EKLLLER LSTES ........................................................................................................

2
KMR HAKKINDA ......................................................................................................... 3
DNYADA KMR ......................................................................................................... 3
TRKYEDE KMR ....................................................................................................... 8
SNOP-BOYABAT N KMR ........................................................................................ 9
SONULAR ve NERLER .............................................................................................. 14
EKLER ......................................................................................................................... 17
KAYNAKA ................................................................................................................... 22

02
Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

TABLOLAR LSTES......................................................................................................... 2

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

NDEKLER

TABLOLAR LSTES
Tablo 1: Dnya Kmr Rezervleri ................................................................................................... 5
Tablo 2: En Byk Kmr reticileri ............................................................................................... 5
Tablo 3: En Byk Kmr Net hracatlar ...................................................................................... 6
Tablo 4: En Byk Kmr Net thalatlar ....................................................................................... 6
Tablo 5: Sinop Liman ve Samsun Liman Karlatrlmas ................................................................10
Tablo 6: Boyabat'a Kmr thalatnn Maliyeti .................................................................................11

EKLLLER LSTES
ekil 1: Kaynaklara Gre Kalan Rezerv Miktar ................................................................................. 3
ekil 2: Dnya Kmr Rezervlerinin eide Gre Pay ...................................................................... 4
ekil 3: Dnya Kmr Ticareti Rotalar (2002-2030) ........................................................................ 7
ekil 4: Dnya Kmr Fiyatlar (1990-2011) .................................................................................... 8
ekil 5: Trkiye Enerji Tketiminde Kaynaklarn Pay........................................................................ 9
ekil 6: eitli lkelerden Rotterdam Liman'na Yaplan hracatn Maliyet Kalemleri ...........................12
ekil 7: Dnya Kmr Rezervleri ...................................................................................................13
ekil 8: Denizyolu Tamacl Fiyat ndeksi ...................................................................................14

03

ekil 9: Ukrayna Kmr Piyasas ....................................................................................................16

Kmr; kat, yanabilen, koyu renkli, bitkisel atklardan oluan karbonik maddedir. (RESML
MADENCLK TERMLER SZL, http://www.migem.gov.tr/links/kaynakca/sozluk/sozluk-k.htm)
Kmr, yzlerce yldr insanolu iin ok nemli bir enerji kayna olmutur. M 1000 ylnda inliler
bakr paralarn eritmek iin kmr deerlendirmilerdir. ngilterede kefedilen MS 400den nceye ait
olduu saptanan yanm kmr artklar, kmrn dorudan enerji kayna olarak deerlendirdiini
dndrmektedir. Kmr retimi ve tketiminin arpc ekilde artmas 18.-19. yzylda tm dnyada
yaygnlk

kazanmaya

balayan

endstri

devrimine

rastlar.

(Justin

Wickett,

02.15.2008,

http://people.duke.edu/~jyw2/Coal_in_Human_History.pdf) Bu yzyldan sonra kmr retimi ve

tketimi hzla artm ve kmr kullanm vazgeilmez hale gelmitir.
DNYADA KMR
Uluslararas Enerji Ajans 2012 yl Key World Energy Statsa gre, 2010 ylnda dnya birincil enerji
kaynaklarnn %32,4 petrolden elde edilirken, 1973de %24,6 olan kmrn pay 2010da %27,3e
kmtr. IEAnn 2035 yl tahminlerine gre 12.717 milyon ton petrol edeeri (TEP) olan yllk enerji
retimi, 18.048 milyon TEPe kaca beklenmekte; petroln liderlii kaybederek kmrn paynn
%29,3e ykselerek birinci sraya yerlemesi ngrlmektedir. (TK, Kmr Sektr Raporu Linyit,

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

KMR HAKKINDA

2011) Bunun en nemli nedenleri; kmrn dnya genelinde yaygn ve byk miktarlarda bulunan
emniyetli ve ekonomik bir kaynak olmasdr. (TTK, Takmr Sektr Raporu, 2012) Ayrca kmr

04

olaca ve mevcut artlarda 2004 ylnda bir deerlendirmeye gre en az 100 yl daha mrnn olduu
ngrlmektedir. (WCA, 2009)
ekil 1: Kaynaklara Gre Kalan Rezerv Miktar

Kaynak: Dnya Kmr Ensits, 2009

Dnya kmr retiminin yaklak %65i elektrik retimi amacyla kullanlmaktadr. Dier kullanm
alanlar ise snma, demir-elik ve imento sektrlerinde younlamtr. Kmr, elektrik retimi
amacyla kullanlan yaktlar arasnda en yaygn olandr. phesiz ki farkl tketim alanlar iin farkl

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

rezervlerinin u anki eilim ile tketilmesi durumunda bile fosil yaktlar ierisinde en uzun mre sahip

zelliklerde kmr gerekmektedir. Bu balamda kmr eitleri ve dnya zerindeki grnr rezerv
oranlar 2006 yl itibariyle ekil 2deki gibidir:
ekil 2: Dnya Kmr Rezervlerinin eide Gre Pay

Kaynak: Trkiye Kmr thalatnda Deniz Tamacl Arz-Talep Analizi, Okan Duru, 2007

05

Bitml kmr (%49) ve linyit (%31) dnya kmr kaynaklarnn nemli ksmn oluturmakla birlikte
antrasit sadece %1ini olumaktadr. Ancak bu snflandrmalar lkeden lkeye gre deiebilmekte,
hatta gnlk kullanmda bile anlam farkllklar oluabilmektedir.
Uluslararas Genel Kmr Snflandrmasna gre; slak ve klsz bazda alt sl deerleri 5.700
kcal/kgdan yksek kmrler antrasit ve bitml kmr, 4.165 kcal/kg-5.700 kcal/kg arasnda alt sl
deere sahip olanlar alt bitml kmr ve 4.165 kcal/kgn altnda olanlar ise linyit kmr eklinde
snflandrlmaktadr. Uluslararas literatrde, 5.700 kcal/kg altndaki tm kmrleri (alt bitml ve
linyit) kapsayan kahverengi kmr terimi kullanlmaktadr. Bununla beraber, sz konusu terimin
lkemizde yaygn kullanmnn bulunmamas nedeniyle, bu almada kahverengi kmr yerine linyit
terimi 4.165 kcal/kg alt sl deere sahip linyitlerle birlikte 4.165 kcal/kg-5.700 kcal/kg aralndaki alt
bitml kmrleri de kapsayacak ekilde kullanlr. (TK, 2011) Bu yzden

benzer rn

karlatrmalar rn cinsleri zerinden deil kcal/kg, kkrt, kl, nem oran gibi nesnel kstaslar
zerinden yaplmas daha doru olacaktr.
Dnya kmr rezervlerine bakldnda en byk payn ABD, Rusya ve inde olduu grlmektedir.
Tablo 1 incelendiinde dikkat ekici noktalar unlardr:
-

ABD, Rusya ve in dnya kmr rezervlerinin yaklak %60na sahiptir.

R/P (rezerv-retim) rezerv oranlarna baklrsa, mevcut tketim hzyla insanolunun

112 yl; inin ise sadece 33 yl daha kullanabilecei kmr kalmtr.

ABD

Alt-bitml kmr ve
linyit (Mt)

Toplam
(Mt)

Toplam
pay (%)

R/P oran

128.794

237.295

27,6

239

Rusya

49.088

107.922

157.010

18,2

471

in

62.200

52.300

114.500

13,3

33

Avustralya

37.100

39.300

76.400

8,9

184

Hindistan

56.100

4.500

60.600

7,0

103

Almanya

99

40.600

40.699

4,7

216

Ukrayna

15.351

18.522

33.873

3,9

390

Kazakistan

21.500

12.100

33.600

3,9

290

Gney Afrika

30.156

30.156

3,5

118

Kolombiya

6.366

380

6.746

0,8

79

Dnya
(Toplam)

404.762

456.176

860.938

100

112

Kaynak: BP, June 2011

(TK, Kmr Sektr Raporu Linyit, 2011) Genel olarak dnya kmr retim ve ihracatna
bakldnda en byk 10 retici ve 10 ihracat lke yle sralanmtr:

Tablo 2: En Byk Kmr reticileri

lkeler

retim Yllk (Mt)

Dnya (%) pay

in

3.576

45,9

ABD

1.004

12,9

Hindistan

586

7,5

Avustralya

414

5,3

Endonezya

376

4,8

Rusya

334

4,3

Gney Afrika

253

3,3

Almanya

189

2,4

Polonya

139

1,8

Kazakistan

117

1,5

Dier
Dnya (Toplam)

795

10,3

7.783

100,0

Kaynak: IEA Key World Energy Statistics 2012, (2011 yl verileri)

Dnyann en byk kmr reticisi 2011 ylnda in; en byk ihracats ise Endonezya olmutur.
2011 ylnda retilen kmrn yaklak %13 lkelerin d ticaretine konu olmuken, lkeler
olabildiince kendi kardklar kmr kullanmaya almtr. Hlbuki IEA, 2012 verilerine gre; ham
petrolde bu oran %50, doalgazda %25 olmutur. Bunun balca nedenlerini; kat yaktlarn sv veya
svlatrlm yaktlar kadar tamasnn kolay olmamas (boru hattyla tama imknszl vs.), tama
maliyetlerinin rn deerine oranla yksek oluu olarak sayabiliriz. Bu da lkeleri kendi kaynaklarndan
olabildiince fazla faydalanmaya itmitir. Buna karn OECD raporlarnda dnya kmr ticaret hacminin
artan enerji ihtiyac dolaysyla srekli artaca belirtilmitir.

06
Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

Antrasit ve
Bitml Kmr
(Mt)
108.501

lke

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

Tablo 1: Dnya Kmr Rezervleri

Tablo 3: En Byk Kmr Net hracatlar

lkeler

Net hracat Yllk (Mt)

Dnya (%) pay

Endonezya

309

29,7

Avustralya

285

27,4

Rusya

99

9,5

ABD

85

8,2

Kolombiya

76

7,3

Gney Afrika

70

6,7

Kazakistan

34

3,3

Kanada

24

2,3

Vietnam

23

2,2

Moolistan

22

2,1

Dier

14

1,3

1.041

100,0

Dnya (Toplam)

Kaynak: IEA Key World Energy Statistics 2012, (2011 yl verileri)

2011 dnya net kmr ithalat verilerine gre; in 177 milyon tonla ilk sray alm, onu 175 milyon
tonla Japonya takip etmitir. Dikkat eken bir dier nokta ise retimde de en byk paya sahip
lkelerden in ve Hindistann net ithalat olmasdr. Bunun en nemli nedenleri artan sanayi retimi,
yksek nfus ve krsalda artan elektrifikasyon olarak sralanabilir.

07

Tablo 4: En Byk Kmr Net thalatlar

lkeler

Net thalat Yllk (Mt)

Dnya (%) pay

in

177

17,7

Japonya

175

17,5

G. Kore

129

12,9

Hindistan

101

10,1

Tayvan

66

6,6

Almanya

41

4,1

Birleik Krallk

32

3,2

Trkiye

24

2,4

talya

23

2,3

Malezya

21

2,1

Dier

213

21,3

Dnya (Toplam)

1002

100,0

Kaynak: IEA Key World Energy Statistics 2012, (2011 yl verileri)

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

ekil 3: Dnya Kmr Ticareti Rotalar (2002-2030)

Kaynak: World Coal Institute, The Coal Resource: A Comprehensive Overview of Coal, 2012, s. 15)

ekil 3te grld zere 2030da kmr ticaret ak 2002dekine benzer olacak ancak baz yeni

08

18 numaral Rusya-Japonya hatt, 21 numaral Endonezya-in hattnn geliecei tahmin edilmektedir.

inin rezervlerinin bitmek zere olaca, Gney Amerikada zellikle Brezilyann sanayi retiminin
artaca; bylece bu yeni hatlarn oluaca ve mevcut kmr ticaret yollarnn varln srdrecei
tahmin edilmektedir. Dolaysyla dnya kmr ticaretinin artarak devam edecei; bu sebeple kmr
ulatrma ana faaliyet ilerinin ve yan sanayinin bu arta bal olarak gelimesi ngrlmektedir.

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

kmr ticaret yollarnn etkinleecei ngrlmektedir. 19 numaral Avusturya-Gney Amerika hatt,

ekil 4: Dnya Kmr Fiyatlar (1990-2011)

Kaynak: BP World Statistics, 2012

1990-2011 fiyatlar incelendiinde, 2000 ylna kadar nispeten istikrarl olan kmr fiyatlar 2000
ylndan sonra hzl bir art eilimi gstermitir. 2007, 2008, 2009 yllarnda fiyatlar finansal krizin
etkisiyle yksek dalgalanmalar gstermitir. rnein, ABD Orta Appalachian kmrnn ortalama spot
fiyat 2008de 51 $dan 119 $a kmtr. Dnya fiyatlarna bakldnda rnein; Avusturalya Newcastle
Liman 6000 kcal/kg FOB kmr fiyatnn 2025 yl projeksiyonunda istikrarl olaca ve 90$/ton civar

09

olaca ngrlmektedir. (WB, 2013)

TRKYEDE KMR
2011 yl verilerine gre gre Trkiyede birincil enerji tketimi 114 milyon ton petrol edeeri (TEP)
olmutur. Buna karlk retim 32 milyon TEPtir. htiyac karlamak iinse 2012 stoklarna aktarlanlar
dhil 90 milyon TEP ithal edilmitir. 2011 yl iin enerji ithalatnn maliyeti 54 milyar $ olmu; 19,6
milyar $ ise enerji tketiminde lke genelinde %29luk paya sahip kmrn olmutur. 24 milyon ton
kmr ithalatnn yaklak %60 Rusya Federasyonu ve Kolombiyada yaplmtr. Bu lkeleri ABD ve
Gney Afrika Cumhuriyeti izlemektedir. Trkiyede birincil enerji tketiminde enerji kaynaklarnn pay
ekil 5te sunulmutur. Doalgazdan sonra en byk paya kmr sahiptir. u an Mersin ve Sinopta
kurulmas planlanan nkleer santrallere ramen, kmrn nemini yitirmeyecei dnlmektedir.
Trkiye takmr ve nemli linyit rezervlerine sahiptir. Takmr genelde 6200-7000 kcal/kg alt sl
deerine sahiptir. Bununla beraber, lkemiz linyit rezervlerinin sl deerleri olduka dktr. Genel
olarak 1.000 kcal/kg ile 4.200 kcal/kg arasnda deiiklik gstermekle birlikte yaklak %90nn alt sl
deeri 3.000 kcal/kgn altndadr. 1975-2003 aras retiminde azalma eilimine sahip takmr,
2004den sonra tekrar art eilimine girmitir. (TK, 2012)

lkemizde, doal gaz ve petrol

rezervleri olduka snrl olmasna karn,
515 milyon tonu grnr olmak zere,
yaklak 1,3 milyar ton takmr ve 10,8
milyar tonu grnr rezerv niteliinde
toplam 11,8 milyar ton linyit rezervi
bulunmaktadr (ETKB/EGM, 2011). Bu
miktar dnya kantlanm iletilebilir
kmr
rezervlerinin
%1,5ini
oluturmaktadr. Linyit rezervlerimiz ise
dnya
linyit
rezervinin
%6s
byklndedir. (TK, 2011)
Kaynak: Dnya Enerji Konseyi Trkiye Komitesi, 2012

zetlemek gerekirse dnyada enerji ihtiyac artmakta ve kmr bu ihtiyacn nemli bir ksmn tek
bana karlamaktadr. Trkiye 2000lerin banda itibaren ekonomik byme srecine girmi; her
geen gn artan enerji ihtiyacn karlamak olduka nemli bir konu olmutur. Kmr ihtiyac
ounlukla ithalatla karland iin kaynan gvenilirlii, ekonomiklii, devamll olduka byk
nem arz etmektedir. Bu yzden bu enerji an kapatabilmek iin enerji ithalat kanlmaz olmutur.
SNOP-BOYABAT N KMR

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

ekil 5: Trkiye Enerji Tketiminde Kaynaklarn Pay

10

lenin nfusu 26.586dr (2012 ADNKS). En nemli sanayi dal 25 fabrikayla tula ve atee dayankl
toprak sektrdr. Boyabat Ticaret ve Sanayi Odas verilerine gre,
tketimi yaklak 4000 tondur.

bu 25 firmann aylk kmr

Bu retim srecinde iki eit kmr kullanlmaktadr. Bunlardan

birincisi dk kalite 2500-3500 kcal/kg kmr dieri ise 5500-6000 kcal/kg kalorifik deere sahip
kaliteli kmrdr.

Farkl kmr eitlerinin belirli oranlarda kartrlmas suretiyle elde edilen nihai

kmr karm tula retiminde kullanlmaktadr. Dk kalite kmrn getirildii yer Tosya, Dodurga
gibi ilelerken, yksek kalite kmr genelde Bolu-Mengenden temin edilmektedir.
Tula retimi iin kullanlacak kmrn, yurt iinden temini mmkn iken ayn zamanda ithalat da
mmkndr. Muhtemel kmr ithalatnda, var yeri olarak Sinop veya Samsun limanlarn kullanmak
mmkndr. Sinop liman Boyabata daha yakn olmasna ramen, ykleme-boaltma tesislerinin
yetersiz oluu i akn yavalatacaktr. Samsun liman daha uzakta olmasna ramen hem boaltma
kapasitesinin yksek oluu ve halihazrda limanda kmr ykleme-boaltmasnn yaplmas nedeniyle
sz konusu liman daha uygun grnmektedir. Aada iki limann karlatrlmasna yer verilmitir:

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

Boyabat, Trkiyenin en kuzeyinde bulunan Sinop ilinin karayolu uzakl olarak 87 km gneyindedir.

Tablo 5: Sinop Liman ve Samsun Liman Karlatrlmas

Samsun Liman

Sinop Liman

Konum

41 18' N - 36 22' E

42 01' N - 35 09' E

Rhtm

No.1-5 (Ana L.) U:776m D:7,5-10m

No.6-7 (Sanayi) U:400m Der.11,5 No.8
(Demiryolu) No.9 U:400m D: 6

No. 1 U:139m D:6,4-13,5m No. 2

U:130m D:6,4-13,5m

445.000 metrekare

5.000 metrekare

Alan

Rhtm Vinleri: 5-35ton (13)

Vinler: 10-25ton (6) vb.

Makine Parkuru

Mobil

Mobilvin: 15 ton (1)

ton (1)

Forklift: 3

Liman Hizmetleri

Konteynr Hizmetleri, Gemi Hizmetleri,

Demiryolu Tama Hizmetleri, Atk Hizmetleri

Barnma, Atk alma, Elektrik,

Ykleme Boaltma

Boyabat'a Uzaklk

200 km

85 km

Kaynak: http://cakports.com/sinop.html , http://www.samsunport.com.tr/terminal-tanitimi.aspx?lang=tr Eriim tarihi:

24.02.2013

Sinop Liman Boyabata daha yakn olmasna ramen yksek tonajlardaki kmrn ksa zamanda
indirilmesine makine parkuru izin vermemektedir. Ayrca Samsun-Boyabat hattnda ticaretin youn
olmas sebebiyle lojistik anlamnda Samsun limanlarndan ithalat daha ekonomik grnmektedir.
Kmr ithalatnn ekonomik olup olmayacan anlamak iin maliyet kalemlerinin aka belirlenmesi
gerekmektedir. Maliyet kalemleri yle sralanabilir:

11

a) Kmrn FOB maliyeti: En nemli maliyet kalemidir. Her lke iin hatta blge iin farkllklar
gsterir. lkelerin zengin kaynaklara sahip olmas, gelimi teknolojinin kullanlmas, kmr
karma

faaliyetlerinin

birim

maliyetlerinin

dk

oluu

kmrn

birim

maliyetini

drmektedir. Dier bir nemli konu ise kmrn karld maden ile FOB liman aras
uzaklk ve demiryolu balantsnn gelimiliidir. Bu balantnn uygun olmamas durumunda
maden sat fiyat ile FOB fiyat arasnda ciddi farklar olumaktadr. Mevcut fiyatlar 18 mm
zeri kmrler iin geerli fiyatlardr. Daha kk kmrler rnein; 0-10mm yaklak 20$/ton
daha ucuz olmakla birlikte daha dk kalorifik deere sahiptir. (Ukraynadan eitli
araclardan alnan fiyat teklifleri, ubat 2013)
b) Navlun Maliyeti: Kmr genelde dkme kuru yk gemileriyle tanr. Boaltma limanna uzaklk,
geminin

bykl

navlun

maliyetini

etkilemektedir.

Fiyatlar

yldan

yla

deiim

gsterebilmektedir.
c) Sigorta Maliyeti: Herey dahil (All in) sigorta tercih edilmesi nerilebilir. Yklenecek tankerin
daha nce kaza yapp yapmamas, ykn cinsi, ykn deeri ve birka deiken daha sigorta
bedelini etkiler. Genelde sigortalanacak rnn CIF bedelinin zerine belli bir yzde eklenir
(%5-%15 gibi) sonra oranlanr. Sonu olarak sigorta 1,10nun en fazla binde 2 olarak kabul
edilebilir.
d) Boaltma liman giderleri: Geminin ald temiz su hizmeti, pilotaj giderleri, liman kullanma
maliyeti, alan kullanma maliyeti, depolama maliyeti gibi kalemler oluturur.

f) denmesi gereken vergi ve harlar: CIF bedelinin %18 KDV, %1 evre Katk Pay ve yaklak
%1 dier har ve pullardr. (Kmr Gmrk verisinden muaftr)
g) Kur farklarndan oluan maliyetleri: USD/ton olarak anlama yaplmas durumunda kur
farkndan doabilecek maliyetlerdir.
Tablo 6: Boyabat'a Kmr thalatnn Maliyeti
Ukrayna (tm)
6000kcal/kg

G. Afrika
(R. Bay)
60006300kcal/kg

Avustralya
(NC)
6700kcal/kg

Endonezya
(Kalimant.)
5900kcal/kg

90$-110$*(01.2013)

93$ (2012 ort.)

96$ (2012 ort.)

70$ (08.08.2012)

Gemiyle Ta. Maliyeti (b)

15$-20$ (01.2013)

70$-80$ (01.2013)

90$-100$

80$-90$ (01.2013)

Sigorta Maliyeti (c)

Boaltma Liman G. (d)
rn An. ve H.. G. (e)
.G. Vergi ve Harlar (f)
Kur Fark. Ol. Mal. (g)
Toplam Maliyet
Samsuna uzaklk(h)

0,25$
4$
1$
20-25$
1$-2$
130$-160$
450-750 km

0,25$
4$
1$
30$-35$
1$-2$
200$-215$
12.100 km

0,25$
4$
1$
35$-40$
1$-2$
225$-240$
20.650 km

0,25$
4$
1$
35$-37$
1$-2$
190$-200$
14.100 km

(USD/ton)
FOB Fiyat (a)

Kaynaklar: Muhtelif

i.

FOB fiyatlar Ukraynadan e-posta teyidi ile, dier lkeler iinse Dnya Bankas Emtia Piyasas
Raporlar, ARGUS, CFI, Metalxperts, Platts gibi aratrma firmalarnn demo versiyonlarnn gemi
fiyatlar verileri baz alnarak aktarlmtr.

ii.

5000 DWTlik coaster kat dkme yk gemisiyle yaplmas durumunda verilen fiyatlardr. Kalkavan
Denizcilikten alnmtr. Handysize Bulkers (50.000 DWT ve zeri) kapasitesindeki gemilerde
tanmas durumunda uzak lkelerden gelen kmrn tama maliyeti (15$-25$) aras
deiecektir.

iii.

Yaklak CIF bedelinin yaklak binde 1,5 olarak alnmtr. Birikim Sigortadan yetkililerle
grlmtr.

iv.

Samsun Port liman mdrl yetkilisi ile grlm; ton ba boaltma maliyetinin 3,3$ olduu
belirtilmi ve dier olaan maliyetlerde eklenmitir.

v.

Kmrn uygunluunun testi iin ve dier analizler iin yaklak bir bedel yazlmtr.

vi.

CIF fiyat zerinden denmesi gereken %18 KDV ve %1 evre katk pay bedelidir.

vii.

Dviz kuru alm satm kaynakl farklar ile ileri tarihli yaplacak ilemler iin doabilecek kur farklardr.

viii.

www.ports.comdan alnan bilgilerle deniz milinin (nm) kilometreye evrilmesiyle bulunan uzaklklar.

Tablo 6da grld zere, toplam maliyet 4000-5000 DWTlik dkme yk gemileriyle tanmas
durumunda uzaklkla ters orantl olarak pahallamakta veya ucuzlamaktadr. Dikkat edilirse en nemli
maliyet kalemi mal bedelinden sonra navlun bedeli olarak grlmekte; vergiler hari dier alnan bedeller
lkeden lkeye czi miktarlarda deiebilmektedir. Ykn 50.000-60.000 DWTlik gemilerle tanmas

12
Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

edilmesidir.

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

e) rn analizi ve hukuki iler: evre ve ehircilik Bakanl standartlarna uygunluun test

durumunda Avusturalya, Endonezya ve Kolombiyadan ithalat Ukraynadan daha avantajl olabilecektir.

Tm fiyatlarn orta st limitleri ve hata paylar gz nnde bulundurulduu iin, 130$/tondan daha ucuza
tm giderler dhil mal edilebilme imkn vardr.
rnein 5000 tonluk iin, 27 tonluk kamyonlarn yaklak 25 ton tad dnldnde 200 seferkamyonda tm ykn dorudan gemiden indirilebilecei dnlmekte, 25 kamyonluk bir filonun her bir
aracnn 8 defa Boyabat-Samsun arasnda gidi-geli yapmas durumunda ykn yaklak 2 gnde SinopBoyabata getirilebilecei dnlmektedir. Geminin gnlk konaklama maliyetlerinin ek maliyet olduu
gz nne alndnda olabildiince hzl bir ekilde kmrn gemiden kamyonlara tahliyesi nem
tamaktadr.
ekil 6: eitli lkelerden Rotterdam Liman'na Yaplan hracatn Maliyet Kalemleri

13

Kaynak: Kaynak: VDKI, Hamburg 2007den aktaran World Market for Hard Coal, 2007, RWE Power syf.100
ekil 6da grld zere Rusyann 1 ton kmr karmasnn maliyeti 19$/ton iken; Rusya topraklarnn
geni olmas ve kmr yataklarnn nemli ksmnn merkezde olmas sebebiyle demiryolundan
faydalanarak limanlara tamann ton ba maliyeti 37$/ton olmu; Rotterdam limanna denizyoluyla
tanmasnn maliyeti ise ton bana yaklak 15$ olmutur. Tama maliyetleri sebebiyle en ucuz maden
karma faaliyeti yaplan Rusya, kmr en pahalya mal olan lkelerden biri olmutur. ekil 6daki dier
lkelerin hem nispeten kk olmalar hem de kmr havzalarnn limanlara yakn olmas sebebiyle lke
ii tama maliyetleri daha dk olmutur. Nitekim aadaki haritada nemli kmr ihracatlarnn
limanlara tama iin kat edilmesi gereken lke ii balantlar ve kmr havzalar gsterilmitir. ARA
(Rotterdam-Hollanda) iin olan bu maliyetler Trkiye iin de yaklak olarak bu seviyelerde seyredecektir.

sat fiyatlarnn deieceinin gz nnde bulundurulmas ithalat iin yararl olacaktr.

ekil 7: Dnya Kmr Rezervleri

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

Ayrca grafiin maliyet kalemlerini gsterdiini tekrar belirtmek; seyrin genel ekonominin durumuna gre

14
ekil 7 kabaca izilmi olup; sadece fikir verme amac tamaktadr. lke ii ulam maliyetleri; liman
yaknlna, corafi artlarn elverililiine ve ulam imknlarnn (demiryolu-denizyolu ulamnn
ucuzluu ve yksek kapasitesi) durumuna gre deiebilmektedir. rnein Rusyada krmz ile izilmi
izgiler olduka uzun bir karayolu-demiryolu ulamnn gerekliliini ortaya koymaktadr. Ukraynada ise
daha ksa izilmi krmz izgi ise lke ii ulam maliyetlerinin daha az olaca sonucu karlabilir.

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

Kaynak: http://www.saturnminerals.com/i/misc/coal_reserves_large.png kullanlarak tarafmzca izilmitir.

SONULAR ve NERLER
a) Samsun Liman ihracat iin altyap olarak elverili, Boyabata 200 km uzaklkta ve ticaret yollar
zerinde olduundan kmr ithalat yapmak iin en uygun liman olarak grnmektedir.
b) Kmr ithalat mutlaka daha nce dier ithalatlar tarafndan denemi, gvenilir firmalarla ayrca
mutlaka gmrk maviri danmanl alarak yaplmas ithalatnn yararna olacaktr.
c) Navlun fiyatlar son yllarda hem kresel ekonomik krizin etkisiyle hem de dkme yk gemi
inalarnn tm dnya apnda hzla devam etmesi sebebiyle dktr ve d ticaret iin olduka
uygun fiyatlar teklif edilmektedir. (www.sabah.com.tr, 30 Ocak 2013 haberi) Yapmna devam
edilen hali hazrda ok sayda yksek kapasiteli kuru yk gemisi fiyatlarn dk seviyelerde
seyretmesine neden olacaktr.
ekil 8: Denizyolu Tamacl Fiyat ndeksi

15

Kaynak: http://investmenttools.com/futures/bdi_baltic_dry_index.htm Eriim tarihi: 15.02.2013

d) ekil 8de 2008 yl 3. eyreinde 12.000 civar olan Baltic Dry ndeksi 900lere kadar dramatik
ekilde dm, yaklak onda bir fiyatna ilem grm ve hala dk seviyelerde
grmektedir. zellikle Okyanus ar lkelerden yaplacak ithalat iin PANAMAX, CAPESIZE ve
daha byk dkme kuru yk gemilerinin kullanlmas durumunda tamann $/ton baznda
maliyeti daha da decektir. EK 2de buna dair fiyatlar verilmitir.
e) 0-10 mm ve 0-18 mm kmrler 18-50 mm kmrlerden daha ucuz ancak kalorifik deerinin
dk olduu gz nnde bulundurulmaldr.
f)

EK-1de Trkiye Kmr Sahalar ve Potansiyel Kullanm Alanlar Haritas verilmitir. Grld
zere Trkiyenin dousunda genelde linyit veya alt-bitml kmr bulunurken lkenin
batsnda hem linyit-alt bitml kmr bitml eyl ve ta kmr bulunmaktadr. Bolu-

rneklerinde yanar kkrt oran %6-8 toplam kkrt oran %8-9 arasndadr. Kalori degerleri
ise kuru kmrde 4000-7000 kcal/kg arasndadr. (Gkesu Kmr Havzas (Mengen-Bolu)
Dou Blm Kmrlerinin zellikleri, Onur zey, 2006, Yksek Lisans Tezi syf. 49) Dou
Bat ekseninde gelimi ticaret yollar zerinde bulunan Bolu, sadece kmr iin gidilmesi
gereken yer niteliinden syrlm; 5000-6000kcal/kg kmre ihtiya duyan tacirin dolu gidipbo gelme problemini nispeten ticaret yollar zerinde olduundan dolay zmtr. Ancak
kmr fiyatlar sz konusu kalorifik deerler iin 265-275 TL + KDV olarak belirlenmi hatta
Bat llerindeki baz linyit iletmelerinde yol ve KDV dhil 500 TLyi aabilmektedir. (Detaylar
iin EK 3-4-5e baklabilir.) ubat 2013 itibariyle Amerikan Dolar kurunu ortalama 1,75 TL/$
olarak kabul edersek; Bolu-Mengen iin KDV dahil 175$-185$/ton, Ktahya-Bursa-Konya
illerinden karlan yaklak 5000kcal/kg yaklak 300$ civarnda (nakliye, KDV ve dier tm
giderler dhil) bir maliyet sz konusu olabilecektir. Bu yzden 5000-6000kcal/kg kmrn
3000-5000 ton gibi miktarlarda Ukrayna ve Rusya gibi Trkiyeye yakn lkelerden ithal
edilmesi ton bana en azndan 30$/ton gibi bir maliyet avantaj kazandracaktr. Toz kmr
istenildii zellikle belirtilmelidir. nk genel olarak 10 mm alt kmrler tasnif d kalmakta
ve daha ucuza satlmaktadr. EK-4te ubat 2013 itibariyle yrrlkte olan ve Trkiyede
karlan eitli kurumlara ait fiyat listesi incelemek ithalatn avantajl olup olmad konusunda

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

Mengen zeline inildiinde bu havzada bitml eyl karlmaktadr. Sahaya ait kuru kmr

daha aydnlatc olacaktr.

g) Kmrn Ukrayna ve Rusyadan 5000-10000 DWTlik gemiler tanmas navlun bedeli

16

zellikle 5000kcal/kg civar kmr bulmak Ukraynada nispeten daha zordur. Bu kalorifik
deerdeki kmrn Kolombiya, Hindistan, Endonezya gibi lkelerden 50.000 DWT ve zeri
gemilerle dk maliyetle getirilmesi mmkn olabilir. Nitekim 5000 kcal/kg kmrn
Endonezya Kalimantan Liman FOB fiyat (7 Mays 8 Austos 2012 aras) ortalama
54,85$/ton olmutur. Fiyatlar sene ierisinde 20$ kadar deiebilmekte, ithalat iin uygun
zaman beklenmelidir. (http://www.platts.com/newsfeature/2012/coal/coaldata/kalimantan2)
h) Ukrayna ithalat lkesi olarak incelendiinde, dnya kmr raporlarnn nemli bir ksm
Ukraynay Rusya ile birlikte eski SSCB lkeleri kapsamnda ele almakta; bu sebepten dolay
Ukraynay kendi bana incelemek nispeten zorlamaktadr. Tm bunlarn dnda Ukrayna
denizyolu ulamnda Trkiyeye yakn olduu iin avantajl lke konumundadr. Bu sebeple
denizyolu ulam maliyetleri dier kmr ithalats dier lkelerle karlatrldnda daha
dk seviyelerde seyretmektedir. Sadece bu yzden bile ithalat yaplmas uygundur
denilebilir.
i)

Yksek kmr ithalatnn yaplaca durumlarda ncelikle kmr hakknda fikir sahibi edinecek
kadar numuneye ihtiya duyulabilmektedir. Bunun dorudan retim faaliyetlerinde kullanlmas
uygulama asnda uygunluunun ortaya konmas asnda da nemlidir. Hali hazrda kmr
ithal eden firmalardan istenilen zelliklerdeki benzer kmrn dorudan limandan temin
edilmesi ithal edilecek kmrn nitelii hakknda fikir verebilir. Bu yzden henz ithal edilmi

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

asndan avantaj yaratmakla birlikte 5500kcal/kg zeri kmrn yaygn olmas sebebiyle

17

Uzaklk (km)

Gemi Tonaj (ton)

Navlun $/ton

Tarih

5.430

10.000

18 19

09.2012

8.580

20.000

21 22

09.2012

2.700

5.000

26 27

09.2012

1.620

5.000

15,00

09.2012

960

5.000

13 14

09.2012

24.600

150.000

16,80

07.2012

24.600

70.000

26,10

07.2012

18.200

70.000

17,35

07.2012

11.160

150.000

12,15

07.2012

11.160

70.000

18,40

07.2012

15.260

60.000

14,15

11.2012

18.950

60.000

18,30

11.2012

11.160

60.000

18,15

11.2012

Kaynak: Trkiye Takmr Kurumu, www.taskomuru.gov.tr Eriim tarihi: 25.02.2013

Kaynak
CFI
(17.09.2012)
CFI
(17.09.2012)
CFI
(17.09.2012)
CFI
(17.09.2012)
CFI
(17.09.2012)
Platts
(11.07.2011)
Platts
(11.07.2011)
Platts
(11.07.2011)
Platts
(11.07.2011)
Platts
(11.07.2011)
ARGUS
(15.11.2011)
ARGUS
(15.11.2011)
ARGUS
(15.11.2011)

18
Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

stikamet
Endonezya (Samaridna) in
(Dailan)
Gney Afrika (1 port) Hindistan
(Mumbai)
Rusya (Uglegorsk) Japonya
(Dou Sahili)
Ukrayna (Kerch) Trkiye
(zmir)
Ukrayna (Kerch) Trkiye
(Marmara limanlar)
Avustralya (Queensland)
Hollanda (Rotterdam)
Avustralya (Queensland)
Hollanda (Rotterdam)
Avustralya (Queensland)
Trkiye (skenderun)
Kolombiya (Bolivar) Hollanda
(Rotterdam)
Kolombiya (Bolivar) Hollanda
(Rotterdam)
Gney Afrika (Richards B.)
Hollanda (Rotterdam)
Endonezya (Banjarmasin)
Hollanda (Rotterdam)
Kolombiya (Bolivar) Hollanda
(Rotterdam)

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

EK-2. Navlun Fiyatlar

EK-3. Trkiyedeki Gncel Kmr Fiyatlari

TRKYE TAKMR KURUMUNCA RETLP SATIA SUNULAN KMRLERN KDV HAR,DAHL
FOB/FOT/FOW SATI FYATLARI LE ORTALAMA ANALZ DEERLER
ORTALAMA ANALZ DEERLER
MESSESELER
2013
ORJNAL KMRDE
UBAT
UUCU
SABT
ME
TOPLAM
ALT
MADDE KARBON ENDEKS KKRT
ISI
TL/TON TL/TON NEM
KL
FYATI
% 18
%
%
%
%
%
Kcal/Kg
KDV
KDV
HAR
DAHL
ZLMEZ MESSESES LAVUARI
18/150 PARA
(PAK)
18/150 PARA
(DK)
0-10
KOKLAABLR
SANTRAL YAKITI

380,00

448,40

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

360,00

424,80

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

11

291

572

7-9

0,8

6500150

142

47

171

171

0,8

3300

145 $
120,95

142,72

KOZLU MESSESES LAVUARI

18/150 PARA,
(PAK)
18/150 PARA
(DK)
0-10
(KOKLAABLR)
SANTRAL YAKITI

380,00

448,40

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

360,00

424,80

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

11

291

572

7-9

0,8

6500150

142

47

171

171

0,8

3300

145 $
120,95

142,72

KARADON MESSESES (ATALAZI) LAVUARI

19

18/150 PARA
(PAK)
18/150 PARA
(DK)
0-10
(KOKLAABLR)
SANTRAL YAKITI

380,00

448,40

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

360,00

424,80

51

142

291

572

7-9

0,8

6650150

11

291

572

7-9

0,8

6500150

142

47

171

171

0,8

3300

145 $
120,95

142,72

ARMUTUK MESSESES LAVUARI

18/150 PARA
(PAK)
18/150 PARA
(DK)

390,00

460,20

51

142

331

562

2-4

0,9

6650150

370,00

436,60

51

142

321

562

2-4

0,9

6650150

10

12

321

492

2-4

0,9

6500150

0-18

160 $

0-10 Y.KL

140 $

141,52

12

16

271

432

2-4

0,9

5800150

10/18 DKME

360,00

424,80

51

142

291

522

2-4

0,9

6500150

SANTRAL YAKITI

120,95

142,72

142

47

192

262

0,8

3300

6000200

AMASRA MESSESES LAVUARI

18/150 PARA,
(PAK)
18/150 PARA
(DK)
0-18 mm. Aral
toz
SANTRAL YAKITI

360,00

424,80

51

142

361

462

0-1

1,5

340,00

401,20

51

142

361

462

0-1

1,5

12

15

361

462

0-1

1,5

5800200

91

47

192

1,5

3300

130 $
121,11

142,72

Kaynak: www.taskomuru.gov.tr/file/KOMURFIYAT/Mart_2013.doc, Eriim Tarihi: 10.03.2013

6000200

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

Kaynak:
Trkiye
Kmr letmeleri,
www.tki.gov.tr
Eriim tarihi: 26.02.2013
EK-4.
Trkiyedeki
Gncel
Kmr Fiyatlari

20

EK-5. Trkiyedeki Gncel Kmr Fiyatlar

21

Kaynak: Garp Linyit letmeleri, http://www.gli.gov.tr/fiyatlar.html Eriim tarihi: 27.02.2013

Kuzey Anadolu Kalknma Ajans

22

S i n o p - B o ya b a t K m r t h a l a t O l a n a k l a r n n n c e l e m e s i

KAYNAKA

23

Annual Coal Report 2011, US Energy Information Administration, 2012

ARGUS Coal Daily International, 15.11.2011
Australian National Bank, National Market Update, 03.08.2012
BP Statistical Review of World Energy, June 2012, 15.02.2013
Coal Facts, World Coal Association
Coaster Freight Index, 19.03.2012 ve 17.09.2012, www.me-freight.com
Dk Kaliteli Kmr Katkl Tula reten Bir Tnel Frnda Kullanlan Yaktlarn
Optimizasyonu, Kurtul Kkada-Ebru Manuhan,
Gkesu Kmr Havzas (Mengen-Bolu) Dou Blm Kmrlerinin zellikleri,
Onur Gzey, Yksek Lisans Tezi, 2006
indexmundi.com, Coal Prices, Eriim tarihi: 18.02.2013
investmenttools.com, Eriim tarihi: 10.03.2013
Key World Energy Statistics 2012,International Energy Agency
Kmr Sektr Raporu (Linyit) 2011, Trkiye Kmr letmeleri Kurumu
Lloyd's Register, InfoSheet No.30, 11.07.2012
Madencilik Sektr, T.C. Ekonomi Bakanl, 2012
Metal Expert, CIS Coal Markets, Ocak 2012
Sabah nternet Gazetesi, "Armatrler imdiden 2013' zarar yazd" balkl haberi,
30.01.2013
Takmr Sektr Raporu, Trkiye Takmr Kurumu, Mart 2012
The Competitive Cost of Coal - Analyzing the Major Producing Areas of the World,
Marston&Marston INC. 31.05.2010
TK Verileri, Eriim tarihi: Ocak-ubat 2013
World Coal Resource - A Comprehensive Overview of Coa, 2012
World Commodity Prices, World Bank, Ocak 2013
World Market for Hard Coal, RWE Power, 2007
World Trade in Energy, Justin Wickett, 15.02.2008
Platts, Metalexpert, CFIn eitli snrl eriimli yaynlar