ELER ARASINDA MAL REJMLER

SLEYMAN MORTA
YARGITAY 2. HUKUK DARES
TETKK HAKM

GR
4721 sayl Trk Medeni Kanununun kabulyle, Trk aile hukukunda edinilmi
mallara katlma rejimi yasal rejimi olarak kabul edilmitir. nceki, 743 sayl Trk
Kanunu Medenisi, mal rejiminin tasfiyesinde zellikle almayan kadn aleyhine
dzenlemeler iermekteydi. Anlan nceki yasada, kabul edilen yasal mal rejimi olan
mal ayrl rejiminde, uygulamann gelitirdii katk pay kavram bir tarafa braklrsa,
evlilik birliinde sahip olunan mallardan almayan kadnn hibir hakk
bulunmamaktayd. Kadnn ev ileri yapmas, ocuk yetitirmesi gibi emekleri
karlksz kalmaktayd. Bu olumsuzluklar gidermek amacyla yeni yasada edinilmi
mallara katlma rejimine yer verildi. Dzenlemenin lkemizin bnyesine ne kadar
uygun olduunu kukusuz zaman gsterecekti. Ancak bilinen bir ey vard ki,
rejiminin uygulanmas ve tasfiyesi olduka karmakt. te bu almada, yasada
kabul edilen mal rejimlerini ksaca gzden geirirken, uygulamaclara yardmc olmak
amacyla yasal mal rejiminin de genel hatlar zerinde durulmu, snrl ders saati
ierisinde Hkim Aday meslektalarmza olduka rafine bilgiler sunulmaya
allmtr.
BRNC BLM
MAL REJMNN GENEL ESASLARI
I.KAVRAM VE KAPSAM
Mal rejimi kavram ile eler arasnda, elerin mallarnn tabi olduu hukuki
rejimi, mallarn ynetimini, elerin birbirlerinin mallarnn zerinde hak ve yetkileri ile
borlardan sorumluluklarna ilikin dzenlemeler anlalr. Eler arasndaki
malvarlklarnn ynetiminde elerin birbirlerine ve nc kiilere kar olan
durumlar genel malvarl kurallarndan ayrlmaktadr.1
Trk Medeni Kanununda mal rejimleri 202 ila 281. maddeler arasnda
dzenlenmitir. Bu balamda; 202 ila 217 maddeleri arasnda mal rejimlerine ilikin
genel hkmler, 218 ila 241 maddelerinde kural/yasal mal rejimi olan edinilmi
mallara katlma rejimi, 242 ve 243. maddelerinde mal ayrl, 244 ila 255 maddeleri
arasnda paylamal mal ayrl rejimi, 256 ila 281 maddeleri arasnda ise mal
ortakl rejimi dzenlenmitir.

DURAL , Mustafa / Z, Tufan/ GM , Alper , Trk zel Hukuku , C. III, ALE HUKUKU, ,
stanbul 2005, s.299.

II. MAL REJMNN TRLER

A. Akdi Mal Rejmi
1.Genel Olarak
Eler evliliin tabi olaca mal rejimini bir szleme ile belirleyebiliriler. Ancak
eler bu konuda szleme serbestsine sahip olmayp ancak kanunda tipleri
belirlenen mal rejimlerinden birisini seebilirler.
Bilindii gibi 743 sayl Trk Kanunu Medenisinde yasal mal rejimi olarak
mal ayrl, akdi rejim olarak da mal birlii, mal ortakl ve snrl mallarda ortaklk
rejim tipleri dzenlenmiti. 4721 sayl Trk Medeni Kanunun da yasal mal rejimi
edinilmi mallara katlma rejimi, akdi mal rejimi ise; mal ayrl, paylamal mal
ayrl ve mal ortakl olarak yer almtr.
2. artlar
a. Ehliyet
Mal rejimi szlemesi, ancak ayrt etme gcne sahip olanlar tarafndan
yaplabilir. Kkler ile kstllar, yasal temsilcilerinin rzasn almak zorundadrlar
( TMK m. 204). Evlilik daha kk yalarda da yaplabileceinden2 yasa mal rejimi
yaplmas iin ergin olmay aramam, ayrt etme gcne sahip olmay yeterli
saymtr. Mal rejimi szlemesi yapma kiiye sk skya bal haklardandr. Bu
nedenledir ki yasada yasal temsilcilerin rzasndan bahsedilmitir. Daha ak ifadesi
ile yasal temsilci ilgili e adna temsilen mal rejimi szlemesi yapamayacaktr. Eler
mal rejimi szlemesi ni bizzat yapmak zorundadrlar. Mal rejimi szlemesinde
bilgili e velayet altnda ise veli tarafndan3, kstl ve kendisine vasi atanmsa vasi
tarafndan bu rzann verilmesi gerekir.4
b. ekil
4721 sayl Trk Medeni Kanununun yrrle girmesinden sonra
evlenenler; evlenmeden nce veya sonra noterde (dzenleme veya onaylama
eklinde)5 yapacaklar mal rejimi szlemesiyle, kanunda gsterilen akdi mal
rejimlerinden birini, ancak kanunda yazl snrlar iinde seebilirler veya evlenme

Erkek veya kadn onyedi yan doldurmadka evlenemez.Ancak, hakim olaanst durumlarda ve
pek nemli bir sebeple onalt yan doldurmu olan erkek veya kadnn evlenmesine izin verebilir
(TMK m.124).
3
Bilindii gibi TMK 336 nc maddesi uyarnca evlilik devam ettii srece ana ve baba velayeti birlikte
kullanrlar. te bu halde rzayi ana ve babann birlikte vermeleri gerekir. Velayet elerden birisini
verilmise bu e tarafndan zazann verilmesi gerekir. Evlilik d doumlarda ise velayet annede
olacandan kaza annda anne tarafndan verilmesi gerekir ( TMK m.337 ).
4
Kstllar bakmndan vasinin izninden baka vesayet makamnn da izninin gerekli olduu
unutulmamaldr( TMK m462/9).
5
Mal rejimi szlemesinin mutlaka noterde yaplmas zorunludur. Noterde, dzenleme veya onaylama
eklinde yaplmas, mal rejimi szlemesinin geerlilik kouludur.

bavurusu srasnda, yetkili evlendirme memuruna hangi mal rejimini setiklerini

yazl olarak bildirebilirler.6
Ayrca; mal rejimi szlemesinin bizzat taraflarca yaplmas zorunludur,
vekil araclyla mal rejimi szlemesi yaplamaz.
B. Kanuni/Kural Mal Rejimi
Eer mal rejimine ilikin bir szleme yapmamlarsa, aralarnda kanun gerei
edinilmi mallara katlma rejimi geerli olur. Dier bir ifadeyle Noterde bir mal rejimi
szlemesi yapmamlarsa veya evlenme bavurusu srasnda hangi mal rejimini
setiklerini yetkili evlendirme memuruna yazl olarak bildirmemilerse, evlenme
tarihinden geerli olmak zere, yasal mal rejimi olan edinilmi mallara katlma
rejimine tabi olurlar. (TMK. m.202/1)
743 sayl Trk Kanunu Medenisi; yasal mal rejimi olarak mal ayrln; akdi
rejim olarak da; mal birlii, mal ortakl ve snrl mallarda ortaklk rejimlerini kabul
etmiti. 1.1.2002 tarihinde yrrle giren 4721 sayl Trk Medeni Kanunu ise, eler
arasnda yasal rejim olarak edinilmi mallara katlma rejimini, akdi mal rejimleri
olarak da, mal ayrl, paylamal mal ayrl ve mal ortakl rejimini kabul etmitir.
Edinilmi mallara katlma rejimine ilikin hkmler, byk oranda svire
Medeni Kanunundan alnmtr.
III. MAL REJMNN SINIFLANDIRILMASI
A.Olaan mal rejimi
Zorunlu olarak baka bir mal rejiminin seildii ya da baka bir mal rejimine
geildii haller hari, edinilmi mallara katlma rejimi, paylamal mal ayrl ve mal
ortakl rejimleri olaan mal rejimleridir.
B. Olaanst Mal Rejimi
Kanunun belirttii olaanst durumlarda, mal ayrl rejiminin dorudan ya
da hkim kararyla veya elerden birisinin istei zerine belirlendii durumlarda
olaanst bir mal rejiminden sz edilir. u hale gre olaanst mal rejimi sadece
mal ayrl rejimidir. Zira olaanst durumlarda seilen/geilen mal rejimi mal
ayrl rejimidir.7
1- Genel Olarak Olaanst Mal Rejimine Gei
a. Elerin Talebi le
Hakl bir sebep varsa, hakim elerden birinin istemi zerine, mevcut mal
rejiminin mal ayrlna dnmesine karar verebilir (TMK. m.206) .

evlendirme memurlarnn mal rejimi szlemesi yapma yetkileri yoktur. Onlar, sadece, evlenme
bavurusu srasnda, evleneceklerin hangi mal rejimini setiklerine dair varsa yazl bavurularn
alabilir. Ve bunu evlenme defterine geerler.
7
Rs 300.

aa. Birlikte Yaamaya Ara Verilmesi Halinde

Bilindii gibi elerden biri, ortak hayat sebebiyle kiilii, ekonomik gvenlii veya
ailenin huzuru ciddi biimde tehlikeye dt srece ayr yaama hakkna
sahiptir(TMK m. 197/1). te bu halde birlikte yaamaya ara verilmesi hakl bir
sebebe dayanyorsa hkim, elerin mallarnn ynetimine ilikin nlemleri alr(TMK
m. 197/2). retide hkimin elerin mallarnn ynetimine ilikin alaca tedbirlerin
olaanst mal rejimi olan mal ayrlna gei olaca ileri srlmektedir ki8
kanaatimizce bu tespit yerindedir.
bb. Hakl Nedene Dayal Olarak Olaanst Mal Rejimine
Gei
aaa. Genel Olarak Hakl Sebep
Hakl sebepler kanunda sayma yoluyla belirtilmemitir. Her olayn zelliine
gre hakim takdir edecektir. Szgelimi Yargtay bir kararnda; elerin fiilen ayr
yayor olmalarn tek bana, Trk Medeni Kanununun 206. maddesi uyarnca hakl
sebep olarak yorumlanamayacan ve bu halin mal ayrlna geilmesi iin yeterli
neden saylamayacan belirtmitir.9
bbb. Kanuni rneklemeler
Kanunda baz durumlarda hakl sebebin varl karine olarak kabul edilmi ve
bunlar rnekleme yoluyla saylmtr. u hallerde hakl sebep vardr :
8

Bkz AYAN, Serkan, Evlilik Birliinin Korunmas, Ankara 2004, s. 249-250; DURAL/ Z/
GM, s.265.
9
Davac koca 31.12.2002 tarihinde at dava ile; karsyla ayr yaadklarn, boanmaya kararl
olduunu, katlma rejiminin kendisi iin klfet getireceini ileri srerek, eiyle aralarndaki mal rejiminin
1.1.2002 tarihinden itibaren Mal Ayrl Rejimi olduuna karar verilmesini istemitir.Dosyadaki
kantlara gre; taraflarn 1985 ylnda evlendikleri, davac kocann 15.11.2000 tarihinde evlilik birliinin
temelinden sarslmas nedenine dayanarak at boanma davasnn; baka kadnla ilikisi
bulunduu ve karsn dvmesi nedeniyle tam kusurlu bulunarak reddedildii, bu kararn 29.1.2002
tarihinde kesinletii anlalmaktadr. Kocann devlet memuru olarak alt, dzenli geliri ve
tanmaz mal bulunduu, daval kadnn ise ev hanm olduu, geliri ve malvarlnn bulunmad da
dosya kapsamyla sabittir.4721 Sayl Trk Medeni Kanununun yrrle girdii 1.1.2002 tarihinden
nce evlenmi eler arasnda; 1.1.2002 tarihine kadar, daha nceden tabi olduklar mal rejimi devam
eder. Eler, 1.1.2002 tarihinden balayarak baka bir mal rejimini semedikleri taktirde, 1.1.2002
tarihinden geerli olmak zere, yeni kanunun yasal mal rejimi olarak kabul ettii Edinilmi Mallara
Katlma Rejimini semi saylrlar (4722 Sayl Kanun m.10/1) Eler arasndaki mal rejimi; elerden
birinin lm, evliliin iptali, boanma baka bir mal rejiminin kabulyle sona erecei gibi mal ayrlna
geilmesine karar verilmesi hallerinde, dava tarihinden geerli olmak zere sona erer
(TMK.m.206,225)
Temyiz incelemesine konu olan davada; mahkeme kararyla mal ayrl rejimine geilmesini
(TMK.m.206) isteyen davac, dier ein malvarlnn borca batk olmas, ortaklktaki paynn
haczedilmi olmas ve benzeri sebeplerden biriyle ortakln menfaatlerini tehlikeye drdn
kantlayamamtr. Tek bana, elerin fiilen ayr yayor olmalar Trk Medeni Kanununun 206.
maddesi uyarnca hakl sebep olarak yorumlanp mal ayrlna geilmesine karar verilmesi iin
yeterli deildir. Bunun kabul; kendi kusurlu davranyla ayr yaamaya neden olan ein; dier ein
ileride doabilecek katlma alaca hakkn ortadan kaldrmasna olanak tanmak sonucunu dourur.
Bu ise, hi kimsenin kendi kusurlu davranyla kendi lehine sonu elde edemeyeceine ynelik temel
hukuk ilkesine aykr olur.
Aklanan nedenlerle kantlanamayan davann reddi gerekirken yazl
olduu ekilde davann kabulne karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup bozmay gerektirmitir. 2.
H.D., 18.4.2005, 2005/3039-6149(vurgu bana aittir).

Dier ee ait malvarl borca batk ise veya mal ortaklnda ortaklktaki
pay haczedilmi ise,
Dier e, istemde bulunan ein veya ortakln menfaatlerini tehlikeye
drm ise, (rnein, dier ein hi almamas, birlik giderlerine ve
birlie hibir katkda bulunmamas, sorumsuz ve hesapsz ekilde
borlanmas bu hale rnek gsterilebilir.)
Dier ein, ortaklk mallar zerinde bir tasarruf ilemi yaplmas iin
gereken rzasn hakl bir sebep olmakszn esirgemesi,
Dier ein, istemde bulunan ee, mal varl, geliri, borlar veya ortaklk
mallar hakknda bilgi vermekten kanmas,
Dier ein srekli olarak ayrt etme gcnden yoksun olmas,
Bu hallerden birinin gereklemesi halinde, elerden birinin istemi zerine hakim,
mevcut mal rejiminin mal ayrlna dnmesine karar verebilecektir. (TMK. m. 206)
ccc. Yetki
Mevcut mal rejiminin mal ayrlna dnmesi davasnda yetkili mahkeme,
elerden herhangi birinin yerleim yeri mahkemesidir (TMK.m.207) .
b. Alacaklnn Talebi le Olaanst Mal Rejimine Gei
Mal ortakln kabul etmi olan elerden birine kar icara takibinde bulunan
alacakl da, haciz uygulamasndan zarara urarsa, hkimden mal ayrlna karar
verilmesini isteyebilir. (TMK. m.210/1) Alacaklnn istemi her iki ee yneltilir. Yetkili
mahkeme, borlu ein yerleim yeri mahkemesidir. Alacakl tatmin edildii takdirde,
elerden birinin istemi zerine hkim, mal ortaklnn yeniden kurulmasna karar
verebilir.
c. Kanun Gerei Olaanst Mal Rejimine Gei
Eer eler, mal rejimi szlemesiyle aralarnda mal ortakln kabul
etmilerse, elerden birinin iflasna karar verildii takdirde, ortaklk kendiliinden mal
ayrlna dnr (TMK. m.209).kanun gerei olaanst mal rejimine geiin salt
mal ortakl rejimi iin kabul edildii ve olaanst mali rejimi olan mal ayrlna
geiin bir mahkeme hkmne gerek kalmakszn kendiliinden gerekleecei
unutulmamaldr.
d. Tasfiye
Yasal ve akdi mal rejimlerinden mal ayrlna geildii taktirde, kanunda
aksine hkm bulunmadka, eler arasnda nceki mal rejiminin tasfiyesi, bu rejime
ilikin hkmlere gre yaplr (TMK. m.212). Maddenin ifadesi yanl anlamaya
msait ise de, kastedilen udur: olaanst mal rejimine geite, nceki mal rejimi
tasfiye edilecektir. Tasfiye edilecek mal rejimi nceki mal rejimi olduuna gre tasfiye
nceki mal rejimi hkmlerine gre yaplacaktr. Demek ki tasfiye edinilmi mallara
katlma rejimi, paylamal mal ayrl rejimi ya da mal ortakl rejimlerinden hangisi
kabul edilmise o hkmlere gre tasfiye gerekletirilecektir.

2. Olaanst Mal Rejiminin Sona Ermesi

TMK m. 208/2 uyarnca, mal ayrlna geii gerektiren sebebin ortadan
kalkmas halinde hakim, yine elerden birinin istemi zerine, eski mal rejimine
dnlmesine karar verebilir. Bu durum sadece olaanst mal rejimine gei
nedeninin ortadan kalkmas halinde mmkndr ve ancak hakim kararyla olur. Yine
TMK m. 208/21 uyarnca da eler, her zaman yeni bir mal rejimi szlemesiyle
nceki veya baka bir mal rejimini kabul edebilirler. Bu ancak elerin anlamas ile
mmkndr ve dikkat edildiinde anlama iin olaanst rejime geii gerektiren
nedenin ortadan kalkmasna gerek yoktur.10
Bilindii gibi mal ortakln kabul etmi olan elerden birinin iflasna karar
verildii takdirde, ortaklk kendiliinden mal ayrlna dnyordu(TMK m. 209).
Yine, mal ortakln kabul etmi elerden birine kar icra takibinde bulunan alacakl,
haczin uygulanmasnda zarara urarsa, hkimden olaanst mal rejimine
geilmesine karar verilmesini isteyebiliyordu(TMK m. 209). te bu hallerde bor ifa
edilmi yada alacakl herhangi bir ekilde tatmin edilmi ise elerden birinin istemi
zerine hakim, mal ortaklnn yeniden kurulmasna karar verebilir yada eler, mal
rejimi szlemesiyle edinilmi mallara katlma rejimini kabul edebilirler(TMK m. 211).
Kanun, mal ayrlna geii gerektiren sebebin ortadan kalkmas halinde, eski
rejime dnlmesi isteine ilikin davada yetkili mahkemeyi ayrca gstermemitir.
Eski rejime dnlmesi davasndan da yetkili mahkeme, elerden birinin yerleim yeri
mahkemesi olmas gerekir, zira mevcut mal rejiminin mal ayrlna dnmesine
hangi mahkeme karar vermise, mal ayrlna geii gerektiren sebebin ortadan
kalkmas halinde eski rejime geri dnlmesi istemine ilikin davann da ayn
mahkemede grlmesi ilemde paralellik olarak kyasen dnlebilir.11
.
IV. TASFYEDE GREV VE YETK
A.Yetki
ster yasal rejim olan edinilmi mallara katlma rejimi, ister szlemeyle kabul
edilen akdi mal rejimi olsun; eler arasndaki veya evlilik birliinin lmle sona ermesi
halinde; sa e ile len ein miraslar arasndaki btn mal rejiminin tasfiyesine
ilikin davalarda aadaki yetki kurallar geerlidir.
1. Mal Rejiminin lmle Sona Ermesinde Yetki
Mal rejimi, lmle sona ermise, lenin son yerleim yeri mahkemesi
yetkilidir(TMK.214/1).
2. Boanma Ve Evlenmenin ptali Nedeniyle Mal Rejiminin Sona
Ermesinde Yetki
Boanmaya12, evliliin iptaline karar verilmesi durumunda, bu davalarda yetkili
olan mahkeme tasfiye davalarnda da yetkilidir(TMK.214/2).
10

TMK m. 208 in 1. ve 2. fkralarn karlatrnz.

Uygulamada Yksek mahkemenin emsal bir kararna rastlamadk.
12
Ayrla karar verilmesi istenmi ( TMK m. 167 ) ya da boanma davas sonucu hakim ayrla karar
vermi ise ( TMK m. 170/1) hakim ayrln sresine ve elerin durumlarna gre aralarnda
11

3. Mal Ayrlna Karar Verilmesi Nedeniyle Tasfiyede Yetki

Hkim tarafndan mal ayrlna karar verilmesi durumunda, mal ayrlna
karar veren mahkeme tasfiye davasnda da yetkili olan mahkemedir(TMK.214/2).
4. Genel Olarak Dier Hallerde Yetkili Mahkeme
Yukarda saylan haller dndaki dier durumlarda, daval ein yerleim yeri13
mahkemesi tasfiye davalarnda yetkilidir(TMK.214/son).
B. Grev
Grev aile mahkemesine, o yerde henz aile mahkemesi kurulmamsa bu
sfatla ilgili asliye Hukuk mahkemesine aittir. Bu konuda aile mahkemesi bulunmayan
yerlerde asliye hukuk mahkemelerinin davaya aile sfatyla baktklarn
belirtmelidirler.
V. ALACAKLILARIN KORUNMASI
Mal rejiminin kurulmas, deitirilmesi veya nceki rejimin tasfiyesi, elerden
birinin veya ortakln alacakllarnn zerinden haklarn alabilecekleri mallar
sorumluluk dnda brakamaz. Kendisine byle mallar gemi olan e, borlardan
kiisel olarak sorumludur. Ancak sz konusu mallarn borcu demeye yetmediini
ispat ettii takdirde bu lde kendisini sorumluluktan kurtarabilir (TMK. m.213)
fadeden de anlalaca zere, borlu olmayan e kendisine geen mal veya
mallarn deeriyle snrl olarak sorumlu olacaktr. Konuyu yle alayabiliriz:
alacakl nce borlu ee gidecektir. Alacakl borlu eten alacan alarak tatmin
olmamsa bu takdirde ancak dier ee gidebilecektir. Mal rejimi kurulduunda ya da
olaanst mal rejimine geildiinde nceki rejim tasfiye edilecektir. Bu halde,
nceki rejimin tasfiyesi halinde; elerden birinin yada mal ortakl rejiminde
alacakllarn haklarn alabilecekleri mallar sorumluluk dnda karmayacaktr.
KAMACI nn ifadesiyle tasfiye sonucu, kendisine, mal gemi olan e, bu mal
tasfiyede bana dt, o nedenle bu mal, alacanza karlk haczedemezsiniz
deme lksne sahip deildir.14
VI. BR EN MALLARININ YNETMNN DER EE BIRAKILMASI
A. ekli
a. Mal Rejimi Szlemesiyle
Mal rejimi szlemesiyle akdi veya kanuni mal rejimlerinde; elerden biri, ak
veya zmni, ister kiisel olsun ister edinilmi yada ortak olsun, mallarnn ynetimini
dier ee brakabilir (TMK. m.215) .
szlemeyle kabul edilmi olan mal rejiminin kaldrlmasna karar verebilir(TMK m. 180). Bu halde de
yetkili mahkemenin TMK m. 214/2 gereince belirlenecei kyasen dnlr. Bkz. DURAL/ Z/
GM, s.313; GENCAN, 154.
13
HUMK m. 9/1 deki genel yetki kuralna benzer
14
KAMACI, Mahmut, Mal Rejimleri, Yaynlanmam Makale, s.7.

b. Hizmet Veya irket Szlemesiyle

Bir ein mallarnn ynetimi bir hizmet szlemesi ya da irket szlemesi
erevesinde dier ee braklabilir. B.Uygulanacak Hkmler
Mallarn ynetiminin mal rejimi szlemesiyle dier ee braklmas halinde
veklet hkmleri, hizmet ya da irket szlemesiyle ynetimini dier ee braklmas
halinde ise hizmet akdine ya da irketler hukukuna ilikin hkmler uygulanr. 15
VII. MALLARIN ENVANTERNN YAPILMASI STE
Elerden her biri, dierinden her zaman mallarnn envanterinin resmi senetle
yaplmasn isteyebilir. Bu envanter, mallarn getirilmesinden balayarak bir yl iinde
yaplmsa, aksi ispatlanm olunmadka bu envanterin doru olduu kabul
edilir(TMK m. 216).
VIII. ELER ARASI BOR LKLER
A. Cebri cra Yasann Olmamas
Eler arasndaki mal rejimi; ister yasal rejim olan edinilmi mallara katlma
rejimi olsun, ister akdi mal rejimlerinden biri olsun; mal rejimi, eler arasndaki
borlarn muaccel olmasn nlemez (TMK. m.217). fadeden de anlalaca zere
mal rejiminden kaynaklanan alacak dnda u ya da bu nedenle aralarndaki bir
alacak bor ilikisi nedeniyle her zaman vadesi gelmi alacaklar iin dieri aleyhine
takip yapabilir, alacan yerine getirilmesini isteyebilir.16 Elerin birbirlerine olan
borlarndan dolay zamanam ilemez, evlilikten nce ilemeye balam ise
zamanam kesilir(BK m. 132/3)17. Cebri icra yasann kaldrlm olmasna ve mal
rejiminin eler arasndaki borlarn muaccel olmasn nlemez ise de Borlar
Kanunundaki bu hkm kaldrlmamtr. Kanaatimizce evlilik birliinin korunmas
asndan ve eler arasnda ekime meydana getirilmemesi asndan
dzenlemenin ayakta olmas isabetlidir. Evlilik sresince eler byle bir yola gitmeyi
de mmkn olduunca istemeyeceklerdir.
B. Borlarn ertelenmesi istei
1. Genel Olarak
Borcun yerine getirilmesi halinde evlilik birliini tehlikeye drr lde dier
ei ciddi glklere duar edecekse bu e borcun denmesi iin hkimden uygun bir
nel isteyebilir(TMK. m.217).
15

Kukusuz bu halde borlar kanunundaki vekalet hkmleri uygulama yeri bulmayacaktr. Bkz.
GENCAN, s.165.
16
Bu dzenlemeye gre, yeni Medeni Kanun, eski yasadaki (TKM. m.165/1) eler, evlenmenin
devam mddetince kanunen muayyen haller haricinde dierine kar cebri icra talebinde
bulunamaz... eklindeki cebri icra yasan kaldrmtr.
17

Aadaki hallerde mruru zaman cereyan etmez ve cereyana balam ise inktaa urar...
Nikah devam ettii mddete kar kocadan birinin, dieri zimmetinde olan alacaklar hakknda (BK m.
132).
.

2. Teminat stenmesi
Bir ein borcun ertelenmesini istemesi zerine artlar gerektiriyorsa, hkim,
istemde bulunan ein teminat gstermesini ister(TMK. m.217).
KNC BLM
KANUN/KURAL MAL REJM
( EDNLM MALLARA KATILMA REJM)
I.

GENEL OLARAK DZENLEME

4721 sayl Trk Medeni Kanununda kural/kanuni mal rejimi olarak edinilmi
mallara katlma rejimi benimsenmitir( TMK m. 202 /1). Bu rejimde, edinilmi mallar
ve kiisel mallar olmak zere her ee ait iki eit mal vardr.
Kanunda bir yenilmi ve kiisel mallarn neler olduu srasyla 219 ve 220.
maddelerde gsterilmitir. imdi bunlara ksaca bakalm.
A. Edinilmi mallar
1. Kanuni Edinilmi Mallar
Kanunda edinilmi mal; her ein bu mal rejiminin devam sresince karln
vererek elde ettii mal varl deerleri olarak ifade edilmitir ( TMK m. 219 /1) .
a. Edinilmi Malda Bilinmeyenler, Katlma Alaca Kavram
ve Karlk
Edinilmi mallarda, katlma alaca kavram artk deere katlma ifadesi
yerine kullanlmaktadr. Aada aklanaca zere katlma alaca bir ein
mallarnn yarsna katlmak deil, artk eerin yarsna katlmak olarak kullanlmaldr.
Yasada ifadesini bulan einin almas karl kavramnda karln neleri ifade
ettiine bakmak gerekir. Karlk kavram ile elerden birisinin emei karl elde
ettii malvarlnn ifade edildii kabul edilmektedir.18
b. Edinilmi Malda Kanuni rneklemeler
aa. alma Karl Edinmeler
alma karl edinimler bir bedel karl yaplan mesleki ve bedeni
faaliyet sonucu elde edilen mal varlklardr. Kukusuz faaliyet bir ticari iletmenin
altrlmas eklinde de olabilir ve buradan elde elden kazanlar da edinilmi maldr.
Edinilmi mallarn temelinde emek, alma ve igc esas hakimdir. Bu balamda
lnceye kadar bakma akdi erevesinde elde edilen mallar edinilmi maldr.19
alma fikri ve bedeni olabilir. 20 Bu ilke nda, alma ve emek karl
18

ACAR, Faruk, Aile Hukukumuzda Mal Rejimleri Ve Ein Yasal Miras Pay, Ankara- 2007, s.4041.
19
GENCN, 566.
20
ACAR, s. 47.

olmayan, rnein, ba, miras yoluyla gelen mallar, edinilmi mal deil, kiisel
maldr. Ancak bu balamda szgelimi bir garsona verilen bahiin alma karl
olduunun kabul gerekir.21
Mal rejiminin balangcnda elerden birine ait olan ve evlilik birlii iinde
edinilmeyen mallar, kiisel mallardr.
bb. Sosyal Gvenlik, Sosyal Yardm Ve Sandk
demeleri
Sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurum ve kurulularnn veya personele
yardm amacyla kurulan sandk ve benzerlerinin yapt demeler,(szgelimi, emekli
sand, sosyal sigortalar kurumu, ba-kur22 ve personeline yardm amacyla kurulan
yardmlama ve dayanma sandklarnca yaplan demeler) edinilmi maldr.
Unutmamak ve kartrmamak gerekir ki, sosyal gvenlik veya sosyal yardm
kurumlarnca ya da alma gcnn kayb nedeniyle hak sahibi ee denen
tazminatlarn, mal rejiminin sona ermesinden sonra bakiye hayat sresine tekabl
eden ksm o ein kiisel maldr. Bunun hesabn aada kiisel mallar ksmnda
yapacaz. Emekli ikramiyesi ise bu ynteme tabi olmayp edinilmi mallara katlma
rejimi dneminde alnan emekli ikramiyesi edinilmi maldr. Yargtay uygulamas da
bu yndedir.23

cc. gc Kayb Tazminatlar

gc kayb nedeniyle denen tazminatlarda edinilmi maldr(TMK
219/3).Szgelimi i kazas sonucu denen tazminatlar ile trafik kazas sonucu
denen tazminatlar bu kapsamdadr. Kukusuz mal rejiminin devam ettii sreyi
kapsayan dnem iin verilen tazminatlarn edinilmi mal olaca aktr.
retide bu kurum ve kurulularca yaplan demeler dnda, zel hayat
sigortas yapan irketler tarafndan yaplan demeler kiisel mal saylaca ileri
srlmektedir.24 zuur; zel hayat sigortalarna sigorta pirimi edinilmi mallardan

21

ACAR, ayn yerde

Kurumlarn tek bir sosyal gvenlik ats altnda birletirildiini hatrlatmak gerekir. Bkz. 5502 Sayl
Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu, RG. 20.5.2006 Say: 26173.
23
1.1.2002 tarihinde 4721 Sayl Trk Medeni Kanunu yrrle girmi, edinilmi mallara katlma
rejimi, yasal mal rejimi olarak kabul edilmitir. (TMK.202.md.)Yasal mal rejimi boanma davasnn
ald tarihte (7.5.2004) sona ermitir. (TMK.225/son)Daval koca 29.1.2003 tarihinde emekli olmu,
Oyak ve Emekli Sand tarafndan kendisine toplu deme yaplmtr. Davaya konu 34 KNC 46 plakal
ara ise, daval koca tarafndan 15.5.2003 tarihinde alnm ve 28.5.2003 tarihinde koca adna tescil
edilmitir.Kocann aracn emekli ikramiyesi ile alnd hakkndaki savunmasnn aksi de
kantlanmamtr.Alnan emekli ikramiyesi edinilmi mallardandr. Dava konusu arata edinilmi malla
(emekli ikramiyesi ile) alnmtr. Mahkemece; kocaya sosyal yardm kurumunca uygulanan usule gre
mr boyunca irat balanm olsayd, mal rejiminin sona erdii tarihte (boanmann dava tarihinde
TMK.225.md.) bundan sonraki dneme ait iradn pein sermayeye evrilmi deerinin hesaplanmas,
aracn ise edinilmi mallardan kabul edilmesi, tasfiye hesabnn bu esaslar erevesinde
deerlendirilmesi, gerektiinde bilirkiiden de gr alnmas ve sonucu uyarnca karar verilmesi
gerekir. (TMK.m.228/2) Bu husus zerinde durulmadan yazl ekilde hkm kurulmas isabetsizdir 2.
HD, 01.11.2006, 2006/6845-14701.
24
KILIOLU, Ahmet, Edinilmi Mallara Katlma Rejimi, Ankara- 2002, s. 43.
22

10

denmi ise, sigorta irketinin yapt demelerin de edinilmi mal saylmas

gerektiini hakl olarak savunmaktadr.25
dd.Kiisel Mallarn Semereleri
Kiisel mallarn gelirleri de edinilmi mal saylacaktr. Szgelimi evlenirken
kadna babas tarafndan bir inek verilmi olsun, inein kendisi kiisel mal iken, evlilik
srasnda ondan elde edilen st ile doan buza edinilmi maldr. Yine elerden
birine, babasndan intikal eden tanmaz, kiraya verilmi ise, kira geliri edinilmi
maldr. Bankaya yatrlan manevi tazminat kiisel mal iken, faiz geliri edinilmi
maldr.26 rnekleri oaltmak mmkndr. Ancak, eler, mal rejimi szlemesiyle
kiisel mallarn gelirlerini ve bir meslein icras veya iletmenin faaliyeti sebebiyle
doan edinilmi mallara dahil olmas gereken mal varl deerlerinin edinilmi
mallarla dahil olmayacan kararlatrabilirler (TMK. m.221).
ee. Edinilmi Mallarn Yerine Geen Deerler
Edinilmi mal satlp yerine baka bir mal alndysa o da edinilmi mal
olacaktr. Szgelimi evlilik srasnda bir ein maa geliri ile ald araba edinilmi
maldr. Bunu satp ev almas halinde ev de edinilmi maldr. Benzer ekilde kadn
kazancn tasarruf edip altn alm sonra bozdurarak araba almsa araba da
edinilmi maln yerine geecektir. Bu deerler hem edinilmi mal hem de kiisel
maldan karlanmsa yaplan katknn arlna gre deerlendirme yaplr. Yani
katknn arl edinilmi malda ise bu deer edinilmi mal kabul edilecek, ancak
kiisel mal lehine bir denkletirme yaplacaktr. Katk eit olursa edinilmi mal kabul
edilir.27 Mlkiyet hakkn satarak baka bir hak, szgelimi snrl ayni hak alnmas
durumunda bu hak edinilmi mal yerine geen deerdir.28
2. Akdi Edinilmi Mallar
Eler ortak olmayan ocuklarnn ve onlarn altsoylarnn sakl paylarn
zedelememek kaydyla artk deere katlmada mal rejimi szlemesiyle baka bir
esas kabul edilebilir(TMK m.237).

25

ZUUR, Ali hsan, Mal Rejimleri, 4. B, Ankara2007, s.40.

Deer art ve irket vs tasfiyesi halinde elde edilen kazan edinilmi mal deildir. Bir tarladan kum,
akl vs sat halinde bunun da edinilmi mal olaca kabul edilmektedir. Bkz. DURAL/ Z/
GM, s.328.
27
TMK m.222/3 kyasen(Bir ein btn mallar, aksi ispat edilinceye kadar edinilmi mal kabul edilir).
26

28

DURAL/ Z/ GM, s.331.

11

B. Kiisel Mallar
1. Kanuni kiisel mallar
a. Kiisel mal kavram
Edinilmi mallara girmeyen dier mal varlklar sadece elerden birisi ile ilgili
malvarl olarak kabul edilmektedir. Kanunda rnekleme yoluyla kimi mallarn kiisel
mal olaca gsterilmitir.
b. Kanuni rneklemeler
aa. Kiisel Kullanma Tahsisli Mal
Elerden birinin yalnz kiisel kullanmna yarayan eyadr. Szgelimi, makyaj
takm, diki makinesi, epilasyon aleti, sa dzletirici gibi eyalar kadnn kiisel
kullanmna yarayan eyadr. Buna karlk kol dmesi, tra makinesi gibi eyalar
erkein kiisel kullanmna yarayan eyadr. Burada nemli olan eyann kullanma
amacdr. Baz eya ise elerin ortak kullanmnda olabilir. Elerin herbirine ait giyim
eyalar da kiisel kullanma tahsisli eyadr. iftinin, iftilik faaliyetinde kulland
traktr ve ekipmanlar, ii ve meslei nakliyecilik olan kiinin, mesleinin icrasna
kulland kamyoneti yada nakliye arac kiisel kullanmna ait eya niteliinde
deildir. Avukatn, avukatlk mesleini icra etmekte kulland kitaplar da kiisel
kullanma yarayan eya niteliinde deildir.29 Bu nitelikteki eyalar, bir meslein
icras veya iletmenin faaliyeti sebebiyle doan edinilmi mallardr. Aada belirtilecei gibi, eler; yapacaklar mal rejimi szlemesiyle, bir meslein icras veya
iletmenin faaliyeti sebebiyle doan edinilmi mallara dahil olmas gereken malvarl
deerlerinin kiisel mal saylacan kabul edebilirler. (TMK. m.2217/1)
bb . Mal Rejiminin Balangcnda Bir Ee Ait Olan Mal
Mal rejiminin balangcnda elerden birine ait bulunan malvarl deerler
kiisel maldr(TMK m.220/2). Bir baka ifade ile mal rejimi kurulmadan nce bir mal
kime ait ise onunun kiisel mal olmaya devam edecektir. Bu balamda szgelimi
evlenirken her bir ein getirdii eyiz eyas onun kiisel maldr. Yine evlenmeden
nce elerden birisine ait araba onun kiisel maldr.
cc. Miras Yoluyla Edinilen Mallar
Edinilmi mallara katlma rejiminin devam sresince Bir ein miras yoluyla
elde ettii malvarl deerleri kiisel maldr(TMK m.220/2). Mirastan feragat
szlemesinde30 feragat ivaz, yasadaki ifadesiyle karlk verilerek gereklemise

29
30

KAMACI, a.g.m, s.8.

Mirasbrakan, bir mirass ile karlksz veya bir karlk salanarak mirastan feragat szlemesi

yapabilir(TMK m. 528/1)

12

alnan bu karlk kiisel maldr zira zaten feragat etmeseydi de miras pay olarak
intikal edecekti.31

dd. Karlksz Kazanma

Bir ein rejimin devam sresince her eyden nce herhangi bir ekilde
karlksz kazanma yoluyla elde ettii mal varlklar onunu kiisel maldr(TMK
m.220/2). Bu balamda lme bal bir tasarrufla elerden birine braklm olan
mallar da kiisel maldr. Szgelimi vasiyet edilen mallar karlksz olup lehine
vasiyet yaplann kiisel maldr.
Karlksz kazanmalarda karmza en ok kan ba ve ans oyunlardr.
Bal bana her trl ba ve yardm karlksz kazandrmalardr. ans
oyunlarndan bata piyango biletleri, toto , loto ,at yar gibi bu gibi akla gelebilecek
her trl ans oyunundan elde edilen kazanmlar kiisel mal kapsamnda kalr.32 Bu
balamda kumardan elde edilen gelirler de kiisel maldr.33
Kazandrc zaman amyla elde edilen tanmazlar da kiisel maldr. Yine
bulunan bir define kiisel maldr.34
ee. Manevi Tazminat
Manevi tazminat alacaklar kiisel mal saylrlar(TMK m.220/3). Manevi
tazminat cismani zarar, lm yada kiilik haklarna saldr vs nedeniyle alan dava
sonucu hkmedilmi olan manevi tazminat alaca olabilir.
ff. Kiisel Mallarn Yerine Geen Deerler
Kiisel mallarn yerine geen deerler de kiisel maldr(TMK m.220/4). Bu
daha ok kiisel maln satlmas yada takas vs yoluyla kiisel maln yerine baka bir
maln ikame edilmesi ile olur. Szgelimi mirasbrakandan intikal eden miras pay para
ile ev alnmsa, burada para kiisel mal ev ise, kiisel mal yerine geen deerdir.
Sonuta ev de kiisel maldr.
Kiisel maln yerine gemede ikame edilen mal varl tamamen kiisel
mallarn karlanmam olabilir. Bu durumda dierine gee n deerin bedelinin
yardan ou kiisel mallardan karlanm sa kiisel mal, yardan ou edinilmi
mallardan karlanmazsa edinilmi mal olarak deerlendirilecektir. Kukusuz bu
halde her bir mal kesimi iin denkletirme istenebilecektir( TMK m. 230/1). Eitlik
durumunda maln edinilmi mal olarak kabul gerekir. 35

31

Dikkat edilirse mirastan feragat szlemesinde bir ivaz yani bir karlk alnyor ise de bu karl
alan ayn zamanda miras payndan vazgeen etir.
32
ans oyunlar ve piyango gibi olgularda bilet bedeli, kupon bedeli karlk deil midir gibi sorular akla
gelmekte ise de bunun bir karlk(ivaz) olmad aktr. Kr. DURAL/ Z/ GM, s.323.
33
Kumar bir alma karl kazan olarak kabul edilemez.
34
Definenin bilimsel deer tamas vs durumlar iin ayrntya girmiyoruz. Bkz. TMK m. 772.
35
TMK m.222/son kyasen.

13

gg. Sosyal Gvenlik, Sosyal Yardm Ve Sandk

demelerinin Bakiyeleri
Sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurumlarnca ya da alma gcnn
kayb nedeniyle hak sahibi ee denen tazminatlarn, mal rejiminin sona ermesinden
sonra bakiye hayat sresine tekabl eden ksm o ein kiisel maldr. Buna ilikin
dzenlemede;
.Elerden birine sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurumlarnca yaplm
olan toptan demeler veya i gcnn kayb dolaysyla denmi olan tazminat,
toptan deme veya tazminat yerine ilgili sosyal gvenlik veya sosyal yardm
kurumunca uygulanan usule gre, mr boyu irat balanm olsa idi, mal rejiminin
sona erdii tarihte bundan sonraki dneme ait iradn pein sermayeye evrilmi
deeri ne olacak idiyse, tasfiyede o miktarda kiisel mal olarak hesaba katlr(TMK
m.228/2) hkm yer almtr.
Szgelimi; kocann inaat iinde alrken inaattan dt ve igcnn
%77sini kaybettiini varsayalm. 20.8.2009 tarihinde kendisine 83.000,00TL.
igcnn kayb nedeniyle tazminat denmi olsun. Bu tazminat normal artlarda
kocann edinilmi maldr(TMK 219/3). Taraflarn 5. 5. 2000 tarihinde evlenmi, akdi
mal rejimi ile evlilik tarihinden itibaren edinilmi mallara katlma rejimini tercih etmi
olsunlar. Elerden kocann, 13.10.2009 tarihinde boanma davas atn ve
davann kabulle sonulandn ve boanma hkmnn 29.12.2010 tarihinde
kesinletiini varsayalm. Biligillerimizi hatrlayacak olursak mal rejimi (edinilmi
mallara katlma rejimi), boanma davasnn ald 13.10.2009 tarihinde sona
ermitir. Mal rejiminin sona erdii tarihte kocann 42 yanda olduunu kabul edelim.
PMF yaam tablosuna uyarnca bakiye mr 27 yldr36. gc kaybndan doan
tazminatn bakiye 27 yllk mre isabet eden ksm kocann kiisel mal saylacaktr.
Kocaya, toptan deme yerine irat eklinde aylk gelir balanmas durumunda geen
hayat sresi ay olarak 42x12= 504 ay olacaktr. Toplu demeyi aya blersek
83.000,00/504= 164,68 TL. aylk balanm olacakt. Bakiye mr 27 yl
olup27x12=324 ay; 324x164,68=53.356,32 TL. bulunacaktr. Bu hesaba gre i gc
kayb nedeniyle alnan 83.000,00 TL demenin 53.356,32 TL lik ksm kocann kiisel
mal bakiye 29.643,68 TL si ise edinilmi mal olacaktr.
Yukarda da izah edildii gibi yasal mal rejiminin geerli olduu dnemde
alnan emekli ikramiyesinde pein sermaye deeri hesab yaplamaz. Zira emekli
ikramiyesi edinilmi maldr.
2. Akdi Kiisel Mallar
Bir meslein icras veya iletmenin faaliyeti sebebiyle doan malvarlklar kural
olarak edinilmi maldr. Ancak eler mal rejimi szlemesiyle bu mallarn kiisel mal
saylacan kabul edebilirler(TMK.m.221). Benzer ekilde eler, mal rejimi
szlemesiyle, kiisel mallarn gelirlerinin edinilmi mallara dahil olmayacan da
aralarnda kararlatrabilirler(TMK m. 221/2). Bu hallerde aslnda edinilmi mal
niteliinde olan bir mal varl szleme ile kiisel mal haline getirilmektedir.

36

27 yl 11 ay 17 gn olup hesap kolayl asndan ay ve gn alnmamtr.

14

II.

EDNLM MALLARDA TASARRUF VE SORUMLULUK

A. Tasarruf

1. Kural
Edinilmi mallara katlma rejiminde her e yasal snrlar iinde kiisel ve edinilmi
mallar zerinde yararlanma, ynetme ve bunlar zerinde tasarrufta bulunma hakkna
sahiptir(TMK. m.223/1). Bu mallarn satabilir, nc kiilere devredebilir veya bu
mallar zerinde nc kiiler lehine snrl ayni hak tesis edebilir, kiraya verebilir.
Btn tasarruflar iin kural olarak, dier ein iznine ihtiya yoktur.
Tasarrufta bulunma aada aklayacamz tek istisna dnda dier
ein rzasna bal da deildir.
2. stisna
Bu rejimde, elerin payl mlkiyetinde olan bir mal varsa, elerden her biri
kendi pay zerinde aksine bir anlama yoksa, dierinin rzas olmadan tasarrufta
bulunamaz (TMK. m.223/2).
B. Sorumluluk
Kanuni rejim olan edinilmi mallara katlma rejiminde, elerden her biri, kendi
borlarndan dolay nc kiilere kar btn mal varlyla sorumludur (TMK.
m.224, 246).37 Bu nedenle borlu ein ister kiisel olsun, isterse edinilmi olsun,
btn mallarna haciz konulabilir.
III.

EDNLM MALLARDA SPAT

A. Kural

Yasa, bu rejimde bir ein btn mallarn, aksi ispat edilinceye kadar edinilmi
mal kabul etmitir (TMK. m.222/son).
B. Kanuni Karineler
Kanun; bir maln kiisel mal m yoksa edinilmi mal m olduunu belirlemede
ispat kolayl asndan bir takm karineler getirmitir.
1. Temel l/spat Klfeti
Belirli bir maln, elerden birine ait olduunu iddia eden kimse, iddiasn ispat
etmekle ykmldr (m.222/1).38

37

Akdi rejimlerden mal ayrl ve paylamal mal ayrl rejiminde de durum ayndr. Ancak Mal
ortakl rejiminde, elerden her birinin kendi borlarndan, kiisel mallar ile ortaklk mallarndan
sorumluluu, farkl dzenlenmitir TMK (268, 269)

38

Bu hkm esasnda Trk Medeni Kanununun balang hkmlerinde yer alan taraflardan her biri,
iddiasn ispat etmeye mecburdur(m.6) eklindeki genel ispat klfetinin, mal rejimlerinde tekrar
edilmi halidir.

15

2. Mlkiyet htilaf Karinesi

Edinilmi mallara katlma rejiminde ilerden hangisine ait olduu ispat
edilemeyen bir mal elerin payl mlkiyetinde saylr (m.222/2).
3. Varsaym Karinesi
Bir ein btn mallar, aksi ispat edilinceye kadar edinilmi mal kabul
edilir(TMK m.222/son).
Belirtmek gerekir ki, mal rejiminin tasfiyesi iin alm bir davada, daval,
belirli bir maln kendi kiisel mal olduunu savunuyor ve bu maln artk deer
hesabnda hesaba dahil edilmesini ileri sryorsa bunu usulnce kantlamas gerekir.
Kiisel mal olduu kantlanamyorsa, edinilmi mal kabul edilerek artk deer
hesabnda edinilmi mal olarak nazara alnacaktr.
IV.

KANUN REJME HAKM OLAN LKELER

A. Rejimi Seebilme ve Deitirebilme

Eler arasnda edinilmi mallara katlma rejiminin uygulanmas asldr.

Elerin , mal rejimi szlemesiyle kanunda belirlenen dier rejimlerden birini
seebilecekleri kabul edilmitir(TMK. m.202/2).te yandan elerin diledikleri zaman -yasada belirtilen mal rejimlerinden birisini semek kouluyla- setikleri mal rejimini
deitirebilirler(TMK m.208). Kural/ kanuni mal rejimi zerinde ise snrl ekilde baz
deiiklikler yapabilirler. Bu durumlardan biri yukarda ifade edildii gibi; Eler, mal
rejimi szlemesiyle, bir meslein icras veya iletmenin faaliyeti sebebiyle doan
edinilmi mallara dahil olmas gereken malvarl deerlerinin kiisel mal saylacan
kabul edebilirler( TMK 221) kuraldr. Yine eler artk deere katlma payn
deitirebilirler(TMK 237). Benzer ekilde eler deer art payndan tamamen
vazgeebilecekleri gibi oran da deitirebilirler(TMK 227/3).
Eler, mal rejimi szlemesiyle kiisel mallarn gelirlerinin edinilmi mallara dahil
olmayacan da kararlatrabilirler
B. Artk Deerin Yars zerinde Hak Sahiplii
Edinilmi mallara katlma rejiminde; elerden her birinin iki grup mal vardr:
Kiisel mallar ve edinilmi mallar. Bu rejimin devam sresince bir ein edinilmi
mallar zerinde, dier ein katlma alaca hakk vardr. Bu hak, esas itibaryla ayni
bir hak deil, kanundan doan bir alacak hakk niteliindedir.
C. Ayni Hak Tannmamas lkesi
1. Kural
Kural olarak edinilmi mallara katlma rejiminin geerli olduu srete rejimin
sona ermesi halinde, ein isteyebilecei hak bir alacak hakkdr. Dier bir ifade ile
katlma alaca ayn olarak istenemez. TMK madde 240ta bunun istisnalar
dzenlenmitir. imdi bunlara ksaca bakalm.

16

2. stisna
a. Ev Eyas
Elerden biri, ortak hayat sebebiyle kiilii, ekonomik gvenlii veya ailenin
huzuru ciddi biimde tehlikeye dt srece ayr yaama hakkna sahiptir(TMK
197/1). te bu halde yani birlikte yaamaya ara verilmesi hakl bir sebebe
dayanyorsa hakim, ev eyasndan yararlanmaya ilikin nlemleri alr(TMK 197/2).
Yine sa kalan e, mteveffa eiyle birlikte kulland ev eyas zerinde
kendisine mlkiyet hakk tannmasn isteyebilir(TMK m. 240/2).
b. Aile Konutu
Sa kalan e, eski yaantsn devam ettirebilmesi iin, len eine ait olup
birlikte yaadklar konut zerinde kendisine katlma alacana mahsup edilmek,
yetmez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakk tannmasn
isteyebilir(TMK m.240/1). Kukusuz
mal rejimi szlemesiyle bunun aksi de
kararlatrlm olabilir.
V.

KANUN REJMN BALAMA ANI

A. Evlenme
1. TMK dan nce

Trk Medeni Kanununun yrrle girdii tarihten nce evlenmi olan eler
arasnda, bu tarihe yani 1.1.2002ye kadar tabi olduklar mal rejimi devam eder( 4722
sayl Yrrlk Kanununun m.10/1).
Trk Medeni Kanununun yrrle girdii tarihten nce evlenmi olan eler,
yasann yrrle girdii tarihte aralarnda bir boanma davas yoksa, kanunun
yrrle girdii tarihten balayarak bir yl iinde baka bir mal rejimini semedikleri
taktirde bu tarihten geerli olmak zere kanuni mal rejimini, yani edinilmi mallara
katlma rejimini semi saylrlar(4722 sayl Yrrlk Kanununun m.10/1).
Trk Medeni Kanununun yrrle girmesinden nce alm olan boanma
veya iptal davalar sonulanncaya kadar, eler arasnda tabi olduklar mal rejimi
devam eder. Dava; boanma veya iptal kararyla sonulanrsa, bu mal rejiminin sona
ermesine ilikin hkmler uygulanr. Davann retle sonulanmas halinde, eler,
kararn kesinlemesini izleyen bir yl iinde baka bir mal rejimini semedikleri
taktirde Kanunun yrrlk tarihinden geerli olmak zere yasal mal rejimi olan
edinilmi mallara katlma rejimini semi saylrlar(4722 sayl Yrrlk Kanununun
m.10/2).
u kadar ki, eler yukardaki fkralarda ngrlen bir yllk sre iinde mal
rejimi szlemesiyle yasal mal rejiminin evlenme tarihinden geerli olacan kabul
edebilirler4722 sayl Yrrlk Kanununun m.10/3).
.
rnein; 30.10.2001 tarihinde alan bir boanma davas olsun.ve 23.2.2003
tarihinde bu dava sonulanm olsun.
Bu boanma davas sonulanncaya kadar, eler arasnda tabi olduklar mal
rejimi devam edecektir. (eski kanundaki yasal rejim olan mal ayrl rejimi geerli ise,

17

bu rejim, boanma davas sonulanncaya kadar yani 23.2.2003 tarihine kadar

devam edecektir.)
ayet, bu boanma davas, boanma ile sonuland taktirde, mal rejiminin
tasfiyesi konusunda, elerin nceden tabi olduklar mal rejiminin (rnekte, mal
ayrlnn) tasfiyesine ilikin hkmler uygulanacaktr.39
Trk Medeni Kanununun yrrle girmesinden nce alan bu boanma davas,
retle sonulanrsa, eler; ret kararnn kesinlemesini izleyen bir yl iinde, yasada
ngrlen akdi mal rejimlerinden birini seebilirler. (Yukarda verdiimiz rnekte;
30.10.2001 tarihinde alan boanma davas, 23.2.2003 tarihinde reddedilmitir. Ret
Karar 13.4.2003 tarihinde kesinlemi olsun. te kesinlemeyi izleyen bir yl iinde13.4.2004 tarihine kadar eler, kanuna gsterilen akdi mal rejimlerinden birini
semedikleri taktirde, Trk Medeni Kanununun yrrlk tarihinden (1.1.2002) geerli
olmak zere yasal mal rejimi olan edinilmi mallarla katlma rejimini semi
saylacaklar ve yrrlk tarihinden itibaren edinilmi mallara katlma rejimine tabi
olacaklardr. (Yrrlk K. m.10/2).
Boanma davas 1.1.2002 tarihinden sonra ancak bir yllk seim sresi
dolmadan almsa ve elerden biri lmse boanma davas konusuz kalacaktr.
Bu halde evlilik birlii lmle sona erecektir. Seme imkan da olmadndan
1.1.2002 tarihi itibariyle yasal mal rejimi olan edinilmi mallara katlma rejimi geerli
olacaktr.40
2. TMK dan sonra
Bilindii gibi eler akdi rejimlerden birini semedilerse yasal mal rejimi olan
edinilmi mallara katlma rejimi geerli olacaktr.
Yeni rejim dneminde evlenme ile evlenme tarihinden itibaren
yasal mal rejimi balam olur.
Elerin, mal rejimi szlemesiyle kabul ettikleri akdi mal
rejiminden, yine yapacaklar mal rejimi szlemesiyle edinilmi
mallara katlma rejimine gemeleri halinde, bununla ilgili
szleme tarihinden itibaren rejim balam olur.
39

Boanma halinde, mal rejiminin tasfiyesinde; elerin bal olduu rejime ilikin hkmler uygulanr.
(TMK. m.179)
40
davac sa kalan e Trk Medeni kanununun yrrle girdii 1.1.2002 tarihinden einin lm tarihi
olan 1.8.2003 tarihine kadar aralarnda geerli bulunan yasal mal rejiminin tasfiyesini istemitir.
Taraflar arasnda karlkl boanma davalarnn devam srasnda mirasbrakan koca 1.8.2003 tarihind
e lmtr Davac sa kalan e kadnn boanma davasnn tarihi 29.05.2002 olup lm nedeniyle bo
anma davasnn konusuz kalmas zerine bu konuda karar verilmesine yer olmadna karar verilmi,
karlk davac kocann lm zerine davaya Trk Medeni Kanununun 181. maddesi uyarnca miras
lar tarafndan devam edilmi ve davackarlk daval kadnn kusursuz olduu tespit edilerek hkm kesinlemitir.
Boanma davalar 1.1.2002 tarihinden sonra ancak bir yllk rejim seme sresi dolmadan almtr. 4
722 sayl Kanunun 10. maddesinde bu konuda ak bir dzenleme bulunmamaktadr. Boanma davas
sonulanmadan davalkarlk davac koca ldnden artk bir mal rejimi szlemesi yapma olana
da bulunmamaktadr. Bu durumda Trk Medeni Kanununun yrrle girdii 1.1.2002 tarihinden l
m tarihine kadar eler arasnda yasal mal rejimi olan edinilmi mallara katlma rejiminin uygulanmas g
erekir. Mahkemece mal rejiminin tasfiyesi konusunda taraf delilleri toplanp, sonucuna gre bir karar v
ermek gerekirken taraflar arasnda edinilmi mallara katlma rejiminin geerli olmadndan bahisle da
vann reddine karar verilmesi doru grlmemitir.2.HD, 30.10.2007 , 2007/14157 - 2007/14493.

18

 Mal ayrlna geii gerektiren sebebin (TMK. m.206) ortadan

kalkmas halinde elerden birinin istemi zerine, hkim
tarafndan eski mal rejimi olan edinilmi mallara katlma rejimine
dnlmesine karar verilebilir. Byle bir durumda, bu kararn
kesinleme tarihinden itibaren (TMK. m.208/2) balayacaktr.
Yeni bir mal rejimine gei ile mal rejimi balam olur.
V. KANUN REJMN SONA ERMES VE REJMN TASFYES
A. Mal rejiminin sona ermesi halleri
1. lm Ve Varsaymlar
Evlilik birliinin lmle sona ermesi halinde, lm tarihinden itibaren
(TMK.m.225/1) sona erer. Kanunuda aka yer almam ise de lm karinesi( TMK
m. 31) ve gaiplik ( TMK m. 32) hallerinde de mal rejimi sona erer.41
2. Boanma ve Evliliin ptali
Boanma ve evliliin iptali halinde bu davalarn dava tarihi itibariyle mal
rejimi sona erer(TMK. m.225/2).42
Analamal boanmada mal rejimi konusunda ayrca bir anlama yoksa
katlma alaca ayrca istenebilir.43
3.Yeni Mal Rejimi Szlemesi Yapma
Elerin mal rejimi szlemesiyle, baka bir mal rejimini kabul etmeleri halinde, buna
ilikin szleme tarihinde nceki mal rejimi sona erer (TMK. 225/1).
4.Olaanst Rejime Geme
Hakl sebeple mahkemece mal ayrlna geilmesine karar verilmesi halinde,
buna ilikin davann, dava tarihinden geerli olmak zere (TMK. 225/2) nceki mal
rejimi sona erer.

41

GENCAN, mer Uur, Mal Rejimleri Hukuku, Ankara-2007, s.311.

Ayrlk halinde; ayrla karar veren mahkeme baka trl bir karar vermemise; ayrlk sresince;
eler arasnda tabi olduklar mal rejimi devam eder. Ancak; ayrla karar veren mahkeme; ayrln
sresine ve elerin durumlarna gre aralarnda szlemeyle kabul edilmi olan mal rejiminin
kaldrlmasna
karar verebilir. Bu hususta istekte bulunulmas art deildir. Ayrla karar veren
hakim, istek olmasa da, resen bu konuda karar verebilecektir. Eler arasndaki mal rejimi, yasal
rejim (edinilmi mallara katlma) ise, ayrlk halinde; elerden birinin istemi olmadan bu yasal mal
rejiminin kaldrlmasna karar veremez. (TMK. m.180 ve 206/1) stek halinde dahi, yasal mal rejiminin
kaldrlmasna deil, mal ayrla dntrlmesine karar verebilir. (TMK. m.206/1)
43
Taraflar boanma davasnn 21.11.2005 tarihli oturumunda boanma ve ferileri konusunda anla
mlardr.Dava, evlilik birlii iinde alnan davalya ait evin almna katk sebebiyle tazminat istein
e ilikin olup, bu talep boanmann ferilerinden deildir. Boanma davasnda bu konuyla ilgili bir h
km de kurulmamtr. O halde, taraflara delilleri sorulup, gsterdikleri taktirde toplanarak, ulalaca
k sonu uyarnca iin esasyla ilgili hkm verilmesi gerekirken davann yazl gereke ile reddedil
mesi usul ve yasaya aykrdr.2.HD. 07.04.2008, 2007/4748 - 2008/4823.
42

19

B. Mal Rejiminin Tasfiyesi

1. Kiisel Mallarn Geri Alnmas
a. Genel Olarak
Eler birbirlerinde bulunan kiisel mallarn mal rejiminin tasfiyesi srasnda
isteyebilirler(TMK m.226/1).Bu noktada unu belirtmek gerekir ki ynetim yararlanma
ve tasarruf zgrl erevesinde eler eyiz ve ziynet eyalarn mal rejiminin
tasfiyesine beklemek sizin her zaman isteyebilirler.44 Yargtay uygulamas da bu
yndedir. 45 Baka bir ifadeyle elerden biri eyiz eyas ya da ziynet eyalarnn
iadesi yada bedeli iin dava amas halinde mal rejiminin sona ermesi beklemeksizin
bu istekler konusunda karar verilebilir. Alm bir boanma ya da evliliin iptali
davas nn bulunmas da gerekmez.
b. eyiz Eyalar
Eler evlenirken eyiz olarak getirdiler eyalar iin her zaman dava aarak
onlarn kendilerine geri verilmesini, ayet elden karlmsa bedellerini isteyebilirler.
Bu davalar her trl delile kantlanabilir.
Eya davalarnda grevli mahkeme kural olarak aile mahkemesidir.46 Yetkili
mahkeme ise genel yetki kural olan davalnn ikametghdr. Kamu dzenine ilikin
kesin yetki kural yoktur. Yetkisizlik karar iin yetki itiraz gerekir.
Eya davalarnda davallar konusunda farkllklar gze arpar. Eya taraflarla
birlikte oturanlar szgelimi kaynpeder kaynvalide tarafndan al konuluyorsa ya da
eyalarn aidiyeti konusunda bu kiilerce uyumazlk karlyorsa bu kiiler ve daval
olarak gsterilebilir.
eyizler elere mtereken verilmi olabilir. Bu durumda uygulamadan bir
rnekle konuyu netletirmek mmkndr: Davac tarafndan sunulan ehiz
senedinde yetmi dokuz madde halinde gsterilen eyalarla ilgili olarak, senette
eyiz muhteviyatnn 20.6.1994 tarihinde Nihat ve Sleyman tarafndan davac
Canan ile daval Suata eyiz olarak verildii yazldr. Bu yazm karsnda, eyiz
senedinde yazl eyalarn taraflara mtereken hediye edildii kabul edilmelidir. O
halde, eyiz senedinde yazl olan eyalarn davac ve davalya mtereken
aidiyetinin tespitine karar verilmesi gerekirken yazl ekilde istein reddi doru
bulunmamtr.47
c. Ziynet eyalar
Eler mal rejimi sona ermeden de kiisel eya niteliindeki ziynet eyalarn her
zaman geri isteyebilirler. Bunlar elden kmsa bedelini isteyebilirler. nemli bir
nokta; ziynetlerin dnde kadna taklm ise kadnn, kocaya taklm ise kocann
kiisel maldr.48 Ziynet alaca davasnda da grevli ve yetkili mahkeme eyiz ve
eyalarnda olduu gibidir. Uygulamada genellikle kaynpeder kaynvalide gibi
44

GENCAN, s. 320.
2. HD, 14.02.2008, 2007/181222008/1616.
46
Evlilik birlii 1.1.2002 den nce sona ermise genel mahkemeler(asliye sulh )grevlidir.
47
2. HD, 17.11.2008, 2008/1223615260.
48
Toplanan delillerden, davaya konu edilen 7 adet kk altn, 1 adet 14 ayar knye, bir adet spring
marka kol saatinin dn srasnda kocaya hediye olarak takld anlalmaktadr. Bu altnlarn ve
saatin dnda kalan dier ziynetlerin kocaya hediye olarak verildii kantlanamadndan, tm
ziynetlerin kabul doru olmamtr. 2.HD, 01.11.2007, 2006/199842007/14698.
45

20

kiilerce ziynetlerin bozdurularak baka bir ey alnd ya da dorudan kaynvalide

tarafndan altnlarn saklanma amacyla alnd dava tipleri karmza kmaktadr.
Bu hallerde ziynet eyasna alp satan ya da alkoyan kiiye kar da dava alabilir.
Ziynet alaca davas boanma ile birlikte alm ise ayrca nisbi har alnmas
gerekir. Nispi har balangta alnmamsa alnan bavuru harc bu istek ksmn da
kapsadndan nispi harc n sonradan tamamlatlmas gerekir.
Ziynet alaca davasnda karlalan en ciddi sorun ispat sorunudur. Yargtay
uygulamasnda ziynet alacanda baz kriterlerin bu gz nnde bulundurulduunu
grmekteyiz. Bu nedenle uygulamaya ilikin bir karar aaya aynen alyoruz:
Kanunda aksi ngrlmedike kural olarak herkes iddiasn isbatla ykmldr
(M.K.6). Ancak iddialar karlatnda kimin isbat yk altnda bulunduunun tesbiti
her zaman kolay olmamaktadr. Bunun iin gerek ilmi gerekse kazai itihatlarda bir
takm llere yer verilmitir.
a) Hemen btn ilim adamlarnn birletii ve Yargtay uygulamasnda kararllk
ifade eden lye gre, isbat yk hayatn olaan akna aykr iddia ve savunmada
bulunana der(Prof.Baki Kuru,Hukuk Muhakemeleri Usul, l968,sh.372; Prof. lhan
Postacolu,Medeni Yarglama Usul, l970,sh.464; Prof.Necip Bilge, Hukuk
Yarglamalar Usul,l967, sh.449; Prof.Sabri akir Ansay Hukuk Muhakemeleri
Usul, l957,sh.248-249; Prof.Saim stnda Hukuk Muhakemeleri Usul, l973,
sh.378)
b) leri srdrd bir vakadan lehine haklar karan kimse iddia ettii
olaylar ispat etmelidir(Prof.Saim stnda,Age.l973 sh.397).
c) spat yk daha kolay baarana der(Prof.Saim stnda,Age, Federal
Mahkeme Kararna atfen).
#Davac ziynet eyasnn davalda kaldn ileri srm,daval ise onun
tarafndan gtrldn savunmutur. Hayat deneylerine gre olaan olan bu eit
eyann kadn zerinede olmas yada evde saklanm, muhafaza edilmi
bulunmasdr. Dier bir deyimle bunlarn daval tarafn zilyetlik ve siyanetine terk
edilmi olmas olaana ters der.
#Dier taraftan sz konusu eya rahatlkla saklanabilen, tanabilen, gtrlebilen
nev'idendir. Onun iin evden ayrlmay tasarlyan kadnn bunelar nceden gtrmesi
gizlemesi her zaman mmkndr.
#Davac dava konusu ziynet eyasnn varln, evi terk ederken bunlarn
zorla elinden alndn, ve gtrlmesine engel olunduunu, evde kaldn, isbat
yk altndadr.
# Olayda kadn, dava konusu ziynet eyasnn, gtrlmesine engel
olunduunu ve zorla elinden alndn,daha ncede gtrme frsat elde edemediini
ispat edememitir. Buna ramen yukarda yazl ilkelerde hataya dlerek davacdaval kadnn ziynet alacana ilikin davasnn reddi gerekirken yazl ekilde
hkm kurulmas usul ve kanuna aykrdr.49
Ancak boanma dava dilekesinde ziynet alacana ilikin istek yoksa sonradan
ziynet istenmesi harc alnm olsa bile bu istei dava haline getirmez. Dn
srasnda kadna taklan ziynetler ona balanm kabul edilir. Bu ziynetlerin
geleneksel olarak gsteri amal ya da emanet olarak takld iddias kendisine bu
ziynetler taklan kii tarafndan kabul edilmedii srece yine de ona balanm
saylr.50
49

2.HD, 14.01.2008, 2007/1651 - 2008/111.

50

Kukusuz batan rcu koullarnn varl ve buna ilikin iddialar ayr bir deerlendirmenin
konusudur( BK 244).

21

2. Payl Mallarn Tasfiyesi Ve Kanuni ufa Hakk

Edinilmi mallara katlma rejiminden, elerin payl mlkiyetine konu bir mal
varsa, tasfiye srasnda, elerden biri daha stn bir yarar olduunu ispat etmek ve
dierinin paynn karln demek suretiyle o maln blnmeden kendisine
verilmesini isteme hakkna sahiptir. Burada kanun koyucu, payl mlkiyete tabi bir mal
zerinde, dier ee, payn kaln vermek sretiyle o maln blnmeden kendisine
braklmas hususunda kanuni bir alm hakk tanmtr (TMK. m.226/2). Bu alm
hakk, tasfiye srasnda kullanlabilir. Rejim sona ermeden yasal alm hakknn
kullanlmasna imkan yoktur. Bu hakkn kullanlmas iin stn yarar ve karln
deme artlarnn gereklemesi gerekir.51
3.Katk Pay(Deer Art Pay Alaca)
a. Kavram
Edinilmi mallara katlma rejiminde iki temel dava ile karlarz. Bunlardan
biri Kanunun 227nci maddesinde dzenlenen deer art payndan doan alacak
davas yada Katk Pay, katk pay alaca52 diye adlandrlan dava trdr.53
Ayrca, bu rejimde elerden biri, dierine ait bir maln edinilmesine, iyiletirilmesine
veya korunmasna hi yada uygun bir karlk almakszn katkda bulunmusa tasfiye
srasnda bu malda ortaya kan deer art orannda alacak hakkna sahiptir.
(Deer art paynda doan alacak)
b. Koullar ve Usul
Deer Art pay Kanunun 227. maddesinde ak bir ekilde dzenlenmitir.
Elerden biri, dierine ait maln edinilmesine, iyiletirilmesine veya
korunmasna hi yada uygun bir karlk almakszn katkda bulunmusa, tasfiye
srasnda bu malda ortaya kan deer art iin katks orannda alacak hakkna
sahip olur ve bu alacak o maln tasfiye srasndaki deerine gre hesaplanr; bir
deer kayb sz konusu olduunda, katknn balangtaki deeri esas alnr.54 Byle
bir maln daha nce elden karlm olmas halinde hakim dier ee denecek
alaca hakkaniyete uygun olarak belirler. Eler yazl bir anlamayla deer
artndan pay almaktan vazgeebilecekleri gibi pay orann da deitirebilirler...
Bu dzenleme ile bir ein, dierine ait bir maln edinilmesine, iyiletirilmesine
veya korunmasna yapt katk karln almas kural getirilmitir.
Maln edinilmesine iyiletirilmesine veya korunmasna yaplan katk dier einin
kiisel malna yaplabilecei gibi edinilmi mallarna da yaplabilir. Katky yapan ein
dier deyiin edinilmi ya da kiilerin mallarna yapt katk veya tasfiye srasnda
dieri de eten istemesi davasna deer art pay davas ya da ksaca katk pay
51

KILIOLU, Ahmet, Trk Medeni Kanununda Dier Ein Rzasna Bal lemler ve Yasal Alm
Hakk, Ankara 2002, s.43.
52
Katk pay, katk pay alaca gibi kavramlarn daha ok 1.1.2002 tarihinden nceki katklar iin
kullanlan bir kavram olmasna ramen bu tarihten sonraki deer art pay kavram yerine de
kullanldn grmekteyiz.
53
kincisi katlma alaca davasdr (TMK. m.236-239), ki buna aada deineceiz.
54

Yani nominal deer kabul edilir.

22

davas denmektedir. Bu yolla Kadky yapan ve i dieri ein kiisel ya da edinilmi

malnda meydana gelen deer artn isteyebilmektedir.
Katknn mutlaka, parasal veya para ile llebilen maddi bir deer konularak
olmas gerekir. Ev hanm kadnn salt ev ileri yapmas katk olarak kabul
edilmemektedir. Konuya ilikin Hukuk Genel Kurul Karn aaya aynen alyoruz:
Yargtay 2.Hukuk Dairesinin 4.6.2007 gn ve 87749394 sayl ilam ile;
(...Taraflar 27.04.1989' da evlenmiler, boanma davas 18.04.2003 tarihinde alm
boanma ynnde oluan hkm 06.07.2005 tarihinde kesinlemitir. Keirendeki
ev 11.04.1995' te, otomobil ise 19.08.1997 tarihinde alnmtr.
Dinlenen tanklar, daval kadnn 2000 ylnda hediyelik eya yapp sattn zaman
zaman da temizlie gittiini ifade etmilerdir. Davacnn davalya ait evin ve
otomobilin edinilmesine katkda bulunduuna ilikin bir beyan ve delil
bulunmamaktadr. Kadnn, ev kadn olarak, evin yemek, temizlik gibi ilerini
yapmas ve ocuklarn bakmn stlenmi olmas, Trk Medeni Kanununun 227.
maddesi anlamnda katk saylamaz. O halde, istein reddi gerekirken yazl ekilde
hkm kurulmas doru grlmemitir.) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri
evrilmekle yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda
direnilmitir.
TEMYZ EDEN:Daval-K.Davac Mehmet Ata
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii
anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld:
Birleen davalar, boanma ve katlma alaca isteine ilikindir.
Davac-K.Daval Fatma Ata vekili, taraflarn boanmalarna, nafakaya, manevi
tazminata, ev ve arabann almna yaplan katk nedeniyle maddi tazminata
hkmedilmesini talep ve dava etmitir.
Daval-K.Davac Mehmet Ata, taraflarn boanmalarna karar verilmesini talep ve
dava etmi, birleen davann reddini savunmutur.
Yerel Mahkeme, taraflarn boanmalarna, ocuklarn velayetinin babalarna
verilmesine, Fatma Atan tm taleplerinin reddine karar vermi, Fatma Atan
temyizi zerine zel Daire boanma, nafaka ve manevi tazminata ilikin hkm
onam ancak tazminat istemi ara ve eve katkya ilikin olup bu itek boanmann
eki olmadndan nisbi har tamamlanmadan yarglamaya devam olunamayaca
nedeniyle hkm bozmutur. Yeniden yaplan yarglama sonucu mahkemece katk
alacana ilikin davann kabulne karar verilmi, Daval-K.Davac Mehmet Ata n
temyizi zerine hkm zel Dairece yukardaki gereke ile bozulmu, Yerel
Mahkeme kararnda direnmitir.
Yerel Mahkeme ile zel Daire arasndaki uyumazlk kadnn ev kadn olarak, evin
yemek, temizlik gibi ilerini yapmas ve ocuklarn bakmn stlenmi olmasnn Trk
Medeni Kanununun 227.maddesi anlamnda katk saylp saylmayaca
noktasndadr.
4721 sayl Trk Medeni Kanunu 1.1.2002 tarihinde yrrle girmitir. Bu tarihten
nce 743 sayl Trk Kanunu Medenisi yrrlkte iken, taraflar; evlenme
mukavelesiyle kanunda muayyen dier usullerden birini, kabul etmediklerine gre,
aralarnda yasal rejim olan mal ayrl geerlidir. (TKM. m.170) Tanmaz ve ara,
taraflar arasnda bu rejim geerli iken edinilmitir.
Mal ayrlnda; elerden her biri, kendi mallar zerinde tasarruf yetkisine ve intifa
hakkna sahiptir ve mallarnn idaresi kendisine aittir. (TKM. m.186/1) Elerden her
birinin mallarnn geliri ve kendi kazanlar yine kendilerine aittir. (TKM. m.189)

23

743 sayl Trk Kanunu Medenisi'nin 152'nci maddesi gereince evin intihab, kar ve
ocuklarn mnasip vehile iaesi kocaya aittir. 153'nc madde gereince de eve
kadn bakar. Baka bir ifade ile, 743 sayl Trk Kanunu Medenisine gre; kadnn
eve bakmas ve ev ilerini yapmas yasal devidir. 743 sayl yasada, elerden birinin
edindii mala, dier e katk yapm ise, salad bu katk karln
isteyebileceine ilikin bir hkm bulunmadndan, Yargtay kararlar ile; katky
salayan ein, dierinden katks karl genel hkmlere gre bir tazminat talep
edebilecei kabul edilmitir. ayet, elerden birinin edindii mala, dier ein
dorudan maddi bir katks yoksa, bu talep kabul edilemez. Baka bir ifade ile
kadnn, ev ilerini yapmas ve ocuklara bakm olmas, dier ein edindii mala
katk saylamaz. Sonu olarak; 1.1.2002 tarihinden nce, eler arasnda yasal mal
ayrlnn geerli olduu dnemde, kadn veya kocann dierinden katk pay
karl bir tazminat isteyebilmesi iin mutlaka, parasal veya para ile llebilen
maddi bir deer koymak suretiyle bir katksnn olmas gerekir.
4721 sayl Trk Medeni Kanunu, 227. maddesinde getirdii dzenleme ile, bundan
nceki yasadaki boluu doldurmutur. Evvelce Yargtay kararlaryla doldurulan
boluk, ak hkm konularak yasal hale getirilmitir. 4721 sayl Trk Medeni
Kanununun 227'nci maddesi gereince; elerden biri, dierine ait maln
edinilmesine, iyiletirilmesine veya korunmasna hi yada uygun karlk almakszn
katkda bulunmusa, tasfiye srasnda, bu malda ortaya kan deer art iin katks
orannda alacak hakkna sahip olur ve bu alacak, o maln tasfiye srasndaki deerine
gre hesaplanr.; bir deer kayb sz konusu olduunda katknn balangtaki deeri
esas alnr. Byle bir maln daha nce elden karlm olmas halinde hakim, dier
ee denecek alaca hakkaniyete uygun olarak belirler. Eler yazl bir anlama ile
deer artndan pay almaktan vazgeebilecekleri gibi, pay orann da
deitirebilirler." Kukusuz, sz edilen hkm gerei deer art nedeniyle alacak
talep edebilmek iin de, talepte bulunan ein, dier ee ait maln edinilmesine,
iyiletirilmesine veya korunmasna parasal veya para ile llebilen maddi bir katk
salam olmas gerekir. almayan ve herhangi bir kazanc ve geliri bulunmayan
kadnn, ev ilerinde harcad emei, bu maddeye gre yine katk saylmaz ve kadn
bu emeine dayanarak yine deer art iin alacak talep edemez.
4721 sayl Trk Medeni Kanunu, evi dnda almayan ve herhangi bir geliri ve
kazanc bulunmayan kadnn, ev ilerinde sarfettii emeini, yasal rejim olan
"edinilmi mallara katlma rejiminde" dier ein bu mal rejiminin devam sresince
edinilen mallar zerinde, "katlma alaca" hakk (TMK. m.236 ve 239) tanmak
suretiyle yasal karla balamtr. Yasann 236'nc maddesinde yer alan hkm
gerei; "her e veya miraslar, dier ee ait artk deerin yars zerinde hak sahibi
olurlar." 231 'nci madde "artk deerin" ne olduunu ve nasl bulunacan
gstermitir. "Artk deer, eklemeden ve denkletirmeden elde edilen miktarlar da
dahil olmak zere her ein edinilmi mallarnn toplam deerinden, bu mallara ilikin
borlar karldktan sonra kalan miktardr. Deer eksilmesi gz nne alnmaz."
(m.231) Katlma alacann hesabnda "eklenecek deerler" yasann 229'ncu
maddesinde, denkletirmeden elde edilen miktarlar da Yasann 230'ncu maddesinde
gsterilmitir.
Somut olayda; tanmaz ve ara, taraflar arasnda mal ayrl rejiminin geerli olduu
dnemde edinilmitir. Bu mallar, yeni rejime (edinilmi mallara katlma) kocann
"kiisel mal" olarak girmitir. (TMK. m.220/2) Edinilmi mal deildir. almayan,
herhangi bir geliri ve kazanc bulunmayan davac kadnn bu mallarn edinilmesine
herhangi bir katks kantlanamamtr. Bu nedenle, davac; katk pay karl veya
deer art pay nedeniyle davaldan alacak talebinde bulunamaz. Taraflar arasndaki

24

1.1.2002 tarihinden itibaren balam olan edinilmi mallara katlma rejimi, boanma
davasnn ald 18.4.2003 tarihinde sona ermitir. (TMK. 225/2) Kocann kiisel
mallarnn, yeni rejim dneminde geliri varsa (kiisel mallarn geliri edinilmi maldr)
kadn ancak, bu edinilmi mal zerindeki varsa "katlma alacan"(TMK. m. 236 ve
239) isteyebilecektir. Davacnn edinilmi mallara katlma rejiminin tasfiye edilerek
katlma alacann tahsiline ilikin bir davas ise bulunmamaktadr .
Bu itibarla, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna
uyulmas gerekirken yazl ekilde karar verilmesi doru bulunmamtr. O halde usul
ve yasaya uygun olmayan direnme karar bozulmaldr.55
Deer art paynn mal rejimi sona ermedike istenemeyeceini, dier bir
ifadeyle deer art paynn ancak tasfiye srasnda istenebileceini bir kez daha
hatrlatmak isteriz.
Deer art pay ya da katk paynn nasl hesaplanacana bir rnek zerinde
grmeye alalm Katk hesabna rnek gsterecek olursak;
Taraflarn 5. 8. 2001 tarihinde evlendiklerini elerden kocann 14.4.2002 de
Devlet Hastanesinde Uzman Hekim olarak greve baladn ayn zamanda zel
muayenehane ilettiini birikimleri ile 8. 8. 2004 tarihinde 100.000 TL ye bir ev satn
aldn varsayalm. Kadnn ise almadn dnde taklan ziynetleri satmak
suretiyle ve babasndan miras kalan otomobili 10.000 TL ye satarak evin alm
srasnda kocasna verdiini, kocann da kendi parasn ekleyerek evi aldn
dnelim. 8 8 2004 tarihi itibariyle kadnn eve katks 2/10 ya da %20 dir. Kocann
gven sarsc davranlar nedeniyle kadn tarafndan 4 .7. 2007 tarihinde alan dava
sonucunda taraflarn 3 .12. 2009 tarihinde kesinleen kararla TMK m.166/1 Uyarnca
uyarnca boandklarn kabul edelim. Bu evin tasfiye srasndaki deeri 240.000 TL.
olsun. Kadnn isteyecei deer art pay 240.000x 2/10= 48.000 TL dir. Kadnn
boanma davas aacan anlayan kocann bu evi boanma davasndan nce
statdn dnelim. Bu durumda kadnlar nlenecek deer art paynn hakim
tarafndan hakkaniyete uygun ekilde belirleneceini maddedeki dzenlemeden
anlamaktayz ( TMK 227)
Verilen bu rnekte kocann olarak kendi adna tescil ettirdii evin ince ilerini
kadnn yeni ziynetlerini satmak suretiyle yaptrdn varsayalm. Bu durumda da
kadnn evinin iyiletirilmesine katkda bulunduu anlalacaktr ve hesaplama
yntemi ayndr
Katkdan sonra deer art deil de szgelimi deprem nedeniyle evin duvarnda
atlak olutu ve deer kayb sz konusu olduysa durumu ne olacaktr. te bu
durumda da yasa koyucu katk yapann en azndan yapm olduu balangtaki
katk orannda dieri geri istiyebilirecei kabul edilmitir.56
Katk paynn hesaplanmasnda 1.1.2002 den nceki dnem iin kocann
bakm( 743 sayl Trk Kanunu Medenisi m. 152) ykmll gz nnde
bulundurulmaldr.57

55

HGK, 18.06.2008,E. 2008/2-432 K.2008/444.

Katknn nominal deeri diyebiliriz.
57
Toplanan delillerden, davacnn, davalya ait arsa zerine ina edilen evin yapmna katkda
bulunduu gereklemitir. Davacnn, Trk Kanunu Medenisinin 152. maddesinden kaynaklanan ein
ve ocuklarn iae ykmll de gzetilerek , gelirinden salayabilecei katknn, gerektiinde
bilirkiiden bu konuda gr de alnmak suretiyle oran olarak tespiti, belirlenen bu orana gre
davacnn katks orannda alacann maln tasfiye srasndaki deeri esas alnrak hesaplanmas
istek de gzetilerek hasl olacak sonu uyarnca karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hkm
tesisi doru grlmemitir. 2. HD, 13.06.2007, 2006/16503 2007/9962.
56

25

Yukardaki rnekte de anlalaca zere 1 1 2002 tarihinden sonraki katk iin

tasfiye tarihindeki deer , 1 1 2002 tarihinden nceki katk pay iin dava tarihindeki
deerinin esas alnacaktr.
Burada deer art pay alaca iin unu da belirtmek isteriz ki, taraflarn her
ikisi de bir cret karl alyorlar ya da her ikisinin de gelirleri varsa bu ekonomik
koullar gz nnde bulundurularak bir ein dierinin edimlerine katks olduu
varsaylr. Bu balamda katk orannda taraflarn gelirlerine vs gre zellikle 1 1
2002den nceki dnem iin katk pay isteniyorsa kocann 743 sayl trk kanunu
medenisinin 152. maddesi uyarnca bakm ykmllnn de gz nnde
bulundurulmas gerekir. Bu gibi durumlarda uzman bilirkii grnden istifade
edilmesinden fayda vardr. 58
Hemen belirtelim ki, eler; yazl bir anlama ile deer artndan pay
almaktan vazgeebilecekleri gibi, pay orann da deitirebilirler. Buna ilikin
anlamann geerlilii iin yazl ekilde yaplm olmas arttr.
Aksine bir anlama yoksa, deer art pay alacana, tasfiyenin sona ermesinden
itibaren talep halinde faiz yrtlr.
c. stenebilme ve Deerlendirme Zaman
Deer art pay davasnn alabilmesi iin, mal rejiminin sona ermi olmas
gerekir. Boanma ve evliliin iptali davas devam ederken deere art pay iin dava
alm ise bu davalarn sonucu bekletici mesele yaplr. Dava boanma ve evliliin
iptali davas ile birlikte almsa tefrik edilir.59 ayet boanma veya evliliin iptali
davas redle sonulanacak olursa, o takdirde, tefrik edilmi olan bu davalarn esasyla
ilgili karar verilemeyecek, alan dava mal rejimi sona ermediinden deer art
pay davasnn esas hakknda karar verilmesine yer olmadna eklindeki hkm
kurulmaldr.
Deer art pay tasfiye anndaki deere gre hesaplanr ( TMK m.227/1).
Tasfiye annn hkimin tasfiye karar verdii tarih olduunu unutmamak gerekir.
Tartmalar bir yana tasfiye tarihi mal rejiminin sona erdii ya da evlilik birliinin
sona erdii beyan deer art payn davasnn ald tarih deildir. Kukusuz
tasfiye konusunda taraflar aralarnda bir szleme yapmlarsa bu tarihin tasfiye
tarihi olduunu kabul etmek gerekir. Byle bir paylama yok ise hkimin tasfiyeye
karar verdii tarih dier bir ifadeyle karar tarihi tasfiye tarihidir. Kukusuz bu noktada
58

Taraflar 24.02.1975 tarihinde evlenmi, 3.3.2004 tarihinde boanmlardr. Dava konusu 228
parseldeki baheli kargir evin 10.12.1984 tarihinde taraflar arasnda mal ayrl rejiminin geerli
olduu dnemde satn alnd ve daval koca adna tescil olunduu konusunda bir duraksama yoktur.
Davacnn tanmaz almna ve ev yapmna ziynetleri bozdurmak, hallarn vermek ve hal dokumak
suretiyle katkda bulunduu sabittir. Yetersiz bilirkii raporuna dayanlarak karar verilmesi doru
bulunmamtr.Mahkemece yaplacak i; taraflarn evlilik birlii iinde tanmazn edinildii tarih
10.12.1984den evin tamamland 1986da dahil olmak zere geen dnemde kocann tm gelirlerini
tespit etmek, daval kocann bu dnemdeki geim ykmlln de (743 s TKM md.152) gz
nnde bulundurarak evin edinme tarihindeki deeri ile davacnn edinme tarihindeki drt adet bilezik,
bir adet ondrtlk altn, 5 m lik 8 adet Demirci Hals ve 2 yl boyunca ayda iki hal dokuduu da sabit
olduuna gre bunlar hesaplayarak katksn belirlemek, katk bedeli ile tanmazn bedelini
oranlamak, bulunan orann tanmazn dava tarihindeki srm deeri zerindeki katk miktarn
belirlemek, gerektiinde bu konuda bilirkii veya bilirkiiden, Yarg ve Yargtay denetimine elverili
raporlar almak ve varlacak sonu uyarnca karar vermektir. 2.D, 07.07.2008, 2008/10251- 9980.
59
Unutmamak gerekiri ki gerek deer art pay gerekse katlma alaca davalar, boanma veya
evliliin iptali davasyla birlikte alm ise; bunlar iin dava dilekesinde harca esas bir deer
gsterilmeli ve gsterilen bu deer zerinden ayrca nispi pein har yatrlm olmaldr.

26

alnacak bir bilirkii raporundaki hesabn karar tarihinden nceki bir tarihte yap
olaca aktr. Bu noktada tasfiye tarihindeki deer belirlenmemi olacaktr de
edilebilir. nemli olan karar tarihine yakn bir hesaplama yaplmasdr. Hesaplama
tarihi karar tarihine uzasa bu takdirde elbette bilirkiiden ek bir rapor alnabilecei
gibi hkim fiyat endekslerindeki art gibi birtakm kriterlerle deer artn kendisi
hakkaniyet erevesinde gerekletiredebilir.
Deer artna konu maln daha nce elden karlm olmas halinde hakim, dier
ee denecek alaca hakkaniyete uygun olarak belirler ( TMK m.227/2).
bb. Grev Ve Yetki
Deer art pay davalarnda grevli mahkeme aile mahkemesi yoksa bu
sfatla bakan asliye hukuk mahkemesidir. 1. 1. 2002 tarihinden nce alm dava
varsa grevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme yukarda
aklanm olup TMK 214 uyarnca belirlenir.
4. (Artk Deere) Katlma Alaca
a. Tanm ve kavram
Edinilmi mal olarak katlma rejiminin tavsiyesinde katlma alaca ya da dier
bir ifade ile artk deere katlma alaca ilkesi benimsenmi olup, istisnalar dnda,
dier mal rejimlerinin aksine ayn olarak paylama kabul edilmemitir. Bu messese
kanunda her e veya miraslar dier ee ait artk deerin yars zerinde hak sahibi
olurlar alacaklar takas edilir(TMK 236/1) eklinde ifade edilmitir.60 zetle elerden
birinin artk deerinin yars dier ein artk deer alacadr.61
b. Katlma alaca davas
aa. Taraflar
Katlma alaca davasnda davac aslnda elerden birisidir. Ancak katlma
alacann temliki62 mmkndr.63 Katlma alaca dava snda daval dier etir.
Dier ein onam olmadan yaplan kazandrmalar da bu mallarn edinilmi mallara
deer olarak eklenmesi gerekeceinden(TMK m.229 ) 3. kiiler de bu durumda daval
olabilirler. Elerin lm halinde miraslarnn da davac veya daval olabilecei
unutulmamaldr.
bb. Grev ve Yetki
Katlma alaca davalarnda grevli mahkeme aile mahkemesi, aile
mahkemesi bulunmayan yerlerde bu sfatla davaya bakan asliye hukuk

60

Bu kural Anayasa m. 41/1, Avrupa nsan Haklar Szlemesine ek 7 nolu protokoln 5.maddesinde
yer alana eeler aras eitlik ilkesinin bir sonucu olarak, Trk Medeni Kanunun da aile hukuku
konusunda elerin eitliini benimseyen temel felsefesinin bir yansmasndan ibarettir.
61
DURAL/ Z/ GM, s. 389.
62
Borlar Kanunu m. 162. Kukusuz katlma alacana temlik alan kiinin de al rejiminin sona ermesini
beklemesi gerekecektir.
63
GENCAN, s. 527.

27

mahkemeleridir. Yetkili mahkeme yukarda aklanm olup TMK 214 uyarnca

belirlenir.
cc. Yarglama Usul
Katlma alacann istenebilmesi iin mal rejiminin sona ermesi gerekir. Bu
nedenle alm bir boanma ya da evliliin iptali davas varsa sonucu beklenir.
Katlma alaca davas boanma veya evliliin iptali davas ile birlikte almsa tefrik
edilir.64 ayet boanma veya evliliin iptali davas redle sonulanacak olursa, tefrik
edilmi olan katlma alaca davasnn esasyla ilgili karar verilemeyecek, alan
dava hakknda mal rejimi sona ermediinden katlma alaca davasnn esas
hakknda karar verilmesine yer olmadna eklindeki hkm kurulmaldr.65
Bu haller yoksa yani mal rejimi sona ermemise ve alm bir boanma
ya da evliliin iptali davas yoksa dava ret edilir.
Yeri gelmiken bir hususa deinmek istiyoruz. Bir e btn mallar iin katlma
alaca istemek zorunda deildir. Tek bir malda, szgelimi dier e adna kaytl
evdeki katlma alacan tek bana isteyebilir.
dd. Zamanam
ayet eler seimlik mal mal rejimlerinden birisi konusunda aralarnda bir
szleme yapmlar ise borlar kanunu m.125 uyarnca zamanam sresi 10 yldr.
Eler arasnda bir mal rejimi szlemesi yoksa mal rejimi boanma veya evliliin iptali
nedeniyle sona eriyorsa bu kararlarn kesinlemesinden itibaren bir yldr( TMK m.
178). Dier hallerde mal rejiminin sona ermesinden veya katlma alacann varlnn
renilmesinden itibaren bir yl ve her halkarda 10 yldr.66
64

Davackarlk daval kadnn katlma alacana ilikin davasnn grlebilmesi iin eler arasnda ge
erli bulunan edinilmi mallara katlma rejiminin (TMK.md.218241) sona ermesi (TMK.md.225) gerekmektedir.
Dava dilekesinde boanma isteminde de bulunulduu gzetildiinde mahkemece, katlma alaca da
vasnn tefriki, tefrik edilen katlma alaca davasnda boanma davasnn sonulanmasnn beklenme
si, boanma karar verildii takdirde eler arasnda edinilmi mallara katlma rejimi boanma davasnn
ald tarihten ibaren (TMK. md. 225/2) sona ereceinden katlma alaca istemi konusunda incelem
e yaplarak sonucu uyarnca bir karar verilmesi gerekirken, yazl ekilde katlma alaca isteminin esa
s hakknda karar verilmesi doru bulunmamtr. 2.HD, 18.03.2008, 2007/6285- 2008/3630.
65
KAMACI, a.g.m, s.10.
66
Bu bu konuda Yargtay 2. hukuk dairesi ile 8. hukuk dairesi arasnda gr ayrl vardr. 2. Hukuk
dairesi katlma alaca davasnda 10 yllk zamanam sresini kabul etmektedir. Konuya yaklam
bakmndan Dairenin grn aynen aaya alyoruz: Dava, edinilmi mallara katlma rejiminin
tasfiyesine ynelik olup 25.8.2005 tarihinde almtr.
Boanma davas 16.9.2002 tarihinde alm, taraflarn boanmalara ilikin karar 2.6.2004
gn kesinlemitir.
Daval vekili 24.10.2005 havale tarihli dilekesinde Trk Medeni Kanununun 178. maddesinde
yazl bir yllk sre getiinden bahisle zamanam definde bulunmu, mahkemece dava tarihi ile
boanma hkmnn kesinletii tarih arasnda bir yldan fazla zaman getii gerekesiyle davann
zamanam nedeniyle reddine karar verilmitir.
Katlma alacann zamanam konusunda 4721 Sayl Trk Medeni Kanununda bir hkm
mevcut deildir. Borlar Kanununun 125. maddesi uyarnca; kural olarak alacak davalar on senelik
zamanamna tabidir. Borlar Kanununun 125. maddesindeki bu konuda baka suretle hkm
mevcut olmad takdirde her dava on senelik mruru zamana tabidir hkmndeki (her dava)
szcklerini btn alacaklar tarznda anlamak gerekir. Zamanamnn balangc da mal rejiminin
sona erdii tarihtir. (MK.m.225) Trk Medeni Kanununun genel nitelikli hkmler kenar baln
tayan 5. maddesi uyarnca Borlar Kanununun zamanamna ilikin hkmleri uygun dt
lde tm zel hukuk ilikilerine uygulanr. Olayda, 10 yllk zamanam sresinin uygulanmas

28

d. Katlma Alacann(artk deerin)Hesaplanmas

aa. Aktiflerin tespiti
Katlma alacann hesaplanmasnda, mal rejiminin sona erme anndaki
durumlarna gre, elerin kiisel mallar ile edinilmi mallar ayrlr (TMK.
m.228/1).Dier bir ifade ile mallar kmelenir. Edinilmi mallar yukarda anlatlan
ilkeler erevesinde belirlenir. Elerden birine sosyal gvenlik veya sosyal yardm
kurumlarnca yaplm olan toptan demeler veya i gcnn kayb dolaysyla
denmi olan tazminat, toptan deme veya tazminat yerine ilgili sosyal gvenlik veya
sosyal yardm kurumunca uygulanan usule gre, mr boyu aylk irat balanm
olsayd, mal rejiminin sona erdii tarihte bundan sonraki dneme ait iradn pein
sermayeye evrilmi deeri ne olacak idiyse, tasfiyede o miktar da kiisel mal olarak
hesaba katlr (TMK. 228/2). Buna gre edinilmi mallar unlardr:
aaa. Mevcut edinilmi mallar
Mal rejiminin sona erdii srada mevcut olan edinilmi mallar tasfiye anndaki
srm deerleriyle hesaba katlacaktr(m.232, 235/1) Kural basittir: Mal rejiminin
sona erdii tarihte mevcut olan mallarn tasfiye tarihindeki67 srm deerleri esas
alnacak ve bu aktifler arasnda yer alacaktr.

gerekir. Bu nedenle davalnn zamanam itiraznn reddi ile iin esas hakknda gsterilecek deliller
toplanarak sonucuna gre karar verilmesi gerekirken, yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya
aykrdr 2.HD, 05.02.200, 2006/9383- 2007/1228.
8. hukuk dairesi ise TMK 178 uyarnca bir yllk zamanam sresini kabul etmektedir: Davac
Mehmet Erol Kepezliolu vekili, daval adna kaytl 1463 ada 34 parseldeki 4 numaral bamsz
blmn almndaki katks nedeniyle daval einden katk pay alaca isteinde bulunmutur.
Daval Hafize Araz vekili, sresinde verdii cevap dilekesinde zamanam definde bulunmutur.
Mahkemece, davann kabulyle 16.202 YTLnin yasal faizi ile birlikte davaldan alnarak davacya
verilmesine karar verilmesi zerine; hkm, daval vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Taraflar 6.3.1987 tarihinde evlenmi, 24.9.2002 tarihinde alan dava sonucu boanmalarna karar
verilmi, hkm 30.6.2004 tarihinde kesinlemitir.
Eler arasnda boanma davasnn ald
tarihte mal rejimi sona ermitir(TMK.nun 225/son).
Taraflar arasnda evlilik tarihinden 1.1.2002 tarihine kadar mal ayrl (TMK. m. 170.), bir yl iinde
baka mal rejimini semediklerinden 24.9.2002 tarihine kadar ise edinilmi mallara katlma rejimi
geerlidir.(4722 s.K. md. 10/1, 4721 s.K. TMK md. 202/1.).
TMK.nun 178.maddesinde, evliliin boanma sebebiyle sona ermesinden doan dava haklar,
boanma hkmnn kesinlemesinin zerinden bir yl gemekle zamanamna urar. hkmne yer
verilmitir. Somut olayda, boanma karar 30.6.2004 tarihinde kesinlemi grlmekte olan dava ise
bir yllk zamanam sresi geirildikten sonra 6.11.2006 tarihinde almtr. Daval vekili sresinde
sunduu cevap dilekesinde zamanam definde bulunmutur. Davann zamanam sresinin
gemi olmas nedeniyle reddine karar verilmesi gerekirken yazl ekilde esasa ilikin kabul kararnn
verilmesi doru grlmemitir. 8.HD, 26.05.2009, 2009/873-2621.- retideki konuya ilikin
tartmalara girmiyoruz.
67
Tasfiye tarihinin karar tarihi olduunu unutulmamaldr. Elbette harici bir taksim varsa durum farkldr
ve yukarda izah edilmitir.

29

bbb. Eklenecek Deerler

Aada saylanlar, edinilmi mallara deer olarak eklenir. (TMK. m.229)
Edinilmi mallara hesapta eklenecek olanlarn deeri, maln devredildii tarih esas
alnarak hesaplanr (TMK. m.235/2). 68
i. Onamsz
Kazandrmalar

Karlksz

Elerden birinin, mal rejiminin sona ermesinden nceki bir yl iinde dier ein
rzasn almadan, olaan hediyeler dnda yapt karlksz kazandrmalardr ve
bunlar da aktiflerin hesabnda esas alnr.
ii. Kastl Devirler
Bir ein, mal rejiminin devam sresince dier ein katlma alacan azaltmak
kastyla yapt devirlerdir ki bunlar o ein aktifleri arasnda yer alr.
ccc. Denkletirme
Elerden birinin kiisel mallara ilikin borlar edinilmi mallardan karlanm
ise ve de tasfiye srasnda denkletirme talep edilmise kiisel mallarn, edinilmi
mallardan karlanan borlar aktif hesabna eklenir(TMK 230/1).
bb. Pasiflerin Tespiti
aaa. Katk pay (deer art pay)
Eer katk varsa, dier ee denmesi gereken Trk Medeni Kanununun
227nci maddesi gereince deer art payndan doan alacak da pasifi oluturur.
Deer art paynn ne olduunu yukarda akladmz iin ayrntya girimyoruz.
bbb. Kiisel Maldan Edinilmi Mala
Giden Karlklar(Denkletirme)
Edinilmi mallarn borlar denirken kiisel mallar kullanlmsa ve
denkletirmede talep edilmise, edinilmi mallarn kiisel mallardan karlanan
borlar pasiflere eklenir (m.230/1).Deerlendirme deer art pay kurallarna gre
yaplr. Nitekim Kanunda; Bir mal kesiminden dier kesimdeki maln edinilmesine,
iyiletirilmesine veya korunmasna katkda bulunulmusa, deer artmas veya
azalmas durumunda denkletirme, katk oranna ve maln tasfiye zamanndaki
deerine veya mal daha nce elden karlmsa hakkaniyete gre yaplr (TMK
230/son) ifadesi kullanlmtr.
68

Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle * davalnn
tanmazdaki payn davadan nce 24.04.2004 tarihinde elden kardna gre bu tarih itibaryla
belirlenen deerinin esas alnarak katk alacann hesaplanmas gerekirken hesaplamann
tanmazn dava tarihindeki deeri zerinden yaplmas doru deil ise de hkmedilen miktarn
hakkaniyete uygun olduunun anlalmas karsnda yerinde bulunmayan temyiz isteinin reddiyle
usul ve kanuna uygun olan hkmn ONANMASINA 2.HD, 02.06.2008, 2007/9118 - 2008/7790.

30

ccc. Borlar
Mal rejiminin sona erdii srada mevcut olan edinilmi mallarn hala bir borcu
varsa bu bor da pasifler arasnda yer alr.
Her bor, ilikin olduu mal kesimini ykmllk altna sokar. Bir borcun
edinilmi mallara m yorsa kiisel mallara m ait olduu tespit edilemiyorsa edinilimi
mallarn borcu olduu kabul edilir (TMK. 229/2)
c. Katlma Alacann(Artk Deerin) Bulunmas Ve Paylatrlmas
aaa. Artk Deerin Bulunmas ve Forml
Artk deer aktiflerden pasiflerin indirilmesi ile elde edilen deerdir
Nitekim Kanunda artk deer; eklemeden ve denkletirmeden elde edilen miktarlar
da dahil olmak zere, her ein edinilmi mallarnn toplam deerinden, bu mallara
ilikin borlar karldktan sonra kalan miktardr (TMK. m.231) eklinde ifade
edilmitir.
Katlma alacann hesabnda u forml yol gsterici olacaktr.69

Mal rejiminin
sona erdii
anda mevcut
olan mallarn
tasfiye
anndaki
deerleri

Edinilmi
maln
borlar

TMK 229
uyarnca
varsa
eklenecek
deerler(elde
n karma
tarihindeki
deer)

varsa ve
istenmise
dier ee
denecek
deer art
pay(TMK
227)

Edinilmi
mallardan
kiisel
mallara giden
deerler(TM
K 230)

Kiisel
maldan
edinilmi
mala giden
karlklar(
denkletirm
e)

= AKTF

= PASF

ARTIK DEER= AKTF - PASF

Kukusuz alacaklar varsa takas edilecektir(TMK 236).
Artk deerin 1/2'si talep edilebilir ki ite buna katlma alaca denilmektedir.70

69

Forml iin bkz . KAMACI, a.g.m, s. 12.

31

imdi konuyu bir rnekle anlamaya alalm:

Taraflar 1 3 2002 tarihinde evlenmiler, evlenirken kadna kocann ailesi
tarafndan 4000 TL dierinde, Kadnn kendi ailesi tarafndan ise 5000 TL altn
taklmtr. Kocaya ise dne gelen yaknlar tarafndan 1000 TL dierinde kk
altn ve 3000 TL para ve 2000 EURO taklmtr. Evlendikleri srada kocann 1 adet
otomobili vardr. Shhiyede kabzmal olan kocann babas kocaya cebeci keskin
sokakta 1 adet daire hediye etmi ve taraflar bu evde oturmaya balamlardr. Koca
hakim aday olarak Anakarada staja balamtr. kadn ise anasnf retmeni olup
kocann da isteiyle evlilik sresince almamtr Stajn bitimi koca kura ekerek
ankaradan ayrlm, cebecideki evi ise 14. 4 .2003 tarihinde aylk 400 TL ye kiraya
verilmi kira paras her ay dzenli olarak hesaba yatrlm ve her yl kira kontratnda
belirtilen oranlarda zam yaplmtr. lkenin deiik yerlerinde grev yapan koca
Anakaraya tayin olmu, 5 6 2006 tarihinde cebecideki ev 100.000 TL ye kocann
otomobili ise 10.000 TL ye satlm, kadnn altnlar ise 10.000 TL satlmak suretiyle
kocann ald maalarla yaplan 70.000 TL tasarrufa eklenmesi suretiyle 190.000
TLye Ankara Elvankentte banka bloklarnda 1 adet 4 + 1 daire satn alnm ve koca
adna tescil edilmitir. Bu arada 6 8 2006 tarihinde kadnn babas vefat etmi,
kadnn babasndan tevarsen ok sayda tanmaz ile 10.000 TL nakit para intikal
etmitir. Kadna intikali eden bu 10.000 TL ile koca adna Elvankent te alnan evin i
dekorasyonu mutfak dolaplar vs gibi ileri yaptrlmak suretiyle ev oturulacak hale
getirilmitir. Bankada alan ve cebecideki evin kira bedelini yatrld hesapta 5 6
2006 tarihi itibariyle 18000 TL biriktii grlmtr. Bu para ile de ayn tarihlerde bir
otomobil alnarak trafikte koca adna tescil edilmitir. kan tartmalar sonucunda
kadn tarafndan 3 2 2007 tarihinde boanma davas alm, TMK 166/1 uyarnca
taraflarn boanmalarna karar verilmi, boanma karar derecattan geerek 1. 4
.2008 de kesinlemitir. Kadn 16 9 2008 tarihinde aile mahkemesine at dava ile
mal rejiminin tasfiyesini ve ayn zamanda ziynetlerini satmak suretiyle kocann alm
olduu eve katkda bulunduunu iddia ederek deer art pay istemitir.
Mahkeme tm delilleri toplayarak, Koca adna olan tanmaz banda 9 6 2009
tarihinde keif yapm, bilirkiiler tanmazn deerinin keif tarihi itibaryla 300000 TL
olduunu belirtmilerdir. Ayn tarihte kocann otomobilinin deeri ise 20.000 TL olarak
tespit edilmitir. Mahkeme 30.6. 2009 tarihinde tasfiyeye karar vermitir. imdi
tasfiyede gz nnde bulundurulacak hususlar ve bu arada artk deeri dolaysyla
kadnn katlma hesabn bulmaya alalm.
o ncelikle kadnn kiisel mallar; kadna gerek kendi ailesi gerekse de
kocann ailesi tarafndan taklan ziynetler onun kiisel mallardr.
Babann lmyle kadna intikal eden gerek tanmazlar gerekse de
para yani miras pay kadnn kiisel maldr.
o Kadnn edinilmi mallar; kadnn edinilmi mal bulunmamaktadr.
o Kocann kiisel mal olarak; kocaya cebeci de babas tarafndan hediye
edilen ev kiisel maldr. Kocaya evlenme srasnda taklan altnlar ile
paralar onun kiisel maldr.
70

Konu hakknda rafine bilgisi olmayanlar; edinilmi mallara katlma rejimini, her e dier ein
mallarnn yarsn isteyebilir derler. Bu yanl bilgi, artk deerin yars zerindeki hak sahipliini
kartrmak suretiyle olumaktadr.

32

o Kocann edinilmi mallar; kocann evlilik birliinin devam sresince

almasnn karl olarak ald maala yapt birikimler onun
edinilmi mallardr. Yine hocaya babas tarafndan hediye edilen ev
kiisel mal ise de bu evin kiras edinilmi maldr.
o Kiisel maln semereleri edinilmi mal olacandan Cebecideki ev
kiisel mal iken evin kiras edinilmi maldr. Bu kira paras ile alnan
otomobil ise edinilmi maln yerine geen deerdir.
nce kadnn TMK 227 maddesi uyarnca deer art pay alacan bulalm.
Edinme tarihinde ev 200.000 TL olup, kadnn katks ev edinilmesinde 10.000
TL ve iyiletirilmesinde 10.000 TL olmak zere toplam 20.000 TL katk yapm,
dolaysyla katk oran % 10 dur. Keif tarihi karar tarihine yakn olduundan bu
deeri tasfiye tarihindeki deer olarak alabiliriz. Dolaysyla tasfiye tarihindeki deer
300.000 TL olup kadnn deer art pay alaca 300.000X 10/100= 30.000TL dir.
Kadnn deer art pay alacan bu ekilde bulduktan sonra, imdi
kocann edinilmi mallarn bulalm. Bunun iin ncelikle TMK 230/son uyarnca
kocann kiisel mallarnn denkletirilmesini yapalm. Koca kiisel mal olan evi
100.000 ve otomobili 10.000 TL ye satmak suretiyle yeni evin edinilmesine katkda
bulunmutur. Ev 200.000 TL ye edinildiine gre katk oran 110.000/ 200.000 yani %
55 dir. Evin tasfiye tarihindeki deeri 300.000TL olduuna gre denkletirmede
kocann kiisel mal 300.000x55/100 = 165.000 TL dir .
Kadnn deer art paynn dlmesi ve kocann kiisel mallarnn
denkletirilmesi sonucu evdeki artk deer 165.000+30.000=195.000TL, 300.000195.000=105.000TL.
Kocann dier edinilmi mal otomobil ise tasfiye tarihinde 20.000TL
olup
Artk deer toplam 125.000TL dir. te kadnn artk deere katlma alaca
125.000/2=62.500 TL dir.

bbb. Artk Deerin Paylatrlmas

Elerin mterek olmayan ocuklar ve onlarn alt soylarnn sakl paylarn
zedelememek kouluyla artk deere katlmada mal rejimi szlemesiyle baka bir
esas kabul edilebilir. Anlama yoksa aadaki yasal usullerle paylama yaplr.
i.Artk Deerin Eit Paylam Esas
Her e veya miraslar, dier ee ait artk deerin yars zerinde hak sahibi
olurlar(TMK. m.236/1). Defaatle ifade edildii zere bu katlma alacadr.
ii. Zina Veya Hayata Kast Nedeniyle
Boanma Halinde Paylatrma
Zina veya hayata kast nedeniyle boanma halinde hakim kusurlu ein katlma
alacann azaltlmasna veya kaldrlmasna karar verebilir(TMK. m.236/2).
Kanaatimizce, zina veya hayata kast nedeniyle katlma alacann kaldrlmas ya da
azaltlmas iin bu nedenle verilmi kesinlemi bir boanma hkmnn bulunmas
gerekir. Dier bir ifadeyle evlilik birliinin sona ermesine ilikin boanma kararnn

33

TMK 161 veya 162 maddeleri uyarnca verilmi olmas gerekir.71 Zira madde
metninde aka zina veya hayata kast nedeniyle boanma halinde(TMK 236 /2)
ifadesi kullanlmtr.
iii. Artk Deerin Szlemeye Gre
Paylalmas
Artk deerin paylamnda mal rejimi szlemesi ile yar yarya oran
deitirilebilir. Velev ki bu anlama elerin ortak olmayan ocuklarnn ve onlarn
altsoylarnn sakl paylarn zedelemi olmasn(TMK 237).

NC BLM
SEMLK REJMLER
I.

MAL AYRILII REJM

A. Kavram ve nem

Mal ayrl rejimi gerek 743 sayl Trk kanunu medenisi dneminde yasama
rejimi olmas nedeniyle halen nceki evliliklere uygulanyor olmas gerekse de
olaanst mal rejimi olmas nedeniyle nemlidir. Kanunda 242 ve 243. maddelerde
dzenlenmi olup 243. maddede paylamal mal ayrl rejimine gnderme yaplarak
greceli olarak rejimin kapsam geniletilmitir.
B. zellikleri ve sona ermesi
Bu rejimin en byk zellii gerekli iler aras ilikiler gerekse de tasfiye
bakmndan basit bir sistem getirmesidir. Mal ayrl rejiminde (TMK. m.242-243)
Elerden her birinin mal, geliri ve kazanc kendisine aittir. Elerden birine ait bir mal
zerinde dier ein herhangi, bir hakk yoktur. Dier bir ifadeyle her bir ein mal
dierinden ayr ve bamszdr. Evlilik srasnda her biri iin getirdii mal kendisine ait
olduu gibi evlilik birlii sresinceden mallar kim tarafndan kazanmamsa ona aittir.
Bu paragrafn banda rejimin olduka basit bir sistem getirdiini sylerken unu ifade
etmek istedik: edinilmi mallara katlma rejiminde olduu gibi ne art deer hesab
yapmaya lzum vardr ne de bir denkletirme ilemine ihtiya vardr. Ayn zamanda
bu rejimde deer art pay da istenemez. Kukusuz 243 nc maddede bu yaplan
atf gerei baz mallarn payl mlkiyette olaca kabul edilmitir.
Bu rejimde herkese e yasal snrlar iinde kendi malvarl zerinde ynetim,
yararlanma ve tasarruf hakkn koruduu gibi elerden her biri kendi borlarndan
btn malvarlyla sorumludur.
Bu rejimde, belirli bir maln elerden birine ait olduunu iddia eden kimse iddiasn
ispat etmekle ykmldr. Elerden hangisine ait olduu ispat edilemeyen mal
onlarn payl mlkiyetinde saylr. Mal ayrl rejiminde payl mlkiyetin zglenmesi
konusunda paylamal mal ayrl rejimine ilikin hkmler uygulanr.72
71
72

Bkz. GENCAN, s. 606; Kr. ZUUR, s.74-75, ayn ynde KILOLU, s. 38.
KAMACI, a.g. m, s. 2.

34

II.

PAYLAMALI MAL AYRILII REJM

Paylamal mal ayrl rejiminde TMK. 244-255 maddeleri arasnda dzenlenmi

olup akdi mal rejimlerinden birisidir. Bu mal rejiminin en byk zellii trk
hukukular tarafndan gelitirilmi olmasdr. 73 bu mal rejimi baz ynleriyle edinilmi
mallara katlma rejimine benzemektedir
Bu mal rejiminin kurulmasndan sonra edinilen, ailenin ortak kullanm ve
yararlanmasna zglenmi mallar ile ailenin ekonomik geleceini gvence altna
almaya ynelik yatrmlar ve bunlarn yerine geen deerler, eler arasnda eit
olarak paylalr. Paylamalarda iletmelerin ekonomik btnl gzetilir (m.250).
bu ynleri ile edinilmi mallara katlma rejimine ne kadar benzedii hemen
grlrken, TMK m. 253 de paylamann ayn olarak yaplaca belirtiler ki bu
noktada edilmi mallara katlma rejiminden ayrlr.
Yine manevi tazminat alacaklar, miras yoluyla edinilen mallar ile salar aras
veya lme bal tasarrufla yaplan karlksz kazandrmalar paylamaya tabi
Olmayaca (m.250/2) belirtilmek suretiyle edinilmi mallara katlma rejimindeki
kiisel mallara benzer bir dzenleme ierir.
Paylamal mal ayrl rejiminde elerden her biri kendi borlarndan dolay btn
malvarlyla sorumludur. Bu rejimde de elerden her biri, yasal snrlar iinde kendi
malvarl zerinde ynetim, yararlanma ve tasarruf hakkna sahiptir.
Paylamal mal ayrl rejiminde; elerden biri dierine ait olup, paylama d
kalan bir maln edinilmesine, iyiletirilmesine veya korunmasna hi yada uygun
karlk almakszn katkda bulunmu ise rejimin sona ermesi halinde, dier eten
katks orannda hakkaniyete uygun bir bedel denmesini isteyebilir (m.249). bu
dzenleme ile de TMK 227 deki deer art payna benzer bir dzenleme getirilmitir.
III.

MAL ORTAKLII REJM

A. Genel Olarak

Mal ortakl rejimi ise TMK. 256281 maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu

rejimde kanun ngrd ve kiisel mal olarak kabul edilenler dndaki tm mallar
ve gelirler eler arasnda ortaktr.
Bu ortakln bir sonucu olarak elerin birbirinden bamsz olarak bu mallar
zerinde tasarrufta bulunma yetkileri olmad gibi alelade ynetim ileri hari olmak
zere tek balarna bu mallarn ynetimi hakkna da sahip deillerdir.
B. Malvarl
a. Ortak Mallar
Kanunda belirtilen elerin kiisel mallar dnda kalan her trl mal ve gelir
ortak maldr ( TMK m. 257). Bu rejimde de karine olarak, bir maln elerden birisinin

73

ACAR, s. 199.

35

kiisel mal olduu kantlanamyorsa bu maln ortak mal olduu varsaylr ( TMK m.
261 ).
b. Kiisel Mallar
Kiisel mallarn neler olduu kanunun 260. maddesinde gsterilmitir. Buna
gre; Kiisel mallar, mal rejimi szlemesi, nc kiinin karlksz kazandrmas
veya kanunla belirlenir. Elerden her birinin sadece kiisel kullanmna ayrlm olan
eyas ile manevi tazminat alacaklar kanundan dolay kiisel maldr.Bir ein sakl
pay olarak isteyebilecei malvarl deerleri, mal rejimi szlemesiyle ortakla dahil
edildii lde, mirasbrakanlar tarafndan kendisine kiisel mal olarak
kazandrlamaz.
B. Rejimin Sona Ermesi ve Tasfiye
Mal ortakl rejimi evlilik birliinin sona ermesi baka bir mal rejiminin
szleme ile belirlenmesi ya da elerden birisinin iflasnn almasyla sona erer (
TMK 271 ). Rejimin tasfiyesi ise olduka basittir: Tasfiye sonucunda her bir e
ortaklk mallarnn yarsn alr(TMK 276-277). Tasfiyenin ayrntlarna girmiyoruz.
Kukusuz bu rejimde de szleme ile farkl bir paylama usul seilebilir.

DRDNC BLM
MAL REJM PRAT( UYGULAMADAN RNEKLER)74
I. MAL REJMNN TASFYESNDE YNTEME LKN THATLAR
A. Genel Olarak
1- Edinilmi Maln Tasfiye ekli
Taraflar arasnda 1.1.2002 tarihinden geerli olmak zere edinilmi mallara
katlma rejiminin (TMK.m.218241) geerli olduu, taraflarn 2.5.2006 gn kesinleen karar ile boandklar ve a
ralarnda geerli edinilmi mallara katlma rejiminin boanma davasnn ald tar
ih olan 26.11.2004 gn sona erdii (TMK.m.225/2) anlalmaktadr.
Olaylar anlatmak taraflara hukuki niteleme hakime aittir. Davac kadn daval koca
nn edinilmi mallar zerinden katlma alaca (TMK.m.231) isteminde bulunmut
ur.
Mahkemece yaplacak i; eklenecek deerlerden (TMKm.229) ve denkletir
meden (TMK.m.230) elde edilen miktarlarda dahil olmak zere daval kocann edin
ilmi mallarn (TMK.m.219) toplam deerinden bu mallara ilikin borlar karldkt
an sonra kalan artk deerin (TMK.m.231) yars zerinden (TMK.m.236/1) taraflar
n kazanlm haklar da dikkate alnarak hkm kurmaktan ibarettir.
Mal rejiminin sona erdii srada mevcut olan edinilmi mallarn tasfiye anndaki ba
ka bir anlatmla karar tarihindeki deerleriyle hesaplama yaplarak aklanan esa
slar erevesinde inceleme yaparak sonucu uyarnca bir karar vermek gerekirken
74

Bu blm bir alma denemesi olarak balatlm olup, tm uygulamalar iermemektedir. Yargtay
uygulamalarndan tm rnekler elektronik ortamda ayrca bu dersi alan Hkim Adaylar ile
paylalmtr.

36

yanl niteleme ve eksik inceleme ile yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasay
a aykrdr.75
2- Mallarn Edinme Tarihlerine Dikkat Edilmelidir
Davac ile davallarn mirasbrakan Ruhinin 24.05.1970 tarihinde evlendikleri,
Ruhinin 11.03.2005 tarihinde evli ve ocuksuz ld, miras olarak davac
karsyla daval kardeleri ve yeenlerinin kald, davacnn katk payna ynelik
alacak talebinde bulunduu tanmaz mallarn 1.1.2002 tarihinden nce sat
nedenine dayal olarak nc kiilerden, mirasbrakana intikal ettii hususlar
tartmaszdr.
Mahkemece davac sa kalan ein, dava konusu tm tanmazlara katksnn %45
olduunu kabul ederek, tanmazlarn dava tarihi deerleri toplamndan bu orana
isabet eden parasal karlna hkmedilmi, karar davallar tarafndan temyiz
edilmitir.
Dava konusu tanmazlardan 4239 parsel sayl arsann evlenme tarihinden
nce 30.05.1968 tarihinde mirasbrakan tarafndan nc kiiden satn alnd,
zerindeki eski binann daha sonra evlilik birlii iinde elerin katksyla tamamland
tapu kayd ve tank beyanlaryla sabittir. Bu tanmaz ynnden davacnn katksnn
sadece zerindeki binann onarlmas, yenilenmesine ilikin olarak hesaplanmas
gerekirken; arsas dahil tmnn deerinin dikkate alnmas doru olmad gibi,
davacnn katk orannn hangi esaslara dayanlarak bulunduu da bilirkii raporunda
aklanmam olup, bu haliyle rapor denetime elverili olmadndan hkme dayanak
oluturacak nitelikte olmad gibi katk tarihine gre 743 sayl Trk Kanunu
Medenisinin 152. maddesinin gzetilmemesi de doru olmamtr. Aklanan
hususlarda gz nnde bulundurularak hkm kurulmas gerekirken, yazl ekilde
karar verilmesi usul ve yasaya aykrdr.76
3- Eler Aras Sat ve Bedelsizlik ddias
Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve
zellikle * dava konusu olan 374 ada 172 parselde bulunan 1 nolu meskenin 15.3.199
0 tarihinde daval kadna sat yolu ile olan devrinin, bedelsiz olduunun ileri srlme
sine, davann taraf muvazaas nedenine dayanmasna ve 5.2.947 gn 20/6 sayl na
nlar Birletirme Karar uyarnca byle bir iddiann belge ile ispatnn zorunlu olup bu
konuda yazl bir belge ibraz edilmemesi sebebiyle ret hkmnn sonucu itibariyle do
ru olduunun anlalmasna gre hkmn ONANMASINA77
4- Katk ve Katlma Birlikte stenmise
Davac Fatma, daval ei adna ticaret sicilinde %75 hissesi kaytl bulunan
limited irketin ve 35 DAP 87 plakal otomobilin yar paylarnn edinilmesinde
kendisinin de katks bulunduunu ileri srerek; katks ve yeni yasadaki mal rejimi
uyarnca 1/2 bedelini istemi, yerel mahkemenin ksmen kabul karar daval
tarafndan temyiz olunmutur.
Dosyadaki kantlara gre; taraflarn 11.04.1984 tarihinde evlenip 26.04.2005
tarihinde boandklar, davalnn %75inde pay sahibi bulunduu irketin 24.04.2000
tarihinde kurulduu, otomobilin 1.2.2002 tarihinde sat nedeniyle daval adna
trafikte tescil edilmiken 4.3.2005 tarihinde nc ahsa devredildii , temyize konu
davann ise 22.12.2004 tarihinde ald anlalmaktadr.
75

2.HD, 03.03.2008, 2008/896-2616.

2.HD, 14.04.2008, 2007/5045- 2008/5252.
77
2.HD, 17.07.2007, 2006/15383- 2007/11389
76

37

Hkme esas alnan bilirkii raporunda; dava konusu irketin daval adna kaytl
bulunan %75 hissenin boanma tarihindeki srm deeri ile otomobilin en son
sat tarihindeki kasko deeri esas alnmtr.
Taraflarn daha nce mal ayrl rejimine tabi iken 1.1.2002 tarihinden itibaren
Edinilmi Mallara Katlma Rejimine ( TMK. md. 218 241 ) tabi olduklar ve bu
rejiminde boanma davasnn ald 26.02.2004 tarihinde sona erdii, boanmaya
dair kararn 26.04.2005 tarihinde kesinlemesiyle de; Deer Art Pay ( TMK. md.
227) ve Katlma Alaca ( TMK. md. 236 ) davasnn esasnn incelenebilme
koulunun gerekletii ynleri sabittir.
Edinilmi mal, her ein bu mal rejiminin devam sresince karln vererek
elde ettii malvarl deerleridir. ( TMK. md. 219/1) Mal rejiminin balangcnda
elerden birine ait bulunan malvarl deerleri o ein kanuna gre kiisel maldr. (
TMK. md. 220/2) Deer Art Pay ve katlma alaca hesabnda tasfiye tarihi
deerleri esas alnr.(TMK. md. 227,235 ) Tasfiye tarihi ise boanma ve mal rejiminin
sona erdii tarih olmayp, tasfiye veya deer art payna ynelik alm bulunan
davann karar tarihidir. Deer Art Pay davasna konu olan mal, daha nce elden
kartlmsa hakim, dier ee denecek alaca hakkaniyete uygun olarak belirler. (
TMK. md.227/2)
Davac, dava dilekesinde; daval adna kaytl dava konusu mallara yapt
katknn yan sra katlma alacanda istemitir. Mahkemece; daval adna %75 i
kaytl bulunan limited irketin kurulma tarihi itibaryla deerinin davalnn kiisel
mal olup katlma alaca hesabndan bunun kartlp, 1.1.2002 tarihinden sonraki
srm deerinin edinilmi mal olarak dikkate alnmas, otomobilin elden kartlm
bulunmas nedeniyle Deer Art Pay hesabnda Trk Medeni Kanunu madde 227/2
hkmnn gzetilmesi gerekirken; bunlar yaplmakszn yazl olduu ekilde karar
verilmesi usul ve yasaya aykrdr.78
5. Mal Bir Kooperatif Hissesi se
Davacnn istei iyi anlalmal ve hukuki nitelendirmenin hakime ait olduu
unutulmamaldr(HUMK m. 76).
Taraflarn Narldere 8041 ada 1 parsel sayl tanmazdaki 25 nolu bamsz
blme ynelik temyiz itirazlarnn incelenmesine gelince;
Dava konusu tanmaz taraflar arasnda mal ayrlnn geerli olduu dnemde
(5.4.2000) edinilmi olup, TOKye demeler devam etmektedir. Davac dava
dilekesinde aka katk pay isteinde bulunmu olup katlma alacana ilikin bir
istei bulunmamaktadr. Mahkemece davacnn tanmazn edinilmesine %40
orannda katkda bulunduu kabul edilmitir. Mahkemenin bu orana ilikin kabul
dosyadaki delillere uygun ise de katk paynn hesaplanmas ynnde esas alnan
bilirkii raporu hkm kurmaya ve denetime elverili deildir.
Mahkemece yaplacak i TOKye demeler devam ettiine gre tanmazn dava
tarihindeki srm deerinden TOKye olan borlar ile rejimin sona erdii (14.4.2003)
tarih ile dava tarihi (4.6.2003) arasnda varsa TOKye yaplan demeler dldkten
sonra kalan deer ile davacnn katk oran (%40) ile arpmak ve davacnn katk
alacan hesaplamaktan ibarettir. Aklanan yn zerinden durulmakszn yazl
ekilde hkm kurulmas doru grlmemitir.79
Taraflar; 5.8.1995 tarihinde evlenmiler, 24.10.2003 tarihinde alan boanma
davas sonucunda 24.01.2005 tarihinde boanmlardr.
78
79

2.HD, 22.01.2007, 2006/7011 -2007/111

2. HD, 02.11.2009, 2008/12746-2009/18617.

38

Taraflar arasnda 1.1.2002 tarihine kadar mal ayrl (TKM. md. 170) bu tarihten
rejimin sona erdii 24.10.2003 tarihine kadar edinilmi mallara katlma rejiminin
(TMK. md. 202/1) geerli olduu tartmaszdr. (4722 s.K. md.10/1)
Davac davalnn yelik suretiyle sahip olduu ili Yap Kooperatifindeki
tanmaza katks nedeniyle tapu iptali tescil olmazsa 19.331 YTLnin tahsilini
istemitir.
Dava konusu 2 parsel sayl tanmazdaki, 5 nolu bamsz blm kooperatife
yelik yoluyla edinilmi olup yelik tarihi 11.3.1995 tarihidir. Bu tarihten evlilik tarihine
kadar davacnn kooperatif hissesine katks dnlemez.
Davac kadn bu dnemde; Mersin Kale Yap Kooperatifine ye olduunu,
5.8.1995den 1999 ylna kadar anlan kooperatife giderek artar ekilde balangta
aylk 35.000.000 TL dentiyi, dzenli olarak dediini 16.6.2005 tarihli oturumda
beyan ve ikrar etmitir. (HUMK. md. 236/1.),
Toplanan delillerden 5 nolu bamsz blmn taban demesi, al kartonpiyer,
demir ileri, elik kap ve mermer ilerinin davac tarafndan yaptrld
anlalmaktadr.
Mahkemece hkme esas alnan bilirkii raporlar denetime elverili deildir.
Mahkemece yaplacak i;
Mal ayrl ve edinilmi mallara katlma rejimi dnemlerinin ayr ayr
deerlendirilerek; davac kadnn Mersin Kale Yap Kooperatifine yapt demeleri ile
1.1.2002 tarihinden nce daval kocann Trk Kanunu Medenisinin 152.
maddesindeki bakm ykmll ve davacnn tanmazn iyiletirilmesine ynelik
yaplan iler iin sarfedilen miktarda gz nne alnarak, gerektiinde bilirkiiden ek
rapor almak ve davacnn katksn belirlemektir.
Aklanan ynler gzetilmeksizin eksik inceleme ve yetersiz bilirkii raporu ile
yazl ekilde hkm tesisi doru grlmemitir.80
Davac vekilinin 19.02.2004 tarihli dilekesinde yer alan aklamalara gre: dava,
davalnn ortak olduu konut yap kooparatifi demelerine davacnn yapt katkya
dayal alacak isteine ilikindir.
Boanma davasnn 17.10.2002 tarihinde ald, taraflarn boanmalarna karar
verildii, kararn 24.11.2004 tarihinde kesinletii, bu davann 09.12.2002 tarihinde
ald, evlilik birliinin devam srasnda davacnn polis memuru olarak, davalnn
da bankada alt, davalnn ye olduu kooperatif demelerini taraflarn birlikte
yaptklar yaplan soruturma ve toplanan delillerle anlalmtr. Yaplan bilirkii
incelemesinde davacnn, kooperatif demelerine katksnn oran olarak %31.4
nispetinde olduu tespit edilmi, belirlenen bu oran, taraflarn dosyaya yansyan
gelirlerine ve tank beyanlarna gre dosya kapsamna uygun bulunmutur. Davalnn
bu yne ilikin temyiz itirazlar aklanan sebeple yerinde deildir. Ancak davalnn,
kooperatif hissesini 08.10.2002 tarihinde nc kiiye devrettiine ve devir tarihine
kadar kooperatife 10.001 dolar ve 3.000 TL.toplam deme yapldna gre, yukarda
belirlenen katk orannn devir tarihine kadar yaplan toplam deme miktar ile arpm
sonucu bulunacak miktarn hkm altna alnmas gerekirken, tanmazn deeri
zerinden hesaplama yaplmas usul ve yasaya aykrdr.81

80
81

2.HD, 06.05.2008, 2007/6967- 2008/6555

2.HD, 22.02.2010, 2010/222 - 2010/3107

39

II.

STENEMEYECEK OLANLAR

A. Ailenin Olaan ihtiyalar iin Yaplan Harcamalar stenemez

Davalnn, 8.9.1997 tarihli vekaletnameye dayanarak, Kobank'taki davacya
ait ayr hesaptan, 4.12.2003 tarihinde 2.550 YTL. ve 1.000 USD, 5.12.2003
tarihinde 10.365 YTL. ektii toplanan delillerden anlalmtr. Daval bu paralar aile
masraflar iin harcadn savunmu ve bu harcamalara ilikin bir ksm belgeler
sunmutur. Ailenin olaan ihtiyalar iin yaplan harcamalarn iadesi istenemez.
(TMK.186/3, 189) O halde bu paralarn ekildii tarihten boanma davasnn ald
tarihe kadar ki geen dnem iinde, aile ihtiyalarnn gerektirdii olaan
harcamalarn, gerektiinde bu hususta uzman bilirkii veya bilirkiiler kurulundan,
denetime elverili rapor alnmak suretiyle tespiti, ulalacak sonu uyarnca karar
verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hkm tesisi doru bulunmamtr.82
B. Anlamal Boanmada Durum
Anlamal boanmada artk deere katlma veya deer art payndan
vazgeilmise yani istenmedii belirtilmise yeni bir dava yoluyla istenemez, ancak
anlamal boanmada bu konuda ak bir hkm yoksa yada mahkemece kararn eki
saylan protokol bu ynde bir madde iermiyorsa katlma alaca istenebilir.
Taraflar boanma davasnn 21.11.2005 tarihli oturumunda boanma ve ferileri k
onusunda anlamlardr.Dava, evlilik birlii iinde alnan davalya ait evin almna
katk sebebiyle tazminat isteine ilikin olup, bu talep boanmann ferilerinden de
ildir. Boanma davasnda bu konuyla ilgili bir hkm de kurulmamtr. O halde, t
araflara delilleri sorulup, gsterdikleri taktirde toplanarak, ulalacak sonu uyarnc
a iin esasyla ilgili hkm verilmesi gerekirken davann yazl gereke ile reddedil
mesi usul ve yasaya aykrdr.83

82
83

2.HD, 12.02.2008, 2007/20568-2008/1444.

2. HD, 07.04.2008, 2007/4748- 2008/4823.

40