You are on page 1of 152

1

j
VHh tF
Kj gUt
2
j

a xW br
thJ
bghU : iria aifnahL izj gghsnd! bgfSF jhikah
bgUik nrj bgUikFatnd! bfhiljikia cdfSF jj
ts jik cilatnd! cs cikia itj cwilnahnd!
cid thJnw.
brhbghU : g - ir ; tik - bfhiljik ; ngh - thJnw.
gid aif itj
ggnd ngh ngh
bgik jhik itj
bgand ngh ngh
tikia c itj
tsny ngh ngh
cik Uif itj
cwtnd ngh ngh. *
- U. . fahzRjudh
Ma F
bga : U. . fahzRjudh
(Uth% Ujhrydh kfdh
fahzRjudh vgj
RUfnk U. . f. vgJ.)
bgnwh : Ujhrydh - dikah.
wj C : fhu khtlYs Js.
, jbghGJ jly vd
miHfgLwJ. , bridia
mLJs ngh%UF nknf csJ.
w : t bjhyhs eyDF bgf
KndwJF mauhJ ghLglh;
nkiljGF yfz tFjh.
t je ilia n g h
jbjw vd wfgLwh.
* kdghlgF
3
j

g : brid uhangil bt g jHhauhf, etr


Kjyhd jf Mauhf gahdh.
gilf : kj thif fhaofS, bg bgUik, jbjw,
cik ntif, KUf myJ mHF Kjad.
fhy : 26.08.1883 - 17.09.1953
F : thJ gF lbgWs ghl, U. . f.
aa bghJik ntl vD ngh vD jiy
lbgWsJ. eh L, kj, d , bkh , w midij
flJ cyfij xU FLgkh f fUJtnj bgh Jik ntl.
bjtra Kjyhf ngh <whf cs ehgJ ehF jiyf, eh}W
KgJ ghfsh MdJ .
ga : iy fghF ehL, kj, bkh, d ntWikf yF;
rKjha xWik tsU; kj nea kyU; cyf jGa xUikghLz
clhF.
kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) U. . fahzRjudh wj C .
M) U..f. aa bghJik ntl vD cs ghf
vif .
2. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
tikia c itj j mo tik vD brh jU bghU
.
1. tik 2. bfhiljik 3. tsik
M) FWdhf
1. U. . f. bgnwh aht?
2. U. . f. aa f ehfid vGJf.
3. iwt c itjJ vjid?
) Wdhf
1. U. . f. g F vGJf.
2. iwt bgUikia U. . f. vthbwyh FLwh?
4
j

thik
UFw
1. thik vdgLt(J) ahbj ahbjhW
ik yhj brhy. *
bghU : thik vd nghwgL g vJbt, mJ kwtUF
vtifY F juhj brhfis ngRj.
2. bghik thik lj iuj
eik gaF bk. *
bghU : w F F w k w e ik ia jUk h , bg h
cikahf fUjgL.
brhbghU : iu Fw; gaF - jU.
3. jbeR mtJ bghaf bghj
jbenr jid RL. *
bghU : j ber mJ bgh TwTlhJ. T, j bernk
jid tUJ.
brhbghU : RL - tUJ.
4. csjh bghah bjhG cyfjh
csJ vyh cs.
bghU : xUt j cs ma bghyhk elghdhdh,
mjifat cyfjh csf vyh Ugt Mth.
5. kdbjhL thik bkh jtbjhL
jhdbr th jiy.
bghU : kdbjh L bgh Ua th ik ngRgt, jh d jt
brwtfis fhoY cajtdhf fUjgLth.
6. bghahik md fiy vahik
vyh mwK jU.
bghU : bgh ngrhik xUtDF vyh fiH jU; m~J mt
tUjhknyna mtDF vyh eyfis jU.
brhbghU : md - mit nghtd; vahik - tUjhik.
5
j

7. bghahik bghahik M mww


brahik brahik eW.
bghU : bgh brhyhik vD mwij illhk filojh,
ntW vj mwfis brantoaJ iy.
8. wik uh mik mfik
thikah fhz gL. *
bghU : cl ik uh clhF; csik thikah btgL.
brhbghU : mf - cs; mik - clhF.
9. vyh sF sfy rhnwhF
bghah snf sF. *
bghU : rhnwhF wUis F sFfisl, mf Uis
F bghngrhikna cikahd sfhF.
10. ahbkah fltW iy vidbjhW
thik ey w.
bghU : ah cikahf fl bghUfS, vtifY cikial
wjitahf brhyjfit ntiy.
kj kjdhf thH,
kj kjDF Ta
mwiujh UFw.
Ma F : UFwis aat UtSt.
t, RUfbrh sf itg tyt.
tiug bjthd tuyhW Jtiu ilf
iy. tUF ehadh, Kjghty, ehKfdh,
khjhDg, brehnghjh, bgUehty Kja
bgaf cL. t fhy .K.31 vg.
F : Fw btghfsh mikj
UFw. J, U vD milbkhia bgW
UFw vd tHfbgWwJ. mwJgh,
bghUgh, gJgh vD KbgU fis
bfhlJ. , W KgJ _W mfhuf
csd. xnth mfhuJF gJ Fwghfbsd
MuJ KW KgJ Fwghf csd. J
gbdfzF fS xW.
UFw, cyf VF fUJfis bfhL
csjdh cyf bghJkiw vd tHfbgWwJ.
J, jbkh Ys mwfS KjikahdJ.
nwG bkhf bkhbgaf bgWsJ.
6
j

ga : UFw fgjdh kj thif brikW; gf tsU;


cybfyh xbwD caFz njhW; kjfilna ntWghLf kiw;
vyh clJ m jiHF.
kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) Fw btghfsh Md .
M) UFw mfhuf csd.
) cyf VF fUJfis bfhLsjdh UFw vd
tHfgLwJ.
2. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
m) cliy ik br; cs ikia btgLJtJ
1. dhbrh 2. thik 3. gbrh
M) thik vdgLtJ ahbj
1. kwtfSF F juhj brhfis ngRj
2. wTwhik 3. gTwhik
3. J vGJf.
m) ahbj M) bghahbjhG ) wik
4. nrJ vGJf.
m) j + beR M) f + iy
5. tU brhfis brhbwhl mikf.
aif, bgik, thik, cs.
M) FWdhf
1. bghik thikahtJ vnghJ?
2. tSt FL ikg FLf.
3. mfUis nghF sF vJ?
) Wdhf
1. thik yfzkhf tSt FLtJ ahJ?
2. cikia ngRnth waf ahit?
3. mfUis nghF sif Fwt sFf.
4. cyfjh csJ Ughiug tSt TWtJ vd?
7
j

cyf bkhf
cyf MwhuJF nkgl bkhf csd. mtW
gy ngRbkhfns. vGJbkhfshf csdtW ya ts
iwjit f ynt. v ngr, v ghl aw aifahf
mikjJ bjbkhaha j xnw vW tsyh mUwh. cyf
bkhf wjJ jbkhna vd mPf FLwhf.
brbkhf
Ua braf bghUa bkhf brbkhf vdgL.
nuf, y, rkUj, d, vnua, mu, <U Matiw
brbkhf vd goaLwh bkha mP r.mfaf.
tW nuf, y, rkUj Ma bkhf W
ngRtH iy.
brbkh j w
cy W tHF bkhf njhWtjF Kghfnt
vzw yfz ya tsfis bfhljhf saJ jbkh.
bjhfha, gJghL, vLbjhif, gbdfzF,
ygfhu, knkfiy, Kbjhshu, iwadh mfbghU
Ma bra yaf, jiH brbkh vd iyehLtjF
ca rhWfshf fwd.
gbdfz xwhd UFwSF izahd ntW
cy iy.
mjdhjh lhl bus, jbkh mHfhd u ntiy
ghlikj btjL; UFw m itfgLs jf M;
j vid <jJ; Fwnsh vid GjJ vW bkhJ wh.
j jbgUjikf
aghf njha jbkh caa gf, jikfg
xbthU jHD mJbfhSj ntL.
ciueil
brbkh j
8
j

m) bjhik
cy fgiHikahd ygF Fkfl. mygF
flnfhsh _lJ. mbjhyjh j njhabjd
joayfhu nknfh br TWwJ.
Xf ilt Janjh bjhHs
Vbfh Phy UsfW - MftW
nd jah btfbuh nwidaJ
jnd yhj j.
M) bkik
j bknyhir bkhahUgjdhnyna, m~J cyf Kj
bkhah njh tHbfhahk W sik khwhk
fjHh UJ tUwJ. jiH jhbkhahf bfhshjtU
Ka tUj vjhf mjid ff ngr aYwJ.
vfhyJ cs vHToa fUJfis vyh bjfjf
brhfis bfhljhf jbkh sFwJ.
) jhik
bgnwhiu FF mik, mg vD ehehL j
brhf, tlbkh cgl cyf bgUbkhf gytY to J
tH tUwd. jbrh yhj cyf bgUbkh ahbjhW
iy vgJ kWf Koahj cik.
<) ik
j tHa Mufzfhd ngR tHF brhfS,
tHF brhfS fhybts kiwJ
nghd. vs gHbrhfis bfhL
njitnfg J brhfis idJ
wbkh Jiz jHh jJ
af aY. ikia mnj, j
wbkh Jiz jJ aFtJ
kLk jiHnjhf br vW
Tdh fhLbt.
c) brik
kfSF xGf tu njitahdJ
nghynt bkhF yfz tu brhfSF
Ua to aikahjd. tiw
j csJngh, ntW vbkhY fhz
ayhJ. mjdhnyna j, brj vdglJ.
fhLbt
9
j

C) Kik
KjrfUnj ir ehlfK awnHhL izJ
KjbHd tH tuyhW. KjU rfY tHa yfz
f Kj gadthfnt Ujd.
v) aif ts
vyhbrhY bghU Fjdnt vgJ bjhfha gh.
j LF bgaf f Fiw. xUik, gik vD
Utif v kLnk j cL. Mdh, tlbkh xUik, Uik,
gikbad _tif v csd. j cfSF kLnk ghntWghL
cL; bghUfSF ghntWghL iy. Mdh, wbkhf
jifa gFKiw iy.
V) yfz iw
vyh bkhfS vGJF brhYF yfz TW. Mdh,
j mtWl nrJ thaYfhd bghUyfzij TWwJ.
mjid mf, w vd Utifahf gFJsJ.
I) br w
gil j yafS yfzfS br tonyna
Ujd. fgh Kjyhd br tiff ntW vbkhY iy.
x) mw
ytf brSF w nrf ctik, cUtf Kja
mfis gagL ghlfis ashf.
X) w
Mufzfhd j f aif wfsh mJnghd.
iljdtW rffhy f jHj bkhia gghil
sFtdthf fwd.
jifa Ga ajF gghLfis fis bfhlJ
jbkh. mjifa caj brbkhah jbkhia czJ
fW ngh fhngh.
10
j

kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) cy fgiHikahd ygF .
M) j bgaf f Fiw.
) vyh bkhfS vGJF yfz TW.

<) ytf brSF w nrf ctik, gagL
mHF nrjd.
2. ca ilia nj brf.
m) cyf bkhf wJ sFtJ
1. jbkh 2. tlbkh 3. kiyahs
M) mik, mg vD brh tHF ehL
1. bfhFehL 2. tUrehL 3. ehehL
) thaYF yfz TW bkh
1. tlbkh 2. bjYFbkh 3. jbkh
M) FWdhf
1 . cyf bkhf wjbkh vJ? vd?
2. brbkhahf fUjgL bkhf ahit?
3. j sik khwh jikF fhuz vd?
4. j, caj brbkh vd nghwgLtnj?
5. jHj gghil sF f ahit?
) Wdhf
1 . brbkh j jwf ahit?
2. j, bjhikbkh vgjF rhW jUf.
3. j, jaF bkh vgjid FLf.
<) beLdh
j jbgUjikfis sFf.
11
j

aifnahL iaJ thj j kf, j


FoU gFfis C vD bgauh Fjd. C
vD jbrh cy gy ehLf tHFtJ
agwJ. ghnyh mUnf C vD bga xU
efU, CeK vD CU csjh. ehsil gntW
Cf cUthf, ytifnfg bgaL kiy, fh^,
kU, fl vd tHf, kf jiygld. thW
jHf CU ngU njhd.
F y Cf
jHf tskhj kiyf gyL. kiy mUnf cs
CfSF Midkiy, Wkiy, Utzhkiy, ehfkiy, tkiy,
uhkiy vd bgaf tHFtjid fhzyh.
Xaj ygF kiy vd, kiy cau Fiwjjid
FW vd, FY cau Fiwjjid fuL vd, ghiw vd
bgaL miHjd. tiwbaho thj kf, jthlfSl
C vD bgaiu nrJ Cbgafshd.
Fiw mLJs Cf F, Fw, FwFo vd
tHf bgwd. Flghiw, ghiw, ghiw, klghiw, kzghiw,
thghiw vD CbgafSfhd fhuzij jdh mayh.
kiyia FF tlbrh, vgjhF. UZz, nfhj,
t, y vgd kiyiabaho vGj Cbgafns.
F ykf kiyUJ w lfSF brW ja
nghJ jf ybgaiu kwthJ MthF, filF,
F, fsF, bkhlF vd bga itJ bfhldnghY.
F vD brhny kU FahW vdyh.
Kiy y Cf
jHf kubrj fhLf gHfhy kUjd. kuf
Nj gFF Fobgaj kf, kufSF bgaNo, mku
Jizghl
CU ngU
fh
nfhyhy
f
k
#d
b#
n#h
12
j

bgafnshL Cbgafis tHd. m (M)


kuf Nj C MfhL vd, My kuf iwj
C MyfhL vd, fshbrof iwj gF fshfhL
vd, khkuf brUj l khfhL vd,
gidkuf iwUj C gidau vd bgaL
jlij Fld. fho eL thj kf,
mF yFfsh jkF, j fheilfSF
CW neuhtz nt fo ghJfhjd. mf
go, gho vwiHfbgwd. Milahgo, fhgo, nfhgo,
WTlgo, dbfhygo, bgabfhygo Kja Wfzfhd
gof jeho csd.
kUjy Cf
ytsK tsK gtsK brj kUjy FoU C vd
tHfglJ. bgh bgU tnjho tsToa MW, mj fiu
Uj caj kufS Cbgaf fyJ iyjd. MWf gh
lf M vd tHF Cf juhk lbgUF. Jnt
fhyngh ngRtH M vd kU tHFwJ. flgku Nj
gF fl, flg; bjid Nj gF bjT; akuf
mlj gF aFo, anrhiy, ago vd tHF Cf
kubga bjhF mogil bgalgl CfshF.
e Kndh Fs, V, CU Kja iyfis cUth,
mtnwhL Cbgafis izjd. tyng, aFs,
nguhu, khFs, ntng vgd thW njha Cbgafns.
ML
khLf
milf
gLl
go
vdgL.
nt nfhil
13
j

bej y Cf
gHfhy flfiu cUthd ng%f god vd, f
ghf vd bga bgUjd. beoa flfiuia cila jHf
gujt thj Cf Hfiu, nfhoafiu, yhfiu vd bga
bgUwd. fhy dt thGlf bgaf, Fg
vD bgaiu nrJ g bgU tUwd.
muR CfS
bgUntjU FWy kdU muf mikJ kfis
fhjd. mufS nfhil xW. nfhil NHUj Cfns
fjtnfhil, nfhil, njtnfhil, ehlurnfhil, y
nfhil, gLnfhil, Jnfhil vd tHfyhd.
ir CfS
ehir bgafS CfSl Ffbgwd. j CUF Hnf
vGj CgFia > vd, nknf mikj CgFia nk
vd bgaL tHd. bjnf csJ bjgHahf tlnf
csJ tlgHahf bga bgwd.
ehaf kdf jHfij vGguL ghisafshf J
j MSifFgLdhf. mtf CbgafSl ghisaij
nrJ tHdhf. mthW bgabgw Cf Mughisa,
uhrghisa, fzfghisa, Fkhughisa, nfhbroghisa,
nfhghisa, nkLghisa vd gythF.
fhyRH, Mkhw, ntdfy Kja fhuzfsh
Kjiy CbgafS jjikf CbgafS ijJ, J,
kU, kh tHfyhd.
fbtLf fhzgL kiu kUijah W kJiuahf
khsJ. nfht vD bga nfhaK M, W
nfhitahf kUsJ. njnghy, cf CbgaU khljh?
iy, fjHh khwh siknahL tHFwjh vd jid
brf.
kh dhf
fLiu dhf
1. F, Kiy y Cbgafis ca rhWfSl sFf.
2. kUj, bej y CbgafSfhd fhuzfis vGJf.
14
j

yfz
rhbgGJf tiff
khztf : tzf, Iah.
Ma : FHijfns tzf! ky, c o ahbuyh
Uf?
ky : eh, mkh, mgh, j Ma eht cnsh, Iah.
Ma : r, o Kjikahdtf c jkh?
ky : iy, Iah. mgh mkhjh.
Ma : mgoah... j...
ky : mgh mkhit rhJ thnwh, Iah.
Ma : o Kj bghWghsf bgnwhf. mtf jhnk
jJ aFwhf. vdnt, mtf Kjikahdtf.
mjidnghynt, e jbkhY c vGJf
guL, bkbaGJf gbdL jJ a
KjikbgW sFtjh, mtiw KjbyGJf
vnwh. FHijfsha f, c bgnwhiu
rhUgjid nghynt, KjbyGJfis rhJtU
vGJfis rhbgGJf vnwh. cl - tzl
brh c vgJ c vGJ. l, vgd vd
vGJf?
nty : l cbk vGJ, vgJ bkbaGJ, Iah.
Ma : + m = l. vD bkbaGJ, m vD c
vGJ nrJ, l vD cbk vGjhf wjJ.
jidnghnw kw cbk vGJfS ciu
bkia rhJ tU.
cbk, Mj, cusbgil, xwsbgil, Fafu,
FaYfu, IfhuFWf, xsfhuFWf, kfuFWf,
MjFWf vd rhbgGJf gJ tifgL.
khztf : KjbyGJf, rhbgGJfg fWbfhnlh. Iah.
g : Gs brhf KjbyGJfis tlLf.
m) m M) fl ) g <) mkh c) j
15
j

kh dhf
m) wtadhf
nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
1. Mj vGJtifia rhjJ.
m) Kj vGJ M) bkbaGJ ) rhbgGJ
2. rhbgGJf tifgL.
m) 10 M) 18 ) 12
3. KjbyGJf vif
m) 216 M) 30 ) 247
M) FWdhf
1. KjbyGJ vwh vd?
2. KjbyGJf ahit?
3. rhbgGJ vwh vd?
4. rhbgGJ vjid tifgL? mit ahit?
5. uL brh lbgWs rhbgGJfis vGJf.
6. rhbgGJf lbgwhj ehF brhfis vGJf.
tFgiwwf
mogil wf g bgWtjfhf tFgiw wf mikf
gLsd. gF ngRj, goj, vGJj, gilghw, fyJiuahl,
brhngh Kjad, bkhw gfS csd. jbHfis mnth,
thifw, kf, g, jaf jnyna ngRnth Ma gFfS
izfgLsd.
m) ngRj w
1. bkhna ekF Kft jiy IJ kJ ngRf.
2. thikna btY vD jiy fyJiuahLf.
M) goj w
tU ciugFia ca xl thL gof.
cHt fhiy fhisia Xo brwh. mt, fLgY j gia
wghf brjh; thiH njhlJF j ghdh; ViHahf UjhY
vLj ntiyia ntis juhJ brJ Kojh.
16
j

) vGJj w
bfhLfgLs ghliy goJ dhfSF ilaf. (kh )
be tGthk f ntL
berhu cikjid ngr ntL
Xkiw cajtiu kf ntL
xgw Mrhbrh nff ntL
Mny thjKiw idf ntL
Mg cwtF cjt ntL
nrhto thdtid brhy ntL
Rfbgwnt thahu thj ntL.
dhf : 1. vgo fntL?
2. vthW cik ngrntL?
3. ahiu kfntL?
4. ahUila brhiy nffntL?
5. ghlYnfw jiy jUf.
ilf : 1. be tGthk fntL
2. kdka cik ngrntL.
3. f, nff wj rhnwhiu kfntL.
4. xgw Mrh brh nffntL.
5. thG Kiw - ghlYnfw jiy.
g
1. bfhLfgLs ghliy goJ dhfSF ilaf.
rhf iyao ghgh - Fy
jh ca brhy ght
cajk f - m
iwa cilatf nknyh
c fl m ntQ - bjt
cikbaW jhdj ntQ
tuKila beR ntQ - J
thG Kiwikao ghgh. - ghuah
dhf : 1. vJ ght?
2. nknyh vjika?
3. ahl m brYJj ntL?
4. thG Kiw ahJ?
5. ghlYnfw jiy jUf.
<) bral : go vd Ko Cbgafis bjhFf.
17
j

bkhw g
m) td F lf
uL brhf xwhf nrUnghJ il , , , Ma ehF td
bkbaGJf vbfF F vgJ FJ mnth.
m, , c vgd RblGJf vgjid Mwh tF ff.
j vGJfK td vGJfis Kjyhf cila brh tJ nrjh,
il mbtG bkbaGJ njhW. jid tbyhW Fj vg.
m + iga = miga
( m K ig vD gfu tUf vGJ tjjh, mbtG bkbaGjha
njhaJ.)
m + ril = mril
+ njhl = njhl
+ Fs = Fs
c + gf = cgf
( c vD RblGjhdJ
jbghGJ tHf iy )
v vD dh vGJFK
td vGij Kjyhf cila
brhf tjhY td F.
v + Fl = vFl
v + ril = vril
M) j vfis mnth gfl
mu
v
j
v
mu
v
j
v
1 1 6 6
2 2 7 7
3 3 8 8
4 4 9 9
5 5 10 10
) fLiu vGJj : vf C
F rlf : KDiu, Cbgafhuz, C viyf, C mik, wf,
Koiu.
<) mfutir mikj
1. tU c vGJfis mfutir mikf.
v, xs, <, c, I, C, M, m, x, , V, X.
ehnd brnt
m + Fl =
m + Tl =
m + bgo =
v + g =
v + rl =
v + FHij =
+ W =
+ njh =
+ jf =
18
j

2. tU brhfis KjbyGijbfhL mfutir mikf.


V, <r, v, xW, xsit, C, mz, y, ML, Xl, IJ, cil.
3. cbuG bjhlfhj brhfis tlL fhLf.
mkh, fz, viy, V, Mir, ril, g, Fl.
thifw
jidaj
( jl cs wikfis mJ bragLjny jidaj)
Kig j FLg xW thJ tjJ. mFLg vL taJ ua
W Ujh. mWF ehoa Fj <LghL UjJ; vL tanyna
munfw; guL taJF ehoa fnr gFbgW bgUfiH miljh;
ehoa br vD glK bgwh. Mdh, gbdL ta mbgQF
vghuhjtif Vgl bfhoa gjh mtsJ tyfhiy vLf ntoajhW.
stanyna ngUfG bgw mbg j vfhynk ULlJ vd
_iy Klliy. j iyikia eF czJ bfhlh; kUJtl
brwh. braiffh bghU bfhlh elfyh, jyh, V ehoa Tl
Mlyh vW kUJt Tdh.
kUJt Tiw nfl mbg, eh L ehoa <LgLnt, bt
bgWnt vW jdF NSiuJ bfhlh. Kj braiffhiy bghU
bfhL MLnghJ, mjdh Vgl bgUJgij bghWJ bfhlh.
kUJt CfK jlKs wik lhKa mbgiz Kndw
ghijF miHJ brwd.
unl MLf ehoa ngbuh vD glK mtiu njo tjJ. mtiu
f bgw eoifahf milahs fhoaJ.
midJF fhuz mbg lhKa CfK jdifjh.
eljjidna idJbfhoUfhk, mUJ btnatu xbthUtU Ka
brj ntL. Hjjidnah fljfhyijnah v bfhoUgJ ntiy.
mLjJ vdbtd J thif KndWj ntL. cflKs ts,
wik, thf Matiw gagL jilfis jfbjJ KndWf.
mJjh thif; mJjh gaz; mJnt Kndw. nfFah thHhk
aFah thJfhLf. ifjLgtuhf yhk, ifjl bgWgtuhf
thGf.
1. fitnghW f ntW VnjD nfgoUfsh?
2. mbg iyUJ fgid brJ, cf braghLfis vGJf.
19
j

kf
J
guL tanyna kngh, yg, thR vd ufiyfis vyh
fW njUjh mWt. kJiuF mU bahW CUF EiHJ
fgLw kfis MLkhLfis mJ tjJ. mjid nfw kf
mrnjhL thjd. kf mrij nghf fUa mur rauf brhfehj,
iabfhW JgtfSF gR tHfgL vW mjh. iy,
xUeh CUF Fj mia jifUj Mjjhnyna bfhW dh
mWt. murU gRf gy tH mtid wjh.
siknyna JrY, uKbfhL sa mWtjh dh
njt vW midtuhY nghwglh. a LjiyF bjdfUJ
maiu vj wj u njtdhth.
khztfns! fS siknyna Jl bragLf. Vbd, vW
xUtF Jnt Jizahf F.
f JJ brj brafis egfSl fyJiuahLf.
v vfhy lf
( tUfhy eh...)
20
j

tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia goJ dhfSF ilaf.
jHf wku gidkukhF. br y tufJ gid
kufis cHtf tsjhf. nghFtuJfhf bghJkf gagLJ
rhiyia ntW ahU ifgLj TlhJ vgjfhf rhiy
UkUY gidkufis tsjd. V, Fs, thfh Kjat
fiufJ k mig jLgjfhf mj cW jikfhf
gidkuf bgUks tsfgld. gidkuf jU EF, gj,
ffL Kjad kj clYF bgU eikia brtd. nkY,
o dfis jh bfhL e thit fhgd. bgUghik
jH mWKj Wtiu gidku Xiyfshjh TiuntJ
thwhf. thW jHj thnthL izUF gidkuf W
m WbfhoUwd. isyf Lkidfshf
khWnghJ, myfYs gidkufns Kj fsgahwd. nkY,
brfNisfSfhf gyhLfhy beoJaj gidkuf bgUks
bto rhfgLwd.
gidkuf rntfis bfhoUgjdh, fllfSF
vj gh VgLtJ iy. gidkuf Fahd iuTl cRtJ
iy. thW jHf wkukhf cs gidkuij fhjY
tsjY jH xbthUt flikahF.
dhf
1. jHf w ku Myku. (cik /bgh)
2. kj clYF eikjU bghUfis gidkuf jUwd.
(cik/bgh)
3. gidkuf kzig jLF. (cik /bgh)
4. gidkuf cf LF mU tsjh mit fllij ghF.
(cik/ bgh)
5. gidkuf Fahd iu c yjo klij FiwJL.
(cik/bgh)
21
j

ngRj w braghL - 2
fhLbt thif Ffis bfhL, ca iz brhfis
gagL ngRf.
bga : fhLbt
wj ML : 1815
ehL : mayhJ
jHf thj l : ilaFo
(Ubent khtl)
jbjhL : uhlbkhf jh
j vd cyFF
giwrhaJ.
aa : uhlbkhf
xyfz
kiwj C : bfhilfhd
kiwj ML : 1891
vGJj w
mfutirgLJj w braghL - 3
fhQ brhfis mfu tir vGJf.
rh, RF, nrik, brhyh, rl, Wfij, brthiH,
, nrhs, Nlhk





22
j

Ua tHF brhf mj braghL - 4


mltiz cs ngRtHF brhfSF ca vGJtHF brhfis
vGJf.
t.v ngR tHF vGJ tHF
1. jyfh jiyaiz
2. ntit
3. L
4. bty
5. j
6. btsF
mj w braghL - 5
gbdfzF f bgafis flJ vGJf.
gbdfzF f
1. 10.
2. 11.
3. 12.
4. 13.
5. 14.
6. 15.
7. 16.
8. 17.
9. 18.
23
j

flj braghL - 6
Ffis gagL Cbgafis flf.
1. brh KDs <buGJ kaf jU; <buGJ bgUik jU; uL
nrjh CuhF.
2. brh K gF L fl cj; gF Mil bea cj; uil nrjh
Cbga fhzyh.
3. brh Kj gF nkik jU; ulh gF czit jU; _wh gF
fhtiy jU; _W nrjh CuhF.
4. brh Kj gF kho bgauhF; ulh gF dh brhyhF; _wh gF
iwt lhF; _W nrjh CuhF.
5. brh Kj gF iwt UlkhF; ulh gF MLf UlkhF;
uL nrjh CuhF.
6. brh Kj gF nkik; ulh gF ky; _wh gF o EiHl;
_W nrjh CuhF.
7. brh Kj gF btbzia cUdh ilgJ; ulh gF fhtiy jUtJ;
uL nrjh Ruf UF CuhF.
bjhFj braghL - 7
a khyf bgafis mF ngrgL bkhf bgafis
bjhFf.
khy bkh khy bkh
1. jehL j 4.
2. nfush 5.
3. 6.
24
j

brhfsa bgUFj braghL - 8


ik vD vG Ko brhfis cUthFf.
(v.fh.) bgik
ik ik ik
ik ik ik
ik ik ik
brhfis uj braghL - 9
LfijfSfhd ilfis gagL flfis uf.
1. bghGJ rhjh njhl; oJ ghjh btWnjhl.
2. fhyhj gj; fhzfhz a.
3. CUbfyh xnu Tiu; kiH tjh xGF Tiu.
4. CUbfyh xnu nghit.
5. viyyh flny, vF ghJ glF iy.
1 2
6 3
5 4
7
8
9
10
11
12
25
j

6. ahU RUl Koahj gL J vF ghjhY y w.


7. mHfhd bgQF mrakhd ah; gh eh Fiwth; gheh
tsth.
8. gh yhk gUgh; neh yhk isgh.
9. X mfig khthny Cbuyh fahz.
10. sik bfhL; tsjJ bfhiy.
11. xU nfhig gRgh, Cbuyh bgULkh.
12. xnu xU btis sF; CUbfyh btr jU.
fwyil WkL
kbg: 10
m) bghU TWf. 2 x 1 =2
1. g 2. mf
M) J vGJf. 2 x 1 =2
1. ahbjhW 2. gaFbk
) nfhol l ca ilia vLJ vGJf. 2 x 1 =2
1. cy fgiHikahd ygF
m) jfhz l M) Fkfl ) jhghiytd
2. jJ aF vGJf .
m) rhbgGJ M) MjvGJ ) KjbyGJ
<) nfhol lij uf. 2 x 1 =2
1. U..f. j Mauhf Ujh.
2. M ngRtH vd kUsJ .
c) XU brhf ilaf. 2 x 1 =2
1. cyfjh csf vyh Ugt ah?
2. jbkh bra yaf ehfid vGJf
26
j

a uL br
weh}W
beY cunw Uc unw
kd cnj kyjiy cyf
mjdh ahc vgJ mif
ntF jhid ntjF flnd. *
- nkhudh
bghU : yfjhF beY U cuhfh. KiwbrJ fhjdh
kdtnd cuhth. ntgil cila ntj flik ehil ng fhgnj
MF.
brhbghU : mif - mjntL; jhid - gil; flnd - flik.
Ma F : ghliy ghoat nkhudh. bjgho ehoYs
nkh vD C thjt. u vgJ Fobgauhf FlgLwJ.
cl nrhdh muRFa KuR fo cwanghJ, nrukh bgUnru
Ubghiw vw murdh ftr bgw bgUikFat. t ghoa ghlf
mfeh}W, FWbjhif, eiz MatW csd.
F : w + ehF + W = weh}W. vLbjhif fS
xW. J wga eh}W ghlf bjhF. w vgJ kw brjY mw
brjY MF. cs ghlf gntW fhyf gntW lf
thj ytfshY kdfshY ghlbgwit. weh}W ghlf_y
gila jHf kdf mw cz, u, bfhil, M w, f
bgUik Kjatiw ytf bgUj, kfSila ehff, gghL
Kjatiw mayh.
ga : weh}iw fgjdh, jHj gHfhy wthifia
gghil mJ bgUj bfhsyh.
murid FF ntW bgaf : nfh, kd, ntj.
27
j

kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) weh}W fS xW.
M) beY cunw vD ghliy ghoat .
2. ca ilia nj brf.
m) nkhudh cl nrhdh KuRfo cwanghJ
ft a kd
1. ghoa beLbra 3. nfhbgUnrhH
2. nrukh bgUnru Ubghiw
M) tU brhfis brhbwhl mikf.
be, c, , ntj.
) FWdhf
1. weh}W - W F vGJf.
2. nkhudhiu g F jUf.
3. cyf cfis fhwit vit?
<) Wdh
ntj fldhf weh}W FL br ahJ?
28
j

KJbkhfh
wj gJ
(wjbjd TwgL gJ bghUis
jdfnj bfhoUgJ wj gJ.)
1. Mf cyfJ kf bfyh
Xj wj(W) xGf cilik.
2. fhj wjW fzr gLj.
3. nkij wjW fwJ kwthik.
4. tik wjW thik ilik.
5. sik wjW bk ik.
6. eyDil ik ehQ wjW.
7. FyDil ik f wjW.
8. fw fwhiu tgLj wjW.
9. brwhiu brWj jbrif wjW.
10. KbgU f Wfhik wjW.
- kJiu TlHh
bghU : 1. flNj yf kf midt F fwiyl
xGfKilikna wjJ. 2. wF mfhLtY brafsh mt
nghWgo eljny nkyhdJ. 3. mEgD fwbghUis kwthik
nkikahdJ. 4. tskhd thifiafhoY thik cilatuhf
thtJ cajJ. 5. sikia fhoY nehaw thnt wjJ.
6. mHFilatuhf UgD ehzKilatuhf Ugnj nkyhdJ.
7. FybgUikial xGfKilikna wjJ. 8. wj fis
fwiyl fwj bgahiu g bahGFj wghdJ. 9. giftiu
jogjidl, mtUF eikbrj wjJ. 10. KfhyJ bgUa brtij
d Fiwglhk fhjny wjJ.
brhbghU : Mf - iwj Xirila fl; fhj - m, Ug;
nkij - m Eg; tik - <if, bfhil; - neh; bk - cl;
ehz - bra Tlhjjid bra mrgLj; wjW - wjJ;
tgLj - ngh tzFj.
29
j

Ma F
bga : kJiu TlHh
wj C : Tl
w : tj ghlfis edha Kja eYiuahaf
nknfhfshf ifahLshf.
fhy : rf fhyJF thjt.
F : KJbkhfh vgJ fhiz JiwfS xW.
gbd fzF fS xwhd , cya cikfis bjthf
vLJ awJ. , mwiunfhit vd tHfgLwJ. gJ
mfhuf csd. xnth mfhuY gJ brf csd.
W ghlfsh MdJ.
ga : KJbkhfh fngh Fwfis , mw bghU gfis
miltjfhd tKiwfis mwiufshf T etgLJ.
kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) KJbkhfh vgJ iz JiwfS xW.
M) KJbkhfh Ma .
) sikia fhoY wjJ.
2. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
m) KJbkhfh vd tHfbgW.
1. ebd 2. mw 3. mwiunfhit
M) fwiyl wjJ
1. milik 2. bghiwilik 3. xGfKilik
3. J vGJf.
m) kfbfyh M) ik ) FyDilik
4. tU brhfis brhbwhl mikf.
cyf, kf, xGf, tgLj.
M) FWdhf
1. KJbkhfh - WF vGJf.
2. kJiu TlHh g F vGJf.
3. nkij, tik tiw fhoY wjd ahit?
4. eyDilik wjJ vJ?
) Wdh
KJbkhfh FL wj gJf vit? sFf.
30
j

ah fhgh vW jHid
V a n g h J e h f h n g
vW vGjh xUt mtjh,
c. nt. rhehj. dh mtnu
m i d t u h Y j j h j h
vW miHfglh. jifa
kh ztiu cUth a bg Uik
mtj Mauhd kfhJth
dh Rjudhiuna rhU.
M a u h k h zt
wgiltJngh ynt Xu h aU
ey khztfsh bgUikailwh
vgjF UtUnk rhwht.
d h R j u d h e a K
Rit f ghlfis a
JJ fis giljjh.
jghl brh brh khztfis jgh <jh. mjdh,
khztf jJ uhfhjbfhL jiH <LghLl fwhf.
mkhztf njkJu jiH cybfyh gut brjhf.
sik f
dhRjudh 1815M ML Vuf Mwh ehsW
U khtlij nrj vbzuhk wjh. mtj
bgnwh jgu -mdjhah Mt. dhRjudh sik
jkJ jijahl j fwh; ya yfz f eF yik
bgwh. Wtanyna br aW Mw iftu bgwh.
fna thif
dh Rju dh Ukz brJbfh L FLg Jl
u u ( Uu h g) th jh . mjdh , mtiu
uu dhRjudh vnw miHjd. mtl, ffntL
vw ntif jahjjhf UjJ. mjdh, vbghGJ fis
kfhJth dhRjudh
ciueil
31
j

goJbfhnl Ugh. mt j yaY irt rka fY


Mt bfhoUjh.
j fj
dhRjudh j ffntLbkW UatfSbfyh
fWbfhLJ tjh; rh, rka ghuhJ midtUF f fJ
tjh. dhRjudh bgUbrtuhf iy vwhY, khzt
yUF co ciwS mJ fUwh. mj fhuzkhf
mtUila f vF guaJ. Fyhfhj ehty, rtuhaY, ahfuhr,
rhehj Mnah, mtfS Fljf khztf.
UthtLJiw Md Jthdhf UfntLbkW Md
jiyt, dhRjudhUF miH Ljh. dhRjudh
mgj yfhy UJ mUg Mdh. t UthtLJiw
thj fhyjh c.nt.rhehjUF Mauhf Ujh. mtiunghw
ekhzhf gyiu bgwjh dhRjudh bgUk miljh.
dhRjudh brj jbjhLf fzylfh. t,
jth bgUgFia, khztfSF fgnyna brytjh.
fjjh mtUila m tsjJ. khztfSF ghl
brhYbghGJ mt VLfis ghfnt khlh. mtYs midJ
mtUF kdghlkhfnt Ujd. mt ngR wik wUjh.
wUF sFnghJ, f bjthf ey j ng sF wik
bgUjh. Mifah, mtUila khzhff, mtl fgjid f
Udhf.
jbjhL
kfhJth dhRjudh, vgJF nkgl fis
ash. jHfYs gntW nfhfSF eilgaz nk
bfhL mnfhfis g jyuhzf gy ash. mjy
uhzf nfh tuyhW, wf, iwt bgUikf Kjad
lbgWsd.
g eyf
dhRjudh mUFzK iwj yik jsuhj
ehtik giljt. mt, gyuh ghuhlbgWsh; MD,
jikjhnk fJ ngR jbgUik mtl iy. Fj
eifRit czf t, Wtiu iwFlkhfnt thjh.
xUKiw mtUila eg MWKf vgt, jKila FLg
32
j

bjhlghf Fgnfhz xUtUF gu xW vGbfhLjh.


m, rh ifbahgl tj xUtUila Ul FgnfhzYs
Rzhfhu bjU vgJ. mjid Wfhu bjU vd tHFt.
j uo vjid bgaUF Kdh nrfyh vW mt
nflbghGJ, dhRjudh uL ntlh, _whtJ bjU vW
nghLL vW brhdh. mYs eifRit czit midtU
mJ kjd. _whtJ vgJ Rzhig FF xU
brhyhF. ( btiy + ghF + Rzh)
xUeh mt, fhrYW Jwh. mbghGJ khzt xUtiu
KGtjid bjhlJ goFkhW nflh. cliy ryhjnghJ
rW XbtLjh eybjW kwt Tw, nehF kUJ ya
vwh. j_y mt jJ bfhl giw mayh. t
01 .02. 1876 mW yf thit jh.
kfhJth dhRjudh nghnwhUila yik wij
ehkJ kHntLbk, mtj fis goj ntL.
mtfSila fis gognjhL, mf TW efUJfis
gWtnj eh mtfSF br ifkhwhF.
kh dhf
m) wtadhf
nfhol lij uf.
1. c.nt. rhehj Ma bga .
2. nehF kUJ vgh dhRjudh.
3. dhRjudh ghLt tyt.
M) FWdhf
1. dhRjudh sik vthW j fwh?
2. dhRjudhl j fnwh aht?
3. dhRjudh eifRitia sFf.
) Wdh
dhRjudhUF jJs gid tf.
<) beLdhf
1. dhRjudh geyfis sFf.
2. dhRjudh jGF Ma bjhoid TWf.
33
j

jhbkh mUik
mWgJ taJ bgat mt. mbkfh tF j xnu kfid fhz
j kidl MtnyhL wglh. MW khjfhy mF tf nghtjhf j
egfl bgUikahf T brwh. Mdh, vd Mdnjh bjaiy? _W
khjfSF U tJlh. kdtUjJl fhzgl mtiu, mtUila
eg, V u tJOf vW nff, k kiwJnghd Wfkhd
KfJlD, fdj jaJlD bgat brhdh, cz cL kJ, C
R ghJ, czfis gJ ngng k cF bry ntL
vw Mirjh brnwh. Mdh, mnfnah v kf xUw, kUkf kWw.
mtfSF ntiy ntiy vnghJ ntiyjh. ngRtjF neuiy. o cz
rikgjF neuiy. jfu lgh milfgL, gjgLjgl czit ehnk
Nlh rhl ntoa Niy, bghWJbfhtjid ju ntW t iy.
nguisfSldhtJ ghLgho, fijf brh, nrho kHyh vwh
mtfSF My khunk bj. vfSnfh j kLnk bj. jhbkh
mtfSF magl fhuzdh, vfnshL xlKoaiy. ehD v
kid mtfnshL cwthlyh vW va fdbtyh jfJ nghdJ. kfD
kUkfS btna ntiyF bry, nguFHijf jj f isaho
_l, mj o czfis gJbfhs Koahj kufilngh Mndh.
kwJ nghdJ. kd mGj, nrhf vfis u C Ug itjJ vW
egl Tdh.
bjh bfho cwf mWJnghfhk fhgJ jhbkh khunk!
wbkhf, iHgjF jhbkh xnw thtjF!
ehis v jhbkh rhFkhdh nw
eh wJ Lnt vwh UZa fP uN frnj.
e : . nf. o. ghy, brhy JoFJ kdR UJ vLjhsglJ.
j gojh...
mw bgUF jgojh, mf xbgUF
w bgUF cu bgUF, ik bf F
mw bgUF Mik tU kUy nghF
w bgaU bghik bayh, Jik bgW thnt!
- bgUudh.
34
j

nfhHh ciwUF mUYs nfh, ntshs ku wjh;


sikgUtnyna f nf wJ sdh. t rhnwh
gyiu mQ ya yfzfis fW njjh; fijf
vGJt Mw bgwh ; egf Ulkhf fjh;
eiz, FWbjhif, weh}W, UtStkhiy Mat t
gbdL ghlf lbgWsd.
ey vw kd ciwiu jiyefuhf bfhL nrhHehil
ML tjh. kd, nfhHh yikia gy thyhf
nfL mjh. j mitF mtiu miHJ, muR mitfs jiyt
Mdh. mtl ebfhL gy wfis brjh. kj yt,
ey f sf gy ghlfis adh. t mrh ber;
ah jtW brjhY mjtid Rofho, Kiwahf VWbfhS
tif ikahf brh UJt tyt; murfshdhY,
wuhdhY nfhHh brhYtjid VW bragLsd.
nghiu jj yt
nrhH ku njha eyF beLF beLfhy
gifik UJ tjJ. xUKiw UtUF ngh _lJ. ciwUF
mU Mnfhil UjJ. ey gild mnfhilia
KWifld; eh gy fjd. nfhilD Uj kf Jwd.
nfhHh nfhilD brwh; beLia flh.
beLna! nfhilF ahidf czikah Wwd;
FHijf gh fjWwd; kf Fof jwd.
mwid cilatdhdh, btbgw eyl nfhilia
xgilJL btnaW; myJ udhdh vJ nghL.
uo vjid brahk nfhil kYF xLUgJ ehQ
jikilaJ vwh.
nfhHh miuia nfl beL, Mnfhilia
wJL ciw nfhilF FJ fjtilJ bfhlh. braj
nfhHh
Jizghl
35
j

ey btFblGjh; ciwnfhilia KWiflh.


nfhHh mUtiu mikgLj vdh; ciwnfhilF
FJ beLia L flh.
beLna! cndhL ngh a, nfhilF btna KWif
oUgt gd khiyaj nruD my; ntg khiyaj
ghoaD my; nrhHUFa Mkhiyajtnd. c UtU
vt njhD njhgJ nrhH Fona. UtU bt bgWtJ cyf
aifaW. xUFoia nrj UtU gifik bfhtJ
bgUik jU bra MfhJ. cf giftfSF E bra kjU.
Mj nghiu x vwh. nfhHh miuia nfl beL
ciwnfhilia eyl xgilJL btnadh.
kiyakh isfis fhj
FsKwJ Ja tst fh efiu jiyefuhf bfhL
nrhHehil ML tjh. t wj fP Mth. t yt
gyuh ghuhlgl bfhil ts. ytfSF bfhilaJ f
bgwt. nfhHh tstid fJ ghosh.
filnaG tsfS xUtuhd kiyakh UKofhF,
tstDF bgUgif UjJ. kiyakh wj u. mtDF
U isf Ujd. kiyakhid mlfKoahj nrhH tst,
mt isf Utiu ftJ iw itjh. mtfis j
glJ ahid fhyh l bfhy Ko brjh. gift kuig
mf Jnt tbad fUdh; mjfhd ehis Fjh. Wt
UtU ahidia fL kUld; m eLd; aJ nehd.
nfhHh, mlF iujh; ahid mU brwh.
Uisfis j Ufujh jG mizJ bfhlh. mt
tst Kfij flh; djh mt Kf fLfLJ
fhzglJ; ff tUjd; nfhHh tst braYF
tUdh.
na! whF tj Jgij gRF cw Jauij a
nrhH ku wjt ! isfnsh tWiknwhUF th tHF
ts ku wjtf. bghGJ tf, j mGifia kwJ
fiw fL aJ whf. tf, Jtiu flahj
Jgij milJshf. kdh, eh brhdjid brkLJ
nflh. , Uajid brthahf vW tst
be gkhW Tdh.
36
j

Kndh bgUikia idodh nfhuh. mjdh,


tst jh braUj bgUiHia jjh. Wt Utiu
ahid KUJ Lj nfhHh, isfis kiyakh
UKofhl xJ kjh.

sjjdhiu iwl brk
nrhH beL ciw Ujh. nrhH eyia
gho gR bgw ytuhd sjjdh beLia eho brwh.
mtid gho gRbgw idjh. beLia fJ gy ghlf
ghodh. yt, jkF gR ilF vd vghjh. beLnah
khwhf idjh. j gift eylUJ tj xw vd
ytiu Iabfhlh. mur Iaij nghf, mnghJ mt mU
xUtUy. Mfnt, ytiu iwyilJ bfhy J
bfhlh. nfhHh brajh; iuJ brwh; beL
K wh. mt, cikia mrhk ciujh.
37
j

beLna! gGku UF lF gwitf eho brtJ


nghy yt tsfis eho brt; beLbjhiy elnj brt. j
MwYnfg fJ ghLt; gR bgW kt; jh bgw gid
cwhF cwdF wUF gjJ jhK cL kt.
jkF g mjhiu wgJ yt j tHf. jifa yt
thif, wUF F bra mahJ vD fUjikj ghliy
ghodh.
m~J, mt jtiw czu brjJ. beL Udh.
nfhHh sjjdhiu iw l brkyhdh. nfhHh
Kiwahf jhf brhY brhtikah, brhYtjid Egkhf
nfL m kdf brkLJ VW gabgwhf. beL,
jdJ nfhilia eyl xgiljh; ahid fh
mfgL wf Uj UKofh isf fhghwglhf;
xwbud iw milgl sjjdh Ljiy bgW
kjh. nfhHhngh brhY wD mjid nfL VW
bragL g kdF Ujjh kf eyKwd.
iuJ bjhnfF Phy uJ
brhYj tyh bg. - Fw, 648
e : nr. Rjuuhr, Fwbe ya fijf
kh dhf
fLiu dhf
1. beL, eyia nfhHh vthW mikgLdh?
2. kiyakh isfis nfhHh vthW fhghdh?
3. sjjdhiu nfhHh vthW iwlh?
bra l
mj yt thif tuyhid vG tUf.
38
j

khztf : tzf, Iah.


Ma : midtUF tzf. flj thu yfz
vj gFia ff?
tsk : rhbgGJfis fnwh, Iah.
Ma : bgh, rhbgGJf vjid tifgL?
bgh : gJ tifgL, Iah.
Ma : KUfh, rhbgGJf tiffis TW.
KUf : cbk, Mj, cusbgil, xwsbgil, Fafu,
FaYfu, IfhuFWf, xsfhuFWf, kfuFWf,
MjFWf, Iah.
Ma : eW. ewhf id itUwh! tsth! f,
fh, t KjYs vGJfis TW.
tst : f, fh, Iah.
Ma : mgu, tst Ta vGJfSfhd bgabud?
mgu : cbk vGJf, Iah.
Ma : vbjj vGJf nrjh cbk vGJ njhW?
mgu : cbuGJ bkbaGJ nrjh cbk vGJ
njhW, Iah.
Ma : brth, mgu Tajid fUgyif vGfhL
( + m = f ; + M = fh; + = )
fUgyif vGajidnghy bkbaGJf
gbdil cbuGJf guLl nrJ vGj
UWgdhW cbkbaGJf njhW.
cbk vGJ ciu bkia rhUgjh
jid rhbgGJ vnwh. ejh! c, bk,
yfz
cbk, Mj
39
j

cbk vGJ Matiw LJ, ntW vGJ VjhtJ


Uwjh? mgoUFbk, m~J vd vGJ
vd bjkh? TW.
ej : bj, Iah. m~J m~nfd, Iah.
Ma : m~nfdij TJ nehFf. ~ vD btGJ
_W fis bgWsJ. Mfnt, jid K,
Kgh vd FLt. ~J cnuhL
bknahL nruhk jnj Ugjh, jiy
vd TWt. ngh uf gagLJ jfh Mj
(nfla) fhzgL _W FfnghW Ujyh
Mj vd TWt. fhnt..! MjvGJ lbgW
brhf uL TW.
fhnt : v~F, m~yh, Iah.
Ma : f eW. MjvGJ xU brh il kLnk
tU. mbtG K FY, mj td
cbk FY tU.
g : Gs brhf rhbgGJfis tlLf.
m) mz M) v~F ) bfh <) g c) brt
kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
cbk vGJf tif mlF.
1. rhbgGJ 2. RblGJ 3. Kj vGJ
2. m, mlf, v~F brhfYs rhbgGJfis tlLf.
3. Lgl vGij vGJf.
1. + - = F 3. + v = - 5. - + m = r 7. + < = -
2. + V = - 4. - + I = ig 6. + - = bts 8. - + - =
M) FWdhf
1. m~nfd ntWbgafis vGJf.
2. m~nfd brh vthW l bgW?
40
j

tFgiwwf
m) ngRj w
fiugh fiujh fY fiu - jiy IJ kJ ngRf.
M) vGJj w
fhQ ciu gFia goJ dhfSF ilaf.
gilfhy mur ngh bra fUal, mtdJ nghgiw KHF.
mgiw Xir ehiria mu br. mnthiria nfl nghuf
nghnfhy L f MtnjhL nghUF wgLthf. njgil, ahidgil,
Fiugil, fhyhgil Ma ehgilfS ublG. mur giljiytnuhL brW
mtiw ghJ kth.
ngh bra wgLtjF Kghf mur, j mukid ufSF
bgUUJ mgh. mjid bgUnrhW mj vg. nrid wgL brY
t murD giljiytfS jFjFa gho Lf mikfgoUF. mF
murD uU isghWt. mbghGJ MlY ghlY eilbgW.
dhf
1. ehir, ehgil - bjhifbrhfis bjGJf.
2. c nrUF bgabrhfis vLbjGJf.
3. bgUnrhW mj vwh vd?
bkhw g
td F lf
1. Xl, ghl, fhz, bra, vGj, ngr, isahl Kja mfu <W idbarfSF
K , , , bkbaGJf tUf vGJ brhf (idbrhf) tUkh, ca
tbyGJf njhW.
(v.fh.) Xl + fhUwh = Xl fhUwh.
ghl + nfnl = ghl nfnl.
fhz + bfhLjh = fhz bfhLjh.
bra + brhdh = bra brhdh.
vGj + bjhldh = vGj bjhldh.
ngr + brjh = ngr brjh.
isahl + ghjh = isahl ghjh.
41
j

2. eho, ng, njo, brJ, C, jG, bfho Kja fu <W idbar


brhf, td cbk vGJ brhf ( idbrhf) tjh
tbyhW F.
(v.fh.) eho + brwh = eho brwh.
ng + gHdh = ng gHdh.
njo + jh = njo jh.
brJ + bfhLjh = brJ bfhLjh.
C + gojh = C gojh.
jG + bfhlh = jG bfhlh.
bfho + lwJ = bfho lwJ.
g
1. mfu <W brhf IJ vGJf.
m) fhz M) )
<) c) C)
2. tU brhfis nrJ vGJf.
m) To + brwh =
M) gJ + bfhlh =
) brh + ghjh =
<) y + jh =
c) m + bfhLjh =
3. Lgl j vfis vGJf.
1. 1, , , 4, 5, 6, , 8, , .
4. mfutir mikj
bkbaGJf, cbuGJfnshL nrJ cbk vGjhwJ vd ghnjh.
brhf, cbkbaGJfshf tU brhfis mfutir mikngh.
mfutir
(v.fh.) f, fh, , , FLit, Tif, bfil, nf, if, bfh, nfhL, bfsit.
5. Gs brhfis mfutir mikf.
z, Tl, W, fh, flik, Fl, bfR, nf, ifFil, bfhF, nfhil,
bfsf.
6. bral : E ghlgF VnjD xU ghlij vLJbfhL mYs rfu
tUf brhfis bjhFJ, mtiw mfutirgLJf.
7. foj vGJj : RWyh bry mDk nto jijF foj
42
j

thifw
KobtLj w
(xU bra eh vLF Ko Mffhdjh, mfhdjh vd J
Ko vLj ntL. Vbd, isfisg fhk eh vLF y
Kof eKila elijia, cl eyij uF.)
KUf, o j jhF cWJizahf y ntiyfis brJL
gF wglh. mt g, oUJ uL nyhl bjhiy
UjJ. iuthf eljh k mogjF Kdjhf gF brWlyh.
jhl ilbgW jfigia RkjthW iuthf eljh. KfhgF bjhiy
fljhW.
mbghGJ t TGj bgat xUt CWnfhiy ojgo
elfKoahk jshoago brW bfhoUgjid ghjh. ght! j taY
mt vF ngh bfhoUwh? vd vago mtiu flJ brwh
KUf. g knahir nfL Xl bjhldh.
mj neu jlh vw rj nfL U ghjh. bgat
CWnfh rnw j lf, mt jiu GJ ljh.
j iy KUf l Ujh vd brth?
gF brthah? bgatF cjthah?
kf
kdfLghL
bgk xU, jDila kfid miHJbfhL bgat xUtiu
fhz brwh. mtl, j kf mfkhf fis U cgjhf, mj
gHfij LtjF miu brhYkhW nflh.
mj bgat, ehgJ eh fJ tJ jik ghFkhW Tdh. L
mbgk kfDl mtiu rjh. bgat mWtl, j, fis
mfkhf czhnj; cl eyF nfL isF vW Tdh.
mjid nfl mbgk, jid f mbghGnj TUfyhnk, V
ehgJ eh fJ brhf vW nflh.
mj bgatnuh, mkh, vdnf mfkhf cQ gHf UjJ.
eh Kj vid Ubfhl dnu, wUF miu Tw Ko. ehgJ
ehSF wF nghJjh cgjid eh FiwUnw. mjdhjh
c kfDF miu Tnd vwh mbgat.
eik ehnk fLgLbfhL thHntL; iybawh, gytWF eh
moikahLnth. ydlfnk vyhF f nrF.
43
j

tsu braghLf
nfl w braghL - 1
ciugia gof nfL dhfSF ilaf.
fh bjfiu mikJs efu Uuhg. efu
nfhfS iddfS iwJs tuyhW efukhF. j
gHbgUikF rhwhf ftJ kiynfhil. nfhilYs gyt
fhyJ gf fhnghiu ftU jikad.
Uuhgia j kdf kLk Kfyhaf, raefu
kdf, kuhoaf, Mnyaf MLshf. nrhHf jiyefuhf
sa ciw, UF mU mikJs gila efukhF.
ciw Kfhy nfhkhefu vW miHfglJ.
uu vW bjhikfhy miHfgl U, <uhu
ML giHik thj fF fyiz, fhah FWnf
flgLsJ. a bgha rhjidfny nkgL F fyiz,
giljH nkyhik jid fukhF.
U RWyh lfshf Kbfh, Cikanfhil, anrhiy,
girkiy Kjad csd. jhkhdtUF Phdbe fhoa bksdFU,
j Kj Wfij vGjhsuhd t.nt.RukaK U k
njhatuht.
dhf
1. fh bjfiu mikJs efu Uuhg. ( M / iy )
2. kiynfhil cs gf ghoa fhyjit. ( M / iy )
3. gytf jiyefu ciw. ( M / iy )
4. gil jH nkyhikF rhW fyiz. ( M / iy )
5. j Kj Wfij vGjhs t. nt. Ruka. ( M / iy )
ngRj w braghL - 2
khzt, jid nkhudhuhf idJbfhL ngRj
v bga nkhu. v C bjgho ehoYs nkh vgjhF. u
vgJ, v Fobga. eh ghoa ghlf rf yaf lbgWsd.
44
j

xUKiw nrukdid fhz, mt mukidF brnw; kdndh


mukid iy. vdF Vgl clnrhdh mUj fo gLJ
cwnl. mfo KuRfo vgJ vdF bjahJ. KuRfo
kdidl nkyhd xwhF. mfo gLjh kuzjlidjh vgJ,
fisUj v ijF vliy.
Jneu Obud byw fhW vJ glnt fJ
ghnj. Inah, v ffis vdhnyna eg Koaiy. KuRfo
gLJwajF kuzjlid mfntoa nrukd, vdF ft
bfhoUjh. fhuz, vJs migl jUj m,
mtid mthW bra brjJ. ~J v th kwfayhj fthF.
goj w braghL - 3
fhQ ghliy thL gof.
It flik
<W wjUj vjiy flnd;
rhnwh MFj jijF flnd;
nttoJ bfhLj bfhyF flnd;
edil ef ntjF flnd;
xWth mUrk KU
fWvJ bgaj fhisF flnd.
- weh}W
eoj w braghL - 4
fhQ ehlfij tFgiw eoJ fhLf.
fs : nrhH ahidf
gFbgWnth : nrhH tst, yt nfhHh, kiyakh
isf (mz, j), ahidghf
tst : ahidghfnd, D vd jaf? iuJ brYJ
ahidia! bjhiyJ nghfL mj kiyakh isf.
(isfis neh ghf ahidia brYJj)
45
j

j : mzh, mzh! mnf gh! vts bga ahid! mjid


fhz vdF mrkhf csJ, mzh!
mz : j, mrhnj! mJ glJ ahid, eik xW brahJ.
j : mgobawh, mJ eik neh V iuJ tUwJ,
mzh!
mz : Mkh, j! mJjh vdF sfiy; mU tuL
bjhL ghngh.
(Wtfis beUFwJ ahid. mbghGJ, ObuW xU Fu.
ghfnd, WJ ahidia!
Fu tj irneh U ghwh, kd tst.)
tst : ahuJ? X, nfhHhuh! thUf, ytnu! vjfhf Wj
brhYf ahidia!
nfhHh : kdh, Jth c ? xWkah gsFHijfis
bfhy vthW Jjh?
tst : ytnu, vd brhYf? gift isfS
giftfns! mtfis mgJjh Kiw. mtf
tsjh, vfhy v dijna mJ Lthf
myth? isjhf Kku bfhf vd cnghw yt
xUt ghoajid mUnu!
nfhHh : kdh! cid khbgU ubdW idnj; Mdh,
khbgUnfhiHahf myth Uwh. mj FHijf
Kfij gh. mtfsh c gifahf? jik ahid bfhy
tUwJ vgjidTl mahk, mtf ifJ gjid
gh.
tst : ytnu! ghFof, Fofjh vwhY mt gf
eR Ufhjh vd?
nfhHh : na, whF gRF cw Jauij ngha nrhH ku
wjt ! isfnsh tnjhF th tHF
ts kuwjtf. isfis bfhW,
mahj fsfij VgL bfhshnj. mthW
46
j

brjh, ehisa tuyhW cid W.eh brhy


idjtiw brhnl. wF, c Ugngh br.
(kd wh; Kf khWwJ...)
tst : yt bgUkhnd! bgUiH braUnj. ey neu tJ
vid fhghf. j isfis nghnj
Lnw.
nfhHh : f k, kdh! thf, bfhw thf!
bjhFj w braghL - 5
fhQ vfSfhd Fwghfis flJ, mFwghfYs
Mj vGJ lbgWs brhfis bjhFf.
Fw vf
38, 49, 76, 80, 132, 162, 172, 179, 226, 363, 368, 467, 459, 556, 575,
759, 773, 971, 1001, 1037
(nkY gy FwghfY Mj vGJ lbgWsJ.)
bjhliu uj braghL - 6
ca brhfis gagL bjhliu uf.
( fsfgl, Ccyf, Xoaho, ggir, fhLnkL, nehbeho )
(v.fh.) FHijf Xoaho isahod.
1. ikahf Ujh thuh.
2. FHijf mahjtf.
3. kf U cH brjd.
4. eik brjtfis nghW.
5. fQF voa u iwJsd.
47
j

brhtjid vGJj braghL - 7


fhQ ciugia brhy nfL vGJf.
nrhH beL ciw Ujh. nrhH eyia gho gR
bgw ytuhd sjjdh, beLia eho brwh; mtid gho gR
bgw idjh; beLia fJ ghlf gy ghodh. yt, jkF
gR ilF vd vghjh; beLnah mjF khwhf idjh.
uj braghL - 8
fhQ brhkhiy xU brh W vGJ, mLJ tU brh
Kj vGjhf mikkhW cUthfgLsJ. mbrhkhiy LgLs
vGij uf.
wF ig
FU UJ
J s
sF
R F
RF
Jnghw brhkhiyia c egfSl nrJ cUthFf.
48
j

fwyil WkL
kbg: 10
m) nfhol l ca ilia vLJ vGJf. 3 x 1 =3
1. nkhudh ghoa ghlf lbgw .
m) weh}W M) IFWW ) gHbkh eh}W
2. nrhHUFa khiy .
m) gd M) ntg ) M
3. cbk vGJf vif .
m) 30 M) 216 ) 247
M) nfhol lij uf. 3 x 1 =3
1. eyDilik wjW.
2. fw fwhiu wjW.
3. KbgU f wjW.
) rah, jtwh? 4x 1 =4
1. giftiu jogjidl, mtUF eik brjny wjJ.
( r / jtW )
2. dhRjudh khzt t. c. . ( r / jtW )
3. ey jiyefu ciw. ( r / jtW )
4. Mj, brh ilY WY kLnk tU. ( r / jtW )
49
j

uLwbkhj
XL RRj clhF Jdyiu
rhL gth jiyrhF - ehla
njL fHh Ukiyuh atiu
MLg fhah nk.
- fhsnkf yt
bghU : fbgw kd Ukiyuha eho, iuJ XLtjh, bjj
(Rjkhd ) R cilajh, giftiu jhFtjh, mnghL jiy rhgjh Fiu,
btsjh MW iuJ XLtjh, XLwbghGJ Rf cilajh, kyfis
miyJ brtjh, gfSF ts nrgjh fh xwhF.
brhbghU : R clJ cs R, R; Jdy - gift, mHa ky;
gth mgh; rhL - jhF, GF; MLg MLw Fiu.
Ma F
bga : fhsnkfyt
wj C : FgnfhzJF mU cs euhk vd, Gu
khtlYs vzhu vd TWt.
abga : tuj
g : Utuf nfh kilg gjh. itzt rka UJ
irtrkaF khdh. fhnkf ngh fij bgh Mw
bgwjh, t fhsnkfyt vd miHf bgwh. t, UbghU
mika eifRitl ghLt tyt.
kh dhf
m) FWdhf
1. fhsnkf yt - F vGJf.
2. fh jikfshf ghl czJ fUJf ahit?
M) Wdh
MLg fh xW vgjid fhsnkf yt vthW FLwh?
jghl
a _W br
50
j

bghU : ytfns! Jtiu eh gojJ ifkzsnt. D gof


ntoait cyfs vd idJ fiykfns ws goJbfhnl
Uwh. Mjyh, Fahf goJnlh vD brUFl
tyik ngRj ntlh. W vW mj ifdh v rh cilanj.
brhbghU : ifkzs - xU rh vd bghU bfht;
bkj - Fahf; gja - ngho; y - ytfns; fiyklij - fiykf.
Ma F : F FfgL xsitah, rf fhy xsitahUF f
glt. fg, xlTj, fnHyt Kja ytf t fhy
thjjhf TWt.
F : yt gy, gntW NiyF Vg mtnghJ ghoa ghlf
bjhFng jghl uL. jid, uhkehju kd bghDrh
ntLjYzf, runrfu fuhr goj jHf KGtJ brW njo
bjhFjh.
ga : jghlfis fgjdh, jbkh bgUikia ytf
yikia brhg bghUg fgidg Kjatiw bgwyh.
kh dhf
m) FWdhf
1. xsitah - F vGJf.
2. fiykf vd brJbfhoUwh?
M) Wdh
fwh brUF bfhsTlhJ vd xsitah TWtJ V?
fwJif kzs fyh(J) cyfsbt(W)
cw fiyklij XJwh bkj
btWg jaTw ntlh; y
vWj ifahv rh. *
- xsitah
fF viy iy
51
j

jhjh! jhjh! cfsh W eh g Ma nfF


Mshf neJlJ.
Vdgh, vdthW?
neW f brh jj LfzFfhd tKiwf vyh
jtbwW Ma Tlh, jhjh. wF, mt ntWjkhf fW
bfhLjh.
mgoah? r bghWJ bfhsgh! eh vd vyh tKiwfis
mUf fjnkij uhkhD#kh?
fjnkij uhkhD#kh? mt ah jhjh?
vd FHijfns! cfSF
uhkhD#iug bjJbfhs
ntLkh? nkny gof.
fjnkij vd nghwgL
uhkhD# <nuho thJtj
thr- nfhks izaUF
22. 1 2. 1 887 wjh. t
_whLtiu ngR wdwtuhf
Ujh. g nrJ w
khztfSl ng gHdh
ngR tJL vW bgnwh
ed. vdnt, uhkhD#
jhah, j jijah thJ tj
fhu Uj iz
gbah nrjh. mtf
eif bkahW; uhkhD#
eF ngr bjhldh.
n f h k s j ij a h ,
g f h u z k h f
fjnkij uhkhD#
ciueil
fjnkij uhkhD#
52
j

FgnfhzF FLgJl Fonadh. vdnt, uhkhD# f


FgnfhzY bjhljJ. uhkhD# WtaJ Kjny fj ghl
Fj Mt bfhoUjh. th neUnghbjyh j fj
wikia btfhl brjh. fjghl Fj fUJfis
Iafis clDFl btgLj mt jaanj iy.
xUeh, fj tF Ma tFj fzFfhd sf
TWbghGJ, khgHf ehfid, ehFngUF bfhLjh MSbfhU
gH ilF; j _y, X viz mnj vzh tFjh <
xW vd sdh. mjF uhkhD# Ra (0) gHfis Ra
(0) ngUF bfhLjh < xW tUkh, Iah? vW nflh.
Ma, RaF kiy vd brhdh. kUF Iah!
eh brhyLkh? vW gl nflh. Ma xj bfhLjJ,
Iah! Ra lgf xW ( 1 ) vd vGdh RaJl
nrJ gJ MwJ myth? Mfnt, RaF kiy vW
brhtjiy vW sfkjh.
MaUF uhkhD# TaJ rbadnt
njhaJ. mtUila m wikia v
ajh. vnghJ fjij gna J
bfhoUj uhkhD#, jdJ fj mit
tsJbfhs fj f gytiw
gwh.
1880M Mo ylUj fh
vgt gidjh tanyna fj
wJ sajidnghy uhkhD#K wJ
sdh. caiy g gYnghnj
f khztfSF fj bjhlghd
Iafis nghdh.
glgoY fj KGikahd
kbg bgwnghY w ghlf ftd
Fiwjjh, uhkhD#jh njaila
Koaiy. jij thr Kaah
brid JiwKf vGj g nrjh;
vD, jDila fj Muhia mt
liy.
jh fLoj njwfis,
vLnfhfis dhfshf bjhFJ a
fj fHf gifF brid
Myuhf
yhlhY
uhkhD#
Fiwjgr
xU #hnfh.
- oL
My vgt
Rryhijnrj
18M who
izaw
fjnkij.
#hnfh vgt
19M who
brUk thj
fjnkij.
fj wikah
Phd cyid
uf brJ
tuyh
Fljf
X lij bgw
w fjnkij.
- uhfh
53
j

JiwKf jiyikbghahs ~uh vgh _y


mDdh. bgbds vf vD jiy btahd mtUila
fLiu, fj tYefilna Fj tuntig bgwJ.
mjidbjhlJ Cayh L vLJbfhL brid
gfiyfHf Muh khztuhf nrjh. jKila fLof,
Muhf Matiw tukhf vG, yhYs nf{
gfiyfHf nguha Aho vghUF fojkhf mDdh.
Kj, mfojij Aho bghUgLjiy. d, uhkhD#ij
yhF tutiHf VghL brjh. yl nf{
gfiyfHfJl izJs o f nguha
<.v.be brid gfiyfHfF brhbghthw tjh. mt
thyhf braJ, uhkhD# yhJ bry KobtLjh.
uhkhD#, 1914M ML kh 17M eh yhJF
fg wglh. yl mtiu tuntf fhUj nkijf
Tlij fL mt ajh.
o f Muh khztuhf 18.04.1914 nrjh.
mtUila fj wikia fL, mtUF MblhWF mWgJ
gL cjbjhif tHfglJ. fgol uhkhD#
jDila Muhfis nkbfhlh.
f jdJ fjwikia btgL ghuhLjfis
bgwh. xUeh f fj nguha Mjbg,
nf{ khztfSF w fj el bfhoUjh.
Obud, uhkhD# vGJ, Iah, f fzl tKiwf Kiwahf
iybad vdF njhWwJ vwh. mtW, vj tKiw
jtW vd Ro fhLkhW Mj nflJ, uhkhD# fUgyif
Ma fzl tKiwf y Ujfis brjh. ,
mfzid RUfkhf vG il tutiHjh; nguha aJ
mtiu ghuhodh.
Aho, nuhr uhkhD# fLof vD jiy
uhkhD# tKiwfis yhf btL mtUF bgUik
nrjh. uhkhD# wikia mj yhJ gfiyfHf
1918 ut jf fHf cWduh v~.M.v. gl
tHaJ. gl, xUtuJ wikf w afjftif Ujh
kLnk tHfgLtjhF.
v~. M. v. gl bgw uhkhD#ij o f
ghuho wjJ. fFG w cWduhf njbjLJ
MLnjhW 250 gL bjhifia MW MLfSF tHf
54
j

VghL brjJ. Aho gJiung brid gfiyfHfK


250 gL bjhifia IJ MLF bfhLf KtjJ. Mdh,
uhkhD# 50 gil j bgnwhUF 200 gil ViH va
khztfSF tH tUkhW foj vGdh.
Muhiana vbghGJ idJbfhoUj uhkhD# j
cliyia fU bfhsiy. mtUF fhrneh VglJ.
mtiu fhztj Aho, eh 1729 vw v bfhl thlif kG
tnj vd Tw, gLifUJ rbld vGJ, Aho mtfns!
vd go aghf TWfns 1729 vw v Utiffny
U fdf TLbjhifahf tU vf fa v
myth? vd nflh. vnf mjid sFf vd Aho nff,
1
3
+

12
3
vnwh 10
3
+ 9
3
vnwh 7 x 13 x 19 vnwh fyhnk vd
cldoahf g Tdh. Aho, f kJ mtuJ fjwid
btFthf ghuhodh.
ghuhLjf xUwUf, nehKajh
ehSFeh cley FiwjJ. yh
ey ir UD clUJ mtiu
ghJbfhs cwd vtU yhjjh
ahF Ug KobrJ, 1919 kh
27 M eh KigF fg tJ
wdh; Vu brid tJ nrjh.
1920 Vu 26M eh _W Mlhf
uhj nehl nghuhoa uhkhD# c
jJ. mnghJ mtUF taJ KgJ
_W. nehdh JgglnghJ, Muh
fLiufis vGa tz Ujh.
bjJbfhnth
1962 rg 22M ehsW uhkhD# 75MtJ
wj ehis KL eLtzuR gidJ fhR
mrjiy UgijJ yr btlJ.
btl mnw mjid mrjiyfS W
Jld.
uhkhD#
rhjhuz kjuy.
mt
iwt jj gR.
- nguh.<.o.bg
uhkhD# Kjjukhd
fj nkij
yl MSe
yhbk y.
uhkhD#jh
j 20 M who
fbga fjnkij
- nguha Na fR
55
j

1971M ML, nguha uhkhD# midJyf idFG


brid mikfglJ.
brid, 1972M ML mnlhg 3M eh miwa
jHf Kjyikruh uhkhD# fj ma Wtd wJ
itfglJ.
mt gaha brid JiwKf rh jhf tha
FofgYF, thr uhkhD# vd bga NlglJ.
mbkfh Rf gfiyfHf nguhaf rL
Mnf izJ 1984 mtuJ khgs btfy iyia
ahF bfhL tJ tHd.
fj Ff mla 3 FngLfis Muh
fLiufis L brWsh. mtUila FngLf 3000Kj
4000 njwfis 1957M ML lhlh mogil Muh iya,
mgona xgl vLJ yhf btLsJ.
kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
m) cafbgw uhkhD# brwh.
M) brid JiwKf rh FofgYF vd bgalglJ.
) uhkhD# fj ma Wtd WtgLs l .
2. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
m) uhkhD# izg goj C .
1. Fgnfhz 2. fhu 3. <nuhL
M) uhkhD# Mal kilaJ vd thlh.
1. xW 2. W 3. Ra
) uhkhD# vGj gjh.
1. f 2. JiwKf 3. g
M) FWdhf
1. fjnkij uhkhD# vF, vnghJ wjh? mt bgnwh aht?
2. uhkhD#, yl gaz nkbfhlj nehf vd?
3. yhJ gfiyfHf uhkhD#F tHa gl ahJ?
) Wdhf
1. RaF k cL vgjid uhkhD# vthW sdh?
2. to v 1729 - j vizg uhkhD# Ta sf ahJ?.
<) beLdh
fjnkij uhkhD# th eilbgw Ritahd ffisg vGJf.
56
j

UW MLF K tfif gFia kUJgho ML


tjh. iy vW tjtF, mt xUnghJ iy vW Twhjt;
Fokfis, Fy bjtij xnu kh nejt; jt.
ugjfS, jghlfS a mtiu nghWksF ytfl
bgU <LghL bfhoUj ntahd kUJ gho, vfis uo
jwoJ cfshF u, Nu; uf mtl <uK UjJ.
xUKiw Unfho bgUkh nfhYF vUj klg
ahUkahk jUjh kUJgho. mtUila tyif xU
bga fo VgL, mjdh Jgglh. mrka gift y, mtiu
iwof Ka brjd. brajJ mtUila ff tjd.
gLUj mt, beR JoJ vGjh. tyif tia
bghUgLjhk Fiu nj giftfis Kaof iujh.
gift, mtiu NJ fLikahf jhf Jjd. mt, fhwh
RHW fo giftfis vjh; giftfis ehirY jwojh.
bjhlJ tjh oglTlhJ vw vz nknyhatuh
fhbwd j Fiuia brYdh. l l l bfW ubtyh
XoaJ Fiu. kUJgho ulYF Fiu gJ, thnahu Eiu
js nrhJngh, X% KbjU ngh mJ wJ. mnghJ
yJ yuhj bghGJ. g jhfK nrh iwj kUJgho,
bjUthr nfhyL xU Hia ifbaLJ Flh.
vLghd njhw bfhl mtiu mtuJ Fiuia kh kh
ghj H, kfnd ah ? cdF vd ntL? vW fl
nflh.
mkh, g jhfK vid f tUJwd; rhl VjhtJ
Ujh bfhLf... mtUila Fu zWFUJ ngRtJngh
xjJ.
u rkhd, j Ca giHa nrhWjh UwJ. cid
ghjh bga lJ is kh bjwh... cdF giHa
nrhiwah jUtJ vW jGjGj Fu nflh H.
Jizghl
egR
57
j

mkh, mnghL jhf gilF nrhW jrka vdF giHa


nrhW iy; iljfa mKj vwh mt.
if, fh, Kf fGbfhL, cau Fiwth thrgo itJ
flgoUj mj Tiu oF FJ EiHjh kUJ gho.
rhzjh bkGfgoUj jiu j <rgh cfhjh
mt. rnw bga mj miw xU_iy uL isf Fwil
L bfhoUjhf.
mt, mtfis ftgjid fl H, v ngu, ng. v
kff UtU jf kidfnshL btUF brUwhf..
vwt, mnghJjh wfil gfUJ mWJ tj thiHiy
j giHa nrhid lh; bjhLbfhs befh CWfh
itjh.
g UaahJ vgjid bkF tif kUJgho giHa
nrhid RitJ rhlh; mUik mUik vW ghuhodh.
mkh... X cjia bjhlJ, ndh cjia cfl
ahnw. ubtyh gaz brjjh fis FahsJ.
J cw XbtLf Fiuia fl kiwthd l njit.
cjt Kokh? vW gl nflh, mt.
...! bjyh X cjah? njhlJ gf xU bfhlif
csJ. mjid gagLbfh kfnd vW njhlJ fjit
wj H, M... kwJ nlnd, FiuF bfhS jU
itnw... thyh c... vwh.
bfhlif Fiu nrzij jiyF itjthW bkkwJ
RblF Na cF tUtiu MJcwdh kUJgho.
kUJghoF Tiu L giHa nrhW, Mj cwfK abjhU
Jzia VgLaJ. ciwlK cz mj HF
eia brYj kUJgho kd vaJ.
mkh, vGjh Xiy jhUf.
kfnd... vGjh, xiy vF itfgoUwdnth
vdF bjahnjgh...
UifUJ vGj mt, njhlJ gfUj Rkh _wo
cau tsUj gidUj Xiyia mWbjLJ nt Ksh
Xiy vijnah vGdh. vGJ mtiu, mtuJ vGJfis
jthW ghjh, H.
58
j

mkh, jid tfif murhf mYtyfl bfhLf. cf


ftiyfis Lf... vW Xiyia H if JL
ff jSg th iwa e T H fhf gJ,
Fiu nj nghdh kUJgho.
il bfhLjh H; Xuffis nriy jiygh x
bfhlh. fit btUJ Ua kffl eljjid
T Xiyia fhodh. goj kf kjd. tfif murhf
mYtyfSF Xiyia fhl vLJ brtjF, kUJgho
giftfsh iw milfglh vw Jau br iljJ.
Vfdnt clyh jsUj kUJghol kjneanjhL,
cfSila W Ug ahJ? brhYf... vW ntod, gift.
eh munrha fhy ah ahUF vbjj Cfis jhdkhf
tHndndh mtiw mtutfSnf cikahFj ntL. Jnt
v W Ug... vwh fbuW.
ebr mj H, jlUj Xiyia bfhL brwh;
bfhLjh kUJ ghoaiu oUj giftfl. mt tj
C, mtSF bfhilahf iljJ. kUJgho mthW Xiy
vGUjh.
giHa nrhWfh ts bga gR... vW ajh H.
mj Cjh tfifF mU, gHnrhW FUehjndj
vD bga W tH tUwJ.
fhydh brj e bjD
Phy khz bgJ.
vD UFwSF ca vLJfhlh sat kUJgho. t,
idas cjF gidas eia kwthk brYat; e
kwth eyt kLky tytUTl.
e eytfl ehS thG. e kwgJ ewW vwJ
tSt. Mfnt, e kwthikna caa kj gghF.
( e : yt, KJfijf vD fij bjhFUJ vLjhsglJ.)
kh dh
fLiu dh
Wfij thyhf kUJgho gid btgLJf.
59
j

khztf : tzf, Iah.


Ma : tzf, FHijfns! jHu, neW V gF
tuiy?
jHu : eh kJiuF brUnj, Iah.
Ma : X... mgoah... ah ahUl brwh?
jHu : v mgh, mkhl, Iah.
Ma : cl ah tjJ?
jHu : v j tjh, Iah.
(Ma fUgyif mkh, mghl khef kJiuF brnwh.
v j tjh vd vGJj.)
Ma : brt! tzl brhfis go.
brt : gonw, Iah. mgh, mkh, khef kJiu, j tjh.
Ma : mkh, mgh, khef kJiu vgd vtif brhf vd
bjkh?
fz : _W bgabrhf, Iah.
Ma : eW. it bgaiu FJ tjjh bga
brhf Md. eyh! mLj brh vdbtW TW?
eyh : tjh, Iah.
Ma : xU bghU braiy (afij) Fgjh brh
idbrh MW. ntjh, mLj brh vdbtW
TW.
ntj : j
Ma : j + c. Ys c vgJ iz brhyhf
tUwJ. jid ilbrh vg.
brjz : J jahf tjh bghU jUkh? Iah.
Ma : ewhf nflh, brjz. J jahf tjh bghU
juhJ; bgabrhf, idbrhfis rhnj tU.
yfz
ehtif brhf
60
j

kthz : ntW vLJfhLf TWf, Iah.


Ma : brhnwnd, uhkid ghnj. uhk + I.
tU ntWik cU I ilbrhyhF.
fwjdh yha gabd bfh. Ys bfh vD
mirbrhY ilbrhny. thW ilbrhf
jafhk bgaiunah idianah rhnj tU.
mtiwbayh nk tFf ffUf.
mLj brh vd?
jhkiu : khef, Iah.
Ma : khef vD brhYs kh vgJ cbrh MF.
j bghU bga vgJ...
brt : cbrh vwh vd, Iah?
Ma : gytifgl gfisbfhL bgabrhf,
idbrhfisL fhJ brSnf cik bgW
tUtd cbrhf. thW yfztifbrhf bga,
id, il, c vd ehF tifgL.
khzt : e, Iah.
*****
g : cdF bjj bgabrhf, idbrhfis vGJf.
kh dhf
m) wta dhf
1. KUf khkiyia ghjh.
j KWbrhbwhl cs brhfis tifgL fhLf.
m) M) ) <)
2. ghgD ghu gia miljd. j KWbrhbwhl
brhfis tifgLfhLf.
m) M) )
3. bghUJf.
m) bgabrh - tjh
M) idbrh - IJ MW
) ilbrh - khu
<) cbrh - nty
61
j

M) FWdhf
1. brh vjid tifgL?
2. ilbrh vwh vd? rhWjJ sFf.
3. cbrh vwh vd? rhWjJ sFf.
tFgiwwf
m) ngRj w
1. thif btbgWtjfhd tf vD jiy IJ kJf ngRf.
2. egR fijia ehlfkhf eoJ fhLf.
M) goj w
bghUSnfwthW Fu Vw wfJl goJ fhLf.
Mfhajhkiuia gJ bfhLL mj mt fhodhiy; Mdh,
Cikfsh UJ tj kfis ngr itjh; cik KHfl brjh; gilgy
toD jilgy neoD mrh vWiujh; mrij Jiljh; Mj
jhat v c Jwf mrhjh X mtFig W fhodh;
LFUfSF tiw vL Mw Vgl brjh.
) vGJj w : FfisbfhL fij vGJj (kh)
c tf - fGijnk c_il Vw - ehnjhW filF
brW - Fiwj - kWehS Gj - c tfDF tUth Fiwj - fGij
kdiyia mj - _il bghUis khWj - mahj fGij L MW
Gj -vil TLj - cik czj.
fGij N
X C c F tf xUt Ujh. mt ehnjhW c_il fis
fGij nkny Miw flJbrW W tUth. ehnjhW mf vils
c_ilia RkJ brtJ fGijF of iy. mJ JggLbfhnl ntiy
brJ tjJ. xUeh c tf Kdh bry, fGij bkJthf mt nd brW
bfhoUjJ. mnghJ mJ, vghuhk MW jt GjJ; vGjnghJ jJs
_il vil Fiwjjid fLbfhlJ. kWehS ntLbknw jt
GjJ. _il vil FiwjJ. fGij bra ehS bjhljJ. gogoahf
tUkhd FiwJbfhnl tUtjid fl tf, cikia mJbfhlh.
avz bfhl fGijF ghl fl Udh.
kWehS fGij fh jLkh GtJnghy, GjJ. Mdh, m~J vGj
nghJ, Kigl vil Tosjid flJ. mW, Rkf Koahk RkJ brwJ.
62
j

ehnd brnt
gJ + ril =
gJ + njh =
vL + Til =
vL + nj =
ehnd brnt
brj + jr =
ghoa + fij =
fhj + W =
btoj + gR =
ehS fGij jt H, vilTl, bkJthf cikia czu bjhlaJ.
eh tfid Vkhw idnjh. Mdh, tf eKila vzij JbfhL,
c _ilF gyhf gR _ilia itJlh nghY. ik bra idj
vdF ewhf a itJlh. j jtiw bra TlhJ vW mfGij
KobtLjJ.
g
fhQ Ffis gagL fijia J vGJf.
Wt - MLfis nkj wiu Vkhw idF Fz - tUwJ
vd vnghJ Tw kwtf VkhWj cikahfnt tJLj Wt
miHj kwtf t vnghJ gojh vd idj ghfhk Uj
MLfis moJbrWLj Wt tUJj.
<) bral : fj nkijf Utiuga thif tuyhiw bjhFf.
m) td F lf
1. vL, gJ Ma vQbgaf kL td tUf brhf tjh
tbyhW F.
(v.fh.) vL + fh = vLfh
gJ + ng = gJng
vL + bjhif = vLbjhif
gJ + ghL = gJghL
2. ghlhj, nfshj, Mlhj, brahj, brhyhj vgd vkiwbghU
tU bgaburf MF. brhfYs <bwGjhdJ bfL ghlh,
nfsh, Mlh, brah, brhyh vd tUtJ cL. mthW tUtjid
<Wbfl vkiw bgabur vg. tK td tUf vGJf tjh
tbyhW F.
(v.fh.) ghlh + F = ghlhF
nfsh + br = nfshbr
Mlh + njh = Mlhnjh
brah + bra = brahbra
brhyh + brh = brhyhbrh
td fh lf
tj, cilj, brj, j, fhj vgd KWbgwhj idbrhf. jifa
brhf bgaiubfhL KWbgW. brhfis bgabur vg.
(v.fh.) tj + FHij = tj FHij
63
j

cilj + gyif = cilj gyif


brj + g = brj g
j + J = j J
fhj + fil = fhj fil
thwhd bgabur brhfK tbyhW fhJ.
M) j vQbgaUFa vQUfis bghUJf.
vQbga - vQU
1. IJ - 8
2. VG - 3
3. vL - 7
4. _W - 10
5. gJ - 5
) fLiu vGJj : mwhl th ma
thifw
w iy jid itJ ghj
nrhK, LF xnu is. mt nfgJ vyh clDFl ilJL.
mloJ jh Utjid vyh thLth. bgnwh trahf Ujikah,
kW vGtjF thng yhk nghlJ.
nrhK xUeh, j jijl JfilF brwh. mF Uj
tzkakhd Mil mt kdij ftjJ. mj Miljh jdF ntL
vW tHfngh mlojh, nrhK. mtDila jij Milia th ghjh.
iy %gh vGW vW UjJ.
mgh iyia V ghf? vdF Jjh ntL. ntW vJ
vdF ntlh vW ltlkhf Tdh nrhK. mnghJ mF xU Wt,
mt bgnwhUl mnj Milia ghJbfhL wh. mWt bgnwhU
mthil iyia ghjd.
clnd mWt jij, fzh, j J ewhf iy, th eh
mLj filF nghfyh vW miHJ brwh. mWtndh mj Jia
ghJbfhnl brwh. mt ff f JjJ. mjid ftj
nrhK, mtf ViHik iyid v ghjh. xUntis, jh mj
Wtdhf UJ, mgh th juhk UUjh vd brUngh? vW
idJ ghjh.
64
j

wiy jid itJ ghF kdiyia bgwtf fhuz fhafis


m w bgWthf. jdh, jidw tstnjhL cj kdghik,
ufFz VgL. wiu v eifahLtnjh Fw fhgnjh iHgnjh
mtj kd VglhJ.
ah, vJ brjhY mtiy W xUbeho J ghUf. mj l,
mj NH ehkhf Ujh vd brUngh; vgo elJbfhoUngh?
cfSF cs fgid Fiuia joL ghUf.
kf
flik
nu r, bkh fbgw X vGjhs. mtUila fijf bgU
fbgwit. nu r xUKiw cl eyyhk Ujh. Mdh, mj iyY
vGJ gid lhk brJ bfhoUjh. mjid fl mt kid, V
go cfis tU bfhf? Rt Ujh jhnd u tiua Ko. cf
cley ewhf Ujhjhnd vGj Ko; vGJtjid W cf cley
mfiw brYJf vW tW Tdh.
mikahf nfLbfhoUj nu r, xU sif V itjh x
bfhLf ntoaJ, mj flik. mjid LL, eKila xdh wUF
eikah ikah vW MuhtJ mj ntiyaW. vbz css
jhdhfnt vJ, d mizJ L vwh.
cl ey ghjnghJ vLj ntiyia KofhJ, mlijL bry
Ughk flikna bgJ vd thjh nu r.
flikF Kjl jUnth thif btbgWt. fS mwhl gfis
mwiwnf KoF gHfij nkbfhSf. cfis bty ahuhY ayhJ.
khztfns! f vgo? flikz bfhltfsh?
cf czfis btgLJf.

cdF bjj ilbrhfis cbrhfis goaLf.
65
j

tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia gof nfL dhfSF ilaf.
ntfhdj mbkfhYs X% jUjh. mF nuhilia
flgjF xU ghy UjJ. ntfhdj, mnuhil fiu xUeh elJ
brWbfhoUjh.
mF isP y, Kil XLfis Jghah FitJ RLtjF
g nkbfhoUjd. mtf, Kil XLfis xU fo
nuhil jfoUjd. m, nuhil fiuUj a f
flgoUjJ. mirF Vg flgoUj Kil XLf
bkJthf mirJbfhoUjd.
misPf, ghy WbfhL Xil mirJ bfhoUF
Kil XLfis RLtjF Ka brJbfhoUjhf. mtf
Jghah Kil XLfis Rld. Mdh, mtf itj F j
nghW. xU Kil XilTl mtfsh Rl ayiy.
isPf j braiy ghjh ntfhdj. mt Kf
dif jtjJ. jid mUj isPU xUt flh. mt
ntfhdjl j Kil XLfis RLtjid ghgjF vjhd
branghW njhW; Mdh, f idgJngh mts vjhdjW.
fns Ka brJ ghUf. mnghJ cfSnf bj vd Tdh.
ntfhdj Jghia ifbyLjh. mnghJ mF guL
Kil XLf kLnk nuhil jJ bfhoUjd. ntfhdj
mtiw Rl, mit midJ sh jd. jid ghj
isPf bgJ agiljhf. Iah, f Jgh RLt
f g bgwtuh Uj ntL. mjdhjh, f mjid
Kil XLfis F juhk ROf vd Tdhf.
mjF ntfhdj, v theh Wjh KjKiwahf
Jghia bjhLnw vd Tdh. mt Tajid isPfsh
egKoaiy. mgobawh, cfsh vgo F juhk mjid
Kil XLfis RlKojJ vd nfld.
66
j

mjF gyj ntfhdj, kdij xUKfgLJtjh


midJ UwJ. mthW brnghJ, vjbthU braY btia
jU vwh.
dhf
1. g ika fUJ ahJ?
2. g FlgLgt fft. mt bga vd?
3. nuhil fiu isPf vd brJbfhoUjd?
4. ntfhdj Kil XLfis F juhk Rljid fL
isPf TaJ vd?
5. gF bghUjkhd jiy jUf.
ngRj w braghL - 2
j tufisg ngritj.
(v.fh.) v bga KJ. v C ehkf khtlYs kyrKu. vf
CYs muR Mf nkiy g eh VHh tF gonw.
jghl vwh vdF f oF. eh vGa ghlf g
ifbaGJ j lbgWsd. v ghliy goj jiyikaha,
mjid g MLky btLtjhf Tsh. ~J v theh
kwfKoahj xU fthF.
goj w braghL - 3
fhQ ciugia ca xl thL gof.
Mlfiy vgJ, Kj ehlffiy mlF. eld, ehoa
vgd Mlfiyia Fgdnt. fiy, gHfhy TJfiy vd
miHfglJ. fydh gij jutyJ Mlfiy. clnrhit
cs Jaiu nghF tofhf Ml ghlf.
kf kd k isF bghGbjyh Mo gho fjd.
mtf kuHfY nfh KwfY Modhf. khl, khif,
klgfbyyh kf yghg Mod. ift ffS ft
kdK bry MLjny Ml EgkhF. Mlfiy tytuh TjU
waU fjd.
67
j

brhtjid vGJj braghL - 4


fhQ ciugia brhy nfL vGJf.
bfhlif Fiu nrzij jiyF itjthW bkkwJ
RblF Na cF tUtiu MJ cwdh kUJgho.
kUJghoF Tiu L giHa nrhW Mj cwfK abjhU
Jzia VgLaJ. ciwlK cz mj HF e Tw
kUJgho kd vaJ.
vGJj w braghL - 5
brhiy J UbghU TWf.
brh bghU-1 bghU-2
fk f k
khehL
bghif
fk
itfiw
flj w braghL - 6
bgaUnfw idbrhfis idnfw bgabrhfis flJ
vGJf.
(uaJ, aJ, ojJ, fWjJ, aJ, bgjJ,
bgUaJ,C, ts, ta)
thd fWjJ
bts
fhW V
d

isjJ
68
j

o bfhjJ
kiH

brjJ
nefhz braghL - 7
xU khztid cbrhyhf idf brJ, mkhztid kbwhU
khzt nefhz brf.
khzt : tzf, Iah.
cbrh (khzt) : tzf.
khzt : cfis rJ ngRt vdF f k.
cbrh : vdF kjh.
khzt : jfisg sfkhf brhYfns.
cbrh : cfisnghnw vdF gytifahd gf cL.
khzt : mgoah, aghf csnj! VnjD xU gigg
brhYf.
cbrh : khef vD brh cs kh ehnd. F bga vD
bghUis jJns. gogl gf Fahf vdF
cL.
khzt : f jahf W bghU jUfsh?
cbrh : iyiy, m~J vdh ayhJ.
khzt : mgoahdh, ahUl nrJ bghU jUf?
cbrh : ntW ah? bgaUlD idlDjh.
khzt : Mdh, vf ngRtH f mtsthf l
bgWtiyna, V?
cbrh : cikjh. vid brjh Fahf gagLJt.
khzt : e, Iah. jfis rjJ vdF ilj khbgUngW,
ilbgWnw Iah.
cbrh : vid ewhf gagLj bjJbfhlJ nghWjFa
khw. brW thUf. th ilFnghJ L
rngh.
69
j

eoj w braghL - 8
ilbrhyhf kh eoJ fhLf.
m) v bga ilbrh.
M) eh, v egfshd bgabrh, idbrhYl nrJ tUnt.
) eh vnghJ jahf braglhk, egfSl nrnj bragLnt.
<) jahf Ujh bghUjukhnl.
c) izbrhyhf mirahf ntWik cUghf, ctk cUghf
egfSl iznj tUnt.
C) eh, egfSl UFnghJ, vjhf bghUis fUij
bjgLJnt.
mj w braghL - 9
fhQ g lbgWs wbkh brhfSF izahd j
brhfis vGJf.
ehfjh tiuahLf. vfis
jHf uh#hf nja Uff
vd rfy #dfS miHwhf.
ehf cjif bgUks J
tUnwh. mJtU kw Uffis
nghnw ehfS iuthf mJ
tUnwh. vfis fhgJ cf
flik.
tlbrh jbrh
uh#f
nja
Uff
70
j

tlbrh jbrh
brhYUthf braghL - 10
tlYs vGJfis gagL brhfis cUthFf.
brhf
, , ,
, , ,
, , ,
71
j

bjhl cUthf braghL - 11


bgabrhfSl Mu vD ilbrhiy nrJ, ca idl
bjhliu cUthFf.

(v.fh.) 1. kdjhu thdh. 4.
2. 5.
3. 6.

gilghw braghL - 12
bghUjkhd brhfis vLJ vG ghliy uf.
( , bt, cw, bgUik, f, m, ca, w, g, Jg )
mw g jU ciH jU
m jU gif jU
Mf jU g jU
Mir jU Ka jU
cik jU Kayhik jU
kdJ
tW
f
eh
fhJ
fh
clh
thdh
eljh
nflh
Ritjh
flh
Mu
72
j

fwyil WkL

kbg: 10
m) nfhol lij uf. 2 x 1 =2
1. fhsnkfyt nfh gjh.
2. uhkhD# fLiuf jiy btahdJ.
M) nfhol l ca ilia vLJ vGJf. 4 x1 =4
1. jghl uL vD iy bjhFjt .
m) nkhudh M) fhsnkfyt
) runrfu fuhrgoj
2. ylYs f uhkhD# Muh khztuhf
nrjh.
m) o M) MnghL ) AhthL
3. khef vgJ .
m) bgabrh M) idbrh ) cbrh
4. HF kUJgho mj C .
m) tfif M) Ubent
) gHnrhW FUehjndj
) fhQ brhfis bjhl mikJ vGJf. 2 x 2 =4
1. tKiw
2. jthW
73
j

glf ghJfh
k xjJ. LKiwF
d bjhlF Kjeh
tFgiw mJ. khzt kl
Maiu vghUjd. cns
EiHj Ma fUgyif
fyJiuahl vd vGdh;
khztiu nehdh.
jiy . . . . . ? xU khzt
Fu cuf xjJ.
f U jiy
ciuahlyh - Ma g
khzt Mtij oaJ.
LKiw ehf - vd UifUJ xU Fu bkjhf
nflJ. tFgiw KGtJ mjid tuntwJ. eh. . . . . . vd nghold
khzt. eh ngh tj ffh FJ Twth vd JLfhf ngR
Rl Kj Tdh.
uhod Rdhah? gl ghjhah? isahL bghU thdhah?
vd ehY _iyUJ dhf bjhlJ tjd. Rl cWl, eh
ghj ffh KY khWglJ. f idgJnghy iy. eh
midtU miyng, fbgh, iza vd midij
gagLJnwh. m xJs bjhiyf vbdd vgJ
ahUnfD bjkh?
. . . f bfLL, fhJ nfshk nghL . . . vyh bjjit
jhnd? ghu g nghoahf xjJ.
iy iy. miyngia vgo Mgyhk gagLJtJ
vgij ghnj vd Rl Tw, mw. . . FWghf tJ Gjd
Fuf.
Wt xUt vnghJ miyng isaho bfhnl Ujhdh.
mneu eilgF btna brw jhjh, nH GJ mogoUwh
vd jft tUwJ. isahLngh mt mj miyng
74
j

izig _WKiw JoJ Uwh, mtDnf bjahk! W,


mt jhjhit wj wnf ghjhdh. mt theh kwf Toajh
J? jh ghjij tUjJl Tdh Rl .
khzt midtU mikahd. vYnfh U jhsiy.
eh vnghjhtJjh miyng isahLnt vd xj
thF_y bfhLjh.
v njh xUKiw, j mkh miyng ngRgt Fuiy
khW Kiwia g brJ lh. mJ, mt mkhF bjahJ,
V mtSnf Tl mjdh VgL isf vbdd vgJ bjahJ.
mnghJ, mtf _j cwd xUt ngUwh. Fu ntWkh
Ujjh, mt mkh ngatiu fLikahf o , fhtJiwF
jft bfhLJ lh. wFjh, miyng kh Fukh tU
Kiw g bragLsJ bjjJ; MdhY, FLg Vgl r
Wtiu rahfnt iy vW fz Tdh.
mtid bjhlJ, eh miyngia vnghJ if vLjhY,
m cs gzU FiwJ LwJ vd v mgh Lth. eh
isahLtjid ju ntW vJ brtiy vW nt Tdh.
miyng cs iza bjhlig a Ugh; mjdh,
y Wtd mF jha brf, y iza trf
c miyngF tubjhlF; Wtdf, mjfhd bjhifia
vLJbfhS; mjdh, miyng gzU aghf Fiwa
bjhlF vwh Ma.
mjid tF KGik VWbfhlJ.
F - ijnghy miyngia jtwhf gagLJtjh VgL
ikfis bjhFJ tubrf; glbjhF cUthFf.
miyng kUJtkid, fhtiya kW cldo cjfhd
bjhiyng vfis Kj g brJ itgJ aikahjJ.
VnjD MgJ fhy cwdf, egf ahiu bjhl
bfhtJ vgjfhd jftiy ice1, ice2 (In case of Emergency)
vd FpL brahf g brtJ f aikahjJ.
75
j

mLJ . . . . . ng, ol, iza, dr. . . . . . Rl


bjhlaJ eh TWnw vd mfkhd Fuf Ktjd.
ifglij midtUF mDtJ, jgl mjuf brfis
midtU ma brtJ, vnghJ Jgij tutiHgit vd Ma
bjhl itjh.
v mzh miyngFTl X miH tjJ. xU Fl
l gR ilUwJ vd, mjfhd bghUf mr
mDggL vd, mr flzij kL brYdhnghJ vd
jft UjJ. v mzh mij VWbfhlnjhL %.999/- bfhLJ
mj mriy bgwh. mij J ghjnghJjh 100%ghF Tl
kyhj bghUf bgwglJ bjjJ. J k thF_y.
mgobawh, gy iza gff eh EiHjJ, j
izajs EiHj yrkhtJ M f! thJf! nf
brhLf, vd ntWgl tz m y xtij ghUnw,
mitbayh nghfsh? nt MtYl nflh.
cWahf, mit VkhW brfjh, nkY Ma bjhljh.
mj mfSF g mgJ, m ekJ jgl jftfis
g brtJ, KmKf yhjtflUJ WtdfUJ
tU dr kW jftfSF g mgJ, njitaw
izajsf cWduhf iztJ, FLg kW jgl
w jftfis izajsf g brtJ, ghlf, glfis
gwf brtJ nghwit ekF ehnk njo bfhS bjhiyfshF.
mLJ, eh cfSF idl U X Clf, bjhiyfh!
Ma TaJ khzt Kff kyjd.
LKiw eh KGtJ vdF v jifF bjhiyfhjh
cyf vwh, tst.
clnd f, ehKGf mgo vd ghgh? nfahf nflh.
fh^gl, kh, eifRit, sguf, FJril,
kilgJ Kja isahLf, bjhiyfh bjhlf vd
ghgjFjh vtsnth csdnt! vd tst Tw, vnghJ
ghjhY ggJ, mGJbfhnl UgJ, mLjtiu fJL
jhkL KndWtJ - itnghw fhfis bfhl bjhiyfh
bjhlfis vgo ghwh? vd ah v dh bjhLjh.
btfJl jiyfJ bfhL ehif fojh tst.
76
j

dh f kho bfhl mtid Ljh Ma.


bjhlJ Mftkhd fyJiuahl fisfoaJ.
Wahf Ma, khztfns! bgUghY kh MgJ cs
Niyfis jgJ eyJ; ntW tyhj iy nkbfhs
ntoa jL eltoiffis vnghJ id bfhSf;
vij ghJfhl mQFf; Ezl bragLf. nkfl
uidfis jf vd brtJ? eh vd brayh? midtU
f. mLj tFF Vw gfSl thUf vd Kjhghf
Kojh, Ma.
vd khztfns! ehK fyhkh?
cs Hgl fU- vrif
eh gKid gidaffSF Milfis thf brnth.
Maj Milfis thFnghJ, mj ms rahf Uwjh vgij
ma, Milfis mJ ghf filfny y miwfis xJ
Ughf. lf Mil khWtij csHgl fU
_y gloJ btLtjhf jnghJ gy FwrhLf fht
iyaf gth tUwd.
ij jf, Mil khW miwF cf miyngia a
ghjh xUj jLx ekF nfF; mgo nflh mtiw
vnfh WJis cs Hgl fU a bfhoUwJ
vgij czUf; vrifahf Uf vd iza ghJfh
fhtyf vrwd.
g
m. fhQ dhfSF RUfkhf ilaf.
1. glff ahit?
2. f ehnjhW gagLJ Clff ahit?
3. Clffdh VgL lghLfis bjhiyfis vthW
jfyh?
M. ghlgF fyJiuahliy tFgiw f fhLf.
77
j

. jft bjhl rhjdf eik, ikfis goaLf.


jft bjhl rhjdf eikf ikf
miyng
ggiy thbdh
bjhiyfh
f
izajs (ng, ol)
<. tFgiw ngRf.
mghs : Anyh, ah ngRwJ? vUJ ngRf?
K : Utzhkiy UJ K ngRnw.
mghs : K, vd gof?
K : eh ehyh tF gonw.
mghs : eyJ K, cfSF vd isahL oF?
K : vdF v egfSl xJ isahLtJ buhg
oF. Mdh, v mkh CUF nghlhf. eh
o jahf Unw. mjdh, isahl nghfiy.
mghs : Inah, ght! o jahf Uw ekJ Fo nea
Kfhf j ghil tHFnwh, f nfL
bfhoUgJ . . . . .
nkflthW ggiy thbdh y jfis ga tufis
s bfhoUghf, f nfoUfsh? mJ FJ jf
fUJfis tFgiw ngRf.
c. nefhz fL fUJfis g brJ brahFf.
c lU / egfl / cwdfl jft bjhl
rhjdfsh Vgl gh xiw nefhz fL bjhFf;
bjhFjtiw g brf. mjid ehj brahf kh jUf.
78
j

vdh Ko, ehnd brnj


(I can, I did)
khzt fw braghLf gntL
ghl :
t.v eh ghl v ghljiy braghL Fiu

You might also like