TRANSFORMASI LAPLACE

Teori Pendukung
-

Kuasai Rumus Dasar Transf . Laplace dan Sifat-sifatnya.

Kuasai Rumus Dasar Transf. Laplace Invers dan Sifat-sifatnya.
Kuasai Teknik Pecah-parsial.
Kuasai Cover-up Method

Soal Yang Diselesaikan

Carilah Transformasi Laplace dari fungsi berikut.
1. L{e-t cos 4t} = ?
Jawab. (s + 1)/(s2 + 2s + 17)
Jawab.
s (1)
s1
s1
s
t

2
L{cos 4t} 2
maka L{e cos 4t}
2
2
s (1) 16 s 1 16 s 2s 17
s 16
2. L{e -2t sin t} = ?
1/(s2 + 4s + 4 + 2)
Jawab.
1
1
1
1
L{e 2t sin t}

2
L{sin t} 2
2
2
2
2
2 maka
s (2)
s 2 s 4s 4 2
s
2s2/(s2 + 1)2.

3. L{sin t + t cos t} = ?
Jawab.
1
1
L{sin t} 2 2 2
s 1
s 1

d 2

s
s
2
2
L{cos t} 2 2 2
maka L{t cos t} s 1 1(s 1) (s(2s)) s 1
s 1
s 1
2
2
2
2

ds

Dengan demikian L{sin t cos t}

1
s 1
s 1s 1
2s
2
2
2
2
2
s 1 s 1
s 1
s 12
2

Carilah Transformasi Laplace Invers dari fungsi berikut.

1
4. L

s
?

s 2s 5
Jawab.
2

e-t cos 2t e-t sin 2t.

s
L1 s 1 1

2
s 2s 5
(s 1) 4
1
s1

1
L1
L

2
2
(
s

1
)

4
(
s

1
)

s
s1
-1
1
t
Karena L 2
cos 2t maka L
e cos 2t
2
s 4
(s 1) 4
1
1

-1
1
t
Karena L 2
sin 2t maka L
e sin 2t
2
s 4
(s 1) 4
Dengan demikian
s
e t cos 2t e t sin 2t
L1 2

2
s

L1

2/9 et + 1/3 tet 2/9 e-2t.

?
2
(s 1)(s 2)
Jawab.
s
A
B
C

1
L 1

2
2
(s 1)(s 2)
s 1 (s 1) s 2
B
s
1
s

2
2

(s 1) (s 1)(s 2)
s 2 s 1 3
C
s
2
s

2
2
s 2 (s 1)(s 2)
9
(s 1) s 2
Berarti, harus terjadi kesamaan
s
A
1/3
2 / 9

1
L 1

2
2
s 2
(s 1)(s 2)
s 1 (s 1)
atau
s
A
1/3
2/9

2
2
(s 1)(s 2) s 1 (s 1)
s2
Lakukan penggabungan ruas kanan
1
2
A s 1(s 2) (s 2) (s 1)2
s
3
9

2
2
(s 1)(s 2)
(s 1)(s 2)
A 2/9 = 0 A = 2/9.
A + 1/3 +4/9 = 1 A = 1 1/3 4/9 = (9 3 4)/9 = 2/9.
-2A + 2/3 2/9 = 0 A = (2/3 2/9)/2 = 1/3 1/9 = 2/9.
Dengan demikian
s
1/3
2 / 9

1 2 / 9
L 1

2
2
s 2
(s 1)(s 2)
s 1 (s 1)
1
5. L

2 1 1
1 1
1
2
1
L
L 1
L

2
9 s 1
3 (s 1)
9 s 2
2
1
2
et tet e 2t
9
3
9

SOAL-LATIHAN
Transformasi Laplace
1. Ltet ?

1
(s 1)2

2. L t3e

6
(s 1)4

3. L cos 2t ?

s
s 4 2

4. Lsin 2t cos 2t ?

2
s 16

5. Le t cos 2t ?

s1
s 2s 5
2

Transformasi Laplace Invers

?
(s a)(s b)

eat e bt
a b

6s 4
?
2
s s

4 2et

s
?
2
(s 1)

(1 t)e -t

1
6. L

1
7. L

1
8. L

1
9. L

s
?

s 2s 2
2

s2 2s 6
?
s5

1
10. L

e-t (cos t sin t)

t2 + 1/3 t3 + 1/4t4

Jawaban Transformasi Laplace

1
(s 1)2

1. Ltet ?
Jawab.
Lt

1
1
Ltet
2 maka
(s 1)2
s

6
(s 1)4

2. L t3e

Jawab.
Lt3

6
6
6
Lte t

4
4 maka
(s (1))
(s 1)4
s

s
s 4 2

3. L cos 2t ?

Jawab.
Lcos 2t

s
s 4 2
2

2
s 16

4. Lsin 2t cos 2t ?

Jawab.

Ubah dulu menjadi L

1
1
1
4
2
sin 4t L{sin 4t}
2
2
2
2 s 16 s 16
2

5. Le t cos 2t ?
Jawab.
L cos 2t

s1
s 2s 5
2

s (1)
s1
s
t
2
Le cos 2t
2
(s (1)) 4 s 2s 5
s 4
2

Transformasi Laplace Invers

?
(s a)(s b)

1
6. L

Jawab.
Gunakan teknik pecah-parsial.
1
A
B

(s a)(s b) s a s b

Metoda Cover-up.

eat e bt
a b

A
1
1
1

s a (s a)(s b)
s b s a a b
B
1
1
1

s b (s a)(s b)
b a
s a s b

Maka
1
1 /(b a)

1 1 /(a b)
L 1

sb
sa
(s a)(s b)
1 /(a b)
1 1(b a)
L 1
L

sa
sb
1
1

eat
ebt
ab
b a
1
1
1
eat e bt

1
eat
e bt
Atau L

ab
ab
ab
(s a)(s b)
6s 4
?
2
s s
Jawab.
Gunakan teknik pecah-parsial.
6s 4
6s 4
A
B

2
s s s(s 1) s s 1

1
7. L

A
6s 4

A
s
s(s 1)
B
6s 4

B
s 1 s(s 1)

4 2et

6s 4
4
s 1
s 0
6s 4

2
s s 1

Dengan demikian
6s 4
2
1 4
1
t
L 1 2
L L
4 2e
s

s
s
s

s
?
(1 t)e -t
2
(
s

1
)

Jawab.
Lakukan pengubahan.
s11
s1
1
1
1

2
2
2
(s 1)
(s 1) (s 1) s 1 (s 1)2
Dengan demikian.
s
1
1

1
L 1
L 1
L
2
2
s 1
(s 1)
(s 1)
e t te t (1 t)e t

1
8. L

1
9. L

s
?
e-t (cos t sin t)

s 2s 2
Jawab.
Karena penyebut tak dapat difaktorisasi, lakukan pengubahan.
s
s

2
s 2s 2 (s 1)2 1
Kemudian lakukan pengubahan lagi menjadi.
s
s11
s1
1

2
2
2
(s 1) 1 (s 1) 1 (s 1) 1 (s 1)2 1
Dengan demikian.
s
s1
1

1
1
L 1 2
L
L

2
2
s 2s 2
(s 1) 1
(s 1) 1
e t cos t e t sin t e t(cos t sin t)
2

s2 2s 6
?
s5

Jawab.
Uraikan.
s2 2s 6 1 2 6
3 4 5
s5
s s s
Dengan demikian.

1
10. L

t2 + 1/3 t3 + t4

s 2 2s 6
1 1
1 2
1 6
L 3 L 4 L 5
5
s
s
s
s

1
1
1
t2 t3 t4
2
3
4

L1

Selesaikan persamaan diferensial berikut menggunakan transformasi Laplace.

d2y
dy
1.
Jawab. y = -2 + t + 2e-t + t e-t
2 y t ; y(0) = 0 ; y(0) = 0
2
dt
dt
Jawab
-Laplace-kan kedua ruas
d2y

dy
2
y L t
2
dt
dt

2
d y
dy
L
2L
L y L t
2
dt
dt
L

-Gunakan rumus dasar

s 2 .L{ y} s. y (0) y ' (0) 2[ s.L{ y} y (0)] L{ y}

-Masukkan nilai syarat-batas

1
s2

s 2 .L{ y} 2.s.L{ y} L{ y}

-Gabung dan eksplisitkan L{y}

s 2 2.s 1 L{ y} 12
s
-Invers-kan

1
s2
L{ y}

1
1
2
s ( s 2s 1) s .( s 1) 2
2

1
2
s .( s 1)

y L1

-Lakukan Pecah-parsial
D
A B C
2

2
s s s 1 ( s 1)

y L1

-Gunakan Cover-up Method

1
2
( s 1)

1
2
s

1
s 0

( s 1) 2

A

3
ds
( s 1)
1
d 2
s
2
C 3
2
ds
s s 1

1
s 1

2
s 0

-Masukkan nilai parameter

2
1
2
1 1
1
1
L 2 L
L
2
s
s
s 1
( s 1)

y L1

-Solusi
y = -2 + t + 2e-t + t e-t

2.

d 2 y dy

y e 2t ; y(0) = 0 ; y(0) = 0
2
dt
dt
Jawab.
-Laplace-kan kedua ruas
d 2 y dy

y Le 2t
2
dt
dt

d 2 y
1
dy
L
L y
2
s2
dt
dt

-Gunakan rumus dasar

s 2 .L{ y} s. y (0) y ' (0) s.L{ y} y (0) L{ y}

-Masukkan nilai syarat-batas

s 2 .L{ y} s.L{ y} L{ y}

1
s2

1
s2

-Gabung dan eksplisitkan L{y}

s 1 L{ y}

1
s2

L{ y}

1
1

( s 2)( s 2 s 1) s 2 .( s 2 s 1)

-Invers-kan

2
( s 2).( s s 1)

y L1

-Lakukan Pecah-parsial
A Bs C
y L1
2

s 2 s s 1
-Gunakan Cover-up Method

1
1

s s 1 s 2 7
1
1/ 7
Bs C

2
2
( s 2)( s s 1) s 2 s s 1
A

1 / 7( s 2 s 1) ( Bs C )( s 2)
( s 2)( s 2 s 1)

Terjadi kesamaan-kesamaan
B + 1/7 = 0 B = - 1/7
1/7 2C = 1 C = - 3/7
-Masukkan nilai parameter
1/ 7
1 1 / 7.s 3 / 7
y L1
L

2
s 2
s s 1
1
1 1
s3
1
L1
L 2

7
7
s 2
s s 1

1 5

1
1 1
1
2 2
L1

2
7
7
s 2
s 1 3

2
4

s
1
1 1
5 1
1

1
2
L1

2
2
7
7
s 2
s 1 3 14 s 1 3

2
4
2
4

-Solusi

1
5 2 t 1
1

e L

3
14
2
s2 3
s

4
4

1
1 t

y e 2t e 2 .L1
7
7

1 2t 1
e e
7
7

1
t
2

. cos

3
5
t
e
4 14

1
t
2

3
t
4

sin

3
4

Atau
1

1 2t 1 2 t
e e
cos

7
7

3.

3
5
t
sin
2
7 3

3
t
2

d2y
dy
2
3 y cos(2t ) ; y(0) = 0 ; y(0) = 0
2
dt
dt
Jawab.
-Laplace-kan kedua ruas
d2y

dy
L
2
3 y L cos(2t )
2
dt
dt

d2y
s
dy
2L
3L y 2
2
s 4
dt
dt

-Gunakan rumus dasar

s 2 .L{ y} s. y (0) y ' (0) 2 s.L{ y} y (0) 3L{ y}

-Masukkan nilai syarat-batas

s
s 4
2

s
s 4

s 2 .L{ y} 2 s.L{ y} 3L{ y}

-Gabung dan eksplisitkan L{y}

s 2 2s 3 L{ y} 2 s
s 4

s
s

2
( s 2 s 3)( s 4) ( s 3)( s 1) s 2 4

L{ y}

-Invers-kan

2
( s 3)( s 1) s 4

y L1

-Lakukan Pecah-parsial
B
A
1
1 Cs D
y L1
L
L 2

s 3
s 1
s 4
-Gunakan Cover-up Method (hanya untuk A dan B saja lho !)

s
3
3

2
2
s 1 s 4 s 3 (3 1)(3 4) 52

s
1
1
1
B

2
2
s 3 s 4 s 1 (1 3)((1) 4) 20 20
A

C dan D dicari dengan cara penyamaan koefisien

s
3 / 52 1 / 20 Cs D

2
( s 3)( s 1)( s 4) s 3 s 1 s 2 4
3
1
( s 1)( s 2 4)
( s 3)( s 2 4) (Cs D )( s 3)( s 1)
20
52
( s 3)( s 1)( s 2 4)

1
3
3

12 4

12 12

C s3

2C D s 2

3C 2 D s

3D

52 20

52 20

52 20

52 20

2
( s 3)( s 1)( s 4)

Terjadi kesamaan-kesamaan
3
1
7

C 0 C
52 20
65
12 12
8

3D 0 D
52 20
65

-Masukkan nilai parameter

1 1 7.s 8
3 / 52
1 1 / 20
y L1
L
L

65 s 2 4
s 3
s 1
3 1 1
1 1 1
7 1 .s
8 1
1

L
L
L 2
L 2

52 s 3
20 s 1
65 s 4
65 s 4
-Solusi
3 3t
1 t
7
8 sin( 2t )
e
e
cos( 2t )
.
52
20
65
65
2
3 3t
1 t
7
4

e
e
cos( 2t )
sin( 2t )
52
20
65
65

4.

d2y
dy
5 6 y t e 2t ; y(0) = 0 ; y(0) = 0
2
dt
dt
Jawab.
-Laplace-kan kedua ruas
d2y

dy
L
5 6 y Lt e 2t
2
dt
dt

d2y
1
1
dy
5L
6 L y 2
2
s2
s
dt
dt

-Gunakan rumus dasar

s 2 .L{ y} s. y (0) y ' (0) 5 s.L{ y} y (0) 6 L{ y}

-Masukkan nilai syarat-batas

s2 s 2
s 2 .( s 2)

s 2 .L{ y} 5s.L{ y} 6 L{ y}

s2 s 2
s 2 .( s 2)

-Gabung dan eksplisitkan L{y}

s2 s 2
s 2 .( s 2)

L{ y}

s2 s 2
s2 s 2

( s 2 ).( s 2)( s 2 5s 6) s 2 . s 2 .( s 2)( s 3)

5s 6 L{ y}

( s 2)( s 1)
s 1
2
s . s 2 .( s 2)( s 3) s . s 2 .( s 3)
2

-Invers-kan

s 1

s .( s 2).( s 3)

y L1

-Lakukan Pecah-parsial dan urai menjadi

D
A
B
C
1
y L1 L1 2 L1
L

s
s
s 2
s 3
-Gunakan Cover-up Method

s 1
B

( s 2)( s 3)

s 0

1 1

6 6

s 1
1
1
C 2

( s )( s 3) s 2 4 . 5 20

s 1
4
4
D

2
( s )( s 2) s 3 9 . 5 45
A

d
s 1

ds ( s 2)( s 3)

s 0

d
s 1

2
ds ( s s 6)

( s s 6) ( s 1)(2 s 1)
2

( s

s 6)

2
s 0

s 0

- 6 1
5

2
36
- 6 .

-Masukkan nilai parameter

5
1 1 1
4 1 1
1 1 1
y L1 L1 2
L
L

36 s
6 s
20 s 2
45 s 3
-Solusi
y

5.

5 1
1 2t
4 3t
t
e
e
36 6
20
45

d 2 y dy

y 1 ; y(0) = 0 ; y(0) = 0
dt 2 dt

Jawab.
-Laplace-kan kedua ruas
d 2 y dy

y L1
2
dt
dt

2
d y
1
dy
L
L
L y
2
dt
s

dt
L

-Gunakan rumus dasar

s 2 .L{ y} s. y (0) y ' (0) s.L{ y} y (0) L{ y}

1
s

-Masukkan nilai syarat-batas

1
s

s 2 .L{ y} s.L{ y} L{ y}

-Gabung dan eksplisitkan L{y}

s 1 L{ y}

1
s

L{ y}

1
1

2
( s )( s s 1) s .( s s 1)
2

-Invers-kan

( s ).( s s 1)

y L1

-Lakukan Pecah-parsial
A
Bs C
y L1 L1 2

s
s s 1
-Gunakan Cover-up Method (hanya untuk A saja)

1
s 0

- Gunakan kesamaan dua ruas

1
1
Bs C
2
( s )( s s 1) s s s 1
2

s 2 s 1 Bs 2 Cs
( s )( s 2 s 1)

Terjadi kesamaan-kesamaan
B+1=0 B=-1
C + 1 = 0 C = -1
-Masukkan nilai parameter
.s 1
1
1
L 2

s
s s 1

y L1

1 1

1
2 2
L1 L1

2
s
s 1 3

2
4

1
L L1
s
s 1

2
1

1
L e 2 L1
s

1
2
2

1 1
1

2
2
3
1
3

s 2 4
4

s 2

1 t
e 2 L1

3
2

-Solusi

s 2

y 1 e

1
t
2

. cos

1 e

1
t
2

3
4

cos

1
t e
2

1
t
2

sin

3
1
t
. sin
2
3

3
4

3
4
3
t
2

3
4