Nedostatak stambenog prostora za ugroene grupe i potreba da se razviju programi socijalnog

stanovanja istaknuti su u Zajednikom memorandumu o socijalnoj ukljuenosti Republike

Hrvatske (JIM), pripremljenog u 2007. godini u okviru programa za pristupanje Evropskoj uniji.
Jedan od prioriteta ovog dokumenta je nacionalni program socijalnog stanovanja. Prema JIM
izvjetaju za 2011. godinu,
1
Strategija socijalnog stanovanja nije usvojena iz dva razloga: jo
uvijek je u pripremi analiza procjene stambenih potreba Hrvatske, a uticaj na provedbu imaju i
smanjena budetska sredstva (kako na dravnom tako i na lokalnom bivou). Posljednji JIM
izvjetaj, iz 2012. godine, navodi da bi usvajanje ovog dokumenta trebalo odgoditi do onog
momenta kada i na dravnom nivou i na nivou lokalne samouprave budu ispunjeni neophodni
finansijski i ekonomski uslovi. Ministarstvo graditeljstva i prostornog ureenja kontinuirano i
aktivno prati i analizira trite stambenog prostora i uticaj ekonomskih trendova na sektor
graevinarstva, sa ciljem stvaranja preduslova za usvajanje Strategije socijalnog stanovanja.
2

Trenutno, najrelevantniji program koji predstavlja odgovor na nedostatak socijalnog stanovanja
jeste Program socijalno potpomognute gradnje stambenog prostora.
3
Svi graani se kvalifikuju za
ovaj program, pri emu se prioritet daje onima koji ive u mjestima stanovanja iji nisu vlasnici
ili vlasnicima kua ije kue ili stanovi ne ispunjavaju njihove stambene potrebe (tj., neadekvatan
pristup osnovnim uslugama ili nedovoljna povrina). U okviru ovog programa, jedinice lokalne i
regionalne samouprave utvruju prioritetne liste korisnika. Subvencije i garancije vlade za
stambene kredite dodjeljuju se u skladu sa Zakonom o subvencijama i dravnim garancijama za
stambene kredite. Korisnici subvencioniranih kredita su osobe mlae od 45 godina starosti i
graani koji nicu vlasnici kue

----
Princip br. 1: sagledati iri kontekst stanovanja i zemljita
Stambena situacija Roma mora se sagledati u irem kontekstu regije zapadnog Balkana i
stambenih izazova, te izazova legalizacije koji su prisutni u njoj. Stambeni izazovi i izazovi
legalizacije ne odnose se samo na romsko stanovnitvo. Iz razliitih istorijskih razloga, veliki
udio ukupnog stanovnitva na zapadnom Balkanu ivi u tzv. neformalnim naseljima, koje
OSCE definie kao bilo koje ljudsko naselje gdje je stambeni prostor izgraen bez neophodnih
dozvola ili legal title koritenja zemljita.
4

Princip br. 2: Podrati uvoenje Roma u redovne tokove u legalizaciji, socijalnom
stanovanju i socijalnoj pomoi
Dugorono, posljedica prvog principa je da u najveoj moguoj mjeri romsko stanovnitvo
treba biti uvedeno u redovne tokove ili integrisano u postojeu nacionalnu legalizaciju, socijalno
stanovanje i programe socijalne pomoi. To bi imalo dvije prednosti: prva od njih je da su ovi

1
Zajedniki Memorandum o socijalnoj ukljuenosti (JIM) Republike Hrvatske, Zagreb, septembar 2011. godine,
str. 27, <http://www.mspm.hr/content/download/1935/16830/file/JIM-signedl_050307.pdf>.
2
Ibid. str. 31.
3
Zakon o Programu socijalno potpomognute gradnje stambenog prostora, br. 109/01, 82/04, 76/07, 38/09, Narodne
Novine Republike Hrvatske, 2009. godina
4
Misija OSCE-a na Kosovu, op. cit., biljeka 27 , str. 2. Takoe vidjeti definiciju ponuenu u Bekoj Deklaraciji u
poglavlju 2.5 ovog izvjetaja.
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Not Superscript/
Subscript, Highlight
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin), Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Highlight
Formatted: Bosnian (Latin), Highlight
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin)
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin)
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin)
Formatted
...
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin)
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin)
Formatted
...
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin)
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin)
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted
...
Formatted: Bosnian (Latin)
programi bound to be dugorono vie odrivi, s obzirom da su finansijski i institucionalno vezani
za nacionalne strukture. Druga je da to pomae naporima na integrisanju Roma, kako pravno
(Romi imaju iste prednosi i obaveze kao i druge grupe) i drutveno (postoji bolja ansa da se
izbjegnu romska geta, ukoliko su Romi ukljueni u programe socijalnog stanovanja).
Princip br. 3: Razviti ciljane pristupe za romsko stanovnitvo, prema potrebi
Kratkorono i srednjorono, jo uvijek e postojati potreba da se izrade ciljani pristupi usmjereni
na nastojanje da se romskom stanovnitvu pomogne da dostignu taku iz koje mogu ostvariti
prednosti od uvoenja u redovne tokove u legalizaciji i stambenim programima. Ciljani pristupi
trebali bi biti usmjereni na prevazilaenje konkretnih prepreka sa kojima se suoavaju Romi (a ne
druge grupe stanovnitva). One ukljuuju slabu organizaciju zajednice, slabe zdravstvene i
obrazovne standarde, te diskriminaciju od strane javnih organa, drugih prualaca usluga i
zajednica u okruenju.
Princip br. 4: Razmotriti stanovanje prije nego samo sklonite
Postojei stambeni projekti za romsko stanovnitvo generalno naglaavaju fizike stambene
rezultate, kao to su stambena jedinica, infrastruktura, planovi i usluge, vie nego
socioekonomske prednosti, kao to su povezanost sa zaposlenje, zdravstvom i obrazovanjem, te
razvojem zajednice (vidjeti Princip 5 za posljednju od pobrojanih stavki). Neuspjeh brojnih
stambenih projekata u regiji je upravo u tome da nisu promiljeni socioekonomski aspekti
naselja. Potreban je novi pristup koji integrie ulaganje u fiziki stambeni prostor za Rome, sa
ulaganjima u njihov opti razvoj, tj. zajednicu i ekonomski ivot. Domainstva koja dobiju
sklonite, ali ne i podrku za svoj socioekonomski razvoj nee biti u mogunosti da priute ivot
u svojim novim domovima, uz drastine posljedice za odravanje njihovih fizikih jedinica.
Princip br. 5: Staviti naglasak na organizaciju zajednice
Kao opte pravilo, stambeni projekti usmjereni na romsko stanovnitvo u zapadnom Balkanu
obraaju jako malo panje organizacijama zajednice koje predstavljaju romske interesno uticajne
strane. U drugim dijelovima svijeta (vidjeti, naprimjer, studiju sluaja Baan Mankong), razvoj
organizacija zajednice predstavljaju integralni aspekt podrke u stanovanju. Snanije,
organizovanije zajednice mogu pomoi da se pobolja uspijeh intervencija u oblasti stanovanja i
unaprijeenja na nekoliko naina: 1) tako to pomau poticanju uea i konsultacija u naporima
da se definie vizija zajednice za planiranje i unaprijeenje naselja; 2) izgradnjom snanije
povezanosti zajednice u provoenju shema unaprijeenja naselja; i 3) zajednikim radom na
organizaciji i zajednikih aktivnosti u drutvenim, obrazovnim i sportskim poljima nakon
intervencije u oblasti stanovanja, ime se pomae dodatno jaanje zajednica.
Princip br. 6: Stremiti okonanju ovisnosti
Trenutni pristup podrci stanovanju za Rome, u velikoj mjeri je baziran na tretmanu romskog
stanovnitva kao rtava (siromatvo i diskriminacija) ili korisnika (dravne ili donatorske
pomoi). Meutim, ovaj pristup socijalne pomoi ima dugorone negativne posljedice za sve
aktere, s obzirom da potie rasprostranjenu kulturu ovisnosti u romskim zajednicama i podie
oekivanja besplatnog stanovanja, te (u brojnim sluajevima) besplatnih ili uveliko
subvencioniranih usluga. Ovaj pristup je dugorono finansijski neodriv, s obzirom da se njime
pokree beskrajni ciklus socijalnih intervencija. Pristup socijalne pomoi, takoer, za rezultat ima
inferioran kvalitet stanovanja, a dugorono e sprijeiti integrisanje romskog stanovnitva sa
optim stanovnitvom zapadnog Balkana. Novi pristup trebao bi biti baziran na uvjerenju da su
Romi akteri sa pravima, ali i obavezama, vjetinama i potencijalima. Ove aktere trebalo bi
potai da se pokrenu kroz upisivanje u kole i univerzitete, uee na tritu rada i uestvovanje
u trokovima stambenih ulaganja koja se realizuju u njihovu korist, kao to se to oekuje od
ostatka stanovnitva. Trenutno postoji nekoliko inicijativa koje uspjeno rade u okviru ovog
modela.
---
Loi ili nepotpuni zemljini registri i nepostojanje urbanistikih planova predstavljaju
glavnu potekou u procesu legalizacije. Nedostaci u zakonodavstvu o prostornom
planiranju i administrativni propusti u izdavanju graevinskih dozvola, oteavaju proces
ishodovanja odgovarajue graevinske dozvole, ak i onda kada korisnici imaju legal title
na zemljite. Organima vlasti ersto je teko sprijeiti novo bespravno koritenje zemljita
i bespravnu gradnju.
U pojedinim sluajevima postoji zlokobni ciklus u okviru kojeg bespravno izgraene
stambene jedinice ne mogu biti zakonski unaprijeene zbog nepostojanja potrebnih
graevinskih dozvola i urbanistikih planova, ali, istovremeno, zbog neunaprijeenja
stambenog prostora, naselje ne moe biti legalizovano.
Prava nad nekretninama mogu biti nedovoljno sigurna zbog kombinacije nepotpunog
upisa prvobitnog vlasnitva, nepostojanja preciznih katastarskih evidencija i, u brojnim
sluajevima, nepostojanja pouzdanog dokaza o vlasnitvu. To vodi do sluajeva
suprotstavljenih potraivanja istih zemljinih parcela.
5

Sudovi nidu uspjeni u rjeavanju imovinskih sporova ili provoenju imovinskih prava.
Iako su vlade usvojile odreene odgovarajue odgovore, provedba kasni zbog
nedosljednosti politike, problema u koordinaciji, ogranienja u kapacitetima i korupciji.
Uz dosljedne izazove na putu legalizacije, posljedica iroko zastupljene nemogunosti
sprovoenja zakona u regiji zapadnog Balkana (tj., neuspjeha organa vlasti da sperijee
bespravnu gradnju ili deloiraju bespravne stanovnike) predstavlja nastavak bespravne
gradnje.
---


5
U odreenim sluajevima, ugroene grupe, kao to su Romi, bivaju deloirani sa svog zemljita, ak i ukoliko imaju
formalno vlasnitvo nad imovinom zbog korupcije. Tako su, u Odluci br. 35/2007 albanskog Ustavnog suda, sudije
sa izuzetim miljenjem objasnile kako su stvarni vlasnici zemljita ili vlasnici imovine bili predmet eksproprijacije
pod nejanim okolnostima, kako bi novi korisnici mogli iskoristiti prednosti njihovog vlasnitva nad imovinom.
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin)
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin), Not
Superscript/ Subscript
Formatted: Font: 10 pt, Bosnian (Latin), Not
Superscript/ Subscript
Formatted: Bosnian (Latin)