A.

LI M U
Nhn cch l thuc tnh tm l ca mt c nhn biu hin bn sc v gi
tr x hi ca n. Ni n nhn cch chng ta thng bn khon nhn cch thc
cht l g? Ti sao con ngi li c nhn cch? Nhn cch c hnh thnh v
pht trin nh th no? Nhng nhn t no nh hng n s hnh thnh v
pht trin ? Vai tr ca cc nhn t ra sao? Chng ta s lin h g i vi
ring mnh?... Hng lot cc cu hi t ra v nhn cch, v gii quyt nhng
thc mc nu trn chng ta hy cng nhau phn tch vai tr ca cc yu t i
vi s hnh thnh, pht trin nhn cch. Lin h thc t rt ra bi hc ring
cho mnh.
B. NI DUNG
I.

Khi: nim v nhn cch

1. Mt s khi nim lin quan
Con ngi l mt thc th sinh hc x hi. Di gc con ngi thuc t

nhin, con ngi l mt tn ti sinh vt bc thang cao nht ca s tin ha vt

cht. ng thi, nh c i sng x hi lao ng v ngn ng, con ngi c kh
nng thc v t thc, l hnh thc cao nht ca s phn nh hin thc.
Mt sinh vt trong con ngi khng th tch khi mt x hi v ngc li song
bn thn ci tnh c th con ngi khng phi do bm sinh, khng phi do
bn cht sinh vt ca mnh m l qu trnh sng, trong qu trnh hot ng, lao
ng, hc tp ci to bi nhiu th h.
C nhn l thut ng c dng ch mt con ngi c th ca mt thnh
vin ca x hi. C nhn cng l mt thc th sinh vt x hi, nhng c
xem xt c th ring tng ngi, vi nhng c im v sinh l, tm l v x
hi phan bit c nhn ny vi c nhn khc trong cng ng.
Ch th l thut ng c s dng khi c nhn thc hin mt hot ng nht
nh mt cch c thc v c mc ch (hot ng tr c hay hot ng chn

tay, hot ng l lun hay thc hnh), nhn thc v ci to th gii xung quanh
trong qu trnh hot ng .
C tnh ca con ngi l s c o ca mi con ngi v th cht v tm l
(th tng, kiu tinh thn, tnh cch, kh cht, nhu cu, nng lc,). C tnh ca
mi ngi c hnh thnh trn c s ca nhng t cht di truyn, bng hot
ng x hi v gio dc, di nh hng ca nhng iu kin x hi v ca mi
trng x hi m trong con ngi sng c di gio dc v lm vic, cng
nh bng hot ng t gio dc ca bn thn h.
2. Khi nim nhn cch
Nh tm l hc X Vit ni ting X.L.Rubinstein vit: Con ngi l c
tnh do n c nhng thuc tnh c bit, khng lp li, con ngi l nhn cch
do n xc nh ca mnh vi nhng xung quanh mt cch c thc. Hin nay,
c nhiu nh ngha khc nhau v nhn cch, trong ta c th nh ngha:
Nhn cch l thuc tnh tm l ca mt c nhn biu hin bn sc v gi tr
x hi ca n.
T nh ngha nu trn ta nhn thy nhn cch c nhng c im sau y:
-

Tnh n nh: tng nt ca nhn cch (thuc tnh v phm cht)

trong hot ng sng c bin i, c chuyn ha, nhng tng th th chng

to thnh mt cu trc trn vn ca nhn cch, cu trc ny tng i n nh, t
nht l trong mt qung i no ca con ngi. Nh c im ny m chng
ta c th d kin c hnh vi ca mt nhn cch no trong tnh hung ny
hay tnh hung n, trong hon cnh ny hay hon cnh kia.
-

Tnh thng nht: nhn cch l mt th thng nht ca mi nt nhn

cch, ngha l n khng phi l mt du cng n gin ca nhiu thuc tnh,

phm cht ring l m l mt h thng thng nht, trong mi nhn cch u
lin quan khng tch ri vi nhng nt nhn cch khc. Nhn cch lun c
hnh thnh nh mt th thng nht. V vy, khng gio dc nhn cch theo tng

phn, lc u hnh thnh mt nt nhn cch ny, ri tip theo l mt nhn cch
khc Cn phi gio dc con ngi nh l mt nhn cch hon chnh.
-

Tnh tch cc: gi tr ch thc ca nhn cch, chc nng x hi v

ct cch lm ngi ca c nhn th hin r nt tnh tch cc ca nhn cch.

Tnh tch cc ca biu hin trong qu trnh tha mn cc yu cu ca n. Con
ngi khng tha mn bng cc i tng c sn m nh c cng c, nh lao
ng con ngi bin i, sng to ra cc i tng lm cho ph hp vi
nhu cu bn thn. Mt khc, con ngi tch cc tm kim cc phng thc tha
mn yu cu l mt qu trnh tch cc c mc ch, trong con ngi lm ch
c nhng hnh thc hot ng cho s pht trin ca x hi quy nh nn.
-

Tnh giao tip: con ngi thng qua giao tip tham gia vo mi

quan h x hi, llnh hi cc chun mc o c v cc h thng chun mc x

hi. Qua giao tip, con ngi ng gp cc gi tr phm cht nhn cch ca
mnh cho ngi khc, cho x hi. Giao tip l nhu x hi u tin v c bn nht
ca con ngi.
II.

Vai tr ca nhng nhn t nh hng n s hnh thnh v pht

trin ca nhn cch

1. Di truyn: ng vai tr ng k trong s hnh thnh pht trin ca nhn cch.

Chnh n tham gia vo s to thnh c s vt cht ca cc hin tng tm l
nhng c im gii phu v sinh l ca c th, trong c h thn kinh. T
c th khng nh vai tr tin vt cht ca yu t di truyn i vi s hnh
thnh v pht trin nhn cch.
2. Hon cnh sng bao gm: hon cnh t nhin v hon cnh x hi. C th l:
- Hon cnh t nhin: mi dn tc sng trn mt lnh th nht nh, c ci
c o ca hon cnh a l: rung ng v khong sn, ni v sng, tri v
bin, ma v gi, hoa c v m thanhNhng iu kin y quy nh c im

ca cc dng, cc ngnh sn xut, c tnh ca ngh nghip (tc nhng phng

thc hot ng ca con ngi trong t nhin) v mt s nt ring trong phm vi
sng to ngh thut. Qua , quy nh cc gi tr vt cht v tinh thn mt mc
nht nh.cho nn c th ni rng, tm l dn tc mang du n ca hon cnh
t nhin thng qua khu trung gian l phng thc sng.
Xt cho cng, nhiu phong tc tp qun u c ngun gc t iu kin v
hon cnh sng t nhin. Mt s nt tm l no ca bn a, ca ngh nghip
cng c th c hiu theo logic y. Nhn cch nh l mt thnh vin x hi,
chu nh hng ca iu kin t nhin thng qua nhng gi tr vt cht v tinh
thn, qua phong tc tp qun ca dn tc, ca a phng ca ngh nghip
nhng ci vn c lin h vi iu kin t nhin y v qua phng thc sng ca
chnh bn thn n.
Mt s tc gi ca tm l hc phng ty li cao vai tr ca iu ki
hon cnh sng t nhin. H gii thch nguyn nhn mt s thi xu hay c
tnh cao qu ca dn tc ny hay dn tc khc bng hon cnh a l: c tnh ca
ngi phng bc th mnh m nhng lnh nht, ca ngi phng nam th yu
t nhng xi li d gn. Thm ch, nguyn nhn ca hnh ng chin tranh xm
lc ca mt s nc Ty u cng c gii thch bng hon cnh a l mang
tnh kch thch. l mt quan im sai lm v thiu tnh khoa hc.
- Hon cnh x hi: Trong tt c nhng mi quan h x hi, nhn cch
khng ch l mt khch th m cn l mt ch th. C nhn l mt tn ti c
thc, n c th la chn phng thc sng ca mnh v do n la chn
nhng phn ng khc nhau trc tc ng ca hon cnh x hi.
D lun v tm trng chung, l s phn xt nh gi ca s ng ngi v
s kin i sng x hi ca hot ng tp th ca hnh vi cc nhn.

- Tm trng chung bao trm bu khng kh lc quan hay bi quan sc phn

u chung ca nhm hay c nhn u chu nh hng ca tm trng chung
. V d: li ni, c ch, vic lm, cch nhn
- Thi ua l phng thc tc ng qua li gia cc c nhn, nhm v tp
th lm tng cho kt qu hot ngca nhau nhiu phm cht nhn cch,
tp th c pht trin qua thi ua.
- Bt chc th hin ra trong mi lnh vcca i sng, bt chc din ra
mt cch c thc hay khng c thc, bt chc trong cch giao tip,
ngn ng, trong n mc
3. Nhn t gio dc
Gio dc c hiu nh l qu trnh tc ng c thc, c mc ch v
c k hoch v mt t tng, o c v hnh vi trong tp th tr em v hc
sinh, trong gia nh v c quan gio dc ngoi nh trng. Nhng thc ra gio
dc cn ngha rng hn gio dc bao gm cc vic dy hc cng vi h thng
cc tc ng s phm khc, truqc tip hoc gin tip trong lp hoc ngoi lp.
Vai tr ch o ca gio dc vi s hnh thnh v pht trin nhn cch ca th
h tr th hin :
- Gio dc vch chiu hng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch ca
hc sinh v dn dt s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc sinh
theo chiu hng .
- Gio dc mang li m nhng ci m yu t bm sinh di truyn hay mi
trng t nhin khng em li c.
- Gio dc b p nhng thiu ht do bnh tt em li cho con ngi.
- Gio dc c th un nn nhng phm cht tm l xu, do tc ng t pht
ca mi trng x hi gy nn v lm cho n pht trin theo chiu hng
mong mun ca x hi.

- Gio dc c th i trc hin thc, trong cng tc t pht ca x hi ch

nh hng n c nhn mc c ca n.
- Nhng cng trnh nghin cu v tm l hc v gio dc hc hin i
chng minh rng, s pht trin ca tm l tr em ch c th din ra mt
cch tt p trong nhng iu kin ca s dy hc v gio dc.
Gio dc ch vch ng, vch hng cho s hnh thnh v pht trin
nhn cch ch thc t vic hc sinh c hnh thnh v pht trin theo hng
hay khng gio dc khng quyt nh trc tip c. Nh vy, gio dc mt mt
cung cp cho con ngi nhng tri thc, k nng, k xo, mt khc hnh thnh
trong h nhng phm cht tm l cn thit theo yu cu ca s pht trin ca x
hi.
4. Nhn t hot ng
Hot ng l phng thc tn ti ca con ngi, l nhn t quyt nh
trc tip s hnh thnh v pht trin ca nhn cch. Hot ng ca con ngi c
mc ch, mang tnh x hi, cng ng, c thc hin bng nhng thao tc
nht nh, vi nhng cng c nht nh. Thng qua hai qu trnh i tng ha
v ch th ha tronh hot ng m nhn cch c bc l v hnh thnh. Con
ngoi lnh hi kinh nghim x hi lich s bng hot ng ca bn thn hnh
thnh nhn cch. Mt khc, cng thng qua hot ng, con ngi ng gp lc
lng bn cht ca mnh vo vic ci to th gio khch quan.
Nh vy, hot ng ca con ngil hot ng c mc ch, c thc,
c hnh thnh v pht trin cng vi s hnh thnh v pht trin thc, l
ngun gc v n dung ca thc. Hot ng ca con ngi c thc hin
khng ch trong mi quan h ca con ngivi s vt m c trong mi quan h
vi ngi khc.
5. Yu t giao tip

Giao tip l iu kin tn ti ca c nhn v x hi loi ngi. Nhu cu

giao tip l mt trong nhng nh cu x hi co bn, xut hin sm nht con
ngi. S pht trin ca mt c nhn c quy nh bi s pht trin ca tt c
cc c nhn khc m n giao tip trc tip hoc gin tip vi h. Chnh con
ngi lm xut hin, duy tr, pht trin giao tipv tr thnh sn phm ca giao
tip.
Nh giao tip, con ngi tham gia vo cc mi quan h x hi, lnh hi
nn vn ha x hi, chun mc x hi, ng thi thng qua giao tip, con ngi
ng gp nng lc ca mnh vo kho tanmgf chung ca nhn loi.
Trong giao tip, con ngi khng ch nhn thc ngi khc, nhn thc
cc quan h x hi, m cn nhn thc chnh bn thn mnh, t i chiu so snh
mnh vi ngi khc, vi chun mc x hi, t nh gi bn thn minh nh l
mt nhn cch.
III.

Lin h thc t

1. i vi bn thn
Trc ht cn bit iu phi cc nhn t nh hng n s hnh thnh v
pht trin nhn cch. nh gi ng vai tr ca cc nhn t i vi bn thn
tm ra cch thc ring nhm hon thin nhn cch c nhn.
Th hai, thc hin v lm theo xng ca Unesco: Hc bit, hc
lm, hc chung sng, hc t khng nh mnh l mt trong nhng cch
thc hon thin nhn cch ca bn thn. C th l:
Hc bit: hc ly kin thc, trao di cho bn thn nhng kin thc,
k nng c bn. Hc bit y cn hiu theo ngha rng l hc ly v
nm bt kin thcch khng phi hc bit mt cch m h.
Hc lm: hc cn i i vi hnh, h bit cha m kin thc cn
c hiu khng phi ch trn sch v m cn trn c thc t. Suy cho cng, hc

 lm c, gii quyt c nhng ci s vic trn thc t. Nh vy, kin thc

hc c cn c em ra khai thc, s dng mt cch c hiu qu trn thc t.
Hc chung sng: x hi lun vn ng v pht trin, v th, nu bn i
chm th c ngha bn ang ng yn, nu bn ng yn th c ngha bn ang
tt li. Do vy, mi con ngi cn hc tp c th chung sng, ha nhp vi
xu th thi i, hc tp bt nhp vi nhng chuyn bin khng ngng ca x
hi, dn dn hon thin nhn cch c nhn.
Hc t khng nh mnh: trao di cho chnh mnh nhng vn hiu bit
nht nh bit, lm v chung sng chnh l t khng nh mnh. Khng nh
v tr ca mnh trong x hi, khng nh kin thc, vn hiu bit, khng nh
nhn cch ca bn thn.
xng nu trn l mt trong nhng cch thc hon thin nhn cch c
nhn. Theo , mi ngi cn tm ra cho mnh phng php hc tp ng n
rn luyn nhn cch c nhn v pht trin n theo hng tch cc.
2. i vi vic nui dy con tr:
T vic xc nh vai tr ca cc nhn t nh hng ti s hnh thnh v
pht trin ca nhn cch, chng ta nn vn dng trong vn nui dy con tr.
l:
-

Khai thc nhng c im bm sinh di truyn ca tr tm ra kh

nng, s thch, am m.

To hon cnh sng tt cho tr pht huy tnh sng to, nng khiu
ng thi vch cho tr i theo mt hng i ng n. y, cn ci
to nhng hon cnh t nhin cho ph hp ng thi c bit cao
vai tr ca hon cnh x hi trong vic hnh thnh v pht trin nhn
cch ca tr.

Tm cho tr mt nn gio dc ph hp, c s yu thng, tn trng,

c s phi hp gia gio dc ti nh trng v gia nh.

tr hot ng t nhin c kim sot pht huy tnh sng to, s

hn nhin trong nhn cch, hot ng t tm ra cho mnh nhng
cch thc ring, t mnh kim sot vic hnh thnh v pht trin nhn
cch ca chnh mnh.

Tch cc tr giao tip vi mi ngi dn hon thin nhng nt

tnh cch ca tr. Giao tip tr hc hi, th hin mnh v tm ra
con ng ring cho mnh.

3. Lin h ring i vi sinh vin chuyn ngnh php l

Vic rn luyn nhn cch l iu tt yu m mi c nhn v c bit l
sinh vin chuyn ngnh php l cn lm cho mnh. Nhn cch i vi sinh vin
php l chng ta cn cn c hiu l lng tm ngh nghip, trch nhim vi
ngh nghip. V th, ngay t khi cn ngi trn gh nh trng, chng ta cn hc
tp v rn luyn nhng phm cht cn c. C th l hc tp mt cch linh hot
v vn dng sng to nhng kin thc, k nng c hc vo thc tin, khc
phc nhng kh khn ca hon cnh thc t, chn la s gio dc ph hp,
nng ng, tng cng giao tip.... Chng ta cn l ngi i u trong phong
tro hc bit, hc lm, hc chung sng, hc t khng nh mnh.
C. KT LUN
Tm li c nm yu t nh hng ti qu trnh hnh thnh v pht trin
nhn cch bao gm nhn t bm sinh - di truyn, hon cnh sng, gio dc v
giao tip. Mi nhn t c mt vai tr ring v u quan trng song vic phi hp
n theo cng thc no th l s sng to ca mi c nhn. Nh thc t
nu, xng ca Unesco v hc tp nhm hon thin nhn cch c nhn c
th xem l mt cch hiu qu chng ta vn dng trong vic xy dng nhn
cch ca mnh. y, cng cn xem trng vic gio dc, nui dy con tr v
chnh l nhng ch nhn tng lai ca t nc. Hn c, ring vi chng ta

nhng sinh vin chuyn ngnh php l cn hc tp v chn cho mnh hng i
ring hon thin nhn cch, xy dng lng tm ngh nghip, rn luyn
nhng phm cht cn c ca mt Lut gia, mt ngi hiu bit v Lut.

10