bi 5

i cng n bo
amp trng lng

Ging vin: TS Nguyn Ngc San

mc tiu bi ging

1. Nm c c im hnh th, vng i

v phn loi n bo.

2. Nm c c im sinh hc, vai tr y

hc
v nguyn tc phng chng amp,
trng lng.

i cng n bo

Ngnh n bo c khoang 25.000

loi, phn ln sng t do ngoi canh,
nhung ni c nc v t m. Mt s
loi sng trong c th ng vt v
thc vt.
Dn bo l ng vt c cu trc c
th ch l mt t bo, nhng c y
chc nang ca mt n v sng
c lp nn khc bit vi t bo ca
ng vt cp cao.

1. Cu to ca n bo
Kch thc n bo rt khc nhau, a s
c kch thc rt nh phai quan st bng

KHV, c loi kh ln c th nhin bng mt

thng nh : Gregarina

Hinh th n bo rt a dng, nhng c

c im cu to chung: mng t bo,
bo tng v nhn.

1.1. Mng t bo
Mng n bo l phn dy ln
ca lp bo tng ngoi, rt mng
c kch thc khoang 75 A0 .
Mng n bo c tnh thm chn
lc trao i cht vi mi trng.
Khc vi mng ca thc vt v vi
khun c cu trc si nhiu lp.

1.2. Bo tng
1.2.1. Bo tng ngoi:
Dc hn lp bo tng trong, nhin
trong sut v trit quang vi c t ht
nguyn sinh cht.
Chc nang l cng vi mng t bo

hinh thnh cc b phn chuyn ng,

tham gia vo qu trinh trao i cht,
bao v..

1.2. Bo tng
1.2.2. Bo tng trong:
Bao quanh nhn, c nhiu ht
nguyn sinh cht, cha cc c quan
c chc nang khc nhau am bao s
sng ca n bo: khng bo tiu

ho, co bp, cc th nhim sc, cc

ti th , cc riboxom.

1.3. Nhn
Nhn n bo c hinh dng, kch thc,
s lng khc nhau, c hinh trn hay bu
dc, cu to gm mng v ht trung
th.
Mng bao quanh nhn. Ht nhn nm
giua, ht nhim sc nm rai rc
trong v mng nhn, si nhim sc ni
t ht ti mng nhn.
Nhn am bao s sinh trng, sinh san

2. c im sinh hc ca n bo

2.1. Sinh l
Dinh dng v chuyn ho:

Hinh thc ly cht dinh dng: thc bo,

m bo, thm thu - ngm qua mng t
bo, bo khu.
Hu ht cc loi n bo khng c kha
nang tng hp cht huu c t v c.
n bo c h thng men rt pht trin
phn giai cc cht huu c chim c.
Qu trinh h hp v bi tit ca n bo
bng hinh thc khuych tn.

2.1. Sinh l

Sinh san:
n bo c nhiu hinh thc
sinh san: v tnh, huu tnh
v tip hp.
C loi n bo ch sinh san
bng mt hinh thc, nhng c
loi n bo c th sinh san
bng nhiu hinh thc ty
theo tng giai on.

2.2. Sinh thi

n bo sng t do ngoi canh, chu
nhung tc ng ca cc yu t t nhin.
n bo sng hi sinh v k sinh ng
vt, thc vt chu anh hng s thay i
trong c th.
Kha nang chu ng v thch nghi i vi
cc iu kin khng thun li ca n bo
sng t do cao hn n bo sng hi sinh
v k sinh.
n bo sng ng vt khi gp iu
kin bt li th hot ng chuyn thnh bo

2.3. vng i
Chuyn vt ch th hot ng:
n bo ny khng thy hinh thnh bo
nang, chng chuyn t vt ch ny sang vt
ch khc di dng th hot ng.
Chuyn vt ch th bo nang:

n bo ny chuyn vt ch phai qua giai

on ngoi canh. Phai hinh thnh bo nang,
ri mi xm nhp vo vt ch khc.
Chuyn qua vt ch trung gian:
n bo ny nht thit phai c giai on pht
trin vt ch trung gian.

3. Phn loi n bo
Lp chn gia (Rhizopoda):
n bo chuyn ng bng chn gia.
Lp trng roi (Flagellata):
n bo thuc lp ny chuyn ng
bng roi.
Lp trng lng (Cilliata):
n bo chuyn ng bng lng.
Lp trng bo t (Sporozoa):
n bo khng c bo quan chuyn
ng. Ring bo t c c roi
chuyn ng trong giai on sinh san

Entamoeba histolytica
(amp l)

Cc dng tn ti ca amp l
Th hot ng:
Th hot
magna).

Th hot
minuta).

ng

ng

ln

(forma

nh

(forma

Th khng hot ng:

Th
tin
precystica).

kn

Th kn (forma cystica).

(forma

1. c im sinh hc

1.1. Vng i sng hi sinh ca amp l

1.2. Amp chuyn thnh th k sinh gy

1.1. Vng i hi sinh ca amp l

Kn gi ca amip l t ngoi cnh vo
ng tiu ho, qua d dy khng bin
i g.
n rut non v kn nt ra amip 4
nhn.
Sau amip theo thc n xung rut
non ri xung manh trng, phn chia
thnh 8 amp con (c 1 nhn).
manh trng gp nhng iu kin
thun li, th minuta sinh sn nhanh v
sng hi sinh .

1.1. Vng i hi sinh ca amp l

Th minuta bm trn nim mc rut, n
cht nhy, cc mnh thc n tha, vi
khun, nm.nhng khng gy thit hi
g cho ngi.
Khi rut bnh thng, th minuta s
chuyn thnh th precystica th
cystica theo phn rn ra ngoi l
ngun bnh nguy him.
Khi c RLTH th minuta khng chuyn
thnh th cystica m th minuta theo

Vng i Entamoeba histolytica

1.2. amp chuyn thnh th k sinh gy

bnh
Khi sc khng ca c th gim, thnh
rut b tn thng, lc men do amip
tit ra mi pht huy c tc dng ph hu
lp nim mc rut.
Ti ch tn thng th minuta chuyn
thnh th magna chui su vo lp di nim
mc tip tc ph hu. th magna pht
trin kch thc to hn v sinh sn nhanh
do c nhiu cht dinh dng.

Do vy ti vt lot s c nhiu th

Vng i Entamoeba histolytica

2. Vai tr y hc

2.1. E. histolytica gy bnh i trng.

2.2. E. histolytica gy bnh ngoi i tr

2.1. E. histolytica gy bnh i trng

Cc v tr hay gp tn thng: manh

trng, T chu hng, T ln, T xung, trc
trng, T ngang.
Tu theo v tr v mc ca tn thng
m tnh cht, cng au v cc triu
chng LS ca bnh cng khc nhau.
Cp tnh c HC: au bng, i ngoi ra
nhy mu v mt dn.
Tn thng nh ch au v tr tn thng v i cu phn lng.

2.1. E. histolytica gy bnh i trng

Din bin ca bnh amip i trng

Bnh cp tnh khng iu tr kp thi s

gy thng rut, vt lot lm thnh so
cng, thnh u gy tc rut v ri lon nhu
ng rut.
Th magna t thnh rut quay tr li lng
rut thnh th minuta, n lc no
chui vo thnh rut k sinh gy bnh.
Nhiu ln d tr thnh mn tnh.
Bnh mn tnh c triu chng vim T
mn: i ngoi phn lng, to xen k, au

2.2. E. histolytica gy bnh ngoi i trng

Entamoeba histolytica c th gy p xe
nhiu c quan, t chc ngoi rut theo th
t:
p xe gan.
p xe phi.

p xe no.
p xe da.
p xe mng ngoi tim...

3. Chn on
Triu chng lm sng.

XN k sinh trng hc.

Huyt thanh min dch.

iu tr th bng thuc
c hiu.

4. iu tr
Nguyn tc iu tr:
Dng thuc c hiu.
iu tr sm.
iu tr liu.
iu tr trit .
iu tr kt hp vi khng
sinh.

5. Nguyn tc phng chng

iu tr trit ngi mc
bnh amip l.
Ch ng pht hin ngi lnh

Phng

thai kn.

tp
th

Quan l vic s dng phn

ngi.
Khnglphng
ba bi.
Quan
ngunu
nc.

Phn
g
c
nhn

An ung
am thc
bao v
Chng
nhim
an. sinh, an

ton.
Ra tay trc khi an v sau khi i
i tin.

balantidium coli
(trng lng)

Balantidium coli
A: Th hot ng; B: Th kn.

1. c im sinh hc

B.coli ch yu sng manh trng, on

cui hi trng. B.coli an vi khun, cc
tinh bt v i khi an ca ng loi.
B.coli sinh san bng phn chia theo
chiu ngang, hoc sinh san tip hp.
B.coli thnh th kn iu kin MT
bt li. Kn theo phn ra ngoi canh v
vo c th qua ng tiu ho, n manh
trng thnh th hot ng.
B.coli l sng hi sinh, ch tn cng
gy bnh khi nim mc rut b tn th-

2. Vai tr y hc
Nhiu ngi XN phn thy kn trng
lng, nhng khng c biu hin bnh
l.
B.coli gy hoi t m thnh manh
trng c thm tc ng c hc.
B.coli c th i su vo thnh rut
v gy thng i trng.

Biu hin triu chng lm sng:

au bng, i ngoi (c th ti 15 ln
mt ngy), mt rn, phn c nhy

2. Vai tr y hc
Nu khng c iu tr kp thi

c th dn ti t vong.
Nguyn nhn t vong l do bin

chng thng rut, xut huyt ng

tiu ho....
Hi chng l do B.coli gy ra cng
c th din bin mn tnh.

3. Chn on

Triu chng lm sng.

Cn lm sng:
Soi trc trng.
XN phn.

4. iu tr v phng chng

Nh entamoeba histolytica

Chun b bi sau

trng roi