INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

FAKLUTET POLITEHNIKIH NAUKA

TRAVNIK

POJAM I VRSTE SIGNALA

-SEMINARSKI RAD-

Predmet:Teroija signala

Mentor:

Student:

Doc.dr.sc Halid igi

Keranovi Enis

Asistent:

S-02/13-I

Mr Azra Zaimovi, dipl.ing .saob.

Novembar 2014

SADRAJ
1. UVOD ............................................................................................................... 2
2. KONTINUALNI I DISKRETNI SIGNALI .................................................. 3
3. SLUAJNI I DETERMINISTIKI SIGNALI ............................................ 4
4. ANALOGNI I DIGITALNI SIGNALI.......................................................... 6
4.1 Analogno-digitalna pretvorba ...................................................................... 9
4.2 Digitalno-analogna pretvorba .................................................................... 10
5. UMOVI......................................................................................................... 11
5.1 Mjerenje umova ........................................................................................ 11
6. ZAKLJUAK ................................................................................................ 13
7. LITERATURA .............................................................................................. 14
8. POPIS SLIKA ................................................................................................ 15

1. UVOD
Signal,bilo kakav ima svrhu da se na prikladan nain neka poruka isporui odreditu.U
podruju komunikacija,obradi signala,te elektrotehnici openito,signal je bilo kakva
vremenska ili prostorna promjena stanja medija kroz koji se rasprostire.
U raunarskoj tehnici ogleda se prvenstveno u promjenama elektrinih veliina koje se
prenose kroz raunarski sistem.

Slika 1.primjer prenosa signala

Prenoenje poruka,vijesti ili saoptenja predstavlja veoma sloen proces koji se temelji na
signalima raliitih oblika i znaenja.Poruka je niz simbola nekog pisanog ili numerikog
alfabeta,koji se proizvodi u izvoru poruke ili prenosnim putem do prijemnika.
Signali predstavljaju namjerno izazvane odredjene fizike procese,koji u sebi nose eljene
poruke.Tokom prenosa cilj je da se poruka u obliku elektrinih signala prenese na mjesto
prijema,a da pritom signal ostane isti to je vise mogue.U ovom seminarskom radu cu
objasnit pojam signala,njegovu podijelu kao i nain na koji se pretvara iz jednog oblika u
drugi.

2. KONTINUALNI I DISKRETNI SIGNALI

Slika 2.-grafiki prikazi kontinualnog i diskretnog signala

Sve poruke koje alje neki izvor mogu se podijeliti u dvije grupe:

diskretne
kontinualne signale

Diskretni signali su one poruke koje se pojavljuju kao nizovi odvojenih elemenata koji imaju
konaan broj razliitih vrijednosti,npr.amplituda u vremenu.Ti elemeni nazivaju se simbolima
i pripadaju jednom skupu zvanom alafabet. Diskretni signali se sastoje od niza prostih
diskretnih elemenata.Slova obrazuju rijei,rijei reenice,brojevi viecifrene brojeve a note
akorde.Primjeri diskretnih signala predstavljaju poruke koje se prenose u telegrafiji.Signali
koji slue za prenoenje ovih poruka mogu se grafiki predstaviti u obliku neke vremenske
funkcije.Ova funkcija pokazuje kako nega karakteristina veliina signala zavisi od
vremena.Pri tome uvijek postoji konaan skup njenih diskretnih vrijednosti koji sada,u ovom
elektrinom alfabetu,predstavljaju odredjene simbole.

Slika 3. primjer signala u diskretnom obliku

Kontinualni signali se uvijek pojavljuju kao vremenske funkcije,koje imaju sve moguce
vrijednosti koje se nalaze izmedju nekih odredjenih granica ili prostije beskonaan skup
amplitudstih stanja.

Slika 4.-primjer kontinualnog signala

Takve su npr.poruke koje se prenose u telefoniji.Prema tome,razlika u odnosu na diskretne

signale predstavlja injenica da sve vrijednosti koje karakteriu takvu poruku pripadaju
jednom neogranienom kontinualnom skupu.Signali koji slue za prenoenje ovakvih poruka
mogu se grafiki predstaviti u vidu vremenske funkcije,kao na slici 2.0.Kontinualni signali
koji odgovaraju kontinualnim porukama nastaju uvijek kada fiziki procesi predstavljaju
npr.akustike talase,podesnim pretvaraem pretvore u elektrini signal.Takav pretvara se
zove mikrofon.Radi tako to na svom izlazu stvara elektrini talasni oblik,koji je naravno u
idealnom sluaju potpuno vjerna slika fizikog procesa koji
na ulazu u
pretvara(otpremink)predstavlja poruku.1

3. SLUAJNI I DETERMINISTIKI SIGNALI

Prema njihovoj prirodi sve signale moemo podijeliti u dvije grupe:

sluajni signali
deterministiki signali

Sluajni signali su oni signali kod kojih se promjena vrijednosti nekog od njihovih
parametara,kada se posmatra u vremenu,ne moe unaprijed precizno odrediti.
Ukoliko takav signal elimo da predstavimo nekom vremenskom funkcijom,nailazimo na
probleme. Vrijednost funkcije su poznate u prolosti,ali ne i u budunosti.Ovo nas dovodi do

Telekomunikacije 3-Sejfudin Agi septembar 2010

zakljuka da se telekomunikacionim sistemima veze prenose sluajni signali,kao sto su

npr.govorni signali.Ovo rasudjivanje proiziulazi iz injenice da se sluajnim signalima
prenose poruke,a poruke se prenose zato to saoptavaju koristniku neto sto on unaprijed ne
poznaje.

Slika 5.-signal telefonskog govora je sluajni signal

Slika 6.-um je nepredvidljivi sluajni signal

Osnovna odlika deterministikog signala je da je dat u obliku neke unaprijed zadane

vremenske funkcije i da je mogue na osnovu toka funkcije u proslosti izraunati njenu
vrijednost u budunosti.

Slika 7.-sinsunoida je deterministiki matematiki signal

Slika 8.-unipolarna pravougaona povorka je deterministika

Iz definicije determinstikog signala mogao bi se izvesti pogrean zakljuak da ovi signali

nemaju primjenu u telekomunikacijama,jer nikoga ne interesuju poruke koje se mogu
unaprijed tano predvidjeti.Medjutim,determistiki signali se i te kako primjenjuju za
ispitivanje i prouavanje prenosa sluajnih signala.Osnova njihova prednost je u injenici da
se mogu definisati matematikim izrazima,to omoguuje primjenu matematike analize.2

4. ANALOGNI I DIGITALNI SIGNALI

Slika 9.-karakteristike signala

Analogni signal je signal koninuirane vrijednosti napona i kontinuiranog vremena.Za bilo koji
trenutak u vremenu definirana je vrijednost napona.

Slika 10.-primjer analognog signala

Signal predstavlja elektrini ekvivalent poruke koja se prenosi.U telefoniji se npr.ova

operacija obavlja linearno transformacijom zvunog pritiska u elektrinu struju.U
viekanalnoj telefoniji,pri prenosu TV slike,muzike i sl. u predajniku se obavljaju sloene
operacije iji je cilj stvaranje signala koji odgovara takvim porukama.Takvi signali se

Telekomunikacije 3-Sejfudin Agi septembar 2010

nazivaju analognim signali(gr.analagos-slian).Ovakvi signali imaju osobinu da posjeduju

beskonaan broj moguih vrijednosti u nekom opsegu trenutnih vrijednosti.
Digitalni signali spadaju u kategoriju diskretnih signala i imaju konaan broj moguih
vrijednosti u odredjenom amplitudskom opsegu.Mogunost da se analogni signal predstavi
diskretnim vrijednostima daje teorema o odmjeravanju.Proces prevodjena analognog signala u
digitalni je prikazan na sljedeoj slici,a podrazumijeva tri faze:

1. odmjeravanje
2. kvantovanje
3. kodiranje
1.Odmjeravanjem nekog signala naziva se postupak uzimanja trenutnih vrijednosti njegovih
amplituda u strogo odredjenim vremenskim intervalima.Tu vai uslov da frekvencija
odmjeravanja f0,mora da bude bar dva puta via od frekvencije najvie komponente iz spektra
signala(tzv.teorema odmjeravanja).
2.Kvantovanjem se naziva postupak u kom se svaka odmjerena vrijednost zaokruuje na
najbliu vrijednost iz konanog niza unaprijed datih amplituda(najee 256).Kvantovanje se
zasniva na prirodnoj osobini ovjeka da ulom sluha moe razlikovati samo konaan broj
amplitudskih stanja.
Prelazak sa kontinualnih,odnosno analognih,na diskretne vrijednosti predstavlja jedan oblik
obrade podataka.Diskretne poruke su pogodnije od analognih za dalju upotrebu,jer se lake
mogu izraziti pomou simbola neke proizvioljne azbuke,ime se olakava ivodjene potrebnih
matematikih operacija.Predstavljnjanje porukuka simobilma neke azbuke naziva se
kodiranje.Poto se diskretne vrijedsntoi poruka naee predstavljaju u numerikom obliku, tj.
ciframa nekog brojnog sistema,ovakav oblik poruka naziva se digitalni(lat. digit-cifra).Na
osnovu ovoga,proces prevodjenja poruke iz analognog u digitalni oblik oznaava se kao
analogno-digitalna konverzija,ili AD konverzija.
3.Kodovanje omoguava da se bilo kakva vrsta poruke predstavi u numerikom obliku.Zbog
toga kaemo da se rjeavanje problema pomou digitalnih sistema svodi na obradu
numerikih podataka.Stoga je razumljivo,to je nain predstavljanja poruka,jedan od osnovnih
problema pri projektovanju digitalnih telekomunikacionih sistema.
Zbog konstruktivnih rjeenja digitalnih elektronskih kola,u ovakvim uredjajima se primjenjuje
binarni brojni sistem,ija je vrijednost osnove 2.Ovaj brojni sistem obezbjedjuje najtaniju
realizaiju digitalnih uredjaja.Dok numerika azbuka decimalnog brojnog sistema sadri deset
cifata,dotle su u binarnom brojnom sistemu potrebna samo dva znaka,odnostno dvije
cifre.Binarna cifra se naziva i binarni digit,od ega je izvedena skraenica bit.Najee se za
binarne cifre,odnostno bite,koriste poznati simobili 0 i 1,uzeti iz decimalnog brojnog sistema.
7

Usvojeni simboli 0 i 1,mogu se i fiziki predstaviti pomou dva razliita stanja koja
ispoljavaju mnogi tehniki i elektroniki elementi,kao to su mehaniki
prekidai,elektromagneni relei,elektronski prekida itd.Na osnovu svega do sad
reenog,kodovanje predstavlja stvaranje vrijednosti amplitude kvantovanog odmjerka u
odredjenu kombinaciju binarnih implusa-bita,koji se dalje prenose.

Slika 11.-dobijanje digitalnog signala:a-analogni signal,b-odmjereni signal,c-kvantni i kodirani signal,d-PCM

signal3

http://www.informatika.buzdo.com/s030-teorija-signala.htm

4.1 Analogno-digitalna pretvorba

Slika 12.-proces analogno-digitalne pretvorbe

Analgni signal je neprekidan u vremenu i potrebno ga je pretvorit u niz digitalnih

vrijednosti.Analogno-digitalna pretvorba je pretvaranje informacije sadrane u nekoj
elektronskoj veliini iz analognog u digitalni(brojani)oblik.Mnoge se elektrine(napon,struja
i dr.) i neelektrine(temeperatura,tlak,zvuk)mijenjaju postpuno i u skladu(analogno) s
ulaznom informacijom.Npr. kada skeniramo sliku na skeneru,skener izvodi analognodigitalnu pretvorbu,tj.uzima analogne informacije sa slike(svijetlo)i pretvara ih u
digalne.Kada snimimo svoj glas na raunaru,koristimo analogno-digitalni pretvara za
pretvaranje svog glasa koji je analogni u digitalne podatke.Elektronski uredjaj koji pretvara
analogni signal u digitalni zovemo analogno digitalni pretvara ili konvertor(ADC,A/D).
Da bi analogni signal pretvorili u digitalni treba definirat brzinu porijenosa tj,frekvenciju
kojom se nove digitalne vrijednosti odabiru,tj. uzorkuju s analogno signala i razluivosti(broj
bitova).Uestalost novih digitalni vrijednosti zove se brzina uzorkovanja ili frekvencija
uzorkovanja konvertera.S obzirom da ADC praktino ne moe obaviti trenutnu
pretvorbu,ulazna vrijednost se mora konstantno zadravati cijelo vrijeme dok pretvara izvodi
pretvorbu(vrijeme pretvorbe).Ulazni sklop poznat kao uzorkovati i zapamtit obavlja taj
zadatak-u veini sluajeva koristeci kondenzator da pohrani analognu voltau na ulazu,te se
pomou elektronske sklopke razdvaja kondenzator od ulaza.

Slika 13.analogno-digitalni pretvara

Prema nainu rada razlikujemo nekoliko vrsta pretvaraa:

pretvarai sa sukcesivnom aproksimacijom

integracijski pretvarai
paralelni pretvarai
cjevovodni pretvarai
sigma-delta pretvarai

Rezultat pretvorbe je digitalni elektrini signal u vidu pozitivnog ili negativnog strujnog
izlaza na predajniku i prepoznavanje tog stanja(ne oblika) u prijemniku.

4.2 Digitalno-analogna pretvorba

Kada se digitalni signal treba vratit nazad u prvobitni oblik(analogni)koristimo elektroniki
uredjaj koji se zove digitalno-analogni pretvara(DAC,D/C).

Slika 14.digitalno-analogni pretvara

Npr.kada sluamo muziku sa CD-a,CD-player ita digitalne podatke sauvane na disku i

pretvara ih nazad u analogne,tako da mi moemo uti i razumjeti podatke odnosno muziku.
Osnovni parametri D/A pretvaraa su:

razluivost(broj bitova) od 8-24 bita

brzina pretvorba,preko 1 Gsps(uzoraka).

Za razliku od analognih ulaza,kod kojih je multipleksiranje analognog signala mogue koristit

jedan A/D pretvara za pretvorbu vie analognih signala,za svaki analogni izlaz trebat ce
upotrijebiti po jedan D/A pretvara.4

http://sr.wikipedia.org/sr/Analogno_digitalni_konvertor

10

5. UMOVI
U elektronici postoje koristni signali i svi ostali,koji predstavljaju umove.um je neeljena
smetnja koja se preklapa sa koristnim signalom i ima tendenciju da prekrije koristne
informacije.U prvobitnom znaenju u telekomunikacijama rije um bila je vezana za posebne
zvune efekte.Na izlazu iz pojaivaa niskih frekvencija,preko zvunika ili u slualici,u
odsustvu signala na njegovom ulazu,uo se neprijatan,neeljen i nepravila
zvuk,karakteristian za um vodopada.Zbog toga se ova zvuna pojava naziva um.S
vremenom,proirenjem na sve analogne efekte koji su vezani za neeljene elektrine
pojave,rije um je dobila novo i ire znaenje.Danas se za sluajna svjetlucanja na TV
ekranu kae da su izazvana umom,kao i greke prilikom prenosa podataka(npr. u
raunarskim mreama) prouzrokovane umom,iako nije rije o pojavama koje se uju.

Slika 15.-signal uma vrlo irokog frekventnog spektra

umovi se dijele na:

1.
2.
3.
4.
5.
6.

umovi prostorije u kojoj se govori ili slua-um ambijenta

um uslijed napajanja uredjaja el.energijom
um sunca,kosmosa i atmosferski um
termiki umovi elektronskih kola
intermodulacioni umovi
umovi uslijed preslukivanja

5.1 Mjerenje umova

Dejstvo umova u telefoniji mjeri se specijalnim instrumentom koji se zove psofometar.Naziv
instrumenta potie od grke rijei psofos-um.To je u stvari elektronski voltmetar koji slui za
mjerenje napona uma i kome je na ulazu dodat specijalni filter koji imitira krivu osjetljivosti
ljudskog uhaa,slabljenje slualice,a esto i slabljenje dijela voda od slualice do telefonske
centrale.Psofometrijski izmjeren napon uma je tada objektivna mjera za subjektivni
osjeaj,jer se stvarno mjeri samo onaj dio spektra uma koji se nalazi u ujnom spektru i koji
ima ometajue dejstvo.

11

Slika 16.-principska izvedba psfenometra5

Telekomunikacije 3-Sejfudin Agi septembar 2010

12

6. ZAKLJUAK
Na osvnovu ovog seminarskog rada moe se rei da signali predstavljaju namjerno izazvane
fizike procese koji u sebi nose odredjenu poruku.Mozemo zakljuiti da su signali veoma
bitni za nas,a posebno u dananje vrijeme kada se sve radi ubrazno,pa tako i prenos
informacija i poruka treba da se odvija to je mogue bre.

13

7. LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.

Telekomunikacije 3-Sejfudin Agi septembar 2010

http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=2475
http://sr.wikipedia.org/sr/Analogno_digitalni_konvertor
http://dl.iu-travnik.com/predavanja/tema/o/6243
http://www.informatika.buzdo.com/s030-teorija-signala.htm

14

8. POPIS SLIKA
Slika 1.primjer prenosa signala-------------------------------------------------------------------------------------------------2
Slika 2.-grafiki prikazi kontinualnog i diskretnog signa-------------------------------------------------------------------3
Slika 3. primjer signala u diskretnom obliku---------------------------------------------------------------------------------3
Slika 4.-primjer kontinualnog signala-----------------------------------------------------------------------------------------4
Slika 5.-signal telefonskog govora je sluajni signal------------------------------------------------------------------------5
Slika 7.-sinsunoida je deterministiki matematiki signal------------------------------------------------------------------5
Slika 6.-um je nepredvidljivi sluajni signal---------------------------------------------------------------------------------5
Slika 8.-unipolarna pravougaona povorka je deterministika--------------------------------------------------------------5
Slika 9.-karakteristike signala---------------------------------------------------------------------------------------- ----------6
Slika 10.-primjer analognog signala-------------------------------------------------------------------------------------------6
Slika 11.-dobijanje digitalnog signala:a-analogni signal,b-odmjereni signal,c-kvantni i kodirani signal,d-PCM
signal------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------8
Slika 12.-proces analogno-digitalne pretvorbe-------------------------------------------------------------------------------9
Slika 13.analogno-digitalni pretvara--------------------------------------------------------------------------------------- ---9
Slika 14.digitalno-analogni pretvara

--------------------------------------------------------------------------------10

Slika 15.-signal uma vrlo irokog frekventnog spektra-------------------------------------------------------------------11

Slika 16.-principska izvedba psfenometra-----------------------------------------------------------------------------------12

15