2.

NTE
I.BLM
BLEKLER
Atomlar son yrngelerine!i
ele!tron say"lar"n" !enilerine en
ya!"n soyga#lar"n ele!tron
i#ili$lerine %en#etme! isterler.
B& neenle !imyasal te'!imelerine
ele!tron al"rlar( )erirler ya a
orta!la$a !&llan"rlar.
Maelerin !imyasal
te'!imelerine!i a)ran"$lar"n"
ta*min etme! i+in ele!tron
a,"l"mlar"n" %ilme! )e soyga#lara
%en#etme! i+in nas"l a)ranmalar"
gere!ti,ini iyi yor&mlama!
gere!me!teir.
-.- Elementlerin Ele!tron Alma./erme.
0rta!la$a !&llanma E,ilimeri
Ta%loa!i elementlerin ele!tron
#enleri in1eleni,ine2
3iro4en( Liy&m( 5oy&m )e
6otasy&m&n son !atmanlar"na
%irer ele!tronlar"n"n ol&,&2
Berily&m( Magne#y&m )e
Kalsiy&m&n ise i!i$er
ele!tronlar"n"n ol&,& grlr.
B& neenle %& elementlerin
!enilerini en ya!"n soyga#a
%en#etmeleri i+in ele!tron
)erme e,ilimlerine sa*i'tirler.
73iro4enin &r&m&n&
tart"$"n"#89
-.- Elementlerin Ele!tron Alma./erme.
0rta!la$a !&llanma E,ilimeri
/e yine ta%loa!i elementlerin
ele!tron #enleri
in1eleni,ine2 0!si4en )e
K!rtn son !atmanlar"na
alt"$ar ele!tronlar"n"n ol&,&2
B:or( Klor( Brom )e yo&n ise
yei$er ele!tronlar"n"n ol&,&
grlr.
B& neenle %& elementlerin
!enilerini en ya!"n soyga#a
%en#etmeleri i+in ele!tron alma
ya a orta!la$a !&llanma
e,ilimlerine sa*i'tirler.
-.- Elementlerin Ele!tron Alma./erme.
0rta!la$a !&llanma E,ilimeri
-.- Elementlerin Ele!tron Alma./erme.
0rta!la$a !&llanma E,ilimeri
KISACA ZETLERSEK:
Metaller ve a metaller kendilerine en yakn asal
gazlara benzemek iin elektr!n verirler" alrlar ya da
!rtakla#a k$llanrlar%

S!n katmannda &"'"( elektr!n$ !lan at!mlar

genellikle elektr!n verme e)ilimindedirler%
*+idr!,en ve -!r .ari/

S!n y0r1ngesinde 2" 3" 4" 5 elektr!n$ !lan at!mlar

ise genellikle elektr!n alma ya da !rtakla#a
k$llanma e)ilimindedirler%

+e ve S!n y0r1ngesinde 6 elektr!n b$l$nd$ran

at!mlar ise kararl maddelerdir% -$ sebe7le elektr!n
almak ya da vermek istemezler% Asal gazlar !larak
bilinirler%
METALLER:
Periyodik tabloda; 1A (H hari), 2A, Tm B grubu elementleri, A
(B Hari), !A"da #n $e Pb, %A"da Bi metaller &'n'('nda in)elenirler*
ZELL8KLER8:

+etalik ,arlakl'k g-&terirler*

.'$a hari he,&i, oda /arlar'nda (2%

0
.) kat' halde bulunurlar*
(Hg"n'n 12345
0
.)

1rime $e kaynama noktalar' yk&ektir*

6/lene bilirler* (Tel $e le$ha haline getirilirler*)

7&' $e elektrik ak'm'n' iletirler* +etallerde elektrik iletkenli8i

&erbe&t elektronlar' &aye&ine gerekle/ir* #')akl'8'n art'r'lma&'
metalik iletkenli8i a9alt'r*

:imya&al te,kimelerde, elektron $ererek ; ykle yklenirler,

yk&eltgenirler, indirgendirler*

1lektron alma9lar* :endi aralar'nda bile/ik olu/turma9lar* An)ak

homo<en olarak kar'/arak ala/'mlar' olu/tururlar*
A&itlerle te,kimeye girerek H
2
ga9' a'8a 'kart'rlar*( .u, Hg, Ag,
Pt, Au hari)

+etallerin ok&itleri genellikle ba9ik -9ellik g-&terirler*

AMETALLER:
Periyodik tabloda; 1A =da H, !A"da ., %A"da 2 $e P, >A"da
?,# $e #e , @A"da A, .l, Br, 7 Ametaller &'n'('nda
in)elenirler*
ZELL8KLER8:

+att'rlar*

?da /arlar'nda (2%

0
.) kat', &'$' $e ga9 hallerinde
bulunurlar* (KATI3 .,P,#,79 SI:I3 Br; ;AZ3 2
2
, ?
2
, A
2
,.l
2
)

1rime $e kaynama noktalar' d/ktr*

:'r'lgand'rlar*

1lektrik ak'm'n' iletme9ler* ( BraCt hari )

+etallerle te,kimelerinde, elektron alarak 4 ykle

yklenirler, indirgenirler, yk&eltgendirler*

:endi aralar'nda, ko$alent ba8l' bile/ik olu/tururlar*

Ametallerin ok&itleri genellikle a&idik -9ellik g-&terirler*

*<=T: -$ 0zelliklerden bit ksm 0)ren>ilerin ilk de?a
d$yd$klar 0zelliklerdir% An>ak ilerde kar#la#a>aklar
iin b$rada k$lak d!lg$nl$)$ !lmas da 0nemlidir%
S=@;AZLAR:
;RAB ELEME<TLER8:
'
+e"
&C
<e"
&6
Ar"
(4
Kr"
32
De"
64
Rn dr%
ZELL8KLER8:

?da /artlar'nda he,&i tek atomlu ga9

tane)ikler halinde bulunurlar* (He un
kaynama nokt&' 42>5 0. dir*)

De8erlik elektron &ay'lar' E"dir* (He32)

1lektron $ermek i&teme9ler*

1lektron alma i&tekleri yoktur*

:imya&al aktiFikleri olmad'klar'ndan &oy

yada a&al ga9lar diye bilinirler* (an)ak Ge
nun ba9' Forlu bile/ikleri -9el ko/ullarda
retilmi/tir*)
&%'% & 8y!n @k ve @kseltgenme
-asama):
Elektron al veriinin tam olduu varsaylan NaCl
gibi bileikler iin iyon yk tabiri kullanlr.
NaCl suda zndnde Na
+
ve Cl
-
iyonlarn
ortama salar. urada sodyumun iyon yk +! yada
ykseltgenme basama +! tabirleri kullanlr.
"n#ak $%
&
bileii suda zndnde $
+'
iyonu
olumaz. u yzden bu tr atomlar iin iyon yk
tabiri kullanlmaz.
B& tr maelere iyon y! ta%iri yerine(
y!seltgenme %asama," ta%iri !&llan"l"r.
"n#ak tm elementler iin ykseltgenme basama
kullanlabilir.
ir atomun kimyasal davrann deerlik elektron says belirler.
(a)a n#eden de bildiimiz gibi son katmanlarnda e ! elektronu
olanlar +!* + elektronu olanlar ++ ykle yklenirler. ,-. .atman da
+ elektron bulunduranlar atomlar* soy gaz atom dzeyine
ulatklarndan elektron vermek yada almak istemezler./
;R<6 =E>ERLK
ELEKTR0N
5A?I5I
?K5EL;ENME
BA5AMA>I
!" ! +!
+" + ++
&" & +&
0" 0 +0*-0
1" 1 -&*+&* +1
'" ' -+*+0* +'
2" 2 -!*+!* +&* +1* +2*
3" 3 4
&%'%' 8y!n @k ve @kseltgenme
-asama):
-a#ka bir Adan -ir At!mda9
P& H 1& i&e bu atoma yk&9 yani ntr atom
P&51& i&e 4 ykl iyon (A2I?2)
P&J1& i&e ; ykl iyon (:ATI?2)
&%'%( 8y!n @k ve @kseltgenme
-asama):
KK: :imya&al te,kimelerde tek bir atom gibi
da$ranan atom gru,lar'na kk denir*
rnek: 2?

4
H % atomdan olu/ur ama kimya&al
te,kimelerde G
41
iyonu gibi da$ran'r*
rnek: #?
!
42
H % at'mdan olu/ur ama kimya&al
te,kimelerde G
42
iyonu gibi da$ran'r*
&%'%2 8y!n @k ve @kseltgenme
-asama):

1A grubu elementleri (hidro<en hari) $e Ag n

de8erli8i ;1 dir*

2A grubu elementlerinin yk&eltgenme ba&ama8' ;2

dir*

A da Al un yk&eltgenme ba&ama8' ;

Hidro<enin yk&eltgenme ba&ama8', genellikle ;1

an)ak metallerle bile/iklerinde 41
?k&i<enin yk&eltgenme ba&ama8' 42 dir* #ade)e ?A
2

de 41 dir*

Bile/iklerde tm atomlar'n yk&eltgenme ba&amaklar'

to,lam' 0 d'r*

:klerde i&e atomlar'n yk&eltgenme ba&ama8'

to,lam' kkn ykne e/ittir*
&%'%3 @kseltgenme -asama)
+esa7lamalar:
&%'%4 @kseltgenme -asama)
+esa7lamalar:
&%'%5 @kseltgenme -asama)
+esa7lamalar:
R<EK:
H
2
#?
!
bile/i8inde # n yk&eltgenme ba&ama8'n'
bulunu9K
H
2
;
#
L
?
!
42
H0 $e 1;L;(4E)H0 $e GH;>
R<EK:
:
2
.r
2
?
@
bile/i8inde .r un yk&eltgenme
ba&ama8'n' bulunu9K
:
2
;
.r
2
L
?
@
24
$e 2;2L;(41!)H0 $e LH;>
R<EK:
@aMn0
A
Be MnCn"n yk&eltgenme ba&ama8'n'
bulunu9K
@a
;2
Mn
L
0
A
42
$e 2;L;(4E)H0 $e LH;>
R<EK:
#?
!
42
Be 5 Bn yk&eltgenme ba&ama8'n'
bulunu9K
#
L
?
!
42M;2
$e L;(4E)H42 $e LH;>
&%'%5 @kseltgenme -asama)
+esa7lamalar:
ATOM KATMAN ELEKTRON DZLM DES GNO PNO YBAS M/A/SG
11
Na 2) 8) 1) 1 1A 3 +1 METAL
12
Mg
13
Al
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
19
K
20
Ca
31
Ga
32
Ge
33
As
34
Se
55
Cs
56
Ba
88
Ra
Na
2
@0
D
@a
D
760
A
9
2
N3
A
@l 3@l0
A
En50
A
Na
2
@r
2
0
N3
A
Mn0
A
7N3
A
9
2
5
2
0
D
Al
2
750
A
9
D
Mg
D
760
A
9
2
5
2
0
D
3@l0
Ba7N0
D
9
2
KAl750
A
9
2
5
2
0
D
Mg
D
N
2
En7@3
D
@009
2
N3
A
@N
@N
F
Ge
D
HGe7@N9
I
J
2
Ge
D
0
A
Ge
A
HGe7@N9
I
J
D
0G
2
6%
D
0
A
Mg0
2
NaI0
2
@0
2
@a0
2
&%'%6 A$a,"a )erilen %ile$i!lere ren!li atomlar"n
y!seltgenme %asama!lar"n" %&l&n&
2.NTE
II.BLM
yoni! Bile$i!lerin 0l&$&m&
'%&%& Ee)erlik elektr!n says ve LeFis
@a7s
Bir atomun &on katman'ndaki to,lam elektron &ay'&'na
de8erlik elektron &ay'&' denir* De8rlik elektronlar'n atomlar'n
etra('nda noktalar /eklinde g&terilme&ine de N1O6# ya,'&'
diyoru9* A/a8'daki tabloda A gru,lar' elementlerinin leFis
ya7lar g&terilmi/tir* (6n)eleyini9K)
,K/ i6tlemi
elektronu*
,./i6tlememi
elektronu
gstermektedir.
GKimyasal te7kimelerde" verilen elektr!n says alnan
elektr!n saysna e#ittir%L -ile#ik ?!rmlleri b$ mant)a
gre yazlr%
'%&%' 8y!nlarda -ile#ik =l$#$m$
R<EK: Mg Cl
'
bile#i)inin !l$#$m$:
12
+g3 2)E)2 $e +agne9yum 2 elektron
$ererek +g
;2
iyonunu olu/turur*
1@
.l3 2)E)@ $e :lor 1 elektron alarak .l
4
iyonunu olu/turur*
Brld8 gibi bir +g atomunun $erdi8i 2
elektronu, 2 .l atomu alabildi8inden +g.l
2

bile/i8i olu/mu/ olur*
R<EK:
Mg= bile#i)inin !l$#$m$:
12
+g3 2)E)2 $e +agne9yum 2 elektron
$ererek +g
;2
iyonunu olu/turur*
E
?3 2)> $e ?k&i<en 2 elektron alarak ?
424
iyonunu olu/turur*
Brld8 gibi bir +g atomunun $erdi8i 2
elektronu, 1 tane ?7atomu alabildi8inden
+g? bile/i8i olu/mu/ olur*
'%&%' 8y!nlarda -ile#ik =l$#$m$
:at yon $e anyonlar'n yk&eltgenme ba&amaklar' bulunur*
:atyonun de8erli8inin anyonun alt'na ya9'lma&' $e anyonun
de8erli8inin katyonun alt'na ya9'lma&' $e en &ade biimde
&adele/tirilme&iyle olu/a)ak bile/i8in (orml bulunmu/ olur*
Bu olaya 8Mar7razlanma K$ral9 diyoru9* :a,ra9lama
ya,'l'rken ; $e ; dikkate al'nma9*
2?T3 Benellikle
n)e ,o9iti( ykl
iyon ya9'l'r
'%&%( 8y!nlarda -ile#ik =l$#$m$
*Ha7arazlama K$ral/
'%&%2 8y!nlarda -ile#ik =l$#$m$ *Ha7arazlama
K$ralIEtkinlik/
G
.
@l
.
0
.2
5
.2
N
.D
Na
N-
NaG Na@l Na
2
0 Na
2
5 Na
D
N
Mg
N2
@a
N2
Al
ND
Ge
N2
Ge
ND
@&
N-
@&
N2
@r
N2
@r
ND
3g
N2
N3
A
N-
'%&%3 8y!nlarda -ile#ik =l$#$m$ *Ha7arazlama K$ralI
Etkinlik/
SO
3
-2
SO
4
-2
CrO
4
-2
Cr
2
O
7
-2
PO
4
-3
Na
N-
Na
2
SO
3
Na
2
SO
4
Na
2
CrO
4
Na
2
Cr
2
O
7
Na
3
PO
4
Mg
N2
@a
N2
Al
ND
Ge
N2
Ge
ND
@&
N-
@&
N2
@r
N2
@r
ND
3g
N2
N3
A
N-
'%'%& Metal ametal bile#iklerinin 8simlendirilmesi
Metalin adJ Ametal iy!n$n$n ad
R<EK:
.aA
2
3 :al&iyum Alorr 2a.l 3 #odyum
:lorr
AlBr

3 Alminyum Bromr +g7

2
3 +agne9yum
6yodr
<=T: +er ametal iy!n$ s!n$na K1r eki almaya bilir%
.aH
2
3 :al&iyum Hidrr .a
2
. 3 :al&iyum
:arbr
.a

2
2
3:al&iyum 2itrr .a

P
2
3 :al&iyum
Ao&(r
.a? 3 :al&iyum ?k&it .a# 3 :al&iyum
#l(r
E)er metal de)i#ik de)erlik alabiliy!rsa9
Metalinad J Metalin @1k1 J Ametalin iy!n$n$n ad
.u.l 3 Bak'r ;74klorr .u.l
2
3 Bak'r ;774klorr
Ae? 3Demir ;774ok&it Ae
2
?

3Demir ;7774ok&it
'%' 8y!nik -ile#iklerin 8simlendirilmesi
'%'%'%Metal I k0k bile#iklerinin isimlendirilmesi
Metalin ad J k0k1n ad
R<EK:
.a#?
!
3 :al&iyum #l(at 2a2?

3 #odyum
2itrat
AlP?
!
3 Alminyum Ao&(at +g(.l?

)
2
3 +agne9yum
:lorat
.a.r
2
?
@
3 :al&iyum di :romat .a.?

3 :al&iyum :arbonat
Ae#?
!
3 Demir4774 #l(at Ae
2
(#?
!
)

3
Demir47774 #l(at
'%'%D K0k I k0k bile#iklerinin isimlendirilmesi
K0k1n ad J k0k1n ad
RNEKK
N<
0
N%
&
= "monyum Nitrat ,N<
0/&
>%
0
=
"monyum ?os6at
,N<
0
/
+
$%
0
= "monyum $l6at N<
0
Cl%
&
= "monyum
klorat
'%'%A K!. ametal bile#iklerinin isimlendirilmesi
K0k1n ad J ametalin ad
RNEKK
N<
0
Cl =

"monyum .lorr N<
0
/
+
$ = "monyum $l6r
,N<
0
/
&
N = "monyum Nitrr ,N<
0
/
&
> = "monyum ?os6r
'%'%3 +idratl bile#iklerinin isimlendirilmesi
Bile$i,in a" N Ra!amN 3irat
RNEKK
Na
+
C%
&
@ !4 <
+
% = $odyum karbonat deka )idrat
Ag$%
0
@ 2 <
+
% = Aagnezyum sl6at )aBta )idrat
Cu$%
0
@ 0 <
+
% = akr sl6at tetra )idrat
'%'%4 #el alan"rma
Ba#" %ile$i!ler #el olara! alan"r"l"r.
RNEKK
<
+
%= $u N<
&
= "monyak NaCl= Cemek tuzu C<
0
= Aetan
<
+
$%
0
= $lDrik asit
CaC%
&
= .ire ta Ca%= $nmemi kire
2.2.7 yonik Bileiklerde rg Yaps: yonik kristaller
yonik bileikler denildiinde, iyonlarn oluturduu bileikler akla
gelmektedir. Ancak NaCl bileii tabiatta NaCl eklinde bulunmaz. Na ve
Cl iyonlar belli sayda bir araya gelerek bir kristal rg yaps
olutururlar. !rstal rgde; genellikle anyonlarn hacmi daha byk
olduundan, anyonlarn aralarna katyonlar girerek belli geometrik yapda
kristal !rg oluur.
NaCl de Na
"
iyonlar # adet Cl
$
iyonu tara%ndan sarlmtr. &er Cl
$
iyonu
da # adet Na
"
iyonu tara%ndan skca 'ekilerek Biri" #$re dediimiz
iyonik kristaller oluur. Na
%
Cl
%
eklindeki bu kristalin %orml
sadeletirilerek NaCl eklinde i%ade edilir.
&N'!:
CsCl de ise, Cl
$
iyonlar (asit )bik birim hcrelerin k!elerinde, Cs
"

iyonu ise bu kbn merkezinde bulunmaktadr. &er katyon * anyon
tara%ndan sarlmaktadr. Cs
*
Cl
*
eklindeki bu bileii sadeletirerek,
CsCl eklinde %!rmlze ederiz.

&
N
'
!
:

2.2.( yonik Bileiklerde rg Yaps: yonik kristaller
8y!nik -ile#iklerin zellikleri:

6yonik ba8l' bile/ikler oda /artlar'nda

kat' halde bulunurlar*

6yonik bile/iklerde katyon $e anyonlar,

di8er katyon $e anyonlar tara('ndan
&'k')a ekildikleri $e i&tiFendikleri iin
elektrik ak'm'n' iletme9ler* An)ak kri&tal
bo9ukluklar' olan iyonik bile/ikler elektrik
ak'm'n' iletirler*

6yonik ya,'l' maddeler &uda genellikle iyi

9nrler*

6yonik ya,'l' maddelerin &ulu 9eltileri

$e eriyikleri yukar'daki &ebe,lerden
dolay' iletkendir*
rnek: 8y!nik ya7l maddelerin s$da
0z1nme denklemleri
2a.l
(kat')
P 2a
;
(&uda)
; .l
4
(&uda)
(#udaHaQ)
Ca
&
,>%
0
/
+
P Ca
;
(&uda)
; 2>%
0
42
(&uda)

CaC%
&
P Ca
;2
(&uda)
; .%
&
2
(&uda)

2.2.) yonik Bileiklerde rg Yaps: yonik kristallerin s*da +,n"esi
2.2.-. yonik Bileiklerde rg Yaps: yonik kristallerin s*da +,n"esi
Na%< E Na
+
+%<
-
.r E .
+
+r
-
Na
+
C%
&
E NaN%
&
E
Fn$%
0
E Ca
&
,>%
0
/
+
E
"l
+
,$%
0
/
&
E Ag
&
,>%
0
/
+
E
.
+
C
+
%
0
E "l,N%
&
/
&
E
Na
+
Cr
+
%
2
E ."l,$%
0
/
+
E
Ca
&
,>%
0
/
+
E ?e
&
G?e,CN/
'
H
+
E

?e
0
G?e,CN/
'
H
&
?eCr%
0
E

2.NTE
III.BLM
Ko)alent Bile$i!lerin 0l&$&m&
A metallerin elektronlar'n' ortakla/a
kullanarak olu/turduklar' ba8a ko$alent ba8
denir*
Iekilde oksiJen atomunun NeRi& ya,'&'
g&terilmektedir* Tek noktayla g&terilen
elektronlar, i(tle/memi/ elektronlar', iki
noktayla g&terilen elektronlara da i(tle/mi/
elektronlar denir* :i(tle/meemi/ elektronlara
Oba)lay>L elektronlar denir* :o$alent
ba8lar bu ba8lay')' elektronlar'n giri/imiyle
olu/ur*
'%(% K!valentba) ve ve k!valent -ile#iklerin =l$#$m$
:'&a)a; bir atomun ya,a bile)e8i mak&imum ba8 &ay'&'
e/lenmemi/ elektron &ay'&' kadard'r* Bu a'dan bak'ld'8'nda;
1A3 1 ko$alent ba8, 2A32 ko$alent ba8, A3 ko$alent ba8, !A3
!ko$alent ba8, %A3 ko$alent ba8, >A3 2 ko$alent ba8, @A3 1
ko$alent ba8, EA3 0 ko$alent ba8
Ametaller" d$bletlerini *s!n yrngelerindeki elektr!n
saylarn ' ye tamamlama/ ya da !ktedlerini *s!n
yrngelerindeki elektr!n saylarn 6 e tamamlama/
tamamlayarak k!valent ba) !l$#t$r$rlar*
R<EK: +
'
m!leklnn ya7snn
in>elenmesiL
Sekilde de grld8 gibi her iki hidro<en atomunun
da 1 er elektronu $ar* Bu &ebe,le hidro<en atomlar'
1 er elektron $eri,, alabile)e8i gibi, 1 er
elektronlar'n' ortakla/a da kullana bilirler*
Sekilde her iki atom elektronlar'n' ortakla/a
kullanarak, dubletlerini tamamlam'/ $e He
&oyga9'na ben9emi/lerdir*
RNEKK G
2
mole!lnn ya'"s"n"n
in1elenmesi8
Iekilde de grld gibi )er iki ?lor atomunun
da 2 er deerlik elektronu var. u sebeBle Kor
atomlar ! er elektron alabile#ei gibi* ! er
elektronlarn ortaklaa da kullana bilirler.
Iekilde )er iki atom* elektronlarn ortaklaa
kullanarak* oktedini tamamlam ve Ne
soygazna benzemilerdir.
'%(% & K!valentba) ve ve k!valent -ile#iklerin =l$#$m$
RNEKK 0
2
mole!lnn ya'"s"n"n
in1elenmesi8
Iekilde de grld gibi )er iki oksiJen
atomunun da ' ar deerlik elektronu var.
u sebeBle oksiJen atomlar + er elektron
alabile#ei gibi* + er elektronlarn
ortaklaa da kullana bilirler.
Iekilde )er iki atom* elektronlarn
ortaklaa kullanarak* oktedini tamamlam
ve Ne soygazna benzemilerdir.
RNEKK 3
2
0 mole!lnn ya'"s"n"n
in1elenmesi8
Iekilde de grld gibi oksiJen atomunun
+ adet balay# elektronu vardr. u
balay# elektronlar < atomunun balay#
elektronlaryla balanarak + adet kovalent
ba oluturmaktadr. $ moleklnde
oksiJen atomu oktetini* < atomu dubletini
tamamlamaktadr.
'%(%' K!valentba) ve ve k!valent -ile#iklerin =l$#$m$
'%(%2 M!lek1l !l$#$m$n$n LeFis ya7syla
g0sterilmesi
?rtakla/m'/ $e ba8lay')' elektronlar'n molekl 9erinde
g&terilme&ine, NeRi& Ia,'&' denir* Sekilde de grld8 gibi
ba8lay')' elektronlar 848 ile g&terile bilir* 848 2 elektronu i(ade
etmektedir*
'%(%3 M!lek1l !l$#$m$n$n LeFis ya7syla
g0sterilmesi
% %+ + nin LeMis yaBs nin LeMis yaBs
N N+ + nin LeMis yaBs nin LeMis yaBs
<Cl <Cl nin LeMis yaBs nin LeMis yaBs
C% C%+ + nin LeMis yaBs nin LeMis yaBs
C C+ +< <0 0 n LeMis yaBs n LeMis yaBs
C C+ +< <+ + nin LeMis yaBs nin LeMis yaBs
'%(%4 M!lek1l !l$#$m$n$n LeFis ya7syla
g0sterilmesi
Mg@l
2
mole!lnn
ya'"s"n"n in1elenmesi8
Iekilde de grld gibi bir
magnezyum atomu + elektron
verir. u + elektronu an#ak +
klor atomu alr. u sebeBle
bir moleklde ! magnezyum*
+ klor atomu bulunur. AgCl
2

eklinde i6ade edilir.
RNEKK
'%(%5 -ile#ik !l$#$m$n$n LeFis ya7syla
g0sterilmesi
-8LEM
8K
AT=MLARI<
LEN8S @ABILARI
M=LEKOLO
< LEN8S
@ABISI
-8LEM8K
AT=MLARI
< LEN8S
@ABILARI
M=LEKOLO
< LEN8S
@ABISI
+
'
= C
'
+
'
CaCl
'
S=
'
C=
'
<+
(
C
'
+
2
C+
2
Ca=
CCl
2
'%(%6 M!lek1l !l$#$m$n$n LeFis ya7syla
g0sterilmesi *Etkinlik/
Say ekiJ Element ad J Say ekiJ II%Elementin
iy!n ad J1r eki
R<EK:
2? 3A9ot +onok&it 2
2
? 3Di A9ot
+onok&it
2?
2
3 A9ot Di ?k&it 2
2
?
!
3 Di A9ot Tetra
?k&it
2
2
?
%
3 Di A9ot Penta ?k&it ?A
2
3 ?k&i<en Di
Alorr
#A
>
3 :krt Hek9a Alorr .lA
@
3 :lor He,ta
Alorr
1: Mono 2:Di 3:Tiri 4:Tetra 5:Penta
6:Hekza 7:Hepta 8:Okta 9: Nona 10:Deka
'%(%P Ametal ametal bile#iklerinin isimlendirilmesi
Kar%on
mono!sit
A#ot
mono!sit
"zot dioksit (iazot
monoksit
"zot monoksit (iazot trioksit
?os6or diklorr ?os6or
triklorr
"zot triklorr "zot
)ekzaKorr
.arbon
tetra)idrr
.arbon
monoksit
.arbon
tetr)idrr
.krt
trioksit
.krt dioksit .krt)ekzaK
orr
Nyot triKorr Nyot
)eBtaKorr
'%(%P Ametal ametal bile#iklerinin isimlendirilmesi
Kovalent bal bileiklerin erime kaynanama noktalar genellikle dktr. Bununla beraber baz
kovalent yapl maddeler oda artlarnda kat halde bulunurlar. Bu tr katlara Kovalent
rgl Katlar denir. Periyodik tabloda 4A grubu elementleri a rgl katlar olutururlar.
A rgl katlarda ok !ayda atom zin"irleme kovalent ba olutururlar. Bu !ebeple erime ve
kaynama noktalar ok yk!ektir.
NOT:Bir atomun uzayda farkl dizililerine Allotroi! "u tr maddelere de Allotro
#addeler denir$ Allotro maddelerin "a% ya&ndaki farkllktan dolay fizik&el 'zellikleri
farkldr$ Kimya&al 'zellikleri i&e genellikle ayndr$
rnek( #lma!$%ra&it gibi. 'Karbon atomlarnn belli bir geometrik yap! yok!a( Amor& Karbon
diye i!imlendirilir)( *k!i+en$*zon( Beyaz &o!&or$ Krmz &o!&or( ,ombik kkrt$-onuklin kkrt
'%(%&C K!valent rgl
Katlar
A
8

r
g

k
a
t
'
l
a
r
a

e
n

g

9
e
l

r
n
e
k
,

e
l
m
a
&

$
e

g
r
a
C
t
t
i
r
*
'%(%&& 6olarl"! )e Mole!ller Aras" Et!ile$im 7K!valent
Ba,lara 6olarl"!
)*)KKT+ON),AT-.*-K. Bir atomun balay" elektron i&tini ekme kabiliyetine
denir.
/
Periyodik tabloda !oldan !aa doru gidildike A metallerin elektro negati&likleri artar.
/N 0 O 0 .1 /2 0 3 0 4l1
/
Ayn periyotta yukar doru gidildike a metallerin elektro negati&lii artar. Bu durum
tabloda da g!terilmitir. /2 0 N1 /3 0 O1 /5 0 Br 0 4l 0 .1
#lektro negati&lii ip eken &arkl in!anlar olarak dne biliriz. An"ak burada galip
batan bellidir. 0nk bu yarmalar &azla llm ve galipler ilan edilmitir. Buna gre
elektronu an ok ekebilen atom 12*,( ardndan *K345#67 eklinde dir. Ametallerin
elektronegati&lik !ra!n. '. 6 O 6 4l 6 N 6 Br 6 3 6 4 6 5 6 2) eklinde dzenlemek
mmkndr.
'%(%&( Elementlerin
Ele!tronegati:i! s"ralar"
'%(%&2 A'olar Ko)alent
Ba,
H
2
bile/i8inde; H 3 H, 2 adet ba8lay')' elektron $ard'r* Bu iki
elektron e/it dere)ede ortakla/a kullan'lmaktad'r* :nk her
iki atomun elektro negatiFi8i e/ittir*
.l
2
bile/i8inde; .l 3 .l, 2 adet ba8lay')' elektron $ard'r* Ba8
orbitalindeki bu u iki elektron iki klor atomu tara('ndan e/it
dere)ede ortakla/a kullan'lmaktad'r* :nk her iki atomun
elektro negatiFi8i e/ittir*
B& tr %a,lara a'olar !o)alent%a, enir.
'%(%&2 6olar Ko)alent
Ba,
H.l bile/i8inde; H 3 .l /eklinde dir* Bu iki
elektron ortakla/a kullan'lmaktad'r* Aakat
atomlar'n elektronegatiFikleri, .l3,0 H32,1
dir* Dolay'&'yla elektronlar klorun etra('nda
daha (a9la dnerler* -$ tr ba)lara 7!lar
k!valent ba) denir%
H
2
? bile/i8inde; H 3 ? ara&'ndaki ba8lar' ele
alal'm* Bu iki elektron ortakla/a
kullan'lmaktad'r* Aakat atomlar'n
elektronegatiFikleri, ?3,% H32,1 dir*
Dolay'&'yla elektronlar ok&i<enin etra('nda
daha (a9la d-nerler* Dolay'&'yla H4?
ara&'ndaki ba8 ,olar olur* -$ t1r ba)lara
7!lar k!valent ba) denir
Sekillerde de -rld8
gibi, .4.l, .4H atomlar'
ara&'nda g-ren ba8lar
,olar ko$alent ba8 olarak
bilinirler*
An)ak ..l
!
moleklnde
ba8 ya,an elektronlar'n
ekim ku$$etleri bir
birlerini yok
etmektedirler* Bu tr
molekllere a,olar
molekller denir*
Aakat .H.l

moleklnde
ba8 ya,an elementlerden
H in ekim ku$$etinin
a9l'8' bu durumu yani
molekln &imetri&ini
bo9maktad'r* Bu tr
ba8lara ,olar molekller
denir*
H
2
molekl bu
&ebe,lerden dolay'
a,olar, H.l molekl i&e
,olard'r*
'%(%&3 6olar )e a'olar
mole!l
'%(%&4 6olar )e a'olar
mole!l
.
2
H
>
molekl a,olard'rK
.#
2
molekl a,olard'rK
.

H
E
molekl a,olard'rK
.?
2
molekl a,olard'rK
H.l &uda iyi -9nr, bununla
beraber 9eytin ya8' &uda -9nme9*
Ben9er biimde; tu9 &uda iyi
-9nr, an)ak na(talin &uda
-9nme9*
Bu olaylar'n &ebebi molekllerin
,olarl'k ya da a,olarl'k durumlar'yla
a'klan'yor*
H.l ,olar bir molekldr* #uda ,olar
oldu8u iin molekln T $e ; ular'
birbirlerini ekerler* Dolay'&'yla H.l
&uda iyi -9nr*
6yot (72) a,olar bir molekldr* 6yot
&u iine kat'ld'8'nda &u moleklleri
ara&'ndaki etkile/im &u4iyot
molekl ara&'ndaki etkile/imden
daha (a9la oldu8undan iyot &uda
-9nme9*
'%(%&4 6olarl"! )e mole!ller aras"
et!ile$im
UMUCULUKPolar moleller !"r !"rler"#" $e ee%eler"#$e# &&%&l&lar' a()
!& *ar !a+'#lar' $, -e a.#ama #o/alar' .+e/"r0A 1olar moleller
ara+'#$a e"m &--e/" a( ol$&2&#$a# !& /r +'-'lar $a*a &&%&) !& *ar !a+'#lar'
.+e -e a.#ama #o/alar' $a*a $,/r0
UMUCULUKPolar moleller !"r !"rler"#" $e ee%eler"#$e# &&%&l&lar' a()
!& *ar !a+'#lar' $, -e a.#ama #o/alar' .+e/"r0A 1olar moleller
ara+'#$a e"m &--e/" a( ol$&2&#$a# !& /r +'-'lar $a*a &&%&) !& *ar !a+'#lar'
.+e -e a.#ama #o/alar' $a*a $,/r0
2.NTE
I/.BLM
0rgani! Bile$i!ler
2.A.- 0rgani! )e anorgani! %ile$i!lerin
Pormllerinin ay"rt eilmesi
?rganik &-9)8, organi9ma &-9)8nden
tremi/tir*
1E2E y'l'na kadar bilinen btn organik
bile/iklerin kayna8' hay$anlar $e bitkilerdi*
An)ak 1E2E de N+LER" o 9amana kadar
yaln'9 idrardan elde edilen reyi
GAm!ny$m siyanatQ '&'tarak elde etti*
B-yle)e ilk olarak organik bir madde &ente9
edilmi/ oldu*
+
=rganik bile#ikler;
+:arbonun ok&itleri (.?, .?
2
)
+
:arbonatlar' (.?

42
)
+
#iyanr $e &iyanatlar' (.2
4
) hari di8er karbon bile/ikleri
organik bile/ikler diye bilinirler*
+
An!rganik bile#ikler;
+
#u, minaraller,a&itler, ba9lar,tu9lar,ok&itler gibi maddelerdir*

?rganik bile/ikler yan')'d'r* An organik bile/ikler i&e genellikle

yan')' de8ildir*

?rganik bile/iklerin erime $e kaynama noktalar' genellikle d/k,

an organik bile/iklerin i&e yk&ektir*

?rganik bile/ikler o8unlukla &uda -9nme9, an)ak anorganik

bile/ikler genellikle &uda -9nrler*

?rganik bile/ikler o8unlukla ko$alent ba8l' bile/iklerdir, an)ak

anorganik bile/ikler genellikle iyoniktirler*

?rganik te,kimeler ok ya$a/, an)ak anorganik te,kimeler

genellikle h'9l' gerekle/ir*

?rganik bile/iklerin kendilerine ha& bir kokular' $ard'r, an)ak

anorganik bile/ikler koku&u9dur*

?rganik bile/iklerin &ay'&' olduka (a9la (:ullan'lan elementler a9),

an)ak anorganik bile/iklerin &ay'&' o kadar de8ildir* Bunun &ebebi
karbonun ! ba8 ya,abilme&inden kaynaklanmaktad'r* Onmzde
yaklak +1 444 444 organik bileik varken*anorganik bileiklerin
says 04 444 444 #ivarndadr.
2.A.2 0rgani! )e anorgani! %ile$i!leri aras"na!i
Par!lar.
2.A.D 3iro!ar%onlar
. $e H den olu/mu/ organik bile/iklere +8ER=KAR-=<LAU
denir*
Hidrokarbonlar, AL8RAT8K $e AR=MAT8K hidrokarbonlar
olmak 9ere iki gruba ayr'l'rlar*
Aromatik olmayan hidrokarbonlara, Ali(atik Hidrokarbonlar
denir*
Ali(atik Hidrokarbonlar, d9 9in)irli $e dallanm'/ yada halkal'
biimde olabilirler* Ali(atik Hidrokarbonlar, doymu/ $e
doymam'/ biimde de &'n'Fand'r'labilir*
E)er9 . atomu her bir atomla tekli ba8 ya,m'/ i&e, doymu/
hidrokarbonlard'r* .H.,

.V. ba8' ieren ali(atik
hidrokarbonlara doymam'/ hidrokarbonlar denir*

Doymu/ hidrokarbonlara ALKA<, halkal' ya,'daki doymu/

hidrokarbonlara S8KL= ALKA<; ikili ba8 ieren doymam'/
hidrokarbonlara ALKE<, iki tane ikili ba8 ieren alkenlere
ALKAE8E<; l ba8 ieren doymam'/ hidrokarbonlara
ALK8< denir*
ALKA<
Benel (orml .
n
H
2n;2
dir*

. atomlar' ara&'ndaki btn ba8lar tekli

ba8*

6&imlendirme ya,'l'rken &onu na 4an eki

getirilir*

Doymu/tur*

1n kk ye&i 1 karbon atomludur

2.A.A Al!anlar
C<
!
Aetan
C<

; C<

C
2
<
2

Etan
C<

; C<
2
; C<

<
>

>roBan
C<

; C<
2
; C<
2
; C<

C
!
<
E

tan
Ba&it alkanlar'n yar' a'k, ka,al' (ormlleri $e i&imleri
Pe!"a! C
5
#
12
#e$%a! C
6
#
14
#e&"a! C
7
#
16
O$"a! C
8
#
18
N'!a! C
9
#
20
(e$a! C
10
#
22

ALK8L: Alkanlardan bir + 'kart'lma&'yla olu/an k-ke, ALK8L
grubu denir* R harC ile g-&terilir* Benel (ormlleri C
n
+
'nJ&
dir*
3alal' .a1'$a"
ala#lar$a S)KLO
ALKANLAR (*N)R+
Ge!el ,'r-ller. C
!
#
2!

/.r+ S"lo ala#lar'#
4e#el 5ormller"
ale#lere !e#(e$"ler"
*al$e "m.a+al
(ell"ler" ala#lara
!e#(eme/e$"r0 Do.m&,
*"$ro ar!o#lar$'r0 Slo
6 # e".le !a,la#ara
"+"mle#$"r"l"rler0
2.A.Q 5i!lo Al!anlar
A(0
KAPAL0
1ORM2L2
A30K
1ORM2L2
G*OM*4R)K 5AP0S0
METAN 738
ETAN
PROPAN
B9TAN
PENTAN
3EKSAN
3EPTAN
OKTAN
NONAN
DEKAN
2.A.I Al!anlar"n a+"! Pormlleri )e geometri!
ya'"lar"
Ge#el 5ormller" 7
#
3
2#
ola# $o.mam', *"$roar!o#lara ALKENLER $e#"r0
E# .eler" 7
2
3
8
/r0
Me/e# : 6
E/a# : 7
2
3
8

>roBen = C
&
<
'

uten = C
0
<
3
!->enten = C
1
<
!4

!-<ekzen = C
'
<
!+

!-<eBten = C
2
<
!0

2.A.I Al!enler
Benel (ormlleri C
n
+
'nI'
olan doymam'/ hidrokarbonlard'r*

Aonk&iyonel gru,lar'

ICSCI l ba8lar'd'r* Alkinler birden (a9la
l ba8 ta/'yabilirler* 1n kk yeleri C
'
+
'
olan a&etilendir*
+etin 3 4
Etin = C
+
<
+

>roBin = C
&
<
0

utin = C
0
<
'

!->entin = C
1
<
3
2.A.R Al!inler
2.A.I Aromati! *iro!ar%onlar

Halkal' ya,' g-&terirler*

Halkadaki ba8lar tek4i(t4tek4i(t /eklinde &'ralanm'/t'r*

+olekl tek d9lemlidir*

Aromatik hidrokarbonlar doymam'/ olduklar'

halde,doymam'/ hidrokarbonlar'n -9elliklerini g-&terme9ler*
Aromatik hidrokarbonlar'n en ba&it -rne8i ben9en dir* (.
>
H
>
)
B
e
n
9
e
n
enzenP ' tane C atomu
ieren )alkal bir bileiktir.
Candaki yaB 6ormlnde
de grld gibi
benzende )er C atomu
komu C atomuna bir tekli
ve birde i6tli ba ile
balanmtr. Calnz i6t
balarn durumu rezonans
eklindedir.
2.A.R Al!oller
,apsnda bir karbon zincirine bal en az bir tane /0# grubu i'eren organik
bileiklerdir. - (ir bileiin alkol olabilmesi i'in C atomuna yalnz bir /0#
grubunun bal olmas gerekmektedir. Ayrca /0# grubunun bal olduu C
atomunun doymu olmas art .ardr. /
Alkoller monoalkoller .e polialkoller olmak zere ikiye ayrlr.
0onoalkollerin yapsnda bir tane $1& grubu .ardr. 2oli alkollerin yapsnda ise
birden %azla 3 1& grubu bulunur.
(u bileiklerin tamam polardr .e suda iyi '!znrler. ,anc !zellikleri .ardr .e
yandklarnda C1
2
.e &
2
1 oluur. Alkollerin gnlk hayatta kullanm olduk'a
yaygndr.
2.A.S Kar%on*iratlar

Ia,'&'nda C"+"= atomlar' bulunduran $e do8al olarak olu/an maddelerdir*

Benel olarak ba&it (ormlleri C+
'
= $e Benel (ormlleri C
n
*+
'
=/
m

/eklimdedir* #ulu :arbon anlam'na gelir*
+Bile/iklerinde n
H
Mn
?
oran' ' dir*
+
:arbon hidratlar do8ada (oto&ente9ler &onunda olu/urlar*
+
4C=
'
J 4+
'
= JEner,i T C
4
*+
'
=/
4
J 4=
'
+
Bitkilerin olu/turduklar' karbonhidratlar, )anl'lar tara('ndan kullan'l'r*
+
C
4
*+
'
=/
4
J 4=
'
T 4C=
'
J 4+
'
= J Ener,i
+
+ono #akkaritlerin en -nemlileri ;lik!z"
R$r$kt!z ve galakt!9 dur*
+
Karb!n.idratlar9 +ono&akkaritler,
di&akkaritler $e ,oli&akkaritler olmak 9ere
gru,ta in)elenirler*
+
Ei sakkaritler iki mol mono &akkaritten, 1 mol
&u 'kart'lma&'yla olu/ur*
+
B!li sakkaritlerde i&e n tane . 9in)iri ok&i<en
k-,rleriyle bir birlerine ba8lanm'/t'r*
+
Xnlu $e /ekerli bile/iklerin byk b-lm,
,amuk $e ketenli giye)eklerin $e a8a
ak&am'n'n byk b-lm karbonhidratlard'r*
2.A.T Kar%o!sili! asitler
:arbok&ilik a&itler; ya,'&'nda 4.??H (karbok&ilik grubu)
bulunduran a&itlerdir*
?a'"s"na %ir aet F@003
gr&%& %&l&n&ran
asitlere Mono Kar%o!sili!
asitler iyor&#
?a'"s"na %ir
en Pa#la F
@003 gr&%&
%&l&n&ran
asitlere 6oli
Kar%o!sili!
asitler enir.
Mono Kar%o!sili! asitler K
6oli Kar%o!sili! asitlerK
2.A.-U Amino asitler
<+
'
gr$b$ ieren karb!ksilik asitlere amin!karb!ksilik
asitler yada amin! asitler denir% Amin! asitlerde .em
IC==+ gr$b$ ve .em de K<+
'
gr$b$ b$l$nd$rd$klar iin
.em asit ve .em de bazlar gibi davranrlar% Am?!terdirler%
'Iamin! etan!ikasit 'Iamin! 7r!7an!ikasit
2.A.-- 0rgani! %ile$i!lerin *iroVl )e *iroPo%
%lmlerinin ay"rt eilmesi
.H

4?H molekln ele al'r&ak*

T?H k'&m' daha -n)eden bildi8imi9 gibi ,olar k'&m'd'r* #u
,olar oldu8u iin bu k'&m' &ararlar $e kendilerine do8ru
ekerler* An)ak .H

k'&m' i&e a,olar oldu8undan &u bu k'&m'

ekeme9* Ter&i tara(tan d/nd8m9de molekln ,olar
k'&m' &uyu &e$er, a,olar k'&m' i&e &uyu &e$me9* #uyu &e$en
k'&ma +8ER=R8L u, &e$meyen u)a da +8ER=R=- utur


2.A.-2 5a%&nlar
Ia8 a&itlerinin 2a tu9lar'na beya9 &abun, : tu9lar'na ara,
&abunu denir*
2a tu9lar' kat' &abun, : tu9lar' genellikle <el /eklinde olur*
$odyum streat
,eyaz $abun/
>otasyum streat
,"raB $abunu/ Sab$nlarn Temizleme zelli)i
#abun &uda -9nd8nde ba9ik bir -9elti
olu/turur* ?lu/an ba9 kiri yum/at'r*
C
&5
+
(3
IC==<a T C
&5
+
(3
IC==
I
J <a
J
#abun moleklleri 2 k'&'mdan olu/ur* #uyu
&e$en k'&m', &uyu &e$meyen k'&m'* #uyu &e$en
k'&'m molekln ba/ k'&m'n', &e$meyen k'&m'
da kuyruk k'&m'n' olu/turur* Anla/'ld'8' gibi ba/
k'&'m, ,olar; kuyruk k'&m' da a,olard'r*
:irler, genel olarak a,olar ya,'da olan
ya8lard'r*
#abun ile &u kar/'la/t'8'nda &abunun ,olar
u)unu, &u moleklleri eker* An)ak &abunun
a,olar u)u da elbi&ede yumu/am'/ olan a,olar
kiri &arar* #u moleklleri &abunun anyon
k'&m'n' eker $e b-yle)e kir ortamdan
-9eltiye gemi/ olur* (Seklin anla/'lma&'
-nemli)
X9un . atomu 9in)irinden olu/an bir alkil yada arilin #YNAAT yada
#YNAY2AT tu9udur*
2.A.-D 5a%&nlar
Deter<an'n temi9leme ,ren&ibi &abunla ayn'd'r* . &ay'&' 1041!
ara&'nda olan alkollerin &l(atlar'n'n &odyum tu9udur*
.
12
H
2%
4?H ; H
2
#?
!
T .
12
H
2%
4?#?

H ; H
2
?
.
12
H
2%
4?#?

H ; 2a?H T .
12
H
2%
4?#?

2a ; H
2
?
.
12
H
2%
4?#?

2a T .
12
H
2%
4?#?

4
; 2 a
;
.
12
H
2%
4?#?

4
anyonunun ?#?

4
tara(' &u tara('ndan .
12
H
2%
4 tara('
kir tara('ndan ekilir*
&odyumdode&il &l(at
.imyada nemli bir kural vardr. u kural* O Ben#er
maeler %ir %iri i+ersine iyi +#nrL( eklindedir.
Mesela2
Quz ,NaCl/* suda iyi znr. :nk* ikisi de Bolardr.
Mesela2
"lkol suda iyi znr. :nk* alkollerin )idroDl gruBlar
vardr.
Mesela2
"setik asit suda iyi znr. :nk ikisi de Bolardr.
Mesela 2
Feytinya suda znme* nkP zeytinya aBolar* su
Bolardr.
Mesela2
>roBan* benzende iyi znr. :nk ker ikisi de aBolardr.
Mesela2
Cal boya* benzende iyi znr. :nk )er ikisi de aBolardr.
Mesela2
Ca ,kir/* deterJanda iyi znr. :nk yalar aBolardr ve
detreJann da aBolar,kuyruk/ blm vardr.
2.A.-D B!larl)n 0z1nmedeki r!l1n1" tand) !rganik
bile#iklerin k!lay
ileikler konusu lise ! in en nemli konusu.
u sebeBle bu konunun zellikle saysal
ren#ilere iyi#e kavratlmas gerekmektedir.
Rmarm bu sunu bu a kaBatr.
Ae)met Qrk