10/30/2012

letim Hattnn Giri Empedans

Hesab

letim Hattnn Giri Empedans

Hesab
Ama,ZLykempedansilesonlandrlmbiriletimhattnn
kaynaktangrnenedeerempedansn bulmaktr.Bununiin
devreteorisiyntemlerikullanlabilir.
Biruniform iletimhatt,boyutlarveelektrikselzellikleriiletim
ynnedikdzlemiindedeimeyen,bakabirdeyile,sonsuz
kkuzunluktakizdebirimuzunluktakihcrelerinkaskat
balanmhaliolaraktanmlanabilenbirdalmdevredir.
Biriletimhattngerekletirmekiinkullanlaniletkenlerbelirlibir
seridirenceveindktansa sahiptir.laveolarak,iletkenlerarasnda
birparalelkapasitans vehattailetkenlerarasndakidielektrik ortam
mkemmeldeilse,birparalelkondktans mevcuttur.Bylecebir
iletimhattndalmdevreelemanlaredeeriileekildeki gibi
gstermekmmkndr(genelkayplhatmodeli).

10/30/2012

letim Hattnn Giri Empedans

Hesab
(a) Voltage and
current
definitions.
(b) Lumpedelement
equivalent
circuit.

letim Hattnn Giri Empedans Hesab

Rletimhattnnbirimuzunluundakidiren(/m)
Lletimhattnnbirimuzunluundakiindktans (H/m)
Cletimhattnnbirimuzunluundakikapasitans (F/m)
Gletimhattnnbirimuzunluundakikondktans (S/m)
belirtmektedir.Herbirbirimuzunluktakihcreninsonsuzkkuzunluudz
olmakzere,dalmdevreninherbirhcresi,deeriRdz,Ldz,Cdz veGdz olan
empedanselemanlarnasahipolacaktr.

Eerakmvegerilimvastasyladalmdevreninbirelemanter hcresinin
diferansiyeldavrannbelirleyebilirsek,iletimhattnntamamntanmlayan
genelbirdiferansiyeldenklembulabiliriz.Uzunluuboyuncahatuniform
olduundanbunuyapmakmmkndr.
Bylece,yapmamzgerekenbtni,dalmdevreninbirtekbirimuzunluktaki
elemanter hcresindegerilimveakmnnasldeitiinibilmektir.Kaypszve4
kaypliletimhatlarnnanaliziayrayryaplacaktr.Kolaylkasndankaypszhat
analiziileileme
balayacaz.

10/30/2012

Kaypsz letim Hatlar

Pekokdurumda,iletimhattndakirezistif etkileriihmaletmek
(R=0,G=0)mmkndr.
Bylebiryaklamda,sadecereaktifelemanlarmevcut
olacandans(omik)kaybolmayacaktr.Kaypsziletimhattnn
birimhcresininedeerdevresiekilde gsterilmitir.

Kaypsz letim Hatlar

ekil.2.10daki devreyegre,seriindktans birimuzunluktaki
hcreningiriindenknagerilimdeiiminibelirler.Bu
durumdadevredenklemi,

Kirchoffun gerilimkanunuile;

Birinciderecedendiferansiyeldenklem

10/30/2012

Kaypsz letim Hatlar

Paralelkapasitrden geenakmbirimuzunluktakihcrenin
giriindenknaakmdakideiimibelirler.ekil.2.11deki
devreiindenklem,

Bylece,uniform iletim
hattndakiakmvegerilimitanmlayanbiriftkuple birinci
mertebedendiferansiyeldenklem,

Kaypsz letim Hatlar

TelgraflarDenklemi
Z dzlemindebudenklemleritrevitekraralnrsa;

10/30/2012

Kaypsz letim Hatlar

Budenklemlermatematikselolarak,dalgadenklemleridirve
birbirindenbamszolarakzlebilirler.Gerilimdenklemi
iingenelzm,
Burada dalgann yaylma sabiti,
Faz sabiti ayrca,

Burada=vp/filetimhattnniletkenlerinikuatandielektrik
ortamdakidalgaboyudurvedielektrik ortamdakidalgannfaz
hz,

Kaypsz letim Hatlar

letimhattndakiakmdalm,gerilimiineldeedilen
sonucuntrevlenmesiyle,

trevianrsa

Bueitliktende,

kaypsziletimhattnnkarakteristikempedans
10

10/30/2012

Kaypl letim Hatlar

ekil.2.12degsterilenbirimuzunluktakiiletimhattnn
edeerdevresikullanlarak,uniform kaypliletimhattiin
zmokbasitbirprosedrilebulunabilir.

11

Kaypl letim Hatlar

ekil.2.13deverilenaltdevreyegre,seriempedansbirim
uzunluktakihattngiriindenknagerilimdeiiminibelirler.
Uygundevredenklemi,
eklindeyazlabilir.Budenklemdengerilimiinbirinci
mertebedendiferansiyeldenklem,

12

10/30/2012

Kaypl letim Hatlar

ekildeverilenaltdevreyegre,paralelempedansbirim
uzunluktakihattngiriindenknaakmdeiiminibelirler.
Uygundevredenklemi,

13

Kaypl letim Hatlar

KaypliletimhatlariinTelgraflarDenklemi
Daha nce yapld gibi,bu denklemler ze gre tretilerek
kuplajsz denklem takm,
Budenklemler,kaypl
iletimhatlariin
kuplajsz ikinci
mertebeden
diferansiyel
denklemlerdirveyine
dalgadenklemleridir.

14

10/30/2012

Kaypl letim Hatlar

Gerilimdenklemiiingenelzm,

Buradadalgannyaylmasabitikompleksbirbyklktr.

Yaylmasabitinn
:reelbileenirezistif kayplarnedeniyleiaretinzayflamasn
temsileder.
:majiner bileen,kaypszdurumdaolduugibi,iaretin
yaylmazelliklerinitanmlar.
15

Kaypl letim Hatlar

Buradakaypliletimhattnnkarakteristikempedans,
Karakteristik
empedans
kompleks!!

KarakteristikEmpedanshatuzunluundanbamszdr.!!!
Ancakiletkenlerinyapldmetale,iletkenlerikuatan
dielektrik ortamavehatkesitiningeometrisinebamldr.
Diertaraftan,karakteristikempedansbiredeerdevrede
iletimhattyerinetopluempedanslayorumlamamayadikkat
edilmelidir.
16

10/30/2012

Sonu olarak;

V(z)veI(z),ikincimertebedendiferansiyeldalga
denklemlerininzmleriolduundan,srayla,pozitifve
negatifyndeyryenkararlvoltajdalgalarnngenliklerini
ifadeedenV+veVbilinmeyenlerininbelirlenmesigerekir.
Bubilinmeyenleribelirlemekiin,iletimhattnabalkaynak
veyknetkisinidikkatealarak,ikisnrartnaihtiyavardr.
17

letim Hatlar

Snrartlarnuygulamadannce,sfrreferansnoktasnn
kaynakyerineykkonumundaolmasnsalamakiin,uzay
koordinatsistemininreferansnoktasnkaydrmakuygun
olacaktr(bkz.ekil.2.15).
letimhattboyuncayktenkaynaadorugiderkenart
olmasiin,koordinatnpozitifynndedeitirmekgerekir.
Bylece,yknkonumunusfrreferansnoktasolarakkabul
ederek,yenikoordinatdeikeninid=zolarakalabiliriz.

18

10/30/2012

letim Hatlar
Bunagre,hatboyuncavoltajveakmiinyenidenklemler,

eklinde yazlabilir.Yk zerinde,d=0olacandan,heriki

durumda da,
Yk empedans ZLverilmi ise,yk snr art;

19

letim Hatlar
Bueitliktende,(yansmakatsaysyansyandalgagenliinin
gelendalgagenliineoranolaraktanmlandndan)voltajyk
yansmakatsays,

Bueitlikleriiletimhattdenklemlerindekullanacakolursak,

20

10

10/30/2012

letim Hatlar
Yktenduzaklkta,hattnherhangibirnoktasndakiyansma
katsaysgenelletirilmiyansmakatsaysolaraktanmlanr;
Kaypsz
Kaypl

Yansmakatsayformlilehatdenklemleri;

21

letim Hatlar
letimhattempedans;

Yandakibasitdevreverilenhat
empedansnnvegenelletirilmi
yansmakatsaysnnnemini
gstermekiinyeterlidir.
dkonumundahattkestiimizi
dnrsek,hattnykle
sonlandrlmparasnngiri
empedans,kesimdennce0
noktadakigiriempedansile
ayndr.
dkonumununsoltarafndaki
hattndavran,kesimnoktasna
Z(d)edeerempedans
yerletirilmesidurumunda,
ayndr.Yeniyknyansma
katsays(d)yeeittirve

22

11

10/30/2012

letim Hatlar
EerhattntoplamuzunluuLise,giriempedanshat
empedansformlnden,

Giriempedans,biryklesonlandrlmtmhatttemsileden
biredeerempedanstr.

23

letim Hatlar
Genelletirilmiyansmakatsaysnnuygunifadeleri
kullanlarak,hatempedansiindeiikifadelertretilebilir:
KaypszHatiin:

24

12

10/30/2012

Az Kaypl letim Hatlar

Geneldepratikalmalardailetimhatlarazkayplhatlar
olarakkabuledilir.
Azkayplhatiinmatematikselolarak,
serielamanlarR<<L durumunu,
paralelelemanlardaG<<C durumunusalamaldr.
ParalelelemanlarnoranG/C dielektrik malzemeleriin
kayptanjantolaraktanmlanr.

Yaylmasabiti;

25

Az Kaypl letim Hatlar

Zayflamaaadakigibiifadeedilebilir:

Btnpratikdurumlarda,azkaypliletimhattnnkarakteristik
empedansreelbirbyklktrveyaklakolarak,kaypsz
hattnempedansileayndr.Buempedans,

Dalga propagasyonu ile ilgili faz hz ise,

26

13

10/30/2012

Az Kaypl letim Hatlar

Herhangit zamannda,biriletimhattzerindekibirdalga
boyumesafesindekiikinoktaarasnda2lik fazfarkvardr.

Budenklemlerdeyeralan almafrekansndakidalga
boyudur.Serbestuzaydakidalgaboyu0 vebaldielektrik
katsaysr ise,

2 r

[ R / m]

0
r

[ m]

27

RNEK:
Dielektrik malzemeyledolukoaksiyel iletimhattnnbirincil
parametreleri1GHzde;L=250nH.m1,C=95pF.m1,
R=1.6.m1 veG=600s.m1 ileveriliyor.
A)Hatn azkayplbirhatolduunugsteriniz.
B)1GHzdekarakteristikempedans,zayflamavefazsabitini
hesaplayn.
C)Fazsabitindenhattakidalgaboyunuvebaldielektrik
katsaysnhesaplayn

28

14

10/30/2012

CEVAP:
A) EerR<<LveG<<Cisehat1GHzdeazkaypldr.
R<<L=1.6<<2x109 x250x109 =1.6<<1570
G<<C=6x104 <<2x109 x95x1012= 6x104 <<0.5995
Grldgibibuhatazkayplhatzelliklerinisalar.

B) Karakteristikempedans;
1/ 2

L
Z0
C

1/ 2

250 x10 9

12
95 x10

51,3 [ ]

Zayflamasabiti;

=0.031neper.m1=0.27[dB/m]

1 1,6

6 x10 4 x 51,3 =0.031neper.m1=0.27[dB/m]

2 51,3

CEVAP:

29

LC 2x10 9 250 x10 9 x95 x10 12

30 ,62 [ R / m ]

1/ 2

C) 1GHzdekidalgaboyu;

2
0 ,205 [ m ]
30 ,62

Grldgibiserbestuzaydakidalgaboyundan0.30m daha
ksadr.Sonutabaldielektrik katsays;
2

0 ,30
2 ,14
0 ,205

30

15

10/30/2012

Ykle Sonlandrlm letim

Hatlar
letimhattndakitoplamgerilimveakmdenklemleriaada
verilmitir.
V e z V e z
I I e z I e z
V V e z V e z
Z0

lerleyendalga,hattnkaynandanhatsonundakiykedoru
iletimitemsileder.Yknhattabalolduunoktadayansyan
dalgaoluabilirvebudalgakaynaadorugeriynde
ilerlemeyebalar.

31

Ykle Sonlandrlm letim

Hatlar
KarakteristikempedansZ0 olanhattaZy yknnbalandn
varsayalm.
ekildekigibiyknbalolduunoktaz=0dakabuledilir.Yansyanve
ilerleyendalgalargerilimyansmakatsaysy ileilikilendirilir.L
uzunluundakihatiingiridzlemindedir.Budzlemdetoplam
geriliminakmaorangiriempedansn verir.Aynekildebudzlemde
ilerleyenveyansyandalgalarnorandayansmakatsaysn verir.

32

16

10/30/2012

Ykle Sonlandrlm letim Hatlar

(zel Durumlar)
Ksadevresonlandrma;
ZL =0 =1

V ( z ) V0 e j z e j z 2 jV0 sin z ,
I ( z)

V0 j z
V
e
e j z 2 0 cos z
Z0
Z0

Z in jZ 0 tan l

(2.45)

33

(a) Voltage,
(b) current,
(c) impedance (Rin = 0 or )
variation along a shortcircuited transmission line.

34

17

10/30/2012

Ykle Sonlandrlm letim

Hatlar (zel Durumlar)
Akdevresonlandrma;
ZL = =1
V ( z ) V0 e j z e j z 2V0 cos z ,
I ( z)

2 jV0
V0 j z
e
e j z
sin z
Z0
Z0

(2.46)

Z in jZ 0 cot l

35

(a) Voltage,
(b) (b) current,
(c) (c) impedance (Rin = 0 or )
variation along an open-circuited
transmission line.

36

18

10/30/2012

Ykle Sonlandrlm letim

Hatlar

37

Yansma Katsaylar
Z0 karakteristikempedanslbiriletimhattnnherhangi
noktasnaZy empedansnasahipelemanbalandndabir
sreksizlikoluur.Sreksizliklerinolduubunoktalardagerilim
veakmdalgalarndayansmalarolur.
Yani,bylesreksizliknoktalarndatoplamgerilimdalgasbir
ynde(geneldeykedoru)gidengerilimdalgasileyansyan
(geneldekaynaadoru)gerilimdalgasnntoplamndan
oluur.
Ykempedans;
Zy

Vy
Iy

V V
x Z0
V V

38

19

10/30/2012

Yansma Katsaylar
zy iletimhattkarakteristikempedansnanormalize edilmi
empedansdeeridir.
zy

Zy
Z0

1 (V / V )
1 (V / V )

yada

zy

1 y
1 y

yktekiyansmakatsays;
y

Zy Z0 zy 1

Zy Z0 zy 1

Hatzerindeherhangibirnoktadakiyansmakatsays,
rneinnoktasnda,yansyangeriliminilerleyengerilime
orandr.Geneldebudeerkompleksbirbyklktr.
g

V e z
V e

V e z V e

yada

g y e 2

39

Yansma Katsaylar
Denklemdengrleceizereherhangibirnoktadasreksizlieneden
olanZy empedans,hattnkarakteristikempedansZ0dannekadarfarkl
iseyansmaokadarfazlaolacaktr.Yansmakatsaysiinumadde
nemlidir:
1.

Zy=Z0 ise(yanihattaherhangibirsreksizlikyokise)yansma
katsaysnndeerisfrolur.Ohaldekarakteristikempedansile
sonlandrlmbirhattaverilengcntamamykeaktarlmolur.

2.

Zy=0(yaniksadevre,KD)iseyansmakatsaysnndeeri1 olacaktr.
Yani,sonukendikendineeklenenbirhattaverileniaretztfazlolarak
kaynaadorugeridnecektir.

3.

Zy (yaniakdevre,AD)iseyansmakatsaysnndeeri1 olacaktr.
Yani,sonuakbraklanbirhattaverileniaretefazlolarakkaynaa
dorugeridnecektir.

40

20

10/30/2012

Gerilim Duran Dalga Oran

Hatzerindegidenveyansyangerilimveakmdalgalarnn
olumasiletimhattndasreksizlikolmasdemektir.Buiki
yndekidalgahareketineticesindegiriimmeydanagelirve
gidenveyansyangerilimlerhatzerindebelliyerlerdegerilim
maksimumlarveminimumlarnoluturur.Buekildeki
oluumadurandalgalar adverilir.
Gerilimdurandalgaoran(GDDO)iletimhattndaduran
dalgannmaksimumgerilimdeerininminimumgerilime
orandr.

Maksimumgerilim= V V
Minimumgerilim=

41

Gerilim Duran Dalga Oran

GerilimDuranDalgaOran;

V V
V V

veya

1 y
1 y

42

21

10/30/2012

Gerilim Duran Dalga Oran

GDDObantsileilgilinemlinoktalarunlardr:
Hatzerindesreksizlikyoksa(yansmakatsayssfrise)
GDDO=1olur.Yani,S=1 demekkaynaktanekilenbtngcn
ykeaktarlmasvehatzerindegerilimmaksimumve
minimumlarnnolumamasdemektir.
HatsonununADyadaKD(yanitamyansma)olmas
durumundaGDDOsonsuzolur(s ).Budurumdagerilim
minimumusfrdademektir.Hatzerindegerilimdalgalanmas
enyksektir.Yani,belliyerlerdegerilimverileninikikatna
kabilir.
GDDObirilesonsuzarasndapozitiftamsaydr.
letimhattndakimaksimumgerilimdeerindegiri
empedans;

Zg=SZ0

43

44

22

10/30/2012

RNEK:

75karakteristikempedansolanhat(68j12)luk ykle
sonlandrlrsa;
a)Yktekigerilimyansmakatsaysn,
b)HatboyuncaGDDOyu,
c)lkminimumgeriliminykemesafesini,
d)Minimumgerilimdeerininolduuyerdekiempedans
deerinihesaplayn.

ZM:
( 68 j12 ) 75 13.89 120.3

a)Yktekiyansmakatsays; y

( 68 j12 ) 75

143.5 4.8

y 0 ,097 115.5

45

RNEK: (devam)
S

b) GDDO

1 0.097
1.215
1 0.097

c)Kaypsziletimhattboyuncailerleyenveyansyandalgalarn
genliklerisabitkalr.Minimumgerilimdeyansmakatsays
gerel venegatiftir.Eer minimumgerilimininyktenuzakl
ise
j 2

ye

0.097 1800 0.097 1150 xe j 2 l

2

2
( 180 115.5 ) 1.126
360

1.126
0.09
4

46

23

10/30/2012

RNEK: (devam)
d)Minimumgerilimdeerindekiempedans;
Z Z0

1
1

0.097

Z=61.7[] bulunur.

47

letim Katsays

Biriletimhattnasreksizlikyaratacakparalelbireleman
balanmolsun.Sreksizliknoktasnnherikiyanndatoplam
gerilimbirbirineeittir.z=0dzleminde,
V++V=Vt+0
denklemiyktensreksizlieyansmaolmaddurumda
geerlidir.letimkatsays,
T=Vt/Vi ise

T 1

,paralelelemannsoltarafndakigerilimyansmakatsaysdr.

48

24

10/30/2012

Giri Empedans
KaypsziletimhatlarndagiriempedansZg parametreye
baldr.Bunlar;hattnkarakteristikempedansZ0,hattnelektriksel
uzunluu veykempedansZy dir.Gerilimyansmakatsaysndaki
deiimbilgisiylegiriempedansadmdakolaycahesaplanr:
1. Yktekiyansmakatsays,denkleminikullanarakykempedans
cinsindenyazlr.
1 y e j 2
1 g
Z g Z0
Z0
j 2
1 g
1 y e

2.

Giritekiyansmakatsaysyktekiyansmakatsayscinsinden
yazlr
( Z y Z 0 )e j ( Z y Z 0 )e j
Z g Z0
j
j
( Z y Z 0 )e ( Z y Z 0 )e

3.

Giriempedansgiritekiyansmakatsayscinsindenyazlr.
Z y cos( ) jZ 0 Sin( )
Z g Z0

Z 0 cos( ) jZ y Sin( )

49

Giri Empedans
Yklesonlandrlanhatlardazelhatuzunluklar;
Eerl =/2,

Zin =ZL.

Eerhatuzunluudalgaboyunundrttebiriyadal =/4+
n/2(n =1,2,3),
Giriempedans
Zin =Z02/ZL.

eyrekdaga dntrcs
50

25

10/30/2012

51

26