Graevni materijali

PRIRODNI IZOLACIJSKI MATERIJALI

Dobra toplinska izolacija jedan je od
najvanijih imbenika ekolokoga
graditeljstva. S obzirom na energijsku krizu, gubici toplinske energije
zbog loe izolacije vie nisu dopustivi. Naalost, velika veina graevina izgraenih do kraja 20. stoljea,
a dosta njih izgraenih i poetkom 21.
stoljea, nema adekvatnu toplinsku
izolaciju. U Hrvatskoj su vrlo esti
sluajevi u kojima obiteljske kue
nemaju ak ni dovreno proelje.
Sustavna toplinska izolacija u naim
krajevima pojavljuje se tek osamdesetih godina 20. stoljea. No, i tada
se rabila samo tzv. termobuka (to
je u osnovi buka s malo umrvljenog
stiropora) te je to tek nagovjetaj
prave toplinske izolacije. Posljednjih
desetak godina moe se primijetiti
da se proelja graevina oblau uglavnom stiroporom debljine 5 cm, a
to je minimum odreen graevinskim
propisima.
Novi su trendovi u graditeljstvu tzv.
niskoenergijske i pasivne solarne
graevine koje su projektirane tako
da se toplinski gubici svedu na minimum. I jedan i drugi oblik gradnje
zahtijeva poveanu debljinu toplinske izolacije. Nerijetko se proelja
oblau slojevima izolacije debljine
ak 30 cm, pa i vie. Potrebno je istaknuti da investicija u toplinsku
izolaciju poskupljuje poetno ulaganje pri gradnji, no ta se investicija
isplati jer e se vratiti u obliku utede na grijanju, bez obzira o kojem se
energentu za grijanje radi (plin, ulje
za loenje ili drvo).
Na tritu postoji nekoliko standardnih izolacijskih materijala koji se
najee upotrebljavaju. Uglavnom
su to proizvodi na bazi mineralne
vune (staklena ili kamena) ili stiropora. U nekim se dravama upotrebljavaju i velike koliine poliuretanske pjene kojom se oblau itavi
GRAEVINAR 63 (2011) 5

zidovi zgrada. Stiropor i poliuretanska pjena neobnovljivi su materijali,

a proizvode se od derivata nafte. Takoer su energetski intenzivni, a to
znai da je potrebna znatna koliina
energije da bi se uope proizveli. Staklena i kamena vuna, iako se proizvode od materijala (minerala) kojih
u prirodi ima u obilju, takoer su
energetski intenzivne. I to je najgore, malo se spomenutih materijala
reciklira to znai da se graevine
nakon vijeka trajanja doslovno pretvaraju u smee. Vie od 30 posto
svjetskih odlagalita otpada je graevinski otpad jer se u graditeljstvu
masovno upotrebljavaju neobnovljivi materijali te materijali koji se
ne recikliraju. I naposljetku, ne smije se zanemariti negativan utjecaj na
zdravlje stanara, ali i graevinskih
radnika koji su u stalnom dodiru s
tim materijalima.
Stoga ekoloko graditeljstvo nailazi
na problem vie izolacije znai veu utedu energije, ali i veu potronju energije u proizvodnji, vie otpada i vie zdravstvenih problema.
Kao jedno od moguih rjeenja namee se potraga za nekim drugim
materijalima koji manje oneiuju
okoli, a mogu posluiti u svrhu dobre
izolacije graevina. U zapadnoeuropskim je zemljama ekoloko graditeljstvo due prisutno te je i izbor materijala na tritu puno vei. Primjerice, u Velikoj Britaniji postoji cijela
paleta proizvoda koji se mogu kupiti, a koji se nalaze u prirodi i jednostavnim se tehnolokim postupkom
mogu preraditi u materijal primjenjiv u graditeljstvu.
Ovja vuna
U poljoprivrednim krajevima gdje je
razvijeno ovarstvo, ovje vune ima
previe. Nekada je postojao otkup
vune koja se upotrebljavala za pro-

izvodnju odjee, no danas je taj otkup vrlo rijedak ili ga uope nema.
Tako ovari vunu bacaju ili spaljuju.
Zanimljivo je da vuna sama po sebi
teko gori pa je treba polijevati benzinom da bi izgorjela. Prirodna je
vatrootpornost ini osobito pogodnom za toplinsku izolaciju. Vuna se
u zapadnim dravama skuplja, pere,
tretira kemikalijama nekodljivim za
ljude kako bi se stvorila otpornost
na moljce i druge kukce te poveala
otpornost na poar, a naposljetku se
prea u ploe ili bale. Preanjem nastaje gust materijal koji se moe rezati, krojiti po mjeri i ugraivati na
isti nain kao i kamena vuna. Izolacijska su svojstva ovje vune ista kao i
mineralne vune, pa se mineralna vuna moe zamijeniti ovjom bez ikakva
smanjenja toplinskih svojstava.

Izolacijske trake od ovje vune

Prikupljena prirodna vuna ispire se

nekoliko puta da bi se uklonio lanolin te se zatim mijea s poliesterom
koji joj pomae da zadri svoj oblik.
Zamotuljak vune openito sadri 85
posto vune pomijeane sa 15 posto
poliestera. ienje, izlaganje zraku
i toplinska obrada vezivanja tijekom
proizvodnje troi minimalnu energiju. Ta potronja iznosi samo 14 posto energije koja se inae upotrebljava za proizvodnju izolacije od staklene vune.
Ovja je vuna higroskopna i stoga
e apsorbirati i osloboditi vodenu
503

Graevni materijali
paru ne naruavajui njezinu toplinsku efikasnost. Kod hladnog vremena ovja vuna apsorbira toplinu iz
vlage u zraku to joj omoguuje da
se smanji gubitak topline iz zgrade,
a za toploga vremena oslobaanje
vlage ima uinak hlaenja vlakana
kojima se smanjuje protok topline u
zgradi.
Ovja je vuna uobiajeno dostupna
u zamotuljcima u irini od 400 mm
ili 600 mm te u tri debljine: 50 mm,
75 mm i 100 mm. Pogodna je za toplinsku izolaciju tavana, potkrovlja,
drvenih zidova i drvenih podova.
Moe se lako rezati otrim noem ili
karama i ne zahtijeva nikakvu zatitnu opremu za instalaciju. Prilagoava se obliku potkrovlja, greda i
avala to ostaje trajno. Kada se ispravno ugradi zadrava svoju nisku
gustou i toplinska svojstva te ima
vijek trajanja vie od 50 godina.

Rezanje izolacije od ovje vune

Debljina izolacijskog materijala od

250 mm, kada je postavljen u podu
potkrovlja, imat e U-vrijednost od
0,16 W/m2k. Niska toplinska vodljivost zamotuljka ovje vune jest
0,039 W/mK na 10C to je slino
ostalim vlaknastim izolatorima.
U Velikoj Britaniji, pri usporedbi
toplinskih vrijednosti izolacijskog
materijala, smatra se najuspjenijim
materijalom koji ima najmanju vrijednost toplinske provodljivosti.
Termoizolacijski se materijal u Europi moe kupiti u specijaliziranim
trgovinama za ekoloko graditeljstvo. No, u Hrvatskoj je takav materijal vrlo teko kupiti, a uvoz bi bio
preskup. Postoji mogunost da se
504

Ugradnja izolacije od ovje vune u potkrovlju

ovja vuna sakupi i preradi za odreen projekt jer je vunu relativno lako pronai po povoljnim cijenama.
U nekim sluajevima ovari vunu
ak i poklanjaju. Prikupljenu je vunu potrebno oprati u vodi. Kada se
od vune proizvodi odjea pere se u
vruoj vodi i s deterdentima, meutim pod utjecajem topline i deterdenta otapa se dragocjeni sloj lanolina
masti kojom je vuna prekrivena.
Lanolin ini vunu otpornom na
kukce, posebno moljce, pa je zato i
poeljan. Stoga je vunu bolje oprati
u hladnoj vodi bez deterdenta tako
da se isperu sve neistoe topive u
vodi, a veina lanolina ostane na
vuni. Opranu i osuenu vunu treba
zatim tretirati boraksom lako dostupnom kemikalijom koja ce je uiniti potpuno otpornom na kukce i
poar. Boraks nije toksian za ljude.
Vuna se nipoto ne smije tretirati
vapnom jer dolazi do kemijske reakcije, tj. vapno pojede vunu. Za
zavrno preanje vune u role ili bale
potrebna je tehnologija, no preanje,
iako olakava ugradnju, nije nuno.
Vunu koja je u pramenovima jednostavno se moe runo natiskati izmeu slojeva lamperije, gips-ploa
ili nekih drugih materijala. Vunu je
mogue i obukati, ali je prije toga
potrebno napraviti laganu konstrukciju od letvica na koju e se buka
primati.

Celuloza
Ovaj izolacijski materijal proizvodi
se od stopostotno recikliranog papira. Papir se u tehnolokom postupku
melje i tretira bezopasnim kemikalijama za otpornost na poar. Pomou
specijalnih strojeva, celuloza se prska na plohe predviene za izolaciju.
U nekim sluajevima proizvode se
ploe razliitih debljina koje se prema potrebi ugrauju u graevinu.

Prskanje izolacije od celuloze

Toplinska svojstva celuloze jednaka

su mineralnoj vuni. I za ovaj materijal postoji relativno jednostavan
uradi sam postupak. Otpadni se paGRAEVINAR 63 (2011) 5

Graevni materijali
se slamu eli rabiti kao izolaciju
unutranjih zidova ili potkrovlja,
onda se ona ne buka nego se ubacuje izmeu slojeva lamperije, gipsploa i sl. Postoji opasnost da se u
neobukanu slamu nasele mievi, pa
se izmeu bala slame stavlja vapno
kao sredstvo koje specifinim mirisom odbija mieve i druge ivotinjice.
Ostali materijali
Na isti nain kao to se proizvode
izolacijske ploe i bale od ovje vune, proizvodi se i izolacija od pamuka, industrijske konoplje ili lana. To
je zanimljivo za nae podneblje jer
je poznato da se u ovim krajevima
nekad uzgajao lan za izradu odjee i
platna za druge svrhe.

Zidovi obloeni izolacijom od celuloze

pir moe samljeti u velikom improviziranom mikseru koji se moe napraviti od vee metalne bave i noa
za kosilicu. Mikser je potrebno napuniti papirom i vodom. Nakon namakanja papir se melje u kau u koju se mogu dodati aditivi za postizanje strukturne stabilnosti vapno,
cement, pijesak ili kombinacija. Dobiveni se materijal lijeva u kalupe i
sui. Oblici kalupa mogu biti kvadrati, u obliku opeke, ploe ili bilo
kojem drugom obliku pogodnom za
gradnju. Dobiveni se materijal popularno naziva papercrete to je
spoj rijei papir (engl. paper) i beton
(engl. concrete). Nerijetko se od
papercrete opeke zidaju itave kue.
Slama
Pri proizvodnji itarica nastaje slama kao vrlo vrijedan nusprodukt
iznimno vaan za upotrebu u
graditeljstvu. Razliiti oblici tradicijskoga graditeljstva rabili su slamu,
najee u kombinaciji s glinom.
Slama se moe upotrebljavati na
vie naina: kao osnovni graevni
materijal (itavi se zidovi grade od
balirane slame te bukaju) ili kao
izolacija gotovih zidova. Neki proizvoai nude gotove izolacijske proizvode od slame. Meutim, puno je
GRAEVINAR 63 (2011) 5

Postavljenje izolacije od slame

Stare odjevne predmete i drugi tekstil mogue je reciklirati i proizvesti

izvrstan izolacijski materijal. Nije
vano je li odjea od pamuka, vune
ili poliestera. Reciklirana odjea sainjava oko 80 posto ovog materijala, a dodaje se 20 posto poliestera
koji slui kao vezivo. Zbog udjela
poliestera, ovaj materijal nije potpuno prirodan, ali je ekoloki jer se
proizvodi od otpada i u potpunosti

jeftinija i jednostavnija upotreba balirane slame. Ako se izolacija postavlja s vanjske

strane zidova (to
je u svakom sluaju
poeljno jer se na
taj nain ne smanjuje prostor u kui),
bale slame mogu
se slagati jedna na
drugu i vezati za
zid. Druga je mogunost sagraditi
laganu drvenu konstrukciju koja e
slamu drati u ePostavljenje izolacije od konoplje
ljenom poloaju.
ga je mogue reciklirati za proizvodnju
nove izolacije.
Zatim se slama obuka i ostaje izmeu zida i sloja buke. Potrebno je
Tanja Vrani
istaknuti da se slamu ne smije buIzvori:
kati modernim bukama koje obiluhttp://www.mayday.sk/_sub/efeektb
ju toksinim kemijskim aditivima,
urina/
ve su puno prikladnije tradicijske
buke na bazi vapna ili gline. Ako
www.lowenergyhouse.com
505