1.

Periodizacija Srednjeg vijeka

Period Srednjeg vijeka se obino koristi samo za oblast evrope. Postoji nekoliko podjela o periodizaciji. Vedinom svi
uzimaju da je 476. poetak srednjeg vijeka, poslije pada Zapadnog Rimskog carstva. Moe se redi da je poetak
srednjeg vijeka i poetak Seobe naroda, Milanski edikt, poetak feudalizma, pojava Krdanstva... Kao ekvivalent padu
jednog carstva, za kraj srednjeg vijeka se uzima i pad Konstantinopolja (Carigrada) 1453. godine, kao i otkride Amerike
1492. Srednji vijek se dalje dijeli na Rani Srednji vijek, Razvijeni Srednji vijek i Kasni Srednji vijek. Rani srednji vijek
zavrava Crkvenim raskolom, bitkom kod Hastingsa ili Diktatom Grgura pape.
2. Sukob papstva i carstva
Borba za investituru je bila najznaajniji sukob izmeu Crkve i drave u srednjovjekovnoj Europi. U 11. i 12. stoljedu,
niz papa iskuavao ovlasti europskih monarhija nad kontrolom imenovanjima, ili investiturom crkvenih dunosnika
kao to su biskupi i opati. Iako je glavni sukob je poeo 1075. izmeu pape Grgura VII i Henrika IV, cara Svetog
Rimskog Carstva, kratka, ali znaajna borba oko investiture se dogodila izmeu Henrika I., kralja Engleske i pape
Paskala II. u godinama 1103. do 1107., a to pitanje je takoer igralo omanju ulogu u borbi izmeu crkve i drave u
Francuskoj. Cijeli spor je konano rijeen Wormskim konkordatom iz 1122. godine. Potkopavanjem modi osnovane
careva salijske dinastije, spor je doveo do skoro 50 godina graanskog rata u Njemakoj, te trijumfa velikih knezova i
opata, dok je carska mod ponovno uspostavljena pod dinastijom Hohenstaufena.
Nakon pada Zapadnog Rimskog Carstva a prije borbe za investituru, postavljanje biskupa je teorijski bila zadada Crkve,
ali u praksi su ih postavljale svjetovne vlasti (carevi, kraljevi i vojvode). S biskupskom ili opatskom slubom dolazilo je
dosta zemlje i bogatstva, tako da su se crkveni poloaji esto kupovali, iako je to bio grijeh (simonija) . Prodaja
crkvenih poloaja postaje znaajan izvor prihoda svjetovnih vladara. Osim toga biskupi su bili zbog svoje pismenosti
bili esto i dio svjetovnih vlada. Vladaru je bilo jako korisno na poloaj dovesti biskupa ili opata koji de biti odan. Pored
svega ostalog car Svetog rimskog carstva imao je mogudnost postavljati/svrgavati papu, a papa je postavljao i krunio
cara Svetog rimskog carstva.
Kriza je zapoela kada je jedna skupina biskupa, predloila provedbu gregorijanske reforme crkve. Osnovni razlog
reforme je prodaja crkvenih poloaja (simonija) . Zato je predloeno da crkva postavlja svedenike. Gregorijanski
reformisti su znali da to nede modi izvesti, dok god car moe postavljati papu. Prvi korak je stoga bio da car ne
postavlja papu. Prilika se pokazala, kad je na vlast doao 1050-ih car Henrik IV. Poto je car bio jo dijete od 6 godina
reformatori proglaavaju 1059. na crkvenom koncilu u Rimu da svjetovni vladari nede vie birati pape. U tu svrhu su
formirali kolegij kardinala koji bira papu. Taj nain biranja papa se odrao do danas. Kad je Rim uspio kontrolirati izbor
pape, krenuo je na ukidanje prava vladara na investituru ostalih svedenika.
Sukob oko investiture u Engleskoj (1103-1107).
Vilim Osvaja je prihvatio blagoslov Grgura VII kad je izvrio invaziju Engleske. Meutim William Osvaja odbija papin
zahtjev da doe u Rim i prihvati takozvani dokument "Donacija Konstantina", po kojima bi papa imao puna prava
postavljanja, a ne kraljevi. Biskupi i opati Engleske ostali su lojalni William Osvajau, iako je papa 1075. tvrdio da samo
papa postavlja biskupe. Tijekom vlasti Henrika I bilo je dosta prepirki izmeu Rima i Westminstera, pa nadbiskup
Anselmo Kenterberijski podnosi ostavku i povlai se u samostan. Bio je ekskomuniciran Henrikov kljuni savjetnik, ali
papa se nije usuivao ekskomunicirati Williama Osvajaa. Papi je bila potrebna engleska podrka tijekom problema sa
Henrikom IV. Osim toga i u kriarskom rat bila je potrebna engleska podrka. U Engleskoj je postignut kompromis,
zvan Londonski konkordat iz 1107., koji je kasnije posluio kao uzor za Vormski konkordat u Njemakoj. U Engleskoj su
se razlikovali sekularne i duhovne modi visokih svedenika. Engleski kralj je predao papi pravo postavljanja biskupa i

opata, ali zadrao je pravo da se biskupi njemu zakunu kao sekularni vazali, jer su posjedovali zemlju, koju im je kralj
udijelio.
Konkordat iz Wormsa
Nakon 50 godina rata sklopljen je kompromis 23. rujna 1122., poznat kao Wormski konkordat . Dogovoreno je da se
ukine investitura, tj. da kraljevi ne postavljaju biskupe. Meutim sekularni vladari su zadrali neslubeni bitan utjecaj
na proces postavljanja. Pape su ovim dobile mnogo vedu mod. Meutim sukob se nije time okonao. Ponovo de
izbijati sukobi papa i svetih rimskih careva, sve dok teritorij dananje Italije (gdje se nalazila papinska drava) ne bude
izvan nadzora Svetog rimskog carstva.
3. Kriarski ratovi
Krstaki ratovi su niz ratova od 1096.- 1270.god. koje je organizovala katolika crkva za osloboenje Hristovog groba u
Jerusalimu iz ruku "nevjernika", Turaka Selduka i Bizantije (samo IV kriarski rat). Ratovi su nazvani krstaki zbog
krsta koji su vojnici nosili na svom oklopu. Katolika crkva je u ovim ratovima vidjela priliku da uspostavi duhovnu
dominaciju nad zemljama Istonog Rimskog Carstva, a riteri i feudalci bili su voeni ekonomskim motivima (osvajanje
novih poseda, ratni plen).

Prvi krstaki rat 1096.-1099. poveli su normanski, flandrijski i holandski riteri.Osvojili su Jerusalim i jos
nekoliko posjeda, pa su i stvorili nekoliko grofovija i jerusalimsku kraljevinu.

Drugi krstaki rat 1147.-1149. pod vodstvom francuskog kralja Luja VII i njemakog kralja Konrada III zavrio
se bez rezultata.

Tredi krstaki rat 1199.-1202. vode engleski kralj Riard Lavljeg Srca, francuski kralj Filip II Avgust i nemaki car
Fridrih I Barbarosa. U ovom pohodu njemaki car se udavio u jednoj rjeici, Filip II Avgust se posle svae sa
engleskim kraljem vrada u Francusku. Riard Lavljeg srca je uspeo ugovorom da obezbjedi slobodan
dolazak hodoasnika u Jerusalim.

etvrti krstaki rat 1202.-1204. vodili su francuski feudalci pod vodstvom Mletake republike. U ovom pohodu
krstai su zauzeli Carigrad, stvoreno je Latinsko Krstako carstvo i stvorene jo neke manje drave.

Peti krstaki rat 1217.-1222. voen je protiv egipatskog sultana koji je vladao Palestinom. Zbog unutranjih
razdora, krstaka vojska je morala da napusti Egipat

U estom krstakom ratu 1228.-1229., Fridrih II Hohentaufovac osvaja Jerusalim

Francuski kralj Luj IX preduzeo je sedmi (1248.-1254.) i osmi (1270.) krstaki rat, ali bez vedih uspeha.

Treba pomenuti i dva djeija krstaka rata (1212.). Po crkvenom uvjerenju Hristov grob mogli su da oslobode samo
bezgrjeni djeaci. Meutim, dio djece su trgovci prodali u Egiptu, a drugi dio je stradao od zime i gladi.
Krstaki ratovi predstavljaju niz ratova koje su hridani zapadne i srednje Evrope pod uticajem papa vodili od kraja XI
do druge polovine XIII veka protiv Selduka, Fatimida i drugih islamskih dinastija i drava za osloboenje svetih mesta
u Palestini, posebno Hristovog groba u Jerusalimu, iz ruku muslimana. Ti su ratovi zapoeli u doba kada je Katolika
crkva, s papom na elu, nastojala ostvariti duhovnu i svetovnu prevlast u hridanskom svetu. Na crkvenim saborima u
Pjaenci i Klermonu 1095. g. Papa Urban II pozvao je na rat protiv muslimana za osloboenje Jerusalima, obedavi
uesnicima opratanje svih grijeha, pri emu de ubijanje, pljaka, osvajanje novih poseda biti u potpunosti prihvatljivi,

jer de rtve svega toga biti nevernici koji bolje ni ne zasluuju. Papin poziv, kao i arko propovedanje zanesenjaka, npr.
francuskog monaha-augustinca Petra Pustinjaka, bili su doekani s velikim poletom i oduevljenjem, i to zbog vie
razloga. Premda je u XI veku u Evropi poelo razdoblje opte demografske, dravne i politike obnove, nii drutveni
slojevi su proivljavali teko ekonomsko stanje i glad, a 1095-1096 evropske zemlje je zahvatila nepoznata epidemija
(verovatno kuga), pa je pokuaj bega iz takve stvarnosti bio sasvim razumljiv. Ekonomsko stanje je bilo dodatno
oteano jer su turci Selduci i egipatski Fatimidi koili trgovinu maloazijskog i sjevernoafrikog prostora s hridanskom
Evropom. Znaajnu ulogu u pokretanju ratova imala je i zamisao o zatiti mnogobrojnih hodoasnika na putu u Svetu
zemlju od nasilja i samovolje bliskoistonih mjesnih modnika. Od rata protiv islamskog Istoka svi su oekivali koristi:
vjerski gorljivi pojedinci - mesto u raju, velikai - nove velike posede, seljaci - osloboenje od line zavisnosti, a svi
uesnici plijen od pljake. U raznim delovima Francuske, Njemake i Italije na hiljade vitezova i kmetova poinju da se
okupljaju za ratni pohod, stavljaju na svoju odjedu veliki crveni krst i odlaze u rat za oslobaanje navodnog Isusovog
groba, kredudi se ispred glavnine, ubijajudi Jevreje, pljakajudi i izazivajudi nemire kud god bi stigli.
4. I Kriarski rat
Prvi krstaki rat trajao je od 1096. do 1099. godine i pokrenuo ga je papa Urban II sa ciljem osloboenja kristovog
groba i oslobaanja svetog grada Jerusalima od vlasti nevjernika (muslimana). Krstai su tokom pohoda osvojili
Jerusalim i jo neke gradove (Edesa i Antiohija). Na temeljima vojnih uspeha stvorene su prve krstake drave, a u
samom Jerusalimu su stvoreni prvi viteki redovi. Ovo je jedini krstaki rat (a bilo ih je posle jo nekoliko) koji je
ispunio zadati cilj, oslobaanje Jerusalima.
Vizantija je tokom 1071. godine zadobila dva teka udarca, Normani su zauzeli Bari(poslednji posed na Apeninskom
poluostrvu), dok su Turci Selduci nakon bitke kod Mancikerta zauzeli teritorije na prostoru Male Azije, pa je
vizantijski car Aleksije I Komnin(1081.- 1118.) bio prinuen da potrai pomod u Evropi koju nije gledao blagonaklono.
Na njegov poziv se odazvao papa Urban II koji je bio zabrinut za sveto mesto (Jerusalim). Saziva 1095. godine sabor u
Klermonu kojem prisustvuje oko 200 biskupa, kneeva i plemida.Odlueno je da se krene u oslobaanje svetog mesta.

Prvi krstaki rat nije vodio nijedan kralj ved vojvode. Najznaajnije vojvode i njihovi putevi prema Carigradu su:

Gotfrid Bujonski, kasnije jeruzalemski kralj - sa vojskom se kretao du Dunava, kroz Ugarsku i Srbiju

Rejmond Tuluki i Igo Vermonki - preko Alpa, kroz severnu Italiju i Dalmaciju

Boemund Tarentski - preko Jadranskog mora od Apulije do Draa pa kopnenim putem do Carigrada

Pored njih su jo bili: Robert II od Normandije, Robert II Flandrijski, brat od Gotfrida Balduin (koji ga je
naslijedio u Jerusalimu) i Tankred Taranski

U prolede 1097. stiu u Carigrad gdje se trebaju izvriti pripreme za dalje delovanje. Komnin je traio da krstai poloe
zakletvu da de Vizantiji predati sve oblasti koje joj u osnovi i pripadaju. Isprva su se nedkali da bi na kraju ipak poloili
tzv. Zakletvu vernosti i odanosti. Dugo su opsedali Nikeju a na kraju je garnizon predao ne njima nego Komninu.
Muslimani su presreli krstae kod Dorileja i umalo
unitili kriarsku vojsku i jedva su uspjeli da poraze
muslimane. Uspeli su da osvoje Antiohiju 1098. (tu su
se pokazale slabosti krstaa - nespremni, vedina kao
da je pola u avanturu, izmeu ostalih, dezertirao je i
Petar Pustinjak). Nisu dali Antiohiju Bizantiji kao to su
obedali, nego su je zadrali za sebe. Iste godine
Balduin Bujonski je sam Osvojio Edesu i osnovao svoju
grofoviju. 7. juna 1099. poela je opsada Jerusalima
koja je trajala do 15. jula. U pomod sustigli enovljani
sa spravama za opsadu. Nakon pada, u Jerusalimu je
tri dana vladao potpuni haos - pljakanje i ubijanje na
sve strane (u izvorima se pominje da je krvi bilo do
lanaka). Meutim, trebalo je organizovati osvojeni
dio. Krstai su pokuali nastaviti svoje irenje, ali nisu
uspjeli i pali su kod Askalona, no uspjeli su se
organizovati i utvrditi, pa su nastale sljedede grofovije
i kraljevine:

Armensko kraljevstvo Kilkije,

Antiohijski principat,

Grofovija Tripoli

Grofovija Edesa

Jerusalimsko Kraljevstvo

5. Templari i Isusovci
Prvi vojni red, Red siromanih vitezova Hrista i Solomonovog hrama, poznatiji kao Vitezovi Templari, je osnovan
1118., kao posledica Prvog krstakog pohoda, da pomogne novom Jerusalimskom kraljevstvu da se odri od napada
muslimana koji su se nalazili u okolini, i da osigura bezbednost velikog broja hodoasnika iz Evrope koji su pohrlili ka
Jerusalimu nakon njegovog osvajanja. Red je osnovao Hugo de Pejens. Templari su organizovani kao manastirski red,
slijededi pravila koja je za njih stvorio Bernar od Klervoa, osniva Cistercijanskog reda. Templari su bili dobro povezani

i ubrzo su postali bitan faktor na meunarodnoj politikoj sceni tog vremena. U tom vremenu dobili su nekoliko
povlastica od Pape, koje su im dozvolile, izmeu ostalog, da ubiru poreze u podrujima koja su bila pod njihovom
kontrolom, proizvodedi njihov brzi uspon. Templari su bili podeljeni na nekoliko razliitih bratstava:

Vitezovi - opremljeni kao teka konjica;

Orunici - opremljeni kao laka konjica (pripadnici niih klasa meu vitezovima);-

Farmer - koji su upravljali vlasnitvom reda;

Kapelani koji su bili svetenici i zadovoljavali duhovne potrebe pripadnika reda.

Neki pripadnici reda su bili posvedeni bankarstvu, jer su Templarskom redu Krstai esto poveravali blago na uvanje.
Njihovo ime aludira na njihov historijski tab u Omarovoj damiji na Brdu hrama u Jerusalimu, koji su oni preimenovali
u Templum Domini. Predstavljen na jednom od njihovih peata, struktura za koju se veruje da je ostatak
Jerusalimskog hrama, i model po kome su napravljeni brojni templarski hramovi u Evropi. Osim, u Palestini, red se
borio i u paniji i u ponovnom osvajanju Portugala. Dati su im dodatni posjedi i zamkovi u graninim podrujima. U
jednom trenutku su nasledili i Kraljevinu Aragon, zajedno sa drugim vojnim redovima. Njihov uticaj u Evropi je bio
jako veliki tako da naprimer, zahvaljujudi kontaktu Templara sa muslimanskim istokom, Evropljani su se vratili starom
rimskom obiaju brijanja brade dok je preko hiljadu arapskih rei ulo u evropske jezike. Po prestanku Krstakih
ratova, red Templara je prerastao u Evropi u red bankara koji su bili olienje zelenatva. Pa ipak, blago donijeto sa
Istoka inilo ih je vrlo modnim: neretko su se kod ovog reda zaduivali Jovan bez Zemlje, Huan iz Navare, arl Anujski,
engleski kralj Edvard I (zaloio ak i krunski nakit), Roberd Artoa dok je Luj VII za finansijskog savetnika imao Templara
blagajnika riznice. Pruali su i druge finansijske usluge, kao to su trgovina mjenicama, izdavanje vrjednosnih pisama
koja su se mogla unoviti bilo gde u Evropi, izdavanje zajmova i drugo. Kamata na pozajmljenu sumu nije bila mala i
kretala se od 11 do 15% to je izazvalo netrpeljivost dunika. Tako ved Filip Lijepi poinje sa progonima ovog reda da
bi zvanino posljednjeg majstora ovog reda aka de Molea spalio kao jeretika 1314. godine. Na taj nain Filip je bio
poteen vradanja dugova onima od kojih je najvie zazirao, dok je svu templarsku nepokretnu imovinu poklonio redu
Sv. Jovana (Hospitalci, Malteki vitezovi). Trinaestog oktobra, 1307. godine, manji broj Templara je bio istovremeno
uhapen od strane agenata Filipa IV (Philippe le Bel),(takoe treba znati da je prethodno Filip lijepi, Papu praktino
oteo i prebacio iz Italije u Francusku, da bi obezbedio njegovu podrku za svoj naum) da bi u zatvoru bili mueni zbog
jeresi Reda. (Postoji verovanje da je ovaj akt poreklo verovanja u nesredu koju donosi petak 13.) Po jednom gleditu,
Filip koji je zaplenio trezor reda (po nekim istraivaima, uopte nije uspeo da prisvoji njihovo bogatstvo, jer su par
dana prije na 17 galija isto izneli u nepoznatom pravcu) i razbio njihov bankarski sistem koji je jednostavno elio da ga
lino kontrolie. Videvi sudbinu Templara, Vitezovi reda sv. Jovana od Jerusalima i Rodosa i Malte su bili takoe
primorani da napuste bavljenje bankarstvom.
Sv. Ignacije Loyola, osniva jezuitskog reda je napisao "Formulu Instituta", dokument, u kojemu je saeto iznio njenu
svrhu. Pavao III. je 27. rujna 1540. sveano odobrio ovu redovniku zajednicu, a Ignacije Loyolski je bio izabran za
prvoga vrhovnog poglavara, odnosno generala drube i na toj je slubi ostao sve do svoje smrti 1556. Nakon
odobrenja drube, isusovci su se brzo proirili po Europi. Najvie su se angairali u kolstvu i prosvjetljenju europskog
puanstva opdenito. Ignacije Loyolski je osnovao "Rimski kolegij" koji je papa Pavao IV. 1556. uzdigao na razinu
sveuilita, koje je od 1583. godine nosi ime "Gregorijansko sveuilite". Za izobrazbu mladih isusovaca osniva se u
Rimu "Collegium Germanicum", a utemeljuju i uilite "Biblicum" za promicanje biblijskih znanosti i "Institutum
Orientale" koji ima zadadu zbliiti istonu i zapadnu Crkvu. Vode i papinsku zvjezdarnicu. U Europu su isusovaki
istraivai donijeli kiobran, vaniliju i druge mirodije.

6. Pad Jerusalima 1187.

Pad Jeruzalema se desio kao odgovor Saladina (al al-Dn Ysuf ibn Ayyb) u Tredem Kriarskom ratu. Iako je
potpisan mir kojeg su se obje strane pridravale 1185., jedan napad na muslimanski karavan krajem 1186. ili
poetkom 1187. godine od strane Renea de atjona je pokrenuo rat. Mir je bio naruen i Saladin je to iskoristio. Rene
nije shvatio da je upravo tim potezom zapeatio sudbinu Jeruzalemske kraljevine, jer je karavan nosio ogroman plijen.
Saladin je digao vojsku pristojne veliine i smirivao je vojnike koji su shvatali ovaj rat kao vjerski. To je uradio isto da
njegova vojska bude usmjerena na ratovanje, a ne prema misticizmu i da sprijei bilo kakav nepotreban pokolj i
krvoprolide. Dvije vojske su stale jedna pred drugu kod Hatina: vojska kralja Gaja Lizinjanskog i vojska Saladina. Do
bitke kod Hatina je dolo 5. jula 1187. blizu Galilejskog jezera. Ovo je jedna od najvedih bitaka u kojoj su se sukobili
krstai i muslimani. Slabo voeni i nesloni krstai su zauzeli poloaje u djelovima gdje nije bilo vode, dok je
Saladinova vojska bila u mnogo boljem poloaju. e je muila krstae. Rano ujutru poeli su napadi na krstae.
Napadi su bili estoki, a krstaka vojska je samo delimino uspela da se probije. Vedina je ostala opkoljena. kada je
konano pao i crveni ator jerusalimskog kralja, koji je bio postavljen na najviem vrhu i bitka se zavrila. Mjesec dana
poslije ove bitke je Jeruzalem opsjedan. Opsada je trajala 12 dana (20. septembar - 2 oktobar). Svi ukrasi sa Crkve
Svetog Groba su prodani po patrijarhovom nareenju i za taj novac su pladeni vojnici. Saladin je ponudio kraljici Sibili,
eni kralja Gaja, da se pridrui njemu, koji je bio zatvoren u Nabluzu, te bi tako ona izbjegla neugodnosti opsade. Ona
je to na zgraavanje svih krstaa prihvatila, mada je ved prije toga izgubila uticaj zbog poraza njenog mua, tako da je
ovo i oekivano. Saladinova vojska je
osjetila estok otpor fanatika, no ipak su se
kriari predali. U prvom kriarskom ratu,
stotinjak godina prije pada jeruzalemske
kraljevine, desio se najvedi pokolj
muslimana (oko 40 000 ih je pobijeno) do
tada. Saladin je viteki sprijeio bilo kakvo
proljevanje krvi i pljakanje u samom
poetku. Pad Jeruzalema je znatno
razjedinio kriarske drave. Kriari su se
povukli sa neto imetka u oblasti koje su
jo drali, u Tir, Tripolis i Antiohiju.
7. Tredi Kriarski
Tredi krstaki rat trajao je od 1189. do
1192. godine i pokrenulo ga je Saladinovo
osvajanje Jerusalima 1187.godine. Krstai
nisu uspeli da osvoje Jerusalim i pohod se
okonao dogovorom da Jerusalimskoj
kraljevini ostane obala od Tira do Jope i da
hridani imaju slobodan pristup Jerusalimu.
Pad Jerusalima je izazavao burne reakcije u
Evropi. Papa Grgur VIII izdaje bulu
kojom poziva na krstaki pohod. Odazivaju
se vladari: nemaki car Fridrih Barbarosa, francuski kralj Filip Avgust i engleski kralj Henri II. Barbarosa je sazvao sabor
u Majncu gde su se dogovarali oko pohoda. Meutim, sam Fridrih nije doekao sukobe jer se utopio u reici Salefu u
koju je pao verovatno nakon sranog udara. I engleski kralj umire a nasleuje ga njegov sin Riard (Lavlje srce).

Odnosi izmeu Filipa i Riarda su bili dosta zategnuti zbog tenje Engleza da budu vladari u Francuskoj (pitanje
Normandije). Krstai uspevaju zauzeti ponovno Antiohiju, a Saladin se povlai sa vojskom u Jerusalim. Pri opsadi su se
pokazale suprotnosti izmeu dvojice vladara jer su obojica hteli da budu glavno komandujudi. Dok je Riard osvajao,
Filip je igrao aha. Dok Filip osvaja, Riarda boli glava. Filip odluuje da napusti pohod i vrati se u Francusku tako da na
historijskoj pozornici ostaju dva vrlo sposobna vladara koja su se meusobno izuzetno potovali i koji su cenili viteke
tradicije (kada je Riardov konj slomio nogu, Saladin mu je poslao novog). Njih dvojica su se sastali i postigli su
sporazum 1192. po kojem krstai mogu posedivati Sveto mesto ali bez oruja. Riard se vrada u Englesku jer su se
odnosi sa Francuskom znatno pogorali. Kada se vratio 1193. godine, Saladin umire ali to nije kraj premodi islama.
Saladin je bio mnogo potovan od strane zapadnog svijeta. Italijanski trgovci, kad su prolazili decenijama poslije, naili
su na skroman nadgrobni spomenik napravljen od drveta gdje poivao Saladin. Smatrali su da je on zasluio mnogo
bolje i pored tog spomenika
napravljen je jo jedan od
mramora, a finansirali su ga ti
trgovci.
8. etvrti Kriarski
etvrti krstaki rat trajao je od
1202. do 1204. godine i
pokrenut je da bi se osvojio
Egipat.Krstai
su
zbog
nedostatka novca pristali da
prvo za Mletaku republiku
zauzmu Zadar, da bi kasnije prvo
za Aleksija Anela, a potom za
sebe osvojili Carigrad i sruili
Vizantiju. Na temeljima ovog
pohoda nastale su nove drave,
a Mletaka republika je postala najveda pomorska sila u Sredozemlju.Pozivu pape Inodentije III nije se odazvao niko
od evropskih monarha, ved samo franaki, flandrijski i italijanski velikai, tako da je na elo pohoda postavljen
Bonifacije Monferatski kao jedan od najvedih vlastelina. Vizantijski dud i tast Stefana Nemanjida, Enriko Dandolo, je
prvo skrenuo krstae da osvoje Zadar, a potom su pristali da za novanu naknadu povrate presto Isaku i Aleksiju
Anelu, to im je polo za rukom u julu 1203. godine. Kada nisu dobili obedani novac, krstai su se na Dandolov
nagovor okrenuli protiv Vizantije i 1204. Je dolo do osvajanja i pljakanja Carigrada, to predstavlja najvede
pljakanje u srednjem veku,kao i masakriranje domadeg stanovnitva. Osnovana je krstaka drava na tlu Vizantije,
tzv. Latinsko carstvo. Ono je obuhvatalo dananju Grku i evropsku Tursku, kao mali deo Male Azije preko puta
Carigrada. Vizantiji je preostala Albanija i zapadna Turska, ali je dolo do podele: Albanija i dio zapadne Grke (Epir)
postao je takozvana Epirska despotovina, dok je zapadna Mala Azija (Turska) skoro do Ankare postala Nikejsko
carstvo. Tredi dio je bio mali primorski dio na severu dananje Turske, sa gradom Trapezuntom (dananji Trabzon)
tzv.Trapezuntsko carstvo.
9. Latinsko Carstvo
Papa Inocent III je 1198. propovjedao za novi krstaki pohod, etvrti po redu. On je bio usmjeren ka svetoj zemlji i
Egiptu. Krstai su krenuli iz Venecije i umjesto da su krenuli prema svetoj zemlji oni su krenuli ka Istonom Rimskom
carstvu. 1202. godine kriari su opljakali grad Zaru u Dalmaciji (Zadar). 1203. su kriari doli do Konstantinopolja.

Napadi su trajali jednu godinu i Bizantinci su poraeni 1204. gdje su se istakli Varjazi. Naslijedilo je uasno pljakanje,
unitavanje i poniavanje Carstva. Nakon ovoga, poslije sloma Carigrada 1204.godine, na tom prostoru stvoreno je
nekoliko krstakih (latinskih) drava koje su de jure bile vazali Latinskog carstva, iako u stvari ta veza obino nije
postojala. Te drave su bile: Solunska kraljevina (postojala od 1204. do 1224. godine); Atinsko vojvodstvo (postojalo
od 1205. do 1458. godine i bilo je u vazalnim odnosima sa Solunskom kraljevinom (do 1224) i Ahajskom kneevinom,
a preko njih i sa Latinskim carstvom); Ahajska kneevina (postojala od 1205. do 1432. godine); Vojvodstvo Naksos ili
Vojvodstvo arhipelaga (postojalo od 1207. do 1579. godine); Nikejsko vojvodstvo (postojalo od 1204. do 1205.
godine); Filipoljsko vojvodstvo (postojalo od 1204. do 1205. godine). Pored ovoga su se stvorile i drave koje su
nasljednice Konstantinopolja: Nikejsko carstvo, Epirska despotija i Trebizundsko carstvo. Prvi car Latinskog carstva je
bio Balduin IX Flandrijski. Voeni pobjedama nad Nikejskim Carstvom, kriari su se okrenuli ka Bugarskoj, pogotovo

tokom vladavine cara Henrika Flandrijskog (regent 12051206, car 12061216). Meutim, poslije njegove smrti,
carstvo je tokom vremena oslabilo uslijed stalnih borbi na svim stranama i nedostatka vojne i finansijske podrke sa
Zapada, to se najbolje vidi 1205. godine, kada su pretrpili poraz od bugarskog tsara Kalojana. Na drugoj strani, 1205.
krunisan je nikejski car Teodor I Laskaris. On se borio na dva fronta u jednoj bitci je ubijen, ali je nikejska vojska
pobijedila. Ovo je uticalo na moral vojske i odluke bududih careva, jer su svi nastojali da osvoje natrag
Konstantinopolj. Udruene nikejsko-bugarske snage probale su da 1236. godine osvoje Carigrad, ali je grad uz pomod
mletake flote izdrao opsadu. Do kraja 1247. godine nikejske snage su zauzele skoro celokupne posede Latinskog
carstva i svele ga na Carigrad sa neposrednom okolinom koji se odravao najvie zahvaljujudi gradskim bedemima, a
sam Balduin II bio je primoran da preda Mleanima svog sina jedinca Filipa kao zalog za novani zajam. 1259. u bitci
kod Pelagona, nikejski car Ivan IV Laskaris je napravio kljunu pobjedu nad udruenom vojskom kriara. Mikail VIII
Palaeolog je iste godine ponovo uspostavio Bizantsko carstvo. Ovo je znatno oslabilo kako i Bizant, tako i odnose sa
zapadom, to de kasnije dovesti do ponovnog pada Konstantinopolja 200 godina poslije. Faktiki su se kriari pobrinuli
za propast Bizantskog carstva, koje se moda moglo odbraniti od napada sa istoka 1453. godine.
10. Posljedice Kriarskih ratova
Ako se za neposredni cilj Kriarskih ratova smatra osvajanje novih teritorija na istoku, onda su kriarski ratovi se
zavrili neuspjehom. Isto tako rezultati za Evropu su bili daleko od neznaajnih. Kriarski ratovi su uzrokovali da
monopol nad trgovinom ispadne iz ruku Araba i Bizantinaca. Mledani i enovljani postali su gospodari sredozemne

trgovine. enova se uvrstila na bizantskim teritorijama i podigla niz trgovakih faktorija. Venecija je stupila u tijesne
veze sa Egiptom. Kriarski ratovi su upoznali zapadnu kulturu sa istonom kulturom i njenom tehnologijom, naroito
preko Kordobskog halifata. Primjeti se i razvitak u poljoprivredi. Poele su se saditi kajsije, ria, ederna trska itd.
Tekstilna industrija je mnogo zavisila od istoka. Pamuk, svila i materijali za bojenje tkanine su uvoeni sa istoka.
Zabiljeio se i porast higijene i smanjenje bolesti uzrokovanih nehigijenom, kao to je kuga. Znaajan je i uvoz
egzotine robe, kao npr. zaina.
11. Fridrih Barbarossa
Nadimak Barbarosa dobija u Italiji zbog crvenkaste brade. Fridrik je potjecao od dviju tada najjaih velikakih obitelji u
Svetom Rimskom Carstvu, usto i meusobno sukobljenih. Nakon oeve smrti godine 1147. Fridrik je postao vabskim
vojvodom pod imenom Fridrik III. On je par dana nakon to je postao vabski vojvoda uz kralja Kondrada III. krenuo na
pohod za osloboenje Svete Zemlje, koji je najavio I prije nego to je postao vojvoda. Za vrijeme trajanja drugog
kriarskog rata Fridrik je kao vjeran saveznik kralja Konrada bio vrsto na njegovoj strani. Fridrik se u proljede 1149.
vratio u vabsku. Nakon iznenadne smrti Konrada III. 15. veljae 1152. u Bambergu, Fridrik je iste godine u Frankfurtu
na Majni izabran za njemakoga kralja. Nadbiskup Kelna Arnold II. von Wied ga je u Dvorskoj kapeli u Ahenu i okrunio.
Odmah po dolasku na vlast prva mu je briga bila odranje mira u dravi. Uz opdeniti zakon o dravnom miru pokuao
je umiriti i dravne velikae. Tako je Henriku Lavu vratio Bavarsku, a Burgundiju dao bivem protivniku vojvodi
Berchtold. Prema Crkvi Fridrik je postupao po starim dravnim zakonima kao da Wormski konkordat i ne postoji.
Investituru (uvoenje u slubu) zadrao je za sebe i biskupske stolice popunjavao po politikoj potrebi. Biskupi opet
postaju savjetnici, upravni inovnici, ak i kraljevi vojskovoe. 1152. Fridrik je na saboru u Wrzburgu najavio da u
jesen 1154. ide u Rim da se okruni za cara. Odmah zatim zapoeli su pregovori s papom oko uvjeta Fridrikove
krunidbe. Rezultat je bio Ugovor u Konstanzu sklopljen 1153. u istoimenom mjestu. Tim ugovorom Fridrik se obvezao
da de uguiti revoluciju u Rimu i grad predati pod papinu vlast; nadalje, da nede bez papina odobrenja sklapati mir s
ustanikim Rimljanima kao ni s Normanima, da de osigurati papinu vlast nad Crkvom i da de se odupirati bizantskim
teritorijalnim pretenzijama u junoj Italiji. Papa je sa svoje strane obedao da de Fridrika okruniti za cara i podupirati
njegovu vladavinu, da de sve njegove protivnike izopditi iz Crkve i sudjelovati u protjerivanju Bizantinaca iz june
Italije. Fridrik je takoer postigao da papa smijeni nadbiskupe koji su podupirali papine protivnike koji su bili na strani
Welfa i na njihovo mjesto imenuje njemu sklone osobe.
1154. Fridrik je s vojskom krenuo u Rim. Stanje u junoj Italiji dotle se promijenilo jer je iste godine umro sicilski kralj
Roger II. Novi papa Hadrijan IV. nije priznao njegova sina Vilima I. za kralja, ali ovaj je ipak stupio u pregovore s papom
nastojedi da doe do rjeenja. Hadrijan se takoer bojao mogude bizantske invazije na Italiju te iznova podsjetio
Fridrika na uvjete ugovora u Konstanzu. Papa je bio u tekom poloaju jer je takoer bio i u sukobu s ustanikim
Rimljanima i njihovim Senatom. Papa i kralj susreli su se u mjestu Sutri (oko 50 km sjeverno od Rima) i zajedno krenuli
prema Rimu. Senat je zatraio od njih da priznaju ustav grada Rima koji je donio, plate 5000 funti zlata te je zastupao
gledite da bududi car prima krunu od grada Rima, a ne od pape. Fridrik je odluno odbio ove zahtjeve nato je Rim
zatvorio gradska vrata njemu i papi.
18. juni 1155. papa Hadrijan IV. okrunio je u Bazilici sv. Petra Fridrika Barbarossu za cara Svetog Rimskog Carstva.
Odmah nakon krunidbe Rimljani su podigli ustanak eledi zarobiti papu. Protiv njih su se sve do nodi borile careve i
papine trupe. Nakon sklopljenog mira Fridrik nije, iako ga je Ugovor u Konstanzu na to obvezao, intervenirao protiv
gradskog stanovnitva niti je papi vratio vlast nad gradom. Takoer je izostao i pohod protiv Normana na Siciliji, iako
su to od cara traili i bizantski poslanici s kojima je Fridrik u Anconi pregovarao o savezu. Protiv pohoda na Normane
bili su i knezovi u carevoj pratnji. Pregovori s Bizantom o saveznitvu na kraju su propali.

Zbog krenja Ugovora u Konstanzu pogorali su se odnosi cara i pape to je postalo povodom bududim sukobima.
Fridrikov poloaj u Italiji se takoer pogorao. U Apuliji je naime izbio ustanak protiv Normana kojega je potpomagao
Bizant. No, Normani su uspjeno uguili ustanak i preoteli Bizantincima grad Brindisi. Papa Hadrijan IV. je zbog takva
razvoja dogaaja stupio u pregovore s Normanima rezultat ega je bio Ugovor u Beneventu sklopljen 1156. Normani
su sljededih godina bili zatitnici papinstva prije svega u njegovom sukobu s gradom Rimom i time ugrozili carev
poloaj.
1158. Fridrikova vojska potukla je grad Milano, car je sazvao sabor na Ronkalijskim poljima radi reguliranja uprave u
Italiji. Sastavio je komisiju pravnika sa Bolonjskog sveuilita koja je sastavila tzv. Ronkalijske zakone. Kao osnova
uzeto je rimsko pravo, a carskom pravu dana je prednost pred pravima gradskih komuna (ius commune). One su sad
morale traiti potvrdu svojih prava od cara to je bio povod za kasniju pobunu nekoliko gradova. Ovaj sabor oznaio je
poetak restrukturirane Fridrikove politike prema Italiji.
Na saboru i u zimskoj pauzi koja je uslijedila sukobile su se careve i papine predodbe o dravi: Nakon to je Fridrik
upravnu strukturu Carstva u Italiji proirio i na teritorije i biskupije na koje je pravo polagao papa te zapoeo
pregovore s gradom Rimom, na carski je dvor u proljede 1159. dola papinska delegacija zahtjevajudi od cara da te
mjere opozove. Car je odbio s obrazloenjem da biskupi nemaju vlastiti teritorij nego se nalaze na teritoriju Carstva na
kojem car ima vrhovni suverenitet.
Poeli su sukobi ko de biti novi papa, jer je Hadrijan IV umro 1159. Izborna skuptina kardinala bila je podijeljena.
Talijanska struja izabrala je za papu Rolanda Bandinellija pod imenom Aleksandar III. , a carska Viktora IV. .
Aleksandra je ipak podupirala vedina kardinala, dok je Viktora rimski narod proglasio papom. Kad je Viktor IV. umro
1164. inilo se da je raskol okonan. Rainald od Dassela je meutim dva dana poslije bez careva znanja dao za papu
izabrati kardinala Wida von Crema pod imenom Paskal III. Mnogobrojni njemaki biskupi i duhovnici, osobito u
Burgundiji, priznali su Aleksandra III. Fridrik je iskoristio stanje anarhije na Siciliji uslijed borbe oko prijestola i zapoeo
etvrti vojni pohod u Italiju na kojega je jo 1166. na saboru u Ulmu obvezao vedinu njemakih velikaa. Rainald von
Dassel i nadbiskup Mainza Christian krenuli su s vojskom na zapadu talijanskog poluotoka protiv Rima i pobijeidli u
bitki kod Tusculuma, dok je car zauzeo Anconu i prodro do Apulije. 1167. zauzet je Rim. Protupapa Paskal III. okrunio
je u Bazilici sv. Petra Fridrikovu enu za caricu, papa Aleksandar III. pobjegao je, preodjeven u hodoasnika, u
Benevento. U carevoj vojsci izbila je snana epidemija (vjerojatno malarija) pokosivi mnoge velikae i plemide. U
Njemaku su se vratili tek ostaci nekad velike vojske. U toj situaciji pojaao je Fridrik pregovore s papom Aleksandrom
III. Pregovori su zavrili meusobnim priznanjem cara i pape, Fridrik je povukao Wrzburku zakletvu, a papa carevo
izopdenje iz Crkve. Car je osim toga obedao da de se povudi s teritorija koje je zahtjevao papa, a papa je priznao
valjanost svih biskupskih reenja koje su obavili protupape.
Ti dogovori nisu meutim obuhvatili ni talijanske gradove ni Siciliju. S njima je car dalje pregovarao. Caru je pritom
uspjelo da papa odustane od nekih teritorijalnih zahtjeva. Sa Lombardskim savezom i sicilijanskim kraljem sklopljen je
mir. Papa Aleksandar III. i car susreli su 1177. i osobno u Veneciji kako bi se zakleli na ugovor. Nakon isteka mirovnog
ugovora u Veneciji car je 1183. s Lombardskim savezom sklopio mir u Konstanzu. Fridrik je dodue morao pristati na
mnoge zahtjeve sjevernotalijanskih gradova, ali je istodobno vrsto ukljuio Lombardski savez u strukture Carstva. U
godinama nakon sklapanja mira Toskana se poela razvijati u novi gradski centar modi. Carstvo je sada, kao
nadomjestak za pretrpljene gubitke u Lombardiji, poelo u srednjoj Italiji graditi svoju poziciju.
Godine 1189. Fridrik je iz Regensburga krenuo u tredi kriarski rat. 1190. trebali su ga slijediti francuski kralj Filip II.
August i engleski kralj Riard I. Lavljeg Srca. Regentsku vlast u Carstvu preuzeo je carev sin Henrik VI. Car je s vojskom
krenuo niz Dunav preko Balkana. Fridrik je u dvjema bitkama pobijedio Selduke. 1190. car se kod grada Seleucije u

zapadnoj Ciliciji utopio u rijeci Saleph. Tane okolnosti njegove smrti nisu objanjene: izvori dijelom navode da je car
eledi se osvjeiti nakon jahanja uao u rijeku da se okupa; drugi pak izvori kau da ga je prilikom, prelaenja preko
rijeke prestraeni konj zbacio te ga je teina njegove opreme povukla pod vodu. Spekulira se takoer da je car zbog
ljetne vrudine i svojih godina kupajudi se u ledenoj planinskoj rijeci pretrpio srani udar. Carevo srce i utroba pokopani
su u gradu Tarzu, tijelo u Antiohiji, a kosti u Tiru.
12. Fridrih II
Prilike su navele Hohenstaufovce da Italiju sve vise pretvaraju u bazu svoje politike.Majka mu je bila
Sicilijanka,odgojen je na Siciliji,pa je i sam bio cisti Sicilijanac.Grgur IX i Inocent IV optuzili su Fridriha ne samo za
herezu,nego i za boguheljenje.On nije vjerovao u Boga,a pod tim treba ocito razumjeti,da nije vjerovao u
crkvu.Medjutim odrekao se svake kontrole nad biskupskim izvorima,svih pretenzija na posjede Svete Stolice,priznao
je Sicilijsko kraljevstvo kao papinsko leno,obavezao se da ga nikad nece ujediniti s carstvom i zakleo se da ce iduce
godine poci na krizarsku vojnu.Papa Honorije III Fridriha II je 22.studenoga 1220. U Rimu okrunio za cara.
Otada je gotovo sve vrijeme boravio u Italiji.Od Njemacke je trazio samo da mu ne zadaje brige,a 1233. Sa slavnim
statuom In favorem principum odrekao se i posljednje sjene vlasti,koje je kralj ondje jos sacuvao,pa je knezovima
prepustio punu nezavisnost pod nominalnom vladom svojih sinova,najprije Henrika,a zatim i Konrada.Njegove
postupke prema crkvi nije podsticao nikakav nacelni stav,nego iskljucivo njegovi osobni interesi.Uz uvjet da crkva ne
stoji na putu njegovoj politici,on je pripravan da joj ucini sve ustupke.Nakon sto se Grgur IX popeo na prijestolje
Sv.Petra Fridrih je primio ostru opomenu da izvrsi svoje obaveye,a u prvom redu,da ode na krizarski pohod.Fridrih je
pokusavao da dobije na vremenu te se ukrcavao,ali se vracao.. Fridrih II se oenio Jolandom Jerusalimskom,
zakonitom naslednicom Kraljevstva Kriara, a potom 1227. krede u krstaki rat, u kome je iznenada obolio ili se
pretvarao da je obolioPosjedovao je ugovor sa sultanom koji mu je omogucio da bez ijednog hica udje u
Jeruzalem.Nije se nasao nijedan svecenik koji bi pristao da ga okruni za jeruzalemskog kralja,pa je najzad morao sam
sebi staviti krunu na glavu.
Dotle je Grgur IX obnavljao savez papinstva s lombardskim gradovima i provaljivao na Siciliju.Fridrih se vratio na
Siciliju,da se ondje bori.Mir je zakljucen 28.kolovoza 1230.Fridrih je pristao na uvjete pape i pomirio se s Rimom.On se
okrenuo prema Lombardiji s kojom se sukobio 1238. Godine. I imao je uspjeha.Nakon toga htio je prosiriti sicilijansku
upravu na sjeverni dio Italije.Svog nezakonitog sina Encia ozenio je bastinicom Sicilije i dao mu naslov kralja.Od
njegovih obecanja papinstvu nije vise nista preostalo.1239. godine papa je bacio izopcenje iznova na Fridriha,a
njegovi podanici u isto vrijeme su rjeseni obaveza da mu se pokoravaju.Fridrih je na to apelirao sud koncila,koji bi
donio odluku u sporu s njegovim protivnikom.Ipak Grgur. IX umire 1241. godine,a nasljedjuje ga Inocent IV koji je
okupio koncil u Lionu i zbacio Fridriha II sa vlasti.Svi su bili podredjeni Rimu tako da je Fridrihu samo preostalo steci
suglasnost ostalih kraljeva sa svojim interesima.
Fridrihova vladavina je kao epilog one tragedije koja je pocela sa Grgurom VII a zavrsila u Bovinu.Od Otona do
Bransvajga carstvo postoji jos samo poi menu..Fridrihov pokusaj da ga pridigne uz pomoc svoga Sicilijanskog
kraljevstva mogao se zavrsiti samo katastrofom.On se iscrpio u sukobima sa Langobardima i umro je
1250.godine.Papa je pozurio da zauvijek oduzme Siciliju Hohenstaufovcima.Namijenio ju je dati Francuskoj.
13. Plantagenet
im je doao na vlast 1154. godine, on dijeli grofovije svojim erifima. Ipak, on je vodio rauna o tim grofovijama da se
erifi ne osamostale i ne osile tako to su presude bile ede podnijete. Po uzoru na Henrija I on alje putujude sudije
koje imaju pravo presude na licu mjesta. Svi erifi imaju obavezu da polau finansije dravnoj riznici. U ratu sa

kotskom do godine 1157. povratio sjeverni dio Engleske. enidbom sa Eleonorom Akvitanijskom zadobio je kontrolu
nad Akvitanijom (vedim dijelom jugozapadne Francuske). Zajedno sa normanskim i anuvinskim nasljedstvom to ga je
pretvorilo u najmodnijeg feudalnog vladara u Francuskoj ime je stekao neprijatelje u francuskim vladarima. Godine
1169. iskrcao se u Irskoj kod zaljeva Bannow, te do 1175. faktiki i formalno postao vladar najvedeg dijela Irske. Uinio
je mnogo na unutarnjem razvoju Engleske. Uveo je praksu kodificiranja obiajnog prava, a zakon su provodili
kraljevski putujudi suci. Povedao je broj profesionalnih administratora, uveo redovito voenje dravnog arhiva, te
knjiga sa primicima dravne riznice to je sve povedalo djelotvornost provoenja dravne vlasti. Henrika II. ponajvie
se pamti po sukobu s Tomom Becketom. Naime, Becket je isprva bio Henrikov prijatelj, no, nakon to je imenovan za
nadbiskupa, branio je prava svedenika na odravanje suenja pred crkvenim sudovima. U pitanju je bila takoer i
sloboda pritubi i pristupa papi. Konstitucijama iz Clarendona 1164. godine znatno je ograniio sudsku vlast crkve
nakon ega je Becket pobjegao iz drave. No, uvaavajudi miljenje pape Henrik je pristao na kompromis. Becket se
godine 1170. vratio iz izgnanstva, ali se nije pridravao duha Henrikovog kompromisa sa papom. Navodni Henrikov
izljev bijesa: "Zar me nitko nede osloboditi ovog buntovnog svedenika?", doslovno su shvatila etvorica vitezova koji
su nadbiskupa Becketa 1170. ubili u njegovoj katedrali. Nadbiskup je naknadno kanoniziran, a duh kompromisa s
papom nije se promijenio pa je Henrik, zbog toga to su ga povezivali s Becketovim ubojstvom, povukao Konstitucije.
Od 1170. do 1183. je za suvladara imao Henrika Mladog, svog drugog sina. U tom vladarskom odnosu je Henrik Mladi
bio u podreenom poloaju. Praksa takvog krunjenja je bila poznata francuskim Capetima, a to su kasnije usvojili i
engleski kraljevi Stjepan iz dinastije Blois i Henrik II. iz dinastije Anjou-Plantagenet. Trojica od Henrikovih pet zakonitih
sinova preminuli su prije njega, pa ga je naslijedio sin Rikard nakon njegove smrti 1189. godine. Upravo od vremena
vladavine Henrika II. pa sve do 1348., Eduarda Ispovjednika smatralo se svecem zatitnikom Engleske. Za kraljevanja
Eduarda III., za sveca zatitnika Engleske uzet je sveti Juraj, a Edvard Ispovjednik je ostao zatitnikom kraljevske
obitelji.
14. Klarendonske asize
Za vrijeme vladavine Henrika II Plantageneta donesene su Klarendonske asize (1164) kojima on ograniava sudsku
vlast crkve. To je izazvalo sukob sa Kantebrejskim nadbiskupom Tomasom Beketom. Ovim odredbama donesena je
odluka da kraljevska kurija ima zadatak da rjeava koja djela spadaju pod duhovno a koja pod svjetovnu jurisdikciju. U
crkvenim sudovima morao je prisustvovati kraljevski inovnik koji je pazio da sud ne prekorai svoje ovlasti. Klerik
koga bi osudio crkveni sud morao se predati svjetovnim vlastima radi kanjavanja(crkva je blae kanjavala zloine
svojih lanova). Kurija je takoer mogla brisati rjeenja crkvenih sudova. Svaka apelacija papi bila je zabranjena.
15. Riard Lavljeg Srca
Riard I, zvani Riard Lavljeg Srca (1157-1199), kralj Engleske (1189-1199), tredi sin kralja Henrija II i Eleonore, roen
je u Oksfordu. Jo dok je bio maloljetan, zaruen je za kderku Francuskog kralja Luja VII, i 1172 je dobio vojvodstvo
Akvitaniju u Francuskoj (nasledstvo svoje majke). Ratujudi protiv svog oca da bi zatitio svoje interese, izrastao je u
odlinog vojnika. 1189. je postao kralj Engleske i odmah nakon toga se otisnuo u Tredi krstaki pohod. Sa njim je
takoe poao i Filip II, kralj Francuske, sin Luja VII. Odmah na poetku pohod se pokazao neuspjenim, uglavnom zbog
neslaganja dvojice kraljeva. Zbog izbijanja svae izmeu Riarda i Filipa na Siciliji, Riard je odbio da se oeni sa
Filipovom sestrom kao to je bilo planirano. Umesto toga, oenio se Berengerijom Navarskom na Kipru, kojeg je
osvojio 1191. Ne vrada ostrvo Isaku II. ved ga daje kao feudalni posjed Gvidu Luzinjanskom koji tu postaje kralj 1192.g.
Nakon osvajanja Akre od Saracena, takoer 1191.g., Riard je pogubio 2700 muslimana koje je zarobio u ratu. Ta
njegova brutalnost je u to vreme smatrana za hrabrost koja je kasnije prerasla u legendu. Konflikt oko prevlasti nad
Svetom Zemljom rezultirala je razlazom izmeu dvojice kraljeva, tako da se Filip vratio sam u Francusku. Riard je
proveo mjesece u neodlunoj borbi protiv Saladina, sultana Egipta i Sirije, prije sklapanja primirja po kojem je

Jerusalim ostavljen u Saladinovim rukama. Zarobljen od strane Leopolda V, austrijskog vojvode, Riard je predan u
ruke Svetog rimskog cara Henriha IV. Puten je 1194 nakon pladanja visoke otkupnine. Riard se vratio u Englesku i
sklopio primirje sa svojim bratom, Donom, kasnije kraljem Engleske, koji je u njegovom odsustvu skovao zaveru sa
Filipom da bi se dokopao engleskog prestola. Ostavivi englesku vladu na brigu sposobnom administratoru Hubertu
Valteru, kenterberijskom nadbiskupom, Riard je otiao u Francusku 1194. da bi zaratio sa francuskim kraljem.
Kampanje za odbranu svojih poseda u Evropi su se nastavile narednih pet godina. 1199. godine Riard je smrtonosno
pogoen strelom u jednom nevanom dvoboju. Kao kralj, Riard je izabrao mnoge sposobne ministre, kojima je
ostavio na voenje vedinu svoje administracije. Pod njegovom vladavinom Engleska je patila od visokih poreza koji su
ubirani da bi ispratili njegove ratne ekspedicije. Ponekad okrutan, ponekad velikoduan, ali uvek hrabar je bio opjevan
u mnogim vitekim ostvarenjima tog vremena i takoe je i sam bio pjesnik. Postao je heroj mnogih legendarnih pria.
16. Ivan Bez Zemlje
Ivan Bez Zemlje (1166. - 1216.) bio je engleski kralj. Vladao je od 1199. godine. Bio je najmlai sin Henrika II. od
njegovih petero sinova. Prvo je ostao bez posjeda koji bi mu donosili prihode pa je prozvan John Lackland (francuski:
Sans Terre), "bez zemlje". Dok je njegov stariji brat Rikard I. Lavljeg Srca bio u Tredem kriarskom ratu pokuao mu je
oteti krunu. Pokorio se bratu nakon njegova povratka, a po njegovoj smrti naslijedio ga je na prijestolju. U ratovima s
Francuskom izgubio je gotovo sve svoje francuske posjede. Slabljenje njegova poloaja na kontinentu pratile su i
domade neprilike. Godine 1205. sukobio se sa papom Inocentom III. zbog imenovanja nadbiskupa u Canterburyju.
Papa je iz toga razloga na Englesku bacio interdikt 1208. i ekskomunicirao Ivana 1209. godine. Nastali neredi, a i visoki
ratni trokovi u Walesu i Irskoj, uvjetovali su samovoljniji odnos Ivana prema velikaima i bezobzirnu poreznu politiku
prema svim podanicima. Godine 1213., bojedi se da ne izgubi prijestolje, Ivan se pokorio papi i priznao se njegovim
vazalom pristavi da Engleska postane papin feud. Protiv njegova naina vladanja podigli su se velikai i prisilili ga da
15. lipnja 1215. godine potpie i objavi Veliku povelju sloboda (Magna charta libertatum) koja je ograniila kraljevu
vlast i zajamila temeljne slobode njegovim podanicima, kako velikaima, tako i slobodnjacima. Kako se nije kanio
drati potpisane obveze, Ivan se obratio papi, koji ga je oslobodio prisege. Uslijed toga je izbio graanski rat tijekom
kojeg je Ivan umro.
17. Velika povelja sloboda (Magna Carta)
Jedan dogaaj je bio od posebnog znaaja za vrijeme vladavine kralja Ivana Bez zemlje. 15. juna 1215. godine u
Ranimedu. Magna Carta je prevenirala nepravedne poreze, definirala jasno obaveze barona prema kruni i udarila
temelje linim slobodama tanije dala je crkvi da moe imati crkvene skupove kada poeli neovisno o vladarevoj
odluci i omogudio je da reguliranje zakona postane svima dostupno. Kralj Ivan je nametnuo velike poreze u svrhu
ouvanja svojih posjeda u Normandiji i za svrhu ratovanja. To je najvie pogodilo zemljoposjednike, koji su morali
pladati ogromne poreze. Baronima koji nisu imali dovoljno ljudi da pomognu kralju u ratu morali su dati tzv. Shield
Money, kojim bi se opremali vojnici pored ostalih poreza. Magna Carta je danas temelj Engleskog ustavnog zakona i
u ustavu SAD-a se nalaze odreeni odlomci upravo iz ovog dokumenta.
18. Filip II August
Filip II August (francuski: Philippe Auguste; 21.8.1165 - 14.7.1223) bio je posljednji kralj Franaka 1180-1190, a prvi
francuski kralj od 1190 do njegove smrti. Filip je roen u Gonesu, sin Louisa VII i njegove trede supruge, Adele od
ampanje. Njegov izvorni nadimak bio je Dieudonn - "Boije davanje", jer je on bio prvi sin Louisa VII kojeg je Louis u
kasnom periodu svog ivota. Bio je bio jedan od najuspjenijih francuskih srednjovjekovnih vladara u irenju
kraljevskih posjeda i utjecaja monarhije. On je unitio veliko Anuvinsko carstvo i porazio koaliciju snaga
predvoenom Otonom IV 1214. u bici kod Buvina. To je bila odluna pobjeda, a Francuska se dale mogla iriti. Ta

bitka je predstavlala prvu bitku izmeu vie nacija na tlu Europe. Ivan bez Zemle je naao saveznike Otona IV i grofa
Flandrije Ferdinanda Portugalskog. Poslije te bitke nije bilo znaajnije bitke na tlu Europe do 1290. godine. Filip tako
postaje najmodniji vladar Europe. U Engleskoj se plemstvo 1216. pobunilo protiv Ivana bez Zemle, pa su pozvali
Louisa VIII sina Filipa Augusta da im bude kral. ak je francuska vojska umarirala u London 1216, Louis VIII je
nakratko postao kral, ali nije bio krunisan. Engleska je zauzimala 50% teritorije Francuske na poetku njegove vlasti, a
on je to sveo samo na 10% u oblasti Gaskonje. Reorganizovao je vlast i uspostavio je finansijsku stabilnost u zemli.
Njegova vladavina bila je popularna kod obinih ljudi, jer je on provjerio mod plemstva i prepustio je dio te modi
rastudoj srednjoj klasi.
Igrao je znaajnu ulogu u vjeku inovacija u graevinarstvu i u obrazovanju. Tokom njegove vlasti Pariz je bio glavni
grad i izgraena je glavna trnica. Nastavio je gradnju gotike katedrale Notr Dam, ija gradnja je zapoela 1163.
godine. Sagradio je Luvr kao tvravu. Univerzitet u Parizu dobija kralevu povelu 1200. godine. Pariz tako postaje prvi
grad uitela poznat u srednjovekovnom periodu.
Filip August je krenuo u Tredi kriarski rat sa engleskim kralem Riardom Lavlim Srcem i njemakim carem Fridrihom
Barbarosom. Krenuo je 1. jula 1189. godine. Riard Lavleg Srca je putovao morem, a Filip August kopnenim putem
preko Alpa do enove. Francuska i Engleska vojska se ponovo sastaju u Mesini, gdje su zajedno zimovali. Nakon to se
pomirio sa papom, Fridrih Barbarosa krede u tredi kriarski rat 1189. godine. Kriarski rat predvode Francuzi pod
Filipom Augustom. U pohodu su i Englezi pod vodstvom Riarda Lavleg Srca. Fridrih Barbarosa organizuje veliku
vojsku, koju ale kopnenim putem prema Svetoj Zemli, odnosno kroz Maarsku i Srbiju.
Kriari su proli kroz Konstantinopol u jesen 1189, i u Anadoliji ostvarili dvije pobjede. Pribliavanje ogromne
njemake vojske zabrinulo je Saladina i druge muslimanske voe.
U poetku su engleska i francuska vojska putovale zajedno, ali razdvajaju se u Lionu. Filip August je krenuo sam
kopnenim putem preko Alpa do enove. Francuska i Engleska vojska se ponovo sastaju u Mesini, gdje su zajedno
zimovali. 30. marta 1191. godine.
Filip je nekoliko puta napadao Akru pre dolaska Riarda Lavleg Srca. Riard je zauzeo Akru, a Filip August se tu teko
razboljeo od dizenterije i nije vie pokazivao interes za ratovanjem. Osim toga se sa Riardom svaao i oko prava na
Kipar, koga je Riard zauzeo u tom pohodu. Filip August odluuje da se vrati u Francusku. Francuska vojska ostaje oko
Akre pod komandom vojvode Burgundije Igoa III Burgundijskog.
Filip II August je umro 14.6.1223 u Ivlinu, te je pokopan u bazilici st. Denis. Filipov sin, Louis VIII, bio njegov nasljednik.
19. Nastanak i razvoj parlamenta u Engleskoj
Henrik III sin Ivana bez Zemlje bio je maloljetan.Kada je ovaj umro,a Henrik III postao punoljetan oslobodio se
tutorstva meutim tuih uticaja se nikada nije oslobodio.Tokom itave vladavine bio ej pod uticajem prijatelja i
miljenika koje je uglavnom birao nerazborito.Darovao je zemlju svojim roacima to je izazvalo gnjev barona.Papa
Inocentije IV je Henrika II uvukao u aktivnu borbu u Italiji ponudivi njegovom sinu Edmundu sicilijansku krunu.
U proljede 1258.godine kralj je od barona zatraio tredinu prihoda itave zemlje.To je dovelo do preloma baroni su
naoruzani dosli na zasjedanje u Vestminster i zatrazili su od kralaj da protjera sve strane id a odredi posebnu komisiju
od 24. covjeka radi sprovodjenja opste politicke reforme.Kada je kralj video da se naao u tekom poloaju
zarobljenika od strane barona popustio im je.

1258. sastalo se u Oksfordu veliko vijece i napravili cuvene oksfordske statute koji su u Negleskoj zaveli baronsku
oligarhiju.Sva je vlast presla u ruke kolegijuma od 15 barona bez cije saglasnosti niko nije mogao donositi nikakve
odluke.Simon Monfor lesterski grof stajao je na strain oligarhijskog programa i drzao se toga da je baronima poslo za
rukom da odnesu pobjedu u savezu sariterima i gradovima.Monfor je kasnije izabran za vou baronske partije i
14.maja 1264. nanio je tezak poraz Kraljevkskoj vojsci kod Luisa.Henrik III i njegov sin Edvard su bili zarobljeni.Monfor
fakticki postaje diktator Engleske.
Monfor je stupio u sukob sa;seljacima,gradjanima i ostalim baronima koji su poeli napustati Monfora.Baroni su
poceli da napustaju Monfora id a stanu an stranu Edvarda.Kod Luzena Monfor je pretrpio poraz i bio ubijen.Nakon
toga Henrik je morao da napravi kompromis sa riterima,baronima i gradjanima.Najvazniji rezultat kompromisa bilo je
sastavljanje parlamenta.Razvitak parlamenta desava se u doba vladavine Edvarda I(1272-1309).Za ratove koje je on
vodio bilo je potrebno mnogo novca i on se cesto morao obracati parlamentu.Novac koji je dobijao od aprlamenta
niej bio dovoljan ,te je kralj suradjivao is a trgovcima,a morao je uciniti ustupke da se ne bi sukobio s baronima.
Sredinom 14.vijeka poceo se parlament dijeliti na dva doma:gornji dom ili dom lordova i donji ili skupstinu.U gornjem
domu zasjedali suvrhovi feudalnog drustva,nadbiskupi,episkopi i dr.Dok su u donjem domu zasjedali riteri i
gradjani.Uticaj parlamenta raste tokom 14.stoljeca.Parlament dobija pravo da potvrdjuje poreze.Takodjer parlamet
dobija i kontrolu nad trosenjem suma novca dobijenih od poreza.Raste i zakonodavna vlast parlamenta.Statute izdaje
kralj i gornji dom,a u 15.vijeku saglasnost oba doma na donosenje zakona postaje obavezna.
20. Heretiki pokreti u Zapadnoj Europi
Hereza (gr. hairesis "izbor") je vjerovanje koje su crkveni autoriteti smatrali iskrivljavanjem krdanske vjere.
U srednjem vijeku vjerovalo se da samo jedna "istinita" vjera osigurava spasenje i zagrobni ivot. Oni koji su nauavali
protiv ortodoksnog uenja riskirali su da budu proglaeni hereticima. Crkveni velikodostojnici su imali iskljuivo pravo
doktriniranog prosuivanja, tako da je sukob bio neizbjean. Ranokrdanske crkvene vlasti su u 2. stoljedu osudile
gnostike, koji su tvrdili da posjeduju tajno i mistino znanje, kao i arijanizam i nestorijanstvo u 4. stoljedu. Ikonoklasti,
koji su prosvjedovali protiv oboavanja vjerskih slika, bili su osueni na Drugom Nicejskom saboru 787. godine. Osuda
katara u junoj Europi dovela je do albigenkih kriarskih vojni (vidi i kriarski ratovi). Kasnije je nezadovoljstvo
ortodoksnim katolikim uenjem naposlijetku dovelo do pojave protestantizma. Rimokatolika crkva je 1232.
osnovala sud, inkviziciju, za istragu "nepravovjernosti". Srednjovjekovne crkvene vlasti su obnovile poganski nain
kanjavanja spaljivanjem ivih osoba zbog hereze. I protestantske crkve su uvele svoju inkviziciju, ija su meta
uglavnom bili rimokatolici. U Engleskoj je uveden zakon u ranom 15. stoljedu koji je doputao svjetovnim vlastima da
provode ovu kaznu. Ta je praksa konano zabranjena poto je 1612. za Jakova I. spaljena skupina anabaptista.
21. Inocent III
Bio je jako obrazovan, uio je na Pariskom univerzitetu bogosluvlju, a na Bolonjskom rimskom pravo.On je na papsku
vlast gledao kao na najviu vlast na svijetu, jer papa kao nasljednik apostola Petra i namjesnik Krista stoji iznad svih
vladara, a car i svi kraljevi su samo vazali pape i od njega dobijaju vlast. Inocent III je rado uporedjivao vrhovnu i
svjetovnu vlast sa suncem i mjesecom. Kao to mjesec prima svoj sjaj od sunca tako i car dobija svoju vlast od pape.
Inocent III je stupio na papsku stolicu u trenutku kada je sudbina carske krune zavisila od odluke pape. Inocent je
vjeto iskoristio stvorenu situaciju, a cilj mu je bio da istisne Njemce iz Italije. On je priznao Otona IV za njemakog
kralja. Velike uspjehe je imao na jugu Italije gdje je faktiki upravljao cijelom Sicilijom.
Inocent se mijeao u borbu izmeu francuskih i engleskih kraljeva. Pomogao je kralju Ivanu bez Zemlje u sukobu sa
baronima kako bi ga natjerao da poloi vazalnu zakletvu papi. Vazalnu ovisnost od pape priznavao je i niz drugih
zemalja kao sto je portugalski kralj, bugarski car, vedska, Danska i dr.

Inocent III je bio incijator etvrtog kriarskog rata koji se nije zavrio u onom smjeru u kojem je to papa elio vec
osvajanjem Bizantijskog carstva.Takodjer je organizovao i kriarske ratove protiv heretika i albiana u junoj
francuskoj. Neobino je za vrijeme njegovog vremena to je poreska i finansijska mod pape porasla. Papska Kurija
postala je najkrupniji finansijski centar Evrope. Papskom dvoru su pristizale ogromne sume novca iz svih katolikih
zemalja.Neke zemlje kao sto su Engleska. Poljska i skandinavske zemlje pladale su papi tzv. Petrov novid. Za vrijeme
Inocenta III poinje prodaja indulgencija-papskih pisama kojima se oprastaju grijesi. Zahvaljujuci svim tim sredstvima
koja su pristizala u papsku kuriju ona je poetkom 13 st. raspolagala ogromnim sredstvima kakva nijedna drava
tadanjeg svijeta nije imala. Jako vano orue papske modi postali su prosjaki redovi koji su bili osnovani za vrijeme
pape Inocenta III. Inocentu III je polo za rukom da potpuno likvidira uticaj Njemake u Italiji.
22. Albiani
Petar Lombard i Gracijan su postavili vrste osnove kanonskog prava i teologije. No, ono to nisu vidjeli jeste da de
njihova djela odmah zastariti. Ponovno otkride Aristotelovih djela je dovelo do toga da sve to su oni rekli u svojim
udbenicima padne u vodu. Aristotelova djela dolaze do Arapa prvo preko Avicene, pa onda Averoes donosi u Evropu.
Neki su ak ga proglasili i heretikom zbog toga to je objelodanio djelo paganistikog filozofa sa komentarima
muslimanskih naunika. Pored ovoga, jedna domada ideja je prijetila crkvi. To je bilo zaklinjanje na siromatvo.
Predstava o siromatvu kao idealnom faktoru hridanstva je bila glavna ideja hridanstva, no bila je opasna za redove
viih inovnika u crkvi. Ipak redovima dominikanaca i benediktinaca, nisu smjeli nita, no postojali su opasniji
protivnici koji su se protivili uenjima crkve. Rije je o katarima (katarhus gr. ist) ili albianima (po mjestu Alba). Imali
su dualistiko vienje svijeta, koje je vjerovatno sauvano od 4. stoljeda u tajnosti i . Prvi manihejisti (dualisti) su bili
pagani, no u direktnom dodiru sa krdanstvom je nastalo novo vjerovanje. Sve to je bilo materijalno je bilo avolje, a
sve duhovno je bilo boije. Morali su biti podjeljeni u dvije klase: savreni (perfecti) i vjerni (credentes). Savreni su se
pridravali celibata, postili su i odricali su se svega duhovnog. Vjerni su se samo morali odredi svih uenja
tradicionalne crkve. Smatrali su da je konverzija vina i hljeba kao isusove krvi i mesa je bila za njih bogohuljenje. Nisu
polagali nikakve zakletve. Svako ubistvo je grijeno (kriarski ratovi). Meutim, najvedu panju su privukli savreni koji

su ivjeli asketski, moda ak nekad i pretjerano. Svaki vjerni je morao ispuniti consolimentum i tako postati savren.
Rije je o ivotu gdje oni nisu mogli jesti, imati spolne odnose, spavali su na ulicama, odricali se bilo kakve imovine itd.
ak su propagirali i samoubistvo poslije ove ceremonije. Svi su primjetili razliku izmeu tradicionalne crkve koja je
ivjela u raskoi i katara koji su ivjeli asketskim nainom ivota.
23. Prosjaki redovi
Prosjaki redovi su crkveni redovi nastali u vremenu razvijenoga i kasnoga srednjeg vijeka, poevi od 13. st. Za razliku
od dotad postojedih redova u Katolikoj crkvi, naglasak su stavljali na usmjerenost prema iroj drutvenoj zajednici i
na ivot u siromatvu i odricanju, umjesto stvaranja materijalnih dobara i zatvaranja u izolirane samostanske
zajednice.
Od prosjakih redova koji su nastali u tome razdoblju, najpoznatiji i najvaniji su Red manje brade i Red brade
propovjednika, poznati kao franjevci i dominikanci. Prozvani su tako po svojim utemeljiteljima, sv. Franji Asikomu i
sv. Dominiku Husmanu.
24. Dominkanci
Osniva ovog reda bio je Dominik Husman,porijeklom panski plemid.Glaavni zadatak ovog reda bila je propovijed
protiv heretika.1207.-1208. naao se s jednim panskim episkopom u Junoj francuskoj gdje je u to vrijeme
unitavana albianska hereza.Na elu sjeverno francuskih feudalaca bio Simon Monfor koji je elio da iskorijeni herezu
i da se doepa njihovog bogatstva.Za to mu je bila potrebna pojaana djelatnost propoviojednika.To je Dominika
navelo na misao o osnivanju takve monake propovjednike organizacije.Svoj red je organizovao kao bratstvo
prosjaka propovjednika s potpunim odricanjem od svake svojine.Papa je potvrdio ustavno ovaj red 1216. i u idudim
godinama stekao mnoge simpatizere i uspijehe u borbi protiv heretika.S jedne strane oni su se takmiili s ideolozima
hereze u teorijama.Teoloke studije se se najvie razvile meu monasima tog reda.U drugoj polovini 13. st. ovi redovi
uzimaju pozicije na teolokim katedrama na svim univerzitetima europe.Iz dominikanskih i franjevakih redova izali
su najistaknutiji predstavnici srednjovjekovne skolistike (Toma Akvinski, Albert Veliki i dr.)Drugi nain borbe s
hereticima bio je grublji i nasilniji.Oni su postali inkvizitori, postavi svirepi prema svakom protivniku pravovjernog
katolianstva.Papstvo je primjetilo njihovo borbu protiv heretika i predalo im inkviziciju u ruke,dodjeljeni su im veliki
zemljini posjedi te mnoge privilegije.Papa da bi im obezbjedio popularnost dozvolio bi im propovjedanje i tamo gdje
je on bacio interdikt.Od 30.-ih godina 13. vijeka inkvizicija je potpuno prela u njihove ruke, pronalazak heretika,radi
njihovog pronalaska i predavanja vlastima radi kanjavanja.Crkva je izjavila da se krv ne smije prolijevati pa su
heretika ugl. davili ili spaljivali na lomai.Od 1226. do 1246. god. 140 heretika kaji su bili osueni u Tuluzu, jedina
kazna je bila doivotni zatvor, meutim od druge polovine 13.st. vedina heretika je bila osuena na spaljivanje.Djece i
unuci kanjenog heretika nisu imali pravo na nj. zemlju ved ju je crkva konfiskovala a osobe koji su bili dune heretiku
bile su osloboene od vradanja duga.
25. Franjevci
Latinski naziv za Franjevce je Ordo fratrum minorum (krat. OFM). Red Manje brade osnovao je Franjo Asiki 1209.
godine.On je u mladosti vodio obian ivot za bogatog italijanskog graanina.On naputa imanje svojih roditelja i
poinje propovjedati siromatvo i pokajanje.On je traio od pristalica da ne ive od milostinje i prihoda koje bi dobili
ved da se izdravaju od prihoda koje bi stvorili radom vlastitih ruku.Tako je nastala zajednica koja je propovjedala
pokajanje i spasenje due odricanjem od bogatstva.Franjevcima je bilo zabranjeno posjedovanje bilokakve imovine
,dodirivanje novca je bilo zabranjeno i jako skromno su se oblaili.Franjevci su radili kao kuhari,vodonoe
nadniari.Njegovo protivljnje ivotu u izobilju tadanjih feudalaca privuklo je velike narodne mase franjevcima.

1264. red je imao 1100 manastira u europi.Manastiri su bili podjeljeni na 32 okruga koji su se zvali provincije a na elu
svake stajao je provincijal.Svaki od okruga djeli se na nekoliko grupa manastira kojima upravljaju uvari;zatim su
slijedili upravnici manastira gvardiani;zatim brada;te poslunici-novicijati-monasi koji su tek stupili u red.Prema
zahtjevima Franje Asikog monasi su morali ivjeti u kolibama napravljenim od blata,meutim i za njegovog ivota u
gradovima se grade manastiri.Da bi srijeio da franjevaki red izgubi podrku narodnih masa papa je dao proglas da
njihova sva pokretna i nepokretna imovina pripada katoliko crkvi.Spiritualci su se protivili ovom proglasu te su
kritikovali katoliku crkvu i papu jer su tvrdili da je siromatvo jedan od uslova ulaska u raj te da se oni navikli na
bogatstvo i rasko te se moraju promjeniti.Papa Ivan 22(1316.-1333.)ih je zbog kritika proglasio hereticima te
spaljivao na lomai.To je dovelo do rascjepa crkve i jednog dijela franjevaca,to je dovelo i do rascijepa u samome
redu.Franjevaki red je uprkos svemu ostao znaajan saradnik pape i Rima jer je imao dominantan uticaj meu
irokim narodnim masama.
26. Lionska unija
Car Mihailo VIII Paleolog je sazvao 4. maja 1274. godine Sabor sjedinjenih Grka i Latina. Sabor je odran u Lionu
(esti opdi sabor odran na zapadu ili drugi Lionski). Ovaj sabor je dobio ugled po uvenim rimokatolikim teolozima:
Albertu Velikom, Tomi Akvinskom i Beneventuri. Na saboru grki delegati prihvatili su dogmatski dekret Fideli. Po
ovome sveti duh ishodi od oca i sina kao iz jednog, a ne kao iz dva razliita naela. Iako je car Mihailo sazvao sabor, a
Ivan XI prihvatio pomirenje, pravoslavna crkva nije prihvatila uniju sa Latinima. Car nije primio obedanu pomod od od
sabora, a njegova religiozna politika pokrenula ga je u antilatinski pokret. Pokret je nastavljen i za vrijeme njegovog
nasljednika Andronika II.
27. Filip IV Lijepi i Bonifacije VIII
Dolazak na prijestolje ovog kralja oznaava prekretnicu u krdanstvu Francuske. Filip IV uveo porez na svetenstvo
dokumentom Clericis Laicos (pitanje Filip IV i Bonifacije III). Tijekom 1294. godine dolazi do poetka dugogodinjeg
rata protiv Engleske. Ovi ratovi su bili preteak bremen na dravni budet tako da ved 1296. godine dolazi povedanje
poreznih prihoda. Prva na udaru se nala Crkva iji se papa Bonifacije VIII. ne samo povinuje elji Filipa za naplatu
poreza na raun Crkve, nego ak sljedede godine proglaava Luja IX. (djeda ovog kralja) svetim! Drugom poreznom
reformom donesena je odluka o obveznoj vojnoj slubi za sve, osim za one koji plate i tako budu osloboeni. Ova
reforma ostala je na snazi do Francuske revolucije. Da li je tijekom zadnjih deset godina ivota Filip postao zahvaden
krdanskim fundamentalizmom, jurnjavom za lakim novcem ili neto izmeu toga dvoje ne moe se s sigurnodu
utvrdit,i ali njegovi progoni kojim su izloeni idovi 1306. rezultiraju velikim dravnim novanim profitom, zbog
zapljene imovine. Slinu sudbinu uskoro doivljavaju i templari.
28. Avinjonsko ropstvo i Velika izma
Avinjonsko papstvo je period istorije Katolike crkve od 1305. do 1378, kada je sedite papa bilo u Avinjonu u
Francuskoj. Poelo je tako to je Filip IV uveo porez na svetenstvo dokumentom Clericis Laicos (pitanje Filip IV i
Bonifacije III). Filip IV je uspio namjestiti Klementu V da postane Papa, a klement je premjestio sjedite iz Rima u
Avinjon. Time se smanjio uticaj iz Italije na izbor i odluke Pape, a povedao Francuski. U toku od 72 godine, svaki papa
je bio Francuz. Iako su nastojali da budu istinski vjerski poglavari hridanstva, nasljednici Klementa V nisu uspevali da
ce oslobode nadzora francuskih kraleva. Njihova zavisnost od Francuske bila je tolika da im niko nije verovao, ak i
kada su stvarno bili nepristrasni. Uz to, mada avinjonske pape nisu bile ni zle ni izopaene, duhovnost im nije bila jaa
strana, a ivjeli su raskono u svom lijepom gradu. Podigli su velianstvenu palatu, koja se jo uzdie na obali Rone, i
opkolili su grad visokim zidinama. Ovo je razdoble koje se obino naziva vavilonskim ropstvom papa i nanelo je veliku
tetu ugledu i uticaju papstva.

Avinjonske pape bile su sasvim svjesne nepovolnosti svog novog poloaja i svaki od njih zanosio se idejom o povratku
u Rim. Papa Grgur XI (1370-1378) iskrcao se u Italiji i krenuo prema Rimu. On je ovo putovanje verovatno smatrao
posjetom prije nego trajnom promjenom prebivalita, ali je marta 1378. godine umro u venom gradu. Ovim se
ukazala prilika Rimlanima, i oni su rijeili da natjeraju francuske kardinale, koji su inili vedinu u Kolegijumu, da
izaberu za papu jednog Italijana. Na kraju, konklava je 8. aprila 1378. godine izabrala za papu jednog italijanskog
kardinala koji je uzeo ime Urban VI (1378- 1389). Meutim, francuski kardinali nisu bili zadovolni izborom, pa ce 9.
avgusta trinaest kardinala sastalo u Fondiju. Poslije dugih razgovora, proglasili su Urbanov izbor nevaedim, jer je
izvren pod spolnim pritiskom, i
izabrali su za papu Francuza,
Roberta iz eneve, koji je uzeo ime
Klement VII (1378-1394). Tako je
poeo Veliki raskol, tokom kog je
jedan papa boravio u Rimu, a drugi
u Avinjonu. Crkva danas prihvata
Urbana za pravog papu, ali ta
odluka zasniva ce vie na vjeri nego
na historijskim dokazima. Ljudi ne
samo da nisu znali ko je pravi papa
nego nisu bili sigurni ni ko je
punopravni
episkop
njihove
biskupije. Ovo je naroito vrijedelo
za oblasti u kojima je bio rat. Kad
god bi Englezi zauzeli neku
francusku biskupiju, episkop koji je
priznavao rimskog papu smjenjivao
je onoga koji je priznavao papu u
Avinjonu.
Prijateli
Francuske
uglavnom su prihvatali avinjonskog papu, a njeni protivnici rimskog. Engleska je bila jedan od najvrdih pobornika
rimskog pape, dok je kotska isto tako vatreno podravala njegovog suparnika. Tako su i crkva i sam hridanski svet
podjeleni nadvoje. Dostojanstvo i ugled papstva i crkve na ijem je elu ono stajalo pali su veoma nisko meu
obinim svijetom. Vedi broj kardinala s obje strane izgubio je strplenje i sazvao sabor 1409. godine u Pizi. Ovo je oito
bio protivpravni potez. Po tradiciji i zakonima rimokatolike crkve samo je papa mogao da sazove opti sabor.
Reformisti su tvrdili da to moe da uradi i svjetovna vlast, ali niko nije priznavao to pravo kardinalima. Uprkos svemu,
sabor se sastao i jo vie pogorao situaciju. Sabor je jednoglasno oglasio dvojicu papa svrgnutim i naloio dvadeset
etvorici kardinala koji su bili prisutni da izaberu novog. Njihov prvi izbor bio je kratkog veka. Drugi put izabrali su
Valtazara Kosu, koji je uzeo ime Jovan XXIII (1410-1415). Novi papa bio je vojnik krajnje nedolinog ponaanja, ohol,
netrpeliv i sklon nasilu. Uz to, poto ni papa u Avinjonu ni onaj u Rimu nisu htjeli da priznaju odluke sabora i prihvate
proglas o svom smjenjivanju, hridanski svijet sada je umjesto dvojice imao trojicu papa. Sveti rimski car i kralj eke,
Venceslav Luksemburki, inae dobrodudan vladar ija je glavna mana bila to je najede bio pijan, odrekao se 1410.
godine carske krune i izbornici su za njegovog naslednika izabrali njegovog mlaeg brata Sigismunda, krala Ugarske.
Sigismund je bio najvedi lubavnik i najnesposobniji vojskovoa svog doba, ali imao je visoko milenje o carskim
dunostima i trudio ce da ih izvrava na zadovoljavajudi nain. Sluao je sa blagonaklonodu one koji su tvrdili da je
jedino reenje nevola crkve sabor koji bi sazvao car. Velikom raskolu i optoj zbirci u crkvi tada ce pridruio jo jedan
problem: Jan Hus i njegovi sledbenici ubrzano su izdvajali eku iz katolike zajednice. U ljeto 1415. godine, sam

Sigismund poveo je pregovore sa Benediktom i njegovim sljedbenicima. Papa nije bio spreman ni na kakve ustupke,
ali je Sigismund ubedio sve kraleve da se vie ne zauzimaju za papu i da poalu delegate u Konstancu. Spor se oduio,
i tek 1417. godine sabor je svrgnuo Benedikta, ali njega ni to nije pokolebalo. Povukao se u jedan vrsti zamak i
nastavio da se naziva papom sve do smrti 1422. godine. Nasledio ga je Klement VIII (1423-1429), koji je ostao na
poloaju do 1429. godine, kada ce odrekao prijestola. Dakle. uprkos suparnicima i saborima, avinjonske pape su se
odrale pedeset godina, ali poto je sabor u Konstanci svrgnuo Benedikta, priznavalo ih je malo i sve manje vladara.
Sabor u Konstanci bio je organizovan tako da bi politiki interesi vladara doli do punog izraaja. Delegati su bili
podjeleni po nacijama i svaka nacija glasala je posebno (Engleska, Francuska, Italija, Njemaka i panija). Jovan XXIII i
Benedikt XIII su svrgnuti, a Grgur XII daje ostavku, tako da je izabran jedinstveni novi papa Martin V i time je okonana
zapadna izma. Na taj nain je linija papa iz Rima priznata kao legitimna linija. Otada je proglaeno da crkveni koncil
ne moe smeniti papu. Izbor pape moe ponititi jedino sam papa.

29. Mertonski statuti

1236.Doneena je odluka kojom je odreeno pravo vanbrane djece prema svojim roditeljima. Zabranjeno je
ozakonjenje vanbrane djece ako bi se njegovi roditelji naknadno vjenali.Od tada je to postalo mogude samo aktom
parlamenta.
30. Ustanak Vata Tejlora
1381. u istonoj engleskoj je izbio ustanak u kojem su seljaci najurili poreznike i kraljeve inovnike. Neke od njih su ci
pobili. Ustanicima su pristupali odredi seljaka koji su bili naoruani lukovima, sjekirama, kosama i slinim
neprofesionalnim naoruanjem. Ustanak je poeo kao protest protiv tekih poreza, ali se uskoro okrenuo protvi svih
koji su ugnjetavali narod. Naroito veliku mrnju seljaka izazvali su crkveni feudalci episkopi i opati. U mnogim
mjestima istone Engleske su se spaljivali manastiri, odnosila stoka, spaljivali su se dokumenti na kojima su se nalazile
obaveze seljaka. Seljacima je esto u pomod priticala i gradska sirotinja. Najbolje su bile organizovane grofovije oko
Londona u Eseksu i Kentu. Kentski seljaci su iz tamnice oslobodili Dona Bula i uinili ga jednim od svojih voa. On je
propovjedao protiv ugnjetavaa feudalaca. Govorio je kako de dobro u engleskoj postati samo kada sva dobra
postanu zajednika i kada svi budu jednaki. Glavni voa ovog ustanka je bio zidar i zanatlija Vat Tejlor. Seljaci iz Eseksa
i Kenta su poli u London, odvojeni u dva organizovana velika odreda. Londonske kapije su se trebale zatvoriti,
meutim sirotinja unutar Londona to nije dopustila. Takoer, i buroazija je bila nezadovoljna zbog loeg voenja
rata, tako da je nareeno da se seljaci puste unutra, jer bi tako zaplaili kralja i njegove savjetnike. Poeli su da pale i
rue kude najbogatiji i najomraenijih feudalaca u gradu. Ubijali su kraljeve savjetnike i putali zatvorenike iz tamnice.
Seljaci su opkolili Tower u kojem je bio Richard II, te su od njega traili da izae i pregovara sa njima. im je kralj
izaao, seljaci su pobili nekoliko kraljevih savjetnika. Do sastanka je dolo poslije u Majlendu, po kojem su zahtjevi
dobili ime Majlendski programi. Taj program zahtjevao je ukidanje kmetovskog sistema i uvoenje niske novane
rente, slobodnu trgovinu po svim gradovima Engleske i amnestiju za ustanikie. Kralj je bio prinuen da pristane na sve
zahtjeve. Jedan dio seljaka je povjerovao kraljevim obedanjima i vratio se nazad svoji kudama. Meutim mnogi
ustanici, pogotovo siromasi su bili nezadovoljni. Njima je bila potrebna zemlja te ukidanje surovih zakona. Nita od
otga kralj nije obedao. Don Bul i Vat Tejlor su ostali u Londonu. Kralj je bio primoran da se sastane sa ustanicima u
Smithfieldu. Ovdje su ustanici traili da se ukinu svi zakoni osim Winchesterskog, zatim da se oduzmu zemlje
episkopima, manastirima i svedenicima. Takoe traili su da se stalei izjednae i da se ukinu privilegije seniora. I u
ovim zahtjevima se nalazi taka kojojm zahtijevaju ukidanje prava zasnovanog na feudalizmu. U vrijeme kraljevih
pregovora, buroazija je spremala protureakciju i Vat Tejlor je ubijen. Seljaci su se razili kada su vidjeli opremljenu
vojsku ubjeeni da de njihovi zahtjevi biti prihvadeni. Potom je kralj naredio da se pobiju svi ustanici onda kada su se

ovi vratili kudama. Don Bul je objeen i ustanak je uguen. Iako nije istrajao, ustanak Vata Tejlora je napravio
ogroman udar na feudalizam i zemljoposjednici su se bojali da povedaju poreze svojim kmetovima, a do XV stoljeda je
kmetstvo iezlo, jer su seljaci kupovali svoju slobodu.
31. John Wycliffe
(takoer Wyclif, Wycliff, ili Wickliffe) (1320.-1384.) bio je engleski protestantski reformator. Protest koji je on podigao
protiv Katolike crkve izazvao je slobodu pojedinaca, crkava i naroda. Dobro je prouio skolastiku filozofiju, crkveno i
graansko pravo, a posebice zakone svoje zemlje. Studirao na Oxfordu svojim reformatorskim uenjem dao je
teoretski temelj za poricanje papinske vlasti tvrdedi da je poglavar crkve Isus Krist. Preveo je Bibliju na engleski jezik,
te se u svojim uenjima pozivao samo na nju, a ne na tzv. Svetu predaju. Tvrdio je da je Isusu Kristu ideal bilo
siromatvo, te da se on nije odijevao u pozladene haljine i ivio u palaama, za razliku od glavara Katolike Crkve. Kada
je Wycliffe obratio pozornost na sveto pismo, poeo ga je prouavati isto onako temeljito kako je prouavao i ostale
predmete. Njegov vjerni sljedbenik bio je Lord Cobham (spaljen 1417), dok je Jan Hus zbog vjerovanja u Wycliffov
nauk spaljen 1415. Ipak u Engleskoj je reformacija i dalje napredovala, to je za vrijeme papinske inkvizicije nuno
znailo i jo spaljivanja na lomai.
Protestanti vjeruju da je Wycliffe bio vjet u otkrivanju zabluda i neustraivo napadao mnoge nauke koje je Rim uveo.
Kao kraljev kapelan smjelo je ustao protiv pladanja nameta koji je papa Urban V. zatraio od Engleskog kralja 1365. te
je pred je parlamentom dokazao da je papinsko prisvajanje autoriteta nad svjetovnim vladarima u suprotnosti ne
samo s razumom, nego i s Biblijskom objavom.
Wycliffe je vodio dugu i odlunu borbu i protiv redovnika prosjaka. Fratri "prosjaci" u ono su vrijeme prodavali oprost
za novac u ime papa i protupapa. Papa im je dao pravo da ispovijedaju ljude i daju im oprost, to je postalo izvorom
velikog zla. Dok je narod ivio u duhovnom i materijalnom siromtvu, uili su praznovjerno mnotvo da vjeruju kako se
sva njihova vjerska dunost sastoji u priznavanju vrhovne vlasti papinstva, potovanju svetaca i kupovanju oprosta, te
da de im to biti dovoljno za mjesto u raju.
Vidjevi kako redovnici obilaze zemlju i prodaju papine oprotajnice, mnogi su poeli sumnjati u to da se oprost moe
kupiti za novac i pitali su se ne bi li bilo bolje traiti oprost od Boga umjesto od pape i redovnika. Drugi su se pak
zgraali nad lakmodu monaha koje je bilo nezasitno. Bio je dobro upoznat sa zloupotrebama koje su se deavale u
crkvi,pisao je i propovijedao protiv pokvarenosti u monakim redovima,papinskog poreza,uenja o
transsupstanciji(vjerovanja da se kruh i vino koji se koriste na misi doslovno pretvaraju u tijelo i krv Isusa
Krista),ispovijedi te upletenosti crkve u svjetovne (politike) stvari.
Wycliffe je poeo pisati i objavljivati rasprave protiv redovnika, ne u namjer da se s njima raspravlja, koliko da skrene
ljudima pozornost na Biblijski nauk.Uz pomod svojih suradnika, naroito Nicholasa Herefordskog, izdao je prvu
kompletnu Bibliju na engleskom jeziku. Bilo je to nedvojbeno Wycliffeov najvedi prilog potrazi ovjeanstva za Bogom.
Kao kraljev poslanik 1374. odlazi u Nizozemsku, gdje je proveo dvije godine pregovarajudi s papinim poslanicima.
Vrativi se, poeo je jo otvorenije propovjedati. Meu ostalime izjavio je da su lakomost, ponos i la bogovi Rima.
Ubrzo u Englesku su bile poslane tri papinske poslanice: sveuilitu, kralju i viim svedenicima, s pozivom na odlune
mjere protiv Wycliffa. Ved prije nego su one stigle, biskupi su pozvali Wycliffa na sasluanje. Dva najmodnija kneza u
kraljevstvu pratila su ga na sud. Usred suenja, narod je okruio i provalio u sudnicu, istraga je obustavljena i Wycliffe
je mogao mirno otidi.

Ubrzo nakon toga umro je kralj Edvard III. kojeg su biskupi poticali protiv reformatora, a kraljevskim je namjesnikom
postao raniji Wycliffov zatitnik. Ipak, papinska bula stigla je u Englesku, pozivala je na uhidenje i zatvaranje
"heretika". Wycliffe je vjerovao da je lomaa za njega ved pripremljena, naime postupak inkvizitora bio je takav da je
poloaj optuenoga bio beznadan. Inkvizitor (papin poslanik) bio je tuitelj i sudac, a svaka optuba ili kleveta
smatrana dokazom; dokazni materijal optueniku se nije pokazivao, imena navodnih svjedoka bila su tajna, a sam
postupak ista formalnost jer je presuda ved bila pripremljen.
No upravo u to vrijeme Grgur IX. je umro, svedenici koji su se okupili oko Wycliffa opet su se razili. Raskol u crkvi sa
svojim svaama i pokvarenodu, pripremao je put reformaciji, omogudivi narodu da upoznaju narav papinstva. U
svome djelu "O razdoru papa" Wycliffe je pozvao svoje itatelje da ozbiljno promisle ne govore li obojica
(suprotstavljenih) protupapa istinu kad jedan drugoga nazivaju antikristom. Ubrzo je Wycliffe preveo i Bibliju, Sveto
pismo se irilo po cijelom kraljevstvu. Ponovno su papinske voe planirale kako uutkati reformatorov glas. Jedan
biskupski skup zadobio je za sebe mladog kralja Richarda II., te ishodio da se izda kraljevski ukaz po kojem se imaju
pozatvarati svi koji se dre zabranjenog uenja. Nakon tog proglasa Wycliffe se obratio parlamentu, neustraivo je
pred narodnim skupom optuio svedenstvo i traio reformu mnogih zlouporaba koje je crkva odobravala. Snano i
uvjerljivo opisao je nasilje i pokvarenost papinske stolice. Njegovi neprijatelji su se povuki, a parlament uzbuen
govorom, povukao je edikt o njegovu progonu i tako je reformator opet bio na slobodi.
I tredi put bio je pozvan na sasluanje i to pred najvii crkveni sud u zemlji, tu nede imati milosti za nikakvo
"krivovjerje", napokon inilo se da de Rim pobijediti, a djelo sada ved starog i nemodnog reformatora stati. Wycliffe je
bio prisiljen odredi se svoga uenja ili iz sudske dvorane otidi ravno na vjeala. Umjesto da prestane sa svojim
nauavanjem, on ga je branio i pobijao klevete o svome navodnom krivovjerju. Nakon to je zavrio svoj govor
povukao se iz sudnice i niko od njegovih neprijatelja nije se usudio da ga zaustavi.
Uskoro Wycliffa su i etvrti put pozvali na sud, ovaj put u Rim, pred samog papu. Vjerovao je da bi suenje bilo
nepravedno, te da je presuda ved gotova, pa je iz svoje upe u Lutterworthu napisao papi pismo u kojem je napisao
papi da bi trebao ivjeti u siromatvu a ne u raskoi jer smatra da je tako ivio i Isus.
Svojim ustankom protiv katolike crkve, pokrenuo je reformaciju. Njegov nauk bio je jasan i cjelovit, tako da ga ni
mnogi kasniji reformatori nisu dosegli, iako su se neki od njih pojavili i sto godina kasnije. Vano je napomenuti da su
kosti Wycliffa spaljene 20 godina nakon njegove smrti.
32. Stogodinji rat
Od bitke kod Hastingsa, pa sve do poetka prolog stoljeda Engleska i Francuska su imale zategnute odnose. Ti odnosi
su pradeni sa nekoliko ratova, ali sa velikim zatijima prouzrokovanim mirom. Rijetko se deavalo da Francuska i
Engleska vojska juriaju zajedno na bojnom polju kada su bili prisiljeni da zajedno ratuju u tom periodu, ili ak gotovo
nikako se to nije moglo desiti. Zategnutost ove dvije strane od 1337. do 1453. godine se ogledala u Stogodinjem
ratu. Znaajni dogaaji koji su se desili, kako u toku Stogodinjeg rata, tako i u toku itave napetosti izmeu ove
dvije zemlje su oblikovale dananjicu.
Uzroci
Neki posjedi koji su bili u sklopu Francuske, Parikim mirom 1259. su dodijeljeni Englezima, i obratno. Meu
najbitnijim oblastima dodijeljenim Engleskoj je bila Gaskonja. Ljudi u toj pokrajini nisu se bunili, bududi da je vlast na
ovom dijelu bila iskljuivo formalna. Zakonodavno tijelo ove pokrajine je bilo idalje na tlu Francuske (parlament u
Parizu). Ovo je bilo poput uvrede Engleskoj kruni. Pomenuta bitnost Gaskonje u ovom ratu je to to je dolazilo do

sukoba izmeu njenog seneala i kralja Francuske, te je Francuska zauzela Gaskonju 1324. godine, pod izgovorom da
je seneal previe buntovan. Ovo je ipak rjeeno kasnije, te je posjed vraden Engleskom kralju, ali oiljci ove uvrede su
ostali duboki. To je znailo da francuski kralj moe zauzeti posjede kad mu je volja, bez ikakvog straha od napadanja.
Drugi razlog je bio neispunjavanje nekih dogovora iz 1259. Naime, reeno je da ako Alfons, grof Poatua, umre bez
nasljednika. Alfons nije imao legitimnog nasljednika, ali nije bilo ni engleske vlasti nakon njegove smrti.
Pojava gusarenja je takoe dovodila do nagomilavanja nesuglasica. Interesantan je i ugovor o uzvradanju; Englezi,
ako budu opljakani od strane Francuza na moru, su mogli uzeti od prvog francuskog trgovca onoliko robe koliko im je
uzeto, ako su imali kraljevu naredbu iz kancelarije i obratno. Ovo je posluilo kao zgodan izgovor za novi rat.
1328. godine se desio preokret u engleskoj historiji. Kralj Edvard II je ubijen, njegova ena Izabela, inae iz kraljevske
porodice u francuskoj, je skovala zavjeru sa Mortimerom (njenim ljubavnikom i poela vladati francuskom u ime
Edvarda III. Edvard nije imao hrabrosti jer je bio samo djeak i morao je biti marioneta, kako francuzima, tako i
sopstvenoj majci. Priznao je Filipa IV za kralja i zakleo se na vjernost. No to se drastino promijenilo kada je on
dosegao punoljetstvo i uhapsio majku i Mortimera. Mortimer je dva dana i dvije nodi proveo na vjealima, a njegova
majka je bila pod budnim okom straara na imanju gdje ivjela do kraja ivota.
Edvard III je postao simbol vrste ruke i volje, te je znao odabrati pomodnike. Edvard III je volio raskoan ivot, ali je
bio izvandredan vojskovoa i taktiar za jednu bitku, ali ne toliko dobar strateg koji je moga voditi itav rat. Filip VI je
bio veoma slian Edvardu III po ovim pitanjima, pa ak i gori po pitanju mana i slabosti. Naime, on je udio za slavom,
ali nije imao ni taktike ni strateke osobine vladara.
Najzad, povod za rat se desio 1337. godine, kada je Filip VI razvlastio posjede Edvarda, konkretno Gaskonje, te je ovo
bio direktan povod za rat, uz itavu dramu koju je Edvard napravioa.
Bitno je na poetku istadi da je Edvard imao neke kneevine jer je bio carski vikar u donjem toku Rajne, a kao takvog
su ga prihvatili Vojvoda od bavarske i Car Svetog Rimskog carstva. Sidni Peinter govori o prve dvije godine rata kao o
bespotrebnom izazivanju dva kralja, te uzaludnom troenju novca na saveze koji nisu uopte trebali Edvardu, jer nije
dolazilo do bilo kakve otvorene bitke. 1341. godine, kada je izgledalo da de se rat jednostavno ugasiti, pravne
nesuglasice oko naslijea Bretanje su rasparale novu varnicu tako to je Jovan od Monfora pozvao pomod kralja
Edvarda. Borba je poela i trajala 23 godine, iako je Jovan umro nekoliko godina poslije, Edvard se borio, poput
pravog viteza, u njihovu spomen i za njihovog sina, koji nije bio puno star. Dolo je do invazije Bretanje i konanog
deavanja i napredovanja u ratu. Za ovo je vezana anegdota o turniru koji je trebao odluiti o pobjedniku, ali uprkos
tome, rat se nastavio. Za vrijeme ovog turnira, Filip je pokuao da osvoji Gaskonju, ali bezuspjeno. 1346. Filip je
spremao nove napade i okupljao vojsku. Bududi da je Edvarda iznevjerila sopstvena mornarica, morao je bjeati po
neprijateljskom tlu, traedi povoljnu lokaciju za njegove vojnike da se odupru. Najzad naiao je na Kresije, umu u
kojoj de se odigrati jedna od velikih bitaka za Englesku, te de Englezi pokazati svoje najpoznatije oruje u Srednjem
vijeku, dugi luk. Francuska vojska, iako brojnija, je sa lakodom bila potuena. 1347. Englezi prave utvrde kod luke Kale
i osvajaju je.
1350. se pojavljuje Jovan Dobri, koji naslijeuje Filipa VI. to se tie osobina nije bio puno drugaiji od oca. Tek je
1355 dolo do prvih operacija i to pod vodstvom Edvarda Velkog, popularnije nazvanog Crni princ zbog svoje
opreme, sina Edvarda III. Edvard je pustoio posjede od Gaskonje prema unutranjosti, te je napravio veoma mobilnu
jedinicu kako bi to sve brzo izveo. Naime, stavio je strijelce na konje da mogu drati korak sa vitezovima.

Bitka kod Poatjea je uslijedila nakon jednog od pljakakih pohoda. Kao i kod bitke kod Kresija, bitku kod Poatjea su
odluili strijelci. ak se Edvard Crni princ nije ustruavao da koristi taktiku svog oca iz bitke kod Kresije, zauzimajudi
malo brdo sa svojim strijelcima. Kralj, zbog svog vitekog duha, nije se povlaio iz ove bitke i bio je zarobljen.
Zbog toga se prvo pokuao potpisati ugovor o primirju u Londonu, koji Francuzi nisu mogli prihvatiti, pa poslije toga
ugovor u Bretanji, koji je prihvaden 1359. godine formalno, ali nikad nije bio ispotovan do kraja
Karlov period rata
Kratak pregled najbitnijih godina:
1413. Henrika IV. nasljeuje sin Henrik V. koji svladava preostale lo- larde i nastavlja rat protiv Francuske.
1415. Englezi se iskrcavaju u Normandiji i pobjeuju Francuze kod Azincourta.
1420. Ugovor iz Troyesa: odluuje se da de se Henrik V. oeniti Katarinom, kderi Karla VI., i nakon njegove smrti
preuzeti francusku krunu.
1422. C iotovo istodobno umiru Kar- lo VI. i Henrik V. Henrik VI., koji ga nasljeuje, proglaen je kraljem Engleske i
Francuske. Filip Dobri, vojvoda od Burgundije, raskida savez s Englezima.
1424. Francuska pobjeda kod Ver- nuila nad Englezima, koja pribliava Burgundane i Bretonce Karlu, sinu Karla VI.
1427.Englezi kre sporazum s Karlom, sinom Karla VI., i pokuavaju osvojiti Orleans.
1428.Ivana Orleanska se u Vaucou- leursu susrede s jednim od kapetana vjernim Karlu i trai sastanak s kraljem.
1429.U veljai propada pokuaj oslobaanja Orleansa. U svibnju se Ivana susrede s kraljem u Chinonu. Orldans je
osloboen od opsade. U srpnju se Karlo VII. u Reimsu kruni za francuskog kralja.
1430.U svibnju Ivanu Orleansku zarobljavaju Burgunani u Compiegneu, prodaju je Englezima i potom sude.
1431.Smaknude Ivane Orleanske u Rouenu (30. svibnja).
1435. Ugovor iz Arrasa: vojvoda od Burgundije'raskida savez s Englezima u zamjenu za priznavanje neovisnosti
svojih posjeda.
1448.-1453. Vojni pohodi Karla Vl svode engleske posjede na luku Cal- ais. Stogodinji je rat zavren Kj posebnog
ugovora. Ludilom Henrika VI. u Engleskoj zapoinje Rat dviju rua izmeu i Lancastera.
1455.U svibnju Rikard od Yorka pobjeuje Lancastere u Saint Alban- su, ali im preputa prijestolje.
1456.Vojvoda od Alen^ona poziva Engleze da opet zaponu rat protiv Francuske, ali ga utamniuju.
1460.Rikard od Warwicka i Rikard od Yorka pobjeuju Lancastere Northamptonu. Margareta Anujska pobjeuje
neprijatelje, pristae Yor- ka, a Rikard umire u bitci. Sin Ed- vard odlazi u London i proglaava se kraljem.
1461.U oujku Edvard od pobjeuje Lancastere kod Tow- tovvna. Parlament ga proglaava kraljem pod
imenom Edvard IV. U Francuskoj Karla VII. nasljeduje Luj XI.
1465. Savez feudalaca pobjeuje LujaXI.

1467. Karlo Smjeli postaje vojvoda od Burgundije i s Edvardom IV. sklapa protufirancuski savez.
1470.Warwick naputa engleski dvor; nakon neuspjelog pokuaja postavljanja na prijestolje Georgea iz Clarenze,
Edvardova brata, i bijega u Francusku, vrada na prijestolje Henrika VI.
1471.Edvard IV. pobjeuje i ubija Warwicka. Umiru Henrik VI. i njegov sin.
1472.Dogovor iz Amboisea izmeu francuske monarhije i papinstva.
1473.Potkraj kolovoza sastavlja i ugovor iz Picquignyja izmeu XI. i Edvarda IV., ime je fotma n zavren
Stogodinji rat
1477. Karlo Smjeli umire tijekom bitke kod Nancyja. Njegova kdi, Marija, udaje se za Maksimilijana, sina cara Fridrika
III. Luj XI. preuzima burgundske posjede.
1479. Poraz kod Guinegattea protiv carevaca i Burgundana: francuski kralj Luj. XI. mora se zadovoljiti aneksijom
Pikardije i Burgundije.
1482. Ugovor iz Arrasa: prestolonasljednik de se oeniti jednom Maksimilijanovom kderi. Burgund-ska drava dijeli se
izmeu Francuske i Carstva.
1483, Smrt Luja XI. Nasljeduje ga maloljetni Karlo VIII.; Ana i Petar de Beaujeu su namjesnici, izigravajudi
namjere Luja, vojvode od Orldansa.
U Engleskoj umire Edvard IV,; Rika rd od Gloucestera eliminira Edvar-da V. i Rikarda od i progliliva se kraljem. j
1485. Henrik Tudor, kojemu pomau Francuska i pristalice Vorlu, pobjeuje u bitci kod Bosvvortna u kojoj umire
Rikard III.: zavriava Rat j dviju rua. ,
1486. Henrik Tudor eni se Elizabetom od Yorka. kderi Edvarda IV , i postaje kraljem pod imenom Henrik VII., zainjudi
novu dinastiju.
1488. Karlo VIII. pobjeuje breton-ske i orleanske snage.
1491. Karlo VIII. eni se Anom od Bretanje.
33. Crna smrt
Srednjovjekovne europske gradove i sela zakrila su trupla, a mrtvaka su ih kola odvozila u tolikoj mjeri da ih se
moglo pokapati samo u dubokim jamama. Srednjovjekovni je svijet imao vrlo malo zatite od kuge koja je pokosila
golemo mnotvo stanovnika.

Bubonska kuga koja je postala poznata

pod nazivom crna smrt Europom se
rairila stigavi iz srednje Azije, gdje je za
sobom ved ostavila trag unitenja.
Nagaa se da je u Europu prvi put stigla
u jesen 1346. sa Tatarima koji su tada
opsjedali Kaffu (dananja ukrajinska luka
Fcodosija), bogatu krdansku enklavu na
Putu svile, i pritom oboljeli od kuge.
Prie o bacanju kunih tijela umrlih
preko gradskih zidina nisu pouzdane, no
ne moe se osporiti da su se 1 347. u
pratnji krdanskih trgovaca koji su se iz
opkoljene Kaffe preko Konstantinopola
brodovima vradali u Sredozemlje na
takorima nale i inficirane buhe,
donosedi tako sa sobom i bubonsku
kugu. Tako se najzaraznija dotad
poznata, a i danas ikad zabiljeena
pandemija brzo i kobno proirila vedim
dijelom zapadnoga svijeta.
Kugu uzrokuje bakterija Yersinia pestis, koju prenose buhe na krznima glodavaca. Bakterijska se infekcija prenosi na
ljude kad se buhe hrane ljudskom krvlju. Postojala su tri oblika kuge: bubonska kuga, u kojoj kod oboljelog izbijaju
buboni ili otekline na vratnim, preponskim ili podpazunim limfnim vorovima, po emu je ova vrsta kuge i dobila
naziv, pneumonina kuga ili iskaljavanje krvi, u koje nastaje infekcija pluda jer se bolest prenosi inhalacijom iz zraka,
te septikemina kuga ili trovanje krvi, u koje bakterije napadaju sam krvoilni sustav. Bubonski je oblik bio
najdramatiniji i najoitiji oblik crne smrti prema opisima njezinih suvremenika poput talijanskog pisca Giovannija
Boccaccia: "otekline na preponama ili pod pazusima ... neke velike poput jabuke". Inkubacija je trajala od tri do pet
dana, a u tri iduda dana u osamdeset posto oboljelih nastupila bi smrt. Pludna kuga, s irevima ili bez njih, bila je u
devedeset do devedeset pet posto oboljelih smrtonosna za samo nekoliko dana (uz odgovarajude lijeenje danas bi
taj postotak vjerojatno preivio), a mogla se prenositi izravno s ovjeka na ovjeka, primjerice kihanjem. Premda
najrjei, septikemini oblik kuge izazivao je gotovo trenutanu smrt. Taj najzarazniji oblik kuge uzrokuje tamnjenje
koe kod bolesnika, pri emu ona gotovo pocrni, pa se smatra da bi pridjev "crna", premda se nije rabio u ono doba,
mogao odatle vudi korijen. Kroz 14 i 15. stoljede se ova pojava pojavljuje mnogo meu slikarima, pa su sve slike na
ovu tematiku dobile ime Dens Macabre (Ples Smrti). Ne zna se koliki je broj pokoenih ovom groznom boledu, ali
procjenjuje se da je u Europi od pandemije kuge umrlo oko 25 milijuna ljudi. Neke, meutim, procjene govore i o 50
od ukupno 80 milijuna stanovnika koliko ih se smatra da je u 14. stoljedu ivjelo u Europi. Bolest se u Europi
pojavljivala i u idudim naratajima, ali nikad vie s takvim pustoenjem ivota.
34. Bula Karla IV
1356. god. objavio Zlatnu bulu kojom su utvrene ustavne norme Carstva i odreen poloaj eke (kao suverene
drave) prema Carstvu. Izdao je 1356. Zlatnu bulu, koja je propisivala proceduru izbora kralja

Karlo IV. Luksemburki bio je i veliki poticatelj kulture, umjetnosti i kolstva. Utemeljio jeSveuilite u Pragu (1348.),
prvo u sredinjoj Europi. Za njegovog pokroviteljstva u Pragu su zavreni i Karlov most, Karlov trg, Praki dvor, i vedina
Katedrale sv. Vida (Peter Parler). Doveo je u eku hrvatske glagoljae koji su utemeljili benediktinsku opatiju Emaus
(1347.).
Zlatna bula iz 1356. godine je bio dekret koji je izdao Rajhstag u Nirnbergu sa Karlom IV na elu, kojim se utvrdila i vie
od 100 godina vodila ustavna struktura Svetog rimskog carstva. Dobio je naziv Zlatna bula po peatu koji je nosio.
Prema tekstu same bule, zakoni o izboru cara Svetog rimskog carstva su se utvrdili i promenili, kako bi se spreila i
predupredila nesloga i haos koji su vladali. Karlo IV je mislio da je promena trenutnog sistema izbora cara Svetog
rimskog carstva neophodna i da bez nje svet se nikad nede osloboditi zavidnih i ambicioznih politiara*2+.
Zlatna bula je eksplicitno imenovala sedam kneeva-izbornika (nem. Kurfrsten), koji su birali Rimskog cara, i kojeg je
nakon izbora obino krunisao papa. To su bili kralj eke, markgrof od Brandenburga, grofa Palatinata i grof Saksonije,
kao i tri nadbiskupa - od Majnca, Trira i Kelna.
Karlo IV, Sveti Rimski Car ili Karlo IV Luksemburki (16. maj 1316.-1378.) je bio Sveti Rimski Car (1355.-1378.), kralj
Nemake (1347.-1378.) i kralj Bohemije kao Karlo I (1346.-1378.). Pripada dinastiji Luksemburg. Roen je kao Vaclav,
a kasnije je odabrao ime Karlo. Sin je kralja eke Jovana Luksemburkog. Rodio se u Pragu, a obrazovao u Parizu. Od
1333. poeo je da upravlja oevim kraljevskim zemljama za vreme krljeve odsutnosti. Tokom 1334. postaje markgrof
Moravske.
Jo tokom ivota Ludviga IV Bavarskog , uz pomod pape Klementa VI biran je za nemakog kralja. Cena je bila
poricanje pape u Avinjonu. Izabran je kao rivalski kralj caru Ludvigu IV Bavarskom. Nasledio je 1346. svog oca kao kralj
Bohemije i kao grof Luksemburga. Kada je umro Ludvig IV Bavarski dinastija Vitelsbah sve ini da dovede bilo koga
drugog kralja, samo ne Luksemburane. Sa Vitelbahovima se pomirio enedi se derkom pfalckog kneza i dajudi im
obedanje o Brandenburgu. Krunisan je 1355. kao Sveti Rimski Car. Od 1349. do 1378. vie nitko nije polagao pravo na
njegovu poziciju cara i kralja.
Tokom svoje vladavine naputa ideal Svetog Rimskog Carstva kao univerzalne monarhije. Grofoviju Luksemburg
predaje 1353. svom bratu Jobstu.
Osniva univerzitet i potie humaniste .Najvie je obradao panju ekonomskom i intelektualnom razvoju eke.
Osnovao je 1348. Karlov univerzitet u Pragu. Bio je to prvi univerzitet u Centralnoj i Istonoj Evropi. Univerzitet je bio
prvi univerzitet u carstvu, a osnovan je po uzoru na pariki. Posle toga u roku od dve decenije osnivaju se i univerziteti
u Krakovu, Peuhu i Beu. Ohrabrivao je rane humaniste. Poznato je da se dopisivao sa Petrarkom, koji je posedivao i
Karlov dvor u Pragu. Petrarka se sa svoje strane nadao da de ubediti Karla da premesti svoj dvor u Rim. Bilo je to
vreme, kada su pape premestile svoje sedite u Avinjon.
35. Sigismund Luksemburki
Sigismund poznat jo i kao Sigismund Luksemburki (14. februar 1368. 9. decembar 1437.) je bio rimsko-njemaki
car, hrvatsko-ugarski i eki kralj. Sigismund je roen u Nrnbergu 14. februara 1368. kao sin cara Karla IV. 1387.
Godine 1385. oenio se Marijom Anuvinskom, kderkom Ludovika I. i Elizabete Kotromanid, te time postao hrvatskougarski kralj. Za rimsko-njemakog cara okrunjen je u Rimu tek 1433. godine. Godine 1418. postao je i eki kralj.
Njegovom smrdu 9. prosinca 1437. nestaje dinastija Luksemburgovaca.

1382. godine njegova zarunica, Marija, nakon smrti njenog oca postala je kraljica Ugarske i Sigismund se oenio
njome godine 1385. dananjem Zvolenu. Nakon to je s mukom osigurao potporu plemstva, Sigismund je 31. marta
1387. bio okrunjen za kralja Ugarske u Stolnom Biogradu. Godine 1396. Sigismund je predvodio kombiniranu
krdansku vojsku protiv Turaka, koji su iskoristili privremenu bespomodnost Ugarske za proirenje svoje vlasti na obali
Dunava. Ovaj kriarski rat, koji je zagovarao papa Bonifacije IX. , je bio vrlo popularan u Maarskoj. Plemidi su hrlili u
tisudama u kraljevski kontingent, te su pojaani dobrovoljcima iz gotovo svih dijelova Europe, od kojih je bio najvaniji
francuski kontingent pod vodstvom Ivana Fearlessa, sin Filipa II. , vojvode od Burgundije. Sigismund je skupio 90.000
ljudi flotu od 70 galija. Nakon zauzimanja Vidina, on se utaborio sa svojom maarskom vojskom ispred utvrde
Nikopol. Sultan Bajazid je odustao od opsade Carigrada, te je na elu 140.000 ljudi, u potpunosti porazio krdanske
snage u bitci kod Nikopola u borbama izmeu 25. i 28. septembra 1396. Sigismund se vratio preko mora i kroz
podruje Zete, gdje je je predao lokalnom gospodaru uru II otoke Hvar i Korulu za otpor protiv Turaka, koji su
vradeni Sigismundu nakon njegove smrti u travnju 1403. Katastrofa u Nikopolju naljutilo nekoliko maarskih velikaa,
to je dovelo do nestabilnosti u kraljevstvu i tada je rijeen ovlasti u Maarskoj.
Godine 1404. on je uveo Placetum Regium. Prema ovoj uredbi, Papinske bule ne mogu biti izdane u Ugarskoj i
Hrvatskoj bez suglasnosti kralja. Oko 1406. oenio se Marijinom roakinjom Barbarsom Celje (koja je kasnije zaradila
nadimak "Messalina Njemake"), kderi grofa Hermana II Celjskog. Hermanova majka Katarina Kotromanid (iz dinastije
Kotromanid) i Marijina majka kraljica Elizabeta (Elizabeta od Bosne) su bile sestre, ili roakinje koje su bile usvojene
kao sestre. Tvrtko I je bio njihov prvi roak i usvojeni brat, a moda ak i nasljednik po Mariji. Tvrtko je umro u maju
1391., a sumnja se da je njegova smrt bila ubojstvo po Sigismundovu nalogu. Sigismund je osnovao vlastiti red
vitetva, Red Zmaja, nakon ove pobjede. lanovi reda su bili uglavnom njegovi politiki saveznici i pristae. Najvaniji
europski vladari su postali lanovi reda. On je poticao meunarodnu trgovinu ukidanjem unutarnjih nameta,
reguliranjem carina na stranu robu i standardiziranjem teina i mjera u cijeloj zemlji. Zbog njegovih estih izostanaka
zbog poslova u drugim zemljama nad kojima je vladao, bio je duan savjetovatiUgarski Sabor ede od svojih
prethodnika i uredom Palatina kao glavnog administratora, dok je bioodsutan.Tijekom njegove vladavine kraljevski
dvorac Budima postao je vjerojatno najveda gotika palaa kasnog srednjeg vijeka.
U Slavoniji je uspio uspostaviti kontrolu. Pritom nije oklijevao koristiti nasilne metode (vidi Krvavi sabor krievaki), ali
juno od rijeke Save mu je bila slaba kontrola. Sigismund je osobno vodio vojsku od gotovo 50.000 "kriara" protiv
Hrvata, koji su kulminirali u 1408. s bitkom kod Dobora, i pokoljem od oko 200 plemidkih obitelji, mnogi od njih
pobjednika u brojnim bitkama protiv Turaka
Godine 1419., smrt Vjenceslava IV. Ostavila je Sigismundu naslov kralja eke, ali on je morao ekati sedamnaest
godina prije nego de ga esi priznati. Iako su dvije asti kralja Rimljana i kralja eke dodano povedale njegovu
vanost, i uinilo ga svojevremeno glavom krdanstva, one mu nisu povedale mod i financijski su ga dovele u
neugodan poloaj. Jedino kao kralj Maarske je uspio u uspostavi svog autoriteta i initi bilo to za red i dobru upravu
u zemlji. Povjerivi vlasz nad ekom Sofiji Bavarskoj, Vjenceslavovoj udovici, on se pouri u Maarsku.
esi ga smatrali nepouzdanim kao Husovog izdajnika i bili su uskoro pod orujem, a situaciju je do usijanja dovelo
kad je Sigismund proglasio svoju namjeru provoenja rata protiv heretika.
36. Jan Hus
Jan Hus je bio eki propovednik, filozof, mislilac i ideolog eke reformacije. Bio je rektor Karlovog univerziteta u
Pragu. Njegovi sledbenici su zvani husiti. Rimokatolika crkva je njegovo uenje smatrala jeretikim, pa je Hus 1411.
ekskomuniciran. Na koncilu u Konstanci je osuen, pa je u Konstanci spaljen na lomai 6. jula 1415. godine.

.Aleksandar V je izdao 20. decembra 1409. papsku bulu, po kojoj se zabranjuju sve knjige i uenje Dona Viklifa. Hus
se bezuspeno alio papi zahtevajudi povlaenje te odluke. Sve Viklifove knjige i vredni rukopisi bili su spaljeni, a papa
je ekskomunicirao Jana Husa i njegove sledbenike. U ekoj su izbili nemiri. ( budi se osjedaj za nacionalnost a eka je
predstavljala podruje njemake kolonizacije)
Kralj eke je u poetku stao na Husovu stranu, a armija Husovih sledbenika se povedavala iz dana u dan. Hus je
nastavio sa svojim uenjem, a postajao je sve hrabriji u svojim optubama protiv rimokatolike crkve.Antipapa Jovan
XXIII je postao naslednik Aleksandra V. Pozvao je u krstaki rat protiv kralja Ladislava Napuljskog, zatitnika Grgura XII.
Po crkvama se uilo da se oprataju grehovi onima koji uestvuju u krstakom ratu. Razvila se i trgovina
indulgencijama(oprotajnicama grehova).
Jan Hus je po uzoru na Dona Viklifa govorio protiv indulgencija. Hus je tvrdio da papa ili biskup nemaju pravo da
uzmu ma u ime crkve. Govorio je da se trebaju moliti i za svoje neprijatelje i da ljudi dobijaju pravi oprost grehova
stvarnim pokajanjem, a ne otkupom grehova novcem. Teolozi su odgovarali Husu, ali bezuspeno. Husovi sledbenici
su spalili papsku bulu i rekli su da treba sluati Husa, a ne crkvu, koju su smatrali pokvarenom institucijom ogrezlom u
simoniji.
Odrubljene su glave trojici husita, koji su se suprostavljali uenju crkve i indulgencije nazivali prevarom. Kasnije su ta
trojica smatrani muenicima. Teoloki fakultet je traio od Husa da predstavi svoje uenje i doktrinu dekanu na
proveru, to Hus odbija. Teoloki fakultet proglaava delove Husova uenja jeretikim. Kralj je zabranio te delove, ali
ni Hus ni Univerzitet ne sluaju.
Svetenstvo Praga se alilo papi, a ovaj je dao jednom kardinalu da nemilosrdno udari protiv Jana Husa. Hus je
stavljen pod crkvenu zabranu. Trebali su ga uhapsiti i dopremiti do nadbiskupa. Kralj Vaclav je prisilio Husa da napusti
Prag.
Kralj je pokuao da pomiri zavaene strane, pozvao je 1412. plemide u kraljevstvu, pa su onda sazvali sinod. Hus je
zahtevao da eka ima istu slobodu u crkvenim poslovima, kao i druge zemlje i da osude moe da izdaje samo dravna
vlast. Doktori sa univerziteta su zahtevali od Husa da prihvati koncepciju crkve, po kojoj je papa na elu, kardinali su
telo crkve i sve crkvene odluke se moraju sluati.Hus se tome estoko suprostavio, jer bi po tome samo papa i
kardinali bili crkva. Husiti su pokuali da uine korak prema pomirenju.
Sazvan je koncil u Konstanci 1.novembra 1414, da bi se okonala Zapadna izma.Kralj Nemake i Ugarske igmund
Luksemburki, Vaclavov polubrat i naslednik, bio je eljan da oisti zemlju od sumnje u jeres, pa je pozvao Husa u
Konstancu. Jan Hus je eleo da okona sporove i rado se odazvao pozivu.igmund Luksemburki je Husu obedao
slobodan prolaz, garantujudi mu sigurnost tokom puta. igmund mu nije mogao garantovati sigurnost na papskom
dvoru, ali Hus je mislio da je dovoljno da je pod zatitom kralja.Kad je stigao U Konstancu Hus je u poetku iveo na
slobodi, ali protivnici su uspeli da ga zatvore, tvrdedi da namerava da pobegne. Najpre je pritvoren u lokalnoj
rezidenciji, a 8. decembra 1414. smeten je u zatvor dominikanskog manastira Prvi put mu je sueno 5. juna 1415. i u
tu svrhu prebaen je u franjevaki manastir, gde je proveo ostatak ivota. Jan Hus je priznao da potuje Dona Viklifa i
njegovo uenje. S druge strane negirao je da je branio zabranjeni deo Viklifovog uenja. On se samo suprostavljao
optoj osudi Viklifova uenja. Pristao je da povue teze, koje je skup smatrao pogrenim. Pristao je da ih ubudude ne
koristi, ali rekao je da ih ne moe smatrati pogrenim, jer bi to bilo protiv njegove savesti. Posle suenja 8. juna
pokuali su da ga nagovore da opozove svoje uenje.
igmund Luksemburki je smatrao da bi Husovo oslobaanje bilo opasno za zemlju. Razmatrao je politike
posledice.Osudili su ga 6. jula 1415. na sveanom koncilu u katedrali. Glasalo se da li da se osudi na smrt ili da ivi.

Ogromna vedina je glasala za smrtnu kaznu. Posle liturgije Husa su uveli u crkvu, gde je biskup drao govor o dunosti
iskorenjivanja jeresi i itao je izvode sa suenja. Hus je protestovao i upuduje albu Hristu. Biskup je osudio Husovo
uenje, a Hus je opet protestovao i traio je boga da oprosti svim njegovim neprijateljima.Obuen je bio u sveteniko
odelo i traeno je da se odrekne svog uenja. Jan Hus je odbio. Poelo je poniavanje skidanjem svih svetenikih
obiljeja sa njega i proglaavaju da ga se crkva odrie i da ga predaju svetovnim vlastima. Stavljen je eir na njegovu
glavu sa natpisom Jeres. Odatle je odveden do lomae.Tu je kleknuo i glasno se molio. Neki ljudi su traili da mu
budu ispovednici, ali svetenik je rekao da jeretici ne zasluuju ispoved. Svukli su ga i zavezali za stup usred lomae.
Ponovo je traeno da opozove svoje uenje. Hus je odbio reima: Bog mi je svedok da ja nikad nisam uio ono za to
su me lani svedoci optuili. Sa verom u boga s kojom sam pisao, uio i propovedao umirem danas s radodu."
37. Sabor u Konstanci
Saziva ga protupapa Ivan XXIII. s carem igmundom Luksemburkim, u Konstanzu (Njemaka) 1414. godine, s ciljem
rjeavanja izbora pape, jer su izabrani tri pape u isto vrijeme (pravi papa Grgur XII. i dva protupape Ivan XXIII. i
Benedikt XIII.). Sabor je trajao do 1418. godine. Raspravljalo se i o: nacionalnom suverenitetu, pravima pogana, o
sukobu izmeu Kraljevine Poljske i Reda vitezova Teutonaca. Sabor je vaan i za pitanja o papinskoj nadmodi i
koncijalirizmu. Sabor je osudio uenja Johna Wycliffea i Jana Husa. Protupapa Ivan XXIII. osudio je Jana Husa na smrt,
u meuvremenu, zavrio je u zatvoru zbog ubojstava, preljuba, kupovanja papinske dunosti i drugih nedjela.
Protupapom ga je slubeno nazvao ovaj Sabor u Kostanci 1415. godine, koji mu je i sudio te ga zatvorio u dvorac
Hausen kod Mannheima, a potom u Heidelbergu. Puten je iz zatvora 1418, a 23. lipnja 1419. u Firenci dolazi pred
papu Martina V. te ga priznaje zakonitim rimskim papom. Umro je 27. prosinca iste godine.
38. Husitski ratovi
Husitski ratovi (14201434) su predstavljali ratove u Bohemiji (ekoj) protiv husita, pristalica Jana Husa. Nakon
spaljivanja Jana Husa 6. jula 1415. husitski pokret je preuzeo revolucionarni karakter. Reformistiki nastrojeni vitezovi
i plemidi Bohemije i Moravske, revoltirani pogubljenjem Jana Husa, alju protestno pismo saboru u Konstanci. U
pismu su estoko osudili spaljivanje Jana Husa. Kralj Sigismund Luksemburki je na to zapretio da de slomiti sledbenike
Jana Husa i Dona Viklifa. Tom pretnjom je samo pogorao stanje.
Od poetka husiti su se podelili u dve grupe. Ultrakvisti su bili umereni husiti, a taboriti su bili ekstremniji husiti.
Taboriti su imali sedite u gradu Taboru, u koji ih je doveo njihov general Jan ika, i gde su na ruevinama stare
tvrave izgradili novi grad. Kralj Vaclav IV je bio pod uticajem brata, cara Sigismunda Luksemburkog i posvetio se
guenju husitskog pokreta Kralj Vaclav je 06. jula 1419. postavio novi gradski savet koji su inili uglavnom Nemci i
protivnici husita i koji su izdavali nareenja za hapenja husita. Tokom jedne husitke procesije 30. jula 1419., husiti
pod vostvom predvoeni Janom ikom su traili oslobaanje zatvorenih husita. Nakon odbijanja gradskih vlasti i
nakon to su gradske srae istupile protiv rulje, husitska rulja je napala gradsko vede Praga i napadai su pobacali
gradonaelnika i nekoliko gradskih vednika kroz prozor, a rulja je odmah pobila baene vednike. Taj dogaaj se naziva
"Prva Praka defenstracija. Ovaj dogaaj se smatra poetkom husitskih revolucionarnih borbi. Kralj Vaclav IV umire
dve sedmice posle toga U Pragu su novembra 1419. izbili estoki sukobi husita i pladenika, koje je unajmila kraljica
Sofija kao regent i udovica kralja Vaclava IV. Nakon to je razoren veliki deo grada, dve strane su 13. novembra 1419.
proglasile primirje. Plemstvo je bilo za husite, ali jo uvek su podravali regenta, pa su obedali da de pokuati sklopiti
sporazum sa carem svetog Rimskog carstva, bratom kralja Vaclava, igmundom Luksemburkim. Graani Praga su se
sloili sa kompromisnim dalaskom carevih snaga u Prag.
1. husitski rat 1420.

Jan ika, kako je bio upoznat sa ucenama koje je igmund upudivao Vaclavu, jer je sluio na dvoru kao hejtman
(vrhovni general) vojske kralja Vaclava, je bio protiv toga kompromisa, pa je napustivi Prag otiao u Plzen. Pobedio je
antihusitske snage u bici kod Sudomera 25. marta 1420. Posle pobede Jan ika odlazi u Tabor, koji postaje sedite
ekstremnijih husita taborita, koji su priznavali samo dva sveta sakramenta i odbijali su vedinu ceremonijala
rimokatolike crkve. Nakon smrti brata Vaclava Sigismund Luksemburki zahteva bohemsku krunu. Papa Martin V mu
predaje 1420 Bohemiju, ali 17. marta 1420. proglaava i krstaki rat protif viklifovaca, husita i drugih jeretika
Bohemije. Sigismund Luksemburki i nemaki prinevi su sakupili veliku vojsku raznih avanturista iz svih delova
Evrope, koji su privueni nadom da de se pljakom obogatiti. Sigismundova vojska je najpre opsedala Prag. ika
pobeije na Vitkovu i na Viehradu. Poeli su i pregovori husita i katolika oko prevazilaenja religioznih razlika.
Drugi antihusitski krstaki rat i graanski rat
Husiti su formulirali svoje zahteve, koji su zapravo sadravali njihovu doktrinu. Na nagovor papskih legata Sigismund
odbija husitske zahteve. Sukobi su se nastavili, a husiti su bili uspeniji. Ved u novembru 1420. gotovo cela Bohemija
je bila u husitskim rukama. Husiti su bili razdirani meusobnim sukobima. Velika nemaka vojska je napala Bohemiju u
avgustu 1421. Jan ika uspeva da pobedi vojsku Sigismunda Luksemburkog u bici kod Nebovida i Nemeckog Broda
6. januara 1422. Kraljevska vojska je bila teko poraena, ostavi bez 12.000 vojnika.
Ponovo su i u Pragu i u Taboru izbijali sukobi meu husitima. Poljska i Litvanija su bile u sukobu sa Sigismundom
Luksemburkim, pa su husiti zamolili 1422. Sigismunda Korbuta nedaka poljskog kralja da im bude kralj. Novi kralj je
priznat od ultrakvista, graana Praga i umjerenih taborita. Husiti su imali svoga kralja kratko vreme, jer je ved 1423.
poljski kralj sklopio sporazum sa Sigismundom Luksemburkim. Posle toga izbija graanski rat izmeu taborita i
ultrakvista. Taboriti pod vostvom Jana ike pobeuju, a brzo posle toga sklapa se i primirje u Konopitu, da bi husiti
doekali ujedinjeni novu vanjsku opasnost. Papa je uspio da sazove novi krstaki rat protiv husita. Trebali su
uestvovati Poljaci, Litvanci, Danci i Nemci u ratu protiv husita. Tredi krstaki rat protiv husita predstavljao je potpuni
neuspeh. Poljaci i Litvanci nisu hteli da se bore protiv eha, kralj Danske je doao do Nemake sa velikom vojskom, ali
se vrada, a Nemci su bili spreeni unutranjim sukobima.
Husiti su bili ponovo osloboeni vanjskih opasnosti, pa je usledio ponovo unutranji sukob taborita i ultrakvista.
Taboriti pod Janom ikom pobeuju ultrakviste 4. avgusta 1423. kod Hradec Kralove. Mir meu husitima je ponovo
sklopljen septembra 1423. Posle smrti Jana ike husiti su imali novoga velikoga vou Prokopa Velikoga, koji
pobeuje Nemce u bici kod Usti nad Labom. Posle te velike pobede i pobede u bici kod Tahova 1427. husiti esto
napadaju Nemaku, bez namere da trajno okupiraju teritorije. Od 1421. do 1427. husiti su dobijali vojnu pomod od
Poljaka. Iako su bili katolici, Poljaci su podravali husite, zbog mrnje i osvete prema Nemakoj. Glavni motiv je bio
Poljsko-Litvansko-Teutonski rat (14091411). 1424. Sigismund Korbut nedak poljskog kralja ponovo postaje kralj
Bohemije, sa ciljem ujedinjenja husita i rimokatolike crkve. ak se ponekad i borio protiv taborita jer nisu nameravali
da se ujedine sa rimokatolikom crkvom. Husiti su otkrili poljske izdajnike planove da se husitska vojska preda
Sigismundu Luksemburkom, pa hapse 1427. Sigismunda Korbuta. 1. avgusta 1431. krenula velika krstaka vojska
pradena papinim legatom. Krstaka vojska se dala u beg im je dola u kontakt sa husitskom vojskom pod vodstvom
Prokopa Velikog. Slomom krstakog pohoda katolici pozivaju u oktobru 1431. husite na koncil u Bazelu. Pregovori su
se otegli, a husitska delegacija je dola na bazelski koncil 1433. Ponovo su se otegli pregovori, tokom kojih je izbio rat
taborita i ultrakvista, u kome su taboriti poraeni, a Prokop Veliki poginuo.
Konano je sklopljen mirovni sporazum rimokatolike crkve i husita 5. jula 1436. Ultarakvistiki religiozni obiaji husita
ostali su na snazi sve do 1620., kada su zabranjeni. Husiti taboriti su bili poraeni, tako da je i u Taboru uspostavljena
ceremonija husita ultrakvista. Rimokatolika crkva je usled uspeha utrakvista (husita) pretrpela velike gubitke. Najvedi

deo pastve je otpao od crkve, crkvena organizacija se na vedem delu kraljevstva raspala a zemljini posedi oduzeti u
korist plemstva. Ved modno krupno plemstvo je usled pripajanjem crkvenih vlastelinstava uspelo da poremiti
ravnoteu modi izmeu tog stalea i kralja. Sabor kraljevstva je dobio premodnu ulogu (sabor je kontrolisalo krupno
plemstvo uz pravo glasa sitnog plemstva i gradova) u dravi, kraljevska vlast je posle Jiria Podjebrada izgubila svaku
sadrinu. Takoe, usled uloge u husitskom pokretu, gradovi i sitno plemstvo su dobili/osigurali svoje mesto u saboru (i
time efektivno uede u upravljanju dravom). Dugotrajni rat, nestabilnost i otpadanje od rimokatolike crkve su
prouzrokovali ekonomski pad, gubljenje kulturnih veza kao i povedan pritisak plemstva na seljatvo. U ekoj je pored
marginalizovane rimokatolike crkve, ustanovljena Utrakvistika crkva kao naslednik husovih propovedi ali u to vreme
nastaje i Zajednica brade ili eka brada, koje takoe kao osnovu uzimaju uenje Jana Husa. I utrakvisti i zajednica
su usvojili bogosluenje na ekom jeziku. Husitski pokret je prvi jak reformatorski pokret i uinio je izuzetan uticaj na
kasniju Evropsku reformaciju, koja je kao posledicu imala stvaranje protestantske crkve.
39. Ivana Orleanska
Roena je 6. januara 1412. u skromnoj seljakoj obitelji. Bila je jedno od petero (dva brata i tri sestre) djece seoskog
zemljoposjednika Jacquesa i domadice Isabelle. Kako je bila dijete siromanih roditelja nikada nije nauila itati i
pisati, a vrijeme je provodila u planini uvajudi stada i pjevuedi pjesme i nije se razlikovala od druge djece onog doba
iz njezina stalea. Ono to ju je inilo poneto drukijom jeste da je svakodnevno ila u crkvu ispovijedati se, a oni koji
su je poznavali svjedoili su kako je bila iznimno pobona i dobrodudna. Kada joj je bilo 13 godina doivjela je prva
ukazanja, a prema njenim rijeima ukazivali su joj se sveti Mihael te svete djevice i muenice Katarina i Margareta
koje de joj objaviti kako je njezina zadatak osloboditi Francusku od Engleza i sveano okruniti kralja.
Mlada i neuka Ivana Orleanska, na elu samo nekoliko stotina Francuza, zauzela je 29. aprila 1429. grad Orleans i
natjerala engleske osvajae u panini bijeg. Snani oslobodilaki zanos zahvatio je potom cijelu Francusku. Toj mladoj
seljanki, roenoj 1412., kojoj su "glasovi s neba" naredili da spasi Francusku od engleskih osvajaa, povjerio je kralj
Karlo VII. vodstvo jednog odreda. Ona je oslobodila opsjednuti Orleans, pobijedila Engleze kod Pataya, a zatim povela
kralja na krunidbu u Reims. Kod Compiegnea je uhvadena od strane burgunda, meutim, u ruke pristaa engleskoga
kralja, koji su je izruili Englezima. Crkveni sud ju osuuje, po diktatu Engleza, na smrt kao krivovjerku i vjeticu.
Spaljena je iva na lomai 30. maja 1431. u Rouenu. Njena smrt ju je uinila najvedim francuskim muenikom, a na
ponovljenom suenju 1456. proglaena je nevinom. Katolika Crkva (papa Benedikt XV.) proglasila ju je 16. svibnja
1920. sveticom.
40. Venecija u srednje vijeku
je grad u Italiji nalazi se na sjeveroistoku Italije i centar je regije Veneto i provincije Venecija.Venecija spada meu
najljepe turistike ciljeve u cijeloj Evropi, Umjesto ulica grad presijeca 150 kanala preko kojih je izgraeno mnotvo
malih mostova. Najvedi kanal je Kanal Grande, koji prolazi sredinom grada, a na njemu se nalazi Ponte Rialto, most
koji predstavlja najvaniju spojnicu dva velika dijela grada. U centru grada je Markov trg sa starom crkvom Sv. Marka i
sa velianstvenom Dudevom palatom.
U razvijenom srednjem vijeku, teritorija Venecije je proirena zahvaljujudi kontroli trgovine s Istokom i prednostima
koje je ta kontrola podrazumijevala, te se iri Jadranom. Svoj vrhunac Venecija je dosegla u prvoj polovici 15. vijeka,
kada su Mleani zapoeli svoju ekspanziju u Italiji, suprostavljajudi se prijetedem napretku Giana Galeazza Viscontia,
Vojvodi od Milana.
Tursko osvajanje Istanbula 1453. oznaeno je kao poetak nazadovanja a otkridem Amerike pomaknuti su trgovinski
tokovi i Venecija je bila prisiljena voditi naporne borbe protiv Turaka.

Dok je poetkom XI veka Venecija jo uvek bila samo ivahna ribarska i zanatlijska
palanka, krajem tog veka njena veliina i njen poloaj ved su neuporedivo znaajniji. Njom
upravlja dud uz pomod svog dvora, visokih dostojanstvenika i sposobne administracije.
Dominantni element drutva ine case vecchie, stare porodice *Kontarini,orseolo, Falijer, Badoer, Mikjel (Michiel),
ustinijan (Giustinian)+, koje poseduju velika imanja i stalno sve vie ulau u trgovinu, a uz njih i nove porodice, case
nuove. Trgovaka drutva koja one obrazuju zovu se rogadie i colleganze. Ispod sloja koji ine ti primati nalazi se
jedan drukiji, sloj malih ljudi koji ivi od mora. Meutim, prvi krstaki rat i zauzede Jerusalima od strane vojske sa
Zapada uskoro de svim Venecijancima otvoriti nove perspektive. Godine 1111. Aleksije Komnin dao je Pizancima
znatne povlastice i jednu gradsku etvrt u Carigradu, naruavajudi tako iskljuivost prava venecijanskih trgovaca u
istonom carstvu. 1114. godine Venecija se suprotstavila Ugarskoj, nastojedi da povrati izgubljeni poloaj u
dalmatinskim gradovima. 11151116. ponovo je osvojila Zadar iibenik; zadrala je lokalne institucije, ali ih je stavila
pod nadzor svojih inovnika s titulom conte ili visoki inovnik. Vrativi vlast nad Splitom i Trogirom, pretvorila severni
deo Jadrana u venecijanski zaliv,
Dudu je data i titula totius Istriae dominator. Poto je istonom carstvu bila neophodna njena vojna i ekonomska
podrka, Veneciji su,uprkos ozbiljnim problemima u odranju koegzistencije njenih trgovaca i Grka, hrisovuljom iz
1126. godine ponovo uspostavljena njena ranija prava. 1148. godine novim carskim ediktom proirena je povrina
venecijanske kolonije pored obale Zlatnog roga. Veneciji su za njenu trgovinu postali dostupni Rodos, Kipar i ostrva u
Egejskom moru Zahvaljujudi svojoj sposobnosti da brzo reaguju, kao i svojoj dinaminosti, Venecijanci su tokom prve
polovine XII veka dali snaan podstrek svojoj trgovini, ali i unutranjem ivotu svog grada. Na ekonomskom planu, oni
su postali ti koji su Italiju i Nemaku snabdevali svilenim tkaninama, zainima, pamukom, ederom, mirisima i dragim
kamenjem sa Istoka; na Istok su pak izvozili drvo, gvoe i bakar; uspostavili su, u sopstvenu korist, monopol na so.
Poetkom XII veka pojavljuju se nova udruenja venecijanskih trgovaca, bolje prilagoena razvojnim tokovima u
podruju nad kojim su zagospodarili, a rije je o kompanijama u kojima su se udruivali dvojica ili vedi broj
pojedinaca, s tim to je svaki od njih unosio svoj deo kapitala, svi su radili, svi bili meusobno solidarni, a dobitke i
gubitke delili su u srazmeri sa novcem koji su uneli.
Nakon to je vojska severnoitalijanskih gradova (lombardska liga )porazila carske trupe kod Lenjana 1176. godine,
Venecija je postala pravi dobitnik u pregovorima do kojih je dolo izmeu suprotstavljenih strana. Do pomirenja pape
i cara, i potinjavanja ovog poslednjeg, dolo je u crkvi sv. Marka 1177. godine. Zato to je podrala papu i kardinale iz
njegove stranke, zato to je pruila pomod Lombardskom savezu, ali i zato to je saraivala u jednom carskom
poduhvatu usmerenom protiv Ankone 1172. godine, Republika je dobila niz prednosti od bitnog znaaja: patrijarh iz
Grada (koji je u stvari stolovao u Veneciji) dobio je od pape vlast, koju vie niko nije osporavao, nad verskim
zajednicama u podruju lagune, u Istri i Dalmaciji; venecijanski su trgovci stekli pravo da slobodno putuju i prevoze
robu, osloboeni pladanja svake putne takse, u itavoj kraljevini Italiji; najzad, car je priznao samostalnost Republike.
Na drugom jednom terenu, na Istoku, napetost je stalno rasla izmeu Venecije i Carigrada. Car, koji je enovljanima
dao povlastice i jednu etvrt u Carigradu (1157), oslonio se na Ankonu, suparnicu Venecije na Jadranu, i pokuao da
vrati vlast u Dalmaciji, tako to je stvorio svoj dukat u Splitu. Godine 1171. car Manojlo dao je nareenje da se sa
teritorije carstva proteraju svi Venecijanci i da se konfiskuju njihova dobra i brodovi. Na taj nain eleo je da raisti
raune sa kolonijom koja je od strane javnog mnjenja optuivana da je toliko bezona u svom bogatstvu i
blagostanju, da poinje prezirati i samu carsku vlast. Reagujudi na tu primenu sile, dud Vitale Mikjel organizovao je
pomorsku operaciju u cilju odmazde, i sam ju je predvodio, ali ona je propala zbog jedne epidemije. Kad se vratio,

njegovi sugraani su mu se otro suprotstavili, pa je dud pokuao da pobegne, ali je. ubijen 1171. Suoen sa velikim
tekodama u Italiji i Maloj Aziji, Manojlo je 1179. oslobodio svoje zatoenike i naredio da im se vrate imovina i posedi.
Godine 1187, ugovor zakljuen izmeu Republike i cara Isaka Anela, koji je oborio Andronika i doao na njegovo
mesto, predviao je da carstvu, u sluaju da bude napadnuto, budu stavljene na raspolaganje galije koje de naoruati i
kojima de komandovati Venecijanci. Time se priznavalo koliko je znaajnu ulogu imala mornarica nove Venecije..
1171. godine, narodna skuptina izabrala komisiju od jedanaest lanova, zaduenu da predloi ko de biti dud. Neto
kasnije grad je podeljen na est sestierea: Kastelo, Kanaredo, Dorsoduro, Luprio, San Marko i San Polo. Veliko vede,
sastavljeno od etrdeset lanova, postalo je tada novo birako telo za izbor duda. dud Enriko Dandolo bio je prvi koji
je izrekao dudevsko obedanje. Zakleo se evaneljem da de izvravati dunosti koje su mu propisane, Dok su do tada
nastojali da sami vladaju, dudevi su na taj nain postali prvi inovnici drave. Izgubili su svoje kraljevske atribute, koji
su svedeni na puke simbole: oni predstavljaju Republiku i njoj polau zakletvu na vernost. Njihova je vlast ograniena i
strogo kontrolisana od strane graana-inovnika, a ovi su pak i sami duni da prihvate obaveze koje su im odredili oni
to su ih izabrali. Uspostavljanjem lat. carstva, Venecijanci postali gospodari znatnog dela Carigrada, obala Jonskog
mora, ostrv koja su obrazovala Dominium Adriae, Peloponeza, Kiklada, Galipolja i Rodosta. Uz to je Enriko Dandolo
otkupio Krit od markiza od Monferata, kojemu je to ostrvo pripalo kao deo plena. Venecija, nekadanji deo
vizantijskog sveta, ne samo da je postala potpuno nezavisna, ved je i zagospodarila jednim delom carstva. Mihailo
VIII Paleolog, nalazedi se u izgnanstvu u Nikeji, potpisao je marta 1261. ugovor sa enovljanima, obedavajudi im, u
zamenu za njihovu pomorsku i finansijsku podrku, trgovinske i poreske povlastice koje su dotad bile priznate
Mleanima. Jula iste godine, predvodedi svoju vojsku i iskoristivi odsutnost venecijanske flote, uspeno je izveo
iznenadni napad na Carigrad. Gradska etvrt u kojoj su iveli Mleani poruena je, a oni su izgubili svoj povladeni
poloaj u zemlji. Njihovo su mesto zauzeli enovljani.
Blistav znak mletake ekspanzije predstavlja vie ili manje romansirana odiseja Marka Pola, koji je postao jedan od
najslavnijih sinova Venecije. Republika je u Ceki kovala svoj novac; srebrni gro, koji se pojavio krajem XII veka, a nije
se menjao od 1284. do XVI veka; dukat, u kojemu ima 3,56 grama finog zlata, a na ijem se reversu vidi sveti Marko
kako predaje zastavu dudu koji pred njim klei.
-znamenitosti (Dudeva palata, Galeriju Akademije; Muzej Korer sa Nacionalnim arheolokim muzejem; Arsenal; crkve
Santa Marija dela Salute, Santa Marija Glorioza dei Frari, San ovani e Paolo, Santa Marija dei Mirakoli, San
Franesko, San Vidal i San Roko, Velika kola sv. Roka. San Marko, San oro
Maore sa zvonikom, i Velika kola Sv. ora. Zlatna kuda Most uzdisaja)
41. Firenca u srednjem vijeku
je grad u srednjoj Italiji na reci Arno. Firenca je glavni grad regije Toskana i Provinciji Firenca . Zbog svog kulturnog i
umetnikog znaaja neki Firencu nazivaju Talijanska Atena.
.Nakon propasti Rimskog carstva grad je potpuno uniten. Sa poetkomfeudalizma osnovana je 1115. Republika
Firenca .Kad su se firentinski graani pobunili protiv Toskanske Marke nakon smrti vladarice Matilde Toskanske.
Firentinci su osnovali komunu umjesto feudalnog vladara kao to je bila Matilda. Njihovom republikom vladalo je
vijede, znano kao signoria. Na elu signorije bio je izabrani gonfaloniere (naslovni vladar grada), kojeg su na lutriji
birali svaka dva mjeseca od lanovo firentinskih cehova.. Svoju samostalnost dozivljava za vrijeme vladavine Huga od
Toskane u XI veku i od tada postaje nezavisni grad - drzava sve do ujedinjenja u Toskani 1856. godine, nesto ranije
nego ostali severni delovi. Kao zaseban, slobodan grad dozivljva svoj pravi procvat sto bi se reklo "renesansu". Firenca
kao trgovacki grad koji se nalazi na stecistu puteva koji su vodili sa Jadrana na Sredozemlje i spajali sever i jug. To je
vrlo dobro iskoristila i trgovala sa skupim robama, pamukom i svilom. Prvo dozivljava privredni procvat, pa se zato

ovde javljaju prve banke na svijetu, ustanove koje su prve pocele sakupljati novac, prve se pocele baviti stednjom, a
kasnije pocele davati i prve zajmove. Ovde se rodila i prva menica, zamena za novac i njom se trgovalo. Pocinje se
razvijati bankovni sistem, prvo u Italiji, pa onda sirom svijeta. Gde je bilo trgovine, tu je bilo i novaca, a gde je bilo
novaca tu je bilo i napretka u svim ostalim sferama zivota, pogotovo u kulturi i umetnosti.
U 14-om i 15-om vijeku grad je prosperirao i nametnuo se kao centar evropske kulture i umetnosti. Mnogi umetnici i
ueni ljudi epohe Renesanse iveli su i stvarali u Firenci: Donatelo,Botticelli; kasnije Michelangelo, Niccol
Machiavelli,Leonardo da Vinci, Galileo Galilei. Osim umjetnika, Firenca je svjetskoj povijesti dala i Machiavellija, oca
modernih politikih intriga i zavrzlama, barem u teoretskom obliku, zatim lozu Medici, najslavniju obitelj trovaa i
mecena umjetnosti, pa sve do osnivaa poznate modne marke Gucci,
-znamenitosti: Palata Medid Trg Santa Kroe Palata Piti Trg Svetog Mark Trg Moci Galerija Ufici
Najpoznatije firentinske porodice Pitti, Medici i Stroci pocele su angazovati najtalentovanije umetnike onog doba iz
citave Italije da im ukrasavaju njihove stambene prostore posebno vile, dvorce, palate, a potom i radne prostore.
Tako je, recimo, i nastao jedan od najpoznatijih muzeja u svetu firentinski muzej galerija Uffizi.
Nastala je kupovinom umetnickih dela porodice Medici koji su bili vlasnici te palate, a to je palata u kojoj su se nalazile
kancelarije. To je zgrada koju su ukrasavali delima najpoznatijih slikara onoga doba. Muzej je dobio ime Uficci, jer
uficci znaci kancelarija. Kancelarije su bile u zgradi poznate, bogate, firentinske porodice Medici u kojoj su se
smenjivale i porodice Pitti i Stroci u privrednoj nadmoci prema tome i u politickoj nadmoci. Ostavili su neizbrisiv trag u
umetnosti grada. Ovde su dolazili mnogi umeinici poznati u ono doba, a neki su i rodjeni ovde. Poznati pesnik iz
Firence je Dante Aligijeri koji je rodjen krajem XIII vek, a umro u Raveni pocetkom XIV veka. Bio je ne samo knjizevnik,
nego i prevodilac i veliki politicar i polemicar, kriticar svega negativnog u ono doba.
Zato je bio proteran iz Firence, otisao u Veronu gde je ziveo neko vreme i zavrsio svoje kapitalno delo Bozanstvena
komedija. Iz Firence je i glasoviti umetnik i jedan od najvecih na svetu Michelangelo. Bio je veliki humanista, slikar,
kipar i arhitekt. Ovdje je delovao i veliki italijanski slikar, skulptor i graditelj Leonardo da Vincci. On je naslikao Mona
Lizu, svoje najznacajnije delo u koje je bio zaljubljen. Mona Lizu je smatrao idealnim delom, najbolje ikada
naslikanim.Sliku je poneo sa sobom prilikom posete Francuskoj, medjutim, umire nedaleko od Pariza 1521. godine.
Slika je ostala u Francuskoj i izlozena je u Luvru, kraljevskom dvoru, kao najvrednije delo. Pored navedenih u Firenci su
delovali i mnogi drugi skulptori i slikari kao sto su Donatello i Giotto. Giotto je kao veliki graditelj napravio nacrt za
delove katedrale, a posebno za toranj Santa Maria della Fiore. Zbog njih je Firenca postala Meka umetnosti, a danas je
Meka turizma. U kasnom srednjem veku Firenca pomalo gubi znacaj, naime pomorstvom se pocinju baviti dve sile
Genova i Venecija, no Firenca i dalje ostaje grad koji se vrlo brzo siri i razvija. Ratnih stradanja nije bilo ni u I ni u II
svetskom ratu te napokon izrasta u velegrad od 500 000 stanovnika. Politicka pozornica Firence i Toskane bio je
gospodski trg Piazza della Signoria. Ovde su se odrzavala sva vazna zbivanja i skupovi u gradu. Firenca ima jedanaest
mostova, a najpoznatiji je Ponte Vecchio, koji u svom sastavu ima i zatvoreni deo koji podseca na ulicu sa mnostvom
malih radnji. Firenca je grad u koji se svi rado vracaju da bi uzivali u svim njenim lepotama.. . Firenca je u srednjem
veku bila kolevka italijanske renesanse. U njoj su iveli i stvarali velikani poput Mikelanela, Leonarda, Da Vinija,
Botielija, Lipija i mnogih drugih. Najbogatija je bila porodica Medii ije su raskone palate i danas sauvane. Galerije
Ufidi i Akademija uvaju kolekcije neprocenjive vrednosti najvedih slikara i umetnika srednjeg veka
42. Pad Konstantinopolja
Kada je Mehmed II, kasnije poznatiji pod imenom Fatih, naslijedio svog oca Murata II imao je 19 godina. Krdanski
svijet je vedinom ivio u zabludi da de se ovaj vladar pokazati kao nesposoban. 1452., godinu dana nakon to je sjeo

na prijesto, napravio je tvravu Rumeli Hisari, nedaleko od konstantinopolja i poeo spremati vojsku. Ona je
opkoljavala zajedno sa Anadolu Hisari tvravom konstantinopolj (jedna sa evropske strane, druga je bila smjetena u
Aziji, napravljena za vrijeme Bajazita II). Konstantin XI, bududi da je primjetio Mehmedove namjere, obratio se papi za
pomod, ali papa Nikolaj nije vie imao tolikog uticaja to Konstantin nije znao. panci su zauzeti Rekonkvistom
(osvajanje Pirineja i istjerivanje nekrdana), Francuska i Engleska stogodinjim ratom, a Njemaka je bila zaokupljena
unutarnjim pitanjima drave. Pored toga, narod u Bizantiji nije htio da prihvati od pape bilo kakvu pomod, jer je papa
postavio uslov da oni moraju predi na krdanstvo, a IV Kriarski rat je ostavio trajne posljedice. Ostaci nekad velikog
Bizanta su se morali sami odbraniti. Konstantin je zatitio morski prilaz postavljajudi lance, a Mehmed je imao
ugarskog strunjaka za topove Orbana tako da mu morski put nije predstavljao jedini ulaz u grad. Nadajudi se da de
pomod sa zapada nekada stidi, oslanjali su se na zatitu koju su pruale zidine.
Na poetku same opsade, Mehmed je osvojio sve posjede oko Konstantinopolja, ostavivi samo opkoljeni
Konstantinopolj. Jaki topovi su razarali zidine uz ogromnu grmljavinu, ali uslijed velike nepreciznosti, dugotrajnog
punjenja i strunosti bizantskih ininjera, zidine su bile popravljene. Iako iz Zapadne Evrope nije stigla veda
organizovana pomod, neke trupe su ipak dole u pomod opkoljenom gradu. enovljanska republika, koja je bila
vekovni saveznik Vizantije jo od osloboenja Carigrada 1261. godine, poslala je dva broda sa 400 ljudi na elu sa
ovanijem Justinijanijem Longom, koji su na putu iz enove pokupili i 300 ljudi koji su inili enovljansku vojnu
posadu na Hiosu i uspjeli su zaobidi nekako Fatihovu flotu koja je blokirala Carigrad, tako da je 29. januara u Carigrad
pristiglo 700 dobro naoruanih boraca. Konstantin je odmah po njihovom prispjedu postavio Justinijanija na elo
odbrane grada. Proboj hridanskih brodova jasno je ukazao sultanu da grad treba jo vie pritisnuti sa svih strana,
pogotovo sa morske strane. Za ovo je bilo neophodno ovladavanje i Zlatnim rogom, to je bilo nemogude izvesti bez
flote u njemu. Kako je morski prilaz Zlatnom rogu bio pregraen masivnim gvozdenim lancem, za ije je uklanjanje
bilo neophodno zauzimanje enovljanske Pere(koja je u tom trenu bilo zvanino neutralna i iju neutralnost, makar i
na papiru je Mehmet u ovom trenu eleo da zadri) , Mehmet II se odluio za do tada nevien potez. Odluio je da
svoju flotu, kopnom prebaci u Zlatni rog. Plan je bio da se od Bosfora, pored bedema Pere do Zlatnog roga izgradi put
od nauljenih balvana preko kojih bi brodovi bili prevueni do doline izvora na obali Zlatnog roga gde bi ponovo bili
porinuti. Hiljade radnika je uz pomod volova izgradilo takav monumentalni put i izvelo prebacivanje brodova, tako da
su opsaeni sa uasom ujutru 22. 04. konstatovali da otomanska flota preko kopna stie u Zlatni rog. Turci su pred
grad preko kopna dopremili oko 70 brodova. Opsednuti su odmah odrali sastanak na kom je na kraju odlueno da se
izvri napad na otomansku flotu i da se ona grkom vatrom spali. Napad je konano(nakon vie odlaganja) izveden
tokom nodi 28. 04., ali je izgleda neko od zapadnjaka iz Galate odao Turcima namere Hridana, tako da su ih oni
spremno topovima doekali. Napad nije uspeo, dok hridanska flota je pretrpela teka otedenja, a etrdesetak
mornara je zarobljeno i pogubljeno na licu mesta. Iako otomanska flota nije postigla gotovo nikakav uspeh u borbi sa
hridanima, niti je odigrala neku ulogu u napadima na grad tokom svog boravka u Zlatnom rogu, prvenstveno zbog
mnogo bolje obuenosti hridanskih mornara, ona je odradila posao koji joj je Mehmet namjenio. Pojava
neprijateljske flote poraavajude je delovala na stanovnitvo koje se jo uvek sedalo Krstaa i uasa koji su oni sa
sobom doneli prodrevi u grad upravo preko morskih bedema koji su okrenuti Zlatnom rogu. Zbog toga su oi
odbrane stalno bile uprte ka njima i njihovim kretanjima, da bi na vreme intervenisali i spreili ponavljanje katastrofe
koja je zadesila Carigrad 1204. godine.
Bombardovanje bedema se nastavljalo i oni su se sve vie i vie uruavali protivno naporima stanovnitva da ih zatiti
i popravi u to je vedoj meri mogude. Turci su ponovo pokuali u nodi 07. 05. da probiju odbranu kod Romanove
kapije, ali su samo zahvaljujudi hrabrosti, sranosti i vetini cara Konstantina i kapetana Longa, koja je nadahnula
branioce, bili odbijeni. Ponovni pokuaj pokrenut je tokom nodi 12. 05. na delu gradskih bedema na kom se spajaju
dvostruki bedemi Teodosija II i vlahernski bedemi, ali je i ovaj turski napad odbijen. Poto juriima nisu uspevali da

probiju odbranu Grada, Turci su pokuali da tunelovanjem potkopaju temelje bedema i tako sebi olakaju proboj u
grad. Glavnu ulogu u tome igrale su kopai iz Novog Brda koje je u okviru svojih vazalnih obaveza poslao srpski
despot. Meutim ni Vizantinci nisu sedeli skrtenih ruku ved su organozovali kopanje protivtunela kojima je rukovodio
Johan Grant. Uspenim kopanjem protivtunela Vizantinci su uspeli da potope neke od njih, dok su u druge upali
vojnicima koji su pobili kopae. Tokom tih akcija, zarobljen je jedan od glavnih turskih inenjera koji je muen dok nije
priznao gde se nalaze preostali tuneli, koji su nakon toga uniteni, ime je spreen pokuaj Turaka da tunelima oslabe
odbranu grada.
Mehmed II je 12. aprila opsaenom gradu uputio poslednju ponudu, zahtevajudi astronomski danak (za koji je znao
da Vizantinci ne mogu sakupiti) od grada za podizanje opsade. Konstantin je odbio ponudu reima: "Boe oprosti da
ivim kao car bez carstva. Ako moj grad padne, padu i ja sa njim. Ko god eli da pobegne, neka se spasava kako zna, a
ko je spreman da pogleda smrti u oi, za mnom". Kada je njegova ponuda odbijena, Mehmet je odluio da zauzme
grad makar i na juri. Tokom nodi 22. maja desilo se pomraenje Meseca, to su neki opsaeni, poput kneza Igora,
protumaili kao lo znak. Meutim, i u turskom logoru su poele da se pojavljuju smutnje. Ved su uveliko kampom
kolale prie da je Mletaka flota na domak Carigrada (iako je mletaki senat u to doba i dalje raspravljao o tome da li
treba poslati flotu u pomod Carigradu) i da Maari prelaze Dunav. Smutnje su se pojavile i u glavnom tabu u kome je
veliki vezir Halil Handarli (za koga postoje indicije da je bio povezan sa Konstantinom Dragaem) otvoreno zahtevao
podizanje opsade, zbog mogude zapadne intervencije. Podran od mlaih vojskovoa, Mehmed II se na sastanku 25.
maja odluuje za jedan poslednji sveopti napad na grad. Nakon ove odluke pripreme za veliki napad su ubrzane.
Razbijanje odbrane grada na kopnenim bedemima predstavljalo je i kraj organizovanog otpora, ali su tu i tamo ostale
grupe koje su pruale otpor. Tako su kiparski mornari i vojnici, koji su bili zadueni za tri kule i bedeme meu njima u
blizini ulaza u Zlatni rog, pruali estok otpor Turcima ne dajudi znake da ele da se predaju, pa im je na kraju bilo
dozvoljeno da pod orujem, na svojim brodovima bezbedno napuste Carigrad.
U nekim delovima grada koji su bili opasani zasebnim bedemima, lokalne vlasti su pregovorima sa turskim
kapetanima dogovorile predaju tih etvrti pod uslovom da njihovo stanovnitvo i crkve budu poteene pljakanja,
silovanja i ubijanja. Na taj nain su poteeni stanovnici: Fanara (u kom i dan danas ivi nekoliko hiljada Grka i pored
svih turskih pokuaja da ih proteraju), Petriona, uz obalu Zlatnog roga, Psamatije, uz obalu Mramornog mora. Istog
dana kada je zauzet Carigrad, turske snage su zauzele i enovljansku koloniju Peru, iako je ona zvanino bila
neutralna. Pometnja koju je u redovima otomanske flote stvorio prodor kopnene vojske u grad, odnosno injenica da
de ostati uskradeni za plen, omogudila je jednom broju stanovnika da se doepa hridanskih lai (do kojih su mnogi
stigli i plivanjem) i na njima pobegne na Zapad. Meu njima bio je i ustinijani, koji je preminuo par dana kasnije od
rane zadobijene u odbrani grada na Hiosu, koji je u to doba bio kolonija enovljanske republike.
Shodno obedanjima, Mehmed II je dozvolio svojim vojnicima pljakanje Carigrada. Iako im je obedao tri dana i tri nodi
za pljakanje, naredio je prekid nakon samo 24 asa poto je proao gradom i video njegovu veliinu. Izdajudi naredbu
o prekidu pljakanja, ubijanja i porobljavanja, rekao je: "Kakav smo Grad predali pljakanju i razaranju". Meutim,
njegova odluka je kasno stigla, jer je dobar deo stanovnitva ved bio pobijen, silovan ili porobljen, a vedi deo grada i
njegove svetinje uniteneSilovanja nisu bile poteene ni kaluerice, od kojih su mnoge izvrile samoubistvo da bi
spreile da budu obeadene. O tome svedoi i istoriar Francis, koji kae da su osvajai lomili glave onim enama
koje su im se opirale, nakon ega su na podovima crkava silovali njihova mrtva tela. Zarobljeni Luka Notaras je odbio
da preda Mehmetu svoje sinove, nakon ega je on zapretio da de ih sve (i njega i sinove) pobiti. Luka je na to zatraio
da prvo pred njim pogube njegove sinove, pa tek onda njega, da bi bio siguran da oni nede sluiti Turcima, to mu je
Mehmet dozvolio, pogubivi ga odmah nakon njegovih sinova.

Pad Carigrada 1453. godine predstavlja jednu od istorijskih prekretnica jer njegova opsada predstavlja poetak
upotrebe vatrenog oruja, a nestankom Vizantije nestao je stari verski poredak u Evropi, na ije tlo je ponovo snano
stupio Islam. Zauzedem Carigrada (i kolonija italijanskih gradova-drava u njemu) i Bosfora Turci su presekli glavnu
trgovaku vezu zapadne Evrope sa Azijom, to de dovesti do pokuaja da se do Azije stigne morem, to de dalje za
posledicu imati otkride Novog Sveta. Toak istorije se ponovo pokrenuo. Veliki broj uenih ljudi iz Vizantije koji su
pred Turcima pobegli na zapad nosedi sa sobom mudrost Helenizma, bide jedan od katalizatora pojave Humanizma i
Renesanse u evropskoj kulturi.
43. 1492.
U januaru 1492. Granada, kao posljednji muslimanski posjed, pala je poslije opsade. To je oznailo kraj kampanje
Izabele i Ferdinanda Kastiljskog pod nazivom Reconquista.
Nekoliko mjeseci nakon pada Granade, potpisan je Edikt progona koji se odnosio na Jevreje i Muslimane u paniji (
31 3. 1492). Po njemu su svi Jevreji morali napustiti paniju do kraja Jula. Bilo im je zabranjeno da zadre bilo kakvo
vlasnitvo. Iako je vedina Konverzosa (Conversos muslimani i jevreji u paniji koji su prihvatili kridanstvo) vrila
svoje obrede u tajnosti i pretvarali su se da su krdani (Kriptomuslimani i Kriptojevreji), jako su lagano otkrivani od
strane panske Inkvizicije koja je poznata po svojoj brutalnosti. Jevreji nisu imali izbora, nego su krenuli na put.
Najvie ih je krenulo ka Balkanu, gdje ih je primio Bajazit II.
Iako su prije Kolumba Vikinzi se prvi iskrcali krajem 8 ili poetkom 9. stoljeda, 1492. se uzima kao godina otkrida
Amerike. 1488. Bartolomej Dijaz je zaplovio nadajudi se da de uspjeti zaobidi afriku i stigao do Rta Dobre nade. Ovaj
poduhvat je predstavljao smio pokuaj da se doe do svile, zaina i ostale egzotine robe. Zbog pada
Konstantinopolja, ovaj put je bio trajno prekinut i Evropljani su bili oajni u pronalasku novog. Kristofer Kolumbo,
roen 1451. i porijeklom enovljanin, se zaputio kod kraljice Izabele I Kastiljanske i on je iznio teoriju da je zemlja
okrugla i mnogo manja nego to danas poznajemo. Crkva je osporavala ovu teoriju govoredi da je zemlja ravna ploa,
a svjetovni naunici su govorili da je mnogo veda, te da je nemogude oploviti. Izabela, nakon to je Granada pala u
njene ruke, je prihvatila Kolumba i dala mu finansijsku podrku koliku je i traio 1491. godine. Priprema je trajala do 3.
8. 1492. kada je i zaplovio sa karakom Santa Maria, i dvije karavele Pinta i Santa Clara (poznatija pod nadimkom
Ninja, po Juanu Ninju Mogueru, vlasnikom broda). Karavelama su upravljali brada Pincon, poznati i ugledni trgovci iz
panije. Zaustavio se 6. septembra na Kanarskim ostrvima, da bi obnovio zalihe i napravio par prepravki. Poslije toga
se zaputio na jako teko putovanje. Kada su svi izgubili nadu i htjeli da se vrate, Kolumbova posada je primjetila kopno
12. oktobra. Kolumbo je bio ubjeen da je naao ostrvo blizu indije, ali ustvari je kroio na tlo San Salvadora. Poslije
ovoga je izvrio jo tri putovanja u kojima je ved zapoela kolonizacija (1493., 1498. i 1503.).
Dodatak:
Gotika
Umjetniki oblici koje nazivamo gotikim javljaju se u Francuskoj udrugoj polovini 12. stoljeda, a u ostalim zemljama
tek polovinom 13. stoljeda, te traju do sredine ili konca 15. stoljeda.
Osnovna tenja sakralne gotike arhitekture je ostvarivanje impresivnogunutranjeg prostora i oivljavanje zidnih
masa. To je omogudeno upotrebomtriju bitnih elemenata: rebrastog svoda, iljastog luka i kontrafora (vanjskih
podupiraa).- U gotikoj arhitekturi svod ne poiva na zidnoj masi, ved se njegova teina i pritisak sistemom svoenja
kanalizira prema stupovima nosaima, a boni pritisak primaju na sebe kontrafori. Ovakav sistem svoenja
omogudavarastvaranje zidnih ploha mnogobrojnim i velikim prozorima (npr. katedrala uChartresu ih ima 170), to
gotike graevine ini daleko svijetlijim odromanikih

Najedi oblik svoenja je krino-rebrasti svod, no susredemo i druge oblikerebrastog svoenja (zvjezdasti, mreasti,
zrakasti), a kod skromnijih graevinai obiean prelomljeni poluvaljkasti svod
Pored konstruktivnih mnogobrojni su i dekorativni elementi (fijala, vimperg, krinicvijet, rakovica, mreite, kljuni
kamen).
Prozori su najede ukraeni vitrajem, to u unutranjosti proizvodi udesnesvjetlosne efekte
etiri razvojna stupnja gotike:- Rani gotiki stil (1140-1200.): Noyon, Sens, Laon, Senlis, Paris (Notre-Dame);- Zreli
gotiki stil (1210-1250.): Bourges, Chartres, Reims, Amiens, Beauvais, Paris(Sainte-Chapelle);- Stil
rayonnant
(zrakasta gotika, 1250-1350): Paris (Notre-Dame), Carcassonne,Troyes (St-Urban), Rouen (St-Quentin);- Stil
flamboyant
(plameni stil, kasna gotika, kraj 14. i 15. st.):
Razvoj gotike skulpture povezan je u Francuskoj preteno uz arhitekturu kao elementlogine i bogate akcentuacije
pojedinih portala, te oltarskih kompozicija. Ta se plastika razvija u pravcu realizma, a sadrajno je podreena vjerskim
temama,opirno ilustrirajudi sveukupan kompleks teolokih ideja, ukljuujudi i brojnealegorijske prikaze.- U odnosu
na romaniku skulpturu, promjene se u tehnikom smislu odnose na osvajanje prostornosti, a u izraajnom smislu
narativni se karakter zamijenjuje emocionalnim,to nuno dovodi i do povedane realistinosti. Zbog nastojanja da se
realistikomshvadanju priblie i apstraktni likovi, dolo je do naglaene ekspresivnosti, psihologizacije likova i izrazite
panje u obradi detalja.- Od materijala u upotrebi je kamen i drvo (u unutranjosti), a rijetko bronca.- Prvo arite
razvoja skulpture vezano je uz radionicu katedrale u Chartresu (glavni portal,1145-55.), odakle se utjecaji ire na
Angers, Le Mans, St-Denis i Pariz-. Gotika skulptura Engleske opdenito je u izrazu suzdranija od kontinentalne. Svoj
najvi idomet postie u drugoj polovini 13. st. u smirenim, oplemenjenim i ponetoizduenim figurama.- Poetkom 14.
st. u Engleskoj poinje prevladavati poneto razigranija skulptura, da bisredinom stoljeda dolo do zastoja, a zatim i do
pada kvalitete. Zapadnoeuropska gotika ne poznaje monumentalno slikarstvo (osim u rijetkimsluajevima profanih
prostora), jer u sakralnim graevinama, zbog naeladematerijalizacije masa, vie nije bilo velikih zidnih ploha koje bi
mogle bitiukraene freskama.- Veliki prozori gotikih katedrala Francuske, Engleske i Njemake uvjetovali su
bogatrazvoj umjetnosti vitraja. Intenzivan kolorit vitraja daleko nadmauje kolorit fresaka,tapiserija i slika na drvu, ali
ne omogudava bitniji pomak u odnosu na likovnostromanikog doba (plohe boja uokvirene linijama).- Jedino u Italiji,
gdje je graditeljstvo sauvalo zidnu masu, dolazi do snanog razvojazidnog slikarstva, koje, prihvadajudi osnovne
postavke gotikog likovnog izraza, postaje nositelj razvoja slikarskih formi. I slikarstvo na drvu, tradicionalnorazvijenije
u Italiji, doivljava u doba gotike pravi procvat, te se, umjesto jednostavnih romanikih slika na drvu, poinju izraivati
bogati poliptisi i oslikanikrilni oltari, ukraeni rezbarijama i pozlatom.-Slikarstvo minijatura, koje nije ovisno o
arhitektonskoj podlozi, postaje usjeverozapadnom dijelu Europe dominantna slikarska tehnika i nositelj
likovnograzvoja slikarstva, te pokazuje majstorsku tehniku linearnog crtea i bogatu skalu boja.- Obogadivanjem
ambijanta svakodnevnog ivljenja sve se vie razvija izrada tapiserija,koje u Francuskoj postaju i najistaknutija djela
monumentalnog slikarstva.- Novinu gotikog doba predstavljaju grafike (drvorezi, bakrorezi), koje, uslijed
tehnikeizrade, iskazuju naglaenu linearnost, zadravajudi ipak osnovne odlike gotikogslikarstva.- U smislu razvoja
stila i u slikarstvu je mogude pratiti iste elemente koji su karakteristini iza gotiku skulpturu: tenju ka vedoj
realistinosti, obradanje panje na detalje, te psiholoku individualizaciju likova.- Kao poseban problem u tenji ka
realistinijem prikazivanju javlja se pitanje ostvarivanjailuzije trede dimenzije (volumena i prostorne dubine). Taj se
zadatak posebno postavlja pred fresko-slikarstvo koje je narativnijeg karaktera od onog na dasci.Snaan poticaj u tom
smislu predstavlja slikarstvo Giotta di Bondone, no tek naizmaku gotike vodedi sjevernjaki umjetnici poput Jana van
Eycka u potpunostisavladavaju perspektivu.
Vitetvo
Srednjovjekovni se vitez, posve uklapao u sustav feudalnih obaveza. Vitezovi su nastali od oklopnog konjanitva koje
se nalazilo u pratnji vladara poput Karla Velikog. Do 11. stoljeda postali su zasebna kasta profesionalnih ratnika.
Njihov se poloaj potvrivao simbolima i obredima poput "akolade", dodira maem ili rukom po ramenu. Zauzvrat, za
taj poseban poloaj od viteza se oekivalo da ratuje za svoga gospodara i brani slabije, ovisne o njegovoj zatiti,

primjerice svedenstvo ili siromahe. Ivan od Salisburyja, srednjovjekovni pisac iz 12. stoljeda, definirao je viteke
obveze ovim rijeima: "uvati Crkvu, boriti se protiv nevjernika, potovati svedenstvo, tititi siromane od nepravde,
dati vlastitu krv za svoju bradu". Ipak, to u stvarnosti nije uvijek bilo tako. Posebice potkraj srednjega vijeka,
kratkotrajni sporazumi postali su vaniji od feudalnih obveza. Do 14. stoljeda vitezovi su oekivali pladu za svoje
usluge, a nerijetko su i sami bili u mogudnosti pladati posebne dade kako ne bi morali sluiti u ratu. Meutim, vitezovi
su drutvena i vojna elita ostali kroz cijelo razdoblje feudalizma.
Feudalizam
Feudalizam u Europi Izraz feudalizam upotrebljava se za opis sustava odnosa izmeu kraljeva i plemida na podruju
sjeverne Europe tijekom vedeg dijela srednjovjekovnog razdoblja. Na mnogo je naina jednak sustavu karolinkih
careva koji su preputali upravljanje odreenim podrujima svog carstva plemidima, koji bi zauzvrat dobili odreenu
koliinu modi i zemlje te prisegli vladaru na vjernost. Feudalni sustav koji se razvio u Engleskoj i Francuskoj bio je
slian karolinkom. Kralj bi nekom plemidu dodijelio komad zemlje (poznat pod nazivom feud ili leno), a ovaj bi mu
zauzvrat prisegao na vjernost i obedao obavljati za njega razliite druge dunosti. Ponajprije je morao provesti
odreen broj dana u godini ispunjavajudi vojnu obvezu prema svom kralju. Takoer je morao posjedivati kraljevski
dvor gdje bi savjetovao svoga gospodara o politici i pravdi. Morao je sudjelovali u nekim kraljevskim trokovima,
primjerice trokovima gradnje novog dvorca ili kraljevskog vjenanja. Plemidi koji bi uli u takvu vrstu feudalnog
odnosa s kraljem nazivali su se vazalima, a svoga su kralja nazivali gospodarom. Brojni su plemidi dodjeljivali zemlju
zakupcima koji su zauzvrat obavljali poslove za njih i prisezali njima na vjernost, pa je tako feudalni sustav bio
hijerarhija seniora i vazala. Drutveni odnosi unutar feudalnog drutva bili su vrlo sloeni, jer je vazal mogao prihvatiti
zemlju od nekoliko razliitih gospodara, to je pak, moglo dovesti u pitanje njegovu lojalnost, pogotovo ako bi se u
vrijeme rata dva gospodara nala na razliitim stranama. Zato su vazali samo jednog seniora smatrali pravim
gospodarom i taj je imao prednost nad drugima.
Nastanak I razvoj gradova
Razdoblje od 11.-14. st. je doba procvata srednjovjekovne urbanizacije, iji su nositelji bili trgovci i obrtnici ;
grad se razvijao na osnovi ekonomskih funkcija;trgovaka i obrtnika naselja javljaju se uz uz biskupske
gradove ili zamkove; gradovi-komune ili gradovi-republike s odreenim stupnjem samostalnosti (Milano,
Firenca, Kln, Brugge. Do 13. st. najvedi europski gradovi bili su u sklopu Bizanta i Kordopskog kalifata u
panjolskoj (Konstantinopol i Cordoba); javljaju se trgovaki savezi pojedinih gradova - najpoznatija je Velika Hanza
(od kraja 12. st.) koja je u 14. stoljedu ujedinjavala oko 160 gradova. Prostorna struktura srednjovjekovnog grada bila
sloena - nekoliko morfolokih i funkcionalnih dijelova:: zamak vjerske institucije (katedrala, upna crkva,
samostani i sl.) gradska uprava (gradska vijednica...) gospodarski objekti (zgrade gildi i cehova, trnice, obrtnike
radionice...) stambeni dijelovi..zamak i katedrala najznaajniji elementi u prostornoj strukturi grada (kao simbol
znaenja feudalaca i crkve gl. nosioci politike i duhovne snage drutva. s razvojem gradske autonomije podiu se
novi sadraji; za potrebe gradske uprave podiu se
gradske vijednice (neki gradovi u 12., a svi slobodni gradovi u 13. st.) stvara se novi, graanski sloj
Srednjovjekovna kultura i umjetnost
Romanika je umetniki pravac koji se razvio u srednjovekovnoj umetnosti u 11. i 13. veku i rairio se u arhitekturi i
slikarstvu. Naziv ovog pojma je od rei Rim- Roma jer je pravac inspirisan umetnodu starog Rima. Nastaje u Italiji,
probija se u Evropu i klasian je primer kontemplativnog pristupa ka veri u prvoj polovini Srednjeg veka.
U romanici javljaju se kole koje su imale svoje osobenosti i svoje karakteristine boje i razvijale su se u okviru
svetenikih redova po manastirima .. U svom optem konceptu umetnost je internacionalna i ima sveobuhvatni
karakter a nastala je i razvijala se iz antike tradicije iji su elementi preraeni i transformisani i upijeni.

Romanska arhitektura je inspirisana antikom umetnodu. U Romanici dolazi do velikog procvata graevinske
djelatnosti, posebno izgradnja crkvi, plemidkih utvrda (donjon) i samostana. U crkvenom graditeljstvu prevladavaju
jednostavne graevine masivnih zidova, bogata horizontalna ralanjenost, kameni polukruni i bavastisvodovi,
polukruni lukovi i kockasti kapiteli esto ureeni biljnim i figuralnim motivima.
Graevinski materijal, kamen, opeka i spoljanji zidovi se ne malteriu.
Karakteristike romanske arhitekture su: Teki svodovi, vrsti i iroki zidovi u malteru; podupirai- veliki, modni
pilasteri i stubovi; mali otvori za vrata i prozore; velika masa i mala razlanjenost ; kruni luk (za razliku od izlomljenog
luka koji se pojavljuje u Gotici)
U arhitekturi a naroito u sakralnoj nisu se deavale znaajne promene koje bi se mogle kratko karakterisati u
preromansko doba, kada moemo utvrditi odreenu samo kratku stagnaciju i samo naizgled varvarsko prekidanje da
bi preli od ranohridanske bazilike ka jednom novom tipu hrama kojeg karakteristie uglavnom metrum i modul tako
da i duina bazilike i irina njena stoje u srazmeri jo vie o tome nalazimo u doba gotske arhitekture.
Romansko slikarstvo se inspirie u rimskoj arhitekturi kao i karolinkoj i otonskoj renesansi. U slikarstvu se gaji zidno
slikarstvo, javlja se motiv Krista umandorli. Prozori se ukraavaju vitraima a u Italiji se razvija slikarstvo na ploi. U
knjinom slikarstvu upotrebljava se gva boja i zlatna boja- materijal je od pergamenta ili magarede koe.
Srednjovekovni umetnik polazi od ideje i trai u prirodi ono to bi mu pomoglo i posluilo ne interesujudi se za zakone
u prirodi, ved ga interesuje logika slike i zakone u prirodi joj podreuje. Ljudska figura nema ulogu da fascinira
posmatraa ved je data svedeno i u onoj meri doreeno da bi slika bila razumljiva. Proporcijski su vedi i po hierarhiji
vanosti dati su likovi, pa i prst koji pokazuje jeste vedi i panja treba da bude uvuena u jezgro dogaanja. Slikarstvo
se razvijalo kao zidno slikarstvo ili kao freska a ree kao mozaik, a prisutno je i knjino oslikavanje i ikona kao i
tapiserije. Ne postoje veliki kulturni centri.
-obuhvata period XI i XII veka;Obleava konanu pobedu hridanstva izraenu kroz masovna
hodoada , krstake ratove i jedinstven stil u umetnosti; Grade se crkve sa raskonijim ukrasima i
glavni brod je bio pokriven kamenim svodom;
omaniko slikarstvo (kao i kiparstvo) vezano je uglavnom za arhitekturu (kao freska, oslikani drveni stropovi, vitraj,
tapiserija, rjee mozaik), za knjigu (iluminacije) ili oltar (oslikane oltarne ploe i sanduci).
Za romaniko slikarstvo (kao i u kiparstvu) vrijede odreene zajednike osobine, skoro zakonitosti, to su: plonost i
linearnost, vertikalnaperspektiva, metoda redukcije u nainu prikazivanja religijskih tema, odnosno ikonografije i
skromna ljestvica boja (zemljane boje: ciglasto-crvena, oker-uta i ravo-smea).
Trgovina
Do XI stoljeda, civilizacija zapadne Europe je uglavno bila ratarska. Ona je bila usmjerena ka potrebama i nije bilo
proizvodnje vika, tako da trgovina je uglavnom bila zapostavljena to je uzrokovalo nestanak novca. Trgovina se
uglavnom zasnivala na razmjeni dobara na sajmovima. Nestanak novca u Ranom Srednjem vijeku se nadoknadio u
Razvijenom. Mogude je da su Kriarski ratovi upravo uticali na razvoj trgovine. Osvajanje Palestine od strane kriara je
otvorilo mogudnost razvoja lukih gradova. Tako se otvorila mogudnost i za uspon Venecije, Pize, enove i ostalih
italijanskih gradova. U zapadnu evropu se uvozila tkanina, zaini, papir, biseri... a izvozilo se zlato u polugama, vino,
eljezo i vosak. Najvedu prepreku je predstavljalo to to nije bilo puteva, pa je plovidba Sredozemnim morem postala

glavno prevozno sredstvo za trgovce. U Kasnom Srednjem vijeku se i obezbjeivala sigurnost ulica. Poeli su se
stvarati i cehovi kao posebni ogranci i stvarala se trgovaka klasa. ak se poelo vie ulagati u trgovinu nego u bilo
koju drugu sferu drutva. Tako je upravo trgovina zasluna za otkride Amerike, navigacionih instrumenata, povedanu
brodogradnju...
Uloga samostana u Razvijenom srednjem vijeku
Samostan je nastamba u kojoj ive pripadnici redovnikih zajednica, svedenici i asne sestre. Rije samostan, doslovan
je prijevod grke rijei"monasterion". Prvi krdanski samostani, nastali su u Egiptu i nakon toga u Etiopiji.Osniva prvih
krdanskih samostana je sv.Antun Pustinjak iz 3.stoljeda. Prvi redovnici, ivjeli su sami, ali se to nije pokazalo kao
dobro.Sv.Pahomije, razvio je ideju zajednikog ivota i molitve u samostanu, to se pokazalo odlinim i uskoro je oko
50 000 ljudi ivjelo u krdanskim samostanima oko grada Nitrije u egipatskoj pustinji.Sv. Eugenije osnovao je
samostan na Sv. Saba, osnovao je samostan u Judejskom pustinji blizu Betlehema. Taj samostan smatra se matinim
samostanom Istone Ortodoksne Crkve.Sv.Benedikt, osnovao je samostan u Monte Cassinu u Italiji 529. to je
poetak samostanskog ivota u Europi i Benediktanskog reda Redovnici iz samostana, utjecali su na razvoj pismenosti
i izdavanje mnotva knjiga, koje su prepisivali do pojave tiskarskog stroja. Iz samostana u Osfordu i Kembriu-u
nastala su istoimena sveuilita. U 13. stoljedu nastaju novi redovniki pokreti koje osnivaju sv.Dominik is v.Franjo
Aijski, a temelje se na siromanom nainu ivota i putujudem propovijedanju. Stoga se nazivaju i prosjakim
redovima.Uz franjevce(Red manje brade) i dominikacne(Red propovjednika), meu prosjake redove ubrajaju se
ikarmelicani. Zbog svoje vede pokretljivosti i nevezanosti na jedno mjesto, kao to je to bio sluaj s dotadanjim
redovnicima, ovi prosjaki redovi grade i drugaiju vrstu samostana koji odraavaju bitno zajedniki nain ivota na
manjem prostoru, bez mnogo gospodarskih zgrada.
Bula Unam sanctam
U buli Unam sanctam iz 1302. godine papa Bonifacije VIII. ponovno iznosi teokratske ideje. Te su ideje ved artikulirali
Grgur VII. i Inocent III. koji su eljeli da pape budu politiki, a ne iskljuivo vjerski voe krdana. Bula je posljedica
sukoba pape Bonifacija i francuskoga kralja Filipa IV. Lijepog. Godine 1296. Filip je ponitio fiskalni imunitet koji je
dotad uivao kler. Nametnuo je crkvenjacima pladanje desetine, a papa je naloio francuskom kleru nepladanje prije
pristanka Svete Stolice. Rlip je tad zaustavio slanje desetine, koju su prikupile francuske crkve, u Rim. Tek 1298.
godine naeno je rjeenje koje je ipak predstavljalo teak udarac Bonifacijevim nastojanjima. Filip je prihvatio papine
zahtjeve, ali tek kao osobni dogovor. Dakle, dogovor koji vrijedi samo za papu Bonifacija, ali ne i poslije. Rapa,
energian ovjek snane volje, poelio je ponovno osnaiti ugled Crkve i vratiti njezin kredibilitet proglasivi godinu
1300. godinom opdeg oprosta grijeha za hodoasnike koji su pristizali u Rim. Bio je to prvi jubilej, Sveta godina Crkve.
Stotine tisuda ljudi stigle su u Rim, to je ostavilo dojam snane crkve. No, sukob s Filipom Lijepim ponavlja se 1301.
godine kad je kralj dao uhititi papinskog legata Bernarda Saisseta, biskupa Pamiersa. Suoen s papinim prosvjedima,
Rlip je prvi put sazvao Generalne stalee koji su potvrdili da kralj dobiva vlast izravno od Boga, bez posredovanja
pape. Tako dolazi do proglaavanja bule Unam sanctam 1302. godine. Bonifacije je tvrdio da papa nije samo iznad
svake druge vlasti na zemlji, nego moe suditi i svakoj drugoj vlasti, dok njemu ne moe suditi nitko osim Boga. Mnogi
su se suprotstavili tim tezama, medu njima i Dante (koji je Bonifaciju pripremio mjesto u paklu dok je papa jo bio na
ivotu) i Jacopone da Todi koji ga je nazvao novim Luciferom. Drugi su ga nazivali krivovjemikom, heretikom i
shizmatikom. Rlip je angairao sebi sklone mislioce (zakonoznance), koji su utvrdili neovisnost kralja i na temelju
povijesnih argumenata. Vladar je imao neovisnu vlast i zato to je francuska kraljevina starija od crkvenog ustrojstva.
Osobito je dragocjeno za Rlipa bilo djelo Ivana Parikog, profesora parikog sveuilita. U djelu 0 vlasti kralja i vlasti
pape, napisanom izmeu 1302. i 1303. godine, pozivajudi se na uenje svetog Tome koji je Crkvu definirao kao
potpuno I mistino tijelo, Pariki je zakljuio kako bi se I upravo zbog toga papini pomodnici trebali * ograniiti na

sakramentalne dunosti jer se I nemaju pravo uplitati u probleme vlasti. Nije trebalo dugo da se s teoretskog
odgovora I bulom prijee na politiko djelovanje. Odlueno * je da se sazove koncil koji de odluiti o
Bonifacijevoj sudbini. Rlip je u Italiju poslao svog savjetnika Guillaumea de Nogareta sa zadadom da zarobi papu i
dovede ga na koncil. Papa, nezatiden ali u crkvenom ruhu, dakle u svojoj i svedenikoj ulozi, zarobljen je u Anagniju
17. rujna 1303. uz pomod obitelji de Colonna, koja je bila neprijatelj obitelji Caetani kojoj je pripadao Bonifacije.
Govori se kako je tom prilikom (no to se ne ini vjerojatnim) papu pljusnuo Sciarra ' Colonna. Bilo da je rije o
stvarnom dogaaju ili tek glasinama, za Papu je to bio dramatian znak gubitka ugleda. Bofinacije nije otiao na
koncil. Oslobodili su ga stanovnici Anagnija, a umro je mjesec dana kasnije. Godine 1305. papom je proglaen Francuz
L! Klement V., koji se nikad nije spustio do Rima. Posveden je u Lyonu, a godine 1309. preselio je papinsko sjedite u
Avignon u kojem je do 1376. stolovalo sedam papa, sva sedmorica Francuzi.

Sadraj:
1. Periodizacija Srednjeg vijeka .......................................................................................................................................... 1
2. Sukob papstva i carstva .................................................................................................................................................. 1
3. Kriarski ratovi ................................................................................................................................................................ 2
4. I Kriarski rat ................................................................................................................................................................... 3
5. Templari i Isusovci .......................................................................................................................................................... 4
6. Pad Jerusalima 1187. ...................................................................................................................................................... 6
7. Tredi Kriarski .................................................................................................................................................................. 6
8. etvrti Kriarski ............................................................................................................................................................... 7
9. Latinsko Carstvo .............................................................................................................................................................. 7
10. Posljedice Kriarskih ratova .......................................................................................................................................... 8
11. Fridrih Barbarossa......................................................................................................................................................... 9
12. Fridrih II....................................................................................................................................................................... 11
13. Plantagenet ................................................................................................................................................................. 11
14. Klarendonske asize ..................................................................................................................................................... 12
15. Riard Lavljeg Srca ...................................................................................................................................................... 12
16. Ivan Bez Zemlje ........................................................................................................................................................... 13
17. Velika povelja sloboda (Magna Carta) ........................................................................................................................ 13
18. Filip II August .............................................................................................................................................................. 13
19. Nastanak i razvoj parlamenta u Engleskoj .................................................................................................................. 14
20. Heretiki pokreti u Zapadnoj Europi ........................................................................................................................... 15
21. Inocent III .................................................................................................................................................................... 15
22. Albiani ....................................................................................................................................................................... 16
23. Prosjaki redovi........................................................................................................................................................... 17
24. Dominkanci ................................................................................................................................................................. 17
25. Franjevci...................................................................................................................................................................... 17
26. Lionska unija ............................................................................................................................................................... 18

27. Filip IV Lijepi i Bonifacije VIII ....................................................................................................................................... 18

28. Avinjonsko ropstvo i Velika izma .............................................................................................................................. 18
29. Mertonski statuti ........................................................................................................................................................ 20
30. Ustanak Vata Tejlora................................................................................................................................................... 20
31. John Wycliffe .............................................................................................................................................................. 21
32. Stogodinji rat ............................................................................................................................................................. 22
33. Crna smrt .................................................................................................................................................................... 24
34. Bula Karla IV ................................................................................................................................................................ 26
35. Sigismund Luksemburki ............................................................................................................................................ 27
36. Jan Hus ........................................................................................................................................................................ 28
39. Ivana Orleanska .......................................................................................................................................................... 30
40. Venecija u srednje vijeku ............................................................................................................................................ 32
41. Firenca u srednjem vijeku ........................................................................................................................................... 34
43. 1492. ........................................................................................................................................................................... 35
Dodatak: ........................................................................................................................................................................... 38
Gotika ............................................................................................................................................................................... 38
Vitetvo ............................................................................................................................................................................. 39
Feudalizam ........................................................................................................................................................................ 40
Nastanak I razvoj gradova ................................................................................................................................................ 40
Srednjovjekovna kultura i umjetnost ............................................................................................................................... 40
Trgovina ............................................................................................................................................................................ 41
Uloga samostana u Razvijenom srednjem vijeku ............................................................................................................. 42
Bula Unam sanctam .......................................................................................................................................................... 42