QUY CHUN TIU CHUN

PHN TCH V THIT K DM B TNG CT THP CHU UN TRN

TIT DIN NGHING THEO ACI 318, EUROCODE 2 V TCVN 5574:2012
TS. PHNG NGC DNG
i hc Kin trc Tp. H Ch Minh
ThS. L TH THANH H
i hc Kin trc H Ni
Tm tt: ng x ct ca dm b tng ct thp
(BTCT) vi vt nt hnh thnh trn tit din nghing l
hin tng phc tp. Vic thit k dm chu lc ct
trong cc tiu chun u da nhiu trn kt qu
nghin cu thc nghim. Vi mc ch trnh by mt
cch r rng hn v ng x ct dm BTCT cho sinh
vin, k s, nh thit k, nhiu nghin cu c bn v
ng x ca dm BTCT c tng kt. Bi bo ny
s gii thiu mt trong s cc tng kt : so snh
cch thit k ct thp ai theo 3 tiu chun 5574, ACI
v EC2.
1. Gii thiu
Trong bi bo ny, da trn s tng kt nghin
cu ca nhiu tc gi, ng x ca dm BTCT chu
un v ct s c gii thiu, sau mt s vn
thit k c bn cho dm BTCT c v khng c ct
thp ai thng ng theo ba tiu chun 5574, ACI v
EC2 s c tng kt. S ging nhau v khc nhau
v cch thit k ct thp ai ca ba tiu chun ny
cng s c trnh by. Cc v d v yu cu v cu
to s c trnh by bi bo tip theo.
2. S lm vic ca dm BTCT chu un v ct
2.1 S lm vic ca dm n hi ng cht ng
hng chu un v ct
S lm vic ca dm n hi ng cht ng
hng chu un v ct c trnh by k trong
nhiu ti liu [1,5,6,7]. gii thch s lm vic ca
dm lm bng BTCT, vt liu khng ng cht v
ng hng, ng x ca dm n gin bng vt liu
ng cht, ng hng c kh nng chu ko, nn v
ct u ln, chu ti trng phn b u (hnh 1), s
c trnh by. Nu vt liu l n hi, ng sut tip
v php ti bt k im no trn mt tit din ngang
(c lc ct khc khng) c th c xc nh t hai
cng thc ca sc bn vt liu [1]:

VQ
Ibw

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

(1)

My
I

(2)

trong : v f l gi tr ng sut tip v ng sut

php ti im ; V v M l lc ct v mment un ti
tit din ang xt; Q v I l mment tnh v mmen
qun tnh ca tit din; y l khong cch t trc trung
ha ti im ang xt ng sut; bw l b rng ca tit
din. Phn b ng sut php, f, do m men un l
tuyn tnh, cn ng sut tip c dng bc hai. Ti v
tr tit din i qua hai phn t 1 v 2 nh trn hnh 1,
gi tr M v V u kh ln. Phn t 1 ti v tr trc
trung ha s chu ct thun ty, nh th hin hnh
1b, vi gi tr l ln nht so vi cc v tr khc trn
cng tit din v bng 3/2 av. Vi av l ng sut
tip trung bnh, c gi tr bng lc ct chia cho din
tch tit din ngang v av = V/bwh, trong bw v h l l
chiu rng v chiu cao ca tit din. ng sut chnh
ca phn t ny s c gc nghing 450 nh hnh
1c, gm ch 1 ng sut ko v 1 ng sut nn. Phn
t 2 s chu c hai ng sut php v tip do M v Q,
nh hnh 1d. Phng ng sut chnh ca phn t ny
s nghing mt gc so vi trc honh, nh th hin
hnh 1d. Gi tr ca ng sut chnh ny s xc nh
theo phng trnh (3) v gc nghing xc nh bi
phng trnh (4):

f2 2
f


2
4
2
tan(2 )
f
t

(3)
(4)

V v f thay i dc theo dm v theo chiu cao

ca tit din k t trc trung ha, gc nghing cng
nh ln ca ng sut chnh t cng thay i. hnh
1f th hin qu o ca cc ng sut chnh ny cho
dm n gin chu ti trng phn b u. C th thy
phng cc ng sut chnh tip tuyn vi qu o
ca chng. Ti cc th ngoi cng ca tit din gia
nhp, lc ct bng khng, ng sut chnh c phng
trng vi trc honh.

63

QUY CHUN - TIU CHUN

Hnh 1. Hnh dng ng sut chnh v hnh chiu ng sut

trong dm ch nht ng cht chu un ct [1, 5, 6]

2.2 Dm b tng ct thp khng c ct ngang chu ct

ng x ca dm n hi ng cht c th p
dng cho dm b tng khng c ct thp. Khi ti trng
c tng ln, vt nt ko s hnh thnh ti v tr c
ng sut ko ln nht v lm dm sp nhanh
chng. Nu ct thp chu ko c b tr trong dm,
ng x ca n s khc bit so vi dm khng c ct
thp chu ko. Mc d cc vt nt ko hnh thnh
trong b tng, cng ko un yu cu c chu
bi ct thp dc, v dm c th chu c cc ti
trng ln hn. Lc ct tng t l vi ti trng v cc
ng sut ko xin vi gi tr ln s xut hin ti cc
vng c lc ct ln. Ct thp dc chu ko c tnh
ton v b tr sao cho n hiu qu trong vic chng li
lc ko gn mt chu ko. N khng lm tng kh
nng chu ko ca b tng chng li ng sut ko
xin xut hin u , gy ra bi ch lc ct hoc
bi s kt hp gia lc ct v m men un. Khi cc
ng sut ny t ln lm cc vt nt ko xin m
rng theo hng vung gc vi ng sut ko cc b,
l cc vt nt xin, khc vi cc vt nt un thng
gc.
Tiu ch hnh thnh vt nt xin:
Phng trnh (3) cho thy ng sut ko xin t th
hin nh hng kt hp gia ng sut php f v ng
sut tip . Nhng ng sut ny ph thuc vo gi tr
ca M v V. Ti cc v tr tit din c lc ct V ln v
m men un M nh, vt nt do un nh. Nu xut
hin vt nt ny th n s xy ra trc khi hnh thnh
vt nt xin do ct. ng sut tip trung bnh trc khi
hnh thnh vt nt l:

v
64

V
bw d

(5)

Vi d l chiu cao lm vic ca tit din. S phn

b chnh xc ca ng sut tip trn ton b mt ct
tip din l khng bit, khng th s dng phng
trnh (1) xc nh v n khng k n s c mt
ca ct thp v b tng khng phi l vt liu ng
cht n hi. Nu cc ng sut do un nh, cc ng
sut ko xin, nh trong hnh 1b, c, nghing mt gc
450 v bng ng sut tip vi gi tr ln nht ti trc
trung ha. Do cc vt nt xin thng hnh thnh
hu ht ti hoc gn trc trung ha v lan truyn t v
tr , nh trn hnh 2a. Vt nt do ct thun ty ti
thn dm (web-shear crack) c th xut hin khi ng
sut ko xin t trc trung ha bng vi kh nng
chu ko ca b tng. Thng qua th nghim ngi ta
xc nh c rng trong cc vng vi V ln v M
nh, cc vt nt xin do ko hnh thnh vi mt gi tr
ng sut tip trung bnh hay danh ngha bng [6]:

vcr Vcr /(bw d ) 0,29 fc'

(6)

vi fc l cng chu nn c trng ca b

tng; Vcr l gi tr lc ct gy ra vt nt xin. Ni
chung, vt nt ny thng t, ch yu xy ra ti cc v
tr gn gi ta ca dm cao vi b rng thn dm nh
hoc ti v tr m men i du trong dm lin tc. ng
x ca dm tr nn khc i khi tit din chu m men
un v lc ct u kh ln. Ti cc v tr nh vy,
trong mt dm m ct thp dc c b tr hp l,
cc vt nt do lc ko khi un hnh thnh u tin.
Chiu rng v chiu su ca chng c khng ch
bi ct thp dc. Tuy nhin, khi ng sut xin do ko
ti phn bn trn ca cc vt nt ny vt qu cng
chu ko ca b tng, vt nt cong theo phng
ng xin v tip tc pht trin v ln cng nh
b rng (hnh 2b). Cc vt nt ny gi l vt nt do
ct khi un (flexure-shear crack) v thng dng hn
so vi vt nt do ct thun ty. R rng, ti thi im
m vt nt xin do ko hnh thnh, ng sut tip
trung bnh s ln hn gi tr cho trong phng trnh
(5) v vt nt do ko sn c lm gim din tch ca
vng b tng cha b nt (vng ny dng chng li
lc ct) ti mt gi tr nh hn din tch cha b nt
bwd dng trong phng trnh (5). Cc th nghim [6]
cho thy vi s c mt ca m men un kh ln, ng
sut tip danh nh m ti ng sut gy ra vt nt
xin do ko hnh thnh v pht trin, trong a s cc
trng hp, c xc nh kh an ton bng:

vcr

Vcr
0,16 f c'
bd

(7)

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

QUY CHUN TIU CHUN

trong =As/bd vi As l din tch tit din ct
thp chu ko.
ng x ca dm BTCT b nt xin:
Nu ct thp dc c thit k hp l th vt nt
thng gc do un l v hi i vi s lm vic ca
dm. V dm BTCT trong trng hp ny khng c
ct thp ai chu ct nn cc vt nt xin do lc ct
gy ra s quyt nh n ng x ca dm hn l vt
nt thng gc do un. Thng qua thc nghim [6],
ng x ca dng dm ny c hai dng nh sau:

Hnh 2. Vt nt ko xin trong dm BTCT [6]

Hnh 3. Cn bng lc ti vt nt ko xin trong dm BTCT

khng c ct ai chu ct [6]

Nh vy, ng sut tip to ra cc vt nt xin ph

thuc vo t s gia lc ct v m men un hay chnh
xc hn l vo t s /f ti v tr gn vi nh ca vt
nt do un. Gi tr ng sut tip trung bnh ph thuc
vo chiu su ca vt nt do un nn n c th xc
nh bi = k1(V/bd), trong k1 l h s ph thuc vo
chiu su ca vic thm nhp ca vt nt un [5, 6,
7]. Mt khc, ng sut php do m men un c th
xc nh theo f = k2 (M/bd2), trong k2 cng ph
thuc vo hnh dng vt nt [5, 6, 7]. Do , t s

v k1 Vd

s nh hng n ti trng m di tc
f k2 M
dng ca n vt nt do un s pht trin thnh vt
nt do un-ct, i lng k1/k2 s c xc nh
bng thc nghim. Phng trnh (6) v (7) dng
xc nh ng sut gy ra vt nt xin trong trng
hp gi tr rt ln v rt nh ca Vd/M. Vi cc gi tr
khc ca V v M, ng sut gy ra vt nt xin s nm
trong khong hai gi tr trn. Nhiu th nghim
c thc hin xc nh mi quan h gia ng
sut gy ra vt nt xin v gi tr M, V. ng sut tip
danh nh m ti cc vt nt xin do un-ct pht
trin c th xc nh t:

vcr

Vcr
Vd
0,16 fc' 17
0, 29 f c'
bd
M

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

(8)

Dng 1: Vt nt xin khi bt u hnh thnh lan

truyn ngay lp tc khi ti trng ngoi tng ln mt
lng nh, t vng ct thp chu ko n mt trn
ca vng b tng chu nn v lm dm ph hoi. Qu
trnh ny thng t ngt v khng c cnh bo no
trc v xy ra ch yu cc dm c chiu cao
tit din kh thp (v d nh sn hay dm c t s
nhp/chiu cao tit din 8). V khng c ct thp ai
chu ct nn cc dm dng ny rt d b ph hoi gin
nu c mt tc ng t ngt no . V vy, trong
thc t ngi ta thng b tr ct thp chu ct ti
thiu cho dm k c khi vic tnh ton khng cn n
chng. Cc ct thp ai ny s hn ch vic tng vt
nt xin v tng do cho dm, t c th xut
hin cc cnh bo trc khi dm b ph hoi. Trong
mt s trng hp, nh bn sn, khi ng sut tip
thc t nh hn rt nhiu so vi ng sut gy nt cr
phng trnh (8) th ngi ta c th b qua ct thp
chu ct.
Dng 2: Vt nt xin khi hnh thnh s lan truyn
v pha vng nn v n mt pha di ca vng b
tng chu nn th dng li. Trong trng hp ny
khng c s ph hoi t ngt no xy ra v ti trng
ph hoi c th ln hn nhiu ln so vi ti trong gy
ra vt nt u tin. ng x ny gp nhiu cc dm
c chiu cao tit din ln, vi t s chiu di
nhp/chiu cao tit din nh. y l loi dm thng
gp trong thc t. hnh 3 th hin mt on dm chu
ti trng bt k, trong mt vt nt xin hnh
thnh. Phn bn tri vt nt ca on dm ny, ti
trng tc ng ln n c chiu hng ln vi gi tr
Vext = Rl P1. Khi vt nt c hnh thnh, khng c
lc ko no vung gc vi vt nt c th c truyn
qua n, tuy nhin, nu vt nt ny hp n c th
truyn lc dc theo b mt ca n thng qua mi lin
kt gia cc vt liu trn b mt g gh. Lc lin kt

65

QUY CHUN - TIU CHUN

Vi, c th c chia thnh hai thnh phn Vix v Viy
nh hnh 3a, thng c xc nh thng qua th
nghim, c gi tr bng khong 1/3 gi tr tng lc ct
[5, 6]. Cc ni lc ng khc ti vt nt l lc ti vng
b tng chu nn cha b nt Vcz v lc ngang qua ct
thp chu ko Vd, cn gi l lc cht. Theo iu kin
cn bng, tng ni lc, Vint = Vcz + Vd + Viy, s bng
vi ngoi lc tc dng, do vy phn b tng chu nn
s
chu
mt
lng
lc
ct
l:
Vcz Vext Vd Viy (9).Trong cc dm m ch c ct
thp dc chu ko, kh nng chu ct ca ct thp
dc, Vd, thng nh v lc Vd ny ph thuc vo
chiu dy ca lp b tng bo v ct thp dc, dng
ngn cn chuyn v ng ca n. Lp b tng bo
v ny thng nh, do , lc Vd trong trng hp
ny cng nh. Thc ra lc Vd ny to ra trong b tng
bo v v b tng pha trn ct thp dc mt p lc
ko ng, nh hnh 3b. Do nhng ng sut ny,
cc vt nt xin thng c xu hng lan truyn dc
theo ct thp dc chu ko. iu ny lm gim Vd v
lm cho vt nt xin m rng, do , lc lin kt Viy
cng b gim i v thng dn n ph hoi t ngt
cho dm. Xt m men xung quanh im a nh hnh
3a, l im ct gia C v Vcz; m men ngoi lc Mext,a
tc dng ti a v c gi tr bng Mext,a = Rlxa P1(xa
x1) cho trng hp ti trng trn hnh 3a; m men ni
lc bng Mint,a = Tbz + Vdp Vim. y, p l hnh
chiu ngang ca vt nt xin v m l cnh tay n m
men ca lc Vi i vi im a. Vic s dng k hiu
lc ko trong ct thp l Tb thay cho T nhn mnh
rng lc trong ct thp ny tc dng ti im b, khng
phi ti a. Cn bng mment ni v ngoi lc Mint,a =
Mext,a ta c lc ko dc trc trong ct thp ti im b
l:

Tb

M ext,a Vd p Vi m
z

(10)

Nu vt nt xin pht trin th cc lc Vd v Vi nh

i nhiu, nn lc ko trong ct thp ti im b c th
xc nh gn ng theo:

Tb

M ext,a
z

(11)

s kt hp ca lc cht Vd, lc lin kt Vi v kh nng

chu ct trn vng tit din nh hn m b tng cha
b nt. V ng sut ko dc theo ct thp (hnh 3b)
lm vt nt m rng nn gi tr Vd v Vi gim i, v
iu ny lm tng lc ct v ng sut tip trn phn
b tng cn li cha b nt.
- Vt nt xin m t trn thng xut hin pha
trn trc trung ha v ct ngang qua mt vi phn ca
vng nn trc khi n b dng li bi ng sut nn.
Nh vy, lc nn C cng tc dng ln mt din tch
nh hn phn din tch trc khi xut hin vt nt, do
, vic hnh thnh vt nt xin cng lm tng ng
sut nn trong phn b tng cha b nt.
- Trc khi hnh thnh vt nt xin, lc ko trong
ct thp ti im b c gy ra v t l thun vi gi
tr m men un chnh ti tit din i qua b. V c s
hnh thnh vt nt xin, t phng trnh (11) ta thy
lc ko ti im b tng thm v t l thun vi m
men ti tit din i qua im a. V m men ti tit din
qua im a thng ln hn ti tit din qua im b
nn r rng rng vic hnh thnh vt nt xin lm tng
t ngt ng sut ko trong ct thp ti b.
- Nu c hai vt liu u c kh nng tip nhn
cc ng sut tng ln ny, cn bng s t thit lp
sau khi c s phn phi li ni lc v ti trng ln
hn c th tc dng ln dm trc khi n b ph hoi.
S ph hoi c th xy ra theo mt s tnh hung
khc nhau. Nu ct thp ti tit din b c thit k
ch ti tit din th vic tng lc ko ti b do
hnh thnh vt nt xin s gy ra s chy do ti ct
thp b do m men ln hn a tc dng, nh m t
trn, v vy gy ra s ph hoi ca dm nu ct
thp b ko t. Nu dm c thit k hp l
trnh xy ra vn ny th thng thng b tng ti
nh vt nt s ph hoi do b p v. B tng vng
ny chu ng thi ng sut do nn v do ct v ng
sut kt hp ny thng gy ra s ph hoi sm hn
l mt trong hai ng sut ny tc dng ring r. Cui
cng, nu c s tch dc ct thp chu ko, n s lm
gim lc dnh kt gia ct thp v b tng ti mt
mc m ct thp s b ko tut khi b tng. iu ny
cng c th gy ra s ph hoi ca dm hoc n
ng thi vi vic b tng b p v.

S phn b ng sut v ni lc sau khi xut hin

vt nt xin c th tm tt nh sau:

2.3 S lm vic ca dm b tng ct thp c ct thp

- Ti tit din thng ng qua im a, ng sut

tip trung bnh trc khi xut hin vt nt l Vext/bwd.
Sau khi hnh thnh vt nt, lc ct c chng li bi

S c mt ca ct thp ai khng c nh hng

ng k no trc khi hnh thnh cc vt nt xin.
Sau khi vt nt xin hnh thnh, ct thp ai lm tng

66

ai thng ng chu ct

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

QUY CHUN TIU CHUN

kh nng chu ct ca dm BTCT theo bn cch khc
nhau [5,6,7]:
- Mt phn ca lc ct c chng li thng qua
cc thanh thp i ngang qua mt vt nt c th. C
ch ca kh nng chu ct tng thm ny c th
hin k hn nh di y;
- S c mt ca cc thanh thp ny hn ch s
pht trin ca cc vt nt xin v lm gim s thm
nhp ca n vo vng nn. iu ny to ra nhiu b
tng cha b nt hn ti u vt nt cho vic chng
li ng sut kt hp ca ng sut ko v nn;
- Ct thp ai cng lm cho cc vt nt kh m
rng hn v nh vy hai mt ca mt vt nt vn tip
xc vi nhau. iu ny lm tng ln ng k gi tr
lc lin kt Vi;
- Ct thp dc thng c b tr gc ca ct
thp ai, do vy ct thp ai s ko ct thp dc lin
kt cht vi vng b tng hn ch pha trong. iu
ny cng hn ch phn no vic tch ca b tng dc
theo ct thp dc chu ko v do lm tng kh
nng chu ct ca lc cht ct thp dc.

nh hnh 4. C th thy, sau khi hnh thnh vt nt

xin, phn lc ct Vs = nAvf v chu bi cc ct thp ai
tng tuyn tnh vi vic ti trng tng, cc thnh phn
Vcz + Viy + Vd gn nh l khng i. Khi cc ct thp
ai chy do, s ng gp ca chng l khng i ti
gi tr chy do Vs = nAvfyt, trong fyt l cng
chy do ca ct thp ai. Tuy nhin do c s m
rng ca vt nt xin v vic tch ct thp dc khi
b tng nn Viy v Vd gim i rt nhanh. iu lm cho
vng b tng chu nn s chu ng sut ln do lc ct
v un v dm s d dng ph hoi. Trong khi kh
nng chu lc ct tng cng ca ct thp ai bit,
ln ring l ca ba thnh phn cn li trong cng
thc (12) l cha bit. Rt t cc th nghim v nghin
cu l thuyt cho n ngy hm nay c th xc nh
gi tr ca ba thnh phn ny [5,6,7]. Ngi ta thng
c gi s mt cch an ton rng trc khi dm c
ct thp ai ph hoi tng ca ba thnh phn ny
bng lc ct gy nt b tng Vcr, xc nh theo
phng trnh (8). Tng ny thng c coi mt
cch gn ng l ng gp ca b tng ti kh nng
chu ct tng cng v c din t bng Vc. Do Vc
= Vcr v Vc = Vcz + Viy + Vd (12).

Nh vy, s ph hoi do lc ct s xy ra khi ct

thp ai bt u chy do. iu ny khng ch lm
gim kh nng chu lc ca chnh ct thp ai m n
cng lm cho cc vt nt m rng hn v lm gim
kh nng chu lc ct.
V ct thp ai khng hiu qu trong cc dm
khng nt nn ln ca lc ct hoc ng sut tip
m gy ra nt l ging nh dm khng c ct thp ai
v c th xc nh gn ng theo cng thc (8). Cc
lc tc dng ln mt phn dm c ct thp ai ng
gia vt nt v gi ta c th hin hnh 5.
Chng gn ging nh hnh 3, ch khc ch mi
ct thp ai ct qua vt nt to ra mt lc Avf v trong
phn dm ang xt. y Av l din tch tit din
ngang ca ton b cc nhnh ai ca mt ct thp ai
v f v l ng sut ko trong ct thp ai. Cn bng
theo phng thng ng: Vext = Vcz + Vd + Viy +
Vs(12); trong Vs = nAvf v l lc thng ng trong cc
ct thp ai, n l s lng ct thp ai ct qua vt
nt. Nu s l khong cch gia cc ct thp ai v p
l hnh chiu ca vt nt nghing th n = p/s.
S phn b gn ng ca bn thnh phn lc ct
ni lc (v phi ca phng trnh (12) vi s tng
dn ca lc ct bn ngoi Vext c th hin theo s

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

Hnh 4. S phn b ca cc lc ct ni lc trong dm vi

ct ai ng [6]

Hnh 5. Cn bng lc ti vt nt ko xin trong dm BTCT

c ct ai ng chu ct [6]

S lng ct thp ai n vi khong cch s ph

thuc vo chiu di hnh chiu p ca vt nt xin.
Chiu di ny ph thuc vo gc nghing ca vt nt
xin. N c th c gi s bng chiu cao lm vic

67

QUY CHUN - TIU CHUN

ca dm, d [6] ; v vy n=d/s, c ngha l gc nghing
ca vt nt nh hn 450. Nh vy, ti trng thi gii
hn v cng , khi Vext = Vn, phng trnh (12) v
(12) cho ta cng chu ct danh nh ca dm

Vn Vc

A v f yt d
s

cn gi l gc nghing ca phn b tng chu nn

trong hai tiu chun trn lin quan mt thit ti vic
xc nh ni lc trong cc thnh phn ca dm khi
chu ng thi un v ct. i vi tiu chun TCVN,
vic gi thit gc nghing ny tng ng vi vic
xc nh chiu di ca hnh chiu tit din nghing
nguy him nht c0. S khc bit c bn gia TCVN
vi hai tiu chun trn l gc nghing trong TCVN
c xc nh thng qua vic cc tiu ha hm kh
nng chu ct ca dm trn cc tit din nghing khc
nhau, cn hai tiu chun cn li th thng qua th
nghim xut gi tr gc nghing ny. Khi tnh
ton kim tra hoc thit k cu kin chu un-ct, ba
tiu chun u chia chng thnh hai trng hp: dm
BTCT c v khng c ct thp ai chu ct.

(13); trong Vc c ly bng lc

gy nt do ct ca dm chu un v ct, theo cng

thc:

vcr

Vcr
Vd
0,16 fc' 17
0, 29 f c'
bd
M

(14)

3. Cc cch tip cn thit k ct thp ai chu

ct cho dm chu un theo ACI 318, EC2 v TCVN
Vic thit k dm chu ct ca EC2, ACI 318-08 v
TCVN : 2012 u da trn nhiu kt qu phn tch v
th nghim. Chng da trn tiu ch v s hnh thnh
vt nt xin do lc ct v m men gy ra. Gi tr gc
nghing ca vt nt ny c quy nh khc nhau
trong cc tiu chun. Vi ACI, gc nghing ca vt
nt xin c gi thit thin v an ton vi gi tr gn
bng 450, tc l hnh chiu ca tit din nghing ln
phng nm ngang bng chiu cao lm vic ca dm
d. Vi EC2, gi tr gc nghing ny c thay i t
220 cho n 450, ph thuc vo iu kin khc nhau
ca dm. Vic gi thit gc nghing ca vt nt hay

3.1 Dm BTCT khng c ct thp ai chu ct

Kh nng chu ct ca dm ph thuc hon ton
kh nng chu ct ca b tng vng nn, vo lc ct
lin kt gia hai mt ca vt nt v vo lc cht ca
ct thp dc nh trnh by cc phn trn. i
vi ACI v EC2, th tng cng ca ba thnh phn trn
c quy i thnh kh nng chu ct ca b tng Vc
(ACI) v VRd,c (EC2). Gi tr ny c xc nh theo
cng thc (16) v (17).

ACI (n v theo psi, kip, in): Vc 0,16 f c' 17

Vu d
'
'
bw d 0,17 f c bw d 0,29 f c bw d
Mu

1/ 3
EC2 (n v theo MPa, N, mm): VRd ,c bw d 0,18 / c k 100 1 f ck bw d 0,035 k 3/ 2 f ck1/ 2

trong : fc hay fck l cng chu nn c

trng ca b tng; d l chiu cao lm vic ca tit
din, bw l chiu rng nh nht ca dm; =1 =
As1/(bwd) 0,02 l hm lng ca ct thp chu ko;
As1 l din tch tit din ngang ca ct thp chu ko;
Mu v Vu l m men un v lc ct tc dng ti tit

din ang xt; k 1

200
2,0 l h s thc
d

nghim; c l h s an ton ca vt liu b tng

thng ly bng 1,5.
n v theo MPa, N, mm: Q

T cc cng thc (16) n (20), ta nhn thy rng

c nhng s khc bit nht nh gia cc tiu chun
v vic tnh ton kim tra kh nng chu ct ca dm
BTCT khng c ct thp ai.

(16)

iu kin kim tra hoc thit k kh nng chu ct

cho tit din theo ACI v EC2 l:
ACI (n v theo psi, kip, in): Vu Vc
(17)
EC2 (n v theo MPa, N, mm): VEd VRd , c
(18)
trong l h s gim bn, ly bng 0.85;
Vu, VEd l lc ct tc dng ti tit din ang xt.
i vi TCVN, cc thnh phn to nn kh nng
chu ct ca b tng khng c trnh by c th
trong tiu chun, cng thc kim tra kh nng chu
ct trn tit din nghing nguy him nht l:

b 4 1 n Rbt bh02
b 4 1 n Rbt bh02
vi b 3 1 n Rbt bh0
c
c

trong : b4 = 1 cho b tng nng; n = 0 i vi

dm; b3 = 0,6 i vi b tng nng; Q l lc ct tc
dng ti tit din ; Rbt l cng chu ko tnh
ton ca b tng; b l chiu rng v h0 l chiu cao
lm vic.

68

(15)

(19)

- Theo ACI v EC2, kh nng chu ct ca b tng

ph thuc vo ba thnh phn (1) kh nng chu ct
ca b tng vng nn; (2) lc dnh kt gia cc vt
liu gia hai mt ca vt nt v (3) kh nng chu ct
ca ct thp dc hay cn gi l lc cht. Trong khi ,
cc thnh phn to nn kh nng chu ct ca b tng
khng c trnh by k trong TCVN.
- Theo ACI v EC2, kh nng chu ct ca b tng
t l vi cn bc hai hoc bc ba cng chu nn

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

QUY CHUN TIU CHUN

c trng ca b tng, trong khi theo TCVN, gi tr
ny t l vi cng chu ko tnh ton ca b tng
(bng cng chu ko c trng chia cho h s an
ton ca vt liu). H s an ton ca vt liu c
a vo h s an ton tng th trong ACI (thng qua
cng thc (18)), cn trong EC2 h s an ton ny
c a vo ngay t khi tnh cng chu ct ca
b tng (thng qua c cng thc (17)).

nng chu ct ca tit din cn tnh ct thp ai, Vn =

Vc + Vs, tc l bng kh nng chu ct ca b tng v
ct thp ai cng li; Vu l tng lc ct tnh ton ti
tit din ang xt. Vi gi thit vt nt gn 450 nh
trn v ch xt ct thp ai thng gc vi trc dm,
iu kin cng (20) c vit li nh sau:

- C ACI v EC2 u tnh n nh hng ca ct

thp dc n kh nng chu ct ca b tng thng
qua h s k v hm lng ct thp dc trong cc
cng thc (16) hoc (17). Trong khi , TCVN khng
cp n vn ny.

Kh nng chu ct ca b tng Vc vn c tnh

ton nh cng thc (16) vi iu kin hn ch l
Vud Mu, m bo rng vt nt xin s c hnh

- ACI cho php tnh n s kt hp gia m men

v lc ct Mu v Vu khi xc nh kh nng chu ct ca
b tng (cng thc (16), trong khi EC2 v TCVN
khng cp n tng tc ny. Tuy nhin, ACI cng
a ra gii hn di cho kh nng chu ct ca b
tng m khng tnh n gi tr Mu v Vu (gi tr xp x
theo cng thc (16)).
3.2.Dm BTCT c ct thp ai thng ng chu ct
Khc bit ln nht gia cc tiu chun khi tnh
ton ct thp ai cho dm l ACI v TCVN da trn
cc cng thc thc nghim, trong khi , EC2 da
trn c cc cng thc thc nghim v m hnh tnh
ton l thuyt gin tng ng vi gc nghing ca
vt nt thay i xc nh ni lc trong cc thnh
phn chu lc ct.
3.2.1. Theo ACI
Gc nghing ca vt nt do ct gy ra trong dm
nghing vi trc dm khong 450, thc cht ACI ly
mt cch gn ng rng hnh chiu ca vt nt gy ra
trong dm do ct ln trc honh bng vi chiu cao
lm vic ca tit din. Thc nghim cho thy rng, gi
thit ny l rt thin v an ton trong hu ht cc
trng hp dm Bernoulli [5,6]. Dm thit k chu ct
phi tha mn iu kin: Vu Vn (20), vi Vn l kh

Qb

b 2 1 f n Rbt bh02
c

Rsw Asw
c l kh nng chu ct
s

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

Av f y d
s

(21)

thnh, v f c' 0,7 MPa , th hin kh nng chu

ct ti a ca b tng ch t n 8 MPa trong mi
trng hp.
Ngoi ra m bo rng b tng khng b p v
trn di nghing theo vt nt, ng sut ct trung bnh
trn tit din phi tha mn

Vu
0,07 f c' (22).
bw d

Nu iu kin (22) khng c tha mn, chng

ta phi tng kch thc tit din hoc tng cng
chu nn c trng ca b tng. Vic thit k chu ct
theo ACI kh n gin, thng thng chng ta s tnh
kh nng chu ct ca b tng, gi thit ng knh
ct thp ai theo ct thp dc trong dm ri t xc
nh khong cch ct thp ai ph thuc vo gi tr
lc ct tnh ton theo phng trnh (22).
3.2.2.Theo TCVN 5574:2012
iu kin kim tra u tin khi thit k ct thp ai
cho dm BTCT chu ct l kim tra kh nng chu lc
trn
di
nghing
gia
cc
vt
nt:
Q 0,3w1b1 Rb bh0 (23); trong w1 = 1 + 5w 1,3
vi = Es/Eb, w = Asw/(bs); b1 = 1 0,1Rb cho b
tng nng, Rb l cng chu nn tnh ton ca b
tng, theo MPa; h0 l chiu cao lm vic ca tit din.
Nu iu kin (23) khng c m bo, chng ta
phi tng kch thc tit din hoc tng cp bn
ca b tng chu nn. iu kin kim tra cng i
vi dm chu ct l Q Qb Qsw (24). Qb l kh nng
chu ct ca b tng, xc nh theo cng thc:

b 3 1 f n Rbt bh0

trong : b2 = 2 vi b tng nng; f l h s xt

n nh hng ca cnh chu nn trong tit din ch
T v ch I, n bng 0 vi tit din ch nht; n = 0 i
vi dm v lc dc nh; Rbt l cng chu ko tnh
ton ca b tng. Qsw

Vu Vc

(25)

ca cc ct thp ai m mt ct nghing ca vt nt
ct qua, vi Rsw m cng chu ct tnh ton ca
ct thp ai v Asw l din tch tit din ngang ca 1
ai. Tiu chun TCVN khng cp ti gc nghing
ca vt nt ny m da trn vic cc tiu ha v phi
ca phng trnh (24), t i tm tit din

69

QUY CHUN TIU CHUN

nghing nguy him nht c0. D dng nhn c

c0

b 2 1 n f Rbt bh s
2
0

Rsw Asw

vic

xc

nh

Vi cch tip cn hon ton khc, EC2 da trn

m hnh gin o vi phng php gc nghing ca

dQsw/dc = 0. Do kh nng chu ct ti thiu ca ct

thp ai trn tit din nghing nguy him nht l:

Qsw

3.2.3. Theo EC2

Rsw Asw
c0
s

phn b tng chu nn thay i thit k ct thp ai

chu ct cho dm BTCT. xc nh cc phng

(26)

trnh tnh ton, tc ng ca mt dm BTCT khi chu

Thay
gi
tr
Qsw
t
phng
trnh
(26), gi tr c0 tm c trn v cc h s cho b
tng nng, cng thc kim tra hoc thit k ct thp
ai s tr thnh:

ct c i din bi mt h gin o tng ng

Asw Rsw
(27) [11]. Phng trnh (27)
s

so vi trc honh. Thanh y gin o l ct thp

Q 8Rbt h02 b

dng thit k ct thp ai chu lc ct.

nh trn hnh 6. B tng tc dng nh thanh chu nn

nh v cc thanh chu nn xin nghing mt gc
ko nm ngang v cc thanh ct thp ai s to thnh
cc thnh phn thng ng chu ko ca gin.

Hnh 6. S phn b ca cc lc ct ni lc trong dm vi ct ai ng [7]

Cn nhn mnh rng, m hnh gin o th hin

ng x chu ct tt c cc lc ct s c chu bi
cc ct thp ai thng ng m khng c s tham gia
ca b tng. Gc nghing tng vi ln ca lc
ct ln nht trong dm v v vy vi cc lc nn trong
cc thanh gin xin. EC2 quy nh rng gc nghing
ny thay i t 220 n 450. Trong hu ht cc trng
hp chu ti trng phn b u th gc nghing ny l
0
22 nhng i vi cc ti trng tp trung ln n c th
ln hn chng li vic p v b tng ca thnh
phn xin ny. Vic phn tch ni lc theo m hnh
gin ny s c thc hin theo cch thc sau:
- Gi thit cng chu nn ca thanh gin xin
b tng v gc nghing ca n;
- Tnh ton ct thp chu ct yu cu Asw/s cho
cc thanh gin thng ng;
- Tnh ton ct thp chu ko ph thm Asl cho
thanh gin pha di.
Vy

VRd ,max fck bw zcos sin /1,5=

a. Di b tng chu nn v gc nghing

Lc ct tc dng ln tit din phi c hn ch
sao cho cc ng sut nn qu ln khng xy ra trong
thanh gin chu nn dn n s ph hoi ca b tng
chu nn. V vy lc ct thit k ln nht VRd,max c
hn ch bi cng chu nn ca thanh gin xin
v thnh phn ng ca n trong m hnh gin trn.
Da vo hnh 6, din tch tit din ngang hiu qu ca
b tng tc dng nh mt thanh gin xin chu nn
c xc nh bi bwzcos v ng sut chu nn
thit k ca b tng fcd = fck / c = fck /1.5. Ta c:
Cng ti a ca thanh dang chu nn = ng sut
thit k ln nht din tch tit din ngang = (fck /1,5)
(bwzcos) v thnh phn ng ca n = [(fck /1,5)
(bwzcos)] sin.

fck bw z
1,5 cot tan

Theo EC2 [8], phng trnh ny c thay i bi vic thm vo h s 1 k cng b tng b gim
xung khi nt do ct, nn VRd ,max =

70

f ck bw z 1
. Vi 1 = 0,6 (1 fck/250) v thay th z = 0,9d ta c:
1,5 cot tan

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

QUY CHUN TIU CHUN

VRd ,max =

0,36bw d 1 f ck / 250 f ck

(28)

cot tan

m bo thanh gin xin chu nn khng b p

v, ta cn kim tra iu kin VEd VRd,max (29), vi VEd
l gi tr lc ct ngoi lc ti tit din cn tnh ct thp
ai. iu kin ny cn phi kim tra cho gi tr lc ct
ln nht trn sut chiu di dm, thng thng ti v
tr mp gi ta, VEf, nn VEf VRd,max.

Nu VRd,max(22) VEf th mt gi tr ln hn ca
nn c la chn sao cho di b tng chu nn xin
c gi tr thnh phn ng cn bng vi VEd.
- Vi = 450 (gi tr ln nht ca cho php bi
EC2):
T

- Vi = 22 (thng ph hp vi ti trng phn

b u):
T

phng

trnh

(29)

ta

VRd ,max(22) =0,124b w d 1 fck / 250 f ck

phng

trnh

(29)
ta
c:
VRd ,max(45) =0,18b w d 1 fck / 250 f ck (32). y l gi tr
cn trn ca cng thanh gin xin chu nn trong
m hnh gin tng ng. Nu VRd,max(22) VEf th ta
phi tng kch thc tit din hoc tng cng
chu nn c trng ca b tng.

Nh cp trn, EC2 quy nh gc nghing

thay i t 220 n 450.

c:
(30)

- Vi nm gia 220 v 450:

Gi tr cn thit ca c th xc nh t vic cn bng VRd,max = VEd v vic xc nh t phng trnh

(28) nh sau: VEd VRd , max =

0,36bw d 1 f ck / 250 f ck

cot tan

. V

1
sin cos =0.5sin 2 nn ta c
cot tan

c:

VEd
VEd
0
1
0
0,5sin 1
45 hay 0,5sin
45
0,18bw d 1 fck / 250 f ck
VRd , max(45)

(31)

b. Ct thp ai thng ng
Nh cp, tt c lc ct s c khng li bi cc ct thp ai m khng c s ng gp no t kh
nng chu ct ca bn thn b tng. S dng cc phng php ca mt ct ta c th thy ti mt ct X-X nh
trn hnh 6, ni lc trong cc ct thp ai ng (Vwd) phi cn bng vi lc tc dng (VEd), tc l:

Vwd VEd f ywd Asw

f yk Asw

f yk Asw
1.15

0,87 f yk Asw

Nu tt c cc ct thp ai c t vi mt khong cch s, s lng ai trn on chiu di i qua khe

nt zcot l (zcot)/s ; do lc ct trong mi ct thp ai s b gim mt cch tng ng v c xc nh
bi Vwd VEd 0,87 f yk Asw

A
VEd
z cot
. Nu thay th z = 0.9 d, ta rt ra c: sw
s
s
0,78df yk cot

Phng trnh (34) dng b tr ct thp ai v

s ph thuc vo gi tr gc nghing s dng trong
qu trnh tnh ton. i vi hu ht cc trng hp
vi cc ti trng phn b u gc nghing s bng
220 v cot = 2,5. Nu khng th gi tr s c xc
nh t phng trnh (33). Phng trnh (34) c th
c sp xp li xc nh kh nng chu lc ca
ct thp ai VRd,s i vi mt hnh dng ct thp ai
nht nh Asw/s.
Ta c VRd , s

Asw
0,78df yk cot
s

khong cch ri i xc nh kh nng chu lc ct l

gi tr nh hn trong hai phng trnh (29) v (35) sau
so snh vi gi tr VEd.
c. Lc dc tc dng ph thm trong ct thp chu un
Khi s dng phng php gin o tnh ton
ct thp ai, ta phi k thm mt lc dc tc dng ln
ct thp chu ko gy ra bi VEd. Lc ko dc Ftd
c gy ra bi cc thnh phn ngang cn bng
vi lc nn trong thanh gin nn nghing. Gii li cc

(33)

Thng thng, vic thit k ct thp ai thng

c thc hin theo phng php th v sai, c
ngha l chng ta la chn hnh dng ct thp ai,

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014

(32)

lc ngang trong mt ct Y-Y nh trn hnh 6, thnh

phn lc dc trong thanh gin chu nn l: Lc dc =
(VEd/sin) cos = VEd cot. Nu gi s rng, mt
na lc ny c chu bi ct thp trong vng ko

71

QUY CHUN TIU CHUN

ca dm v c xc nh theo: Ftd = 0,5 VEd cot
(34).
chu c lc dc ph thm ny, ti bt k tit
din no, ta cn phi cung cp thm mt lng ct
thp dc b sung cho ct thp dc c thit k chu
un thng thng. Trong thc t, vic tng chiu di
ct thp ca ct thp dc chu ko pha di thng
m bo iu kin yu cu nu trn.
3.2.4. Nhn xt
S khc nhau gia vic thit k ct thp ai thng
ng trong cc tiu chun c th c tng hp nh
sau:
- ACI v TCVN ch yu da trn s lm vic thc
nghim hnh thnh cng thc tnh ton ct thp
ai. C hai tiu chun ny u k n s ng gp
ca b tng vo kh nng chu ct tng th ca dm.
Trong khi EC2 da trn c thc nghim ln m
hnh gin o dng xc nh ni lc trong cc thnh
phn ca dm. EC2 khng k n s ng gp ca
b tng ti kh nng chu ct tng th ca dm khi c
ct thp ai;
- Tng t nh trng hp dm b tng ct thp
khng c ct thp ai, vic thit k ct thp ai ca
ACI da trn thc nghim vi vt nt nghing vi trc
honh mt gc khong 450; TCVN th da trn tit
din nghing nguy him nht, thng qua m hnh i
s; EC2 da trn thc nghim v m hnh gin o
n gin vi gc nghing thay i t 220 n 450, ph
thuc vo ti trng v dng lin kt ca dm;
- Khi thit k ct thp ai TCVN khng k n s
tng tc gia m men un v lc ct v s c mt
ca ct thp dc; ACI v EC2 th k n n khi tnh
ton kh nng chu lc ct ca b tng;
- Vi cc cng thc lp c, vic tnh ton ct
thp ai ca c ba tiu chun u kh ging nhau,
hoc da trn phng php th v sai hoc da trn
vic gi thit ng knh ct thp ai, s nhnh ca
n ri i tnh ton khong cch cn thit n chu
lc ct ngoi lc trn tit din nghing;
- Vi vic s dng m hnh gin o, EC2 cho
chng ta hiu r hn nguyn nhn ti sao cn ko di
ct thp dc chu ko pha di ca cu kin, vi
mc ch l m bo kh nng chu lc ph thm
trong ct thp dc chu ko do lc ct gy ra.
4. Kt lun
Trong bi bo ny, ng x ca dm BTCT chu
un v ct c trnh by da trn tng hp mt
s ti liu xut bn. Bn cnh , vic thit k ct

72

cho dm BTCT theo ba tiu chun TCVN, ACI v EC2

cng c gii thiu. Thng qua ng x ca dm
BTCT khi chu un, ct v vic so snh ba tiu chun
ny chng ta c th rt ra mt s kt lun sau:
Dm BTCT c th b ph hoi trn tit din
nghing do s kt hp gia un v ct. Vt nt xin
c gc nghing thay i, ty thuc vo loi ti trng
tc dng v vo lin kt ca dm. ng x ca dm
ph thuc vo kh nng chu nn trn tit din
nghing v vo kh nng chu ct ca dm trn tit
din nghing , bao gm bn thnh phn chnh (1)
kh nng chu ct ca vng b tng cha b nt (Vcz);
(2) kh nng chu ct do lin kt cc thnh phn cp
phi gia hai mt ca vt nt (Viy); (3) kh nng chu
ct ca ct thp dc (Vd); (4) kh nng chu ct ca
ct thp ai (VRd,s).
Tiu chun EC2 b qua s ng gp ca b tng
cho kh nng chu ct ca dm nhng gc nghing
ca vt nt thay i ty thuc vo ti trng. Ngc
li, ACI v TCVN c k n s ng gp ca b tng
khi chu ct nhng gc nghing ca vt nt c nh.
Vic p dng ACI l d dng nht v cc iu
khon tnh ton r rng v n gin. EC2 l tiu
chun th hin r nht s lm vic ca dm khi chu
un v ct.
TI LIU THAM KHO

1. L NGC HNG, Sc bn vt liu, Nh xut bn

khoa hc k thut, 2006.

2. TCVN 5574:2012, Kt cu b tng v b tng c thp

Tiu chun thit k, Nh xut bn Xy dng, 2012.

3. ACI 318 08, Building Code Requirements for

Structural concrete (ACI 318 08) and Commentary,
American Concrete Institute, 2008.

4. Eurocode 2, EN1992-1-1, Design of concrete structures

Part 1-1: General rules and rules for buildings, 2004.

5. R. PARK and T. PAULAY, Reinforced Concrete

Structures, A Wiley-Interscience Publication, John Wiley
and Sons, NewYork, London, Sydney and Toronto, 1974.

6. ATHUR H. NILSON, DAVID DARWIN, CHARLES

W.DOLAN, Design of Concrete Structures, Mc Graw
th

Hill Higher Education, 14 edition, 2010.

7. R. S. NARAYANAN and A. BEEBY, Designers Guide to

EN1992-1-1 and EN1992-1-2 Eurocode 2: Design of
concrete structures. General rules and rules for buildings and
structural fire design Thomas Telford Publication, 2005.

8. PHAN QUANG MINH, NG TH PHONG, NGUYN

NH CNG, Kt cu b tng ct thp Phn Cu
kin c bn, Nh xut bn khoa hc k thut, 2006.
Ngy nhn bi sa: 2/9/2014.

Tp ch KHCN Xy dng - s 3/2014