You are on page 1of 77

1

yHkESdyfjcif;
tkyfa& (500)
Zefe0g&D / 2007 ckESpf

pDpOfxkwfa0ol
acwfydifpmaywkduf
Khitpyaing Publishing House
P.O. Box 115, Raminthra P.O.
Bangkhen, Bangkok
Thailand 10220
kp2004@ksc.th.com

uGeyf sLwmpmpD
acwfydif

rsufESmzHk;tjyiftqif
ukdrsKd;
2

ed'gef;
(u)
opfwyifaumif; iSufwaomif;em; qkdaom qkdkd;pum;
ukd jrefrmEkdifiH jynfolrsm; r]umc% ajymqkdoHk;E+ef;avh&Sd
]uygonf? tvGeftm;aumif;vSaom Oyrmpum; wck
vnf; jzpfygonf? trSefwu,fyif opfwyifaumif;v#if
iSufoaomif;ru ckdem;Ekdifavmufaom t&dyftm0go
toku
d t
f rHwu
Udk dk ay;tyfEidk pf rG ;f &Syd gonf? xko
d aUdk om t&dyf
tm0goaumif;vSonfh opfyif}uD;rsm; vlo
U rkid ;f wGif txif
t&Sm; &SdcJhzl;ygonf? zavm&ifhpf Ekdufwifa*;vf (Florance
Nightingale) / a'gufwmaemfrefAufoe
G ;f ESifh rmomx&DZmwkUd
rSm urBmausmfatmif vlom;tusKd; o,fy;dk aqmif&u
G Ef idk cf hJ
]uaom t&dyfaumif;aom opfyif}uD;rsm;yifjzpfygonf?
olwu
dkU JhokdU t&dyfaumif;aom tjcm;opfyif rsm;vnf;&SdcJhyg
onf?
(c)
a'gufwmpifoD,marmifonfvnf; t&dyfaumif;aom
opfyifwyifjzpfygonf?

(*)
jyif;xeftm;aumif;aom avrkew
f idk ;f }uD;rsm;yifv#if t&dyf
tm0goaumif;aom opfyif}uD;rsm;ukd vJydusoGm;atmif
wkdufcwf&ef cufcJvSygonf?
(C)
okdU&mwGif tvGefUtvGef tm;aumif;aom zsufqD;EkdifpGrf;
}uD;rm;aom avjyif;rkefwkdif;rsm;rSmrl xdkokdaU om t&dyftm
0goaumif;onfh opfyif}uD;rsm;ukdyif tykdif;ydkif; usKd;jywf
atmif jrpfvefydvJoGm;atmif wkdufcwfypfEdkifpGrf; &Sdwwf
]uygonf? opfuidk ;f }uD;i,frsm; wajzmif;ajzmif; usKd;jywf
_yD; aemufqHk; tjrpfu|wfxGufydvJoGm;onftxd pGrf;tm;
jyif;xefwwf]uygonf?
okdU&mwGif
(i)
a'gufwmpifoD,marmif[k trnfwGifaom xkdt&dyftm0g
oaumif;onfh opfwyifrSm awmifwef;}uD;rsm;/ awmtkyf
}uD;rsm;ESihf bk&m;ocif. arwWmw&m; tumtuG,fay;
r+atmufwGif xD;xD;rm;rm; &yfwnfaeqJjzpfygonf? rnf
okdUaom ta]umif;a]umihf vma&mufem;cdk]uonfjzpfap
em;cdkvmaom iSuftaygif;tm; em;ckdp&mt&dyftm0goESihf
tpm;tpmay;tyfaeqJyifjzpfygonf?
4

(p)
t&dyftm0goaumif;aom iSuftaxmiftaomif;em;cdkEkdif
aom opfyif}uD;rsm; TurBmajray:wGif umvt"GefU&Snf
wnfaeEkdifygapownf;
pkd;aevif;

a'gufwmpifo,
D marmif
okdUr[kwf

t&dyfaumif;aomopfwyif
pkd;aevif;

rxl;jcm;aom xl;jcm;onfh uav;. b0tp


olrukd tz ref;_idr;f armif trd erfv
h ]S unfwu
Udk 1959 ck ESpf
'DZifbm (6) &ufaeUrSm &efukefwkdif; tif;pdefrdYe,f tif;pdef
aq;krH mS arG;zGm;cJyh gw,f?

rdbwkt
d a=umif;
olr&JU rdbawGjzpfwJh ref;_idrf;armifeJU erfhvS]unfwkdU
ESpfa,mufpvHk;[m {&m0wDwkdif; ykodrfckdif usKHaysmfrdY
e,fZmwdjzpfygw,f? ref;_idrf;armif[m tdrfaxmifruscif
tcsdefu {&m0wDwkdif;twGif;rSm u&iftrsKd;om; tpnf;
tkH; (KNU) OD;aqmifr+eJU tpkd;&ukd qefUusifawmfvSefaewJh
(KNDO) tzJYG &UJ v+y&
f mS ;wku
d cf u
dk rf a+ wGrmS yg0if_yD; u&iftrsKd;
om;vGwfajrmufa&;wm0efukd xrf;aqmifcJholjzpfygw,f?
'gayr,fh erfhvS]unfeJU tdrfaxmify_yD;wJhtcsdefrSmawmh
tpk;d &u zGiv
fh pS x
f m;wJh vufaxmufuse;f rma&;r;oifwef;
ukd wufa&mufcyhJ gw,f? ref;_idr;f armif oifwef;wufaewJh
tcsdefrSm eef;vS]unfu pifoD,marmifuav;ukd arG;zGm;
cJw
h mjzpfygw,f?
'gayr,fh wu,fawmh ref;_idrf;armif[m v,f{ut
8

a'gufwmpifoD,marmif.rdbESpfyg;? ref;_idrf;armif/ erfhvS]unf

awmfrsm;rsm;ukd ykid q
f idk cf w
hJ hJ awmolawmifom; v,form;
rdbawGu arG;zGm;cJ_h yD; us,fajymwJh ajr,mpku
d cf if;ysKd;cif;
awG]um;rSm }uD;jyif;vmcJo
h jl zpfwt
hJ wGuf pku
d yf sKd;a&;buf
rSm tm;oefcJhygw,f? tvkyfukdvnf; wpkdufrwfrwfvkyf
udkifaewwf_yD; pum;enf;ol wa,mufvnf;jzpfygw,f?
erfhvS]unf[mvnf; olr&JU cifyGef;onfvkdyJ awmol
awmifom; v,form;rdbawGu arG;zGm;vmcJhwmygyJ?
olruawmh pkdufysKd;a&;xuf arG;jrLa&;udk ykd_yD;xufoef
pdwf0ifpm;cJhygw,f? olr&JUrdcifjzpfol[m olrukdarG;zGm;
t_yD;rSmyJ aoG;oGefuG,fvGefoGm;cJhwJhtwGuf rdcifarwWm
&dyfeJUuif;a0;}uD;jyif;vmcJh&&Smygw,f? tJ'DtcsdefrSm jynf
wGif;ppfa]umihf wkdufyJGawGuvnf; tjyif;txefjzpfae/
zcifjzpfoluvnf; tem;rSmr&Sd jzpfcJh&awmh erfhvS]unf&JU
b0[m txD;wnf; oD;oD;oefUoefU aexkdif}uD;jyif;cJh&
ovkd wckckrsm;jzpfavrvm;qkdwJh ylyefr+rsKd;vnf; pdwfxJ
rSm &Sdaewwfygw,f? tJ'DpdwfcHpm;r+[m olr rdcif
wa,mufjzpfvmwJhtcsdeftxd tpOfwpkduf&SdaecJhygw,f?
aemuf 1962 ckESpf aemufykdif;up_yD; ppftm%m&Siftquf
qufatmufrSm aexdkifcJh&vkdU tJ'Dylyifa]umihfusr+rsKd;ukd
cHpm;aecJh&wmygyJ? wcg om;i,fjzpfwJh ausmfjrwf_idrf;u
wuokdvfpmay;pm,loifwef;wufae&if; olwkdU oli,f
csif;wpk uAsmpmtkyfav;wtkyf xkwfa0vdkufwJhudpPeJU
ywfouf_yD; zrf;qD;axmif'%ftjypfay;cHc&hJ _yD;csderf mS awmh
erfhvS]unfwa,mufrSm tcsdefa&muf_yDqkdwmeJU qkdifu,f
oH um;oH]um;wkdif; xdwfvefUpkd;&drfaewwfygawmhw,f?
10

tJ'w
D ckcrk sm;jzpfvmavrvm;qkw
d hJ pd;k &drx
f w
d v
f efpU w
d [
f m
olrukd 1987 ckEpS f uG,v
f eG cf sed t
f xd zdp;D ESyd pf ufomG ;cJw
h ,fvUdk
qk&d ygvdrrhf ,f?

nDtpfuadk rmifErS
a'gufwmpifoD,marmifwkdUrSm nDtpfudkarmifES r (7)
a,muf&Sdygw,f? t}uD;av;a,mufu rdef;uav;awG
jzpf]u_yD; ti,foHk;a,mufu a,musfm;av;awGjzpf]uyg
w,f? a'gufwmpifoD,marmifuawmh ref;_idrf;armifeJU
erfhvS]unfwkdU&JU wwd,orD;jzpfygw,f? trSefwu,f
uawmh ref;_idrf;armifeJU erfhvS]unfwkdUrSm om;orD;&Spf
a,muf arG;zGm;cJhwmyg? 'gayr,fh olw&dkU o
JU m;OD;a,musfm;
av;[m arG;_yD;prSmyJ csufud;jzwfwJh 0g;ESD;pu roefUpif

11

wJhtwGuf ykd;0if_yD;aoqHk;cJh&&Smygw,f? 'ga]umihfvnf;


pifoD,marmifwkdU armifESpfawGukd ta&twGuftm;jzihf
ckESpfa,mufvkdUajymcJh&wmjzpfygw,f? trnfemr tae
eJu
U awmh }uD;pOfi,fvu
dk af zmfjy&&if eefv
U m;&Sm/ eefzU ef;CS/D
pifo,
D marmif/ eef&U mS xl;a0:/ pvHrUk /H a'gufwm&S;D +/d pap;rH
wkdUygyJ? a'gufwmpifoD,marmifwkdU nDtpfukdarmifES r
awG[m wa,mufeJUwa,muf wESpf}uD;wESpfi,fawG
jzpf]uwJhtwGuf t}uD;u ti,fukdxdef;a]umif; ypkay;
&if; t&G,fa&mufvm]uwmjzpfygw,f? 'ga]umihfvnf;
armifES rwawG wa,mufew
JU a,muf tjyeftvSef &if;ESD;
cspfcifr+&Sd]uovkd av;pm;or+vnf;&SdcJh]uw,fvdkU qkd&rSm
ygyJ?

a'gufwmpifo,
D marmif. uav;b0
olrukd olr&JUzcifjzpfol ref;_idrf;armif vufaxmuf
usef;rma&;r;oifwef;wufaewJhtcsdefrSm rdcifjzpfol erfh
vS]unfu tif;pdefaq;kHrSm arG;zGm;cJhwmjzpfygw,f? olr
arG;zGm;_yD; odyfr]umcifrSmyJ zcifjzpfol ref;_idrf;armif[m
vufaxmufusef;rma&;r;tjzpf olwm0efuswJh a&eH
acsmif;rdYukd ajymif;&wJhtwGuf olr[m rdbawGeJUtwl
a&eHacsmif;udk ygoGm;cJhygw,f? aemufw}udrf olr zcif
ajymif;a&$Ywm0efxrf;aqmifcw
hJ ahJ e&muawmh o&ufrdYyg?
'gayr,fh tJ'DtcsdefrSm olru odyfi,fao;awmh tmkHxJ
rSm pJGpJGxifxif bmrS rusefcJhygbl;? zcifref;_idrf;armif armf
vrdifukd ajymif;&wJhtcsdefa&mufrS tJ'DtcsdefrSm touf
oHk;av;ESpforD;t&G,f a&mufae_yDjzpfwJh olr[m b0
12

pwifcJhw,fvdkU ajym&ygvdrfhr,f? ausmif;ae&r,fht&G,f


a&mufvmwJhtcgrSm olr[m armfvrdif txu (4) rSm
oli,fwef; p_yD;wufcJhygw,f? zcifu aus;vufusef;rm
a&;r;qkdawmh oHk;av;v w}udrfavmuf olwm0efuswJh
aus;&GmawGudk qif;_yD; usef;rma&;apmifah &Smuf ukor+awG
vkyfay;&_yD; wcgc&D;xGuf&if wvavmuf]umwwfawmh
olrwkdU armifES rawGukd tdrfrSmyJ t_rJ&SdaewwfwJh rdcifu
]unhf a+ pmihaf &Smufygw,f? nDtpfuakd rmifESrrsm;wJh rdom;
pkjzpfwt
hJ wkid ;f }uD;wJo
h u
l ti,fawGudk ulnx
D ed ;f ausmif;
ay;&if;yJ }uD;jyif;vmcJh]uygw,f? tpydkif;rSmawmh olrwkdU
rdom;pk[m tdrfiSm;_yD; aexdkifcJh]u&_yD; tdrfiSm;wkdU&JU xHk;pH
twkdif; r]umr]umvnf; tdrfajymif;cJh]u&ygw,f? tJ'D
tcsed rf mS om;orD;awGvnf;rsm;/ t&G,v
f nf;a&mufvm]u
wJt
h wGuf ref;_idr;f armifeUJ erfv
h ]S unfw[
Udk m armfvrdirf mS yJ
tajccsaexkdifzkdU qHk;jzwfvkduf]uygw,f? olr ckESpfwef;
&Spfwef;avmufa&mufwJhtcsdefrSmawmh rqv tpkd;&u
jynfolykdifodrf;xm;wJh ausmif;eJU omoem ajrae&mtpm;
v,fajruGujf yefcsay;wJt
h wGuf ref;_ird ;f armif[m v,fajr
xJrSm tdrf,mwae&mpm&&SdcJhygw,f? tJ'Dtdrf,m tuGuf
uav;rSm ref;_idrf;armifu olUrdom;pktwGuf tdrfuav;
wvHk; aqmufay;cJhygw,f? opfwkdif/ ysOfcif;/ usLx&Hum
tifzufrkd; tdrfuav;ayr,fh tdyfcef;ESpfcef;/ {nhfcef;/
rD;zkcd ef;awGeUJ oyfoyf&yf&yfuav; aqmufxm;wJh tdraf v;
wvH;k yg? olrwdUk nDtpfrav;a,muftwGuf tdycf ef;wcef;
&ayr,fh rdom;pk pk&yfjzpfwhJ tdraf &S{> nfch ef;rSmyJ pum;ajym
13

]u pmzwf]u&if;eJU nDtpfrawG OD;wJo


h u
l ae&m,l tdyaf vh
&Sd]uw,f?
olr[m olr&Jt
U pfr nDrawGeJt
U wlwl ausmif;tm;&uf
awGrmS tazh&UJ pku
d cf if;ysKd;cif;av;awGrmS rdcif&UJ arG;jrLa&;
udpPawGrSm ulnDaqmif&Gufay;avh&SdcJhygw,f? wcgw&H
rSmawmh olr[m zcifusef;rma&;apmifha&Smufr+ay;wJh c&D;
rSm zcifeJUtwl vdkufyg_yD; olrwwfEkdifwJh tultnDawG
vkyfukdifaqmif&Gufay;cJhwmrsKd;vnf; &Sdygw,f? uav;o
bm0twkdif; aqmhupm;]uwJhtcg trsm;tm;jzihf Armu
av;awG upm;avh&SdwJh zefckef/ xkyfqD;wkd; pwJhupm;enf;
awGukdyJ upm;avh&SdcJhygw,f? tm;upm;wckckukd pl;pl;
pkdufpkduf upm;wmrsKd;awmh r&SdcJhygbl;? 'gayr,hf tm;u
pm;enf;awGxJrSm olru bwfpfuufabmupm;enf;ukd
ESpfoufoabmuscJhygw,f?
trsm;tm;jzifhawmh olrwkn
dU DtpfrawG[m tdrf&t
JU "du
tvkyfjzpfwJh a&cyfoGm;&if;yJ upm;cJh]uwmrsm;ygw,f?
ausmif;qif;vdkU tdrfa&mufwmeJU a&yHk;qJG_yD; tdrfuae 15
rdepf rdepf 20 avmuf av#muf&wJh a&wGif;}uD;qDukd oGm;
]u&ygw,f? wrdom;pkvHk; oHk;zkdUa&ukd cyf&wmjzpfwJh
twGuf a&cyfcsdef[m wem&D ESpfem&Davmuf]umwwf
ygw,f? olwv
Udk ydk J a&vmcyfwo
hJ al wGrsm;ae&ifvnf; uk,
d fh
a&qJzG Ukd tvSnu
fh dk apmih]f u&ao;wmrkUd apmih&f if;yJ upm;cJh
]uwmygyJ?
ylyifwwfwJh rdcif&JU ypkapmifha&Smufr+atmufrSm }uD;jyif;
vmcJh]uwJhtwkdif; a0;a0;vHvHoGm;wmrsKd; wjcm;vlpk&m
14

rSm oGm;upm;wmrsKd;awG r&SdcJh]uygbl;? kyf&SifoGm;]unfh


]uwJhtcgrsKd;rSmvnf; zcifjzpfol ref;_idrf;armifeyJU J oGm;]u
&ygw,f?

oli,fcsi;f taygif;toif;
tpOfwpkduf pJGpJG_rJ_rJwJG_yD; tcspfqHk;oli,fcsif;&,fvdkU
olrb0rSmr&Scd yhJ gbl;?twef;wwef;_y;D wwef;wufvm&if;
eD;pyfwJh tkyfpkeJU cifrifoGm;wmrsKd;&Sdayr,fh aemufwwef;
wufawmhvnf; aemufeD;pyfvmwJh tkyfpkeJU cifrifoGm;_yD;
wJGcJhwmygyJ? taeeD;pyfw,fqkdwmuawmh pkdufoabm
csif;wlvkdU eD;pyfaygif;oif;cJhrdwmukd ajymwmyg? txuf
wef;atmif_yD;wJhtcsdefrSm armfvrdifa'oaumvdyfrSm ESpf
ESpfwufcJh&_yD; &efukefaq;wuokdvfukd wufa&mufcJhwJh
tcgrSmvnf; &efukefxJuae_yD;wufwJh aeUausmif;om;

15

tkyfpkeJU e,fuvm_yD;wufwJh taqmifausmif;om;tkyfpk


&,fvkdU&SdaewJhtwGuf olUtkyfpkeJUol oD;oD;oefUoefUjzpfaecJh
ygw,f? aq;ausmif;om;ausmif;olawGtaeeJU uGif;qif;
&wJhtcsdefawGrSmawmh tkyfpkcsif;aygif;pnf;oGm;wmrsKd; &SdcJh
ygw,f? tJ'Dtcsdefu taygif;toif;oli,fcsif;awGukd
wcgwavowd&wwfwmrsK;d &Sad yr,fh oil ,fcsi;f wa,muf
a,muftay:rSm xl;xl;jcm;jcm; wrf;wvGrf;qGwfwmrsKd;/
awGYcsifwmrsKd;awmh olrrSmr&SdcJhygbl;?

aq;ausmif;olb0tawGtuHcHpm;r_
armfvrdif a'oaumvdyfrSm 'kwd,ESpfwuft_yD; tJ'D
tcsdefu pepft& q,fwef;&rSwfeJU a'oaumvdyfESpfESpf
&rSwf aygif;_yD; ysrf;r#trSwf owfrSwfcsuft& olr aq;
wuokdvf 0ifa&mufcGihf&&SdcJhygw,f? aq;wuodkvf ukd
pwifwufa&mufcJhwJhESpfuawmh 1980 ckESpfjzpf_yD; 2nd MB
u pwufcJh&ygw,f?tJ'Dtcsdefue,fuwuodkvfvm
wufwJh ausmif;om;ausmif;olawGukd taqmifaecGifhay;
aeao;wJhtcsdefjzpfvdkU olr oDwmaqmifrSm aecGihf&cJhyg
w,f? tJ'Dtaqmifaeausmif;olb0rSmvnf; taqmif
pnf;urf;t& wESpw
f cg tcef;ajymif;]u&wJt
h wGuf tcef;
azmftjzpf owfowfrw
S rf w
S f wJo
G mG ;cJrh w
d hJ oli,fcsi;f qkw
d m
rsKd;r&SdcJhygbl;? rSwfrSwf&& aecJh&wJhtcsdefrSm odyf_yD; ouf
awmiho
f ufom r&Scd w
hJ mygbJ? reufr;kd vif;wJt
h cg a&csK;d cef;
rSm a&r&wmrsK;d / ajrmufOuvmaq;ausmif;rSm oGm;wuf&
wJhtcsdefrSm naepmoifcsdeft_yD; taqmifjyefzkdU blwmkH
16

tcsed rf D tajy;tv$m;oGm;wmrsK;d / &xm;rrDvu


dk w
f mrsK;d awG
r]umc%qko
d vkd uHawGYc&hJ wJh twGuaf yghav? aemuf olr
aq;ausmif;wufwt
hJ csed [
f m jrefrmjynf}uD; wpxufwp
ysupf ;D ,k,
d iG ;f pyaewJh tcsed jf zpfygw,f? twef;awG a&$Yay;
&wm/ zsufay;&wmrsKd;awG r]umc%jzpfaecJhyg_yD?
wuov
dk ef ,fajrtoD;oD;rSmvnf; tpk;d &&JY tusiyhf sujf ym;
jcpm;avmufukdufr+awG/ rw&m;r+awGta]umif; wD;wkd;
ajymqkrd a+ wG rsm;vmovkd tajymif;tvJwckcu
k dk awmifw
h
ajymqkrd a+ wG &Sv
d mcJyh g_y?D olrwkUd ausmif;om;ausmif;olawG
taeeJU bmjzpfvkdU 'Dvkd jzpfae&wmvJ qkdwJh ar;cGef;ukd
ar;wwfvmcJyh gw,f?
pifoD,marmifuawmh EkdifiHa&;ukd odyfpdwf0ifwpm;
r&SdcJhwm trSefygyJ? olru rdef;uav;oli,fcsif;awGeJU
opfyif&dyfaumif;aumif;atmufrSm twif;ajym&wm/
tpk;d &&JU jcpm;avmufuu
dk rf a+ wG ajym&wmukd twef;wuf
wmxuf yk_d yD; pdw0f ifpm;cJyh gw,f? odyyf sif;vm&if ausmif;
uvpf_yD; kyf&Sif]unhfwmrsKd;awG vkyfwwfygw,f?
twef;wufjzpfwJhtcsdefawGrSmvnf; q&mawG a&Su
> oif
]um;ykdUcs&if; oifykef;ay:rSm a&;jyoGm;wmawGukd vkduful;
&iful; rul;wJhtcgrsKd;qkd&ifvnf; tdyfidkufaewwfcJhol
jzpfygw,f?
oif]um;ykdUcswJh q&m q&mrawGtaeeJUawmh olru
tm;vHk;avmufeD;yg;ukd oabmus ESpfoufcJhygw,f?
0g&ifhq&m/ q&mr}uD;awG&JU tawGYtuHeJU,SOfwJh oif
]um;ykdUcsr+awGukd ESpfoufcJhovkd i,f&G,fol q&m q&mr
17

awG&JU wdusaocsmwJh tcsuftvufftukd;tum;eJU oif


]um;r+awGay:rSmvnf; ESpfoufoabmuscJhwmygyJ?
aq;ausmif;olb0rSm ynmoifaepOfumvtwGif;
wywfwcg ESpfywfwcgqkdovkd &efukefrdYxJ oGm;_yD; vnf
ywfcJhwmrsKd; vkyfcJhayr,fh vnfywfoGm;vmzkdU odyfpdwfr
0ifpm;cJhygbl;? &uf&Snfausmif;ydwfwJhtcgrsKd;rSmawmh olr
wcgrS ra&mufcJhbl;wJh jrpf}uD;em;/ ysOf;rem; pwJh rdYrsKd;
awG/ jrpf0u|ef;ay:u ajrmif;jrvkd rdYrsKd;awGukd oli,fcsif;
awGeJU vkdufoGm;cJhwmrsKd;awG &SdcJhygw,f?
olr aemufqkH;ESpf aq;ausmif;ol jzpfvmwJhtcsdefrSm
awmh olrwkUd oli,fcsif;awG]um;rSm wa,mufew
UJ a,muf
cJGcGm&awmhr,fqkdwJhcHpm;r+eJU 0rf;enf;pdwfraumif;jzpf]u
ovkd tvkyfoifq&m0efumv _yD;oGm;]u&if bmvkyf]u
rvJ/ tpkd;&tvkyf0ifvkyfrvm;/ or0g,raq;cef;xkdif
rvm;? aq;yJa&mif;pm;]u&rvm; ponfjzifh ra&&mvSwhJ
tem*wfrSm bmvkyfr,fqkdwm a&a&&m&m rajymEkdifcJh]u
ygbl;? 'DvkdeyJU J trsm;enf;wl olr aemufqHk;ESpf pmar;yJGukd
ajzqkdatmifjrifcJhygw,f?

ausmif;t+yD; tvkyo
f ifq&m0efb0ESihf
q&m0efb0
aq;ausmif;_yD;vkdU olr tvkyfoifq&m0eftjzpf aq;kH
qif;&wJhtcsdefrSm armfvrdifaq;kH}uD;rSmyJ jyef_yD;qif;cGihf
&cJhygw,f? tJ'Dvkd tvkyfoifq&m0efb0a&mufvmwJh
tcgrSmawmh olr[m q&m0efawG/ olemyawG/ aq;kH0ef
18

xrf;awGeUJ aq;kv
H m_yD;wufa&mufuo
k ]uwJh vlemawG&UJ
wu,fb
h 0ukd yxrqH;k t}udrf odjrifvmcJ&h ygw,f? q&m
0efawGa&m q&mrawGyg pm;0wfaea&; tqifajya&;
twGuf tjyifaq;cef;awGrSm 0ifaiG&atmif&SmzdkU vHk;yef;
ae]u&wJhtwGuf wcsKdUq&m0ef q&mrawG[m aq;kHrSm
awmif tjynfht0tcsdef ray;Ekdif]uwmawG olr awGYcJh&
ygw,f? vlemawG&JU a&m*gukoa&;udpP/ ypkapmifha&Smuf
a&;udpPxuf pD;yGm;a&; tqifajya&;ukdyJ vHk;yef;ae]u&
awmh ukoa&; ypkapmihfa&Smufa&;awGrSm wm0ef csKdU,Gif;
wmrsKd;awG olrawGYjrifcJh&ovdk aq;kHukd rv$Jra&Smifom
vm_yD; wufa&mufuo
k r+,cl ]hJ uwJh vlemawGtaeeJv
U nf;
aq;kHay:a&mufwJhtcsdefrSm vdktyfwJh aq;0g;0,f,lzkdU
aiGa]u;tcuftcJ uHawGY]u&_yD; quf_yD;rukEkdifjzpf]u&
wmawGukdvnf; pdwfraumif;p&mtjzpf olr awGYuHcHpm;
cJh&ygw,f? wcsKdUvlemawG[m aq;kHukdvmzkdU aiGa]u;&Sm
azG pkaqmif;ae&wmeJUyJ ukor+cH,loifhwJh tcsdefxuf
trsm;}uD; aemufus_yD;rS aq;kHukd a&mufvm]u_yD; rao
qHk;oifhbJ aoqHk;]u&wmrsKd;awGukdvnf; olr odjrifcGifh&
cJhygw,f?
tvkyfoifq&m0efb0 _yD;qHk;vkdU q&m0efwa,mufjzpf
vmwJhtcsdefrSm olr[m tpkd;&0efxrf;vufaxmufq&m
0ef&mxl;ae&mukdrav#mufawmhbJolr&JU aqGrsKd;om;csif;
awG aexkdif&m ykodrfrdYukd oGm;a&mufcJhygw,f? ykodrfrdY
rSm olr&JUta':0rf;uJGwa,mufu ywWm; qkdwJh trnfeJU
yk*~vduom;zGm;aq;cef;wck axmifxm;ygw,f? tJ'Daq;
19

cef;rSm vkyfaewJh tpkd;&q&m0efwa,muf e,fajymif;&wJh


tcsdefrSm vpfvyfoGm;wJh q&m0efae&mrSm olrukd 0ifvkyf
ay;zkUd urf;vS r;f ajymqkv
d mwJt
h wGuf olru 0ifa&mufvyk f
ukdifay;cJhygw,f? olr[m tJ'Daq;cef;rSm wESpfcJGavmuf
q&m0efwa,muftjzpf wm0ef,laqmif&Gufay;cJhyg
w,f?
tJ'DtcsdefrSm rqvtpkd;&u aiGpuLwcsKdUukd w&m;
r0ifa]unmcJw
h t
hJ wGuf ausmif;om;v+y&f mS ;r+awGwuov
dk f
toD;oD;rSmay:vmcJh_yD; wkdif;jynfr_idrfroufjzpfvmcJhyg
w,f? tJ'DtcsdefrSmyJ armfvrdifrSmyJ aexkdifusef&pfcJhwJh
olr rdcif&JUusef;rma&;tajctae csKdU,Gif;vmwJhtwGuf
olru u&ifjynfe,f 'grS r[kwf rGefjynfe,fwae&m&m
rSmyJ aq;cef;zGifhzkdU qHk;jzwfcJhygw,f? 1987 rSm olr armf
vrdifukd jyefa&mufcJh_yD; tonf;toefjzpfae_yDjzpfwJh olr
&JU rdcifjzpfo[
l m armfvrdif rdYrmS yJq;kH yg;oGm;cJyh gw,f? rdcif
uG,fvGef_yD;csdefrSmvnf; olr[m wjcm;wae&mukd roGm;
awmhbJ ausmif;aepOfu cifrif&if;ES;D cJw
h hJ oli,fcsif;wOD;&JU
tquftoG,feJY u&ifjynfe,f tdENKaus;&GmrSmyJ ukd,fykdif
aq;cef;av;wck zGi_hf yD; olr&Jb
U 0ukd &yfwnfcyhJ gw,f?
olr ukd,fykdifaq;cef;av;zGihfcJhwJh tdENKaus;&Gm[m
wu,fawmh &Gm}uD;w&Gmjzpfygw,f? vlOD;a& ESpfaomif;
ywf0ef;usifavmuf aexkdifwJh&Gmyg? tdENK&GmrSm u&iftkyf
pk/ rGeftkyfpk/ ytkdU0ftkyfpkqkd_yD; tkyfpkoHk;pk&Sd_yD; u&ifvlrsKd;
tkyfpku trsm;pk v,fvkyf]uygw,f? rGeftkyfpkuawmh
trsm;tm;jzihf xef;wuf/ xef;vsufcsuf/ aygufaygufqkyf
20

vkyf pwmawGvkyf]u_yD; ytkdU0ftkyfpku vlrsm;pku &uf


uef;&uf_yD; toufarG;r+y]uygw,f? 'gayr,hf tkyfpk
oHk;pkpvHk;&JU trsm;pkuawmh vufvkyfvufpm;awGyJjzpfyg
w,f?
vlOD;a&rsm;wJh &Gm}uD;w&GmjzpfwJhtwGuf aq;kHav;
wkHawmh &Sdygw,f? 'gayr,hf q&m0efr&Sdygbl;? olemy
q&mrwa,mufyJ&Sdygw,f?
q&m0efvnf;r&Sd aq;0g;vnf;r&SdwJhtwGuf usef;rm
a&;/ umuG,fa&;/ ukoa&;awGukd bmrS r,fr,f&& aq;
kHtaeeJU vkyfray;EkdifcJhygbl;? aus;&Gmvlxk[m tjyifaq;
cef;uav;awGudkyJ tm;ukd;cJh&wmjzpfygw,f? olrtaeeJU
vnf; aus;vufjynfolvlxk&JU usef;rma&;ukd olr zGifhvSpf
xm;wJhaq;cef;uav;uae wwfEkdifoavmuf apmihf
a&Smufay;cJhygw,f?

8888 vlxk 'Dru


dk a&pDta&;awmfyu
kH mv
a'gufwmpifoD,marmifwa,muf tdENKaus;&GmrSm
olr&JU ukd,fykdifaq;cef;zGifh_yD; b0ukd pwnfptcsdefrSmyJ
1350 jynfhESpf jynfolU'Drkdua&pD ta&;awmfyHk}uD; jzpfay:
vmcJhygw,f? tJ'DtcsdefrSm tdENKaus;&Gmu bm;tH/ armf
vrdif/ &efukef pwJh wuokdvfaumvdyf toD;oD;rSm oGm;
a&muf ynmoif,lae]uwJh ausmif;om;ausmif;olawG
vnf; &Gmukd jyefa&mufae]u_yDjzpfvUdk tdEKN aus;&GmrSmvnf;
'Drkdua&pDa&; awmif;qkdcsDwufqENjywmawG oydwfpcef;
zGifhwmawG &SdvmcJhygw,f?
21

wuodkvfausmif;olb0uae q&m0efjzpfvmwm
r]umvSao;wJh a'gufwmpifoD,marmif[m tJ'Dausmif;
om; ausmif;olawGeJU wJG_yD; oydwfpcef;zGihf 'Drkdua&pDa&;
twGuf wufwufuGuG yg0ifv+yf&Sm;cJhygw,f? 'gayr,fh
vlxk'Drkdua&pD ta&;awmfyHk}uD;ukd vufeufeJU &uf&uf
pufpuf ypfcwfESdrfeif;cJhwJh ppfwyfu 18/ 9/ 88 ckESpfrSm
wkid ;f jynftm%mukd odr;f ,lc_hJ yD; ppftm%m&Sipf epfudk wnf
axmifcJhwJhtwGuf 'Drkdua&pDwkdufyJGukd qufvufqifE$J_yD;
ppftm%m&Sifpepfukd acsr+ef;z,f&Sm;csif]uol ausmif;om;
ausmif;olawGeJU vli,fawG[m e,fpyfa'owkdif;&if;om;
vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;&Sd&mukd tpkvkduf
tyHvkduf xGufcGmcJh]uygw,f? tJ'Dausmif;om;ausmif;ol
vli,fawGeJUtwl a'gufwmpifoD,marmifwa,muf
vnf; e,fpyfa'oukd xGufvmcJhygw,f?

awmfvSefa&;c&D;tp
wu,fawmh a'gufwmpifoD,marmif[m tJ'De,fpyf
a'oc&D; vrf;yef;tajctaeeJU e,fpyfa'ou wkdif;&if;
om; vufeufukdiftiftm;pkawG&JU tajctaeukd bmrS od
rxm;cJhygbl;? 'gayr,hf qHk;jzwfcsufcs_yD;wJhtwkdif; puf
wifbmv (22) &uf eHeuf (4) em&DrSm ajcvsifc&D;xGufzkdU
pDpOfxm;cJhygw,f? tdENK&GmxJu olreJUtwl vkdufygr,hf
vli,fwa,muftdrfrSm (21) &ufaeU n (9) em&Davmuf
uwnf;u oGm;tdyfcJhygw,f? tpDtpOftwkdif; aemuf
waeUeHeuf (4) em&DrSm tdENK&Gmuae_yD; ajcvsifc&D; pwif
22

xGufcGmvmcJh]uygw,f? olrtygt0if wuodkvfausmif;


om;ESpaf ,muf q,fwef;ausmif;om; ESpaf ,mufeUJ tzJYG 0if
(14) a,mufjzpfygw,f?
olrwkdU (14) a,muf[m trsm;tm;jzifh nbufawGrSm
om c&D;oGm;cJ]h u_yD; aeUbufawGrmS awmh wcgwav Z&yf/
wcgwav bkef;}uD;ausmif;/ 'grS r[kwf tdrfwtdrfrSm em;
aecJ]h uygw,f? nbuf c&D;prf;w0g;0g;oGm;cJ&h wJt
h wGuf
vrf;yef;eJU jzwfausmfcJhwJh aus;&GmawG&JUtrnfukd rrSwfrd
cJh]uygbl;? tJ'DvkdeJU olrwdkUtzJGY[m autef,l wyfr[m
(2) e,fajrxJrmS &Sw
d hJ odumQ & (odum ,) qkw
d hJ aus;&Gmukd
ab;roD &efrcyJ a&muf&o
dS mG ;cJ]h uygw,f? odumQ &&Gm[m
e,fpyfa'o &Gmw&Gmjzpfygw,f? tJ'&D mG rSmyJ olrwkt
Ud m;vH;k
ukd autef,v
l }l uD;wa,muf&aUJ etdrrf mS ae&mcsxm;ay;
cJyh gw,f? wywfavmuf]umwJt
h csed rf mS awmh olrwkt
Ud zJYGudk
oufqidk &f m wm0ef&w
dS hJ autef,v
l }l uD;awGu b,fpcef;
ukd oGm;csi]f uovJvUdk ar;jref;cJyh gw,f? olreJU tkypf pk Of;pm;
]uwJt
h cgrSmawmh (14) a,mufxu
J trsm;pk[m bm;tHu
vm]uwJholawGjzpfwJhtwkdif; bm;tHtkyfpkawG&Sdw,fvkdU
od&wJh 0rfc pcef;ukd oGm;zdUk qH;k jzwfc]hJ uygw,f? autef
,lu olreJt
U zJYGuo
dk mG ;csiw
f hJ 0rfcpcef;udk vku
d yf gykaUd qmifay;
cJyh gw,f?
olrwkdUtkyfpk 0rfca&mufwJhtcsdef[m ausmif;om;wyf
rawmf pwifwnfaxmif_yD;csdefjzpfwJhtwGuf wcsKdUu
ABSDF eJU yl;aygif;cJh_yD; wcsKdUu autef,leJU yl;aygif;cJh]u
ygw,f? a'gufwmpifoD,marmifuawmh pxGufvmcJhpOf
23

a'gufwmpifoD,marmif usKduf'Hka&ab;wGifulnDpOf? (1992)

24

25

uwnf;u qufoG,fjyifqifxm;wm r&SdcJhovkd ABSDF eJU


autef,w
l Udk a&S> bmqufvyk rf mS vJ/ qufqaH &;tajc tae
b,fvkd&SdaeovJqkdwm rodwJhtwGuf b,ftzGJYeJUrS
ryl;aygif;cJah o;ygbl;? 'gayr,fh autef,u
l ausmif;om;
tzJGY wm0efcHwa,mufeJU qufoG,fay;cJh_yD; tJ'Dausmif;
om;wm0efcHu olrukd q&m0efynmwwfwa,mufjzpf
wJhtwGuf ausmif;om;awGeJU ywfoufwJh ulnDaxmufyHh
r+awG EkdifiHjcm;qufqHa&;udpPawGrSm tultnDay;zkdU
awmif;qkdvmwJhtwGuf olru tultnDay;zkdU oabmwl
nDcJhygw,f? tJ'DudpPawGrSm yg0ifulnDaqmif&Guf&if;yJ
aq;0g;bufykdif; enf;enf;yg;yg; ulnDaqmif&GufcJh&mu
vkyif ef;awGeUJ xdawGYqufpyfr&+ v
dS mcJyh gw,f? e,fpyfa'o
ausmif;om;pcef;awGtwGuf aq;0g;&&Szd Udk &dumQ axmufyzhH Udk
aqmif&GufwJhtcg olr[m NGO av;awG xdkif;rSm&SdwJh vlr+
toif;tzJYGav;awGeUJ qufpyfvmcJ&h ygw,f? trsm;tm;jzifh
awmh bmoma&;tzJGYawGeJU qufpyfaqmif&GufcJh&ygw,f?
aemufykdif;rSmawmh aq;0g;&duQm&&Sda&;twGufom r[kwf
awmhbJ ausmif;om;tkyfpkawGxJu emzsm;rusef;&SdvmwJh
tcg ausmif;om;vlemwcsKu
Ud dk rJaqmufaq;kyH &Udk r,hf tajc
taersKd;awG&v
dS mcJyh gw,f? tJ't
D csderf mS rJaqmufaq;keH UJ
qufoG,faqmif&GufEkdifzkdU tcsKdU c&pf,mefbk&m;ausmif;
awG&JUtultnDukd &,lcJh&ygw,f? 'gayr,fh tJ'DtcsdefrSm
wke;f u ppftpk;d & wyfeUJ wku
d yf }GJ uD;jzpfwmrsKd;r&Sad o;awmh
omrefxdawGYr+taeeJU xdckduf'%f&mtenf;tyg;&wJh
vlemrsKd;awGavmufukdyJ ukoay;cJh&wmrsm;ygw,f?
26

aemufykdif; ppftpkd;&wyfawGeJU autef,lwyfawG ausmif;


om;wyfawGeJU 0rfcwkdufyJGvkdrsKd; tjyif;txef wkdufcdkufr+
rsKd;awG jzpfvmwJhtcsdefrSmawmh '%f&m&vmwJholawGukd
ta&;ay:ukoay;zkdU/ odyf'%f&mjyif;xefwJholawGukd
rJaqmufaq;kyH aUdk y;zk/Ud ABSDF xJrmS yg0ifaeayr,fh touf
odyif ,fao;vkUd wku
d yf aGJ wGrmS yg0ifwu
dk cf u
dk zf Ukd roifah o;wJh
uav;awGudk ae&may;xm;zkUd pwJt
h cuftcJawGudk a'guf
wmpifo,
D marmif &ifqidk v
f mcJ&h ygw,f?

r,fawmfaq;cef;&Jt
p
vkdtyfvmwJhtajctaet& aq;0g;&&Sda&;/ ta&;}uD;
vlemawGukd rJaqmufaq;kH}uD;ukd tvG,fwul v$Jajymif;
Ekdifa&;eJU ausmif;om;wyfawGxJrSm aq;wyfom;awG&SdzdkU
vkdtyfvmwJhtwGuf aq;oifwef;ay;zdkU pwmawGtwGuf
rJaqmufrSm rjzpfrae aq;cef;uav;wcktjzpf ajcukyf
,lcJh&ygw,f? aq;cef;pwifwnfaxmifcJhwmu 1989
azazmf0g&DvrSmjzpf_yD; vltiftm; ajcmufa,mufeJU pwif
cJh&wmjzpfygw,f? pwifwnffaxmifcJhpOfu aq;kHaq;
cef;}uD;wcktjzpf wjznf;jznf;wkd;csJ>oGm;zkdU olrrSm tpDt
pOfr&SdcJhygbl;? w&m;0if&xm;wJhae&mr[kwfwJhtwGuf
vnf; olru b,folUukdrS today;ta]umif;]um;cJhwm
r&SdbJ wkd;wkd;wdwfwdwfeJUyJ olr&JUaq;cef;ukd pwifwnf
axmifcJhwmjzpfygw,f? vltiftm;ajcmufa,mufeJU pcJh&
w,fqkdayr,fh 0kdif;0ef;yHhykd;]uwJh tultnDawGuawmh
trsm;}uD;&SdcJhygw,f? ABSDF xJrSm yg0ifvmcJhwJh q&m0ef
27

wcsKdu
U vnf; oGm;vm0ifxGuf&if; vlemukoay;wmawG/
aq;oifwef;ay;wmawG&Scd yhJ gw,f?aumhu&dw/f 'l;yvm/
bm;tH pwJh ckdiftvkduf&Sdae]uwJh ABSDF pcef;acgif;
aqmifawGtaeeJv
U nf; olwkdw
U yfzJGY0ifvlemawG vmykd&U if;/
vm]unhf&if;eJU 0kdif;0ef;yHhykd;ulnD]uwmrsKd;awGukd olr &&Sd
cJhygw,f? 'gayr,fh b,fvkdyJ wkd;wkd;wdwfwdwfvkyfcJhay
r,fh aq;cef;&Sdaew,fqkdwmukd wpxufwp odvm]uyg
w,f? txl;ojzihf xkdif;EkdifiHxJrSm tvkyfvmvkyfae]uwJh
tvkyform;awG odvm]uwJhtcsdefrSmawmh pufkH tvkyf
kHrSm xdckduf'%f&m&vmwJhvlemrsKd;/ iSufzsm;a&m*g cHpm;
ae&wJh vlemrsK;d awGuydk g ukoay;ay;Ekid af &;twGuf wywf
ESp&f uf eHeufyidk ;f wkid ;f rSmpwifuo
k ay;cJyh gw,f? aemufyidk ;f
trsKd;orD;tvkyform;awGyga&mufvmwJhtcsdefrSmawmh
ukd,f0efaqmifapmihfa&Smufr+/ om;zGm;r+eJU uav;usef;rm
a&;apmihfa&Smufukor+awGukdyg olrvkyf aqmifay;cJh&yg
w,f?
trsKd;rsKd;tpm;pm; a&mufvmwJh vlemawG rsm;jym;vm
wmeJUtr# aq;cef;&JU vdktyfr+[m rsm;vmcJh&ygw,f?
aq;cef;ukd wcef;uae ESpcf ef; aemufEpS af qmif oH;k aqmif
txd wkd;csJ>zGifhay;cJhygw,f? zsm;emaqmif/ cJGpdwfaqmif/
om;zGm;cef; pojzihf cJGjcm;zGihfay;cJh&ovkd "mwfcJGcef;eJU
aoG;vcef;vkd tcef;rsK;d vnf; wk;d csv
>J mcJ&h ygw,f? aq;cef;
[m wjznf;jznf;}uD;vmwmeJt
U r# aiGa]u;t&/ enf;ynm
t& axmufyHhulnDr+awG vdktyfvmcJh_yD; pDrHcefUcJGr+tykdif;
vnf; vkdtyfvmcJhygw,f? NGO awG/ a'oqkdif&m vlr+a&;
28

toif;tzJYGawG/ bmoma&;toif;tzJYGawG&UJ ulnyD yhH ;dk r+awG


udkvnf; olr &&SdcJhygw,f? wydifeufwnf;rSmyJ olr&JU
vkyfief;wm0efawGuvnf; rsm;jym;vmcJhygw,f? ABSDF
wyfzYGJawGeUJ e,fpyfawGrmS aq;cef; aq;kaH v;awGxm;Edik zf Ukd
ABSDF aq;r;rsm;/ a'oqkdif&m usef;rma&;tkyfcsKyfa&;
t}uD;tuJrsm;eJU qufoG,faqmif&GufcJh_yD; e,fvSnhf
use;f rma&;vkyif ef;awG vkyaf qmifEidk zf Udk use;f rma&;vkyo
f m;
oifwef;awGudkvnf; oif]um;ykdUcsay;cJh&ygw,f? e,fpyf
a'o wkid ;f &if;om;vlrsK;d pkaus;&GmawGeUJ 'kuo
Q nfpcef;awG
u ykaUd y;wJh use;f rma&;vkyo
f m;awGeUJ tultnDawGuv
dk nf;
olr &&SdcJhygw,f? wcsKdUusef;rma&;vkyfom;awGuawmh
r,fawmfaq;cef;&JU usef;rma&;vkyfief;awGrSmyJ wpkduf
rwfrwf yl;aygif;aqmif&GufoGm;]uygw,f? 'DvkdeJyU J olr&JU
r,fawmfaq;cef;&JU tcef;u[m ta&;yg us,jf yefv
U mcJh
ygw,f? txl;ojzihf jrefrmEkdifiHppftpkd;&&JU zdpD;ESdyfpufr+
trsKd;rsKd;a]umifh jrefrmEkdifiHuae xGufajy;vmcJh]uwJh 'kuQ
onfawG/ jynfwiG ;f rSm vkyu
f idk pf m;aomufr+ tqifrajy]u
vdkU xkdif;EkdifiHe,fpyfa'oawGrSm vma&muftvkyfvkyfukdif
ae]uwJh tvkyform;awG[m olwkdU&JUusef;rma&;twGuf
r,fawmfaq;cef;ukdyJ t"dutm;ukd;tm;xm; yae]uyg
w,f? r,fawmfaq;cef;&JU tcrJh ukoapmihfa&Smuffr+eJU
apwemh0efxrf; 0efaqmifr+awGa]umihf jrefrmEkdifiHxJrSm
aexkdif]uayr,fh jrefrmEkdifiHaq;kHaq;cef;awGrSm aq;0g;
ukozkUd aiG a]u;rwwfEidk ]f uwJh r&Sq
d if;&Jom;awG[mvnf;
olw&Ukd aUJ 0'emawGudk ukozkUd r,fawmfaq;cef;&S&d mukd a&muf
29

&SdvmcJh]uygw,f? tckqkd&if a'gufwmpifoD,marmifeJU


r,fawmfaq;cef;&JU *k%fowif;[m tEdkifEkdifiHtxd ysH>ESHU
xif&mS ;vmcJ_h yjD zpfovdk apwem&Siaf wG/ NGO awGeUJ vlra+ &;
ulnaD xmufyahH &;toif;tzJYG / bmoma&;toif;tzJYG awG&UJ
tm;ay;ulnDyHhykd;r+awGukd &&SdvmcJhygw,f? EkdifiH&yfjcm;u
apwem0efxrf;q&m0efawG vma&mufaexkid f ukoay;wm
rsK;d &Sv
d movd/k txl;uktzJYGawGu tcsed f umvtykid ;f tjcm;
eJU aq;cef;rSm a0'em&Siaf wGudk vma&mufuo
k ay;wmawG
&Sv
d mcJyh gw,f?
a'gufwmpifoD,marmif&JU pGrf;aqmifr+e,fy,f[m
vnf; us,fjyefv
U mcJhygw,f? r,fawmfaq;cef;&JU usef;rm
a&;apmifha&Smufr+omruawmhbJ uav;awG&JU ynmoif
]um;a&;twGufyg aqmif&Gufay;zkdU vkdtyfvmwJhtwGuf
1994 ckESpfrSm rludausmif;uav; pwifwnfaxmifay;cJh
_yD;tJ'aD usmif;uuav;awGtwef;}uD;vm]uwJt
h csderf mS
rlvwef;ausmif;jzpfvmcJhygw,f? aemufykdif;rSmawmh rsm;
jym;vmwJhausmif;om;OD;a&a]umihf ausmif;ukd ESpfausmif;
cJGvkduf_yD; wausmif;ukd rludausmif;tjzpf jyefxm;_yD; usef
wausmif;uawmh twef;}uD;vm]uwJhtwGuf ajcmuf
wef;txd oif]um;ay;wJhausmif;jzpfvmcJhyg_yD?
wu,fawmh tpydkif;rSm a'gufwmpifoD,marmif[m
ynma&;bufrSm pdwf0ifpm;r+odyfr&SdcJhygbl;? ukd,fwkdifu
ukoa&;ukd tajccHoif,lvmcJh&_yD; usef;rma&;apmihf
a&Smufr+/ ukor+ukdyJ vkyfvmcJh&wJhtwGuf ukoa&;buf
rSmyJ pdwf0ifpm; tm;oefcJholjzpfygw,f? 'gayr,fh vlxk&JU
30

usef;rma&; apmihfa&Smufr+twGuf vlxkukd usef;rma&;


todynmay;zkd[
U m ta&;}uD;w,fqkdwmukd olr em;vnf
oabmaygufvmcJhygw,f? aemuf olrqDukd a&mufvm
]uwJh oifwef;om; oifwef;olawGukd aq;ynmoifwef;
ay;wJhtcgrSm wufa&mufvmwJh ausmif;/ oif]um;vmcJh&
wJh ynma&;tajccH rwlujGJ ym;r+awGa]umihf tcuftcJawG
awGYvmcJh&ygw,f? &&SdvmwJhynma&;tajccHrwlovkd
tm;xkwpf rG ;f aqmifEidk rf /+ wOD;eJw
U OD; qufo,
G af qmif&u
G f
Ekdifr+awGrSmyg rwluJGjym;r+awG olr awGYvm&ygw,f? tJ'D
tcsdefrSm a'gufwmpifoD,marmif[m vlr+tzJGYtpnf;eJU
ynma&;qufpyfr+ay:rSm pdwf0ifpm;vmcJhwmjzpfygw,f?
tckawmh olru uav;awG&JU ynma&;twGuf &efyHkaiG
&&Sda&;/ oif]um;ay;wJhq&mawGtwGuf enf;ynmyHhykd;r+
&&Sda&;/ a&$Uajymif;tvkyform;rsm;twGuf ynma&;tzJGU
tpnf;rsm; tm;aumif;vma&; pwmawGuydk g ud;pm;aqmif
&Gufay;aecJh_yDjzpfygw,f? r,fawmfaq;cef;[mvnf;
jrefrm'kuo
Q nfawG/ xkid ;f Ekid if rH mS vma&muf_y;D tvkyv
f yk u
f idk f
ae]uwJh ArmeJU wkid ;f &if;om;tvkyo
f rm;awG/ ausmif;om;
ausmif;oltygt0if jrefrmh'rD u
dk a&pDa&;v+y&f mS ;aqmif&u
G f
aeolawGeUJ e,fpyf a'orSm aexkid af e]uwJh r&SEd rG ;f yg;]uol
jrefrmEkdifiHom;awGtwGuf tm;ukd;tm;y&m aq;cef;wck
tjzpf aq;kw
H kx
H uf us,jf yefw
U hJ em;ckpd &m/ waxmufem;
&m/ynm&Sm&m ae&mwcktjzpf tckid t
f rm &yfwnfaeqJjzpf
ygw,f?
31

olrESifh Ekifd if aH &;


i,fi,fuwnf;u p_yD; touftawmftwef&vmwJh
ausmif;olb0txd Ekid if aH &;eJyU wfouf_yD; acgif;xJrmS wcg
rS r&SdcJholjzpfygw,f? wkdif;jynfrSm EkdifiHa&;v+yf&Sm;r+wckck
jzpfvdkU ta&;tcif;wckckjzpfvkdU ausmif;awGydwfvkduf&if
0rf;omaewwfygw,f? 'gayr,fh olr&JU tpfrawG&JU
oli,fcsif;wcsKdU ausmif;om;ta&;tcif;awGrSm yg0if
v+yf&Sm;rdvkdU ausmif;xkwfcH&wmrsKd; ]um;od&wJhtcsdefrSm
p_yD; EkdifiHa&;qkdwm tE&m,f&Sdygvm;qkdwJh todw&m;rsKd;
olr pwifcHpm;rdcJhygw,f?
vlUtcGifhta&;/ 'Drkdua&pDa&; pwmawGvnf; a&a&
&m&m olr em;rvnfcJhygbl;? wuodkvfausmif;olb0rSm
awmh tqifrajyr+/ csKdU,Gif;tm;enf;r+awGudk awGY&zef
rsm;wJhtwGuf pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;pepf&JU csKdU,Gif;tm;enf;
csuftjzpfodjrifvmcJh_yD; tajymif;tvJwckckukd wjcm;
ausmif;om; ausmif;olawGenf;wl awmifhwvmwmrsKd;
awmh &Scd yhJ gw,f? 'Dxufawmh rykcd yhJ gbl;?
tJ'Dtajymif;tvJwckckukd awmihfwvkdcsifvmwJhpdwf
qENeJUyJ olr[m 1988 ckESpf &Spfav;vHk; jynfolU'Drkdua&pD
ta&;awmfyHk}uD;jzpfay:vmwJhtcsdefrSm ausmif;om;awG
OD;aqmifwJh oydwftzJGYeJU yl;aygif;yg0ifcJhwmjzpfygw,f?
'gayr,fh ausmif;om;awG awmfvSefa&;tiftm;pkawG
eJU aexdkifcJhwJh tawGYtuHeJU ESpfaygif;rsm;pGm r,fawmf

32

aq;cef;rSm jrefrmEkdifiHu twd'kuQa&mufvm]uwJh 'kuQ


onfawG/ 'Drkdua&pDa&;v+yf&Sm;aqmif&GufolawG/ a&$Y
ajymif;tvkyform;awGukd ukoapmihfa&Smufay;&if; &vm
wJt
h awGYtuHawGt& olrrSm &Sv
d mwJh Ekid if aH &;todw&m;
uawmh ppfwyf[m wkdif;jynfwck&JU tpkd;&jzpfvmwJhtcsdef
rSm wkdif;jynf&JU ,Hk]unfr+ysufjym;atmif vkyfaqmifukdif
wG,fwmrsKd;awG trsm;}uD;&SdvmwJhtwGuf jynfolvlxk&JU
,Hk]unftm;xm;r+ukd r&Ekdifbl;? aemuf ppfwyf[m wkdif;
jynf&JUtpkd;& rjzpfoifhbl;vkdU olr tckdiftrm ,Hk]unfvmcJh
ygw,f?

olrESihftm;upm;
i,fpOfuwnf;u jrefrmhkd;&mupm;enf;awGjzpfwJh
Z,fcHk/ xkyfqD;wkd;/ pdefajy;wrf; pwmrsKd;awGukdyJ upm;
cJhwmrsm;cJholjzpfygw,f? ausmif;rSmawmh abmfvDabm/
bwfpuufabm pwJhtm;upm;enf;awG upm;vkdU&ay
r,fh tcsdefay; oGm;upm;zkdU rdom;pkb0tajctaet&
rjzpfEikd cf w
hJ t
hJ wGuf ausmif;tm;&ufawGeUJ upm;vk&Ud Ekid w
f hJ
tajctaerSm wjcm;uav;trsm;pkupm;]uwJh ud;ckef/
om;a&uGif;ypf/ a*:vDkdufpwJh upm;enf;awGavmufyJ
upm;jzpfygw,f? tm;upm;enf;awGtaeeJUawmh olr
ukd,fwkdifu aoaocsmcsm upm;zl;cJhwmr[kwfawmh bm
ukd0goemygw,fvdkaU jymzkdaU wmif rvG,fcJhygbl;? 'gayr,fh
tm;upm;yJGawGukd oGm;]unhfcGifh&cJhwJhtcsdefrsKd;awGrSm
awmh bwfpuufabmukd ESpo
f ufoabmuscJyh gw,f?
33

olrESifhpmay
olrrSm pmzwf0goem&SdcJhayr,fh i,fi,fuawmh pm
odyf_yD; zwfvSw,fvkdUawmh ajymvkdUr&ygbl;? zwfwJhtcg
awmh r*~Zif;pmtkyrf sK;d pHek UJ wjcm;vH;k csi;f 0wK/ bmomjyefawG
eJU zcifpkaqmif;xm;wJ EkdifiHa&;taiGUtoufygwJh twK
ywWdawGeJU orkdif;pmtkyftcsKdu
U kd tzwfrsm;cJhygw,f? jrefrm
0wKawGxJrSmawmh uG,fvGefol q&mr rkd;rkd; (tif;vsm;)
&J0U wKawGukd txl;ESpfoufzwf+cJhygw,f? pmzwf0goem
olrxuf jyif;xeftm;aumif;wJh armifti,fwa,muf&JU
pmtkyfpifu EkdifiHa&;pdwfxufoefwJhpmtkyftcsKdU zwfcJhzl;
ayr,fh trsm;tm;jzihaf wmh Ekid if aH &;oufoufpmtkyaf wGudk
tzwfenf;cJyh gw,f?

olrESihf aw;*Dw
i,fi,fuwnf;u aw;oDcsif;awGukd ESpfoufcJhyg
w,f? 'ga]umihfvnf; bk&m;&Sdckd;ausmif;wufwkdif; oDcsif;
qkad vh&ydS gw,f? oDcsif;wyk'Ef pS yf 'k u
f adk wmh ESpo
f ufpv
GJ rf;
rdvkdUqkd_yD; pJGpJG_rJ_rJqkdrdwwfwmrsKd;awmh olrrSmr&SdcJhygbl;?
tqkdawmfxuf oDcsif;pmom;ay:rSm ESpfoufwwf_yD; pm
om;tm;aumif;wJh oDcsif;awGukd a&G;_yD;em;axmifavh&Sdyg
w,f? tqkdawmfa&m oDcsif;pmom;a&m ESpfoufrdwJhtcg
rsKd;awmh olru ESpfcg oHk;cgjyef_yD; em;axmifwwfygw,f?
'gayr,hf toHcsnf;yJ em;axmifwmrsKd;xuf tkyfa&m
toHyg ]unhf+em;axmif&wmrsKd;ukd ykd_yD;oabmusyg
34

w,f? olr ESpfoufpJGvrf;rdwJh wD;0kdif;eJU tqkdawmfuawmh


tkdif;&if;ca&mh (Iron Cross) aw;*DwtzJGYeJU av;jzLjzpfyg
w,f? txl;ojzihf av;jzLeJUtzJGY tkyfpkvkdufqkdoGm;wJh
oDcsif;awGudk olru ESpo
f ufcpH m;wwfygw,f?

olrESifhkyf&Sif
kyf&Sif odyfudufwJholvkdUawmh olrudk ajymvkdUr&ygbl;?
i,fpOfu zcifjzpfoleJU armifES rwpk rdYrSmjyaewJhum;
bmum;yJjzpfjzpf vkdufyg]unfh+jzpfcJhovkd aq;ausmif;ol
b0rSm oli,fcsif;awGeJU ausmif;ajy;_yD; kyf&Sif]unfhwmrsKd;
vnf;vkyfcJhygw,f? pmar;yJG_yD;wJhtcsdefrsKd;awGrSmvnf;
oli,fcsif;awGet
UJ wl bmum;yJjyaejyae oGm;]unhw
f wfchJ
ygw,f? okyfaqmifr+t& olroabmuswJhrif;om; rif;
orD;taeuawmh rif;om;ausmf[def;eJU rif;orD; e0&wfwkdU
jzpfygw,f? aemuf olr ESpfouf]unfh+cJhwJh kyf&Sifum;
awGuawmh rif;orD; cifoef;Ek yg0ifokyfaqmifwJhum;
awGjzpfygw,f?
tdrfaxmif&ufom;us_yD; tck touft&G,fa&mufvm
wJhtcsdefrSmawmh olrtaeeJU oD;jcm;kyf&SifoGm;]unhfwm
rsKd; r&SdawmhbJ tdrfu uav;awG iSm;vmwJh AD'D,kd kyf&Sif
um;awGukdyJ tm;wJhtcg ]unhfjzpfygw,f?

olreJ bmoma&;
olr[m rdbjzpfolawGvkdyJ ESpfjcif; c&pf,mefbmom
ukd ,Hk]unfukd;uG,fol wa,mufjzpfygw,f? i,fpOfb0
35

rdbawGeJU aexkdifcJhpOfwkef;u bk&m;ausmif;eD;wJhtwGuf


bk&m;&Sdckd;csdefawGrSm bk&m;ausmif;ukd t_rJoGm;a&mufcJhol
jzpfygw,f? c&pf,mefbmom0ifawG xH;k pHtwkid ;f we*FaEG
aeUrSm bmtvkyfrS rvkyfbJ tem;,lwmrsKd; bmoma&;xHk;
wrf;pOfvmt& aexkdifvkyfukdifwmrsKd;awG vkyfcJhygw,f?
touft&G,f&vmcsdefrSmawmh bmoma&; xHk;wrf;pOf
vmawGay:rSm odyfpl;pkdufwmrsKd;r&Sdawmhygbl;? 'gayr,fh
,Hk]unfjcif;/ ar#mfvifhjcif;eJU cspfjcif;arwWmawGay:rSmawmh
tav;teufxm;&Sq
d jJ zpfygw,f? txl;ojzifah wmh olru
cspfjcif;arwWmay:rSmawmh tav;teuf oabmxm;yg
w,f? b,fvkdyJ ,Hk]unfjcif;&Sd&Sd/ b,fvkdyJ ar#mfvifhjcif;
&Sd&Sd cspfjcif;arwWmr&Sd&ifawmh b,fvdkt&mrsKd;rSmrqkd _yD;
ajrmufatmifjrifr+ r&Ekdifbl;vdkU ,Hk]unfxm;ygw,f?

olrESit
hf cspf
i,fpOftv,fwef; txufwef;ausmif;ol b0rSma&m
aq;ausmif;olb0 wav#mufvHk;rSmyg olrrSm cspfolr&Sd
cJhzl;ygbl;? rdcifjzpfwJholuvnf; orD;awGtay:rSm tcspf
a&;a]umifh rSm;oGm;rSm ausmif;ynma&; r_yD;qHk;ao;cif
rSm tdrfaxmif&ufom;usoGm;rSmrsKd;awG jzpfrSm odyfpkd;&drf
pdwf}uD;cJhygw,f? roifhavsmfwJholrsKd;awGeJU tdrfaxmifus
oGm;rSmukdvnf; rjzpfapcsifwJhtwGuf olrwkdU nDtpfrawG
tay:rSm enf;enf; wif;wif;usyfusyfuav; apmihf]unfh
wmrsKd;awG vkyfcJhawmh olrtaeeJU cspfolxm;vkdpdwf r&SdcJh
ygbl;? aq;ausmif;olb0a&mufwJhtcsdefrSmvnf; tcspf
36

a&;bufukd rpOf;pm;tm;atmifukd ynma&;bufrSm


tvkyfrsm;aecJhawmh aemufqHk;ausmif;_yD;vkdU q&m0efjzpf
vmwJt
h csdex
f d olrrSm cspfo&l ,fvUdk r&Scd yhJ gbl;?
'gayr,fh vlom;wa,mufjzpfwJhtwGuf olrtaeeJU
tcspfukdawmh vHk;0ra&Smif&Sm;EkdifcJhygbl;? r,fawmfaq;
cef;&,fvkdU pwifzGihfvSpfcJh_yD;wJhtcsdefeJU r]umcifrSmbJ ppf
tpdk;&u e,fpyf autef,lpcef;awGeJU ausmif;om;pcef;
awGudk xk;d ppfqifwu
dk cf u
dk v
f mcJyh gw,f? 0rfcwku
d yf jGJ zpfwhJ
tcsdefrSmawmh 0rfcpcef;rSm&SdwJh ABSDF wyfzJGY0ifawGxJu
toufenf;enf;i,fao;vkdU wkdufckdufzdkU roifhao;wJh
ausmif;om;i,fawGeJU wkdufckdufa&;ukd tm;roefwJholawG

ukd olr&S&d m r,fawmfaq;cef;ukd apv$w_f yD; aq;oifwef;


wufzkdU oufqkdif&m wm0ef&Sdyk*~dKvfawGu pDpOfapv$wfay;
cJhygw,f? tJ'Dausmif;om;vli,fawGxJrSmawmh rGefwkwf
ujym; vli,fausmif;om; armifausmf[def;wa,muf yg
vmcJhygw,f? tpykdif;rSm tJ'Dausmif;om;i,fav;awG[m
37

aq;cef;rSm ulnDaqmif&Gufay;]u&ygw,f? wcgw&H


aq;oifwef;wufzaUdk &mufvmwJh ausmif;om;vli,fawGeUJ
olr aqG;aEG;yJGav;awG vkyf&ygw,f? tJ'DtcsdefrSmyJ
armifausmf[def;eJU wa,mufeJU wa,muf oHa,mZOfjzpfrd
cspfcJhrd]uygw,f? 1992 ckESpfrSm "mwfcJGcef;r;oifwef;
pwifay;cJhygw,f? ukdausmf[def;vnf; "mwfcJGr;oifwef;
wufae&if;yJ jynfwGif;rSm usef;rma&;vkyfief;vkyfzkdU vkd
tyfwJh tquftpyfeJU a'oqkdif&m qufpyfr+vkyfief;awG
vkyfaqmif&mrSm ulnDvkyfaqmifay;cJhygw,f? aemuf oif
wef;udpP/ e,fpyfoGm;vm qufoG,fa&;udpPawGeJU pDrHcefU
cJGa&;udpPawGrSm olu yg0ifulnDaqmif&Gufay;cJhygw,f?
'DvkdeJU teD;uyf aexkdif]u&if; wpxufwp oHa,mZOf_id
wG,f cspfrdcJh]uwJhtwGuf 1992 ckESpfrSm olrwkEdU Spfa,muf
vufxyfcJh]uygw,f?

olreJt
rd af xmifa&;
cspfjcif;arwWmukd wefzkd;xm;_yD; wvifwr,m;pepf
tay: ,Hk]unfouf0ifcJhwJh olr[m tcktcsdeftxd olr&JU
cifyeG ;f onf ukad usmf[ed ;f / om;}uD; _idr;f csrf;armif (11) ESp/f
orD;i,f aroefZU ifarmif (10) ESpfwkdeU Jt
U wl r,fawmfaq;
cef;rSmyJ OruJo
G u
kd rf ysuf aexkid af e]uygw,f? olr[m olr
&JU om;orD;&if;awGtjyif tck av;ESpft&G,fa&mufae_yD
jzpfwhJ arpy,fausmfeUJ ig;vom;t&G,&f adS o;wJh a,musfm;
av;wa,muf olrwkdU&JUom;orD;rsm;tjzpf arG;pm;cJhyg
w,f? waeukef aq;cef;udpP/ oifwef;udpP/ ynma&;eJU
38

ulnDapmihfa&Smufa&;udpPawGeJU rtm;Ekdif&SmwJh olr[m


rdom;pktwGuf tcsdefay;Ekdifr+uawmh enf;yg;cJh&ygw,f?
nbuf tdy,
f mr0ifcif tcsdeaf v;ukyd J rdom;pktwGuf ay;
Ekid &f mS ygw,f?

olreJ Ekid if &H yfjcm;c&D;pOf


a'gufwmpifoD,marmif&JU emrnfukd r,fawmfaq;cef;
eJt
U wl xkdif;-jrefrme,fpyfa'oawGwifrubJ EkdifiHwum
uyg odvm]uygw,f? olr&JU apwemeJU vkyf&yfa]umihf
olrudk todtrSwfyvmcJh]uovkd olr&Jv
U kyfief;atmifjrif
aqmif&GufvmEdkifatmif tm;ay;ulnDaxmufyHhr+awG vkyf
vmcJh]uygw,f? tJ'DtwGuf wcgw&H e,fpyfa'o 'kuQ
onfta&;eJU ywfoufwJh qifrDemawG/ wcgwav enf;
ynmykdif;qkdif&m tvkyfkHaqG;aEG;yJGawG wufa&mufzkdU olr
taeeJU EkdifiH&yfjcm;wkdif;jynftcsKdUukd c&D;xGufcJh&ovkd
tjynfjynfqkdif&m toif;tzJGYawGu ay;tyfcsD;jrifhvmwJh
qkawGukd wufa&muf,lzdkUvnf; wcsKdUEkdifiHawGukd oGm;cJh&
ygw,f? olr oGm;a&mufcJhwJh EkdifiHjcm;c&D;pOfawGuawmh
- 1992 *smreDEdkifiHokdU Euro-Burma nDvmcHwufa&muf&ef
oGm;a&mufco
hJ nf?
- 1999 ckESpfwGif Canada EkdifiHokdU qk,l&ef
- 2001 ckESpfwGif American EkdifiHokdU usef;rma&;nDvmcH
wufa&muf&ef *syefEkdifiHokdU qk&&SdonfhtwGuf *k%fy
tcrf;tem;wufa&muf&ef
- 2003 ckESpfwGif Canada EkdifiHokdU r,fawmfaq;cef;ukd
39

tultnDtaxmuftyHhay;ae]uaom toif;tzJGYrsm;ESihf
awGYqHk&efESihf tar&duefEkdifiHokdU usef;rma&;nDvmcHwuf
a&muf&ef oGm;a&mufcyhJ gw,f?

olrb0 jzwfoef;r_t& &&Scd ahJ om


odjrifem;vnfr_ESihf tawG;tjrif
olr&JUapwemjynfh0wJh vkyfaqmifr+awGa]umifh a'guf
wmpifoD,marmif&,fvkdU jzpfrvmciftcsdefu EkdifiHa&;/
vlUtcGifhta&; pwmawGeJU vlUtzJGYtpnf;ta]umif;ukd
tenf;tusOf;avmufuvJG_yD; olr odjrifem;vnfr+ r&SdcJh
ayr,fh 88 ckESpf ppfwyfu vlxk'Drkdua&pD ta&;awmfyHk
}uD;ukd ESdrfeif;_yD; wkdif;jynftm%mukd odrf;vkdufwJhtcsdefrSm
'Drkdua&pDa&;twGuf e,fpyfa'oukd xGufcGmcJh]uwJh
ausmif;om;awGeUJ olr vku
d yf gvmcJw
h t
hJ csdeu
f p_yD; e,fpyf
autef,l pcef;wcsKdUeJU ausmif;om;pcef;wcsKdUrSm aexkdif
cJh&wJhtwGuf EkdifiHa&;/ vlUtcGifhta&;eJU vlUtzJGYtpnf;
awGta]umif; olr odjrifem;vnfcGifh &vmcJhygw,f? olr
wwfajrmufxm;wJh aq;ynmeJU ausmif;om; ausmif;ol
awG/e,fpyfa'ou qif;&Jom;awG/ 'Dru
dk a&pDa&;v+y&f mS ;
aqmif&GufolawGeJU 'kuQonfawGukd tultnDay;&if;
awGYuH]um;odcJh&wJh t&mawGu olr&JUawG;jrif ,Hk]unf
r+awGukd jrifhwuf uG,f0vmapcJhygw,f? ppfftm%m&Sif
pepf[m olU&JUtm%mwnf_rJa&;twGuf jynfolvlxkukd
enf;vrf;rsKd;pHkeJU zdESdyfzdkU ud;pm;ovkd/ wkdif;&if;om; vlrsKd;pk
awG&JU tcGifhta&;awGukdyg ydwfyifwm;qD;cJhw,f? qkd;0g;
40

&ufpufwJh &mZ0wfr+awGukd usL;vGefcJhw,f? wkdif;&if;


om;tzJGYtpnf;awG/ vufeufukdiftiftm;pkawG]um;rSm
pnf;vHk;nD!Gwfr+yduJGatmif olU&JUaxmufvS rf;a&;awGukd
olv#KdawGtjzpf apv$wfxnfhoGif;_yD; aoG;cJGzdzsufzkdU
ud;pm;cJhw,fvkdU olr odjrifem;vnfvmcJhygw,f? ppf
tm%m&SifpepfeJU ppfwyfu wkdif;jynfukd tkyfcsKyfaeor#
jrefrmjynfol jynfom;awG]um;rSm ,Hk]unfr+wnfaqmuf
zdkU/ yl;aygif;aqmif&GufzkdU trsm;}uD;tcuftcJ&Sdr,fvdkU
olru ,Hk]unfygw,f?
jynfwGif;rSm&SdwJh tzJGYtpnf;awGeJU e,fpyfa'oeJU jynfy
rSm&SdwJh tzJGYtpnf;awGtaeeJU qkdif&mtzJGYtpnf;&JU wnf
aqmufa&;tvkyfawGyJ trsm;qHk; vkyfaqmifEkdifcJh]u_yD;
vlxkukd wnfaqmufzdkU vkyfaqmifEkdifr+rSm tm;enf;cJh]u
w,fvYdk olru jrifygw,f? vlxu
k dk wnfaqmufwt
hJ vkyf
vkyEf idk zf q
Udk &dk if jrefrmwEkid if v
H ;kH twkid ;f twmeJU t&if;tjrpf
trsm;}uD; arG;xkwaf y;zdv
Uk t
dk yfvrd rhf ,f? wkid ;f &if;om;vlrsK;d
pkawG pkaygif;aexkdif]uwJh wkdif;jynfjzpfwJhtwGuf olo
U uf
qkdif&ma'ot& olb
U mompum;/ ol,
U Ofaus;r+ pD;yGm;a&;
ykdifqkdifcGifh vkyfukdifaqmif&GufcGifheJU tkyfcsKyfcGifhawG &SdzdkUvkd
w,fvdkU olru ,Hk]unfygw,f?
wkdif;jynfeJU vlxkukd wnfaqmufwJhae&mrSm trsm;&JU
qENoabmxm;/ trsm;&JUtoH/ awG;jrif,Hk]unfr+awGukd
trSew
f u,f xJx0J if0if odjrifoabmaygufzUkd vkt
d yfovdk
av;pm;vkdufemzkv
dU nf; vkdtyfw,fvkdU olrem;vnfvufcH
xm;ygw,f? &Sdae v+yf&Sm;ae]uwJh tzJGYtpnf;awGtaeeJU
41

vnf; ukd,fhtzJGYtpnf; t&nftaoG;jrihfwifzdkU ud;pm;aekH


eJU rvHkavmufbJ vlUtzJGYtpnf;wckvHk;&JU t&nftaoG;ukd
jrihfwifay;zdkU ud;pm;zdv
kU kdr,fvdkU olru xifygw,f?
e,fpyfa'orSm&SdwJh tzJGYtpnf;awG/ 'kuQonfpcef;u
jynfov
l x
l ak wG/ a&$Yajymif;tvkyo
f rm;awG]um;rSm tcsif;
csif;odjrifem;vnfEkdifr+ enf;yg;aeqJjzpf_yD; tajctae
t&yf&yfukd yl;aygif;ndE+dif;ajz&Sif;zdkU tcuftcJtrsm;}uD;
&Sdaew,fvdkU olrem;vnfxm;ygw,f? tJ'DvlawGtcsif;
csif; xdpyfr+&SdzkdU/ oabmxm;tjrifcsif;zvS,f_yD; yl;aygif;
aqmif&Gufr+&Sdvmatmif vkyfaqmifzdkU vkdtyfaeqJjzpf
w,f? ukd,fhwkdif;jynfukd tvkyftau|;ycsifwJholawG/ ypk
ysKd;axmifcsifwJholawG trsm;}uD; jynfwGif;jynfyrSm &Sdae
ayr,fh tquftpyfvkyfEkdifzdkU trsm;}uD;tm;enf;aeao;
w,fvkdU olrxifjrif,lqygw,f?

olr&J xkdif;vltzJGtpnf;tay:tjrif
wcsKdu
U Oya'ta]umif;em;vnf/ vlt
U cGit
hf a&;ukad v;
pm;vkdufem]u_yD; wcsKdUuawmh pD;yGm;a&;ay:rSmom tmkH
pl;pkduf]uw,fvkdU olru xifygw,f? vuf&Sdtajctae
rSmawmh a,bk,soabmt& EkdifiHa&;tjriftm;enf;_yD;
pD;yGm;a&;tjrifv$rf;rkd;aew,fvdkU olru ,lqygw,f?
olraexdkifwJh rJaqmufrdY r,fawmfaq;cef; ywf0ef;usif
u xkdif;jynfolawGtaeeJUawmh olwkdUeJU &yfa&;&Gma&; yl;
aygif;aqmif&Gufr+awG &SdwJhtwGuf &if;ESD;cifrifr+&Sd]u_yD;
yhHykd;ulnDr+&Sd]uw,fvdkU olru jrifygw,f?
42

olr&J tem*wf&nfrSef;csuf
olr&JU r,fawmfaq;cef;rSm 'kuQqif;&Ja&mufae]uwJh
jynfolawGukd tvkyftau|;yzkdU vma&mufulnDaewJh vl
i,fvl&G,fawG/ wcsKdU ynma&;&nf&G,fcsufeJU a&mufvm
]uwJholawG/ wcsKdUb0wkd;wufatmifjrifa&; &nf&G,f
csufeJU a&mufvm ckdem;ae]uwJh vli,fawGtwGuf olr
wwfEkdifoavmuf ulnDtm;ay;apmihfa&SmufoGm;zdkU olru
&nf&G,fxm;ygw,f? tJ'Dvli,fawGukd t&nftcsif;
jynfh0wJholawGjzpfvmatmif arG;xkwfzdkU olrukd,fwkdif
quf_yD;avhvmoif,lcsifwJh ynm&yfawG&Sdygw,f? tJ'D
twGuf ay;vmwJhtajctaeay:rSm rlwnf_yD; olrukd,f
wkdifvnf; qufvufavhvmoif,loGm;zdkU &nf&G,fxm;
ygw,f?
wcsdefrSm jrefrmjynf ppftm%m&Sifpepfatmufu vGwf
ajrmuf_yD; 'Drkdua&pDEkdifiHwck jzpfvmr,fqkd&ifawmh olr
u ukd,fhwkdif;jynf ukd,fhjynfe,fukd jyef_yD; ukd,fhtrsKd;om;
awGtwGuf olray;Ekdifor# usef;rma&;apmihfa&Smufr+awG
eJU wjcm;ynma&;/ vlr+a&;tultnDawG ay;oGm;r,fvdkU
ar#mfvifh&nf&G,fxm;ygw,f? olr[m wu,fawmh &,l
vkdolr[kwfbJ ay;qyfvkdolwa,muftjzpf b0udk jzwf
oef;aexdkifoGm;r,fholomjzpfygw,f?

43

AWARDS RECEIVED BY
DR. CYNTHIA MAUNG
June, 1999 - Jonathan Mann Award for Global Health
and Human Rights Award (Sponsored by Association
Francois-Xavier Bagnoud, Doctors of the World,
Global Health Council, Human Rights Watch)
December, 1999 - The John Humphrey Freedom
Award (The International Center, Canada)
- Shared with Min Ko Naing, a Burmese Student Leader.
1999 - The American Women Medical Association
Presidents Award
May, 2001 - Van Heuven Goedhart Award (Stichting
Vluchteling, the Netherlands Refugee Foundation)
December, 2001 - Asian Human Right Award (The
Foundation of Human Rights in Asia, Japan)
August, 2002 - The Ramon Magsaysay Award for
Community Leadership (Philippines)
2003 - Time Magazine's Asian Hero Award
2005 - Priceless Life with love Award, Chou Ta-Kuan
Cultural and Educational Foundation, Taiwan.
2005 - Unsung Hero of Compassion Award, USA.

44

&mrGef rufaq;aq;qk
trsm;jynfow
l Ykd tm;tvkyt
f au|;yonfh }uD;us,fjrifh
jrwfaompdwx
f m;udk todtrSwf y *k%f yjcif;
&mrGefrufaq;aq; (1907 - 1957) onf 'kwd,
urBmppf_yD;aemuf zdvpfydkifEkdifiH. wwd,ajrmuf orRw
jzpfonf? rufaq;aq;.b0jzwfoef;r+onf zdvpfydkif
jynfolrsm;udkomru EdkifiHwumjynfolrsm;udkyg ]oZm
oufa&mufcJhonf? rufaq;aq;onf olUacwfumv
tydkif;tjcm;wGif urBmhtawmfqHk;aom EdkifiHhacgif;aqmif
rsm;xJrS wOD;[k owfrSwfjcif;cH&olwOD;vnf; jzpfonf?
olonf kd;om;aom/ ESdrfhcswwfaompdwfxm;rsKd;&SdI vl
om;wOD;csif;pDtm; wajy;nDwefzdk;xm;todtrSwfyol
wOD;jzpfum/ vlom;wdkif;. *k%foduQmESifh wOD;csif;pD.
ta&;ygr+ukd tav;xm;olwOD;vnf;jzpfonf? ol,]kH unf
&mudk taumiftxnfazmfaqmif&u
G &f eftwGuf ZGo
J wWEd iS hf
jynfhpHkolvnf;jzpfonf? xdkUtwGufa]umifhyif rufaq;
aq;onf vltrsm;. ]unf!dkcspfcifav;pm;r+udk &,lEdkif
cJholjzpfonf? rufaq;aq;onf zdvpfydkifjynfolrsm;.
zGHYzd;wdk;wufa&;twGuf &nf&G,fcsufxm; vkyfaqmifcJh
&mwGif ud,
k u
f sKd;pGet
Uf epfemcHI wpdu
k rf wfrwf aqmif&u
G f
cJholvnf;jzpfonf? rufaq;aq;taejzifh tpdk;&w&yf
onf ajzmifhrwfwnf]unfonfhtpdk;&w&yfjzpf&rnfhtjyif
dk;om;r+&Sd&efESifh vltrsm;.qENudk tav;xm;azmfaqmif
&efvdktyfonf[k pl;pl;epfepf,Hk]unfcJhonf?
45

rufaq;aq;onf jrifjh rwfaompdwx


f m;&So
d l jzpfonfh
tavsmuf vlom;wdkif;. vGwfvyfaysmf&$ifpGm touf&Sif
aexkdifEdkifcGifhudk tav;xm;olvnf;jzpfonf? olonf
vlt
U zGYJ tpnf;twGi;f w&m;r#wr+uif;rJjh cif;rsm;/ ud,
k u
f sifh
w&m;azmufvGJazmufjyefr+rsm;tm; rESpfrdo
U lvnf; jzpfay
onf? olonf jynfolrsm; vGwfvyfaysmf&$ifpGm aexdkifEkdifI
vlU*k%foduQmESifhtnD &Sifoef&yfwnfEkdifrnfh wpkwvHk;
wnf;aomurBm jzpfwnfapcsifaomqENjzifh ud;yrf;tm;
xkwfcJholvnf;jzpfonf?
rufaq;aq;uJhodakU om jrifhjrwfonfhyk*~KdvfrsKd; &Sdjcif;
a]umifh u|EfkyfwdkUaexdkif&murBm}uD;onf ydkrdkjynfhpHkaom
ESpfvdkzG,f&m vlom;urBmjzpfcJh&ayonf? rufaq;aq;.
,Hk]unfcsufESifh jrifhjrwfonfhpdwf"mwfonf vlom;wdkif;
twGuf tm;ustwk,lzG,f&myif jzpfawmhonf? rufaq;
aq;onf acgif;aqmifaumif;wOD;wGif &Sdoifh&Sdxdkufonfh
tm;rmef&Sdr+/ rdrdudk,fudkpdwfcs,kH]unfcdkif_rJr+ ponfwdkU
tygt0if acgif;aqmifaumif;wOD;. 0daoovuQ%m
rsm;tm;vHk;udk udk,fpm;yEdkifoljzpfI vltrsm;. aumif;
usKd;udk o,fydk;aqmif&Gufvdkolwdkif;twGuf pHerlemjy
yk*~KdvfwOD;vnf; jzpfaecJhayonf?
Tqkonf rufaq;aq;. xl;jcm;rGefjrwfvSonfh
b0jzwfoef;r+ESifh zdvpfydkifjynfolvlxktm; ay;qyfcJhonfh
&J&ifah ompGr;f aqmifrr+ sm;udk *k%f yonft
h aejzifh ay:ayguf
vm&jcif;jzpf_yD;/ tm&SwdkufwGif&Sdonfh yk*~KdvfwOD;w
a,muf (odkUr[kwf) tzGJYtpnf;wckcktm; csD;jrifhay;tyf
46

&jcif;rSmvnf; rufaq;aq;uJhodkU jrifhjrwfpGm yvkyfaqmif


&GufEdkifr+rsm;tm; *k%fyonfhtaejzifh Tqkudk ay;tyf
csD;jrifh&jcif;yifjzpfayonf?
av,mOfysHysufusI orRw rufaq;aq;uG,v
f eG _f yD;
wESpft]um 1958 ckESpfwGif yxrqHk;aom rufaq;aq;
qkrsm;tm; atmufygyk*~dKvfrsm;odkU pwifay;tyfcsD;jrifh
cJah yonf? ,if;wdrUk mS -tpd;k &vkyif ef;wm0efrsm; xrf;&Gucf hJ
r+twGuf xdkif0rfEdkifiHrS csifrGefvif; (Chciang Mon-Lin) /
jynfolUtusKd;yvkyfief;rsm; vkyfaqmifcJhr+twGuf uae
'gwGifarG;zGm;cJh_yD; oD&dvuFmEkdifiHoljzpfonfh ar&Dtdyfcsf
k'feef (Mary H. Rutnam)/ vlr+todkif;t0dkif;wGifOD;aqmifr+
yEdkifcJhr+twGuf tdENd,vlrsKd; ADGEdkAm;bm[mbD (Vinoba
Bhave) / owif;pme,fZif;ESifh pmaya&;&mqdkif&mv+yf&Sm;r+
twGuf paumhwvefwGif arG;zGm;cJhonfh zdvpfydkifvlrsKd;
a&mbwfrufumvma'hcf (Robert McCulloch Dick) ESifh tif'dk
eD;&Sm;EkdifiHom; armhcfwmvl;Apf (Mochtar Lubis) wdkUjzpfay
onf? xdkUtwl zdvpfydkifEdkifiHwGiftajcpdkufonfh nDaemif
aoG;&if;v+yf&Sm;r+ (Operation Brotherhood) [lonfhtzGJY
udkvnf; tjynfjynfqdkif&m cspf]unfem;vnfr+qdkif&m ud;
yrf;tm;xkwfr+twGuf rufaq;aq;qkudk ay;tyfcsD;jrifh
cJhonf?
1958 ckESpfrS ,aeUtcsdeftxd tm&Sa'otwGif;&Sd
EdkifiHaygif; (20) ausmfrS tzGJYtpnf;ESifh vlyk*~Kdvf pkpkaygif;
(200) ausmfwdkt
U m; rufaq;aq;qkrsm;ay;tyfcsD;jrifhcJh_yD;
jzpfayonf?
47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

a'gufwmpifoD,marmif
r,fawmfaq;cef;eJ
olwkd&ifxJupum;rsm;
rsufpdrjrifwm (15) ESpf&Sd_yD cGJzdkUydkufqHvnf; r&Sdbl;/ rJ
aqmufrmS tvkyo
f mG ;vkyw
f o
hJ rD; jyefvmac:vdUk tck rsufpd
jyefjrifomG ;_yD/ r,fawmfaq;cef;udak &m orD;udak &m aus;Zl;
wifw,f?
OD;bv+dif/ armfvrdif?
rJaqmufrSm qdkufum;eif;&if;eJY tluswm]um_yD rJaqmuf
aq;Hk}uD;rSmcGJ&if tenf;qHk; bwfoHk;axmifavmufukef
r,f? aiGr&Sdbl; r,fawmfaq;cef;rSm tvum;cGJay;w,f?
tck awmh aumif;oGm;_yD? 'Daq;cef; a&&Snw
f nfwyhH gapvdYk
qENjyKygw,f?
udkaxG;/ qdkufum;q&m/ rJaqmuf?
usrwdkYu tajctaet& jynfhwefqmtvkyf vkyf&w,f?
usroli,fcsif;wa,muf attdkif'Dtufpfjzpfawmh tvkyf
&Siu
f acG;vdEk mG ;vdk armif;xkwv
f u
kd w
f ,f? aep&mr&Sad wmh
olYudk r,fawmfaq;cef;uyJ vufcHxm;w,f? aemufqHk;
ajruswJhtxd aq;cef;uyJ wm0ef,lay;w,f? 'Daq;cef;
[m usrwdYk &YJ tm;xm;p&m cdv
k pHk &mae&mwckjzpfygw,f?
rpmtk/ rJaqmuf/ jynfhwefqmHk?
57

&efuek rf mS rsufpcd zJG Ykd ESpo


f ed ;f awmif;w,f/ 'Dyu
kd q
f H b,fu
vmrvJ? r,fawmfaq;cef;&JYaumif;r+a]umifh tck rsufpd
jyefjrifvm_yD?
udkumqif/ AvDq&m/ vdSKif;bGJrdY
iSufzsm;jzpfwm jr0wDuq&mawGvufav#mhvdkuf_yD;
aqGrsKd;awGu r,fawmfaq;cef;rSm vmypfoGm;w,f/
usaemfraoygbl;? r,fawmfaq;cef;a]umifh usaemf
usef;rma&;aumif;_yD; tvkyv
f yk af eyg_yD?
udkatmif0if;/ ouFef;nDaemif?
ta':rsufpcd rJG ,fvyk af wmh Armq&m0efeUJ rcGeJ /UJ 'kuaQ &muf
r,fqdk_yD; ajym]uw,f? ta':ajymw,f rsufpdcGJwm
t*Fvdyfq&m0efyJ om;orD;awGwm;wJh]um;u rsufpdcGJ
vdkufwm tckjyefjrif_yD? 'Daq;cef;}uD; wdk;wuf}uD;yGm;
ygap?
yusefyD/ xdkif;trsKd;orD;/ rJaqmufrdY?
usaemf tlusawmh aq;Hk}uD;rSm wufcGJEdkifwJhtaetxm;
r&Sdbl;/ todxdkif;ppfom;wOD;u 'Daq;cef;rSm vmydkUay;
w,/f tckusaemf usef;rmoGm;yg_yD?
EdkifcsKdif;/ xdkif;vlrsKd;/ rJhaxmhoav;?
usra,mufsm; aemufrdef;r,l_yD; befaumufwufoGm;
w,f/ usrudk AdkufwvHk;eJU csefxm;cJhw,f/ tm;udk;&mrJh
58

awmh r,fawmfaq;cef;rSmae_yD; trmyl;om;ESpfa,muf


arG;w,f? uav;arG;wJhudpP r,fawmfaq;cef;u tpp
t&m&mwm0ef,lay;w,f? usrrdbawG&SdwJh aysmfbG,fudk
jyefawmh 'Daq;cef;uyJ vrf;p&dwx
f w
k af y;w,f? aq;cef;
&JU aus;Zl;awGrarhygbl;?
roDwmaqG/ aysmfbG,frdY
rsufpdcGJzdkU tcuftcJ&Sdawmh tqufoG,faumif;wmeJU
'Daq;cef;udka&mufcJhw,f? tckrsufpdjyefaumif;oGm;_yD?
'Daq;cef; wd;k wuf}uD;yGm;zdUk bke;f }uD;t_rJarwWmydyUk gw,f?
t&Sifacrmpm&/ yJcl;rdY
usaemf wdik ;f jynftwGuf ajcwzufay;vSLcJah yr,hf usaemhf
udk jyefr]unfh]ubl;/ ajcwkawmifwyfray;]ubl;/ rJ
aqmufrSm jzpfovdkyJ awmif;&rf;pm;aomuf_yD;aecJh&
w,f? r,fawmfaq;cef; ajcwkXmeu ajcwkwyfay;vdkU
tckusaemf oGm;vmv+yf&Sm;Edkifyg_yD? usaemfhvdk b0wl
ppfom;a[mif;awGudkvnf; 'Daq;cef;udkvmzdkU zdwfac:yg
w,f?
udkatmifpdef/ ppfr+xrf;a[mif;wOD;/ acwWrJaqmufrdY?
usrwdrUk o
d m;pk aexdik rf aumif;jzpf&if r,fawmfaq;cef; udyk J
tm;udk;&w,f? aq;cef;vufrSwfvkyf&if vlwa,mufudk
bwfo;kH q,fay;&w,f? xdik ;f Edik if u
H tvkyv
f yk cf iG v
hf ufrw
S f
r&Sv
d nf;r,fawmfaq;cef;rSm aq;ukciG &hf w,f? b,foyl jJ zpf
59

jzpf vlwdkif;udk aq;ukoay;ygw,f? 'Daq;cef;r&Sd&if Arm


jynfom;awG tawmf'u
k Q a&muf]ur,f?
r[mpembD/ ig;pdrf;onf/ rJaqmufrdY
ArmjynfrSm wDbDjzpfwm (5) ESpfausmf_yD raysmufbl;? 'D
r,fawmfaq;cef;rSm pepfwusuo
k vdu
k af wmh vH;k 0 aysmuf
uif;oGm;_yD? vmr,fEh pS rf mS Zmwfjyefuawmhr,f?
emrnf&/ jrefrmZmwfrif;om;wOD;?
usaemfwUkd pufu
kH tvkyo
f rwa,muf um;wdu
k cf &H awmh
ta&;ay:aoG;udk r,fawmfaq;cef;uyJ&w,f? 'ga]umifh
usaemfwdpkU ufHkuvlawG yHkrSefaoG;vmvSL]uw,f? jr0wD
aq;HkrSm aoG;wykvif;oGif;&if usyfaiG ESpfaomif;ay;&
w,f/ 'DrSmu tcrJhyJ? 'ga]umifh jrefrmawGtm;vHk; 'Daq;
cef;udk wwfEikd w
f b
hJ ufuae uln]D uzdYk wu
kd w
f eG ;f ygw,f?
udkarmifwl;/ txnfcsKyfpufHk/ rJaqmufrdU?
orD;&J&U nf;pm;udk pdwfem_yD; tqdyfaomufawmh pufHkrSm&Sd
wJhaqGrsKd;awGu aorSmyJqdk_yD; vufav#mhvdkuf]uw,f/
pufHkrefae*smu r,fawmfaq;cef;udk ydkUay;w,f? r,f
awmfaq;cef;uaewqifh rJaqmufaq;H}k uD;udk xyfyaUkd y;
w,f/ orD;toufab;u vGwfcJhw,f? 'Daus;Zl;udk orD;
rarhygbl;?
ryef;td/ odk;ar$;pufHk/ r,fy?
60

usrrJaqmufrSm tdrfazmfvkyfw,f/ tom;0gjzpfawmh


olaX;u tdrjf yefcikd ;f w,f/ todwa,muf&t
UJ quft oG,ef UJ
r,f a wmf a q;cef ; rS m yJ uk o cJ h w,f ? tck usr usef ;
rmoGm;yg_y?D
eef;azmhtGm/ usKH'kd;?
befaumufrSm tdrfazmfvkyf&if; ESpfxyftdrfay:u jyKwfus
awmh ajcawGvufawG usKd;ukefw,f? olaX;u usrudk
xdkif;aq;cef;wckrSm ]uyfpnf;ay;_yD; awmarmqDydkUvdkuf
w,f? befaumufawmarmuae rJaqmufawmarmudk
ydkUvdkufw,f? rJaqmufawmarmuaewqifh usrudk
r,fawmfaq;cef;udk ydkUvdkufw,f? r,fawmfaq;cef;&JU
tultnDeJU usrjyefaumif;oGm;yg_yD? tcsdefwESpfavmuf
awmh,&l w,f?
aemfxl;xl;/ {&m0wDwdkif;?
usaemfwdkU pdkufysKd;a&;vkyfom;awG[m iSufzsm;eJU t_rJwrf;
rdwaf qGz&UJG w,f? usaemfw&Ukd UJ tm;ud;k &muawmh r,fawmf
aq;cef;yJ? tcrJu
h o
k ay;awmh tjcm;vnf;oGm;zkYdrvkad wmh
bl;? aea&;xdkifa&;/ pm;a&;aomufa&;tjyif aq;Hku
qif;awmh vrf;p&dwfygxkwfay;w,f? usaemfwdkUvdk Arm
'kuo
Q nfawGtwGuf 'gxufaumif;wJah e&m &St
d ;Hk rvm;?
udkoef;0if;atmif/ pdkufysKd;a&;vkyfom;/ zdkYzwfrdY?

61

usrom; tltwufaygufawmh rJaqmufaq;kHrSm cGJpdwf


ukoceJU aq;zd;k bwf (6000) ausmfuek w
f ,f/ b,fyu
kd q
f H
&Srd vJ? r,fawmfaq;cef;&JU ulnrD e+ UJ wjym;rSrukeyf J aq;Hu
k
qif; cGifh&cJhw,f?

a': jrat;/ r,fytxnfcsKyfpufHk?


t&ifu t&uform;vHk;vHk;}uD;udkjzpfcJhw,f? r,fawmf
aq;cef;u t&ufjzwfzdkU pDpOfay;w,f? tckawmh t&uf
jywf_yD; rdom;pkb0yHkrSefjyefjzpfoGm;_yD; t&ifvdk tvkyf
tudkifvnf; vpf[if;r+r&Sdawmhbl;/ vlawG&JU,Hk]unfr+
ydk&vmw,f? b0wlawG t&ufjzwfcsif&ifawmh r,fawmf
aq;cef;udk qufo,
G yf g?

udk}uD;pdk;/ em&Djyifq&m/ bm;tHrdY?


r,fawmfaq;cef;udk udk,fwdkifa&m aqGrsKd;om;csif;awG
twGufa&m wufa&mufukor+cH,lwm t}udrfra&wGuf
Edik af wmhb;l ? aq;Hrk mS vlemawGutrsm;}uD;qdak wmh rw
&mom;awGyDyD jy\emawGvnf; trsKd;rsKd;awGY&w,f?
tJh'Dtay:rSm q&mq&mrawG qlwmaigufwmawmh
&Sw
d ,f? ta]umif;rJah wmhr[kwyf gbl;/ jrefrmjynfu aq;Hk
awGuawmh }uHzefqlqJ_yD;awmhudk yg0gjy]uw,f? arwWm
t&if;cHjcif;rwlygbl;?

a':pdef/ vSnf;ul;rdY?
62

usrwdkU tbdk;eJU tzGm;rsufpdvmcGJawmh r,fawmfaq;cef;


rSmwnf;wm wvavmuf]umw,f? usrwdkU nDtpfroHk;
a,mufu vlemapmifhaygh? vlemeJv
U lemapmifhawG&JU aexdkif
pm;aomufa&;twGuf r,fawmfaq;cef;u tm;vH;k wm0ef
,lay;w,f? rsufpdcGJwmvnf; tcrJhyJ? 'Du0efxrf;awG
tm;vHk; oabmxm; aumif;rGef]uygw,f? tdk}uD;tdkrawG
qdk&if ydk_yD;awmhawmifrS wav;wpm;eJU qufqH]uyg
w,f? jynfwGif;rSm usrwdkUawGYzl;wJh aq;0efxrf;awGeJU
t&rf;uGmjcm;ygw,f?

oef;-jrifh-oif; nDtpfroHk;OD;/ u!GwfuGif;?

63

64

r,fawmfaq;cef;
waphwapmif;kyfyHkv$m

65

r,fawmfaq;cef;odkUt0ifvrf;

66

rsufpdXme

aoG;ppfaq;&mXme ("mwfcJGcef;)
67

uav;jyifyvlemXme

om;zGm;rD;,yf jyifyvlemXme
68

vlemrSwfyHkwifXme

twGif;vlemaqmif
69

twGif;vlemaqmif

ta&;ay:vlemXme (cJGpdwfaq;xnfh)
70

jyifyvlemXme

vlempm;zkdaqmif (vlemESifhvlemapmihfrsm; pm;aomufaepOf)


71

vlempm;zkdaqmif (xrif;/ [if; a0iSaepOf)

72

xrif;pm;awmhrnfh vlemwOD;

xrif;pm;awmhrnfh uav;i,fwOD;
73

usef;rma&;nDvmcHusif;yaepOf

74

(16) ESpfajrmuf &Spfav;vHk;ta&;awmfyHkaeUtxdrf;trSwf


qGrf;au|;w&m;awmfem,lyJG

75

76

You might also like