman- tt c u b
Zetapo pht hin v hy dit trc khi kt thc nm 1944). Nhn chung, s
lng ngi tham gia nhng t chc b mt chng ch quc x khng
vt qu "vi nghn" v vi mt nc nh c, con s ny qu l khim tn.
Tt nhin, ni nh th khng phi l c lm gim uy tn ca ng Cng
Sn c v ch ngha anh hng ca nhng con ngi dng cm tin hnh
cuc u tranh trong chn tng a ngc. Nhng iu ch ra rng, khng
th t chc mt cuc u tranh v trang lt ch c ti.
Tht ngy th nu ngh rng, ti nc c- Hitler khng c nhiu ngi cm
th v sn sng u tranh lt ch . Nhng nhng ngi ny khng
hnh ng, bi v h nhn thc c s tht bi tt yu trong cuc u
tranh ny. Trong iu kin khng c tnh cng khai, thm ch c ch ngha
anh hng cng tr nn v ngha, v khng th tr thnh tm gng hy sinh
hay mt hnh thc tuyn truyn cho nhng t tng chng li nh nc.
Nhng ai b ri vo nanh vut ca Zetapo s mi mi l t nhn ca n. S
khng cn ai thng bo hay nhc nh mt t g v nhng ngi ny. H s b
cht dn mn sau nhng bc tng dy di lng t. Iamar Saht, mt
trong nhng ngi sng lp nh nc quc x, vo nm cui cng ca ch
ny b ri vo tri tp trung ci hun v sng st mt cch ngu
nhin, ti ta n Niurnberg ni nh sau: "Nhng kh au m con ngi
phi chu ng trong cuc u tranh chng khng b s c li ch g, nu
nhn dn khng c kh nng bit ti v khng th tr thnh tm gng cho
nhng ngi khc noi theo?". y c l l l do tm l c bn cho vic khng
tn ti cuc u tranh qun chng chng nh nc quc x. iu ny c th
gii thch mt hin tng, m mi thot nhn tng nh kh hiu: qun
chng khng hi lng, c nhiu ngi cm ght ch trong bi cnh tan r
ca n, th nhng vn khng tn ti lc lng chng i hay mt cuc u
tranh thc s .
Tm li, nh nc pht xt kh c th b lt t di bng cuc khi ngha
v trang do cc lc lng cnh t t chc v lnh o. Trc ht v chc g
lc lng ny c t chc v v trang y . Vi b my khng b
khng l, do thm v tuyn truyn tng th, cng vic thu tm trit
nhn dn vo cc t chc quc gia, nh nc pht xt c th hy dit mi
chng i t lc cn trng nc, trc khi cc lc lng ny t c tnh
qun chng rng ri v e da c n. Nu trong mt nh nc pht xt c
th t chc lc lng qun chng chng i, chng hn nh phong tro du
kch, th iu ny ch c ngha: nh nc khng cn l nh nc pht
xt, m ch c mt vi c cu no c xy dng nh ch pht xt.
Trong nn chuyn chnh pht xt, cng tc chng i b mt mang mt mu
thun khng th vt qua: cng gi b mt bao nhiu th cng kh b pht
hin by nhiu. Nhng nh th n li xa ri vi mc ch chnh; chim c
lng tin ca qun chng c th lt ch . Mt khc, cng mang tnh
qun chng rng ri bao nhiu cng d b pht hin by nhiu.
2/ Ba lc lng v trang ca nh nc pht xt:
Nh nc c ti c ba lc lng v trang m trong nhng iu kin nht
nh c th tch ri v hot ng c lp: ng pht xt, cnh st v qun
i. Bnh thng, cc lc lng ny nm trong mi quan h ph thuc tng
h: cnh st (b mt v cng khai) v qun i phi phc tng ng pht
xt. Mt khc, cnh st v qun i l hai ch da cn bn ca ng pht xt
trong nh nc ny. Cnh st bao gm nhng phn t trung thnh v rng
buc vi ch , l b phn c v trang ca ng pht xt v c xem l
ch da vng chc nht.
Nhng qun i th khng c tin tng nh th, v theo lut qun s, mi
cng dn n tui i nht nh u phi xung lnh, khng ph thuc vo
quan im ca h . Hn th na, qun i l mi him ha cho nh nc
trong nhng hon cnh kh khn ( chin tranh, khng hong) v qun i c
qun s khng l li c trang b nhng v kh hin i (xe tng, xe bc
thp, my bay), nu xy ra o chnh, cnh st khng bao gi c th chng
tr c trc sc tn cng ca n. iu ny bt buc ng pht xt phi
t qun i di s kim sot v cng nghim ngt: hun luyn qun i
chnh quy mt cch c h thng theo tinh thn t tng ca ng, o to
i ng cn b s quan trung thnh vi ng, b nhim B Trng B Quc
Phng - v bn sc v trung thnh tuyt i vi gii lnh o ng, t chc
mng li do thm thm d tinh thn cc s quan. S kin ngy 30-6-
1934, "m Ca Nhng Li Gm Di", l mt minh chng rng qun i
l mi him ha ng s nht cho ng pht xt. Cuc o chnh ngy 20-7-
1944 cng khng nh thm kt lun ny. Cuc o chnh ny khng thnh
cng ch v cch t duy hn ch ca cc tng lnh c: khng mun phn
bi li th ca mnh trc Thng Lnh, hoc vn b rng buc bi nhng
nguyn tc t tng m ch ngha quc x nhi nht cho h . Nhng d
sao, iu ny vn ch ra mt s tht lch s l: ch c qun i mi c th
chng li v lt ng pht xt.
Cuc o chnh qun s Ytalia vo thng 7-1943 l dn chng thuyt phc
hn. "Mt cuc hp pht xt ln c triu tp vo ngy 24-7-1943 v sau
10 gi tranh lun lin tc, vi kt qu 19 phiu thun v 7 phiu chng i
n kt lun: buc Muxolini phi yu cu nh vua chp thun nhng quyt
nh ca B Ch Huy Qun S Ti Cao". Hai ngy sau, 26-7-1943, b cch ly
khi nhng ngi ng h mnh, trong c con r l b tc Trao, Muxolini
phi xin t chc. V trc , ngy 25-7, Muxolini b bt. Nh vy l
cuc o chnh c thc hin c. Chnh ph qun s mi, ng u l
nguyn soi Badolio, gi b mt tuyt i vic bt Muxolini v giam ng ta
o Ponxa. Chnh ph khng tn cng cnh st v ng pht xt, ch v bi
cnh c bit ca nc ny: lc by gi ti Ytalia c mt nhiu s on qun
c (ma h nm 1943 c 7 s on qun c ng Ytalia), cc s on
c c th d dng lt chnh ph mi v phc hi Muxolini gi Ytalia
nh mt nc ng minh ca mnh. Mt khc do s tn ti ca cc s on
c, mt cuc tn cng nh th c th gy ra cuc khi ngha pht xt, v b
my ng v nh nc vn trung thnh vi Muxolini. Trong hon cnh ,
chnh ph Badolio ch c th ra thng co, trong tuyn b vn ng v
pha c trong cuc chin tranh; ng thi gi b mt ni giam gi Muxolini
qun c khng th pht hin ra, cho n khi qun ng minh to iu
kin ct t quan h vi c.
o chnh qun s trong nhng iu kin ca nh nc c ti l bc
chuyn tip t chuyn chnh pht xt n chuyn chnh qun s, c trng
bng vic km n nh v khng b tng th (nhng khng d man!). Mt
cuc o chnh qun s khng th l bc chuyn tip thng t ch pht
xt n nn dn ch t do v nhng mu thun chnh tr khng l m n gii
phng. Nhng mu thun ny c th bin thnh mt cuc khi ngha chng
pht xt hay phc hi pht xt, v s d dng dn n mt cuc ni chin.
Trong mi trng hp, nhng ngi o chnh s nh mt quyn kim sot
chnh tr v s tr thnh nn nhn cho nhng lc lng m h va gii
phng. Do , mt cuc o chnh qun s thng thng phi chuyn thnh
chuyn chnh qun s c th gi c chnh quyn mi v khi xy ra
cuc khi ngha chng hay phc hi pht xt.
V vy, sau cuc o chnh, nguyn soi Badolio tuyn b gii nghim, cm
cc ng phi v nhng t chc dn ch chng pht xt hot ng, v v cc
tng lp cng nhn. ng thi do s c mt ca cc s on c, chnh ph
khng th gii tn ng v cng an pht xt m ch c gng t chng di
quyn kim sot ca mnh, bng cch st nhp cng an vo vi qun i v
phong cp s quan cho nhng cn b lnh o ng pht xt. Mc d vy,
trong 45 ngy cm quyn, t 29.7 n 5.8.1943, Badolio thi hnh hng
lot chnh sch nhm ph v cu trc ca ch pht xt: ban hnh cc sc
lnh gii tn ng pht xt, gii tn Hi ng Pht Xt Ti Cao, xa b Ta
n c Bit, gii tn h thng nghip on, v.v...
3/ S khc nhau gia nh nc pht xt v nn chuyn
chnh qun s:
lm sng t bn cht nh nc pht xt nh mt ch c ti, chng ta
cn so snh n vi nn chuyn chnh qun s. Trn thc t, hai khi nim
ny thng b ng nht v do , cc nn chuyn chnh qun s c i u
bi xem l chuyn chnh pht xt hay ch pht xt. Ngi ta ngm ngm
cng nhn rng: du hiu c bit ca nh nc pht xt ch l nhng cuc
n p, khng b chnh tr trng trn, cm biu tnh, hi hp, hy dit
quyn t do cng dn. Thm ch i khi ngi ta xem du hiu c bit ca
nh nc pht xt l bn cht chng cng ca n. Thc t th gi nh nc
pht xt v nn chuyn chnh qun s c nhiu im khc nhau v c bn:
1. Ch pht xt thit lp c cu mt ng quyn, m bo s thng tr
chnh tr ton din ca ng mnh; trong khi chuyn chnh qun s l ch
khng ng phi, n gii tn tt c mi ng phi khng t ng no,
"ng" duy nht c quyn tn ti l qun i.
2. Ch pht xt khng ch x dng khng b th cht trng trn, m cn
ch trng n vic cng c qun chng nhn dn (c bit l tng lp tiu
t sn), thu tm nhn dn vo nhng t chc quc gia khc nhau. Cn nn
chuyn chnh qun s ch da vo khng b trng, hon ton khng xy
dng c c s chnh tr v x hi.
3. Ch pht xt thnh lp cc t chc qun chng, thu tm tng th
nhn dn, trong khi chuyn chnh qun s cm v theo di mi t chc, hip
hi trong ngha tng qut, qun i l t chc qun chng duy nht c
php tn ti.
4. Ch pht xt ng ha thnh cng i sng tinh thn x hi, bt x hi
phc tng h t tng pht xt, trong khi chuyn chnh qun s ch bit
khng b.
5. Ch pht xt xy dng nh nc c ti, thng qua m kim sot
ton x hi, trong khi nn chuyn chnh qun s khng phi bao gi cng
xy dng c nh nc uy tn- iu m cc nn chuyn chnh qun s
thng thng u m c.
Tt c nhng im khc nhau ny lm cho nn chuyn chnh qun s khng
n nh. Ch da vo khng b, chuyn chnh qun s d dng b ph v,
mt khi im ta duy nht ny b mi mn. Khc vi chuyn chnh qun s ,
ch pht xt c ng hn nhiu, ty thuc vo tng trng hp m s
dng khng b hay cng tc t tng, tuyn truyn. Do chuyn chnh
qun s ng trc hai con ng: hoc quay li vi nhng nguyn tc t
sn truyn thng, hoc chuyn sang chuyn chnh pht xt vi c cu c ti
tng ng. Nu tn ti lu hn thi gian m bn cht chnh tr ca n cho
php, chuyn chnh qun s thng b lt bng mt cuc o chnh qun
s mi. V mt n nh, chuyn chnh pht xt bn vng hn nhiu. Vi vic
thit lp ch da trong x hi, n loi b c mi kh nng o chnh qun
s trong nhng iu kin bnh thng. Ch khi c khng hong chnh tr su
sc, do tht bi trong chin tranh, qun i mi c th lm o chnh, cp
chnh quyn t tay ng pht xt. Th d, ai c th dm lm o chnh qun
s c vo nhng nm 1937 hay 1938? Bn thn nhn dn s ng ln
bo v cho Hitler v ch quc x.
4/ S khc nhau gia nh nc pht xt v nh nc uy tn:
Trong vn hc, cc khi nim "nh nc uy tn" v "nh nc pht xt"
thng b s dng ln ln hay thay th nhau nh nhng t ng ngha, c
bit l cc nm 30 v 40. Khi nghin cu pht xt Ytalia, thm ch c tc gi
s dng cng mt lc c hai lhi nim ny. Thc cht, vic s dng thut
ng nh vy l khng chnh xc. iu ny xut pht t nhng phn tch b
mt, nhm ln hnh thc vi ni dung, cn ni dung th b che khut. Mt
khc, sai st ny khng phi ngu nhin, n c c s khch quan trong s
tng ng thc s gia nh nc c ti v nh nc uy tn.
Tt c mi nh nc pht xt u l nh nc uy tn, nhng khng phi mi
nh nc uy tn u c ti. Uy tn l nguyn tc c bn ca ng cp quan
liu: Bi vy, mi nh nc quan liu u t nhiu l nh nc uy tn. Th d,
nn qun ch hay chuyn chnh qun s l nhng nh nc uy tn, nhng
khng phi l nhng nh nc c ti. S khc nhau gia nh nc pht xt
v nh nc uy tn l, nh nc pht xt phn chuyn nguyn tc ca mnh
trn ton b i sng x hi: khng ch trn b my nh nc m cn c
trong ng, cc t chc qun chng, trong vn hc, ngh thut, khoa hc,
...
Trong nh nc pht xt khng cn tn ti quyn t ch ca x hi. Tt c
cc cng dn u l nhng ngi lnh ca nh nc, bt buc phi thi hnh
v phc tng mi mnh lnh quc gia. Nhng ai khng tun theo ngha v
ny s b xem l phn bi, la di v xng ng nh nc ch p v tiu
dit. Nh nc pht xt l tri lnh, trong khng c cc thng dn, khng
c nhng quyn li c nhn c lp trc nh nc. i vi nh nc ny,
x hi l hnh thi tip din v l b mt ca nh nc, phc tng ton b
vo nn chuyn chnh. T y dn n nhng tham vng ca nh nc c
ti nhm ng nht bn thn mnh vi dn tc (khng n gin l vi
"quyn li dn tc" - iu th nh nc no cng lm nh th - m l vi
chnh bn thn ca dn tc !), vi x hi, qu hng... V trn thc t
nh nc ny li dng danh ngha dn tc, qu hng, x hi... hy
dit mi biu hin chng i nh nc nh "chng li nhn dn", "chng li
x hi". V cng v l do ny, nhng k m dn thng gn ci mc "nhn
dn" cho cc cng s hnh chnh. Th d, c c T V Nhn Dn, Nhng
Cng Dn Tr, Ta n Nhn Dn, v.v...
Nh vy, nh nc pht xt c th xem nh hnh thi cao nht ca nh nc
uy tn, nh nh nc uy tn hon thin, thi hnh mt cch tng th nguyn
tc ca mnh trn mi lnh vc x hi v i sng c nhn. Khc vi nh
nc pht xt, nh nc uy tn thng thng ch phn chuyn nguyn tc ca
mnh trong b my nh nc (vin chc, qun i, cnh st). Ngoi nhng
lnh vc ny, nguyn tc khng cn gi tr. V l do ny, trong nh nc
uy tn vn cn tn ti s chng i cng khai ca x hi i vi nh nc.
iu ny khng c ngha rng, nh nc uy tn khng mun kim sot x
hi cng dn v phn chuyn trn nhng nguyn tc ca mnh. Ngc li,
nh nc uy tn cng c tham vng v mt nn chuyn chnh tng th,
nhng v nhng l do khch quan, n khng bao gi t c iu . Bi v
nh nc ny khng c nhng t chc qun chng c th nh nh nc
pht xt, thng qua m nm gi x hi v mi c nhn trong tay mnh.
Th d in hnh v nh nc uy tn l nn qun ch Pruxia trong na u
th k XIX. Pruxia kim sot x hi cng dn v t tng ca h, ng thi
t xem mnh l ngi th hin v chu trch nhim cho h t tng ca nhn
dn - o Thin Cha. Nhng trn thc t n khng c nhng t chc qun
chng thc hin vic kim sot ny, m ch s dng cnh st nh mt c
quan khng b. V v khng c kh nng kim sot tng th, nn ngay c
mt nh nc uy tn nh Pruxia vn tn ti nhng hin tng chng i, i
ngc li nhng li ch ca nh nc. Trong thi gian ny avid Straux
xut bn cun sch Cuc i Jsu lt mi huyn thoi v c Cha. Vic
ny gy nn nhng ging t cng phn ca nh th trong nc, cng nh
th gii "hc vn" bn ngoi, v mc d vy vn khng c g nguy him xy
ra cho chnh tc gi. Tc phm vn c xut bn v pht hnh. Vo nm
1841, L.Foierbah cn vit mt cun sch cn t gio hn na: S Tht V
o Thin Cha. Tc phm ny ty chay khng nhng ring o Thin
Cha m cn c mi th tn gio khc, v trn c s t liu lch s khng l,
n chng minh rng th gii siu hnh khng c g khc hn l o nh tng
tng hay hnh chiu ca thc th con ngi ln bu tri. Tc phm ny c
th xem nh mt cuc o chnh t duy ca th h tr c. V n m
Foierbah khng c nhn v tr ging dy trong trng tng hp Berlin v
theo li Angel, nh phi mi mn cuc i mnh ni tnh l. Nhng nh
nc cng ch c th trng pht n th. Tc phm ca Foierbah vn c
pht hnh v manh li vinh quang cho tc gi ti nc c cng nh trn
ton th gii.
Trong thi gian ny c cn xut hin nhiu biu hin ca t do t tng
v t gio khc trong cc lnh vc trit hc, vn hc, ... v nn qun ch
Pruxia nh phi ngm b hn lm ngt. Nh mt nh nc uy tn, n khng
c nhng cng c cn thit chng li hoc ngn chn trit nhng biu
hin ny. Nhng s vic tng t liu c th xy ra c mt th k sau,
khi n l nh nc c ti pht xt? Liu c th xut bn nhng tc phm
chng li t tng quc gia hin hnh, m cc tc gi vn c t do v
vinh quang ca h nh nhng chin s t do vn c ta sng trong nc
v trn th gii? Cu tr li hin nhin l khng th. Trc ht v trong nc
c - Hitler khng c ngi tr thc no li vit v xut bn nhng tc phm
nh th. H bit trc l s phi tr gi ca cuc i mnh cho hnh ng
v y l s hy sinh v ngha. Nhng thm ch gi s vn tn ti nhng tc
gi nh vy, th cng khng c nh xut bn no dm nh cuc i
mnh v mt quyn sch. L thnh vin ca hi cc nh xut bn quc gia,
h s bo vi Zetapo cu mng mnh, hn l a lng chu hu qu vic
xut bn tc phm nh th, iu m r rng s dn h n ngc t hay tri
tp trung ci hun.
5/ Nh nc pht xt bt buc th gii cng phi c ti
ha:
So vi nn dn ch t sn, nh nc c ti c rt nhiu u th qun s. Do
bn cht phn ng, n lun lun l mi e da cho cc nc lng ging.
Trong vi gi, nh nc c ti c th tp trung mi lc lng qun s v
tin hnh tn cng. Vi c cu mt ng quyn, vi nhng hn ch tng th
i vi x hi cng dn v tuyn truyn t tng c on, n l nh nc
qun s hay bn qun s, lun lun sn sng cho chin tranh. Nh nc c
ti c th li dng nhng mt yu ca nn dn ch, trong khi nn dn ch
khng th c kh nng :
1. Nn dn ch t do cho php mi ng phi chnh tr tn ti, k c ng
pht xt - ng i lp vi c ch a ng. Nhng s c mt mt ng pht
xt trong nh nc dn ch t do lun lun l b l gin ip ca nh nc
pht xt ("i Qun Th Nm"). i vi c, "i Qun Th Nm" o l
bn quc x o, Tip - ng thn c ca Heinlain, B - bn quc x B,
Anh - ng pht xt Moxli... Ngy nay chng ta bit vai tr ca ng
ny trc khi chun b chin tranh th gii th hai v trong cuc chin ny.
Chng m ng cho qun i c, cng tc vi chnh quyn h ...
2. Vic tn ti cc quyn t do cng dn v t do chnh tr ti nn dn ch t
sn, d c th ch l hnh thc, vn to iu kin cho nh nc c ti m
rng tuyn truyn c li cho n: thng qua ng pht xt tng ng trong
nc ny, mua chuc mt b phn din n ca nc lng ging... Theo
nhn chng ca Curt Rix, n nm 1937 Gobelx chu trch nhim kim sot
khong 330 t bo pht ra nc ngoi bng ting c. Ngc li, nn dn
ch t do hon ton khng c kh nng thc hin tuyn truyn ti nh nc
pht xt. Kim duyt pht xt tng th khng cho php nhp nhng n phm
vn ha mang t tng ngoi lai, khng cho php cc ng dn ch tn ti,
khng cho php tip xc t do gia cc cng dn. N gy nhiu sng cc i
pht thanh ca nhng nc dn ch v trong thi gian chin tranh cn c
nh cc sng radio ch nghe c i dn tc.
3. Trong lnh vc kinh t, nh nc pht xt c nhiu cng c hu hiu. Trn
thc t, n c th lin tc gim mc sng bng cch tng thu, b sung
nhiu loi thu mi, tng gi hng v gim gi tr thc ca ng lng. Ni
cch khc, nh nc pht xt c th d dng thi hnh nhng chnh sch m
khng mt chnh ph dn ch no dm mong c. ng thi nh nc pht
xt chi nhng khon kinh ph khng l cho v trang qun s, xy dng
nhng cng trnh qun s ln, m rng tuyn truyn v do thm. Nu mt
chnh ph trong nh nc a ng tng gi hng v yu cu bc thit, n s
b phn i v b bt buc t chc. i vi nh nc pht xt, iu hon
ton khng bao gi xy ra: chnh ph c th cng mt lc gim mc sng
ca nhn dn v nhiu mt hng m khng s phi chu nhng hu qu xu.
Nhn dn lun lun "ng h" cc chnh sch ca chnh ph v khng c cch
no th hin s bt bnh ca mnh.
4. Sau cng, trn quan im qun s tun ty, nh nc pht xt cng c rt
nhiu u th li hi. N c th gi b mt trit nhng chun b chin
tranh. iu ny c th thc hin d ng, do khng c din n i lp v
quyn t do ngn lun.
Vi nhng "u th" ny, nh nc pht xt lun lun l mi e da cho cc
nc lng ging - mi e da rt d chuyn thnh nhng hnh ng n
cp. iu ny c bit nguy him cho cc nc dn ch, nht l trong
nhng giai on khng hong hay ri lon ni b - nhng vic m bn pht
xt khng ch li dng m thng cn khi mo. Bi vy, c th hn ch
c mi e da thng xuyn ca tn k cp pht xt c ti, cc nc
dn ch lng ging bt buc phi t c ti ha, gim bt quyn t do chnh
tr v t do cng dn. Vic c mt ca nh nc c ti bin nhng u im
ca nn dn ch thnh nhng yu im v e da an ninh ca n. Nh vy,
nh nc c ti bt cc nc lng ging cng phi t c ti ha, t b
nhng chnh sch dn ch.
Th d, nc Anh - i din tiu biu ca nn dn ch t sn qu hng ca
ngh trng - trc khi chin tranh th gii th hai bng n, bt buc
phi hn ch hot ng ca ng pht xt Moxli. mc d iu ny mu thun
vi nhng truyn thng ca c cu a ng. Trong thi gian ny, ng pht
xt Moxli nh ci t theo kiu mu ca ng quc x (c th lnh ng u,
c ng phc, thnh lp cc i v trang), nhng chnh ph khng cho
php nhng thay i ny.
6/ Nhng c s kinh t ca nh nc pht xt:
Tht sai lm nu ngh rng, vic tp trung quyn lc tuyt i trong tay nh
nc pht xt khng lin quan g n vn kinh t. Mt thng tng kin
trc tp trung tuyt i khng th da trn h tng c s phn r; thng
tng kin trc c ti i hi mt nn kinh t c ti do nh nc kim sot
trit . Khng cn xa b s hu c th hnh thc i vi cng c sn xut,
nh nc pht xt l ngi iu hnh nn kinh t quc dn. Nh nc xc
nh nhng vn nh sau trong nn kinh t:
a/ Phng hng ca nn kinh t - sn xut phc v cuc chin tranh
tng lai hay cho nhu cu tiu dng? Nn kinh t quc dn c lin kt vi
cc nc khc hay khng, hay s xy dng trn nguyn tc t cung t cp?
b/ Cu trc sn xut - s sn xut ci g, s lng bao nhiu?
Ngi sn xut ph thuc hon ton vo nhu cu ca nh nc.
Chng ta hy ly th d v nhng lut l nng nghip trong nh nc quc
x. Tt c in ch nhn k hoch sn xut t nh nc, nh nc xc nh
cho nhng ngi ny phi sn xut bao nhiu khoai ty, sa, trng, tht ...
ng thi nh gi sn phm m h phi bn cho nh nc. H khng c
bn sn phm ca mnh cho ai khc ngoi nh nc. Nh vy trn thc t,
nh nc l ngi iu hnh thc s nn kinh t, cn nhng ngi sn xut
ch l nhng ng ch hnh thc.
c/ Nh nc can thip vo quyn tha k gia sn.
c, vi sc lut v "quyn tha k rung t" ban hnh ngy 29-9-1933,
gn 5 triu ri in ch, mi ngi c t nht l 10 hecta rung t, c
tuyn b l c ton quyn s hu. Nhng rung t ny khng ch con
trng c tha k, m trc ht phi l ngi c nh nc pht xt
cng nhn l xng ng (tt nhin l v mt chnh tr). Valter are vit,
"Theo hng dn ca B Nng Nghip, nu khng c ngi tha k xng
ng, quyn s hu gia sn ca in ch c th b tc b v chuyn giao
cho mt cn b ph trch nng nghip no . iu lut ngt ngho ny
bt buc nhng ngi nng dn phi gi gn phm gi ca mnh".
Nh nc quc x cng t ton b nn kinh t cng nghip di s kim
sot ca mnh. N nh nc ha Ban lnh o v iu hnh cng nghip,
khng ch th hin bng vic thnh lp cc ban qun l chu s ch o ca
bn quc x sng s, m cn trong vic s dng phn ln li nhun cho v
trang qun s v nhng mc ch c li cho nh nc khc. Trong li pht
biu trc cng nhn cc nh my cng nghip qun s ngy 10-12-1944,
Hitler ni v vn ny nh sau: "Ti ly mt th d, cc nh t sn Anh
c th ng gp 76, 80, 85, 100, 160 phn trm li tc cng nghip cho v
trang qun s. Ti ngh rng, i vi chng ta ch cn 6 phn trm, thm ch
t 6 phn trm ny chng ta c th thu c mt na, v na cn li ngi
ta cn phi a cho chng ta nhng bng chng l c s dng v li ch
ca cng ng dn tc. iu ny c ngha l, c nhn khng c quyn dng
nhng ci m ng l phi ginh cho nh nc. Nu c nhn s dng phn
mt cch c suy ngh th iu ng hoan nghnh, cn ngc li cn
phi c s can thip ca nh nc quc x".
H thng hp tc x nng nghip l n by quan trng nh nc quc x
s dng kim sot nn kinh t nng nghip. Cc hp tc x ny c
hnh thnh ngay t nm 1933. Vo nm 1939, s lng cc hp tc x
t ti 45545 n v. 73 phn trm sn phm sa, 61 phn trm sn lng
trng v phn ln sn phm nng nghip l do cc hp tc x ny sn xut.
Vic can thip th bo ca nh nc vo quyn s hu c th hin bng
sc lut tch thu ti sn ca nhng cng dn sng t nn nc ngoi v c
quan im chng i ch . iu lut ny tn ti trong tt c cc nh nc
pht xt. Th d, bit th ma h ca Ainstain ti Capute cng vi phn t
quanh b chnh quyn Pruxia tch thu theo "Sc Lnh Quc X v thu hi
s hu ca nhng ngi Cng Sn v k th ca nh nc" ban hnh vo
nm 1933.
d/ iu hnh c on sc lao ng quc dn
Ti nc Ytalia pht xt, chnh sch ny c thc hin ha thng qua h
thng nghip on. V sau , chnh sch ny cng c p dng Ty Ban
Nha (thng qua "Cc Cng on Thng Tin"). c, vai tr tng t cng
c Mt Trn Lao ng c m nhn. Thng qua h thng nghip on,
nh nc thit lp s kim sot ton din ca mnh i vi giai cp cng
nhn, ng thi cm h khng c bi cng. Bng cch , nh nc bt
buc giai cp cng nhn phi phc v cho nhng li ch ca n. Nh nc
khng ch cm cng nhn khng c bi cng, m cn bt h phi lm vic
cho n, phc v cho nhng tham vng ca n. Vn ny cn phi hiu tht
cn k. y khng ch n gin tiu dit kh nng phn khng ca cng
nhn, lm cho h khng cn c kh nng bi cng - iu nn chuyn
chnh qun s thng thng vn lm, m l thu tm giai cp cng nhn vo
cc t chc qun chng quc gia, v thng qua nhng t chc ny, "thu ht"
h v pha nh nc kim sot h cht ch hn. Ni cch khc, khng
cn th hin nhng quyn li thc s cho giai cp cng nhn, nh nc pht
xt vn ng ra i din cho h v tr thnh ng ch c on ca sc lao
ng.
Ni gn hn, trong lnh vc kinh t nh nc pht xt thit lp h thng lao
ng gn ging nh ca ch phong kin. H thng ny c c trng
bng nhng du hiu: trn thc t, nh nc cai qun phng tin sn xut
v sc lao ng ca x hi; bi b quyn t do lao ng v thay th bng
chnh sch lao ng cng p kinh t ngoi l. Hay l, t cng p kinh t
thun ty ca x hi t sn t do, ch pht xt quay tr li vi h thng
cng bc chnh tr v kinh t ngoi l ca ch phong kin. Nh , ch
pht xt p buc c nhng ngi lao ng lm vic trong mi iu kin,
khng m xa g n quyn li ca h. H tr nn gn nh mt i qun lao
ng ca nh nc. Mi biu hin khng phc tng s b trng pht nng
n, b xem l o ng hay phn bi. Do s thng tr ca nh nc i vi
sc lao ng, cng nhn khng c quyn la chn cng vic theo bc th v
ngh nghip ca mnh nu iu khng c li cho nh nc. Th d, bn
pht xt c tc bng ca cc tt c cc ha s hin i, cp cho h s lao
ng, bt h lm vic nh nhng ngi o t thng thng. ng thi,
bun bn nhng tc phm ca h trn th trng th gii. Vi vic bi b
quyn t do lao ng v thit lp h thng cng bc kinh t ngoi l, nh
nc pht xt loi b c nn tht nghip, ging nh khng c nhng
ngi tht nghip trong ch phong kin hay trong cc tri tp trung.
Thng thng, ngi ta gii thch tim nng kinh t "thn k" ca ch
quc x bng s pht trin in r ca nn cng nghip, quc phng. iu
ny hon ton ng, nhng vn cha phi l nguyn nhn thc s ca vn
. Bi v trn c s gii thch nh th c th t mt cu hi ngc li:
bng cch no ch pht xt c th chi nhng khon ngn sch khng
l cho qun s? Ti sao nn dn ch t sn thng thng khng th hoc
khng cho php nhng hnh ng tng t? Tr li nhng cu hi ny s
khng trnh khi dn chng ta n vi nhng nguyn tc kinh t chung ca
nh nc pht xt, m nguyn tc c bn l bt x hi quay tr li vi h
thng cng p ngoi l: nh nc cng p ngi cng nhn lm vic bng
cch dng ta n e da, n nh thi gian lao ng, n nh mc lng thu
nhp, cm ngi cng nhn khng c t do b vic, cm khng c bi
cng, bt lm vic theo ca kp, cm khng c b i tm vic lm cc
nc khc, v.v... Ni gn hn, nh nc n phng khng ch mi iu
kin lao ng ca ngi cng nhn, t h vo v tr nh ca mt ngi t.
c th hiu r c cu bi b nn tht nghip ( c vo nm 1933, con
s ny ln ti 5,5 triu ngi), ta cn nh li l nh nc pht xt c th lun
lun gi mc sng rt thp v vn lin tc tng cng sn xut. Thng qua
b my khng b v h thng t chc qun chng quc gia, nh nc lm
tiu tan mi chng i ngay t khi cn trng nc; cn thng qua
tuyn truyn ton din v c on, n "thuyt phc" c cho chnh sch
kinh t ng n ca mnh. Mt khi lao ng l bt buc, gi tr sc lao
ng i vi nh nc pht xt khng cn l vn lu tm. Nh , nh
nc ny lun c trong tay sc lao ng v hn v r mt. Do , khc vi
ch t sn t do, n c th dng nhng sc lao ng khng l cho nhng
nh my khng c li ch kinh t nhng c gi tr qun s quan trng. N c
th xy dng nn kinh t t cung t cp d tn km hn nhiu so vi khi s
dng cc nguyn liu nhp ngoi. Kt qu l trong nh nc pht xt, mt
nn kinh t qun s hin i nht c pht trin, iu m cc nh nc t
sn truyn thng thm ch khng dm m c.
Ti hi ngh cc nh kinh t ni ting Php nm 1938, Rapard c nhng
suy ngh rt su sc v nn kinh t quc x: "Nu chng ta cng nhn rng,
tiu chun nh gi thnh cng sc l sc lao ng ln nht cho mt thu
nhp nh nht, th th nghim ca ngi c l mt l khi hon; nhng nu
chng ta xem gi tr ca mt h thng kinh t c o bng mc thu nhp
ln nht t mt sc lao ng nh nht, th iu s b v hon ton.
Ngi ta ni rng, nn kinh t t cung t cp ca c tiu dit c nn
tht nghip. c iu ny cng khng lm chng ta ngc nhin v trong
nh t th lm g c ngi tht nghip".
7/ Nh nc pht xt - con ca x hi cng nghip:
S thu tm v phc tng tng th ca ton x hi i vi nh nc - du
hiu c th ca ch pht xt - hon ton khng th c thit lp trc
th k XX. iu ny c ngha l c nh nc pht xt cng khng th xut
hin trc khi thi i ca chng ta pht minh ra nhng c s k thut cn
thit v trc ht, l nhng phng tin giao tip v tuyn truyn hin
i: i pht thanh, phim nh, in thoi, loa phng thanh.
Albert Speer vit trong li khai ti phin ta Niurnberg, "Chuyn chnh Hitler
khc hn vi nhng nn chuyn chnh trc trong lch s. y l nn
chuyn chnh u tin ca nh nc cng nghip, trong thi i k thut
hin i, n thng tr trit v ton din trn dn tc mnh v k thut.
Nh nhng phng tin k thut nh i pht thanh, loa phng thanh,
quyn c lp suy ngh ca 80 triu ngi b tc ot v phi phc tng
nguyn vng ca mt ngi duy nht. in tn, in thoi, radio cho php
nhng t chc cao cp c th truyn mnh lnh trc tip xung cc c s.
V ti y, nh uy tn ca chng, cc mnh lnh ny c thi hnh v iu
kin".
Cc phng tin giao tip hin i gy nn nhng bin i quan trng trong
cu trc truyn thng ca chuyn chnh v trc ht l trong c cu hot
ng ca n. dng chuyn chnh c, mi mnh lnh hay sc lut pht ra
t trung tm c thi hnh theo tng bc t trn xung di. Mi mt xch
trung gian u c vai tr xc nh nh mt c cu thnh phn, v nu khng
c s tc ng tng h ca n, nguyn vng ca trung tm khng t c
yu cu nh nh. Trong nhng thi im cp thit, nu mc xch trung
gian ny t chi khng hot ng, sc lnh ca trung tm s khng c
thc hin v lc ny ng dy lin lc b t. Nh vy i vi c cu
chuyn chnh c truyn, cc mc xch trung gian c vai tr quan trng n
mc trong mi trng hp, trung tm u tr nn phi ph thuc vo
chng, khng th b qua chng, khi thc hin nhng k hoch ca mnh.
Trung tm c th thay i c cu trung gian, ph phn hoc ci t, nhng
khng th t chi s cng tc ca n.
Ci mi m nh nc pht xt thu nhn c nh cc phng tin giao tip
hin i l, kh nng c th b qua cc mc xch trung gian ni trn, hoc
nu khng b qua th trong mi trng hp, u c th s dng c ng
y trc tip gia trung tm v cc c s. V nu mt mc xch no t
chi khng hot ng, th iu khng c ngha l sc lnh ca trung tm
khng c thi hnh. Radio loi b c mi him ha ny. Tnh cht c
bit ny ca nh nc pht xt khng ch gip n thng tin mt cch nhanh
chng, tuyn truyn mang tnh qun chng su rng, m cn tc ng n
c bn thn b my nh nc v c cu hot ng ca n. Thng qua radio,
trung tm c th kim tra chnh b my ny v mc khn trng trong
khi thi hnh cc mnh lnh ca cp trn. Nh vy mi mt trm trung gian
ca cu trc ng cp, nm gia trung tm v c s, b t di hai tng
kim sot, t trn xung v t di ln, v trung tm c th thng tin trc
tip n c s nh h thng radio. Trong trng hp ny, cc mc xch trung
gian nh mt vai tr t ch khi tha hnh mnh lnh, cng nh quyn c
lp tng i ca mnh. Radio thay i bn cht ca mt xch trung gian,
bin n thnh c cu v bn sc ca h thng, ch bit truyn ng ton b
mnh lnh. Nh vy, nh c cc phng tin giao tip hin i, b my nh
nc c c gii ha v to nn nhng kt qu quan trng khc:
1. Bi b c tnh chm chp v quan liu, trong hot ng v tr nn linh
hot hn.
2. B my tr nn d iu khin v lm vic tt hn.
Chng ta hy ly v d v v m st ht trong ngi bit th ln ca Hitler
min ng Pruxia. Staufenbert quay tr li Berlin bng my bay v thng
bo vi nhng ngi m mu o chnh l Hitler cht. Mt s ngi nghi
ng mun xc nh li s tht v ci cht ca Thng lnh quyt nh hnh
ng. Nh c radio, ch 2 gi sau v m st ht, Hitler pht biu trn i
pht thanh v nhng ngi o chnh ht nghi ng. Nu khng c radio nh
phng tin thng tin nhanh chng th d Hitler cn sng, binh lnh Berlin
c th khi ngha. Tt nhin, y khng phi l nguyn nhn tht bi cn
bn ca cuc o chnh, nhng n to nn kh nng c th x s kp
thi, m trong hon cnh lc by gi, iu c ngha c bit quan
trng.
Tm li, hon ton khng phi phng i khi khng nh, chuyn chnh pht
xt l con ca x hi cng nghip. K thut hin i ca th k XX khng
ch l hon thin nn chuyn chnh, mang li cho n nhng cng c tinh vi,
m cn to nn nhng c s m nu thiu chng, nh nc pht xt khng
th c hnh thnh trn phng din k thut. Khng c radio, in thoi,
in tn v phim nh, th nhng c th quan trng sau y ca nh nc
c ti tr nn khng tng: tuyn truyn mang tnh qun chng v tng
th, do thm tng th, c gii ha b my nh nc, xy dng v ch huy
qun i chnh quy, c ng.
(Ht Phn III)
Phn IV: S TAN R CA NH NC PHT XT
1/ S tch ri ca ng pht xt khi nh nc:
Khng th xy dng c ch pht xt hon chnh, nu khng c s thng
tr chnh tr tuyt i ca ng pht xt, cng nh khng th tiu dit c
s thng tr ny nu ng pht xt khng b tch ri khi nh nc. Bng
cch no thc hin c iu ny - theo con ng chin tranh nh
c v Italia, hay theo con ng ho bnh nh Ty Ban Nha - l vn
ph thuc vo hon cnh lch s c th. Trong mi trng hp, nu khng
c s tch ri ca ng pht xt khi nh nc ny, th khng th thc hin
bc chuyn i t chuyn chnh mt ng quyn n nn dn ch t sn
truyn thng vi c cu a ng, vi nhng quyn t do chnh tr v t do
cng dn ( t do ngn lun, n lot, lp hi, lao ng, ni c tr ...)
Ti Ty Ban Nha, qu trnh ny din ra trong nhng iu kin ho bnh, do
nhng bin i mang tnh quy lut ca cc mu thun bn trong. Do
"phng n Ty Ban Nha" mang ngha c bit quan trng. N th hin
bc chuyn tip thun cht t ch pht xt n nn t do dn ch,
khng b nh hng ca ngoi cnh nh hai trng hp ca c v Italia,
nhng ngoi cnh lm bin dng ng k logic khch quan ca cc s
kin, lm mt tnh chnh xc v trit . Hn th na, nhng bin ng qun
s in cung vo Chin Tranh Th Gii Th II khng cho php nhng
qu trnh din ra trn vn. Chng ch sng dy trong khonh khc hoc b
gi li dng phi thai v thiu thi gian hoc nhng iu kin cn thit,
tht kh c th on trc s tan r ca ng pht xt s din ra th no
sau khi n b cch ly v tch ri khi nh nc. Th d, ti Ty Ban Nha,
chng ta c th quan st chnh xc c din bin ca qu trnh ny, chm
chp nhng khng th trnh khi, bt u pht trin t sau nm 1955.
Nhng cn b Falanga dn dn b sa thi khi cc c quan u no ca nh
nc v ng ny mt dn nh hng i vi nh nc. Nh nc khng cn
l s hu ring ca Falanga. S thng nht gia n v nh nc b ph v v
ng ny mt dn nha sng. Vo nm 1956, Areze, ng kim B Trng,
B Th ng Falanga, lo lng bo co vi Hi ng Dn Tc (Ban Lnh o
Trung ng ng) rng ng ny ch cn chim 5% trong cc c quan u
no ca nh nc, v ngh phc hi li v tr trc y ca Falanga. V
yu cu ny, Areze b Franco sa thi.
Vo nm 1957, sau khi chun b y iu kin, tng Franco thc hin
mt bc ngot quan trng quyt nh t ch pht xt n nn chuyn
chnh qun s. Franco chuyn ch da ca mnh t ng Falanga sang gii
qun s v lc lng cnh hu ca nh th Thin Cha Gio c tp trung
trong t chc Opuxdei. Falanga khng cn c xem l ch da chnh tr
qun chng tin tng ca ch nh my chc nm trc . Mt mt,
ng ny b thoi ho v chnh tr - tinh thn v nhng quan h vi ng
quc x c v ng pht xt Italia, n mc bn thn tn gi "Falanga"b
xem nh iu xu h v s nhc. V vy chnh ph phi i tn cho Falanga
thnh " Phong Tro Dn Tc ". Mt khc, Falanga trong qu trnh tan r
nh mt nh hng ca mnh v qun chng ng vin lin tc ri xa n.
Nu nh trc y, theo nhn chng ca Aibl Plen, ng ny c t chc ti
mi lng, bn, th ngy nay n b mt phn ln nhng c quan ng u
tin ca mnh: trong 9 nghn lng Ty Ban Nha c ti 5-6 nghn lng khng
cn t chc ca ng ny.
Vic cch ly dn dn ca Falanga khi cc c quan nh nc c th hin
r rng nht trong hai ln ci t ni cc chnh ph. Trong cuc ci t ln th
nht (vo nm 1962) s lng cc tng lnh tng t ba ngi ln by
ngi, ng thi Franco sa thi mt lot cc phn t ca i cn v Falanga
c, trong c B Trng B Xy Dng Thnh Ph v B Trng B Thng
Tin Ariax Xalgado. Hoxe Garxia vit v cuc ci t ni cc ny nh sau:
"Trong 18 b ca chnh ph c c ti 8 b b thay i. Trong chnh ph nm
1957, Falanga gi ba b chnh thc th nay ch cn mt b. Phn ln cc b
trng l nhng i din ca t chc Opux Dei, ngoi ra trong chnhd ph
cn c b sung thm nm tng lnh v hai thu s c. im dc bit
nht l trong chnh ph mi, i Tng Munox Grandec c b nhim chc
Ph Th Tng chnh ph. Cu ch huy Qun on Xanh tr thnh ngi
lnh o nh nc th hai sau Franco". Cuc ci t ni cc ln th hai vo
nm 1965 cng nhm nh vo Falanga. Franco tng nh hng ca gii t
bn ti chnh; cc B Trng mi gm :B Trng Ti Chnh Huxi Hoxe
Expinoxa - phn t tch cc ca Opux Dei, B Trng B Thng Mi
Fauxtino Garxia Minho - cng thuc t chc Opux Dei v c mi quan h
cht ch vi cc nh bng, B Trng B Nng Nghip Adolfo Ambrona -
mt i a ch, B Trng B T Php Atonio Maria Orion Urkito - mt
trong nhng i din c th lc nht ca gii t bn ti chnh Ty Ban Nha.
Nhng thc t ny cho thy, ch Franco thc s thay i ch da c
bn ca mnh, bng cch chuyn t Falanga sang b phn qun s ca gii
t bn ti chnh. ng thi nhng thc t ny cng ch ra s tan r v v
ca nn chuyn chnh, bi v ch da c bn ca n - Falanga, ng iu
hnh v ch huy t nc - b thay th. Tch ng pht xt ra khi nh
nc, tc l ph v ch da cn bn ca nh nc c ti, v tip theo ,
nh nc ny s khng trnh khi b sp hon ton. ng Pht Xt l nh
th ca nh nc c ti pht xt, n nh gi t tng chnh tr cho mi
biu hin trong nh nc ny. y khng phi l s so snh ngu nhin, m
xut pht t s tng ng su sc gia nh nc pht xt th k XX v nn
phong kin thi Trung C.
1. Nu nh nn qun ch phong kin ly nh th lm ch da t tng th
nh nc pht xt cng c ch da t tng l ng cm quyn c on.
2. Nu nh th l i din cho tinh thn phn ng trong nh nc Trung
C, th ng pht xt cng l i din cho tinh thn phn ng trong nh
nc c ti.
3. Ging nh nh th Trung C c c quan c bit theo di cc i th
t tng v t gio di danh ngha To n Gio Hi, ng pht xt cng c
c quan t tng c bit chng li nhng k th ca "nh nc v dn
tc" trn danh ngha an ninh quc gia v kim duyt pht xt tng th.
4. Ging nh nn qun ch phong kin da trn chnh sch cng p kinh
t, cng p chnh tr, nn kinh t ca nh nc pht xt cng c cng c
trn chnh sch cng p chnh tr thun tu: Trong c hai trng hp, ngi
cng nhn u b xem l s hu ca nh nc v c ngha v phi phc tng
nh nc.
5. Ging nh trong bc qu t ch phong kin n x hi t sn, nh
th b cch ly khi nh nc (iu m mi cuc cch mng t sn vn lm),
bc qu t chuyn chnh pht xt n nn dn ch cng i hi c s
tch ri ca ng c ti khi nh nc.
o tng ca mt b phn tr thc quc gia rng, ch pht xt s tin dn
n nn dn ch khng c th hin Italia cng nh Ty Ban Nha. Kinh
nghim cho thy nh nc pht xt khng th t dn ch ho hay "t do
ha" (mt th on m Franco thng tuyn co trong giai on cui i
ng). T nh nc pht xt n nn dn ch ch tn ti mt con ng duy
nht - l s sp ca ch pht xt. Thi im quan trng nht trong
qu trnh ny l s tch ri ca ng khi nh nc v bc chuyn tip n
c cu a dng.
2/ ng pht xt tr thnh xu th chng i nh nc:
Ngay sau khi b tch ri khi nh nc, ng pht xit bt u b phn r do
nhng mu thun bn trong. S thng nht chnh tr tinh thn trc
(thng nht tuyt i), iu m mi ng pht xt u ly lm t ho gi
y b tan thnh my khi, thay vo l nhng mi bt ho, cnh tranh
ni b, b phi, vy cnh. y l l ng nhin. Vi vic tch ri khi nh
nc, ng pht xt nh mt nhng n by quan trng nht cho vic gi
gn s thng nht trong i ng ca mnh: quyn c chia cc v tr nh
nc, cng nh b my khng b, an ninh quc gia, thng qua chng gii
lnh o ng hu dit mi biu hin bt ho trong ng.
Trong cuc sng ni b ca ng pht xt c mt du hiu c bit l khng
tn ti nhng cuc tranh chp ni b. ng pht xt tng thng nht nh
mt i qun. Ban lnh o ch huy, cn cc binh s thi hnh mnh lnh.
Biu hin" dn ch" cao nht trong cc ng pht xt l: i khi gii lnh o
thng bo cho cc c s ng cp di v bc ngot chnh tr no . V
nu gi s u xut hin nhng bt ho trong ng, th gii lnh o
ng v chnh ph s dng b my khng b hu dit ngay lp tc.
Trc y gii cm quyn Falanga thc hin vn ny thng qua cng an
ca ng v nhm trng pht. Tt c nhng lc lng ny u do nh nc
cai qun. Gi y, sau khi mt quyn iu hnh nh nc, Falanga khng
cn nhng cng c gi gn b my khng b ca mnh. N khng cn c
quyn chia a v, gip d v tr cp gi c s x hi rng ri v tin
tng ca mnh. Falanga tr thnh mt ng chnh tr thng thng, bt
buc phi gii quyt mi mu thun ni b bng tranh lun v bn bc cng
khai. Sau khi b tc b nhng u i vt cht v tinh thn ca chnh quyn,
Falanga bt buc phi tr thnh xu hng i lp vi nh nc t bo v
mnh nh mt lc lng chnh tr. Trc y n c ch da x hi thng qua
nh nc (chia a v, chia li ch ...) th gi y Falanga ch c th t nim
tin vo qun chng vi lng cm th chnh quyn hin hnh. Nhng c
th tm c ch da trong qun chng, Falanga trong chng mc no
phi tr thnh i din cho tinh thn chng i nh nc ca h, ngha l
phi tr thnh xu hng i lp cng khai vi nh nc. l con ng ca
Falanga t mt ng cm quyn c on chuyn thnh mt ng i lp.
Hoxe Garxia vit: "Mt b phn ca Falanga trong thi gian u tng
cng tc vi Franco, nay t ri b ch v tr thnh xu hng i
lp."Qun chng "ca Falanga th ng quan st cuc u trn thng
nh v c cm tnh vi nhng ngi chuyn sang xu hng i lp. Nh vy
a phn cc ng vin Falanga cui cng tr thnh nhng i th ca
nn c ti Franco, thnh nhng ngi tin phong ca "i mi", "ci cch",
"t do", vi mc ch thay ch Franco bng mt ch khc, phn nh
c "quyn li dn tc". Falanga tr nn khng cn thit cho tng Franco
v ng ta chia tay vi n khng cht tic r".
Mc d tt c nhng mu thun ni b vi nhiu xu hng v phe phi khc
nhau, Falanga vn thng nht trong mt vn : l lng cm th i vi
nh nc Franco trong thi k sau. Cc ng vin Falanga u cng kch ch
mt cch c h thng, khng ph thuc l cnh t hay cnh hu, xu
hng tin b hay bo th. Sau y l li cng kch ca Luix Gonxalex
Vixen, mt trong nhng th lnh c uy tn nht ca nhng ngi Falangist
cnh t, cu i trng i cn v ca Franco: "Trong ng Falanga, nhng
mm mng ca "phong tro" khng cn na. C th khng nh rng
Falanga v "phong tro" l ng ngha, im khc bit duy nht l chng c
nhng sch lc khng ging nhau. Nhng nhm mnh nht tng nm
gi trong tay mi quyn lc ca Ty Ban Nha t xem mnh l i din cho
cc lc lng cnh hu v gii t sn. Do ng nhin chng c xu
hng bi bc nhng quan im t do v nhng nguyn tc tin b ca
Falanga trong lnh vc kinh t". Kt qu l hin ti Ty Ban Nha tn ti hai
xu hng khc bit : mt bn l nhng ngi Falangist mong mun t do v
cch mng kinh t x hi, v mt bn l "phong tro" bao gm cc lc lng
cnh hu c tnh gy tr ngi cho s tin b trong lnh vc kinh t. Cc lc
lng cnh hu Ty Ban Nha c hai mc ch: chng v s lm ri lon,
chia r phong tro cch mng - phong tro c nh lm cuc ci cch kinh
t trong nc, ng thi chng tuyn b chng li nhng t tng c th
dn n vic cu thnh cc quyn t do".
L.Gonxalex Vixen thc cht l mun phc hi li ng Falanga " thc s"
trc y t thi Hoxe Antonio Primo De Rivera (ngi sng lp Falanga) m
trong cng lnh tng c mt vi xu hng chng t sn. y l mt tham
vng ho huyn v sau mt phn t th k cng tc vi nh nc, Falanga
b thoi ho trm trng v khng th cn phc hi li trn c s chnh tr
t tng thun chng ban u. iu l th y l s di lp v lng cm
th ca nhng ngi Falangist cnh t. S i lp ny cn c th hin r
rng hn trong mt bi bo khc cng ca Vixen : "Chng ta chng li mi
chnh ph c ti, v ngu nhin chng ta chng li chnh ph, vi chiu bi
cng c nn kinh t t nc lm cho nhng giai cp ngho kh nht
cng tr nn bn cng hn".
Xu hng i lp ca nhng ngi Falangist cnh t i khi s dng c
nhng cch thc gay gt v liu lnh. Trong l tng nim ngi sng lp
Falanga, mt ngi tn Hoxe Ramon Alonxo Urdialex ht thng vo mt
Franco :" phn bi!" v v th b tuyn n 12 nm t trong ngc ti. Nh
bo Falangist, Antonio Himenex Pericax, b tuyn n 10 nm ngc ti. Anh
sinh vin Hoxe Antonio Xantrex Maxax Ferloxio, con trai ca mt trong
nhng ngi sng lp Falanga tn l Xantrex Maxax, b ra to v ""tuyn
truyn b mt". Labade Otermin, mt trong nhng i din ca i Cn V
Falanga trc y, thnh vin Hi ng Dn Tc Falanga v nhiu nm l
ton quyn vng Axtuaria, tuyn b chng li cc t chc cng on quc
gia rng: "chng nh mt vai tr v ngha ca mnh, b chuyn
thnh cng s ca chnh ph, b chnh ph s dng nh nhng cng c chnh
tr v khng cn th hin c nguyn vng ca cc tng lp lao ng".
ng thi Labade Otermin ngh ci t cc t chc cng on sao cho
"ng li bu c thay th cho ng li p t chnh tr hin hnh".
Ngoi nhng cng kch c nhn ni trn, nhng ngi Falangist c bit l
cnh t, kt hp vi cng nhn t chc tun hnh, biu tnh tp th.
Trong cuc diu hnh nhn k nim ngy 1-5 ca giai cp cng nhn vo
nm 1963, xu hng cng on i lp nhn thy: "Ti mt vi ni c c
nhng ngi Falangist cnh t tham gia, nhng ngi ang t cm thy xa
ri ch ". " Nhng ngi Falangist cnh hu" cng khai cng kch chnh
ph. 52 ngi bao gm c ch tch" Hi Nghin Cu Hoxe Antonio" v 7 ngh
s gi th cho Hoxe Xolix Ruix trong c on vit: "Trong su nm gn
y, chnh sch ca chnh ph khin nhng ngi cng nhn khng cn
phc tng na, khng trao cho h cng c no khc ngoi vic ni lon,
kt qu l Ty Ban Nha v ton th gii bit c s bt bnh i vi nn
chnh tr ny".
3/ S tan r ca h thng t chc qun chng quc gia:
Sau ng Falanga, h thng t chc qun chng quc gia khng cn phi
chu s ch o v kim sot chnh tr cng bt u tan r. S tch ri ca
ng pht xt khi nh nc v c bit l lng cm th ca n i vi ch
nhanh chng vch trn bn cht phn bi giai cp cng nhn ca cc
"nghip on thng tin". Sp ton b v bc t tng, c Falanga xy
dng cng phu sut my chc nm tri vi mc ch duy nht l che du
bn cht v vai tr thc s ca ""cc nghip on thng tin". Cc t chc
ny cng bt u xa ri v tuyn b chng li nh nc.
Trc y trong qu trnh pht trin, nh nc pht xt t cc t chc qun
chng di s kim sot ca mnh v bin chng t ch l v kh ca giai
cp cng nhn thnh v kh chng li chnh giai cp ny. Gi y mt qu
trnh ngc li ang din ra: khi tch ri v chng li nh nc t sn, cc
t chc cng on li tr thnh v kh ca nhng tng lp lao ng, v nh
nc bt buc ph dng qun i v cnh st n p. Qu trnh ny rt
a dng, t biu tnh, n hi hp chnh tr, n vic thnh lp nhng t
chc qun chng mi. Xu hng c bn l xo b nhng nguyn tc ca cc
t chc quc gia, xy dng nhng t chc qun chng mi ca cc tng lp
lao ng v thanh nin da trn nhng nguyn tc dn ch v hon ton t
nguyn. Th d, t chc nghip on thanh nin SEU c Falanga thnh lp
t nm 1936 v l t chc cng on pht xt bt buc ca sinh vin Ty
Ban Nha. Nhng yu sch khng i trong cc cuc biu tnh ca sinh vin
t nm 1956 - 1957 l : Xo b SEU v thnh lp nhng t chc cng on
t do, phc hi quyn t tr ca cc trng i hc v tr li quyn t do
chnh tr, t do cng dn cho t nc". Vo cui nm 1964, rt nhiu t
chc sinh vin t b SEU". Cc t chc sinh vin t b SEU v thng nht li
vi nhau trong i Hi Sinh Vin T Do, v trong qu trnh u tranh, t
chc ny c hnh thnh nh mt phong tro thanh nin dn ch mi. i
hi sinh vin ln th t vo u nm 1965 ra thng co v ng thi
cng l cng lnh ca phong tro sinh vin mi:
a/ Quyn t do cng on, tc l thnh lp t chc cng on t ch, dn
ch, i din, t do v c lp, khng chu bt k mt s p t chnh tr
hay tinh thn no.
b/ i n x cho tt c sinh vin ang b theo di, b pht hoc b t y.
c/ T do t duy trong cc trng i hc.
d/ T do lp hi trong cc trng i hc.
e/ on kt vi cc tng lp lao ng ang u tranh cho nhng yu sch
dn ch tng t.
Ngy 27-2-1965 trong mt cuc hp trn ging ng ca trng i hc
tng hp Madrit, i Hi Sinh Vin ln th t tuyn b l: "T chc i din
cao nht ca phong tro sinh vin dn ch v c lp". Tt c nhng cuc
biu tnh, bi kho hay tun hnh u c tin hnh di s lnh o ca
i Hi Sinh Vin. Ngy 2-3-1965, tc l ngy l ca sinh vin, theo quyt
nh ca i Hi Sinh Vin ln th t, hng nghn sinh vin Madrit biu
tnh chng li s khng b v chin dch bi bc ca c quan n lot
Falanga. Trc tr s to son, sinh vin x nt v ch st trn mt ng
nhng t bo chnh thc ca Falanga. Cnh st v trang can thip gii
tn cuc biu tnh ny.
Cc s kin tip tc din ra. Ti Barxelona ngy 22 v 23-3-1965, Hi Ngh
Sinh Vin Dn Tc ln u tin c triu tp, bao gm i din sinh vin
ca cc trng i hc Madrit, Barxelona, Bilbao, Xalamarc ... l cc
on i biu ca nhng trng i hc tuyn b t b SEU. H thng
qua tuyn ngn trong nhn mnh rng: "i vi sinh vin, SEU cht
t lu". ng thi thng qua tuyn b v nhng nguyn tc cho cu trc t
chc ca Cng on Sinh Vin Dn Tc c Lp Dn Ch v T Do.
Chnh ph Franco bt buc phi cng nhn s ph sn ca SEU. Ngy 2-4-
1965, Hi ng B Trng thng qua ci gi l "Sc Lnh Hin Thi V
Nhng Hip Hi Cng on Sinh Vin". Mc ch ca n l xo b tn gi
xu xa, hnh thc cng nhn ban lnh o ca cc hip hi sinh vin t trn
xung di v th bo v h thng kim sot ca chnh ph i vi ton b
cc t chc sinh vin. Tt nhin, cc t chc sinh vin t do bc b hon
ton sc lnh ni trn ca chnh ph, v trn thc t lc ny, ti cc trng
i hc Ty Ban Nha, song song vi SEU " cht" tn ti cc hip hi cng
on sinh vin c lp - dn ch - t do, th hin quyn li cho cc sinh
vin.
Nhng s vic tng t cng xy ra i vi xu hng cng on i lp.
Song song vi cc "nghip on thng tin" m nh nc cng p cng
nhn phi tham gia, giai cp cng nhn trong cc cng on quc gia t la
chn "Hi ng Cng Nhn" ca mnh. Cc t chc ny th hin quyn li
thc s cho h, hot ng trn danh ngha ca h khi cn phi c lp ban
lnh o p buc trong thi gian bi cng, ty chay hay biu tnh chnh tr .
Theo quan im nh nc, nhng Hi ng Cng Nhn ny l bt hp php.
Nhng khi nhng Hi ng Cng Nhn t chc v lnh o nhng cuc bi
cng ln, cc ch nh my v chnh quyn bt buc phi i thoi vi chng
v nh vy trn thc t phi cng nhn cc t chc ny l i din cho
giai cp cng nhn. Khi ni v sch lc ca nhng Hi ng Cng Nhn
trong nhng nm 60, X.Garxia a ra nhng nhn xt rt chnh xc:
"Giai cp v sn Ty Ban Nha tm c cng c hu hiu thay th
nhng t chc cng on pht xt bng cc t chc ca mnh v u tranh
bt ch phi cng nhn chng nh "s ri". y l mt trong nhng
thng li quan trng ca giai cp cng nhn Ty Ban Nha. Nh c nhng Hi
ng Cng Nhn ny, xu hng cng on i lp khng cn c cng
nhn chnh thc khng cn phi hot ng b mt".
Xantiago Carilo, Tng B Th ng Cng Sn Ty Ban Nha lc by gi trong
tc phm Sau Franco - Hng i no? t rt nhiu hy vng vo nhng
Hi ng Cng Nhn ny nh v kh ca giai cp cng nhn tiu dit h
thng nghip on: "Cc nghip on thng tin ang trong cn hp hi.
Bng nhng Hi ng ca mnh, giai cp cng nhn to iu kin xy
dng nhng t chc cng on dn ch, thng nht, t do v c lp, nhm
bo v quyn li ca giai cp cng nhn v u tranh v mt x hi khng c
ngi bc lt ngi".
Xu hng cng on i lp trn thc t chng minh rng, n l ngi
lnh o thc s ca giai cp ny. Xu hng cng on i lp chu trch
nhim lnh o cc cuc bi cng ln vo nhng nm 1957,1958, 1961 -
1962 v c bit vo nm 1964, bt buc chnh ph phi dng cnh st v
qun i trn p. Thc cht, ngha ca cuc u tranh nhm chuyn
ho cc t chc cng on quc gia thnh v kh ca cc tng lp lao ng
chng li nh nc, c th hin r rng nht trong yu sch ca sinh vin
Madrit: " Cho n nay, SEU l i din cho chnh ph trc sinh vin. Chng
ti mun nhng t chc cng on ca chng ti i din cho sinh vin trc
chnh ph".
4/ Chuyn chnh qun s - bc qu t ch pht xt
n nn dn ch:
Trong nhng nm 50 v 60, trn thc t Ty Ban Nha tri qua giai on
tan r ca nh nc pht xt khi n nh mt ch da x hi qun chng
ca mnh v nhng c th quan trng nht: ng pht xt v cc t chc
qun chng. Lc ny nh nc pht xt b chuyn i thnh nn chuyn
chnh qun s thng thng, da ch yu vo cnh st v qun i.
R rng, chng li cc cuc bi cng v biu tnh ln trong thi gian ny,
chnh ph ch cn bit dng cnh st v qun i, v khng cn cng c no
khc. Mt nc trong cho php c th t chc bi cng hay biu tnh th
khng cn c th xem l nh nc c ti theo ngha chnh xc ca t ny.
Nh nc c ti pht xt nm trong tay nhng cng c khng ch c th
tiu dit mi mm mng chng i, m cn hon ton khng cho php t
chc bt k mt cuc biu tnh no. Do trong nh nc c ti thc s
hon ton khng tn ti nhng kh nng chng i, n mc xut hin
nhng o tng rng khng c ngi bt bnh vi ch , v khng c ai dm
ng ln u tranh. L do khng tn ti nhng iu kin cho u tranh
gii thch tt c nhng iu ny. T bo t sn Stampa s ra ngy 18-7-
1922 tin on rt chnh xc v nn chuyn chnh pht xt tng lai nh
sau: "Ch ngha pht xt - l phong tro nhm x dng mi cng c hp
php v bt hp php iu khin nh nc v bt ton b dn tc phi
phc tng, thit lp quyn chuyn chnh v hn v khng th tch ri ca
mnh. Phng tin cn bn dt c nhng mc ch ny, theo cng lnh
v tinh thn ca cc th lnh v nhng k ng h tch cc l hu dit trit
mi quyn t do cng dn v t do c nhn, ni cch khc - hu dit mi
quan im v mi thnh qu t do ca Rixodjiment - Ytalia.
Khi nn chuyn chnh ny c thit lp bn vng n mc ch c th tn
ti nhng suy ngh, hnh ng v li ni xut pht t tinh thn phc tng v
hy sinh v iu kin cho ch pht xt, khi ch s tm dng nhng
hnh ng khng b v lc ny khng cn i tng cho chng. Nhng ch
vn gi nhng quyn ny v bt k nhng thi im no cng c th p
dng tr li nu xut hin nhng du hiu chng i." Ytalia v c
khng nh ton b nhng li tin on trn v ch ngha pht xt, c ni
ra ngay t bui bnh minh ca n, ng n tng chi tit. Ti nh cao nht
ca qu trnh pht trin, chng t c nn chuyn chnh trit , n
mc trn thc t khng tn ti nhng biu hin i khng. Tnh tit rng,
trong nhng nm 50 v 60, nh nc pht xt Ty Ban Nha thng xuyn
phi chng li cc cuc bi cng, biu tnh hay tun hnh, khng c ngha l
khng b c tngcng, m ch n gin l n tr nn r rng hn
trc mt i chng. iu ny chng t c nhng iu kin t chc
u tranh chng li nh nc v nh nc bt buc phi ngy cng l r bn
cht phn bi giai cp cng nhn v phi dn ch ca mnh.
i khi nn chuyn chnh qun s, khng b c th mang nhng hnh thc
tn khc nhng n khng bao gi t c mc ton din v tng qut
nh trong ch pht xt. Nu nh nc c ti c th ng thi v mt
cch h thng x dng khng b t tng (thng qua tuyn truyn c on
v gio dc), chnh tr (thng qua h thng t chc qun chng) v cnh st
qun s, th trong giai on chuyn chnh qun s nh nc ch cn c th
dng hnh thc khng b sau cng. Chuyn chnh qun s b c x hi lin
tc tn cng thng qua cc t chc qun chng, v bo v mnh ch
bt buc phi x dng lc lng khng b.
Chng ta hy ly mt th d minh ho c trng cho giai on mi ny ca
nh nc c ti. Mt nm sau ci cht ca Hulian Grimau, xung quanh tn
tui ca thiu t Manuel Fernandex Martin, ngi buc ti chnh trong v n
ny dy ln mt v kin ln. Ngi ta pht hin ra l Martin khng c
bng lut hc, m theo iu 63 ca lut qun s th th bt buc phi c.
"Tt c nhng iu ny c pht hin mt cch ngu nhin. Sau v n ca
Hulian Grimau, Martin tham gia mt phin to dn s x mt v tng. V
tng ny "t i" v ni thng l Martin khng c bng lut hc. Ngay
sau Martin i thng n trng i hc ti Xevilia vi hy vng l s nhn
c bng, nhng Khoa Trng Lut Hc t chi thng thng v khng
a bng cho k mo nhn ny. V kin ny gy nn ln sng bt bnh
trong gii lut hc v cc lut s Madrit, Barxelona v trong qun i.
Nhng chnh quyn Franco t chi khng xt li v n ca Hulian Grimau v
nhng v n khc m Martin tng tham gia xt x". Nhng s kin tng
t liu c th xy ra trong ch pht xt khng? Chc chn trong nhng
trng hp nh vy, ng pht xt s ra lnh cho Khoa Trng Lut phi cp
bng lut s cho thiu t Martin, v ngi ny tng tham gia xt x ti
bn nghn v n chnh tr v r rng c nhng cng hin khng nh cho
ng pht xt. Mt th d khc cng trong giai on ny l, vic ra i bn
tuyn b ca 1160 nh tr thc c tn tui nht Ty Ban Nha nhm bo v
cc t chnh tr. Trong nh nc c ti khng bao gi c c nhng s
kin tng t.
V ch s dng khng b th cht, chuyn chnh qun s trn thc t ch da
vo mt l bi duy nht, v nu mt l bi ny n s khng trnh khi
v. Bi th trn quan im chnh tr, nn chuyn chnh qun s c th xem
nh mt ch bi quan, khng hy vng v tt yu s b dit vong, c bit
khi n l kt qu trong qu trnh tan r ca nh nc pht xt. Bn thn
chnh sch chnh tr "t do ho" m chnh ph Franco tuyn co l bng
chng khng th chi ci ca qu trnh tan r ny. Nh nc c ti pht xt
khng th t do ho v dn ch ho m khng b tan r. T ch ny n
nn dn ch ch c mt con ng duy nht - con ng tan r, v chuyn
chnh qun s ch l giai on qu , l bc chuyn tip trung gian.
5/ Xu th dn tin ti c cu a ng:
S tan r ca ch pht xt v tc ng kch thch ca cc lc lng i lp
khng trnh khi dn n vic phc hi nhng v kh chnh tr quen thuc
trong x hi: cc ng phi, nhng t chc v hip hi qun chng. Chng
l li thot t nhin cho ngun nng lng x hi khng l m nh nc
pht xt lun gi bn mnh trong mt thi gian di, thng qua h thng chnh
tr c th ca n. Hoxe Garxia vit, trong giai an ny ti Ty Ban Nha "
tn ti nhiu ng phi, nhng t chc cng on v thanh nin hn c thi
qun ch v cng ho".
Hn bao gi ht, ti Ty Ban Nha bt u xut hin hng chc ng phi v
t chc t mi thnh phn - cch mng v phn cch mng, v sn v t
sn, qun ch v cng ho, thin cha gio v nghip on v chnh ph .
Thnh lp cc lin hip ca nhng ng phi khc nhau v nhng phong tro
ca cc lc lngchnh tr ring bit. y l qu trnh kh khn v phc tp,
minh chng trc ht cho nhng hot ng tch cc ca cc lc lng chng
pht xt b mt v cho s xut hin rt nhiu cc ng phi bn cng khai.
Nn chuyn chnh khng cn kh nng ngn cn c qu trnh ny".
Nhng ng phi ng k xut hin trong thi gian ny l:
1.ng qun ch Lin Hip Ty Ban Nha thnh lp nm 1959, ng u l
Hoahin Xatruxteti.
2.ng Qun Ch Lp Hin - mun mt ch qun ch, thit lp thng qua
tuyn c .
3. ng Hnh ng Dn Ch .
4. Lin Hip Truyn Thng Dn Tc Gia Cc ng Qun Ch - ng bo th
nht, mun c nh vua iu hnh t nc vi s tham gia ca nhn dn,
mun phn chia cng bng thu nhp quc dn.
5. ng Dn Ch Thin Cha - X hi, thnh lp nm 1960.
6. ng Dn Ch Thin Cha cnh t .
7. ng Hnh ng Thin Cha.
8. ng Thin Cha Dn Ch .
9. ng Hnh ng Cng Ho V Nn Dn Ch Ty Ban Nha thnh lp nm
1959.
10. ng X Hi Cng Nhn Ty Ban Nha.
11. Lin Hip Nghip on Dn Tc v Lin Hip V Chnh Ph Iberia.
12. ng Cng Sn.
Cng vi cc ng phi, mt s lng khng l cc t chc hip hi v cc
nhm x hi cng xut hin. Trong nhng nm 60 v u nhng nm 70 cc
t chc ny hot ng di hnh thc bn cng khai mc d khng cng
nhn s tn ti hp php ca nhng t chc ny nh nc cng khng cn
c th hu dit chng bt x hi tr li trng thi trc y. Xu th ca
x hi Ty Ban Nha v c cu a ng c th hin khng ch s lng
khng l cc ng phi chnh tr, m cn c trong cng lnh ca nhng
ng ny. Khng mt ng phi chnh tr no, k c nhng ng qun ch,
cn mong mun mt c cu ng quyn. Bi v c cu ny b Franco lm
tha ho n mc nu mt ng no cn c , th ngay lp tc s
khng cn nhng ngi ng h. C cu mt ng quyn khin ngi ta lin
tng n nn chuyn chnh pht xt, bi v l bc u tin xy dng
nh nc ny.
Bo v tch cc nht cho c cu a ng l nhng ngi Thin Cha Gi
Gio dn Himenex De Parga, gio s v quyn chnh tr ti trng tng hp
Barcelona, cng khai tuyn b chng li vic cm on cc ng phi
chnh tr Ty Ban Nha: " Theo bn cht ca mnh, con ngi l mt thc
th qung giao nhng hot ng khng n c, m nh cc lin tng. V
l do ny, cc quyn chnh tr ca con ngi trn thc t c th hin da
vo nhng lin tng chnh tr, v cn bn l thng qua cc ng phi chnh
tr .. .Nhng y khng phi l nhng lin tng c chnh quyn v chnh
ph to ra v cc cng dn c th hoc bt buc tham gia. y mun ni
n quyn c cu thnh nhng lin tng nh tth, nhng lin tng m
bn thn cc cng dn cho l cn thit v hon ton t do, k c s tn ti,
cng nh mc ch ca chng".
Nhng ngi Cng Sn cng bo v quan im ny, Xantiago Carilo vit:
"Nhn thc ca chng ta v ngh vin ng nhin l xut mt c cu a
ng. Tuyn truyn chnh thc nc ta bi bc v ph bng c cu a
ng. Vic ny khng ng cho chng ta tranh lun: ca n tht r
rng. Nhng ngi Ty Ban Nha chng ta c kinh nghim cay ng v
nhng g xy ra cho t nc khi nguyn tc a ng b hu dit. C th ni
rng y l bi hc xng mu cho chng ta. Bt k mt ch no m
bo c quyn t do ng phi th d vi tt c nhng khuyt im ca n,
vn nghn ln tt hn ch hin hnh.Thm ch vi nhng yu im r
rng, cc ng phi vn l biu hin dn ch trong i sng chnh tr ca
mt t nc, v chng phn nh nhng quyn li v xu hng a dng ca
cc giai cp v tng lp x hi khc nhau. Thm ch c nhng ng phi m
ban lnh o phc tng gii t bn lng on, khi thnh lp nhng phong
tro qun chng rng ri, trn d lun x hi v trc cc ng vin, vn
phi t nhiu n nguyn vng ca nhn dn. Mt khc, s tn ti cc
ng phi chnh tr v cng tc tuyn truyn ca chng khin i cng chng
quan tm n hay t nhiu tham gia vo i sng ca t nc, ngha l
chng li ci m chng ta gi l v bn sc chnh tr ca nhn dn, iu m
gii t bn lng on quan tm v khuyn khch". Theo Xantiago Carilo, c
cu a ng khng ch cn thit cho giai on sau Franco m cn cho c
cng cuc xy dng X Hi Ch Ngha: "Chng ta ni khng ch mt ln
rng Ty Ban Nha c cu a ng l cn thit cho c cng cuc xy dng
x hi ch ngha. y khng phi l sch lc chp v cho t nc chng
ta, m l chin lc t duy tng th". Vn ny c xc nh t tnh tit
rng,"ngy nay cng cuc xy dng x hi ch ngha khng ch l nhim v
ring bit ca giai cp cng nhn, m cn l ca nhng nhm v tng lp x
hi khc; t tng cho lun im ny l, ngy nay cng vi cc lc lng
Mc xt L Nin Nt, phn nh th gii quan ca ch ngha x hi khoa hc,
c th hin thng qua ng cng sn, cn tn ti nhiu xu th x hi
khc, c phn nh trong cc ng phi chnh tr khc, m s cng hin
ca chng l tuyt i cn thit cho vic xy dng mt x hi mi, khng c
ngi bc lt ngi".
Ngay c nhng "nghip on thng tin", mc d tht ngng ngng cng
tuyn b chng li mt ng quyn. Bo Pueblo vo thng 2-1963 vit:
"Mt ng duy nht khng phi l phng n nh nc tt nht, v trong x
hi cn tn ti v s nhng t tng v nim; cng nh phng n tn ti
mt ng phi vn cha phi l ng n, v s dn n hn lon chnh tr.
Do cn thit phi c mt gii hn nht nh, trong nhng nim khc
nhau c th ttn ti trn mt h t tng c bn. Bi th cn phi s dng
c nhng u im ca c nht v a dng".
(Ht)