TELEKONEKCIJA KLIMATSKIH

SIGNALA - EL NINJO
SA POLJEM TEMPERATURA NA NAEM
PODRUJU

Irini Reljin1
Gordana Jovanovi 2
Branimir Reljin 1
1 Elektrotehniki

fakultet Beograd
2 Republiki hidrometeoroloki zavod

Analiza klimatskih signala

SIGNAL?

Vremenske serije
Prostorno-vremenska analiza
Velike oscilacije
Neperiodini ciklusi
Nagle promene
Spektri

Box dijagram temperatura

35
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10

podg

vranj

le sk

d im

nis

zlat

kral j

za jec

cupr

krg

val j

neg

smpal

bgd

smit

ns

zrnj

kik

se nta

pali c

-15

palic
senta
kik
zrnj
ns
sm it
bgd
sm pal
neg
valj
krg
cupr
zajec
kralj
zlat
nis
dim
les k
vranj
podg

EOF ANALIZA
prostornih i vremenskih reima
parametara klime

EOF analizaPalic
je zasnovana
na odreivanju glavnih vektora
kovarijansne matrice
ulaznih podataka
Valjevo
Negotin

sa nameromCuprija
da identifikuje
dominantne
Sjenica i vremenske reime
prostorne
(polja
Podgorica

temperatura, padavina i pritisaka)

Vranje

Ulazni podaci
M=24 stanice N=576 meseci
period 1951-1998

x1,1
x
2,1
X = x3,1

M
xM ,1

x1, 2

x1,3

x2 , 2

x2 , 3

x3, 2

x3,3

xM , 2

xM , 3

x1, N

L x2 , N
L x3, N

M
M
L xM , N
L

Analiza polja temperatura

Srbija i Crna Gora

Udeo u kovarijansnoj matrici temeperatura - mod 1

Polje temperatura - Mode 1
ulcinj
podgorica
vranje
pristina
pec
dimitrovgrad
sjenica
nis
kraljevo
zlatibor
zajecar
cuprija
kragujevac
negotin
valjevo
s.palanka
beograd
s.mitrovica
vrsac
n.sad
zrenjanin
sombor
kikinda
palic
0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

Udeo u kovarijansnoj matrici temeperatura - mod 2

ulcinj
podgorica
vranje
pristina
pec
dimitrovgrad
sjenica
nis
kraljevo
zlatibor
zajecar
cuprija
kragujevac
negotin
valjevo
s.palanka
beograd
s.mitrovica
vrsac
n.sad
zrenjanin
sombor
kikinda
palic

Zonalna podela
Polje temperatura
Udeo u kovarijansnoj matrici
Mode 2

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

EOF analiza temperatura u SRJ

PA L I]

PA L I]

46
SO M B O R

46

Mod 1
99.16%

K IK IN D A

Z R E N JA N I N
N O V I SA D

Z R E N JA N I N
N O V I SA D

VR[A C

SR .M I T R O V I C A

Mod 2
0.33%

K IK IN D A

SO M B O R

VR[A C

SR .M I T R O V I C A

45

45
BEOGRA D

BEOGRA D

S M .P A L A N K A

V A L JE V O

K R A G U JE V A C
] U P R I JA

44
Z L A TIBO R

S M .P A L A N K A

V A L JE V O

N E G O TIN

N E G O TIN
K R A G U JE V A C
] U P R I JA

44

Z A J E ~A R

Z L A TIB O R

K R A L JE V O

K R A L JE V O

N I[

SJE N I C A

Z A JE ~A R

N I[

S JE N I C A
D IM ITR O V G R A D

43

D IM ITR O V G R A D

43
PE ]

PR I [ T I N A

PE ]

V R A N JE

PR I [ T I N A
V R A N JE

PO D G O R IC A

PO D G O R IC A

42

42
19

20

21

22

23

19

20

21

22

23

EOF analiza temperatura u SRJ

PALI]

PALI]

46
SOMBOR

46

Mod 3
0.14%

KIKINDA

ZRENJANIN
NOVI SAD

ZRENJANIN
NOVI SAD

VR[AC

SR.MITROVICA

VR[AC

SR.MITROVICA

45

45

BEOGRAD

BEOGRAD

SM.PALANKA

VALJEVO

KRAGUJEVAC
]UPRIJA
ZLATIBOR

ZAJE~AR

NI[

PE]

PRI[TINA

ZAJE~AR

KRALJEVO

NI[

SJENICA
DIMITROVGRAD

DIMITROVGRAD

43
PE]

VRANJE

PRI[TINA

VRANJE

PODGORICA

PODGORICA

42

ULCINJ

19

KRAGUJEVAC
]UPRIJA
ZLATIBOR

43

NEGOTIN

44

KRALJEVO

SJENICA

SM.PALANKA

VALJEVO

NEGOTIN

44

42

Mod 4
0.125%

KIKINDA

SOMBOR

20

21

22

23

ULCINJ

19

20

21

22

23

FFT prvog m oda

FFT analiza
0.9

0.9
0.8

0.8

0.7

0.7

0.6

0.6

Mod 1

0.5

0.4

0.3

0.3

0.2

0.2

0.1

0.1
0

10

20

30

Mod 2

0.5

0.4

F F T drugog m oda

40

50

60

70

80

90

100

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

70

80

90

100

F F T c etvrtog m oda

F F T trec eg m oda

2.5

0.9
0.8

0.7
1.5

0.6

Mod 3

Mod 4

0.5
0.4

0.3
0.2

0.5

0.1
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

10

20

30

40

50

60

Fraktalna svojstva prvog moda temperatura

RS statistika

Prvi mod temperatura

H = 0.6316
RS statistika

10

H=0.6316
1
1

10

100

Wavelet transformacija
prvog EOF moda temperatura
Kontinualna wavelet - mexican hat

frekvencija

vreme

Multifraktalni spektar
vremenskih serija temperatura
1

f()

Nino34 Tacna
0

Brest

Bourget

-1
Belgrade
1

Metoda Chhabra-e i Jensen-a

TELEKONEKCIJA SA EL NIO

Sea-surface temperatures of Nio3,4 region from 1951 to 1998 yr.

30

Warmer than normal El Nio

28
26
24
0

Average temperature 25.8 C

22
1951

30

1961

1971

Cooler than normal La Nia

1981

1991 year

Temperatures in Serbia from 1951 to 1998

0

Average temperature 10.6 C

20
10
0
-10
1951

Dijagrami
ne
daju
dovoljno
informacija
1961
1971
1981
1991 year
o telekonekciji ova dva regiona

Spektar temperatura regiona Nino3,4

0.8

Osnovni harmonik (1 godina)

0.6
0.4

Drugi harmonik (1/2 godine)

0.2
(a)
0

50

100

-1

Frekvencijski bin = 1/48 god

150

200

250

300

Spektar temperatura u Srbiji

Osnovni harmonik (1 godina)

4
Drugi harmonik (1/2 godine)
2
-1

Frekvencijski bin = 1/48 god

(b)
0

50

100

150

200

250

300

Frekvencijski spektri srednjih mesenih temperatura

.

Spektri temperatura regiona Nino3,4 i u Srbiji

0.25

Nino 3,4

Srbija

0.2
0.15
0.1
0.05
0

12

6 5

1.5 god.

Spektar srednjih mesenih temperatura

za oba regiona za cikluse vee od 1 godine
.

medjukorelacija:
1.0 STPM Nino3,4 i
SMT u Beogradu

(1)

(2)

0.5

0.0

3meseca

-0.5
-1.0
500

vreme (mesec)

573 576
550

600

650

Medjukorelacija anomalija srednjih mesenih temperatura

mora regiona Nio3,4 i podruja Beograda
.

R/S

10

RS statistika za
temperaturne anomalije

Nino3,4
H=0.71494
Beograd
H=0.63978
nivo agregacije

10

100

Oba procesa su fraktalna: H > 0.5

.

Multifraktalni spektar polja temperatura

LDP metoda
1

Nio34

0.8

Nio12
Brest

g,

Uralsk
0.6
Tacna
Brest

0.4

0.2

Belgrade
Nino12

Beograd

Bourget

Uralsk

Nino34
0
0.8

Tacna

1
1.2
1.4
Hoelder exponents:

1.6

Bourget

Neuralne mree - zato?

generalizacija iz nepotpunog skupa podataka

velika brzina procesiranja

akson
akson

adaptivno podeavanje - pri promeni ulaza

robusnost den
dendriti
driti
.

sm
smer
er sign
signala
ala
sin
sinaptiko
aptiko polje
polje

Izbor tipa neuralne mree

eljeni odziv

Nenadgledano obuavanje

obuavajui skup

samoorganizujua NM
skalabilnost vea sloenost mree
uveava sloenost algoritma obuavanja
potrebno dodatno (novo) obuavanje

Vetaki neuron
x1
x2

ulaz
xi

wi

zi

z = [z1 , z2 , ... , z n ]

w i = [ w i 1 , w i 2 , ... , w i n ]

x = [ x 1 , x 2 , ... , x n ]

xn

- izlazi
neurona
- vektor
sinapsi
- ulazni vektor

ulazni
sloj
x1
x2

skriveni
sloj

Slojevi neuralne mree

w1

w1

ulaz
xi

w1

izlazni
sloj

xn

f-je
radijalne
osnove

Fitovanje krive pomou RBF NN

Ulazni podaci multifraktalni spektar za Beograd

1
0.9

f() za temperature

0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0

0.7

0.8

0.9

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

Funkcija radijalne osnove Radial Basis Function RBF

1

f() za temperature

0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2

0.1
0
0.8

1.2

1.4

1.6

1.8

Kriva 'fitovana' neuralnom mreom

1

f() za temperature

0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2

0.1
0
0.6

0.8

1.2

1.4

1.6

1.8