1

Proraun ortogonalnih ramova na dejstvo zemljotresa

Osnovne faze prorauna:
A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema
B. Odreivanje seizmikih sila
C. Odreivanje uticaja u konstrukciji usled seizmikih sila

A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema

Formiranje dinamikog modela konstrukcije za proraun
Za definisano karakteristino optereenje (seizmiko optereenje, horizontalne sile) formira se
to jednostavniji model na osnovu koga se mogu dobiti rezultati zadovoljavajue tanosti.

Pretpostavke prorauna

1. Teina objekta ukljuujui i deo korisnog tereta skoncentrisana je u novou tavanice.
Od kontinualnog problema dobija se diskontinualni sistem, sistem sa diskretno rasporeenim
masama.
2. Statiki model konstrukcije moe se rastaviti na vertikalne elemente - ramove i horizontalne
elemente - tavanice.
Sloen problem se zamenjuje sa vie jednostavnijih.
3. Vertikalni elementi (ramovi i zidovi) imaju krutost samo u svojoj ravni.
Prostorni problem se posmatra kao vie ravanskih.
4. Tavanice su beskonano krute u svojoj ravni, tako da u svojoj ravni mogu biti izloene samo
ravnom kretanju kao krute ploe.
Smanjuje se broj stepeni slobode.
5. Zanemaruje se aksijalna deformacija linijskih elemenata (=0)
Smanjuje se broj stepeni slobode.
6. Zanemaruju se vertikalne oscilacije tavanica.
Svaka tavanica ima tri stepena slobode pomeranja: dve translacije u i v i jednu rotaciju .
Kako je celokupna masa skoncentrisana u nivou tavanica ukupan broj stepeni slobode sistema
je:
N = broj tavanica x 3

7. Pomeranja oslonaca su sinhrona i sinfazna i postoji samo horizontalno ubrzanje.

8. Materijal se ponaa idealno linearno elastino.


Postupci za odreivanje krutosti ramova

Inverzijom matrice fleksibilnosti.
Dodavanjem vertikalnih oslonaca u nivou tavanica, a zatim zadavanjem jedininog pomeranja
oslonaca.
Primenom jednaina pribline metode deformacija, zadavanjem za parametre pomeranja
jedinino pomeranje u nivou tavanica.


2
B. Odreivanje seizmikih sila prema pravilniku

Pravilnik o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima


I Opte odredbe

Pravilnikom se propisuju tehniki normativi za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima VII, VIII i IX stepena seizminosti po skali MSK-64 (Medvedev-Sponheuer-Karnik).
Uslovi za izgradnju objekata visoke gradnje u seizmikim podrujima X stepena utvruju se na
osnovu posebnih istraivanja, kao to se to zahteva za lokacije objekata van kategorije.
Objekti visokogradnje u seizmikim podrujima projektuju se tako da zemljotresi najjaeg
intenziteta mogu prouzrokovati oteenja nosivih konstrukcija, ali ne sme doi do ruenja tih
objekata.


II Kategorizacija objekata visokogradnje


Kategorija
objekta

Vrsta objekta
Koeficijent
kategorije
objekta K
o

Van
kategorije
Objekti visokogradnje u sklopu nuklearnih elektrana; objekti za
skladitenje toksinih i eksplozivnih materijala zapremine preko 10000 m
3
;
objekti za proizvodnju eksplozivnih materijala, energetski objekti snage
preko 40 MW; industrijski dimnjaci za objekte van kategorije; znaajniji
objekti veza i telekomunikacija, zgrade sa vie od 25 spratova; objekti
visokogradnje od ije ispravnosti zavisi funkcionisanje drugih tehniko-
tehnolokih sistema, a iji poremeaji mogu izazvati katastrofalne
posledice; objekti ije ruenje moe uzrokovati katastrofalne posledice za
okolinu, odnosno naneti velike materijalne tete iroj drutvenoj zajednici.




I kategorija
Zgrade sa prostorijama predvienim za vee skupove ljudi (bioskopske
dvorane, pozorita, fiskulturne, izlobene i sline dvorane); fakulteti;
kole; zdravstveni objekti; zgrade vatrogasne slube; objekti veze koji
nisu uvrteni u prethodnu kategoriju (PTT, RTV i drugi); industrijske
zgrade sa skupocenom opremom; svi energetski objekti instalisane snage
do 40 MW; zgrade koje sadre predmete izuzetne kulturne i umetnike
vrednosti i druge zgrade u kojima se vre aktivnosti od posebnog interesa
za drutveno-politike zajednice.



1.5
II
kategorija
Stambene zgrade; hoteli; restorani; javne zgrade koje nisu svrstane u
prvu kategoriju; industrijske zgrade koje nisu svrstane u prvu kategoriju.
1.0
III
kategorija
Pomono-proizvodne zgrade; agrotehniki objekti.
0.75
IV
kategorija
Privremeni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi ljudski ivot.



Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se prilikom
projektovanja na optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom K
o
= 1.0.
Objekti visokogradnje IV kategorije ne raunaju se na dejstvo seizmikih sila.



3
III Seizminost i seizmiki parametri

Seizmika opasnost u pojedinim seizmikim podrujima ocenjuje se prema seizmolokim kartama
SFRJ. Za projektovanje objekata visokogradnje svrstanih u II i III kategoriju koristi se seizmoloka
karta SFRJ izraena za povratni period zemljotresa od 500 godina.

Seizmika opasnost i potrebni parametri za projektovanje objekata visokogradnje mogu se utvrditi
i dodatnim istraivanjima u okviru detaljne seizmike rejonizacije i seizmike mikrorejonizacije.

Za projektovanje objekata svrstanih u I kategoriju, mora se prethodno definisati koeficijent
seizmikog intenziteta i drugi parametri, posebnim istraivanjima seizmikom mikrorejonizacijom
graevinskih povrina.

Za projektovanje objekata visokogradnje van kategorije, potrebno je prethodno izvriti detaljno
prouavanje seizminosti lokacija namenjenih za izgradnju objekata, sa odreivanjem projektnog i
maksimalnog zemljotresa na osnovu istraivanja seizmikog rizika.


IV Lokalni uslovi tla

Uticaj lokalnih uslova tla uzima se u obzir prilikom odreivanja seizmikih uticaja na konstrukcije
objekata visokogradnje II i III kategorije, pomou koeficijenata dinaminosti, zavisno od
kategorije tla na kome objekte treba graditi. Kategorija tla odreuje se prema kategorizaciji u
tabeli, na osnovu geotehnikih ispitivanja lokacije, inenjersko-geolokih i hidrogeolokih
podataka, geofizikih i drugih istraivanja tla.

Kategorije tla Karakteristini profil tla
I
Stenovita i polustenovita tla (kristalaste stene, kriljci, karbonatne stene, krenjak, laporac,
dobro cementirani konglomerati i slino). Dobro zbijena i tvrda tla debljine manje od 60 m,
od stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline iznad vrste geoloke formacije.
II
Zbijena i polutvrda tla, kao i dobro zbijena i tvrda tla debljine vee od 60 m, od stabilnih
naslaga ljunka, peska i tvrde gline preko vrste geoloke formacije.

III
Malo zbijena i meka tla debljine vee od 10 m, od rastresitog ljunka, srednje zbijenog
peska i teko gnjeive gline, sa slojevima ili bez slojeva peska ili drugih nekoherentnih
materijala tla.
Lokacije objekata visokogradnje I i II kategorije na kojima uslovi tla nisu dovoljno poznati mogu
se svrstati u II kategoriju tla.

V Metode prorauna, doputeni naponi i pomeranja

Analiza nosive konstrukcije objekata vri se po teoriji graninih stanja ili po teoriji elastinosti.

Ako se proraun vri po teoriji elastinosti, doputeni naponi mogu se poveati za 50%, pri emu
se ne sme prei granica razvlaenja. Kod metala bez izrazite granice razvlaenja doputeni napon
ne sme prei 80% vrstoe materijala.

Dozvoljeno optereenje na tlo, za najnepovoljniju kombinaciju seizmikih i ostalih uticaja,
odreuju se tako da koeficijent sigurnosti na pojavu loma u tlu iznosi 1.5.

4
Ako se proraun nosive konstrukcije vri po metodi graninih stanja, primenjuju se sledei
koeficijenti sigurnosti:
- za armirani i prednapregnuti beton 1.30,
- za eline konstrukcije 1.15,
- za zidane konstrukcije 1.50.

Maksimalni horizontalni ugib objekta za propisana seizmika optereenja, odreen po teoriji
elastinosti, iznosi:
f
H
max
=
600
,

gde je H visina objekta, ne uzimajui u obzir uticaj tla. Pri odreivanju najveih ugiba, uticaj tla
se posebno odreuje ako je to neophodno.
Kod industrijskih i drugih specijalnih objekata mogu se dopustiti i vei ugibi, ako se dokae
stabilnost objekta.


VI Proraun seizmikih sila

1. Osnove prorauna

Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje horizontalnih seizmikih sila,
najmanje u dve meusobno ortogonalne ravni.

Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju: konzolne konstrukcije i druge
konstrukcije kod kojih uticaj vertikalnih seizmikih sila moe da bude merodavan.

Ukupna teina objekta G odreuje se kao suma stalnog optereenja, verovatno korisnog
optereenja i optereenja snegom.

Verovatno korisno optereenje uzima se u visini od 50% optereenja odreenog propisima za
optereenja. Ako je korisno optereenje znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.),
seizmike sile odreuju se za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, odnosno minimalnog stvarnog
optereenja.

Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u obzir kod seizmikih prorauna.

Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.

Seizmiki proraun konstrukcije provodi se primenom: metode ekvivalentnog statikog
optereenja ili metode dinamike analize.


2. Metoda ekvivalentnog statikog optereenja


Ukupna horizontalna seizmika sila S odreuje se prema obrascu:
S = K G
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac,
G - ukupna teina objekta i opreme prema.

Ukupni seizmiki koeficijent K proraunava se prema obrascu:
5
K = K
o
K
s
K
d
K
p


gde je:
K
o
- koeficijent kategorije objekta,
K
s
- koeficijent seizmikog intenziteta,
K
d
- koeficijent dinaminosti,
K
p
- koeficijent duktiliteta i priguenja.

Minimalna vrednost ukupnog seizmikog koeficijenta K ne sme biti manja od 0.02.

Veliina koeficijenta seizmikog intenziteta K
s
iznosi:

Stepen MSK K
s

VII 0.025
VIII 0.050
IX 0.100


Koeficijent dinaminosti K
d
odreuje se prema tabeli broj 2 ili prema dijagramu, zavisno od
kategorije tla:

Kategorija tla Koeficijent
Granine vrednosti
koeficijenta K
d

I
K
T
d
=
050 .

1.0 > K
d
> 0.33
II
K
T
d
=
070 .

1.0 > K
d
> 0.47
III
K
T
d
=
090 .

1.0 > K
d
> 0.60


K
d
T[s]
0.33
0
0.47
0.60
1.00
0.5 0.7 0.9 1.5 2.0
I I I kategorija
I I kategorija
I kategorija





6
Koeficijent duktiliteta i priguenja K
p


Vrsta objekta
Koeficijent
duktiliteta i
priguenja K
p

za sve savremene konstrukcije od armiranog betona, sve eline konstrucije,
sve savremene drvene konstrukcije
1.0
za konstrukcije od armiranih zidova i elinih konstrukcija sa dijagonalama 1.3
za zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima od armiranog betona:
vrlo visoke i vitke konstrukcije sa malim priguenjem, kao to su visoki
industrijski dimnjaci, antene, vodotornjevi i druge konstrukcije sa osnovnim
periodom oscilovanja T 2.0 s
1.6
Za konstrukcije sa fleksibilnim prizemljem ili spratom, odnosno naglom
promenom krutosti, kao i konstrukcije od obinih zidova
2.0

Raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se:
1) metodom dinamike graevinskih konstrukcija,
2) priblinim obrascima.

Za objekte do pet spratova raspored seizmikih sila vri se prema priblinom obrascu:
S S
G H
G H
i
i i
i i
i
n
=
=

1
,

gde je:
S
i
- seizmika horizontalna sila u i-tom spratu,
G
i
- teina i-tog sprata,
H
i
- visina i-tog sprata od ruba temelja.

Za ostale objekte, osim za objekte za koje je obavezan proraun metodom dinamike analize,
raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se tako to se 85% S raspodeli prema
obrascu, a ostatak od 15% S kao koncentrisana sila na vrhu objekta visokogradnje.

Ukupna vertikalna seizmika sila S odreuje se prema izrazu:
S = K
v
G
gde je:
K
v
- ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac,
G - ukupna teina objekta.

Ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac proraunava se prema obrascu:
K
v
= 0.7 K = 0.7 K
o
K
s
K
d
K
p

gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac.
Za odreivanje koeficijenta K koristi se period oscilovanja uzima period oscilovanja za
vertikalni pravac posmatrane konstrukcije ili elementa konstrukcije.



7
3. Metoda dinamike analize

Dinamika analiza izvodi se sa ciljem da se utvrdi ponaanje konstrukcije objekta u elastinom i
neelastinom podruju rada za vremenske istorije ubrzanja tla oekivanih zemljotresa na lokaciji
objekta. Tom analizom utvruje se stanje napona i deformacije konstrukcije za kriterijume
projektnog i maksimalno oekivanog zemljotresa i utvruje prihvatljivi stepen oteenja koji moe
nastati na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima objekta, prilikom maksimalno
oekivanog zemljotresa.
Seizmiki proraun metodom dinamike analize obavezan je za sledee objekte visokogradnje:
1) za sve objekte van kategorije,
2) za prototip industrijski proizvedenih objekata u veim serijama (osim za objekte od drveta).


Ukupna horizontalna seizmika sila S dobijena ovom analizom ne sme biti manja od 75% od
iznosa sile koja se dobija proraunom po metodi ekvivalentnog statikog optereenja, niti manja
od 0.02 G.



Metoda direktne dinamike analize
Sastoji se u reavanju diferencijalne jednaine prinudnih oscilacija.
Metod ekvivalentnog statikog optereenja
Zasniva se na spektralnoj analizi. Korienjem odgovarajue spektralne krive odreuje se
zamenjujue statiko horizontalno optereenje koje deluje u nivou svake tavanice i koje odraava
dinamike karakteristike objekta i tla.
Amplifikacija maksimalnog ubrzanja tla
Predstavlja kolinik maksimalnog ubrzanja mase sistema sa maksimalnim ubrzanjem tla.
(Normirani spektar apsolutnog ubrzanja za datu funkciju ubrzanja tla.)
Povratni period zemljotresa
Povratni period zemljotresa je proseno vreme izmeu dva zemljotresnog dogaaja zadate (ili
vee) magnitude.
Zemljotresna opasnost
Izraava se kao verovatnoa pojave zemljotresa odreene jaine na odreenom podruju u
odreenom vremenu.