Avrupa Birliği

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2684

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1650
AVRUPA BRL
Yazarlar
Prof.Dr. ar ERHAN (nite 1)
Prof.Dr. Haluk GNUUR (nite 2)
Yrd.Do.Dr. Ozan TURHAN (nite 3)
Prof.Dr. Beril DEDEOLU (nite 4)
Do.Dr. Elif DADEMR (nite 5)
Prof.Dr. Ercment TEZCAN (nite 6, 7)
Do.Dr. Sanem BAYKAL, Yrd.Do.Dr. lke GMEN (nite 8)
Editrler
Prof.Dr. S. Rdvan KARLUK
Yrd.Do.Dr. Betl YCE DURAL
ANADOLU NVERSTES
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................
Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik

Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu ...................
TARHTE AVRUPA BTNLEfiMES ............................................................
KNC DNYA SAVAfiI SONRASI AVRUPA BTNLEfiMES ...................
kinci Dnya Savafl Sonras Genel Durum .................................................
Almanya Sorunu ............................................................................................
MARSHALL PLANI VE NATONUN KURULUfiU..........................................
Truman Doktrini............................................................................................
Marshall Plan ................................................................................................
BATI AVRUPADA LK BTNLEfiME .........................................................
Schuman Bildirisi...........................................................................................
Avrupa Kmr ve elik Topluluu .............................................................
Siyasi Btnleflme abalar: Avrupa Savunma Topluluu
ve Avrupa Siyasi Topluluu Giriflimleri .......................................................
Avrupa Savunma Topluluu Giriflimi.....................................................
ROMA ANTLAfiMALARI ................................................................................
Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu .........
Btnleflmenin Teorik Aklamas................................................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Yararlanlan Kaynaklar..................................................................................
ix
1. NTE
2
3
4
5
6
7
8
8
9
9
10
11
11
12
13
14
15
17
18
18
19
Avrupa Birlii Hukuku ............................................................ 20

GRfi .............................................................................................................
AVRUPA BRL HUKUKU - ULUSLARARASI HUKUK LfiKLER ..........
II. AVRUPA BRL HUKUKUNUN AYIRICI ZELLKLER......................
Avrupa Birlii Hukukunun Uluslarst (Supranasyonal) Nitelii ..............
Avrupa Birlii Hukukunun Dorudan Uygulanmas ve
Etkiler Dourmas ........................................................................................
Avrupa Birlii Hukukunun ncelii ...........................................................
Avrupa Birlii Hukukunun Yrrle Konulmas ......................................
AVRUPA BRL HUKUKUNUN KAYNAKLARI .......................................
Antlaflmalar (Birincil Normlar) ....................................................................
Trev Hukuk (kincil Normlar) ....................................................................
Tzkler .................................................................................................
Ynergeler ...............................................................................................
Kararlar ...................................................................................................
Balayc Olmayan Kaynaklar (neri ve Grfller) ..............................
Dier Kaynaklar .....................................................................................
zet ...............................................................................................................
21
21
23
23
27
28
29
31
31
33
34
35
36
36
37
38
2. NTE
iv
indekiler
Kendimizi Snayalm .....................................................................................

3. NTE
Avrupa Birliinin Kurumlar .................................................. 44

AVRUPA BRLNN KURUMSAL YAPISI..................................................
AVRUPA PARLAMENTOSU...........................................................................
Oluflumu ........................................................................................................
Avrupa Parlamentosunun Sahip Olduu Yetkiler ......................................
Yasama Srecine Katlma Ynnden Parlamentonun Yetkisi.............
Denetim Ynnden Parlamentonun Yetkisi.........................................
Btenin Kabul Ynnden Parlamentonun Yetkisi .................................
AVRUPA HKMET VE DEVLET BAfiKANLARI KONSEY (ZRVE) .........
Oluflumu ........................................................................................................
Grev ve Yetkileri .........................................................................................
AVRUPA BRL BAKANLAR KONSEY (KONSEY)..................................
Oluflumu ........................................................................................................
AVRUPA KOMSYONU ................................................................................
Oluflumu ........................................................................................................
AVRUPA BRL ADALET DVANI .............................................................
Mahkemelerin Oluflumu ..............................................................................
Mahkemelerin Yarg Yetkisi .........................................................................
BRLKN DER KURUMLARI ....................................................................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
4. NTE
39
40
40
42
45
45
46
47
47
49
49
50
50
51
53
53
55
56
56
58
60
60
62
64
66
67
68
68
69
69
Avrupa Birliinin Btnleflme Sreci .................................. 70

GRfi ..............................................................................................................
DfiNSEL VE DENEYSEL ARKA PLAN......................................................
Antik a-Roma Dnemi ..............................................................................
Orta a Dnemi ..........................................................................................
Klasik Dnem ...............................................................................................
Gerekleflen Giriflimler..................................................................................
KURAMSAL ARKA PLAN .............................................................................
fllevselci Yaklaflm ........................................................................................
letiflim Yaklaflm ve Haberleflme Kuram
(Ya da Etkileflimci fllemselcilik, Transactionalism) ....................................
Federalizm .....................................................................................................
Sosyal nflaclk (Yapmsalclk, Konstrktivizm) .......................................
71
72
72
73
74
76
78
79
81
82
83
indekiler
KURAMSAL ARKA PLAN IfiIINDA ABNN

BENMSED BTNLEfiME .....................................................................
Btnleflme Yntemi.....................................................................................
Btnleflmenin Evreleri.................................................................................
Btnleflmenin Modeli ..................................................................................
zet ...............................................................................................................
84
84
84
87
89
90
91
91
93
Avrupa Birliinin Geniflleme ve Avrupa

Komfluluk Politikas ................................................................. 94
AVRUPA BRLNN GENfiLEME POLTKASI.........................................
ABde Btnleflme ve Geniflleme Efl Gdm: Gelecek Senaryolar ........
ABnin Geniflleme Sreleri ve Geniflleme Potansiyeli...............................
ABnin lk Geniflleme Sreci ..................................................................
ABnin kinci ve nc Geniflleme Sreci ..........................................
ABnin Drdnc Geniflleme Sreci ......................................................
ABnin Beflinci Geniflleme Sreci ...........................................................
ABye Tam ye Aday lkeler ...............................................................
ABye Potansiyel Aday lkeler...............................................................
ABye Tam yelik Kriterleri..........................................................................
ABye Tam yelik Sreci ..............................................................................
Trkiyenin ABye Tam yelik Sreci ........................................................
AVRUPA KOMfiULUK POLTKASI ..............................................................
zet................................................................................................................
Yaflamn inden............................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
95
96
97
98
98
99
99
101
101
102
102
105
108
110
113
114
114
115
116
117
Avrupa Birliinin Ekonomik ve Sosyal Politikalar .. .......... 118

GRfi ..............................................................................................................
EKONOMK VE SOSYAL POLTKALARIN TARHSEL GELfiM...............
EKONOMK NTELKL POLTKALAR .......................................................
Tarihsel Geliflim ...........................................................................................
Ekonomik Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi.........................................
Ekonomik ve Parasal Birlik Kapsamnda Yrtlen Politikalar...........
Yatay Politikalar ......................................................................................
Sektrel Politikalar ..................................................................................
ABnin Rekabet Etme Kapasitesini Ykseltmeye
Ynelik Politikalar...................................................................................
Sanayi Politikas .....................................................................................
5. NTE
119
119
121
121
123
123
126
129
132
133
6. NTE
vi
indekiler
Byme ve stihdam Artrmaya Ynelik Stratejiler..............................

SOSYAL NTELKL POLTKALAR ..............................................................
Tarihsel Geliflim.............................................................................................
Sosyal Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi ...............................................
Toplumun Tm Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar .....................
Toplumun Belirli Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar ...................
zet ...............................................................................................................
7. NTE
134
135
135
136
136
141
144
145
146
146
148
Topluluklardan Avrupa Birliine Avrupa

Btnleflmesinin Geirdii Deiflim Sreci........................... 150
GRfi ..............................................................................................................
PAZARIN TAMAMLANMASI, SCHENGEN DZENLEMELER VE
AVRUPA TEK SENEDNN HAZIRLANMASI ...............................................
Pazarn Tamamlanmas .............................................................................
Schengen Dzenlemeleri ..............................................................................
Avrupa Tek Senedinin Hazrlanmas ve Getirdii Kurumsal Yenilikler ..
Tek Senedin Hazrlanmas ......................................................................
Tek Senedin Getirdii Kurumsal Deifliklikler......................................
EKONOMK VE PARASAL BRLKLE LGL GELfiMELER ........................
Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Bafllangta Yaflanan Geliflmeler.........
Ekonomik ve Parasal Birlik Konusunda Tek Senet Sonras Yaflanan
Geliflmeler .....................................................................................................
Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Gncel Tartflmalar .............................
SYAS fiBRL VE KURUMSAL KONULARDA YAfiANAN
GELfiMELER ..................................................................................................
Siyasi fl Birlii Konusunda lk Dnemlerde Yaflanan Geliflmeler .............
Siyasi fl Birlii Konusunda 1980li Yllarda Yaflanan Geliflmeler...............
Siyasi fl Birliinin Kurumsal Yaps .............................................................
SOUK SAVAfiIN SONA ERMES VE AVRUPA BTNLEfiMES .............
Dou Blokunun kmesi ............................................................................
Avrupa Gvenlik ve fl Birlii rgtnn Oluflturulmas...........................
Almanyann Yeniden Birleflmesi..................................................................
AVRUPA BRL YAPILANMASINA GEfi ................................................
Maastricht Antlaflmasna Giden Sre .........................................................
Maastricht Antlaflmasyla Getirilen Yap ....................................................
Maastricht Antlaflmasnn Yrrle Girmesi ve O Dnemdeki
Geliflmeler......................................................................................................
MAASTRCHT ANTLAfiMASI SONRASI YAPILAN REVZYONLAR .............
Amsterdam Antlaflmas..................................................................................
Nice Antlaflmas .............................................................................................
Anayasal Antlaflma .......................................................................................
Lizbon Antlaflmas .........................................................................................
151
152
152
153
153
153
155
155
155
156
157
158
158
158
159
160
160
161
162
162
162
163
164
165
165
166
167
167
vii
indekiler
AET/ABNN GENfiLEMES .........................................................................

lk Geniflleme ...............................................................................................
kinci Geniflleme ...........................................................................................
nc Geniflleme ........................................................................................
Drdnc Geniflleme ....................................................................................
Beflinci Geniflleme.........................................................................................
Geniflleme Konusundaki Perspektifler.........................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
168
168
169
169
169
169
170
171
172
173
175
175
176
Lizbon Antlaflmas Sonras Avrupa Birliinin

Yeni Yaps ................................................................................ 178
GRfi ..............................................................................................................
LZBON ANTLAfiMASINA GDEN SRE...................................................
LZBON ANTLAfiMASI SONRASI GENEL OLARAK AVRUPA BRL .....
Avrupa Birlii: Tek Tzel Kiflilik..................................................................
Avrupa Birliinin Stunlu Yapsnn Sona Ermesi......................................
GENEL HKMLERDEK DEfiKLKLER ................................................
Deerler ve Hedefler ...................................................................................
Yetki...............................................................................................................
Glendirilmifl fl Birlii ...............................................................................
Avrupa Birlii Karar Alma Usulleri ve Tasarruflar .....................................
Kurucu Antlaflmalarn Gzden Geirilme Usul ........................................
Avrupa Birliinden Ayrlma ........................................................................
AVRUPA BRLNN KURUMLARINDAK DEfiKLKLER .....................
Avrupa Parlamentosu ...................................................................................
Avrupa Birlii Zirvesi ....................................................................................
Konsey ...........................................................................................................
Komisyon.......................................................................................................
Avrupa Birlii Adalet Divan ........................................................................
AVRUPA BRL VE DEMOKRAS ALANINDAK DEfiKLKLER ..........
Ulusal Parlamentolar .....................................................................................
Vatandafl Giriflimi ..........................................................................................
AVRUPA BRL VE NSAN HAKLARI ALANINDAK DEfiKLKLER....
Avrupa Birlii Temel Haklar fiart ................................................................
Avrupa nsan Haklar Szleflmesi.................................................................
AVRUPA BRLNE LfiKN DER YENLKLER ....................................
zgrlk, Gvenlik ve Adalet Alan............................................................
Avrupa Birliinin Dfl liflkileri .....................................................................
SONU...........................................................................................................
zet................................................................................................................
179
179
183
183
183
184
184
185
187
187
188
190
190
190
191
191
193
193
194
194
195
196
196
197
197
197
198
200
201
203
8. NTE
viii
indekiler
Yaflamn inden............................................................................................
204
204
205
205
Szlk ................................................................................... 207
nsz
nsz
Anadolu niversitesi Ak retim Sisteminde 2012-2013 retim ylndan itibaren kredili sisteme geilecektir. Her eitim dnemi gz ve bahar fleklinde iki
dnem olacak, Bologna sreci ak ve uzaktan retime adapte edilecektir. Bu
kapsamda rencilere verilen tm ders kitaplar yenilenecek ve e-kitap hayata geirilecektir.
ki dnem olarak uygulanacak sistemde her dnemde 2 snav ve ylda 4 snav
olacak, btnleme snavlar kalkacaktr. ktisat Fakltesi 4nc snfna 7nci yarylda Avrupa Birlii, 8nci yarylda Avrupa Birlii ve Trkiye dersleri konmufltur.
Avrupa Birlii, Avrupa halklarn gemiflte olduu gibi silah zoruyla deil, kendi istekleriyle bir araya getirmeye, ekonomik refahlarn kurduklar ekonomik birlik ile artrmaya, Avrupada insan haklarna ve adafl deerlere saygl demokratik rejimleri yerlefltirmeye ynelik yzyln baflarl bir projesidir.
Avrupa Birliinin kurulmasna fikir babal yapan Jean Monnetnin ifadesiyle
Avrupa Birlii, bir devletler koalisyonu deil, bir insanlar birlefltirme projesidir.
Robert Schuman 9 Mays 1950de aklad bildirisinde, Dnya barfl, kendisini tehdit eden tehlikelere orantl abalar olmakszn korunamaz demifltir. Avrupa Birlii bugn hem dnya barflnn korunmasna ve hem de Avrupa ktasnda
refahn artmasna byk katk salamaktadr.
Kitap, Avrupa Birliinin kuruluflunu, geliflimini, iflleyiflini, genifllemesini, yeniden yaplanmasn, kurumlarn, izledii ekonomik ve sosyal politikalar, nemli
zirveler ile zirve sonularn kapsamaktadr. Her nite kendi alannda uzmanlaflmfl Trkiyenin nde gelen retim yelerince yazlmfltr.
Bahar dneminde yer alan Avrupa Birlii ve Trkiye kitab ile birlikte rencilerin Avrupa Birliini ve Trkiye Avrupa Birlii iliflkilerini doru analiz etmelerine ve yorumlamalarna katk salayacaktr.
Kitap, sadece bu dersi alan renciler asndan deil Avrupa Birlii konusunda bilgisini arttrma ve geliflmeleri daha yakndan izleyebilme abasnda bulunanlara kaynak, ayrca rgn retimde de ders kitab olabilecek niteliktedir.
Avrupa Birlii kitabnn ktisat Fakltesinde okuyan rencilere ve konu ile ilgilenen okurlara yararl olaca dflncesindeyiz. Kitaba katk salayan yazarlara
ve yaynlanmasnda emei geen herkese teflekkr ederiz. Tm katklara ramen
gzden kaan hata ve eksiklikler varsa, bunlarn sorumluluunu editrler olarak
stlenir, Fakltemizde okuyan rencilerimize baflarlar dileriz.
Editrler
Prof.Dr. S. Rdvan KARLUK
Yrd.Do.Dr. Betl YCE DURAL
ix
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Tarihte Avrupa btnleflmesine iliflkin ilk giriflimleri aklayabilecek,
Avrupann kinci Dnya Savafl sonrasnda btnleflme asndan nasl bir
ortam iinde bulunduunu ifade edebilecek,
Avrupa devletlerinin savafl sonras ekonomik ve politik durumlarnn onlar
neden ifl birliine ynelttiini aklayabilecek,
Avrupa btnleflme giriflimlerinde Amerika Birleflik Devletlerinin roln
aklayabilecek,
Avrupa devletlerinin kurduu ilk kurulufllarn nasl bir geliflme gsterdiini
aklayabilecek,
Avrupa btnleflmesinin temelini oluflturan Roma Antlaflmalarnn ieriini
tanmlayabilecek,
Avrupa btnleflmesinin ilk geliflmelerinin teorik olarak nasl aklandn
inceleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Avrupa Btnleflmesi
Federalizm
Avrupa Topluluklar
Yeni fllevselcilikNeofonksiyonalizm
Sektrel Btnleflme
Ekonomik Btnleflme
Gmrk Birlii
Derinleflme
Geniflleme
Uluslarstlk (supranasyonalite)
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Kmr ve
elik Topluluu, Avrupa
Ekonomik Topluluu ve
Avrupa Atom
Enerjisi Topluluu
TARHTE AVRUPA
BTNLEfiMES
KNC DNYA SAVAfiI SONRASI
AVRUPA BTNLEfiMES
MARSHALL PLANI VE
NATONUN KURULUfiU
BATI AVRUPADA LK
BTNLEfiME
ROMA ANTLAfiMALARI
Avrupa Kmr ve elik

Topluluu, Avrupa
Ekonomik Topluluu
ve Avrupa Atom
Enerjisi Topluluu
TARHTE AVRUPA BTNLEfiMES
Etimolojik kkenine bakldnda Avrupa (Europa) kelimesinin Akada afla gitme, batma anlamna gelen erebu veya Fenike dilinde akflam, bat anlamna gelen ereb szcklerinden trediine iliflkin teoriler mevcuttur. Yunan mitolojisinde
Prenses Europa, Fenike Kral Phoeiniksin kzdr. Boa klna brnen Zeus,
Europay Girit adasna karr. Zeustan ocuk sahibi olan Europa daha sonra Girit
Kral Asterion ile evlenir. M VII. yzylda Yunanllar kendi yafladklar topraklarn
kuzeyinde kalan blge iin Avrupa demifltir. Yunanl tarihi Herodot, dnyann
Avrupa, Asya ve Libya (Afrika) adnda ktadan ibaret olduunu yazmfltr. VIII.
yzyldan itibaren, Latin ve Cermen etkisinde bulunan blge iin Avrupa tabiri kullanlmaya bafllanmfltr. Charlemagne dneminde Avrupa tabiri, Dou Roma (Bizans) ve slam hkimiyetinde olmayan kta topraklarn tanmlamak iin kullanlr
olmufltur. 1730da sveli corafyac ve haritac Von Strahlenbergin Ural dalarnn
Avrupann dou snrn oluflturduu nerisi genel kabul grmfltr.
Bu flekilde tanmlanan Avrupada mevcut devletler arasnda btnleflme salanmasna iliflkin grfller XIII. yzyla kadar ulaflr. Avrupa btnleflmesi, Avrupal
devletler arasnda ekonomik ve siyasi ifl birliinin salanmas iin kurumsal dzenlemelerin salanmas giriflimlerine iflaret etmektedir.
Avrupa btnleflmesinin nc fikir babalarnn Hristiyan Kardefllii temelinde
bir birlikten sz ettii grlmektedir. talyan flair Dantenin 1310da yazd Monarchia adl kitapta bir Birlik dflncesi sz konusudur. Ayn dnemde Pierre Dubois
tarafndan dile getirilen Birlik arsnda ise Avrupadaki prenslikler arasnda bir
konsey kurulmas ve tm ihtilaflarn burada ele alnmas nerilmifltir. William Pennin
1693te yazd Avrupann fiimdiki ve Gelecekteki Barfl adl kitap ile 1713te Abbe de Saint Pierrenin kaleme ald Avrupada Kalc Barfln Salanmas iin Bir
Proje bafllkl kitaplar yine Hristiyan devletler arasnda bir st rgtlenmeyi nermektedir. Aydnlanma dflnrlerinden Jean Jacques Rousseau, Avrupada uluslarst bir yapnn istikrar ve dzeni salayacan dflnmfltr. Alman dflnr Immanuel Kant ise 1795te yazd Ebedi Barfl zerine adl kitabnda, ortak deer ve
ilkelere sayg gsteren devletler arasnda Avrupa Birleflik Devletleri kurulmas fikrini
ileri srmfltr. nl Fransz romanc Victor Hugo ise 1849da tm Avrupa devletlerinin daha st bir rgtn flemsiyesi altnda birleflmesi ynndeki dileini dile getirmifltir. Bu grfller yannda, 1834 ylnda hayata geirilen Alman Gmrk Birlii
(Zollverein) gibi dier baz yerel btnleflme hareketlerine de rastlanmaktadr.
Avrupa Birlii
Bu rnekler Avrupann btnleflmesine iliflkin dflncelerin eski tarihlere kadar gtrlebileceini gstermektedir. Ancak buna ramen Avrupada yaflanan savafllara engel olunamamfltr. Yukardaki btnleflme giriflimlerine gre daha yakn
bir tarihte Birinci Dnya Savaflndan hemen sonra Kont Richard Coudenhove-Kalerginin Pan-Avrupa giriflimi, iki dnya savafl aras dnemin en dikkate deer giriflimlerinden biridir.
1894-1972 yllar arasnda yaflamfl olan Avusturyal diplomat Kalergi, siyasi,
asker ve ekonomik adan birleflmifl bir Avrupa dflncesini ilk olarak bir Alman
gazetesinde 15 Kasm 1922 tarihinde yaynlanan Pan-Avrupa-Bir neri bafllkl
makalesi ile dile getirmifltir. Ayn yl Pan-Avrupa Birliini kurmufltur. Bu Birlik,
birleflik bir Avrupa iin kurulan ilk harekettir. Kalerginin 1923 ylnda da Pan-Avrupa isimli kitab yaymlanmfltr. Kitapta btnleflme dflncesini engelleyebilecek bir savafl tehlikesinden szetmekte ve bunu engelleyecek bir Avrupa kuruluflunun oluflturulmas gereini belirtmektedir. Kalerginin birleflmifl bir Avrupaya iliflkin dflnceleri entelekteller tarafndan desteklendiyse de siyasiler arasnda taraftar bulamamfltr. Buna ramen 1926 ylnda ilk Pan-Avrupa Kongresi
toplanmfltr. Kalergi Pan-Avrupa Birliinin ilk Baflkan, Dnemin Fransa Dfliflleri Bakan Aristide Briand da 1927 ylnda Onursal Baflkan olmufltur. Kalergi,
kinci Dnya Savafl sonrasnda Avrupa Parlamenter Birliini (European Parlimantary Union) kurmufltur. Bu erevede bir Avrupa Anayasas ve federal bir
Avrupa yaratmak amac ortaya konmufltur. Bu Birlik daha sonra Avrupa Hareketi ile birleflmifltir. Kalergi, 1952-1965 yllar arasnda Avrupa Hareketinin onursal
baflkanln yapmfltr.
Kalerginin Pan-Avrupa oluflumu ile balantl olan bir baflka btnleflme giriflimi, Birinci Dnya Savafl sonunda kurulan evrensel bir rgt olan Milletler Cemiyeti iinde gelifltirilmeye alfllmfltr. Buna gre Fransz Dfliflleri Bakan Aristide
Briand, Pan-Avrupa girifliminin devam olarak Milletler Cemiyeti iinde Avrupal
devletlerin ortak bir pazar yaratma amacyla ifl birliini gelifltirecek ve 1930 ylnda
Briand Memorandumu ile sonulanacak bir giriflim bafllatmfl ancak somut bir sonuca ulafllamamfltr. fl birlii iin atlan bu admlar 1939 ylnda Avrupay ykma
srkleyen yeni bir savafln kmasn nleyememifltir.
kinci Dnya Savafl srasnda ortaya kan btnleflme giriflimleri de savafln ykc etkisi ile somut sonu vermemifltir. Bunlardan biri talyan federalist Altiero Spinelli tarafndan gereklefltirilmifltir. Spinelli 1941 ylnda yazd Ventotene Manifestosunda birleflmifl bir Avrupa kurulmas gerei zerinde durmufl, 1943 ylnda
Avrupa Federalist Hareketini oluflturmufltur. Spinellinin ne srd fikirler, dnemin direnifl hareketlerinin desteine sahiptir.
KNC DNYA SAVAfiI SONRASI AVRUPA

BTNLEfiMES
Federalizm bir siyasi

btnleflme ve rgtlenme
modelidir.
1945-1955 yllar arasndaki on yllk dnem aslnda Avrupada federalizmi savunan kesimlerin btnleflme fikrini Avrupal devletlerin gndemine sokmak iin abalad bir dnemdir.
Federalizm bir siyasi btnleflme ve rgtlenme modelidir. Federalizm fikrinin vcut bulmufl hli olan Federasyon, egemenliin merkez (federal) devlet ile
ye (federe) devletler arasnda paylaflld bir btnleflme fleklidir. Federasyonda
devletler ortak karlarn gereklefltirmek ve ortak faydalar elde etmek zere gnll olarak bir araya gelirler. Ortak karlarn gereklefltirilme amac, yelerin bireysel karlarnn uzlafltrlmasn ve asgari mflterekte buluflulmasn gerektirir.
1. nite - Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu
Federasyonu oluflturan birimleri bir arada tutacak yasal, kurumsal, siyasal ve toplumsal mekanizmalarn oluflturulmas gerekir. Federe birimlerin zerklikleri vardr
ancak temel karar verici federal birimdir.
Savafl sonras dnemde federalizmde ifadesini bulan btnleflme giriflimleri dnemin ekonomik ve siyasi koflullarnn etkisiyle ak biimde dile getirilir hle gelmifltir. zellikle hkmet dfl kurulufllarn da Avrupa btnleflmesine katkda bulunduu grlmektedir. Ancak bu dnemde ortaya kan btnleflme taraftar grfllerin hepsi ayn dorultuda ilerlememifltir.
19 Eyll 1946 tarihinde Zrih niversitesinde yapt nl konuflmada Winston
Churchill, Sovyet tehlikesinin bertaraf edilebilmesi iin Fransa ve Almanya nclnde bir Avrupa Birleflik Devletleri oluflturulmas fikrini vurgulamfltr. Bu konuflma btnleflme srecini hzlandran bir etken olmufl, her ne kadar ngiltere geleneksel olarak federalizme souk baksa da federalistler iin ilham kayna olmufltur. Fakat 1947 ylnda Winston Churchill nclnde kurulan Birleflik Avrupa
Hareketi (United Europe Movement) federalizmi deil, daha gevflek bir ifl birliini
savunmufltur. 1946 ylnda kurulan Avrupa Federalistler Birlii (European Federalists Union) ise federalizm fikrini ve savafl sonras yeniden ayaa kalkmann ancak
Avrupann btnleflmesi ile gerekleflebileceini savunmufltur. 100.000den fazla
yesi ile dnemin en etkin ve yaygn bask gruplarndan olan bu Birlik, 1950li yllarda da hayata geirilemeyen Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluunun da savunuculuunu yapmfltr. Avrupa Savunma Topluluu nerisinin
hayata geirilememesinin sonucu, btnleflmenin daha radikal ve hzl gereklefltirilmesini savunan Altiero Spinelli ile daha yavafl ve aflamal bir btnleflme srecini savunanlar arasnda bir ayrflma yaflanmfltr.
Farkl grfllere ramen, Avrupa iinde somut sonulara varan btnleflme giriflimlerine rastlanmaktadr. Nitekim 1932 ylnda Hollanda, Belika ve Lksemburg
arasnda imzalanan Ouchy Szleflmesi ile Benelks oluflturulmufl ve bu lkeler
arasnda ekonomik btnleflmeye giden dzenlemeler gereklefltirilmifltir. Bu
lke arasnda gmrk birliinin nihai olarak tesis edilmesi ise 1948 ylnda mmkn olabilmifltir.
Avrupa btnleflmesi konusunda alflanlar, 7-11 Mays 1948de Hollandann
Lahey kentinde Avrupa Kongresini topladlar. 16 lkenin hkmet dfl kurulufllarndan 700den fazla delegeyi bir araya toplayan Avrupa Kongresinde bir Avrupa federasyonu oluflturma fikrinden hareket ederek kurumlar, parasal birlik ve
insan haklar szleflmesi konular gndeme getirilmifltir. Bu fikirler 1949 ylnda
Avrupa Konseyinin oluflturulmasna giden yolu amfltr. Ancak nihayetinde
Konsey, Avrupa Kongresi katlmclarnn federalist eilimlerinin aksine btnleflmeye deil, ifl birliine odaklanmfl bir yap zerine oturmufltur. Zira ngiltere,
rlanda ve skandinav lkeleri federalist bir deneye girmek istememifllerdir. Ancak yine de bu dnem btnleflme iin gerekli zeminin hazr olduu bir dneme iflaret etmektedir.
kinci Dnya Savafl Sonras Genel Durum

kinci Dnya Savafl sonras Avrupann btnleflmesine neden olan geliflmelerin
bafllca iki sebebi vardr. Bunlardan ilki; Avrupa lkelerinin savafl sonras kayplar telafi etme abalar ve Almanya sorununun zlmesi iin yaplan dzenlemelerin etkisi; ikincisi ve daha da nemlisi, Amerika Birleflik Devletlerinin (ABD) ekonomik ve siyasi karlar dorultusunda savafltan byk kaypla kan Avrupann
btnleflmesini hzlandrc rol oynamasdr.
Avrupa Birlii
1945 ylnda Almanya ve Japonyann teslim olmasyla tm cephelerde sona

eren savafl, Avrupada sosyal, ekonomik ve siyasi ykma yol amfltr. Savaflta hayatn kaybeden ve sakat kalan insanlar, yok olan altyap ve savafl ekonomisi Avrupann kflnn gstergeleridir. Savafl srasnda toplam Gayri Safi Mill Haslalar ortalama olarak %25 orannda dflen Avrupa lkeleri, ayn zamanda yksek
enflasyon, azalan gda retimi ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliinin (SSCB)
etkisine giren Dou Avrupa lkelerinden kaynaklanan ekonomik kayplarla mcadele etmek zorunda kaldlar. Zira savafl ncesinde Bat Avrupay ekonomik adan
tatmin eden Dou Avrupa ile ticari iliflkiler, bu lkelerin siyasi ve ekonomik bakmdan SSCBnin etki alanna girerek dflar ile ticari iliflkilerini kesmeleri ile sekteye urad.
Baflta Fransa ve ngiltere olmak zere savafltan galip kan Avrupa devletleri
dnya apnda siyasi glerini kaybettiler. Savafl sonras geliflmeler ise byk lde savafln en nemli galipleri olan ABD ve SSCB tarafndan belirlenecektir. Bu
iki byk g arasndaki mcadele, dier bir deyiflle Souk Savafl dneminin bafllangc Avrupa btnleflmesinde nemli etkilere sahiptir. Savafl sonras dnemde,
olumsuz ekonomik koflullar nedeniyle savafl galibi Fransa ve talyada Sovyet destekli Komnist Partiler glenmeye bafllamfltr. SSCBnin Avrupay ekonomik ve
en nemlisi de siyasi adan tehdit etmesi, ABDnin bu lkelere aflada ayrntl
anlatlacak olan asker ve ekonomik yardm fikrini gelifltirmesine neden olmufltur.
ABDnin Avrupa btnleflmesine kanlmaz etkisi yannda, mevcut siyasi ve
ekonomik koflullar Avrupa devletlerini daha nce olmad kadar ifl birliine yneltmifltir. Souk Savafln keskin siyasi bloklaflmas ve Sovyet tehdidi kt ekonomik koflullarla birlefltiinde Avrupallarn birlikte hareket etmesi iin uygun koflullar oluflabilmifltir.
Almanya Sorunu
Savafln malubu Almanya, savafl sonras dzenlemelerin de temel konularndan
biri olmufltur. ncelikle Almanyann yeniden bir savafla sebebiyet vermemesi iin
gerekli siyasi ve ekonomik nlemlerin alnmas gndeme gelmifltir. Bu da mttefikler arasnda Almanyann statsn ve gelecekteki durumunu belirleyecek dzenlemeler ile mmkn olacaktr. 1945 ylnda Yalta ve Potsdam konferanslarnda
da ele alnan Almanya sorunu kapsamnda, Almanyann silahszlandrlmas, Nazilerden arndrlmas ve savafl sulularnn cezalandrlmas kararlar alnmfl, Almanya; ngiltere, Fransa, ABD ve SSCB arasnda drt iflgal blgesine ayrlmfl, Berlin de
drde blnmfltr.
Ancak dzenlemelerde Almanya ile ilgili olarak, gerek Sovyetler ile dier mttefikler gerekse mttefiklerin kendi aralarndaki anlaflmazlklar tam anlamyla zmlenememifltir. Zira Almanya ile ilgili en zorlu noktalardan biri, Almanyann
kmr ve elik kaynaklarna iliflkindir. Fransa ve SSCB, ngiliz iflgal alannda bulunan Ruhr blgesi kaynaklarndan faydalanmak isterken ngiltere buna karfl kmfltr. Bunun yannda SSCB, Almanyadan tamirat paras ve iflgal srasnda tahrip
olan sanayi merkezlerine karfllk olarak Ruhr blgesinden makine ve tehizat gtrmek istemifltir.
Potsdam Konferansndan sonra Austos 1945te Baflkan Truman ziyaret eden geici Fransa hkmeti baflkan General Charles de Gaulle, kmr madenleri ynnden
zengin Saar blgesinin kendilerine verilmesini ve Ruhr ve Rhinelandn Almanya topra olmaktan karlmasn istemifltir. Charles de Gaulle liderliindeki Fransann endiflesi, Almanyann glenerek yeniden bir savafla sebebiyet verebileceiydi.
Bu dnemde Fransa Ekonomik Planlama Kurulu Baflkan olan Jean Monnet kendi adyla anlan plannda (1946) Fransann savafl sonras ekonomik bakmdan yeniden ayaa kalkabilmesi iin befl yllk bir kalknma plan oluflturmufltur. Bu plan,
Fransz ekonomisini dzeltebilmek iin ABD yardm salanmas iin de nemli bir
kaynak oluflturuyordu. Nitekim bu sre sonunda Marshall yardmlar Avrupa
kalknmas ve btnleflmesi iin nemli bir kaynak olarak ortaya kacaktr. Ancak
Almanya sorununun hlen iki devlet arasnda ihtilafa sebep olmas ve ABDnin yaklaflm, sorunun zm iin Monnetnin mimar olduu yeni bir neriye-bkz. aflada Schuman Plan- giden yolu amfltr. Buna gre zengin kmr ve elik madenleri ulusst bir otorite tarafndan ortak kara uygun biimde ynetilecektir.
Bu dnemde savafl sonras koflullarn ortaya kard gvenlii salama endiflesiyle en ok da Almanyann gelecekte yeniden saldrma olaslna karfl oluflturulmufl gvenlik antlaflmalarnn imzaland grlmektedir. 1947nin Mart aynda
ngiltere ve Fransa bir Alman saldrs karflsnda birbirlerine yardm taahht ettikleri Dunkirk Antlaflmasn imzalamfltr. 1948 ylnda Brksel Antlaflmas (Ekonomik, Sosyal ve Kltrel fl birlii ve Kolektif Savunma Antlaflmas) ad ile elli yllna uzatlan bu Antlaflma, daha sonra Bat Avrupa Birlii (Western European Union) adn alacak kuruluflun da temelini oluflturacaktr.
Tarihte XIII. yzyldan beri dile getirilen Avrupa btnleflmesi dflncelerinin
SIRA SZDE neden zellikle kinci Dnya Savafl sonras hz kazanarak somutlaflmaya baflladn tartflnz.
D fi N E L M
MARSHALL PLANI VE NATONUN KURULUfiU
SIRA SZDE
D fi N E L M
kinci Dnya Savafl sonras Avrupa btnleflme giriflimlerinde ABDnin etkisi bS O R U

yktr. Bu etki savafl sonras ekonomik ve siyasal koflullardan kaynaklanmaktadr.
ABD pazarn oluflturan Avrupa devletlerinin olumsuz ekonomik koflullar ile Souk Savafl koflullarnda SSCB ilerlemesinin durdurulmas gerei,
ABDnin Avrupa
DKKAT
btnleflmesine desteinin temel sebepleridir.
ncelikle savafl srasnda ekonomik bakmdan iyi durumda olan ABD, savafl sonSZDE
rasnda ayn ekonomik performans gsterip gsteremeyecei SIRA
konusunda
endifleye
kaplmfltr. Bunun en nemli nedeni, gerek ABDnin kendi ekonomik yaps gerekse en nemli pazar konumundaki Avrupa lkelerinin kt ekonomik
koflullar idi.
AMALARIMIZ
Savafl sonras ABD ekonomisi iin en byk tehlike iflsizlik ve ihracat gelirlerinin azalmas idi. Zira savafl malzemesi reten fabrikalarn normal retime gemesi
aflamasnda ve ordudan terhis edilenlerin geri dnmesi ile iflsizliin
K T ok
A P byk boyutlara varabilecei tahmin ediliyordu. Bundan da nemlisi dolar stoklar eriyen ve
alm gleri kalmayan Avrupa devletleri nedeniyle ABD ihracat gelirlerinin byk
oranlarda dflmesi ve yapsal sorunlarn ortaya kmas tehlikesi
T E L Evard.
V Z Y O NBu durumda, savafl sonras Amerikan ekonomisinin yaplandrlmasnda mevcut endifleleri
giderecek ve savafla giden sreteki hatalarn tekrar edilmesini nleyecek dzenlemelere ihtiya vard. zm; ABD tarafndan kendisi ve pazarn oluflturan devNTERNET
letler arasnda serbest ticaretin salanmas ve tek bir pazarn oluflturulmas,
bu akfla engel olacak koruma duvarlarnn ve dzenlemelerin ortadan kaldrlmas olarak ortaya konmufltur. Souk Savafl ortamnn baflta Sovyetler Birliinden kaynaklanan engellemeleri dflnldnde, ABDnin ncelikli hedefi kendisine en yakn ve hlihazrda ekonomik bamll had safhada olan Avrupa pazarlarnn canlandrlmasdr.
Gerekten de savafl sonrasnda Avrupa lkeleri de ABD yardmna sklkla baflvurmufllardr. rnein talya hkmeti ABDden dfl yardm talebinde bulunmufltur.
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa Birlii
ngiltere ise savafl srasnda zaten 1941 ylnda ABD Kongresi tarafndan kabul edilen dn Verme ve Kiralama Yasas erevesinde yardm almfltr. ABD savafl bitince bu yardm kaldrmfl, bu durum dier Avrupa devletleri gibi elveriflsiz ekonomik koflullarndan tr ngiltereyi daha da g bir duruma dflrmfltr. Aralk
1945 tarihinde yeniden bir kredi anlaflmas imzalansa da ngiltere yannda dier Avrupa devletlerinin de ABDye olan ekonomik bamllklar daha da artmfltr.
Truman Doktrini
Souk Savafl koflullarnda, zellikle de 1947 ylndan itibaren SSCB ile ABD arasndaki karfltlk giderek daha fazla ortaya kmaya bafllamfltr. SSCBnin Dou Avrupada nfuzunu artrmas, Fransa ve talyada komnist partilerin g kazanmas
gibi geliflmeler, Sovyet etki alannn genifllemesi karflsnda ABDnin Avrupay
ekonomik ve siyasi adan glendirmesi gereini daha da belirgin hle getirmifltir. Tm bu geliflmeler sonucunda,12 Mart 1947 tarihinde ABD Baflkan Harry Truman Kongrede yapt tarihi konuflmasnda dnyann iki ideoloji arasnda blnme aflamasnda olduunu belirtmifl ve ABDnin komnist tehlikesi altnda bulunan
Trkiye ve Yunanistana 400 milyon dolarlk asker yardm yapacan aklamfltr.
Marshall Plan
Truman Doktrininden sonra, ABDnin Avrupay glendirme abalarnn ekonomik aya Marshall Plan ile salanmfltr. Avrupay tek tek lkeler temelinde deil, bir btn olarak kapsayan bu Plan, Avrupann ekonomik gstergelerinin iyilefltirilmesi iin bir birlik yaratma hedefini ngrmekte idi. erik itibaryla serbest
ticaret fikrine dayal olan Plan, ABDnin ekonomik ve siyasi stnln srdrme ve SSCBnin ilerlemesini durdurma hedefine ynelik olarak oluflturulmufltur.
Bir baflka deyiflle, Marshall Plan ile ABD ekonomik bakmdan btnleflmifl gl
bir Avrupann ABDnin siyasi ve ekonomik karlarna hizmet edecei fikrinden
hareketle, Avrupann yeniden imar ve ekonomik adan canlandrlmasn amalamfltr. Bu plann Avrupann yeniden imar hedefini gereklefltirmesi kadar, Avrupa lkelerinin Almanya sorunundan kaynaklanan endiflelerinin ortadan kaldrlmas ve SSCBye karfl bir g dengesi yaratlmas amacn da tafldn belirtmek
gerekir.
5 Haziran 1947de Amerikan Dfliflleri Bakan George Marshall Avrupann yeniden imar iin oluflturulan plann ana hatlarn Harvard niversitesinde yapt konuflmada aklamfltr. Marshall konuflmasnda; Avrupann yeniden imar iin tek
tek lkelere deil, Avrupann tmne ynelik, asker olmayan bir ekonomik yardm plan oluflturulaca ve plann gidiflatn engelleme giriflimlerinin ABD tepkisi
ile karfllaflaca vurgusunu yapmfltr. Ana erevesi bu flekilde izilen Plann detaylar Avrupallarn dorudan katlm ve ihtiyalarnn ortaya konmasyla belirlenecektir. Davet edildiyse de SSCB, Plana katlmamfl ve Plan gerek bir tehlike
olarak nitelendirmifltir. Hatta Planla ilgili grflmeler srerken Dou Avrupa lkeleri ile ikili ticaret antlaflmalar imzalamfltr.
12 Temmuz 1947de Pariste bir araya gelen Avrupa devletleri, Avrupann ihtiyalarn belirlemek iin Avrupa Ekonomik fl birlii Konferans (Conference of European Economic Cooperation - CEEC) adl kuruluflu oluflturmufllardr. Bu kurulufl
erevesinde gereklefltirilen grflmelerde ngiltere ve zellikle de Fransann baz tereddtleri giderilmifltir. Plana katlacak lkelerin ekonomik ihtiyalarna iliflkin raporlarn hazrlanmasnn ardndan, Plan yasalaflmfl ve 1948de onaylanarak
yrrle girmifltir. Marshall Planna iliflkin dzenlemeler iin Avrupa lkeleri
kendi aralarnda Nisan 1948de Avrupa Ekonomik fl birlii rgtn (Organization of European Economic Cooperation-OEEC) kurmufllardr. Bu rgt 1961 ylnda Ekonomik fl birlii ve Kalknma rgtne (Organization of Economic
Cooperation and Development- OECD) dnflmfltr.
Plan erevesinde ABD ilgili lkelere 19 milyar dolar civarnda yardm yapmfltr. Yardmlar gerek Amerikan ulusal pazarn gerekse Avrupal devletlerin ekonomilerini olumlu etkilemifl, ticareti canlandrmfl, enflasyonist etkileri aza indirmifltir.
Marshall yardm, ekonomik getirilerinin yan sra baflta talya ve Fransa olmak zere Avrupa lkelerinde komnistlerin oy kaybettii bir siyasi zemin yaratmfltr. En
nemlisi de bu yardm program ileride daha da somutlaflacak Avrupa btnleflme
abalarnn ilk aflamasn oluflturmufltur.
Marshall Plan kapsamnda verilen ekonomik yardmlar, 1950 ylnda bafllayan
Kore Savafl ile birlikte asker yardmlara dnfltrlmfltr. Marshall Plan 1953 ylnda resmen sona ermifltir.
Bat Avrupa lkeleri ile ABDnin Truman Doktrini ile bafllayan yakn ifl birlii 4
Nisan 1949 tarihinde Kuzey Atlantik Antlaflmas rgtnn (NATO) kurulmas ile devam etmifltir. NATOnun kurulmas ile Avrupa savunmas bu rgt kapsamnda ele alnmaya bafllanmfltr.
NATO, 12 lke tarafndan

Souk Savafl flartlarnda
Sovyetler Birlii tehdidine
karfl oluflturulmufl bir asker
savunma rgtdr. Ortak
savunma (collective
defense) ilkesi olarak da
bilinen 5. maddesine gre;
ye lkelerden birine yaplan
silahl saldr tm yelere
yaplmfl kabul edilir.
BATI AVRUPADA LK BTNLEfiME

Schuman Bildirisi
Avrupa btnleflmesinde daha somut admlar 1950lerin baflnda atlmfltr. Fransz
Dfliflleri Bakan Robert Schuman, Fransz ifl adam ve siyaseti Jean Monnetnin hazrlad ve 9 Mays 1950 tarihinde aklad kendi adyla anlan Schuman Bildirisinde; Avrupada barfln ancak iki tarihi dflman Fransa ve Almanyann yaknlaflmas ile gerekleflebileceini belirtmifltir.
Resim 1.1
Schuman Bildirisi
(9 Mays 1950)
Kaynak:
http://europa.eu/ab
c/symbols/9may/decl_en.htm
eriflim tarihi,
18.12.2011
Bu dorultuda, Schuman Bildirisinde, kinci Dnya Savaflnn temel ham maddeleri ve Fransa ve Almanyann sanayilerinin temeli olan kmr ve elik retiminin bir st otorite tarafndan ynetilmesi ngrlmfltr. Bu nokta daha nceki hkmetler aras btnleflme abalarnn aksine artk uluslarst (supranasyonal)
bir yaplanma ngrmesi bakmndan dikkate deerdir.
Avrupa Birliinin kuruluflunun anlatld birok kitapta, 9 Mays 1950de ilan
edilen Schuman Bildirisi bir bafllang noktas olarak nitelendirilir. Yaygn kana-
Uluslarst (Supranasyonal)
kavram, ulusal
hkmetlerin zerindeki
seviyeye iflaret eder ve
kendisini oluflturan ye
devletlerin AB kurumlarna
devrettii yetkileri ile alnan
kararlar ve uygulamalarn
dzeyini gsterir.
10
Avrupa Birlii
at, Franszlarn bundan byle Almanlarla barfl iinde yaflamak iin ifl birlii seeneini devreye sokmufl olduklar fleklindedir. Hlbuki dnemin kaynaklarna ve
Schuman Bildirisi ncesinde yaplan toplantlarn ieriklerine bakldnda, Franszlarn ifl birliinden ziyade Almanyay denetleyebilmek ve ileride yeniden kendileri iin bir tehdit olmasn engellemek iin bu plan gelifltirmifl olduklar anlafllmaktadr. Bu srete ABD ok kritik bir rol oynamfltr. Souk Savafl dnemine girilmesiyle birlikte, SSCBden giderek artan bir tehdit alglayan ABD, Federal Almanyann yeniden gl hle getirilmesinin, SSCBye karfl Avrupann gvenlii
iin hayati nem tafld dflncesini gelifltirmifltir. Nisan 1950de hazrlanan ABD
Ulusal Gvenlik Konseyi Karar (NSC-68), SSCBnin evrelenmesini ngrmfl,
bu balamda Almanyann yeniden silahlandrlmas ABDde tartfllr hle gelmifltir. Fransa ise Federal Almanyann tekrar glenerek kendisi iin bir tehdit oluflturmasndan endifle etmektedir. Bu durumda, Charles de Gaullen izgisini benimseyerek ABDye mesafeli duran Fransz siyaset adamlar Federal Almanyann
iflgal altnda tutulmaya devam etmesini hatta Ruhr blgesinin Federal Almanyadan
koparlmasn savunurlarken ABD ile ok yakn iliflkiler iinde bulunan Fransa
Ekonomik Planlama Kurulu Baflkan Jean Monnet, Alman kmr ve elik sanayinin, bir yksek otoritenin ynetimine sokulaca, dolaysyla Federal Almanyann
snai gelifliminin istenildii gibi denetlenebilecei bir modeli gelifltirmifltir.
Avrupa Kmr ve elik Topluluu

Schuman Bildirisinin ilan edilmesinden bir yl nce Monnet Avrupa Kongresi kapsamnda hazrlad bir grflte, kmr ve elik retiminin bir yksek otorite tarafndan yrtlmesinin israf ve retim akflmalarn engelleyeceini, kartelleflmenin nne geeceini, retimi daha rekabet edebilir hle getireceini ve snai kalknmay hzlandracan savunmufltur. Monnet bu erevede, Fransa ve Almanyann daha nceki yllarda, savafl malzemelerinin ham maddesi olan kmr ve elik iin gl bir rekabet iine girmifl olduklarn, Alsace Lorrainene sahip olabilmek iin arpfltklarn, kmr ve eliin uluslarst bir ynetim altna sokulmas
hlinde, Almanyann gcnn snrlandrlabileceini dile getirmifltir. Son olarak
Monnetye gre, kmr ve elik retiminin uluslarst biimde ynetilmesi, Alman sanayinin dier Bat Avrupa lkelerine baml hle gelmesini salayacak, dolaysyla Fransann Alman sanayisinin egemenlii altna girmesi korkusunu ortadan kaldracaktr.
Esasen Almanyann Bat Avrupaya daha fazla entegre edilerek snrlandrlmasn hedefleyen Schuman Bildirisi, Avrupal devletler asndan tatmin edici gzkmektedir. kinci Dnya Savafl sonras geliflmelerin temel erevesini oluflturan
Fransa ve Almanya arasnda savafln nlenmesi fikrini destekledii gibi kmr ve
elik retimi yaplan Almanyann Ruhr blgesinin ynetiminin bir st otorite tarafndan ynetilmesi Fransa asndan zaten tercih edilir bir noktadr. Bildiri Federal
Almanya Baflbakan Konrad Adenauer tarafndan da olumlu karfllanmfl, Federal
Almanyann siyasi, ekonomik ve asker bakmdan Bat Avrupa ile btnlefltirilmesi asndan nemli bir frsat olarak grlmfltr.
Schuman Bildirisinin akland 9 Mays gn ABnin temellerinin atld bir
tarih olarak kabul edilmekte ve bugn de Avrupa gn olarak kutlanmaktadr.
Schuman Bildirisi, 18 Nisan 1951 tarihinde imzalanan ve 23 Temmuz 1952 tarihinde yrrle giren Paris Antlaflmas ile kurulan Avrupa Kmr ve elik Topluluuna (AKT) (European Coal and Steel Community) giden yolu amfltr. Antlaflma 50 yl geerli olacak flekilde dzenlenmifltir ve 23 Temmuz 2002 tarihinde ge-
11
erliliini yitirmifltir. Bu erevede Antlaflma kapsamndaki konular Topluluk politikalarna dahil edilmifltir. Antlaflma pek ok kez revize edilmifltir. Sektrel btnleflmenin ilk rnei saylan AKTye Fransa ve Almanya dflnda talya, Belika,
Hollanda ve Lksemburg katlmfltr.
Resim 1.2
Paris Antlaflmas
(1951)
Kaynak:
http://europa.eu/ab
out-eu/euhistory/19451959/1957/index_e
n.htm, eriflim
tarihi, 18.12.2011
AKT savafln ham maddeleri saylan sektrlerde Topluluun en st dzeydeki organ Yksek Otoritenin dzenlemelerini geerli klmakta, ye devletleri arasnda kmr, elik ve demir ticaretine konan kstlamalarn kaldrlmas yannda,
bir ortak piyasa oluflturulmas, nc lkelere ortak gmrk tarifesi uygulanmas
ve rekabet koflullarnn dzenlenmesi hedeflerini dzenlemektedir. Kapsaml ekonomik dzenlemeleri ile AKT, savafl sonras ekonomik yeniden yaplanma abalarnn nemli bir aflamasn oluflturmaktadr.
AKT, Avrupal devletlerin gereklefltirdikleri ilk uluslarst (supranasyonal)
yapdr. ye devletler salt belirli bir sektrde dahi olsa, bu alandaki egemenliklerinin bir ksmn bir st yapya devretmifllerdir. AKT sadece gmrk birlii dzenlemesinden ibaret deildir. Kmr ve eliin retim hacmi ve satfl fiyatlar da supranasyonal Yksek Otorite tarafndan kararlafltrlmaktadr. AKTnin o dnemde
gerek piyasann ynetimi gerekse ortaya kan krizlerle mcadelede baflarl olduu grlmektedir. Nitekim faaliyete baflladktan sonra elik retimi artmfltr. Kmr retimi ve istihdam azalmfl ancak bu alanda teknolojik geliflme, gvenlik ve
evre konularna verilen nem artmfltr.
Avrupa btnleflmesi giriflimlerinde Jean Monnet rneinde grlebilecek
bireysel abaSIRA SZDE
larn btnleflme hareketinin ynn ne kadar belirleyebileceini tartflnz.
D fi N E L M
Siyasi Btnleflme abalar: Avrupa Savunma
Topluluu
ve Avrupa Siyasi Topluluu Giriflimleri
S O R U
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Avrupa Savunma Topluluu Giriflimi

AKTnin oluflum aflamasnda uluslararas alanda Kore Savaflnn bafllamas ile
DKKAT
geliflmeler farkl bir yne girmifltir. Bu dnemde ABD, NATOnun glendirilmesi gereine vurgu yapmfl ve Avrupallardan da asker katklarn artrmalarSZDEtoparlanma
n istemifltir. Bu dnemde Avrupal devletlerin ekonomileriSIRA
henz
aflamasnda olduundan, ABD Almanyann da NATOya asker katk yapmasn
teklif etmifltir. Ancak tm savafl sonu planlarn AlmanyannAMALARIMIZ
silahszlandrlarak,
tekrar saldrmasnn nlenmesi fikri zerine kuran Avrupal devletler, zellikle
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
12
Avrupa Birlii
de Fransa bu neriye scak bakmamfltr. Fransa bu sorunun zmn Almanya da dhil olmak zere tm Avrupal devletlerin katk yapaca bir Avrupa Savunma Topluluu (European Defence Community) oluflturma nerisi yapmakta
bulmufltur.
Fransa Baflbakan Rene Pleven, 24 Ekim 1950 tarihinde Fransz Meclisine
100.000 askerlik bir Avrupa Ordusu kurulmas nerisini sunmufltur. Plana gre;
savafl zaman Avrupa Ordusuna katlacak lkeler, Avrupa savunmasn bir st Dzey Mttefik Komutanlnn idaresi altnda stleneceklerdir. Dier zamanlarda bu
kuvvetler ilgili devletlerin kontrol altnda olacaktr. Plan kapsamnda bir Savunma Bakanl makam kurulmas da ngrlmfltr. Planda ayrca zerk bir savunma btesine sahip bir Bakanlar Konseyi oluflturulmas da nerilmektedir.
Planda Almanya tek baflna deil, tm Avrupa lkelerinin asker katks ile birlikte deerlendirilmektedir. 1950 ylnda nerilen Pleven Plan, nihayetinde Fransa
Parlamentosunda onaylanmasa da 1952 ylnda Avrupa Savunma Topluluu Antlaflmasnn imzalanmasna giden yolu amfltr.
Bu dnemde ortaya kan bir dier ifl birlii giriflimi, Avrupa Savunma Topluluunun hemen ardndan gndeme gelen Avrupa Siyasi Topluluudur. (European Political Community) Avrupa Siyasi Topluluu, ye lkelerin ekonomi politikalar yannda dfl politikalarn da btnlefltirme hedefi ortaya koyan ve AKT
rneindeki sektrel btnleflmeyi olduka ileri taflyan bir dzenlemedir. Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu giriflimleri birlikte deerlendirilmifl ancak Avrupa Savunma Topluluu Antlaflmasnn, Fransa Parlamentosunda 1954 ylnda reddedilmesinin ardndan Siyasi Topluluk fikri de hayata geirilememifltir. Bu giriflimlerin hayata gememesinin arkasnda Fransz i siyasetinde yaflanan geliflmeler etkili olmufltur. De Gaulle taraftarlar ve komnistler
parlamentoda birlikte hareket ederek sz konusu topluluklarn kurulmasn engellemifllerdir.
Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu giriflimlerinin baflarszl, btnleflme hareketinin gelecei zerinde ktmser grfllere neden olmufltur. Ancak, bir nceki giriflim olan AKTnin sektrel btnleflmenin salanmasndaki baflars, ye devletlerin daha az ulusal direnci ile karfllaflacak yegne
alann ekonomik konular olduunu gstermifltir. Bu durumda Avrupa devletleri
btnleflmeye ye devletlerin karfllkl ifl birliine daha ak olduklar ekonomik
alanda devam etmeye karar vermifllerdir.
ROMA ANTLAfiMALARI
1955 yl Haziran aynda Messina (talya) Konferansnda bir araya gelen alt lkenin Dfliflleri Bakanlar aralarnda bir gmrk birlii oluflturulmas ve sonrasnda ortak pazara giden yolu aacak dzenlemeleri grfltler. Konferansta dnemin Belika Dfliflleri Bakan Paul Henri Spaak baflkanlnda bir Komisyonun kurulmasna karar verilmifltir. Spaak Komisyonu, Nisan 1956da ye devletler arasnda ortak
bir pazarn oluflturulmas ve bir atom enerjisi topluluunun kurulmasna iliflkin iki
neri hazrlamfltr.
Komisyonun hazrlklar sonucunda 25 Mart 1957 tarihinde Romada Fransa,
talya, Almanya, Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda Roma Antlaflmalar
(Rome Treaties) imzalanmfltr. Roma Antlaflmalar kapsamnda Avrupa Ekonomik
Topluluu (AET-European Economic Community) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu (AAET-European Atomic Energy Community-Euratom) kurulmufltur.
13
Resim 1.3
Roma Antlaflmalar
(25 Mart 1957)
Kaynak:
http://europa.eu/ab
out-eu/euhistory/19451959/1957/index_e
n.htm, eriflim
tarihi, 18.12.2011
Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi

Topluluu
1965 ylnda imzalanan ve 1967 ylnda yrrle giren Fzyon Antlaflmas ile Avrupa Kmr ve elik Topluluu (AKT), Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) ve
Avrupa Atom Enerjisi Topluluunun (AAET) asli organlar (Konsey ve Komisyon)
birlefltirilmifltir. Bu geliflme ile bu topluluk Avrupa Topluluklar olarak adlandrlmaya bafllanmfltr. Avrupa Topluluklarndan AET, 1992 ylnda imzalanarak
1993 ylnda yrrle giren Maastricht Antlaflmas ile Avrupa Topluluu adn almfltr. Maastricht Antlaflmas erevesinde belirtilmesi gereken bir dier geliflme,
Avrupa btnleflme srecinin ekonomik boyutu yannda siyasi boyutunun da gndeme gelmesi ile artk Avrupa Birlii olarak adlandrlmaya bafllanmasdr.
AET, yeleri arasnda Gmrk Birlii ve Ortak Pazar oluflturulmasn ngren kapsaml bir ekonomik btnleflme olufltururken AAET enerji ve nkleer teknolojinin barfll amalarla kullanlabilmesi iin ifl birliinin gelifltirilmesi konusunda dzenlemeler getirmifltir. Roma Antlaflmalar 1 Ocak 1958 tarihinde yrrle
girmifltir.
AET Antlaflmas, 2. ve 3. maddeleri ile yeler arasnda bir gmrk birlii, ortak
pazar ve ortak politikalarn oluflturulmas iin dzenlemeler getirmektedir. Antlaflmada tarm, ulafltrma, rekabet politikalar ile sosyal politikaya iliflkin kapsaml dzenlemeler de yer almaktadr.
AET Antlaflmas, yllar iinde Birlikin derinleflme ve geniflleme aflamalar ile
pek ok deifliklie uramfltr.
Roma Antlaflmalar kapsamnda kurulan bir dier topluluk AAET ise o dnemde enerjiye duyulan ihtiya ve zellikle nkleer enerjiye yatrm yaplarak enerji
bamszlnn kazanlmas amacna ynelik olarak tasarlanmfltr. Bu Topluluk da
supranasyonal nitelie haizdir ve o dnemde kurucu alt lkenin tek bafllarna
nkleer enerjiye yatrm yapmas olduka maliyetli olacandan, yetkilerin devredildii bir kurulufl tercih edilir bir durum oluflturmufltur. AAET, ncelikle nkleer
enerjinin sivil ve barfll amalarla kullanmn esas ncelik olarak belirlemifltir.
Bu Antlaflmann ieriinde gnmze kadar ok fazla deifliklik yaplmamfltr.
AAET, Avrupa Birlii ile birleflmemifltir ve ayn kurumlar kullansa da ayr tzel kifliliini korumaktadr. Gnmzde bu Kurulufl; baflta enerji arz gvenliinin salanmas ve iklim deifliklii gibi gndem maddeleri nedeniyle nemini korumaktadr.
fiu ana kadar incelenen konular bakmndan Avrupa btnleflme srecinin
derinleflmesini
SIRA SZDE
temsil eden temel aflamalar sralaynz.
Gmrk Birlii, ilgili lkeler

arasndaki vergiler ve miktar
kstlamalarnn kalkt ve
nc lkelere karfl Ortak
Gmrk Tarifesi
uyguland bir ekonomik
btnleflme aflamasdr.
Ortak Pazar, Gmrk Birlii
iin geerli koflullar yannda
emek, hizmet ve sermaye
hareketliliinin saland
ekonomik btnleflme
modelidir.
Derinleflme; (deepening)
ABnin gerek ekonomik
gerekse siyasi anlamda
daha fazla btnleflmesi ve
politika alanlar ve
uygulamalarn
geniflletilmesi anlamna
gelir. Resm ve akademik
evrelerde derinleflme ile
genifllemenin (widening)
(ABnin yeni yeler kabul
ederek snrlarn
geniflletmesi) birbirine
paralel giden sreler
olduu kabul edilmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
14
Avrupa Birlii
Avrupa Btnleflmesinde nemli Tarihler (1945-1957)

19 Eyll 1946: Winston Churchill, Zrih Konuflmasn yapt.
17 Aralk 1946: Avrupa Federalistler Birlii Pariste kuruldu.
Mart 1947: Dunkirk Antlaflmas imzaland.
Mart 1947: Truman Doktrini akland.
Haziran 1947: Marshall Plan akland.
14 Mays 1947: Winston Churchillin nclnde Birleflik Avrupa Hareketi
oluflturuldu.
1 Ocak 1948: Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda Gmrk Antlaflmas
imzaland.
17 Mart 1948: Brksel Antlaflmas imzaland.
7-11 Mays 1948: Laheyde Avrupa Kongresi topland.
4 Nisan 1949: Kuzey Atlantik Antlaflmas rgt (NATO) kuruldu.
5 Mays 1949: Avrupa Konseyi kuruldu.
9 Mays 1950: Schuman Bildirisi akland.
18 Nisan 1951: Paris Antlaflmas imzaland. AKT kuruldu.
27 Mays1952: Avrupa Savunma Topluluu (AST) Antlaflmas imzaland.
30 Austos 1954: AST Fransz Parlamentosu tarafndan reddedildi.
1-2 Haziran1955: Messina Konferans dzenlendi.
25 Mart 1957: Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi
Topluluunu kuran Roma Antlaflmalar imzaland.
Btnleflmenin Teorik Aklamas

Btnleflmenin bafllang yllarnda Bat Avrupada federalist izgide bir btnleflme iin abalar yrtenler esas olarak iki farkl yntem takip etmekteydiler. talyan Altiero Spinellinin Avrupa Federalist Hareketi grubu, Avrupada bir kurucu
meclis toplanmasn, bu meclis tarafndan hazrlanacak bir anayasa erevesinde
devletler arasnda tam bir siyasi birlik oluflturulmasn hedefliyordu. Fransa merkezli La Federation grubu ise federal yapda bir Avrupa btnleflmesini hedeflemekle birlikte, nce ekonomik birliin, bunun baflarl olmas hlinde daha sonraki yllarda bir siyasi birliin kurulmasndan yanayd. Sz konusu bu yaklaflm,
1950lerin ikinci yarsnda gelifltirilecek yeni ifllevselcilik (Neo-fonksiyonalizm) teorisinin ortaya kfln salamfltr. yeni ifllevselcilik Avrupa btnleflmesinin ilk
dnemlerinde en nemli teorik arka plan olarak kabul edilmifltir.
Yeni ifllevselcilik- Neofonksiyonalizm adn 1958 ylnda Ernst B. Haas tarafndan yaymlanan Avrupann Birlefltirilmesi: Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Gler
1950-1957 adl kitap ile duyurmufltur ve Avrupa btnleflme srecini aklamay
amalayan bir teoridir. 1950 ve 60l yllarda popler olan teori, Birlikin kurucular Jean Monnet ve Robert Schumann grfllerini yanstmas bakmndan da nemlidir. Neofonksiyonalizm esas itibaryla ekonomik btnleflmenin siyasi btnleflmeye varp varamayaca noktas ile ilgilenmifltir. Neofonksiyonalizmin en temel
kavram yaylmadr (spill-over). Buna gre bir politika alannda bafllayan ifl birlii ve btnleflme, birbirleriyle yakn iliflkileri nedeniyle dier politika alanlarna
yaylabilecektir. Teoriye gre btnleflmenin itici gc Komisyon gibi supranasyonal kurumlar, kar gruplar ve siyasi partilerdir. Supranasyonal bir yapy ngren
teori; 1960l yllarn ortalarndan itibaren btnleflme hareketindeki geliflmeleri
ngremedii ynnde elefltirilere uramfltr.
15
zet
N
AM A
N
AM A
Tarihte Avrupa btnleflmesine iliflkin ilk giriflimleri aklamak

M.. VIII. yzyldan itibaren, Latin ve Cermen
etkisinde bulunan blge iin Avrupa tabiri kullanlmaya bafllanmfltr. Charlemagne dneminde Avrupa tabiri, Dou Roma (Bizans) ve slam
hkimiyetinde olmayan kta topraklarn tanmlamak iin kullanlr olmufltur. Bu flekilde tanmlanan Avrupada devletler arasnda bir btnleflme salanmasna iliflkin grfller XIII. yzyla kadar ulaflr. Bu dnemde Dante, Pierre Dubois sonrasnda 17. ve 18. yzyllarda William
Penn, Abbe de Saint Pierre Hristiyan devletler
arasnda bir st rgtlenmeyi nermektedir. Jean Jacques Rousseau ve Alman dflnr Immanuel Kant, nl Fransz romanc Victor Hugo da
devletler arasnda Avrupa Birleflik Devletleri kurulmas fikrini ileri srmfltr. Birinci ve kinci
Dnya Savafl arasndaki dnemde btnleflme
giriflimlerinin en nemli rnei Kont Richard
Coudenhove-Kalerginin Pan-Avrupa giriflimidir. Kalerginin giriflimi resm Avrupa kurulufllarna giden yolda nemli bir destek olarak grlmfltr. kinci Dnya Savafl srasnda talyan
federalist Altiero Spinelli tarafndan gereklefltirilen giriflimler de dnemin en dikkate deer
btnleflme hareketlerindendir.
Avrupann kinci Dnya Savafl sonrasnda btnleflme asndan nasl bir ortam iinde bulunduunu ifade etmek
Savafln Avrupa devletlerini ekonomik ve siyasi
adan olumsuz etkilemesi nedeniyle kinci Dnya Savafl sonras dnem btnleflme hareketlerinin en youn flekilde grld dnemdir. Bir
baflka deyiflle, bu dnem federalizmi savunan
kesimlerin ve zellikle de hkmet dfl kurulufllarn etkinliklerini artrd bir dnemdir. 1946 ylnda Zrih niversitesinde yapt nl konuflmada Winston Churchill, Sovyet tehlikesinin bertaraf edilebilmesi iin Fransa ve Almanya nclnde bir Avrupa Birleflik Devletleri oluflturulmas fikrini vurgulamfltr. Btnleflmenin hzl
m yoksa aflamal m gereklefltirilecei konusunda farkl grfller ortaya ksa da bu dnemde
etkin olan Birleflik Avrupa Hareketi ve Avrupa
Federalistler Birlii gibi giriflimler savafl sonras
btnleflme ivmesinin hz kazandn gstermektedir. Nitekim 1948 ylnda toplanan Avrupa
Kongresi 1949 ylnda Avrupa Konseyinin kurulmasna giden yolu aacak nemli bir aflamadr.
N
AM A
N
A M A
Avrupa devletlerinin savafl sonras ekonomik ve

politik durumlarnn onlar neden ifl birliine
ynelttiini aklamak
1945 ylnda sona eren savafl, Avrupada ok ciddi bir sosyal, ekonomik ve siyasi ykma yol amfltr. Altyapnn kmesi ve savafl ekonomisi
giderek ktleflen durumunun temel nedenleridir. Dflen mill gelirler ve yksek enflasyon yannda Avrupa, siyasi bakmdan da eski gcn
yitirmifltir. Bu dnem zaten siyasi olarak ABD ve
SSCBnin etkin olduu bir dnemdir. Bu durumda savafl sonras siyasi ve ekonomik koflullar Avrupal devletlerini daha nce olmad kadar ifl
birliine yneltmifltir. Bu dnemde ABDnin Avrupa btnleflmesine kayda deer bir etkisi olduu grlmektedir. Bunun yannda, Almanyann yeniden bir savafla sebebiyet vermemesi
iin gerekli siyasi ve ekonomik nlemlerin alnmas, savafl sonrasnn en nemli gndem maddelerinden biridir. zellikle Fransann Almanyann yeniden glenmesinden duyduu korku
ve Almanyann zengin kmr ve elik yataklarna iliflkin dzenlemelerin tafld nem Avrupann ne flekilde bir arada tutulabileceine iliflkin planlarn gelifltirilmesine neden olmufltur. Nitekim Fransa Ekonomik Planlama Kurulu Baflkan Jean Monnetnin Plan, Fransz ekonomisinin
kalknmas iin ABD yardmlarna giden yolu amfl, Almanya sorununun zmlenmesi, bir baflka deyiflle zengin kmr ve elik yataklarnn
denetlenmesi iin neriler ise Schuman Plannn
ana fikrini oluflturmufltur.
Avrupa btnleflme giriflimlerinde Amerika Birleflik Devletlerinin roln aklamak
kinci Dnya Savafl sonras Avrupa btnleflme
giriflimlerinde ABDnin etkisi byktr. ABD pazarn oluflturan Avrupa devletlerinin olumsuz
ekonomik koflullar ile Souk Savafl koflullarnda
SSCB ilerlemesinin durdurulmas gerei, ABDnin
Avrupa btnleflmesine desteinin temel sebepleridir. Bir baflka deyiflle, Souk Savafl koflullarnda, SSCBnin Dou Avrupada nfuzunun artrmas, Fransa ve talyada komnist partilerin g
kazanmas gibi geliflmeler, Sovyet etki alannn
genifllemesi karflsnda ABDnin Avrupay ekonomik ve siyasi adan glendirmesi gereini
daha da belirgin hle getirmifltir.
Savafl sonras ABD de iflsizlik ve gelir kaybna
uramfltr. Daha da nemlisi, dolar stoklar eriyen ve alm gleri kalmayan Avrupa devletleri
16
N
AM A
Avrupa Birlii
nedeniyle ABD ihracat gelirlerinin byk oranlarda dflmesi ve yapsal sorunlarn ortaya kmas tehlikesi ortaya kmfltr. Bu durumda
ABDnin ncelikli hedefi kendisine en yakn ve
hlihazrda ekonomik bamll had safhada
olan Avrupa pazarlarnn canlandrlmas olarak
ortaya kmfltr. Ekonomik koflullara SSCBden
duyulan tehdit de eklenince ABD somut giriflimlerle Avrupa btnleflmesini hzlandrc etki yapmfltr. Bunlardan biri 1947 ylnda ABDnin komnist tehlikesi altnda bulunan Trkiye ve Yunanistana 400 milyon dolarlk asker yardm yapacan aklad Truman Doktrinidir. Truman
Doktrininden sonra, ABDnin Avrupay glendirme abalarnn ekonomik aya Marshall Plan ile salanmfltr.
Avrupa devletlerinin kurduu ilk kurulufllarn
nasl bir geliflme gsterdiini aklamak
Avrupa devletlerinin btnleflme iin ilk somut
admlar 1950lerin baflnda bafllamfltr. Fransz
Dfliflleri Bakan Robert Schuman, Fransz ifl adam ve siyaseti Jean Monnetnin hazrlad ve 9
Mays 1950 tarihinde aklad kendi adyla anlan Schuman Bildirisinde; Avrupada barfln ancak iki tarihi dflman Fransa ve Almanyann yaknlaflmas ile gerekleflebileceini belirtmifltir.
Bu dorultuda, Schuman Bildirisinde, kinci
Dnya Savaflnn temel ham maddeleri ve Fransa ve Almanyann sanayilerinin temeli olan kmr ve elik retiminin bir st otorite tarafndan
ynetilmesi ngrlmfltr. Franszlar, ifl birlii
fikrinden ziyade Almanyay denetleyebilmek ve
ileride yeniden kendileri iin bir tehdit olmasn
engellemek iin bu plan gelifltirmifl, srete ABD
ok kritik bir rol oynamfltr. Souk Savafl dnemine girilmesiyle birlikte, SSCBden giderek artan bir tehdit alglayan ABD, Almanyann yeniden glendirilmesinin, SSCBye karfl Avrupann
gvenlii iin hayati nem tafld dflncesi ile
Plana destek vermifltir. Schuman Bildirisi, 18 Nisan 1951 tarihinde imzalanan ve 23 Temmuz 1952
tarihinde yrrle giren Paris Antlaflmas ile kurulan Avrupa Kmr ve elik Topluluuna
(AKT) giden yolu amfltr. Antlaflma 50 yl geerli olacak flekilde dzenlenmifltir. Sektrel btnleflmenin ilk rnei saylan AKTye Fransa
ve Almanya dflnda talya, Belika, Hollanda ve
Lksemburg katlmfltr.
AKTden sonra Avrupa Savunma Topluluu ve
Avrupa Siyasi Topluluu ad altnda oluflturulan
siyasi ve dfl politika alanlarndaki btnleflme
giriflimleri ayn baflary gsterememifl ve onaylanmadklar iin hayata geirilememifltir.
N
AM A
N
A M A
Avrupa btnleflmesinin temelini oluflturan Roma Antlaflmalarnn ieriini belirleyebilmek

Btnleflme hareketinin AKT sonras ekonomik
alanda en nemli adm 25 Mart 1957 tarihinde Romada Fransa, talya, Almanya, Belika, Hollanda
ve Lksemburg arasnda imzalanan Roma Antlaflmalar (Rome Treaties) ile atlmfltr. Roma Antlaflmalar kapsamnda Avrupa Ekonomik Topluluu
(AET-European Economic Community) ve Avrupa
Atom Enerjisi Topluluu (AAET-European Atomic
Energy Community-Euratom) kurulmufltur.
1965 ylnda imzalanan ve 1967 ylnda yrrle giren Fzyon Antlaflmas ile AKT, AET ve
AAETnin asli organlar (Konsey ve Komisyon)
birlefltirilmifltir. Bu geliflme ile bu topluluk
Avrupa Topluluklar olarak adlandrlmaya
bafllanmfltr. AET, yeleri arasnda Gmrk Birlii ve Ortak Pazar oluflturulmasn ngren kapsaml bir ekonomik btnleflme oluflturmakta ve
Antlaflmada tarm, ulafltrma, rekabet politikalar
ile sosyal politikaya iliflkin kapsaml dzenlemeler de yer almaktadr. AAET ise enerji ve nkleer
teknolojinin barfll amalarla kullanlabilmesi
iin ifl birliinin gelifltirilmesi konusunda dzenlemeler getirmifltir. Roma Antlaflmalar 1 Ocak
1958 tarihinde yrrle girmifltir.
Avrupa btnleflmesi ilk geliflmelerininin teorik
olarak nasl aklandn incelemek
kinci Dnya Savafl sonras hzlanan Avrupa btnleflmesi giriflimleri, btnleflmenin ani ve hzl bir flekilde geliflmesini savunanlar ile aflamal
bir btnleflme ngrenler arasnda grfl ayrlklar ile tanmlanabilir. Avrupa btnleflmesinin
en nemli teorik arka plan olarak kabul edilen
ve 1950lerin ikinci yarsnda gelifltirilen yeni ifllevselcilik (Neofonksiyonalizm) teorisi aflamal
btnleflme modeli fikrinden domufl ve geliflmelerin aklanmasnda nemli bir referans noktas haline gelmifltir. Ernst B. Haas tarafndan gelifltirilen bu teori, yaylma (spill-over) kavram ile
esas itibaryla ekonomik btnleflmenin siyasi
btnleflmeye varp varamayaca noktas ile ilgilenmifltir. Teoriye gre bir politika alannda
bafllayan ifl birlii ve btnleflme, birbirleriyle
yakn iliflkileri nedeniyle dier politika alanlarna
yaylabilecektir.
1950 ve 60l yllarda popler olan teori, Birlikin
kurucular Jean Monnet ve Robert Schumann
grfllerini yanstmas bakmndan da nemlidir.
Supranasyonal bir yapy ngren teori; 1960l
yllarn ortalarndan itibaren btnleflme hareketindeki geliflmeleri ngremedii ynnde elefltirilere uramfltr.
17
Kendimizi Snayalm
1. Avrupa Kmr ve elik Topluluu ile ilgili afladaki bilgilerden hangisi yanlfltr?
a. Gnmzde de tzel kifliliini srdren Topluluklardan biridir.
b. Savafln ham maddeleri olan kmr ve eliin
uluslarst bir kurulufl ile ynetilmesi amacna
yneliktir.
c. Paris Antlaflmas ile kurulmufltur.
d. Temel organ olan Yksek Otorite, yrtme organdr ve uluslarst zelliktedir.
e. Sektrel btnleflmenin baflarl bir rnei olarak kabul edilmektedir.
2. Afladaki lkelerden hangisi Avrupa Topluluklarnn kurucu lkelerinden biri deildir?
a. talya
b. ngiltere
c. Fransa
d. Almanya
e. Hollanda
3. Afladaki ifadelerden hangisi Avrupa Ekonomik
Topluluunu doru flekilde tanmlamaktadr?
a. yeler arasnda gmrk birlii ve ortak pazar
oluflturulmasna iliflkin dzenlemeler getirir.
b. ye lkeler arasnda nkleer teknolojinin barfll amalarla kullanlmasn dzenler.
c. Kmr ve eliin tek bir otorite altnda birlefltirilmesini ngrr.
d. Dfl politika ve savunma konularnda ifl birlii
ngrr.
e. Siyasi btnleflme ngren dzenlemeler ierir.
4. Afladakilerden hangisi Avrupa Topluluklarndan
biridir?
a. Avrupa Siyasi Topluluu
b. Avrupa Ekonomik fl birlii rgt
c. NATO
d. Avrupa Kmr ve elik Topluluu (AKT)
e. Bat Avrupa Birlii
5. Afladakilerden hangisi 1950li yllarda gvenlik ve
dfl politika alannda btnleflmeyi ngren, ancak
onaylanmad iin hayata geirilemeyen giriflimdir?
a. Avrupa Ekonomik Topluluu
b. Avrupa Atom Enerjisi Topluluu
c. Avrupa Savunma Topluluu
d. Avrupa Kmr ve elik Topluluu
e. Birleflik Avrupa Hareketi
6. Fransann Almanyay denetleyebilmek ve ileride yeniden kendisi iin bir tehdit olmasn engellemek iin gelifltirdii ve ABDnin ok kritik bir rol oynad olay ve
tarihi afladaki flklardan hangisinde doru verilmifltir?
a. Natonun Kuruluflu- 4 Nisan 1949
b. Avrupa Konseyi-5 Mays 1949
c. Schuman Bildirisi- 9 Mays 1950
d. Schuman Plan- 7-11Mays 1948
e. Roma Antlaflmalar- 25 Mart 1957
7. Avrupa btnleflmesinin ilk yllarndaki geliflimini
aklamakta kullanlan ve bir sektrdeki btnleflmenin, dier sektrlere yaylma etkisi gstereceini ne
sren teorik yaklaflm ve kurucusu afladaki flklardan
hangisinde doru verilmifltir?
a. Ventotene Manifestosu- Altiero Spinelli
b. Robert Schuman- Schuman Bildirisi
c. Jean Monnet- Monnet Plan
d. Ernst Haas -Neofonksiyonalizm (Yeni fllevselcilik)
e. Rene Pleven- Pleven Plan
8. Afladakilerden hangisi ABDnin Avrupa btnleflmesini desteklemesinin temel nedenidir?
a. ABDnin ekonomik pazarn oluflturan Avrupa
devletlerinin ekonomik kalknmasn salamak
ve Sovyet tehlikesini bertaraf etmek
b. Almanya ve Fransa arasndaki ihtilafa son vermek
c. Robert Schuman ile Jean Monnet arasnda oluflan fikir ayrlklarna son vermek
d. ngilterenin Avrupa btnleflmesine katlmasn
salamak
e. talya ve Fransadaki Komnist partileri desteklemek
9. Afladaki geliflmelerden hangisi ile AKT, AET ve AAETnin asli organlar birlefltirilerek, bu topluluk Avrupa Topluluklar olarak adlandrlmaya bafllanmfltr?
a. Roma Antlaflmalar
b. Paris Antlaflmas
c. Washington Antlaflmas
d. Maastricht Antlaflmas
e. Fzyon Antlaflmas
10. Aflada yer alan Avrupa btnleflmesi geliflmeleri
ve ilgili bilgilerden hangisi yanlfltr?
a. Zrih Konuflmas-Winston Churchill
b. Lahey Avrupa Kongresi- Hkmet dfl kurulufllarn delegeleri
c. Avrupa Savunma Topluluu Antlaflmas-Rene
Pleven
d. Pan Avrupa Birlii-Kont Richard Coudenhove
Kalergi
e. Avrupa Kmr ve elik Topluluu-Paul Henry
Spaak
18
Avrupa Birlii
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Sra Sizde Yant Anahtar
1. a
Sra Sizde 1
Tarihte eflitli zamanlarda btnleflme iin fikirler dile
getirilmifl ancak bunlar bireysel abalar olarak kalmfltr. kinci Dnya Savafl sonras ortam ise Avrupal devletlerin kinci Dnya Savafl sonras ekonomik, sosyal
ve siyasal ykm dorudan tecrbe ettikleri bir dnemi
iflaret etmektedir. Bu dnemde bireysel abalarn yannda, devletler bir daha byle bir felaketin yaflanmamas iin ifl birliine ynelmenin nemini kavramfllardr. Burada ABDnin Avrupa btnleflmesine verdii
destek de gz ard edilemeyecek dzeydedir.
2. b
3. a
4. d
5. c
6. c
7. d
8. a
9. e
10. e
Yantnz yanlfl ise Schuman Bildirisi, Avrupa

Kmr ve elik Topluluunun Kuruluflu ve Avrupa Savunma Topluluu konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Kmr ve elik Topluluunun Kuruluflu ve Avrupa Savunma Topluluu ve Roma Antlaflmalar konularn yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Roma Antlaflmalar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Siyasi Btnleflme abalar: Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu Giriflimleri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Kmr ve elik Topluluunun Kuruluflu ve Avrupa Savunma Topluluu konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Btnleflmenin Teorik Aklamas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Marshall Plan ve Natonun
Kuruluflu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Schuman Bildirisi ve Avrupa Kmr ve elik Topluluunun Kuruluflu
konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Jean Monnet rneinde grlebilecek bireysel abalarn Avrupa btnleflmesindeki rol yadsnamaz. Nitekim Jean Monnet, Avrupa Birliinin kurucularndan
(Founding Father) kabul edilmektedir. Avrupa btnleflmesinin aflamal bir flekilde gereklefltirilmesi gerektiini savunmufltur. Schuman Plannn hazrlaycs ve
AKTnin organ Yksek Otoritenin 1952-1955 yllar
arasnda grev yapmfl ilk baflkandr. Bu dnemi betimlemek iin Jean Monnet hatratnda Lksemburg
kurumlarnda, bir laboratuardaymfl gibi, yeni bir nesil/insan rk (a new race of man) douyordu ( aktaran
Seidel, 2010, s. 1) diyerek Avrupa btnleflmesi iin alflan bir brokrasinin oluflumunu haber vermektedir.
Jean Monnetnin bireysel abalar olmakszn, Avrupa
btnleflme hareketinin ilk aflamalar bu kadar dorudan geliflemeyecekti.
Sra Sizde 3
Avrupa btnleflme hareketinin somut giriflimleri
1950lerin baflnda bafllamfltr. Derinleflme kavram anlamnda 1951 ylnda Avrupa Kmr ve elik Topluluunun kuruluflu bir bafllang noktas olarak kabul edilebilir. Bundan sonra Avrupa Savunma Topluluu ve
Avrupa Siyasi Topluluu gibi derinleflme giriflimleri baflarsz olmufltur. Ancak Roma Antlaflmalar ile oluflturulan AET ve AAET nemli ve baflarl derinleflme aflamalar olarak kabul edilmelidir. 1967 ylnda yrrle giren Fzyon Antlaflmas da incelenen nite erevesinde bir dier derinleflme aflamasn oluflturmaktadr.
Yararlanlan Kaynaklar
Avrupa Birlii Resm Web Sitesi http://europa.eu.int
Baldwin, Richard., Charles WYPLOSZ, (2004), The Economics of European Union, McGraw Hill, Berkshire.
Blair, Alasdair. (2005), The European Union Since 1945,
Pearson Longman, Harlow.
Cini, Michelle. (2003), European Union Politics, Oxford
University Press, USA.
Dinan, Desmond. (2006) Origins and Evolution of the
European Union, Oxford University Press Oxford.
Duke, Simon. (2000) The Elusive Quest For European
Security, Mcmillan Press, Great Britain.
Erhan, ar. (vd. der.) (2009), Avrupa Birlii Temel Konular, maj Yaynlar, Ankara.
Erhan, ar. (1998) Avrupann ntihar ve kinci Dnya Savafl Sonras Temel Sorunlar, A..S.B.F. Dergisi, SBF Dergisi C: 51, Say: 1-4
Erhan, ar. (1998) Ortaya kfl ve Uygulanflyla
Marshall Plan, SBF Dergisi C: 51, Say: 1-4.
Karluk, Rdvan. (2011), Avrupa Birlii Kuruluflu, Geliflmesi, Genifllemesi, Kurumlar, Beta, stanbul.
Mc Cormick, John. (1999), The European Union Politics
and Policies, Westview Press, Oxford.
Nicoll, William, Trevor C. SALMON. (2001), Understanding the European Union, Longman, Essex.
Nugent, Neill. (1999), The Government and Politics of
the European Union, Macmillan Press, London.
Oudenaren, John Van. (2005) Uniting Europe, Rowman,
Lanham.
Pagden, Anthony (ed.), (2002) The Idea of Europe, Cambridge University Press, New York.
Rumford, Chris (ed.), (2009) The SAGE Handbook of
European Studies, SAGE Publications, London.
Seidel, Katja. (2010), The Process of Politics in Europe:
The Rise of European Elites and Supranational Institutions, Tauris Academic Studies, London and New
York.
19
AVRUPA BRL
2
Amalarmz
N
N
N
N

Yeni bir hukuk dal olan Avrupa Birlii Hukuku ile ulusal ve uluslararas
hukuk arasndaki iliflkileri benzerlik ve farkllklaryla tanmlayabilecek,
Avrupa Birlii Hukukunun ayrc zelliklerine aklk getirebilecek,
Avrupa Birlii Hukuk sisteminin birincil kaynaklarn (Antlaflmalar) ele alabilecek ve aklayabilecek,
Avrupa Birlii Hukuk sisteminin ikincil kaynaklarn (tzk, ynerge ve karar) ele alabilecek ve bu kaynaklar inceleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Hukuk Dzeni
Uluslarstlk (supranationalit)
Birincil Hukuk Normlar (yazl
kaynaklar, kurucu antlaflmalar)
kincil Hukuk Normlar
(trev hukuk)
Dorudan Uygulanma
Dorudan Etki Dourma
Avrupa Birlii Hukukunun
ncelii
kincil Yetki (Subsidiarit)
Oransallk (Proportionalit)
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Birlii
Hukuku
GRfi
AVRUPA BRL HUKUKU ULUSLARARASI HUKUK LfiKLER
AVRUPA BRL HUKUKUNUN
AYIRICI ZELLKLER
AVRUPA BRL HUKUKUNUN
KAYNAKLARI
Avrupa Birlii Hukuku

GRfi
Avrupa Birliinin hukuk dzeni, sui generis bir hukuk dzeni niteliindedir.
Uluslararas dzeyde bugne kadar pek rnei olmayan bu hukuk sistemi, Toplulua ye devletlerin i hukuklarnda sahip olduklar egemenlik yetkilerinin bir blmn Toplulua devretmeleri sonucunda oluflmufltur. Uluslarst, (supranasyonal) hukuk olarak nitelendireceimiz bu hukuk dzeninin gerek uluslararas hukuk
gerekse Toplulua ye devletlerin ulusal hukuklaryla yakn iliflkisi vardr.
Bu blmde, AB hukuku ile uluslararas hukuk ve ye devletlerin ulusal hukuklar arasndaki iliflkilere deindikten sonra, bu hukuk sistemini uygulayan uluslarst rgtn bir tanmna ulaflmaya alflacaz.
AVRUPA BRL HUKUKU - ULUSLARARASI

HUKUK LfiKLER
AB hukuku ile uluslararas hukuk arasndaki iliflkilere girmeden nce, uluslararas
hukukla ulusal hukuk arasndaki iliflkilere ksaca deinmekte yarar vardr.
Uluslararas hukuk ile ulusal hukuk iliflkisi ele alndnda, retide iki farkl
grfln savunulduunu gryoruz. Dalist grfl taraftarlarna gre, bu iki
hukuk dzeni birbirinden ayr ve bamsz fakat birbirine efl dzeydedir. Buna karfllk, monist grfl taraftarlarna gre, her trl hukuk normu birbirine baldr
ve uluslararas hukuk normlar herhangi bir ulusal hukuk normuna dnfltrlmesine gerek olmakszn, i hukukun bir parasdr Dalist grfl zellikle Almanya
ve talyada taraftar bulmufltur. Almanyada Triepel, talyada da Anzilotti bu grfln savunucular olarak tannrlar. Buna karfllk monist grfl, Avusturyada Kelsen, Fransada da Scelle tarafndan savunulmufltur.
Uluslararas hukuk, devletlerin egemen eflitlii zerine kurulmufltur. Egemenlik uluslararas hukukta, devletleraras eflitlik, i hukukta ise en yksek otorite
anlamna gelir. Oysa AB hukuku, bu hukuk dzenine taraf olan devletlerin egemen yetkilerinin ksmen devri olgusu zerine kurulmufltur. Bu hukuksal ereve
iinde, uluslararas hukukta kararlar, istisnai durumlar dflnda oy birlii ile alnrken Avrupa Birlii hukukunda oy okluu ile alnabilmektedir.
Birlik hukukunu, uluslararas hukuktan ayran bir baflka zellik, her iki hukuk
dzeninin sjelerinde kendini gstermektedir. Uluslararas hukukun sjeleri genellikle devletler, kimi zaman da uluslararas rgtlerdir. Oysa, Avrupa Birlii
hukukunun sjeleri ise ye devletler, Birlikin organlar ve ye devlet uyruunda
bulunan zel ve tzel kiflilerdir.
Sui Generis: Kendine zg

demektir (rnein; ABnin
sui generis kaynaklar
deyimi ile bu rgte zg
kaynaklar anlafllmak
gerekir).
Prambul: Antlaflma veya
anlaflmalarn baflnda,
maddelerinden nce yer alan
ve yaplan bu antlaflmann
anlam ve nemini
vurgulayan ksm.
Preambl n sz olarak
evirmek doru olmaz.
Preamblde yer alan
hkmler antlaflma veya
anlaflma metinleriyle efl
hukuksal deere sahiptir.
Hukuk Dzeni: ABde ya da
bir devlette yrrlkte
bulunan tm hukuk
normlarnn oluflturduu
dzen anlamna gelir.
Monist Grfl: Uluslararas
hukuk normlarnn, herhangi
bir ulusal hukuk normuna
dnfltrlmesine gerek
olmakszn, i hukukun
paras olduunu kabul
eden grfl.
Dalist Grfl: Uluslararas
hukuk normlar ile ulusal
hukuk normlarnn
birbirlerinden ayr ve
bamsz olduu fakat bu iki
hukuk normunun efl dzeyde
olduunu kabul eden grfl.
22
Avrupa Birlii
Egemenlik: ABde rgtn

ye devletlere hukuken
stn olarak hukuk normlar
yaratabilme erkidir. Ayn
flekilde egemenlik, bir ye
devletin lkesi snrlar
iinde en yksek otorite
olmas ve uluslararas
dzeyde de dier devletlerle
hukuken eflit haklar sahip
olmas anlamna gelir.
Uluslararas hukukla, AB hukuku arasndaki en belirgin farklardan biri de bu

hukuk dzenlerinin kaynaklarnda ortaya kmaktadr. Uluslararas hukukun
kaynaklar; antlaflmalar (yazl kaynaklar), rf ve det kurallar, hukukun genel
ilkeleri, mahkeme itihatlar ve retidir. Buna karfllk Avrupa Birlii hukukunun kaynaklar, Topluluklar kuran temel antlaflmalarla, bu antlaflmalar flnda
yaplan dier anlaflmalar (birincil hukuk normlar), Birlik organlarnn antlaflmalardan doan yetkilerini kullanarak karttklar tzk, ynerge ve kararlar
(ikincil hukuk normlar) ve dier yardmc kaynaklardr. Avrupa Birlii hukukunun kaynaklar arasnda yer alan ve bu hukuk dzeninin sjelerini dorudan
doruya ya da dolayl biimde balayan ikincil hukuk normlar, BM Gvenlik
Konseyinde alnan balayc kararlar gibi ok istisnai durumlar dflnda uluslararas hukuka yabancdr.
Uluslararas hukukla, AB hukuku arasnda, bu iki hukuk dzeninin kaynaklarnn yrrle girmeleri ve balaycl asndan da nemli bir fark bulunmaktadr. Uluslararas hukukun temel kayna olan anlaflmalar, bu anlaflmalara taraf
olan devletlerce onaylandktan sonra yrrle girer ve kit taraflar balar. Buna
karfllk, Avrupa Birlii hukukunun ikincil normlarndan olan tzkler, yetkili organlarca kabul edilip AB Resm Gazetesinde yaymlanmalaryla ya da bu resm gazetede ngrlen tarihte yrrle girer ve yneldii devletleri, baflkaca herhangi
bir i hukuk onay yntemine gerek gstermeden balar.
Avrupa Birlii hukukunun ye devletler ulusal hukuklarndan ksmen otonom bir yapya sahip olmas, yukarda da belirtildii gibi ye devletlerin Topluluklar lehine ulusal yetkilerinin bir blmn devretmeleri olgusunun doal bir
sonucu olarak karflmza kmaktadr. Bu olgu Avrupa Birlii hukukunun btnlnn bir garantisidir. Aksi hlde AB hukuku ye devletler tarafndan farkl biimde alglanabilir ve uygulanabilir. Bu ise Avrupa Birlii hukukunun zaman iinde
geliflmesini tehlikeye sokabilir. Bu nedenle Avrupa Birlii Adalet Divan (ABAD).
(Eski ATAD) 1960lardan bafllayarak verdii kararlarda; AB hukuku ile ye devletler hukukunun birbirlerinden ayr ve farkl iki hukuk dzeni olduunu belirtmifltir Divan, VAN GEND/LOOS davasnda; Avrupa Birlii hukukunun ye devletler
hukukundan bamsz niteliini aka hkme balamfltr. Birlikin, kendini oluflturan ye devletlerden ayr bir hukuksal kiflilie sahip olduu, kurucu antlaflmalarda da aka belirtilmektedir. Nitekim AT Antlaflmasnn 210. maddesinde Birlikin ye devletlerden ayr bir tzel kiflilik olduu belirtilmektedir. ye devletler
Avrupa Birlii hukukunun, kendi ulusal hukuklarnn ayrlmaz paras olduunu
aka kabul etmifllerdir. Avrupa Birlii hukukunun ye devletler hukukuna entegre olduu, ABADn nl COSTA / ENEL davasnda verdii kararda da vurgulanmaktadr. Divan bu kararnda:
Oy birlii: ABde kimi

kararlarn tm ye lkeler
tarafndan birlikte alnmas
ya da herhangi bir oturumda
(rnein bir ulusal
parlamentoda) yaplan
oylamada katlmclarn
tmnn ayn ynde oy
kullanmasdr. Buna kimileri
consensus da der.
Oy okluu: ABde kimi
kararlarn oy birlii
salanamamasna karfln,
kullanlan oylarn ounluu
dorultusunda alnmasdr.
Oy okluu mutlak olabilir
(rnein; Avrupa
Parlamentosu ye saysnn
yardan bir fazlas), nispi
olabilir (rnein; Avrupa
Parlamentosunda yaplan
bir oylamada hazr bulunan
yelerin saysnn yardan bir
fazlas) ya da nitelikli
olabilir (rnein; AB
Konseyinde alnan kimi
kararlar ye lkelere tannan
arlkl oylarn belli bir
sayya ulaflmasyla
alnmas. Bu say yaklaflk
olarak kullanlan oylarn %
73 oranna karfllk
gelmektedir).
Hukuk Dzeninin Sjeleri:
Ulusal hukukta bu sjeler
gerek ve tzel kiflilerdir.
Uluslararas hukukun
sjeleri ise devletler ve
uluslararas rgtlerdir.
ABde ise gerek ve tzel
kifliler yannda devletler de
bu hukuk dzeninin
sjeleridir.
Antlaflmalar (Yazl
Kaynaklar): Bir rgt
kurmak yeni ya da kurulan
bir rgte girmek iin
yaplan yazl szleflmelerdir
(rnein; AB Antlaflmas
veya Birleflmifl Miletler
fiart). Antlaflmalar AB
hukukunda hukuk kaynaklar
arasnda en st dzeyde
uyulmas zorunlu yazl
kaynaklardr. Antlaflmalara
bu dzeyleri gz nne
alnarak birincil hukuk da
denir.
Olaan uluslararas antlaflmalardan farkl olarak Birlik antlaflmalar, ye devletler

ulusal hukuk dzenine entegre olan sui generis bir hukuk dzeni yaratr. Bu dzen ye
devletlere, onlarn uyruklularna ve ulusal mevzuatlara zorunlu biimde uygulanr
hkmn getirmifltir Bu uygulama, ye devletler arasnda fark gzetmeyecek biimde yaplacaktr. Nitekim ABAD, bir baflka kararnda:
Avrupa Birlii hukukunun, ye devletler ulusal hukuklarndaki uygulanmas ya da
yorumlanmas tm ye devletlerde ayn flekilde (niform) yaplacaktr
hkmne varmfltr.
2. nite - Avrupa Birlii Hukuku
23
AB hukuk dzeni, Isaac tarafndan flyle tanmlanmaktadr: Birlik hukuku,

kendine zg biimde alflan organlara ve kaynaklara sahip olan, bu kaynaklar uygulamaya koyan, yorumlayan, uygulanmamas hlinde yaptrm gerekli klan kurumsal ve dzenli bir hukuk normlar btndr.
ABADn konuya iliflkin kararlar flnda, Avrupa Birlii hukukunun ksmen
otonom nitelikteki bu yapsnn, ye devletler ulusal hukuklarndan tamamen kopuk bir dzen anlamna gelmediini, her iki hukuk dzeni arasnda sk bir iliflki,
hatta efl gdm olduunu belirtmek gerekir. Efl gdm, zellikle flu konularda
ortaya kmaktadr:
Hukukun Genel lkeleri:

ster ulusal, ister uluslar
aras dzeyde olsun adafl
toplumlarn tm tarafndan
kabul gren ve yazl
olmamakla birlikte uyulmas
zorunlu olan normlar
btnldr (rnein;
savunma hakk, iyi niyet,
yasal gvence vb.)
1. Ulusal mahkemeler Birlik hukukunu uygulamakla ykmldr.

2. Ulusal organlar, i hukuk dzenlemelerine gitmekle ykmldr.
3. Kimi zaman Birlik hukuku, ulusal hukuka gnderme (atf) yapmaktadr.
Uluslararas-Ulusal hukuk iliflkilerindeki Dalist ve monist grfller

anlama gelir?
SIRA ne
SZDE
ABADn hangi grfle daha yakn olduunu belirtiniz.
D fi N E L M
AVRUPA BRL HUKUKUNUN AYIRICI ZELLKLER
Avrupa Birlii Hukukunun Uluslarst (Supranasyonal)

S O R U
Nitelii
amzda bir devlet bnyesinde yaflanan olaylarn, teki devletler ya da ulusDKKAT
lararas toplum zerinde hibir etkisi olmadn syleyebilmek pek olas deildir. Uluslararas iliflkilerdeki geliflmeler ve bu iliflkilerde yaflanan younluk, geSIRA SZDE getirmekrek siyasal gerekse hukuksal dzeyde kimi sorunlar da beraberinde
tedir. Bu sorunlar, devletlerin uluslararas dzeyde sahip olduklar mutlak egemenlik anlayfllarn bir lde terk etmeleri ya da egemenliklerini zgr iraAMALARIMIZ
deleriyle kstlamalar sonucunda zme kavuflabilir. Bu adan bakldnda,
uluslararas sorunlara bulunacak siyasal ve hukuksal zmler, her aflamada
devletleraras ifl birliini zorunlu klar. Bu ifl birlii anlayfl
ise devletlerin
K T A P
mutlak egemenlie sk skya bal kalmalar hlinde baflarszla urayabilir. Uluslararas bir soruna zm bulmak amacyla yaplan her antlaflma, o antlaflmaya taraf olan devletleri balar ve bu devletler tarafndan zorunlu biimde
TELEVZYON
uygulanr. Bu kural, uluslararas hukukun temel ilkelerinden biri olan pacta
sund servanda anlayflnn doal bir sonucudur. Bir uluslararas antlaflma,
ierii ne olursa olsun, sonuta bir uzlafl belgesidir. Uzlaflya varabilmek ba N T E R snrl
NET
kmndan devletler, ulusal karlarndan ve egemenliklerinden,
boyutta
da olsa dn verirler. Verilen dnler siyasal, ekonomik, fiziksel ya da hukuksal olabilir. Ancak verilen dnler karfllnda devletler, baflka dnler alrlar.
Bir anlamda uluslararas iliflkiler, karfllkl karlar ve dnler dengesi zerine kurulmufltur.
Bir uluslararas antlaflmann temel hedefi bir rgt kurmaksa bu antlaflmaya taraf olan devletler, sz konusu rgtn amalarna ulaflmasna yardmc olmak bakmndan, bu rgt lehine kimi egemenlik kstlamalar yapma ykmlln stlenirler. Hele sz konusu olan hedef, federal yapda bir siyasal btnleflmeye ulaflmak ise bu btnleflme hareketi iinde yer alan lkelerin ulusal egemenliklerine
daha ok kstlama getirmeleri gerekir. Federal bir anayasaya da ancak byle ulafllabilir. kinci Dnya Savaflndan hemen sonra Avrupada uluslararas nitelikte r-
Mahkeme tihatlar: ABAD

veya ulusal ya da uluslar
aras dzeydeki yarg
organlarnn eflitli
davalarda vermifl olduklar
yargsal kararlar. tihatlar,
yazl kurallarn olmamas
durumunda benzer olaylarda
mahkemeler tarafndan
kaynak olarak kabul edilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Kurucu Antlaflmalar: AByi
kuran ve artk yrrlkte
olmayan antlaflmadr.
S O RveU
Bunlar; Avrupa Kmr
elik Topluluunu Kuran
Antlaflma, Avrupa Atom
Enerjisi Topluluunu
D K Kuran
KAT
Antlaflma ve Avrupa
Ekonomik Topluluunu
Kuran Antlaflma.
Gnmzde buSIRA SZDE
Antlaflmalarn yerini
Avrupa Birlii Antlaflmas
ile Avrupa Birlikinin
flleyifli Antlaflmas
AMALARIMIZ
almfltr.
N N
K T A P
TELEVZYON
Pacta sund servanda: Ahde

vefa anlamna gelen bir
deyimdir. Bir baflka
anlatmla, yaptn
anlaflmalara sayg
N T Egster
RNET
demektir.
24
Uluslarstlk
(supranationalit): ABde
rgtn ye devletlerden
ksmen devrald egemenlik
yetkileriyle kurduu ve ye
devletlerin ulusal
yetkilerinin rgt iinde
kstland siyasal ve
hukuksal yap.
Avrupa Birlii
gtlerin kurulduunu gryoruz. Kurulan rgtler, Avrupann o tarihlerdeki iki temel sorununa zm arayfl iinde gndeme gelmifltir. lk nce, savafl sonrasnn
ykk Avrupasn kendi ayaklar zerine kaldrabilmek, sonra da Doudan gelen
yaylmc Sovyet tehdidine karfl siyasal ve asker gvenlii salamak.
Bu amaca ynelik olarak kurulan rgtlerden (NATO dahil) hibiri, yelerinin
ulusal egemenliklerine, hukuksal dzeyde nemli kstlamalar getirmedi. ABD ve
SSCB gibi iki sper gcn siyasal etkinlik alan iinde kalan Bat Avrupa lkeleri, bugnk Avrupa Birliinin kurucusu olarak kabul edilen Jean Monnetnin de
vurgulad gibi, artk gerek ekonomik gerekse politik glerini bir araya getirerek rgtlenmeliydiler. Bu rgtleflme iinde oluflturulacak kurumlar, son derece
nemli yetkilerle donatlmalyd. rgt amalarna, ancak ye devletlerin egemen
biimde kulland kimi yetkileri devralmak suretiyle ulaflabilirdi. Bunun iin egemenlik kstlamas deil egemen yetkilerin bir blmnn devri ve birlikte kullanm gerekliydi. flte Avrupa Topluluklarn kuran Paris ve Roma Antlaflmalar, bu
olgunun bilinci altnda kaleme alnmfltr. Bu antlaflmalarla kurulan Topluluk, ye
devletlerden egemen yetkiler devralarak uluslarst nitelik kazanmfltr.
Avrupa Birliinin kuran antlaflmalarn hibir yerinde Birlikin uluslarst bir
rgt olduu yolunda herhangi bir hkm yer almamaktadr. Ancak, antlaflmalarn genel nitelii ve kimi hkmlerinin yaps, bizi Birlikin uluslarst bir kurulufl
olduunu kabule zorlamaktadr. hukuk normlarn oy birlii yerine oy okluu
ile belirleyen organlarn varl, bu flekilde belirlenen normlarn ye devletler ulusal hukuklarnda dorudan etkiler dourmas, uluslarstlk kavramnn ayrc nitelikleri olarak karflmza kmaktadr. Bu yeni hukuk kavram, yetki devrini hatta
ulusal egemenliin Birlik organlarna ksmen terk edilmesini gerekli klmaktadr.
ster yetki devri fleklinde olsun, ister daha ileri giderek, ulusal egemenliin bir blmnn Toplulua terk edilmesi olsun, her iki olguda da bir bamllk sz konusudur. Bu bamllk flekilde ortaya kmaktadr:
1. Bir ye devlet, zel ya da tzel kifli gibi antlaflma hkmlerine uymak zorundadr.
2. Bir ye devlet, Birlikin yetkili organlarnn belirledii normlar aynen kabul etmek ve uygulamaya koymak zorundadr.
3. Bir ye devlet, kimi zaman karar alma yetkisini elinde tutmakla birlikte, bu yetkiyi ancak Birlikin kontrol hatta vesayeti altnda kullanabilmektedir.
Uluslarst rgt: Bir

antlaflmayla kurulan,
yelerinin kendisine
egemenlik yetkilerinin
kullanmnn bir blmn
devrettikleri, oy okluu ile
dorudan ya da dolay
biimde balayc hukuk
normlar belirleyebilen, bu
normlar rgte ye
devletlerin ulusal
hukuklarnda dorudan ya
da dolayl biimde
uygulanan ve hukuksal
sonular douran bir
kurulufltur.
Yukarda yaptmz bu deerlendirmeler flnda, Avrupa Topluluklarnn kurulmasyla uluslararas iliflkilerde gndeme giren uluslarst rgt, yine Topluluklarn hukuksal yapsndan hareket ederek flyle tanmlayabiliriz:
Uluslarst rgt; bir antlaflmayla kurulan, yelerinin kendisine egemenlik yetkilerinin kullanmnn bir blmn devrettikleri, oy okluu ile dorudan ya da dolal biimde balayc hukuk normlar belirleyebilen, belirlenen hukuk normlar rgte ye devletlerin ulusal hukuklarnda dorudan ya da dolayl biimde uygulanan
ve hukuksal sonular douran bir kurulufltur.
Bu tanmdan kan unsurlar flylece sralayabilmek olasdr:

1. Uluslarst rgt bir antlaflmayla kurulmufltur.
2. rgte ye lkeler, ulusal egemenliklerinin bir blmn rgtn yetkili organlarna devretmifllerdir.
3. rgt hukuk normlarn, yerine gre oy okluu ile belirleyebilmektedir.
25
4. Belirlenen hukuk normlar, rgte ye devletleri dorudan ya da dolayl biimde

balamaktadr.
5. Belirlenen hukuk normlar, ye devletler ulusal hukukunda dorudan ya da dolayl biimde uygulanmakta ve hukuksal sonular dourmaktadr.
Egemen yetkilerin devri ile bu devir olgusu sonucunda ulafllmak istenen siyasal hedef arasnda ok yakn bir iliflki vardr. AT rneinde siyasal hedef Avrupann siyasal birliidir. Bu amaca ulaflmay olanaksz klan ya da zorlafltran kstlayc unsurlar ortadan kaldrlmak gerekir. Avrupa Birlii yolundaki en nemli
hukuksal engel, ulusal egemenlik kavramdr. Kimi ye devletler (zellikle ngiltere) bu kavramdan en az dzeyde dn vermek istemekte, buna karfllk kimi
ye devletler (Fransa ve Benelks lkeleri) bu konuda olabildiince liberal bir tutum izlemektedirler. Bu siyasi tablo, Avrupann siyasal ve ekonomik birlii yolunda ok nemli kararlarn alnd, Aralk 1991 Maastricht Zirvesinde aka ortaya kmfltr. ye devletlerin egemenlik yetkilerinin kullanmnn bir blmnn
AB karar organlarna devri olgusunu afladaki kyaslamal tablolarda flematik olarak gsterebiliriz.
Tablo 2.1
Egemenlik Devri
1. Avrupa Btnleflmesi ncesi
Belika
Egemenlik Alan
Almanya
Egemenlik Alan
talya
Egemenlik Alan
Fransa
Egemenlik Alan
Tablo 2.2
2. ATnin Kurulmasndan Sonra
Belika
Almanya
B
C
AB Egemenlik Alan
talya
Fransa
OABC Alan
ABye
devredilen
Almanya
Egemenlik Alan
26
Avrupa Birlii
Tablo 2.3
3. ABnin Kurulmasndan Sonra

Belika
D
A
Almanya
E
B
C
talya
+
AB Egemenlik Alan
Fransa
ODEF Alan
ABye Devredilen Almanya
Egemenlik Alan
lk tablo, Avrupa btnleflmesi ncesi rnek olarak alnan 4 lkenin egemenlik alanlarn gstermektedir. Aka grlecei gibi btnleflme sreci ncesinde bu srece girecek lkeler henz ulusal egemenlik yetkilerini devretmemifllerdir. Ulusal yetkiler tam olarak bu lkelerce kullanlmaktadr.
kinci tablo, AKT, AAET ve ilk kuruluflundaki ad ile AET, ksacas Avrupa
Topluluklar kurulduktan sonraki egemenlik devri olgusunu gstermektedir. Bu
tabloda dfl dikdrtgenin iinde snrl boyutta da olsa bir i dikdrtgen yer almaktadr. Avrupa Topluluklarnn egemenlik alann gsteren bu kk dikdrtgenin
oluflumuna, btnleflme srecine katlan her ye devlet ksmen de olsa ulusal egemenlik yetkilerinin kullanmnn bir blmn devretmek suretiyle katkda bulunmaktadr. rneimizde Almanya, ulusal egemenlik alanna dahil olan OABC alann btnleflme srecindeki rgte, yani Avrupa Topluluklarna devretmifltir. Bu devir olgusu tm ye devletler iin geerlidir. AT, ye devletlerden devrald egemenlik dilimlerini bir araya getirerek kendine bir egemenlik alan yaratmfltr. Bunun sonucunda rgtn yetkili klnan organlar tm ye devletleri balayan
hukuk normlarn koyabilmifl, bu normlar uygulatabilmifl ve hukuksal sorunlar
ktnda ise ye devletleri ve onlarn uyruunda bulunan gerek ve tzel kiflileri
balayc yargsal kararlar alabilmifltir.
nc tablo ise Avrupa Topluluu aflamasndan Avrupa Birlii aflamasna
geiflte egemenlik yetkilerinin kullanmnn devri olgusunu gstermektedir. Tabloda grlecei gibi, AT aflamasnda devredilen ulusal egemenlik yetkilerinin alan
AB aflamasnda genifllemifltir. rnek lke olarak ele aldmz Almanya AT srecinde sadece OABC alann AT btnleflme srecine katarken, AB srecinde bu alan
geniflleyerek ODEF alanna ulaflmfltr. Bir baflka deyiflle Almanya, daha nce devrettii egemenlik yetkilerinin kullanm alanna bu kere DEFCBA altgenini eklemifltir. Bu geometrik yaklaflmn anlam fludur. AT aflamasnda uygulanmayan, ileride
AB aflamasnda uygulanacak olan kimi politikalar, rnein Avrupa Para Birlii,
ye devletlerin rgte daha ok egemenlik yetkisi devri suretiyle ancak yaflama
geirilebilir. Bir ye devletin elinden egemenliin simgesi olan ulusal parasn
basma yetkisinin alnmas baflka nasl aklanabilir ki? Eer bugn AB tek para bi-
27
rimi Euroya geebilmifl ise bu, AT aflamasnda yeterli olmayan ancak AB aflamasnda gerekli olan egemenlik yetkilerinin bir blmnn kullanmnn rgte devri sayesinde olmufltur. Tabloda dfla ynelen oklar rgtn egemenlik alanlarnn
geniflleme eilimini gstermektedir.
SIRA SZDE
Tablolarda yer alan i dikdrtgen alan hi bir zaman dfl dikdrtgenle akflmayacaktr. Bu olsayd ye devletler tm yetkilerini rgte devrederler ve o zaman da
federal ya da konfederal oluflum deil niter devlet yapsnaDulafllrd.
fi N E L M Oysa Avrupa btnleflme sreci federal ya da konfederal bir btnleflme srecidir. O nedenle bu srece girecek devletlerin ulusal egemenlik yetkilerini kullanma alanlar,
S O R U
belli bir lde daralmfl olsa da varln hep srdrecektir.
SIRA SZDE
niter Devlet: Teki devlet.

Bir baflka anlatmla federal
ya da konfederal yapda
olmayan ve btnlk
D fi N E L M
gsteren devlet flekli
(rnein; Trkiye
Cumhuriyeti, Fransa
Cumhuriyeti). S O R U
K K A T devlet buFederal devlet; niter devlet yapsnn tersine, bnyesinde birden okD federe
lunduran bir devlet biimidir (rnein; Amerika Birleflik Devletleri)
SIRA SZDE
N N
SIRA sistemine
SZDE
Uluslarstlk ne demektir? AB hukukunda ne anlama gelir? Bu hukuk
girebilmek neyi gerektirir?
AMALARIMIZ
D fi N E L M
DKKAT
Avrupa Birlii Hukukunun Dorudan Uygulanmas ve

Etkiler Dourmas
OT RAU P
Avrupa Birlii hukuku, ye devletler i hukukunda dorudanK Suygulanmakta
ve
ulusal hukuklar zerinde dorudan etkiler dourmaktadr. Bu etki nemli
hukuksal sonular da beraberinde getirmektedir. Kimi zaman
Birlii
D K KAvrupa
AT
T E L E V Z Y O N Sonraki
hukukuna ters dflen ulusal hukuk kurallar bu yoldan deifltirilmektedir.
blmde incelenecek olan Avrupa Birlii hukukunun ncelii sorunu ile birSIRA SZDE
likte dorudan uygulanma ve etki dourma konusu, AB hukuku ile ye devletler hukuku arasndaki karfllkl bamll, kimi zaman da her N iki
dzeniT E Rhukuk
NET
nin otonom yapsn simgelemektedir. Avrupa Birlii hukukunun
ye
devletler
AMALARIMIZ
hukukunda dorudan uygulanabilmesi ile dorudan etkiler dourmas arasnda
son derece yakn bir iliflki sz konusudur. Ancak retide iki kavram bir nansla
ayrlmaktadr.
K T A P
Dorudan uygulanma; bir AB hukuku normunun ye devlet i hukukuna
dahil olmas ve bu hukuk dzeninde uygulanabilmek bakmndan herhangi bir tamamlayc ulusal norma gereksinme duymamas anlamna gelmektedir.
TELEVZYON
Dorudan etki dourma ise ulusal hukuka dahil olan bir AB hukuku normunun, zel ve tzel kifliler lehine haklar dourmas ve bu haklarn ulusal yarg organlar nnde, hak sahipleri tarafndan dorudan ileri srlebilmesi anlamna
NTERNET
gelmektedir.
Dorudan uygulanabilirlik ve hukuksal sonular dourma olgusu Avrupa Birlii hukukunun etkinliini glendirmektedir. Gerekten bireyler, ulusal yarg organlar nnde grlen davalarda, Avrupa Birlii hukukuna ters dflen ulusal hukuk
normlarnn ilgili davalarda uygulanmamas gerektii savn ileri srebilmektedirler.
Birlii kuran antlaflmalarda dorudan uygulanan hkmlerin bir tanm yer almamaktadr. Ancak, Birlik hukuk normlarnn ye devletler hukuklarnn stnde yer
almas, bu normlarn ye devletlerin ulusal hukuk dzenlerinde dorudan uygulanmalarnn doal bir sonucudur. Bu normlar 3 grupta toplamak olasdr.
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K S O TR AU P
DKKAT
TELEVZYON
N N
1. Birincil hukuk (antlaflma hkmleri),

2. kincil hukuk (trev hukuk normlar)
3. Birlikin nc lkelerle yapt szleflme hkmleri
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
Dorudan uygulanma: Bir
AB hukuku normunun ye
devlet i hukukuna dahil
olmas ve buThukuk
ELEVZYON
dzeninde uygulanabilmek
bakmndan herhangi bir
tamamlayc ulusal norma
gereksinme duymamas
anlamna gelmektedir.
NTERNET
Dorudan etki dourma:
ulusal hukuka dahil olan bir
AB hukuku normunun, zel
ve tzel kifliler lehine haklar
dourmas ve bu haklarn
ulusal yarg organlar
nnde, hak sahipleri
tarafndan dorudan ileri
srlebilmesi anlamna
gelmektedir.
28
Avrupa Birlii
Birincil hukuk normlar niteliindeki AT Antlaflmasnn dorudan uygulanan hkmleri bir fley yapmama ykmll ile bir fley yapma ykmll fleklinde ikiye ayrlabilir. Antlaflmalarda yer alan, bir fley yapmama ykmllne rnek olarak, ye devletlerin iflilerin serbest dolaflmna yeni kstlamama
koymama hkmn, bir fley yapma ykmllne de mallarn serbest dolaflmna uygulanan gmrk vergileri ve kotalarn kaldrlmas hkmn gsterebiliriz.
kincil hukuk yani trev hukuk normlar, Birlik yetkili organlarnn Antlaflmalardan ald yetkilere dayanarak belirledii hukuk normlardr. Bunlar tzkler,
ynergeler ve kararlardr. Bu hukuk normlarnn nitelii, AB hukukunun Kaynaklar blmnde ele alnacaktr.
nc lkelerle yaplan szleflmelerde de ye devletleri dorudan balayan ve bu ye devletler ulusal hukuk dzenlerinde dorudan uygulanan hkmler yer almaktadr. Buna rnek olarak, Trkiye ile o tarihteki ad Avrupa Ekonomik Topluluu olan bugnk AB ile yaplan 23 Kasm 1970 tarihli Katma Protokolde yer alan gmrk vergilerinin kit taraflar arasnda belli tarihlerde kaldrlmasyla ilgili hkmler verilebilir.
SIRA SZDE
Avrupa Birlii Hukukunun

ncelii: Bir AB hukuk
normu ile Birlike ye bir ye
D fi Nulusal
E L Mhukuk
lkenin
normunun atflmas
hlinde, ulusal norm yerine
ABShukuk
O R normunun
U
uygulanmasdr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
Avrupa Birlii Hukukunun ncelii

Avrupa Birliinin kurulmas ve kendisine zg bir hukuk dzeni oluflturmas sonuD fi N E L M
cunda ulusal hukuklarla, AB hukuku birlikte yaflamaya mecbur kalmfltr. Bu iki
farkl hukuk dzeninin hangisinin, dierine stn gelecei ve atflma hlinde hangi
S O R U
hukukun uygulanaca
sorunu bizi ncelik kavramna gtrmektedir.
KKAT
Avrupa BirliiD hukukunun
ncelii ile Avrupa Birlii hukukunun uluslarstl kavramlarn birbirine karfltrmaynz.
N N
SIRA SZDE
Avrupa Birlii hukukunun ncelii kavram ile Avrupa Birlii hukukunun uluslarstl (supranasyonal) arasnda yakn bir iliflki vardr. Gerekten her iki kavAMALARIMIZ
ram, Avrupa
Birlii hukukunun ye devletler i hukukunda dorudan uygulanmas olgusuyla birlikte,entegrasyon hukukunun temel gelerini oluflturur. Bir benzetmeyle, ncelik ve dorudan uygulanma, uluslarst hukuk sistemini yaratan
K T A P
iki sihirli forml olarak karflmza kmaktadr. Her iki kavram temel bir farkllk
gsterir. ncelik; her iki hukuk sistemi (Birlik hukuku-ulusal hukuk) arasnda atflma olmas durumunda devreye girmekte ve AB hukuku lehine sonular yaratTELEVZYON
maktadr. Dorudan uygulanabilirlik olgusunun devreye girebilmesi iin byle bir
atflma olmasna gerek yoktur.
Kavramsal adan ele alndnda, Avrupa Birlii hukukunun ncelii kavram,
N T EAvrupa
RNET
ye lkelerde
Birlii hukukunun ulusal hukuktan daha nce uygulanmas
anlamna gelmektedir. Ancak bu olgudan, ye devletlerde Avrupa Birlii hukukunun btnnn ncelie sahip olduu sonucunu kartmamak gerekir. Avrupa
Birlii hukukunun ncelii, kendisiyle atflan ulusal hukuk kurallarnn uygulanmasn durdurma anlamna gelmektedir. Bu temel prensip, ye devletler tarafndan da kabul edilmifltir.
Birlii kuran antlaflmalarn hibir maddesinde, Avrupa Birlii hukukunun ncelie sahip olduu yolunda ak bir hkm yer almamaktadr. Avrupa Birlii hukukunun bu zellii, antlaflmalarn yorumu ve Divan kararlaryla belirginlik kazanmaktadr. Nitekim nl COSTA/ENEL davasnda Divann verdii karar,ncelik doktri-
29
ninin oluflmas bakmndan temel alnmaktadr. Divan bu kararnda afladaki

hkme varmfltr:
Birlik hukuku, ye devletler hukuk sisteminde yer alan hukuk sjeleri bakmndan
hak ve ykmllkler dourur ve bu hukuk sistemlerinde ncelikle uygulanr
Avrupa Birlii hukukunun ncelii, uygulamada ulusal yarg tarafndan salanacaktr. Ulusal yarg, gerek Birlik antlaflmalarn gerekse trev hukuk normlarn
hatta nc lkelerle yaplan szleflme hkmlerini ulusal hukukta ncelikle uygulayacaktr. Bu ykmllk, ulusal planda anayasa ya da yasa koyucunun ykmll deildir. Bir baflka deyiflle, ye devletlerin anayasalarnda Avrupa Birlii hukukunun ncelii kural yer almasa bile, ulusal yargcn AB hukuku normunu, kendisiyle atflan ulusal normun nnde uygulamas gerekir. Avrupa Birlii
hukukunun ncelii sorunu bizi befl nemli hukuksal sonua gtrmektedir. Varlan sonular flu flekilde ele alabiliriz:
1. ncelik, Avrupa Birlii hukukunun varlk nedenidir. Bu hukuk dzeni, ye devletler tarafndan kendisine gereken saygnlk gsterildii lde varln srdrebilir.
2. ncelik, AB hukuk dzeninin stnl olgusunun bir simgesidir. ye devletler
Avrupa Birlii hukukuna ncelik tanmazlarsa bu hukuk dzeninin stnl de
sz konusu olmaz.
3. ncelik, Birlik hukuk normlarnn tamamnn (antlaflmalar, trev hukuk, szleflmeler), kendisine ters dflen ulusal normlar yerine uygulanmasdr. Adalet Divan,
2.3.1967 tarihinde, SAN MICHELE davasnda verdii kararnda, ye devletler anayasalarndaki hkmlerin, Avrupa Birlii hukukunun zararna kullanlamayacan, byle bir durumun Birlik kamu dzenine ters dfleceini hkme balamfltr.
4. ncelik, yalnzca Birlik kurumlaryla, ye devletlerarasndaki iliflkilerde deil,
ye devletler i hukuklarnda da hukuksal sonular dourur.
5. ncelik, ulusal yarg tarafndan bizzat gzetilmek ve uygulanmakla birlikte, bu
ncelikte yarar bulunan zel ve tzel kifliler tarafndan da grlen davalarda defi olarak ileri srlebilir.
Avrupa Birlii Hukukunun Yrrle Konulmas

Birlik, ye devletlerde kendine zg idari rgtlenmeye sahip bulunmad iin,
Avrupa Birlii hukukunun uygulanmasnda ye devletlerin ulusal organlarna
nemli lde gereksinme duymaktadr. fiunu da belirtmek gerekir ki Avrupa Birlii hukukunun ye devletlerde ne flekilde yrrle konulaca sorunu AB hukuku
deil, bir idare hukuku konusudur.
Ulusal Organlarn Katlm ve kincil Yetki (Subsidiarite) : Avrupa Birlii hukukunun ye devletlerde yrrle konulmas, genifl lde Toplulua ye devletlerin
yetkili organlarnn yrtme olgusuna katlmalar sayesinde gerekleflmektedir.
Burada, Avrupa Birlii hukukunda son derece nemli bir yere ve arla sahip
olan yetki dalm olgusu ile karfl karflya bulunmaktayz.
Topluluklar kuran antlaflmalarn ngrd politikalarn uygulamaya konulmasnda ye devletlerin ulusal yetkileri kimi zaman tamamen ortadan kalkmakta
kimi zaman da son derece snrl bir konuma gelmektedir Avrupa Birlii hukukunun ye devletlerde yrrle konulmas, federal yapdaki devletlerde, federe
devletlerin federal hukuku yrrle koymalarna benzetilebilir.
kincil Yetki (Subsidiarite):

Birlikin amalarna
ulaflmas iin alnacak
nlemlerin, ulusal dzeye
oranla Birlik dzeyinde
daha etkin biimde
uygulanabilecek ya da
alnacak nlemler bir ye
devletin snrl hareket
alann aflacak boyutta
olmas hlinde, antlaflmada
o giriflim iin gerekli yetki
ngrlmemifl olsa bile
Birlik bu giriflim iin yetki
kullanr. Bu durumda ye
devletlerin ulusal planda
kullandklar yetkiler, Birlike
devredilmektedir. Bu yetki
ikincil yetkidir.
30
Avrupa Birlii
kincil Yetki Kavram: kincil yetki kavram ile uluslarstlk (supranationalite) kavram arasnda yakn bir iliflki vardr. Uluslarstlk kavram Topluluklarn
temel gelerinden birini oluflturmaktadr. Uluslarst bir rgt oluflturmak amacyla, rgte taraf olan lkelerin ulusal egemenlik yetkilerinin bir blmn rgte
devretmeleri gereklidir. kincil yetki de ulusal yetkilerin kullanmnn Toplulua
devrini zorunlu klmaktadr. Bu bakmdan, her iki kavramn da ortak paydas,
yetki devridir.
Buna karfllk, her iki kavramn doalar gerei ortaya kan temel bir fark gz
ard etmek olanakszdr. Uluslarstlkte yetki devri olgusu kesindir. Buna karfllk,
ikincil yetkide devir olgusu kesin olmayp belli olaylar iin geerlidir ve iki kofluldan birinin gerekleflmesine baldr. Bu koflullar flunlardr:
1-Birlikin amalarna ulaflmas iin alnacak nlemlerin, ulusal dzeye oranla
Birlik dzeyinde daha etkin biimde uygulanabilmesi,
2-Bu nlemlerin bir ye devletin snrl hareket alann aflacak boyutta olmas.
flte bu iki alternatif kofluldan biri geerli olduunda ikincil yetki olgusu devreye girmekte ve ye devletlerin ulusal planda kullandklar yetkiler, yalnzca
bu nlemlerin uygulamaya konulmas bakmndan Toplulua devredilmektedir.
Ancak, ulusal planda Birlik nlemlerinin alnmas herhangi bir sorunla karfllaflmayacaksa yetki ikamesi sz konusu olmayacak, bir baflka deyiflle ye devletler,
alnacak nlemleri Birlik flemsiyesine gerek duymadan ulusal dzeyde uygulamaya koyabileceklerdir. Dolaysyla, ulusal yetkilerin statik devrini ngren
uluslarstlk ile ayn yetkilerin belli koflullar altnda dinamik devrini zorunlu
klan subsidiarite arasnda nemli bir fark ortaya kmaktadr. Bir baflka anlatmla, uluslarstlk kavramndaki kesinlik, ikincil yetki kavramnda yerini esneklie terketmektedir.
Avrupa Topluluklarn kuran antlaflmalarda ikincil yetki kavram, nceleri ad
verilmeksizin yer almaktayd. Ancak Lizbon Antlaflmasyla deifltirilen AB Antlaflmasnn 13/1 ve 2 maddesi ikincil yetki kavramnn zn ve hukuksal erevesini oluflturmaktadr. Bu maddeye gre:
1. Birlikin kurumlar flunlardr:
- Avrupa Parlamentosu,
- Avrupa Konseyi,
- Konsey,
- Avrupa Komisyonu,
- Avrupa Birlii Adalet Divan,
- Avrupa Merkez Bankas,
- Sayfltay.
2. Her kurum antlaflmalarn kendisine verdii yetkilerin snrlar iinde ve bu antlaflmalarda ngrlen ama, yntem ve koflullara uygun olarak hareket eder. Kurumlar, aralarnda zverili bir ifl birlii yaparlar
Antlaflma maddesi, yalnzca Birlik kurumlar arasndaki iliflkileri dzenlemekle

ve onlara grevler vermekle kalmamakta, ayn zamanda bu organlarn, kendilerine
tannan yetki snrlarnn dflna taflmamalar gereini de hkme balamaktadr.
31
te yandan, gene Lizbon Antlaflmasyla oluflturulan Avrupa Birliinin flleyifline Dair Antlaflmas (ABDA)nn 352. maddesinde de ikincil yetki prensibini
grebiliyoruz. Maddeye gre:
Ortak pazarn iflleyiflinde, Birlikin amalarndan birini gereklefltirmek iin Birlik
tarafndan bir giriflimde bulunmak zorunlu olur da, iflbu antlaflmada o giriflim iin
gerekli yetki ngrlmemifl bulunursa Konsey, Komisyonun nerisi zerine, Avrupa
Parlamentosuna danfltktan sonra uygun dzenlemeleri oy birlii ile yapar.
Yeni AB Antlaflmasnn 5. maddesi de bu konuyu dzenlemektedir. Buna gre:

Birlik, yalnzca Antlaflmalarda belirlenen amalarn gereklefltirilmesi iin ye devletler tarafndan kendine tannan yetkilerin snrlar iinde hareket eder. Antlaflmalarda Birlike tannmayan tm yetkiler ye devletler aittir.
kincil yetki ilkesine uygun olarak Birlik, kendine tannan yetkiler kapsamnda
olmayan alanlarda alnmas dflnlen nlemlerin ye devletler tarafndan merkezde ya da blgesel veya yerel dzeyde yeterli biimde gereklefltirilemeyecekse
ya da bu nlemler, boyutlar ve etkileri bakmndan Birlik dzeyinde daha iyi yaplabilecekse devreye girer. Burada da Birlik, kurumlara devredilen yetki ikincil
yetkidir.
Oransallk (Proporsionalite) kavram: Avrupa Birliinde Birlik organlar tarafndan yaplan dzenlemeler sadece ikincil yetki ilkesine gre deil, ayn zamanda oransallk ilkesine gre de yaplmaktadr. Antlaflmalar bu iki kavrama son derece nem vermifllerdir. Bu balamda antlaflmalara ekli, 7 maddeden oluflan kincil Yetki ve Oransallk zerine Bir Protokol yaplmfltr.
Avrupa Birliinin karar organlar, Birlik Antlaflmalarnn ve bu antlaflmalarn
verdii yetkilere dayanarak kardklar hukuk belgelerinin uygulamasnda, kullanacaklar yetkiler, sonu almak iin gerekli minimum dzeyi aflmamal ve ye devletlerin ulusal yetki alanlarna tecavz etmemelidir. Bir baflka deyiflle oransallk ilkesi uyarnca bir Birlik giriflimi, kapsam ve flekil asndan antlaflmalarn amalarna ulafllmas iin gerekli olan ly aflamaz. AB Antlaflmasnn 13/2 maddesinde yer alan; her kurum antlaflmalarn kendisine verdii yetkilerin snrlar iinde ve bu antlaflmalarda ngrlen ama, yntem ve koflullara uygun olarak hareket eder hkm, AB kurumlarnn kendilerine tannan yetki snrlarn aflmamas
gerektiini belirtmektedir.
SZDE ilkesi ne
kincil yetki ne anlama gelir ve AB hukukunda ne zaman uygulanr?SIRA
Oransallk
demektir?
Oransallk
(Proporsiyonalite): Avrupa
Birliinin karar
organlarnn, Birlik
Antlaflmalarnn ve bu
antlaflmalarn verdii
yetkilere dayanarak
kardklar hukuk
belgelerinin uygulamasnda,
kullanacaklar yetkiler,
sonu almak iin gerekli
minimum dzeyi
aflmamal ve ye devletlerin
ulusal yetki alanlarna
tecavz etmemelidir. Buna
oransallk ilkesi denir.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
AVRUPA BRL HUKUKUNUN KAYNAKLARI

Antlaflmalar (Birincil Normlar)
SIRA SZDE
Avrupa Birlii hukukunda antlaflmalar bu hukuk dzeninin temel kaynan

oluflturur. Artk geerli olmayan Avrupa Kmr ve elik Topluluu
AvruD K K(AKT),
AT
pa Ekonomik Topluluu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu (AAET) nu kuran antlaflma ve antlaflma Birlikin Anayasas niteliindeydi. Gnmzde bu
SIRA SZDE
belgenin yerini 2 antlaflma almfltr. Bunlarn ilki Avrupa Birlii Antlaflmas, dieri ise nceki AT Antlaflmasnn yerini alan Avrupa Birliinin flleyifline Dair
Antlaflma (ABDA)dr.
AMALARIMIZ
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
32
Avrupa Birlii
nceki antlaflmalar deifltiren kimi antlaflmalar da yine ABnin birincil hukuk

normlar arasnda saymak gerekir. Bunlar afladaki belgelerdir:
Birlefltirme Antlaflmas (ABnin ayr Bakanlar Konseyi ve Komisyonu birlefltiren Antlaflma),
Tek Avrupa Senedi,
Katlma Antlaflmalar,
Maastricht Antlaflmas,
Amsterdam Antlaflmas,
Nice Antlaflmas,
Lizbon Antlaflmas
Grlecei gibi, birincin hukuk normlar olduka genifl bir yelpaze grnm
vermektedir. Bu hukuk belgeleri kurucu antlaflmalar bir lde deifltirmifl ve nihayet Lizbon Antlaflmas ile Avrupa btnleflmesi srecine yeni bir yap oluflturularak nceki antlaflmalarn tamam yrrlkten kaldrlarak yerlerini, yukarda da
belirttiimiz gibi, Avrupa Birlii Antlaflmas (ABA) ve Avrupa Birliinin flleyifline
Dair Antlaflma almfltr.
ye devletleri dorudan balayc nitelikte olan birincil normlar ayrntl olarak incelenebilir. Ancak burada antlaflmalara genel olarak deineceiz:
Antlaflmalarn hukuksal deeri ve Birlik hukukundaki yeri asndan ele
alndklarnda, antlaflmalar stat nitelii taflmaktadr. Antlaflmalar, hiyerarflik
olarak ye devletlerin ulusal anayasalarnn da stnde yer almaktadr. Birlikin
kurucu antlaflmalar yalnzca ye devletlerin ulusal hukuklarnn stnde yer almakla kalmazlar, ayn flekilde Birlik hukukundaki normlar hiyerarflisinin de en
stnde bulunurlar. Birlik kurumlarnn belirledii trev hukuk normlar, hibir flekilde Birlik antlaflmalarna aykr hkmler taflyamazlar.
Antlaflmalarn uygulanmas, Avrupa Birlii hukukunun uygulanma alann
da belirlemektedir. Antlaflmalar, Birlik organlarna yetkiler de vermekte ve bu organlarn saygnlk gstermeleri gereken ilkeleri ve antlaflmalarn uygulanma yntemlerini de belirlemektedir. Antlaflmalarn gerektii flekilde uygulanmasnn yargsal denetimi ise ABAD tarafndan yaplmaktadr. Antlaflmalarn uygulanmas zaman ve mekn(yer) iinde ayr ayr incelenecektir. Avrupa btnleflmesi srecinin devamlln gz nne alndnda, zaman asndan antlaflmalarn snrsz
sreli biimde yapldn grmekteyiz.
Mekn asndan ele alndnda ise antlaflmalar ye devletlerin tmnde ve bamszlklarn henz kazanamadklar iin ye devletlere denizaflr yrelerde
uygulanmaktadr. Bu yreler: Yeni Kaledonya ve ona bal yerler, Fransz Polenezyas, Reunion Adas, Fransz Antartikas ve Austral Topraklar, Hollanda Antilleri ve
Aruba, Kayman Adalar, Falkland Adalar, Gney Georgia ve Gney Sandwich
Adalar, Trk ve Kayk Adalar, ngiliz Bakir Adalar, Monsera, Pitkern, St. Helen ve
ona bal yerler, ngiliz Antartikas, Hint Okyanusundaki ngiliz yreleri, Grnland
olarak antlaflmalarda belirlenmifltir.
Antlaflmalarn blmleri iki temel antlaflmada ksmen farkl biimde dzenlenmifltir. Yeni AB Antlaflmas afladaki blmleri kapsamaktadr:
Preambul
Ortak Hkmler
Demokratik lkelere liflkin Hkmler
Kurumlara liflkin Hkmler
Glendirilmifl flBirlikine liflkin Hkmler
Birlikin Dfl etkinliklerine liflkin Genel Hkmler ve Ortak Dfl Politika ve

Gvenlik Politikasyla lgili zel Hkmler
Son Hkmler
Buna karfllk Avrupa Birliinin flleyifline Dair Antlaflma ise afladaki blmleri iermektedir:
Preambul
lkeler
Ayrmclk Yapmama ve Avrupa Vatandafll
Birlikin Politikalar ve Etkinlikleri
Denizaflr Yurt ve lkelerin Ortakl
Birlikin Dfl Giriflimi
Kurumsal ve Mali Hkmler
Genel ve Son Hkmler
Ekler: Protokoller ve Bildiriler
Antlaflmalarn revizyonu; antlaflmalar, statik hukuk belgeleri grnmn
vermelerine karfln, gerektiinde gnn koflullarna uydurulmak bakmndan deifltirilme olanan (Revizyon) da ngrmektedir. Birlik antlaflmalar olaan ve
basitlefltirilmifl olmak zere iki tr revizyon yntemini iermektedir. AB Antlaflmasnda her iki revizyon ynteminin ayrntlar yer almaktadr.
Antlaflma boflluklarnn doldurulmas; uluslararas ya da uluslarst rgtlerin kurucu antlaflmalarnn, rgtn amalarna ulaflabilmek iin gerekli tm ayrntlar kurucu antlaflmalarda ngrebildiini dflnebilmek gtr. Dolaysyla
kurucu antlaflmalarda olabilecek boflluklarn doldurulabilmesi amacyla baflvurulacak nlemler hukuksal yetki sorununu da beraberinde getirmektedir. ABDAnn
352. maddesi bu konuyu dzenlemektedir. Buna gre: Ortak Pazarn iflleyiflinde,
ngrlen amalarndan birini gereklefltirmek iin bu konuda antlaflmalar Birlike
her hangi bir yetki vermemifl ise Komisyonun nerisi ve Parlamentonun grfl
ile Konsey oy birlii ile uygun dzenlemeleri yapar.
352. maddede ngrlen yetki, snrsz yetki deildir. Bu yetkinin, antlaflmann teki maddelerinde yer alan yetkilerin alanlarna taflrlmadan uygulamaya konulmas gerekir. Ayn flekilde ad geen madde, Toplulua yeni hedefler belirlemek amacyla da kullanlamayacaktr. Bu son durumda antlaflmann revizyonu
yolunu kullanmak gerekir.
Trev Hukuk (kincil Normlar)

Birlii kuran antlaflmalar, Birlik organlarna, aka belirtilmese bile yasama yetkisi tanmfllardr. Organlarn, antlaflmalardan aldklar yetkiyle, Topluluklarn hedeflerini gereklefltirmek iin kabul ettikleri normlar btnne trev hukuk ad
verilir. Trev kelimesi, normlarn kurucu antlaflmalara bamlln ya da bu antlaflmalardan kaynaklandn belirtmektedir. Trev hukuktan sz ederken szleflme (konvansiyonel) hukukunun dflnda, bizzat Birlik tarafndan otonom biimde
kendi kullanm iin yaratlan normlar btnn anlamak gerekir. AB hukuku
normlarnn ye devletler ulusal normlarndan otonom yaplar, Avrupa Birlii
hukukunun ayrc zelliklerinden birini oluflturmaktadr Buradaki norm belirleme
yetkisini, ulusal hukuktaki yasama yetkisine benzetmek olasdr.
kincil normlar da denilen trev hukuk normlarnn ikincilliinin nedeni, nceki blmde incelenen birincil normlardan (antlaflmalar) hiyerarflik adan daha
sonra gelmelerindendir. Buna karfllk, trev hukuk normlarnn balayc olanlar,
ye lkeler i hukuk normlarnn nnde yer almaktadr.
33
34
Avrupa Birlii
Tzk: Genel bir kapsama

sahip ve tm ynleriyle
balayc olan ve de her ye
devlette dorudan
uygulanan trev hukuk
kurallardr.
Ynerge: fiekil ve yntemler
bakmndan yetkiyi ulusal
kurumlara brakan ve
yneldii devleti varlacak
sonular bakmndan
balayan hukuk kurallardr.
Karar: Yneldii gerek ve
tzel kiflilerle, devletleri tm
ynleriyle balayan genel
kapsama sahip hukuk
kurallardr.
SIRA SZDE
ABDAnn 288. maddesi trev hukuk kurallarn koymaktadr. Buna gre:

Yetkilerini kullanmak iin Birlik kurumlar tzkler, ynergeler, kararlar, neriler ve grfller kabul ederler.
Tzk, genel bir kapsama sahiptir. Tm ynleriyle balaycdr ve her ye
devlette dorudan uygulanr.
Ynerge, flekil ve yntemler bakmndan yetkiyi ulusal kurumlara brakarak, yneldii devleti varlacak sonular bakmndan balar.
Karar, tm ynleriyle balaycdr. Kararlar belli kiflilere ynelmiflse onlar
balar.
neriler ve grfller balayc deildir.
Tzkler
Tzk, trev hukukun en belirgin kaynadr. Tzk sayesinde Topluluklarn yasama yetkisi gerek biimde anlamn bulmakta ve ulusal hukuklardaki yasalarla
kyaslanacak yapda ve etkinlikte hatta onlarn da stnde normlar olarak ortaya
kmaktadr. Tzklerin drt belirgin zellii vardr. Bu zellikler flunlardr:
Genel ve Soyut Kurallar Kapsamalar
Tzk, trev hukuk kurallar arasnda uygulama alan en genifl olandr. Tek bir
ye devlet iin tzk kmaz. Tzk kabul edilmifl ve AB Resm Gazetesinde yaymlanmflsa tm ye devletleri kapsar ve onlar balar. Divan bir kararnda, bir
Birlik normunun, tzk niteliinde olup olmadn anlamak iin, bu normun yneldii hukuk sjelerine bakmak gerektiini vurguladktan sonra, eer norm belli hukuk sjelerine kiflisel olarak ynelmiflse bu normu tzk olarak kabul edebilmek mmkn deildir. yargsna varmfltr.
Tm Ynleriyle Balayc Olmalar
Tzkler tm ynleriyle balaycdr. Balayclk unsuru, Toplulua ye btn devletler bakmndan geerlidir. ye devletler tzkte ngrlen unsurlarn
dflnda bir uygulama yapamazlar. lke olarak bu kaynaklar bir btnlk gsterir.
ye Devletlerde Dorudan Uygulanmalar
Tzk ye devletlerin i hukuklarnn birer paras olmak bakmndan, ulusal
dzeyde, rnein yasa karma gibi herhangi bir hukuksal dzenlemeye gereksinme duymadan uygulanrlar. Hatta Divan kararlar flnda, i hukuk dzenlemelerine gidilmesi yalnzca gereksiz deil, ayn zamanda Birlik antlaflmalarna ters
dflen uygulamalardr. Tzklerin Birlik Resm Gazetesinde (TRG) yaymlanmfl
olmalar tebligat anlamna gelir.
Tzk ye devletler tarafndan dorudan uygulanmalar zorunlu dzenlemelerdir. Birlik normlar, ulusal hukuk normlaryla atflrsa, ulusal hukuk normlarnn
yerini alrlar ve kendilerine aykr normlarn uygulamasn durdururlar.
Hukuk Sjeleri Bakmndan Hak ve Ykmllkler Dourmalar
Bu hukuk normlar ye devletlerin hukuk sjeleri lehine dorudan haklar dourduu gibi, bu sjelere ykmllkler de getirir. Ulusal yarg organlarnn verecekleri kararlarda bu hak ve ykmllkleri gz nnde tutmas gerekir.
Tzk ne trSIRA
bir hukuk
SZDE belgesidir? AB hukuk normlar arasndaki yeri nedir? Tzn ayrc niteliklerini sralaynz.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Ynergeler
Ynergeler, flekil ve yntemler bakmndan yetkiyi ulusal kurumlara brakarak yneldii devletleri varlacak sonular bakmndan balar. Tzklerden farkl olarak
ynergeler 2 farkl aflamay kapsamaktadr. Bunlar AB hukuku aflamas ve ulusal
hukuk aflamasdr. Ynergeler Avrupa Birlii hukukunda ulafllacak hedefleri belirlemekte ancak ye devletler yetkili organlarna belirlenen hedeflere ulaflmak bakmndan ulusal hukuk dzenlemeleri yapma yetkisini tanmaktadrlar. Ancak bu
yetki, ynergelerin ulusal hukukta uygulanp uygulanmamasna karar verme yetkisi kesinlikle deildir. Burada sz konusu olan, grev ve ifl birliinin Birlik dzeyi ile ulusal dzey arasnda dengeli biimde paylafllmasdr.
Ulusal organlar, ynergede belirtilen hedeflere ulaflmak iin, ulusal hukuk
dzenlemelerinin trn belirlemekte zgr klnmfllardr. Bir ye devlette gerekli i hukuk dzenlemesi sz gelimi, bir yasa ise ilgili ye devletin yasa kartmas, eer gerekli dzenleme bir bakanlar kurulu kararnamesi ise ilgili
ye devletin kararname kartmas gerekli ve yeterlidir. Ynergeler afladaki
zellikleri taflmaktadr:
Kapsamlarnn Snrl Olmas
Ynergelerin genel bir kapsama sahip olup olmad konusu retide tartflmaldr. Kimi hukukular ynerge ve tavsiyelerin genel bir kapsama sahip olmadklarn savunurken, kimi hukukular, bu hukuk normlarnn da tzkler gibi genel
kapsama sahip olabileceklerini savunmaktadr. Antlaflmalar, bu normlarn kapsamn belirlemeksizin hukuk sjelerini balayc zelliklerinden sz etmektedir.
Ynergelerde ngrlen hukuk sjeleri devletlerdir. Bu nedenle ynergeler, yukarda incelenen tzkler gibi genifl kapsama sahip deillerdir. Nitekim antlaflmalar kaleme alanlar da bu bilinle hareket ederek 249. maddeye, bu hukuk normlarnn hukuksal erevesiyle ilgili ak hkmler koymamfltr. Bu nedenle biz de
ynergelerin genel kapsama sahip olmad grflne katlyoruz.
Belli Bir Birlik Amacn Gereklefltirmeyi Hedeflemeleri
Belirlenen hedeflere ulaflmak iin, i hukukta dzenleme yapma yetkisi ynergelerle ulusal yetki hline dnfltrlmfltr. ABDA Antlaflmasnn 288. maddesiyle ulusal organlara braklan yetkinin flekli deyiminden, yaplan dzenlemenin
yasa ya da idari dzenleme olabileceini, ayn maddedeki yntem deyiminden
de, yetkiyi kullanacak organlar anlamak gerekir. Bu organlar, ulusal dzeydeki
parlamentolar ya da hkmetler de olabilir.
Balayc Olmalar ve Zorunlu Biimde Uygulanmalar
Ynergeler ye devletleri varlacak hedefler bakmndan balamakta ve i
hukuk dzenlemelerinin gerekleflmesiyle birlikte ye devletlerde zorunlu biimde uygulanmaktadr. Varlacak hedeflere gereken saygnn gsterilmemesi hlinde
Komisyonun ya da teki devletlerin ABADa baflvurma yetkileri bulunmaktadr.
Buna karfllk, ynergeler gerek ve tzel kiflilere ynelik olmadklar iin, hukuk
sjeleri asndan dorudan balayc hukuksal sonular dourmazlar. Gerek ve
tzel kifliler, ynergelerin uygulanmasna ynelik i hukuk dzenlemeleri yaplmas hlinde, yaplan dzenlemelerle baml olurlar.
Yukarda da belirttiimiz gibi ynerge, ye devletlere bir giriflimde bulunma
ykmll getirmektedir. Ancak ynergeler, ye devletlerin yan sra, gerek
ve tzel kifliler bakmndan da kimi ykmllkleri beraberinde getirmekte, baz
durumlarda da ayn kifliler lehine haklar dourmaktadr.
35
36
Avrupa Birlii
Kararlar
AET Antlaflmasnn 288. maddesine gre : Karar, yneldii kifliler iin tm
ynleriyle balaycdr. Karar dier trev hukuk normlarndan farkl olarak her
zaman homojen bir grnm taflmaz ve antlaflmalar sistemi iinde ok farkl fonksiyonlara sahiptir. Kararlar, tzkler gibi emredici nitelikte genel normlar olmaktan ok, belli konularla snrl ve belli kiflilere ya da devletlere ynelik normlardr.
Kararlarn belirleyici zellikleri flunlardr:
Genel Kapsama Sahip Olmamalar
Kararlar yalnzca yneldii kifliler bakmndan zorunlu kurallardr. Bu kifliler
gerek ya da tzel kifliler olabilecei gibi, ye devlet ya da devletler olabilir. Dier
normlardan farkl olarak kararlar belirgin konulara ynelmifltir. Kararlar bir ya da
birka devlet hakknda da alnabilir.
Balayc Olmalar ve Zorunlu Biimde Uygulanmalar
Kararlar, ynergelerden farkl olarak yalnzca varlacak sonular bakmndan
deil, tzkler gibi tm ynleriyle balayc olduklarndan, tzklere yaklaflarak
ayrntl hkmleri kapsayabilirler. Hatta, ulafllacak hedeflere varmak iin gerekli yntemleri de yneldii kiflilere empoze ederler. Buna karfllk devletler bakmndan ele alndnda kararlar, ulusal hukukta yrrle konulmak iin gerekli i hukuk dzenlemelerini yapabilme yetkisini devletlere tanrlar. Ancak yetki,
alnan kararlar uygulamaya koyup koymama konusunda kesinlikle bir takdir yetkisi olmadndan, kararlar bu adan ynergelere yaklaflr.
Kararlar kiflisel nitelik taflrlar. Tek kifliye ynelik olabilecei gibi, birden ok
gerek ya da tzel kifliye hatta ye devlete ynelik olabilir. Kararlarn bir gerek ya
da tzel kifli grubu iin verilecei durumlarda, yneldii kiflilerin isimlerinin kararlarda tek tek saylmasna gerek olmayp, grubun isminin verilmesi yeterli olmakta ve kararlarn yneldii grup kiflisellefltirilmektedir. Buna karfllk kararlar, dorudan uygulanma niteliine sahip bulunmadklarndan, tzklerden ayrlrlar.
Birlii kuran antlaflmalarn kararlarla ilgili maddelerinde, kararlarn hukuk sjeleri bakmndan hak ve ykmllkler dourduu yolunda ak bir hkme rastlanmamaktadr. Ancak ATAD (Avrupa Topluluklar Adalet Divan) bu boflluu
GRAD davasnda vermifl olduu kararla doldurmufltur. Divann ilgili kararnda;
ye devletlere ynelik kararlarn bu devletin hukuk sjeleri lehine dorudan hak
ve ykmllkler douraca vurgulamfltr. Ulusal yarg organlar bu hak ve ykmllkleri, verecekleri yargsal kararlarda gz nne almak zorundadr.
Balayc Olmayan Kaynaklar (neri ve Grfller)

neriler
neriler, her ne kadar balayc nitelikte deillerse de yine de ye devletleri belli
konularda ynlendirmeyi hedef aldklarndan en azndan moral deer taflmaktadrlar. Buna karfllk, hukuksal balaycl olmadndan neriler, yargsal denetimin dflndadr.
neriler, genellikle bir ye devlette yeni yasal dzenlemelerin yaplmas ya da
mevcut dzenlemelerin deifltirilmesi hlinde ortaya kabilecek aksaklklar ve
Avrupa Birlii hukukuna uyumsuzluklar gidermek amacyla Komisyon tarafndan
sk sk kullanlmaktadr.
Grfller
Grfller ilke olarak balayc olmamakla birlikte Avrupa Birlii hukukunda yle
grfller vardr ki bunlar balayc nitelik taflmakta ve hukuksal sonular dourmaktadr. Bu tr grflleri e ayrarak incelemek gerekir:
ABAD grflleri: Yukarda deindiimiz Konsey ve Komisyon grfllerinden
farkl olarak, AB Adalet Divannn grflleri hukuksal sonular douracak niteliktedir. rnein; Birlikin bir nc lke ile yapaca anlaflmann, Birlik kurucu
antlaflmalarna uygunluu konusunda ABADn verdii olumsuz grfl sonucunda anlaflma ancak Birlik antlaflmalar revize edildikten sonra yrrle girebilir
(ABDA Ant. md. 218).
Ayn flekilde Birlik organlarnn, ye devletler adna nc lkelerle yapt
anlaflmalarn Birlii balayp balamayaca yolunda ABADn vermifl olduu grfller de Birlik kurumlarn balamaktadr.
Komisyonun gerekeli grflleri: Komisyon bir ye devletin antlaflmalar gereince zerine dflen ykmllklerden birini yerine getirmedii kansna varrsa
o devleti savunma yapmaya davet ettikten sonra, konuya iliflkin gerekeli grfln bildirir. lgili devlet, Komisyon tarafndan kendisine tannan sre iinde, bildirilen grfle uymazsa, Komisyon Adalet Divanna baflvurabilir. Komisyonun ye
devlet aleyhine Divana baflvurabilmesi iin n koflul ilgili devletin Komisyon grflne uymamasdr.
Grlecei gibi Komisyonun bu konudaki gerekeli grfl, dier grfllerden farkl olarak balayc nitelik taflmakta, hukuksal sonular dourmakta ve ilgili ye devlet kendisini Divan nnde bulmaktadr. Oysa grfller yalnzca danflsal nitelikte olsayd, onlara uyulmama durumlarnda yarg yolunun kapal olmas
gerekirdi.
Avrupa Parlamentosunun grflleri: AP grflleri de Konsey ve Komisyon
grfllerinden farkl olarak kimi zaman hukuksal sonular dourabilmektedir. rnein; Bir Avrupal devletin Avrupa Birliine tam yelik baflvurusunda bulunmas sonucunda, Konsey, Komisyona danfltktan ve Avrupa Parlamentosunun uygun grfln aldktan sonra kararn verir (AB Ant. md. 49). Avrupa Parlamentosunun uygun grfl alnmazsa Konsey bir lkeyi Toplulua tam ye olarak kabul etme yolunda karar alamamaktadr.
Dier Kaynaklar
AB hukukunda yukarda deindiimiz kaynaklar dflnda baflka kaynaklar da bulunmaktadr. Bunlar Birlikin nc lkelerle yapt szleflme ya da anlaflmalar, Birlik organlarnn i tzkleri ve organlarn i iflleriyle ilgili kararlar (bunlara
sui generis kaynaklar ad verilmektedir), tamamlayc hukuk (bu bafllk altnda uluslararas hukuk, ulusal hukuk ve hukukun genel ilkeleri saylabilir) ve temel hak ve zgrlklerdir. Bu 4 kaynan ayrntl biimde ele alnmas bu blmn boyutlarn afltndan inceleme konusu yaplmayacaktr.
37
38
Avrupa Birlii
zet
N
A M A
N
A M A
Yeni bir hukuk dal olan AB hukuku ile uluslararas hukuk arasndaki iliflkileri benzerlik ve
farkllklaryla tanmlamak,
AB hukuku entegrasyon hukuku olarak karflmza kmaktadr. Bu adan ele alndnda bu
hukuk sistemi federal ya da konfederal btnleflme olgusuna kadar uzanan bir srecin hukuksal
altyapsn dzenler. Dolaysyla AB hukuku Birlike ye devletlerin ulusal egemenlik yetkilerinin bir blmn rgte devretmeleri zerine
kuruludur. Bu sonu, AB hukuk normlarnn ye
devletlerde zorunlu biimde uygulanmalar gereini gndeme getirir. Buna karfllk uluslararas
hukuk devletlerin egemen eflitlii zerine kuruludur ve egemen yetkilerin devri sz konusu deildir. Bu nitenin ilk amac, yeni hukuk dzeninin geleneksel uluslararas hukuktan farkllklarn ortaya koymaktr.
AB hukukunun ayrc zelliklerine aklk getirmek
Yine uluslararas hukuktan farkl olarak AB
hukuku, kendine zg kimi zellikleri olan bir
hukuktur. flte bu nedenle bu nitenin amalar
arasnda anlan zellikleri de vurgulamak gerekmifltir. Bunlar; AB hukukunun uluslarst nitelii, AB hukukunun ye lkeler hukuk dzenlerine ncelii, kimi durumlarda AB hukukunun,
baflkaca bir i hukuk dzenlemesine gereksinme duymakszn ye devletlerde dorudan doruya uygulanmas ve dorudan etki dourmas
gibi uluslararas hukukun yabancs olduu konulardr. Bu blmde bu kavramlara aklk getirilmifltir.
N
A M A
N
A M A
AB hukuk sisteminin birincil kaynaklarn (Antlaflmalar) ele almak ve aklamak

AB hukuk sisteminin kendine zg kaynaklar
vardr. Zaten AB hukuk sistemi bu kaynaklara dayal olarak kalcln srdrr. Bunlarn ilki ve
en nemlisi, birincil kaynak dediimiz ve ye devletler tarafndan imzalanan kurucu antlaflmalardr. Bunlar Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom
Enerjisi Topluluunun kurucu antlaflmalardr.
Ancak, ilerleyen yllarda bu antlaflmalarn gnn
koflullarna uyarlanmas iin deifltirilmeleri ve
gncellenmeleri gerekmifltir. flte, Katlma Antlaflmalar, Tek Avrupa Senedi, Maastricht Antlaflmas, Amsterdam Antlaflmas, Nice Antlaflmas gibi
kimi antlaflmalar bu kurucu antlaflmay zaman
iinde deifltirmifllerdir. Bu antlaflmalar da AB hukukunun birincil kaynaklar arasnda yer almaktadr. Gnmzde tm bu Antlaflmalarn yerini alan
Avrupa Birlii Antlaflmas ile Avrupa Birliinin iflleyifline Dair Antlaflma, AB hukukunun birincil
kaynaklardr Bu nitenin bir amac da bu hukuk
kaynaklarn okurlarna verebilmektir.
AB hukuk sisteminin ikincil kaynaklarn (tzk, ynerge ve karar) ele almak ve bu kaynaklar incelemek,
Birincil hukuk normlar olan antlaflmalar dflnda, AB hukukunun yine kendine zg ikincil
hukuk normlar vardr. Tzkler, ynergeler ve
kararlar olarak anlan bu normlar, belli bir hiyerarflik sralama ile yneldii devletleri, AB kurumlarn ve gerek ya da tzel kiflileri balarlar.
Tzkler (rglements), ulusal parlamentolardan
kmfl yasalar gibi hukuksal sonu doururlar ve
uygulanmaya konulmak bakmndan bir ulusal
norma gereksinme duymazlar. Ynergeler (directives), varlacak sonular bakmndan ye devletleri balar ancak ye devletlere bu ynergeleri uygulamak bakmndan bir i hukuk dzenlemesi yapma olana tanmfltr. Kararlar (dcisions) ise yneldii gerek ya da tzel kiflileri dorudan balar. AB hukuk sistemi iinde son derece nemli olan bu ikincil hukuk kaynaklarnn
okurlara anlatlmas da bu nitenin bir baflka
amacdr.
39
Kendimizi Snayalm
1. AB hukukunda ikincil (trev) hukuk normlar afladakilerden hangisi deildir?
a. Ynerge
b. Karar
c. Tzk
d. Antlaflma
e. Bunlarn hepsi ikincil hukuktur.
6. AB Antlaflmalar afladaki yrelerden hangisine

uygulanmaz?
a. Trk ve Kayk Adalar
b. Monsera
c. Pitkern
d. Yeni Kaledonya
e. Mauritius Adas
2. Birlikin alaca bir nlem Birlik dzeyinde daha etkin uygulanabilecek ya da bir devletin hareket alann
aflacaksa Birlik yetki kullanr kural afladakilerden
hangisidir?
a. Oransallk
b. Uluslarstlk
c. kincil yetki
d. Dorudan uygulanma
e. Dorudan etki
7. Avrupa Birlii hukukunun getirdii ykmllkleri

i hukukunda Avrupa Topluluu Senedi adl bir belgeyle kabul eden lke afladakilerden hangisidir?
a. Almanya
b. Hollanda
c. talya
d. ngiltere
e. Belika
3. Grfller genellikle hukuken balayc deildir. Ancak AB hukukunda kimi zaman balayc grfller de
vardr. Afladaki grfllerden hangisi balayc deildir?
a. Komisyonun gerekeli grflleri
b. Konseyin bir ye devlete ulusal dzeyde nlem
almay neren grfl
c. Avrupa Birlii Adalet Divannn grflleri
d. Avrupa Parlamentosunun bir ye devletin yelii ile ilgili uygunluk grfl
e. Bunlarn hibiri balayc deildir.
4. ye devletlere i hukuk dzenlemesi yapma olanan veren trev (ikincil hukuk) normu afladakilerden
hangisidir?
a. Karar
b. Ynerge
c. Tzk
d. Yasa
e. Szleflme
5. Divan, ye devletler ve onlarn hukuk sjeleri bakmndan antlaflma hkmlerini ka grupta toplamaktadr?
a. 3
b. 2
c. 4
d. 5
e. 1
8. Avrupa btnleflmesi srecine yeni bir yap oluflturularak Avrupa Birlii Antlaflmas ve Avrupa Birliinin
flleyifline Dair Antlaflmasn yaflama geiren belge afladakilerden hangisidir?
a. Maastricht Antlaflmas
b. Tek Avrupa Senedi
c. Lizbon Antlaflmas
d. Nice Antlaflmas
e. Amsterdam Antlaflmas
9. Avrupa Birlii hukukunun ncelii sorunu afladakilerden hangisi deildir?
a. ncelik AB hukukunun varlk nedenidir.
b. ncelik, yalnzca Birlik kurumlaryla, ye devletlerarasndaki iliflkilerde deil, ye devletler
i hukuklarnda da hukuksal sonular dourur.
c. ncelik, Birlik hukuk normlarnn tamamnn (antlaflmalar, trev hukuk, szleflmeler), kendisine
ters dflen ulusal normlar yerine uygulanmasdr.
d. ncelik, AB hukuk dzeninin stnl olgusunun bir simgesidir.
e. Ulusal yargcn AB hukukunun nceliini gz
nne alma konusunda takdir yetkisine sahiptir.
10. Afladakilerden hangisi uluslarstlk kavramnn tanm iinde yer almaz?
a. Uluslarst rgt bir antlaflmayla kurulmufltur.
b. rgt tarafndan belirlenen hukuk normlarn, ye
devletler ulusal hukukunda uygulayp uygulamamak konusunda tercih haklarn kullanabilirler.
c. rgt hukuk normlarn, yerine gre oy okluu
ile belirleyebilmektedir.
d. Belirlenen hukuk normlar, rgte ye devletleri
dorudan ya da dolayl biimde balamaktadr.
e. rgte ye lkeler, ulusal egemenliklerinin bir
blmn rgtn yetkili organlarna devretmifllerdir.
40
Avrupa Birlii
1. d
Sra Sizde 1
Uluslararas hukuk ile ulusal hukuk iliflkisi ele alndnda, retide iki farkl grfln savunulduunu gryoruz. Dalist grfl taraftarlarna gre, bu iki hukuk
dzeni birbirinden ayr ve bamsz fakat birbirine efl
dzeydedir. Buna karfllk, monist grfl taraftarlarna
gre, her trl hukuk normu birbirine baldr ve uluslararas hukuk normlar herhangi bir ulusal hukuk normuna dnfltrlmesine gerek olmakszn, i hukukun
bir parasdr
ABAD, AB hukukunun ye devletler hukukuna entegre yapsndan sz ederek daha ok monist grfle daha
yakn kararlar vermifltir.
2. c
3. b
4. b
5. a
6. e
7. d
8. c
9. e
10. b
Yantnz yanlfl ise Trev (kincil) Hukuk konusunu gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise AB Hukukunun Uygulanmas (kincil Yetki) konusunu gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Antlaflmalar konusunu gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ye Devletlerin Anayasalar konusunu gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise AB Hukukunun ncelii
konusunu gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise AB Hukukunun Uluslarstl konusunu gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Avrupa Birlii projesi siyasi bir barfl projesidir. Yani
Avrupada srekli biimde kalacak bir barfl sreci iin
bulunmufl bir modeldir. Bu nedenle rgt bu amaca
ancak ye devletlerin egemen biimde kulland kimi
yetkileri devralmak suretiyle ulaflabilirdi. Bunun iin
"egemenlik kstlamas" deil "egemen yetkilerin bir
blmnn devri ve birlikte kullanm" gerekliydi. flte AB aflama aflama bunu gereklefltirdi. Bir baflka deyiflle Birlik, ye devletlerden egemen yetkiler devralarak "uluslarst" nitelik kazanmfltr. Bu flekilde rgt
ye devletlerin stnde karar erkine sahip olmufl ve
yapt dzenlemeler ye lke hukuk sistemlerinin stnde yer almfltr.
Kuran antlaflmalarn hibir yerinde Birlikin "uluslarst bir rgt" olduu yolunda herhangi bir hkm yer
almamaktadr. Ancak antlaflmalarn genel nitelii ve kimi hkmlerinin yaps, bizi Birlikin uluslarst bir kurulufl olduunu kabule zorlamaktadr. Kald ki ABAD
kararlarda da Birlikin bu nitelii vurgulanmaktadr. Bu
yeni hukuk kavram, "yetki devrini, hatta ulusal egemenliin Birlik organlarna ksmen terk edilmesini" gerekli klmaktadr.
Sra Sizde 3
kincil Yetki Kavram (Subsidiarite): Uluslarst
bir rgt oluflturmak amacyla, rgte taraf olan lkelerin "ulusal egemenlik yetkilerinin bir blmn rgte devretmeleri" gereklidir. Bu devir olgusu hem
uluslarstlk de hem de ikincil yetki de kesinlikle olmas gerekli bir durumdur. Bu bakmdan, her iki kavramn da "ortak paydas", yetki devridir. Ancak, ikincil
yetkide devir olgusu kesin olmayp iki kofluldan birinin gerekleflmesine baldr. Bu koflullar flunlardr:
1. Birlikin amalarna ulaflmas iin alnacak nlemlerin, ulusal dzeye oranla "Birlik dzeyinde
daha etkin biimde uygulanabilmesi",
2. Bu nlemlerin bir ye devletin snrl hareket alann aflacak boyutta olmas.
flte bu iki alternatif kofluldan biri geerli olduunda
ikincil yetki olgusu devreye girmekte ve ye devletlerin
ulusal planda kullandklar yetkiler, "yalnzca bu nlemlerin uygulamaya konulmas bakmndan" Toplulua devredilmektedir.
Oransallk (Proporsionalite) kavram: Avrupa Birliinin karar organlar, Birlik Antlaflmalarnn ve bu antlaflmalarn verdii yetkilere dayanarak kardklar
hukuk belgelerinin uygulamasnda kullanacaklar yetkiler, sonu almak iin gerekli minimum dzeyi aflmamal ve ye devletlerin ulusal yetki alanlarna tecavz
etmemelidir. Bir baflka deyiflle, oransallk ilkesi
uyarnca bir Birlik giriflimi, kapsam ve flekil asndan antlaflmalarn amalarna ulafllmas iin
gerekli olan ly aflamaz. AB Antlaflmasnda yer
alan; her kurum antlaflmalarn kendisine verdii yetkilerin snrlar iinde ve bu antlaflmalarda ngrlen
ama, yntem ve koflullara uygun olarak hareket eder
hkm, AB kurumlarnn kendilerine tannan yetki snrlarn aflmamas gerektiini belirtmektedir. flte bu
kavrama, AB hukukunda oransallk ilkesi ad verilmektedir.
41
Sra Sizde 4
Tzk, trev hukukun (ikincil hukukun) en belirgin
kaynadr. Tzk ulusal hukuklardaki "yasa"larla kyaslanacak yapda ve etkinliktedir. Hatta tzkler, ulusal dzeyde yasalarn stnde hukuksal deere sahiptirler. Bir tzk hkm ulusal yasa ile atflrsa ulusal
yasa hkm deil, AB tz hkm uygulanr. Tzklerin zellikleri flunlardr:
Genel ve Soyut Kurallar Kapsamalar
Tzk, trev hukuk kurallar arasnda uygulama alan
en genifl olandr. Tek bir ye devlet iin tzk kmaz.
Tzk kabul edilmifl ve AB Resm Gazetesinde yaymlanmflsa tm ye devletleri kapsar ve onlar balar.
Tm Ynleriyle Balayc Olmalar
Tzkler "tm ynleriyle" balaycdr. Balayclk unsuru, Toplulua ye btn devletler bakmndan geerlidir. ye devletler tzkte ngrlen unsurlarn dflnda bir uygulama yapamazlar. lke olarak bu kaynaklar
bir "btnlk" gsterir.
ye Devletlerde Dorudan Uygulanmalar
Tzk ye devletlerin i hukuklarnn birer paras olmak bakmndan ulusal dzeyde, rnein yasa karma
gibi herhangi bir i hukuk dzenlemesine gereksinme
duymadan uygulanrlar.
Tzkler ye devletlerin gerek ve tzel kiflileri lehine
sadece haklar dourmaz, ayn zamanda bu kiflilere ykmllkler de getirir. Ulusal yarg organlarnn verecekleri kararlarda bu hak ve ykmllkleri gz nnde tutmas gerekir.
42
Avrupa Birlii
Akipek . (1965) Devletler Hukuku I. kitap, Ankara
Arat T., (1989) Avrupa Topluluklar Adalet Divan, ATAUM Yay., No:3
Arsava F., (2003) Nice Sonrasnda Avrupa Birliinin
Gelecei, ATAUM Yay., Ankara
Arsava F., Avrupa Topluluklar hukuku ve Bu hukukun
Ulusal Alanda Uygulanmasndan Doan Sorunlar,
SBF.
Bebr G., (1970) Les Dispositions de Droit Communautaire Directement Applicables, CDE.
Brhier T., (1992) De Maastricht la Rvision de la
Constitution, Le Monde, 11.4.1992, Paris.
Buigues J.L.I., (1968) La Nature Juridique du Droit Communautaire, CDE.
Caeiros A., (1984) LEffet Direct des Accords Internationaux Conclus par la CEE, RMC, No: 282.
Can H., zer ., (2005) Trkiye-Avrupa Topluluu Ortaklk hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara.
Capotorti F., Ehlerman C-D., Frowein J., Jacobs F., Joliet J., Koopmans T., Kovar R., d. Nomos .
Cerexhe E., (1989)Le Droit Europen, d. Bruylant, Bruxelles.
Chavalliere R-M.-Boulouis J., Grands Arrts de la Cour
de Justice des Communauts Europennes, Dalloz,
Costantinesco L., (1966) La Spcificit du Droit Communautaire, RTDE.
elik E., (1975) Milletleraras hukuk, Cilt : I, stanbul.
De Witte B., (1984) Retour Costa la Primaut du Droit Communautaire la Lumire du Droit Int., RTDE.
Dewost J-L., (1990) La Dcision Nationale et le Droit
Communautaire, AJDA, Paris, 20.4.1990.
Dumon F., (1968) Dispositions Directement Applicables
en Droit Europen, CDE.
Garron R., (1969) Rflexions sur la Primaut du Droit
Communautaire, RTDE
Gautron J-C., (1989) Droit Euroeen, Dalloz, Paris.
Goldman B., (1969) Le Rapprochement des Lgislations,
in Le Droit des CE, Bruxelles.
Gnuur H., (1989) Limitation on Soveregnity Necessitated by Turkish Accession to the EC, Turktrade Yay.,
No:2, stanbul.
Gnuur H., Les Rapports entre le Droit Communautaire et Droit Constitutionnel des Etats Membres, Turkish Public Administration Annuel, Ankara, 19891990.
Gnuur H., (1992) Maastricht Zirvesi ve Dflndrdkleri, ktisat, Ankara, 13.1.1992.

Gnuur H., (1992) Maastricht Antlaflmas ve Avrupann Gelecei, Trkiye fl Bankas Yayn, Ekim
1992.
Gnuur H., (1996) Avrupa Topluluu hukuku, EKO
Yay., Ankara.
Gnuur H., (2007) Avrupa Birliinin hukuk Dzeni,
EKO Yay., Ankara.
Gnuur H., (2007) Avrupa Birlii, EKO Yay., Ankara
Gnuur H., (2008) Trkiye-Avrupa Birlii liflkileri,
EKO yay.,Ankara.
Gnuur H., (2011) Lizbon Antlaflmas Sonras Avrupa
Btnleflmesi, EKO Yay., Ankara.
Isaac G., (1983) Droit Communautaire Gnral, d.
Masson, Paris.
Kakouris C.N., (1987) La Relation de lOrdre Juridique
Communautaire avec les Ordres Juridiques des Etats
Membres, in , LAPP, d. Nomos, Baden-Baden.
Karluk R., (2007) Avrupa Birlii ve Trkiye, Beta Yay.
stanbul, 2007.
Kovar R., (1973) LApplicabilit Directe du Droit Communautaire, JDI..
Kovar R., (1979) Note sur les Critres du Droit Communautaire non Directement applicable, in Mlange
de Fernand Dhousse (MFD), d. Labor, Bruxelles.
Kovar R., (1981) Rapports entre le Droit Communautaire et les Droits Nationaux, in TADC, Perspectives,
Luxembourg.
Monnet J., (1955) Les Etats-Unis de lEurope ont Commenc, Paris.
Morelli G., (1956) Cours Gnral de Droit International
Public, RCADI, vol. I.
OConnell D.P., (1985) International Law, vol. I, London, 1965 Yay., No:545, Ankara.
Pazarc H., (1989) Uluslararas hukuk Dersleri, Ankara
Pescatore P., (1970) LApport du Droit Communautaire
au Droit International Public, CDE.
Pescatore P., (1975) LOrdre Juridique des Communauts Europennes, Liege.
Rasquin G.-Chevalier R.M., (1964) De quelques
Problmes Soulevs par lApplication du Droit Communautaire en Droit Interne, RMC, N0 : 74.
Rousseau C., (1984) Droit International Public, d. Dalloz, Paris.
Schwartz I., (1967) La Conception du Rapprochement

des Lgislations dans la CEE, RTDE.
Seluk S., (1998) Zorba Devletten, hukukun stnlne, Ankara.
Steiner J., (1990) EEC Law, d.Blackstone Press, London.
Verhoeven J., (1980) La Notion dApplicabilit Directe
du Droit International, RBDI, vol. XV, Bruxelles,
1980/2.
Waelbroeck M., (1982) Le Rle de la Cour de Justice,
dans la Mise en Oeuvre du Trait de la CEE, CDE.
43
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N
N

Avrupa Birlii ierisinde yer alan temel kurumlar sralayabilecek,
Birlik kurumlarnn kimlerden ve nasl olufltuunu aklayabilecek,
Birlik kurumlarnn grev ve yetkilerini tanmlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Avrupa Birlii
Parlamento
Konsey
Zirve
Komisyon
AB Adalet Divan
Kurumlarnn Oluflumu
Grev ve Yetkiler
Yasama Sreci
Anlaflmalar
AB Politikalar
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Birliinin
Kurumlar
AVRUPA BRLNN KURUMSAL

YAPISI
AVRUPA PARLAMENTOSU
AVRUPA HKMET VE DEVLET
BAfiKANLARI KONSEY (ZRVE)
AVRUPA BRL BAKANLAR
KONSEY (KONSEY)
AVRUPA KOMSYONU
AVRUPA BRL ADALET DVANI
BRLKN DER KURUMLARI
Avrupa Birliinin Kurumlar

AVRUPA BRLNN KURUMSAL YAPISI
Avrupa Birliinin, kurulduu ilk gnlerden gnmze kadar geen 60 yllk tarihi
ierisinde belki de en fazla tartfllan ve Kurucu Anlaflmalarn tadil edilmesi suretiyle
en fazla deifliklie urayan alanlarndan biri olan Birlikin kurumsal yaps, geleneksel devlet idaresinden olduka farkl ve karmaflk bir sisteme dayanmaktadr. Sz konusu yap ierisinde yer alan ve Birlikin idaresinden sorumlu kurumlar, yasama, yrtme ve yargya iliflkin birtakm grevleri yerine getirmekle birlikte, kuvvetler ayrl prensibinin sk bir flekilde uyguland ulusal siyasal sistemlerden farkl olarak,
hi biri bu alanlarda tek bafllarna sz sahibi olamamakta ve yetkilerini Birlikin dier kurumlar ile paylaflmaktadr. Avrupa Birlii Anlaflmasnn (ABA) 13. maddesine
gre Birlikin kurumsal yaps, Avrupa Birlii Parlamentosu, Avrupa Hkmet ve
Devlet Baflkanlar Konseyi (Zirve), Avrupa Birlii Bakanlar Konseyi (Konsey), Avrupa Komisyonu, Avrupa Birlii Adalet Divan, Avrupa Merkez Bankas ve Avrupa Sayfltay olmak zere yedi temel kurumdan meydana gelmektedir. sim benzerliinden dolay sklkla yukarda saymfl olduumuz kurumlarn bazlar ile karfltrlan Avrupa Konseyinin ise Birlikin kurumsal yaps dflnda yer alan uluslararas bir rgt
olduunun ve nitemiz konular arasnda yer almadnn altn da nemle izmemiz
gerekir. nitemiz ierisinde, sz konusu kurumlarn her birinin oluflumu ve Birlikin
idaresi ile ilgili grev ve yetkileri ayr ayr ele alnmak suretiyle izah edilmekte ve yeri geldike sz konusu kurumlarn grevleri ile ilgili hangi alanlarda birbirleriyle iliflki ierisinde olduklar da ana hatlaryla tartfllmaktadr.
AVRUPA PARLAMENTOSU
ncelikle belirtmek gerekir ki gnmz Avrupa Parlamentosu gerek yaps gerekse grev ve yetkileri bakmndan ilk kurulduu dnemden esasl farkllklar iermektedir. rnek vermek gerekirse Avrupa Ekonomik Topluluu (AET), Avrupa
Atom Enerjisi Topluluu (AAET) ve Avrupa Kmr ve elik Topluluu (AKT)nu
kuran antlaflmalarda Avrupa Parlamentosu, Genel Kurul olarak adlandrlmakta ve
grev ve yetkileri bakmndan sadece istiflari bir organ zelliine sahip olmakla birlikte yasama srecine nemli bir katks bulunmamaktayd (Tekinalp, 2000). Fakat,
sadece bir danflma organ olma zellii en baflndan beri Avrupa Parlamentosunu
rahatsz etmifl ve gerek anlamda bir parlamento olma ve dolays ile Birlik hukukunun yapm srecine katlma yolunda mcadelesini kararllk iinde srdrmfltr (Tekinalp, 2000, s. 195). Bu yolda atmfl olduu en nemli admlardan bir tane-
ABA: (Avrupa Birlii

Anlaflmas) Treaty on
European Unlon (TEU) 1
Kasm 1993 tarihinde
yrrle giren ve
Hollandann Maastricht
flehrinde imzaland iin
Maastricht Anlaflmas olarak
da bilinen ABA, birer reform
anlaflmas olma zelliini
taflyan Amsterdam, Nice ve
son olarak Lizbon
Anlaflmalar tarafndan
zaman ierisinde tadil
edilmifl olmakla birlikte
gnmzde de ayn isimle
yrrlln
srdrmektedir.
46
Avrupa Birlii
Avrupa Parlamentosunun,
Birlikin yasama faaliyetine
Avrupa Birlii Bakanlar
Konseyi (Konsey) ile birlikte
katlmasna olanak
salayan ortak karar usul,
nitemizin devamnda daha
detayl bir biimde izah
edilmifltir.
si 1962 ylnda almfl olduu bir karar ile kendisini Genel Kurul yerine Avrupa Parlamentosu olarak adlandrmas ve bu tarihten sonra dier topluluk kurumlarnn da
bu nitelemeyi benimsemesi olmufltur. Ama Genel Kurulun Parlamento olarak resmi anlamda tasdiki 1986 tarihli Avrupa Tek Senedinin kabul ile gerekleflmifltir.
Ayrca, ilk olarak 1979 ylnda gereklefltirilen dorudan seim ynteminin yan sra yine Avrupa Tek Senedi altnda ifl birlii ve onay usullerine geilmesi ve 1992 tarihli Maastricht Anlaflmas sonras ortak karar usulnn kabul ve sz konusu
yntemin Amsterdam ve Nice Anlaflmalar ile daha da geniflletilmesi ve glendirilmesi neticesinde Parlamentonun Birlik ierisindeki etkinlii zaman ierisinde giderek artmfl ve son olarak 2009 ylnda yrrle giren Lizbon Antlaflmas kapsamnda yaplan deifliklikler ile birlikte Avrupa Parlamentosu, ilk yllarnda olduu gibi
sadece bir istiflare organ olarak deil, ayn zamanda yasama ve Birlik btesinin
oluflturulmas srelerine katlma ve denetim mekanizmas olma ynnden nemli
yetkiler ile donatlmfl bir Birlik kurumu olarak karflmza kmaktadr.
Oluflumu
Birlik vatandafll kavram
ilk olarak Maastricht
Anlaflmas ile birlikte kabul
edilmifl olup Avrupa
Birlikinin flleyifline Dair
Anlaflmann
SIRA SZDE20. maddesi
bir ye devletin uyruunda
olan herkesin Birlik
vatandafl saylacan
D fi N E L M
belirtmektedir.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
ABAnn 14. maddesinin nc fkras, Parlamentonun Birlik vatandafllarnn

temsilcilerinden olufltuunu belirtmektedir. 1979 ylnda ilk olarak gereklefltirilen
dorudan seim yntemine kadar Avrupa Parlamentosu yeleri, ye lke parlamentolar tarafndan kendi yeleri arasndan ve yine ye lke parlamentolarnn
SZDE
belirledii SIRA
usuller
dairesinde seilmekteydi. Dorudan seim ynteminin hayata
geirilmesi ile birlikte Avrupa Parlamentosu yeleri serbest ve gizli oyla dorudan
genel seimlerle
D fi N Ebefl
L M yllk bir sre iin birlik vatandafllar tarafndan seilmektedir. Bylece semenler ile Birlikin siyasi kurumlar arasnda dorudan bir ba kurulmufl ve Parlamento yelerinin gerek anlamda ve dorudan Birlik vatandafllarS O R U
nn temsilcisi
olmas salanmfltr.
Avrupa Parlamentosu
D K K A T yeleri 1979 ylndan itibaren her ne kadar Birlik vatandafllar tarafndan dorudan seilse de Avrupa Parlamentosu seimlerine uygulanacak ve btn ye
devletleri balayc
yeknesak usul kurallar henz hayata geirilememifltir.
SIRA SZDE
N N
Lizbon Anlaflmasnn yrrle girdii Aralk 2009 tarihinden nceki dzenleAMALARIMIZ

meye istinaden,
2009 ylnn Haziran aynda gereklefltirilen en son Parlamento seimlerine gre flu anda Avrupa Parlamentosu 736 yeden oluflmaktadr. ye lkelerin Avrupa Parlamentosunda sahip olduu sandalye saysna gelecek olursak al T A P gerekir ki sandalye dalm ye lkelerin nfuslarna orantn nemleK izmemiz
la eflit bir flekilde yaplmamfltr. Nfus olarak kk lkelerin vatandafllar, daha
byk lkelerin vatandafllarna oranla temsil asndan daha iyi bir konumda buT E L Ernek
V Z Y O Nvermek gerekirse 400.000 nfusu bulunan Lksemburg yaklalunmaktadr.
flk olarak her 65.500 vatandafl iin Parlamentoya bir temsilci gnderebilirken 82
milyon nfusa sahip Almanyann yaklaflk olarak her 828.000 vatandafl iin bir
Parlamento yesi bulunmaktadr (Chalmers, 2010). Dolays ile Almanyann kifli
NTERNET
baflna dflen temsilci says nfusuna oranla ok az olduu fakat Lksemburgun
ise nfusuna kyaslandnda orantsz bir flekilde fazla sayda temsilciye sahip olduu grlmektedir. Bu durum zellikle nfus asndan kalabalk olan ye devletler tarafndan sistemin elefltirilmesine neden olsa da Lizbon Anlaflmas ile sz
konusu sistem resmiyet kazanmfltr. Buna gre Lizbon ile yaplan deifliklie istinaden ABAnn 14. maddesinin ikinci fkras, azalan orantl temsil ilkesine yer
vermifltir. Bylece nceki sistemde de olduu gibi nfus asndan byk lkeler
47
3. nite - Avrupa Birliinin Kurumlar
dierlerine gre Parlamentoda saysal olarak daha fazla temsilciye sahip olurken
yukarda vermifl olduumuz rnee paralel olarak ye lkelerin sahip olduu nfus ne kadar kalabalk ise vatandafl baflna dflen temsilci says o oranda azalacaktr. Ayrca yine Lizbon Anlaflmas, istinaden Avrupa Parlamentosu,
Parlamento baflSIRA SZDE
kan hari en ok 750 yeden oluflacak ve ye lkeler 6dan az, 96dan fazla parSIRA SZDE
lamenter bulunduramayacaktr. Son olarak, ye devletlerin Avrupa
ParlamentoD fi N E L 14.
M maddesisunda sahip olaca sandalye says ABAda belirtilmemifltir. ABAnn
nin 2. fkrasna gre ye lkelerin sahip olaca sandalye saylar
yukarda
bahsetD fi N E L M
mifl olduumuz ilkelere uygun olarak Avrupa Parlamentosunun
ve onay
S Ogiriflimi
R U
zerine Avrupa Hkmet ve Devlet Baflkanlar Konseyi (Zirve) tarafndan oy birlii
S O R U
ile belirlenecektir.
DKKAT
Avrupa Parlamentosu seimleri her befl ylda bir yaplmakta olup son
Haziran
KAT
D Kseimler
SIRA SZDE ye says
2009 tarihinde gereklefltirilmifltir. Bundan dolay, Avrupa Parlamentosunun
ve ye devletlerin Parlamento ierisinde sahip olaca sandalye dalmlar
SIRA SZDEile ilgili olarak Aralk 2009 tarihinde yrrle girmifl olan Lizbon Anlaflmasnn ngrmfl olduu
AMALARIMIZ
yeni dzenlemeler ilk defa, 2014 ylnda gereklefltirilecek olan Parlamento
seimlerine
uygulanacaktr.
AMALARIMIZ
K T A P
N N
N N
Avrupa Parlamentosunda grev alan parlamenterler ulusal siyasi partilerin

T A P de uyruktemsilcileri olarak seilirler, dolays ile Avrupa Parlamentosu Kierisinde
larna gre deil fakat eflitli siyasi gruplar altnda toplanmaktadrlar. 2009 ylnda
TELEVZYON
gereklefltirilen son seim sonularna gre Avrupa Parlamentosu ats altnda yeTELEVZYON
di siyasi grup bulunmaktadr.
Avrupa Parlamentosu ats altnda yer alan siyasi gruplar ve komisyonlar
N T E R N E ile
T ilgili daha
detayl bilgilere Parlamentonun resm nternet sitesi olan http://www.europarl.euroNTERNET
pa.eu/portal/en adresinden ulaflabilirsiniz.
Avrupa Parlamentosunun Sahip Olduu Yetkiler

Yukarda da belirtmifl olduumuz gibi gnmz Avrupa Parlamentosu sahip olduu yetkiler bakmndan ilk oluflturulduu dneme kyasla esasl farkllklar iermektedir. Kurucu antlaflmalar ile sadece bir istiflare organ olarak tasarlanan Avrupa Parlamentosu, zaman ierisinde gerek yasama ynnden gerekse yrtme
ve bte zerindeki denetimi ynnden nemli yetkiler stlenmifltir. Lizbon Anlaflmas ile yaplan deifliklik sonucunda ABAnn 14. maddesi, Avrupa Parlamentosuna Konsey ile ortak olarak yasama ve bte ifllevlerini ve Anlaflmalarda belirtildii zere siyasi denetim ve istiflare ifllevlerini yrtme yetkilerini tanmfltr.
Ayrca ayn maddeye istinaden Parlamentoya, Avrupa Komisyonunun baflkann
seme yetkisi de tannmfltr. Aflada Parlamentonun yasama srecine katlma,
denetim ve AB btesinin oluflturulmas ynnden sahip olduu yetkiler ayr ayr tartfllmaktadr.
Yasama Srecine Katlma Ynnden Parlamentonun Yetkisi

Parlamentonun yasama srecindeki rolne deinmeden nce Avrupa Parlamentosunun anayasal anlamda ulusal parlamentolardan yasama sreci asndan farkl
bir yapda olduunu belirtmemiz gerekir. Gerekten de ulusal parlamentolardan
farkl olarak Avrupa Parlamentosu teklif edilen yasalarn kabul noktasnda tekele
sahip olmamakta ve yasama srecine Konsey ile birlikte ortak olarak katlmakta-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
48
Avrupa Birlii
Avrupa Parlamentosunun
geleneksel anayasa hukuku
anlayaflna gre
oluflturulmufl ulusal
parlamentolardan farkl bir
yapya sahip olduunu
unutmamamz gerekir; zira
ulusal parlamentolardan
farkl olarak Birlik
yasalarnn oluflturulmas
sadece Avrupa
Parlamentosunun deil,
Birlikin dier baz
kurumlarnn da yasama
srecine katlmasyla
mmkn olabilmektedir.
dr. Ayrca, Parlamentonun yasama srecinde sahip olduu yetkiler de yasama srecine konu olan politika alanlarna bal olarak uygulanacak usullere gre farkllk gstermektedir. Sz konusu usullerden en fazla uygulama alan olanlar danflma ve 1992 tarihli Maastricht Anlaflmas ile kabul edilen ortak karar usulnn Lizbon Anlaflmasndan sonra yerini alan olaan yasama usulleridir.
Danflma usulnn en belirgin zellii sz konusu usuln uygulanaca alanlarda yasama faaliyeti yrten Konseyin, Komisyon tarafndan teklif edilen yasa
tasarsn kabul etmeden nce Avrupa Parlamentosuna danflmak zorunda olmasdr. Aksi takdirde danflma usulnn uygulanmasn gerektiren alanlarda Konseyin
Parlamentonun grfln beklemeden dzenlemeyi kabul etmesi, sz konusu dzenlemenin iptal edilmesine sebep olabilecektir. Danflma usul altnda Parlamento, grflne sunulan yasa zerinde deifliklik yaplmasn teklif edebilecektir. Bununla birlikte aflada da grlebilecei gibi, olaan yasama usul ile karfllafltrldnda Parlamentonun danflma usulnn uyguland alanlarda yasama srecine
katlm son derece snrldr; zira Konseyin, Parlamentonun grfln takip etmesi zorunlu deildir. Danflma usul Avrupa Tek Senedinin yrrle girdii dneme kadar yasama srecinde uygulanan olaan bir yntem olmasna karfln zaman
ierisinde uyguland alanlar giderek daralmfl ve gnmzde sadece Avrupa Birliinin snrl sayda politika alanlar ile ilgili olarak istisnai bir uygulama hlini almfltr. Son olarak Lizbon Anlaflmasnn 2009 tarihinde yrrle girmesi ile birlikte ortak karar usul bir isim deiflikliine urayarak yerini aflada ana hatlar ile
tartfllacak olan olaan yasama usulne brakmfl ve buna paralel olarak ortak karar usulnn uygulama alan da bir para daha geniflletilmifltir (zelik, 2008 [ed.
Akay, Kahraman, Baykal] ).
Yukarda da ksaca deindiimiz gibi Lizbon sonras ismi ile olaan yasama
usul, Parlamentonun yasama srecine etkin bir flekilde katlmna olanak salayan bir yntem olarak karflmza kmakta ve ABnin en nemli alanlar ile ilgili yaplacak dzenlemeler sz konusu usuln uygulanmas neticesinde yasalaflabilmektedir. Olaan yasama usulnn Parlamentoya salad en nemli yetki danflma
usulnde de olduu gibi Komisyon tarafndan yaplan bir yasa teklifi zerinde deifliklik yaplmasn isteyebilmesine ek olarak ayrca sz konusu dzenlemeyi veto etme yetkisinin de verilmifl olmasdr. Daha ak bir ifade ile Konsey, olaan yasama usulnn uygulanmasn gerekli klan alanlarla ilgili olan herhangi bir dzenlemeyi Parlamentonun onay olmadan tek tarafl bir flekilde kabul edemeyecektir.
Sonu olarak denilebilir ki olaan yasama usulnn (Lizbon Anlaflmas ncesi ismi ile ortak karar usul) kabul edilmesi ile birlikte Konseyin, ABnin nemli alanlar ile ilgili kanun koyma tekeline Parlamento lehine son verilmifl ve bu alanlar
kapsayan yasama srecine Avrupa Parlamentosunun eflit sz hakkna sahip bir ortak olarak dahil edilmesi ile birlikte Parlamentonun yasama srecine dair yetkileri asndan eli olduka glendirilmifltir. Bu durum ayn zamanda ABde her daim
var olan demokrasi a elefltirilerini bir nebze azaltmfltr; zira Birlik ierisinde
dorudan seimle iflbaflna gelen tek kurumsal mekanizma olma zelliine sahip
olan Parlamentonun yasama srecine etkin bir biimde katlmas sz konusu srecin demokratik meflruiyetini de arttrmfltr (zelik, 2008 [ed. Akay, Kahraman,
Baykal] ).
Son olarak, Parlamentonun yasama sreci ile ilgili dier bir yetkisi ise AB anlaflmalarnn uygulanmas iin bir Birlik tasarrufunun yaplmas gerektiine inand sorunlar hakknda uygun neriler sunmasn Komisyondan isteyebilmesidir.
Birlii ilgilendiren alanlarda yasal dzenleme yaplmasn nerme yetkisinin ABnin
Birlik ierisindeki demokrasi

eksikliini tanmlamak iin
kullanlan demokrasi a
olgusu genel olarak AB
kurumlarnn fleffaflk,
meflruiyet ve hesap
verebilirlik kavramlar
erevesinde demokratik
olmamalar ve iflleyifllerin
vatandafllardan uzak
gereklefltirilmesi
elefltirilerine dayanmaktadr.
Demokrasi a ile Birlik
kurumlar arasndaki iliflki
hakknda daha genifl bir
bilgiye nitemizin sonunda
yer alan okuma paras
ierisinde yer verilmifltir.
49
kurumsal yaps ierisinde sadece Komisyona verilmifl olduu dflnldnde

Parlamentoya tannan bu yetkinin, daha dorusu hakkn, gerekten nemli olduu sylenebilir; zira AB vatandafllarnn temsilcisi olan Parlamento sesini duyurabilmek iin sadece yukarda bahsetmifl olduumuz yasama usulleri ile bir tasarrufun nne getirilmesini beklemek zorunda olmayp gerekli grmesi durumunda
Birlikin gidiflatna yn verebilecek eflitli tasarruflarn yaplmasna dolayl da olsa
etki edebilecektir. Sz konusu yetki ilk defa Maastricht Anlaflmas ile birlikte tannmfl ve Lizbon Anlaflmas ile de ABDAnn 225. maddesi altnda tekrardan dzenlenmifltir. Fakat byle bir istein, Komisyon iin balayc olmadnn da altn
nemle izmemiz gerekir. Baflka bir deyiflle, Komisyon sz konusu istei gerekesini gstermek suretiyle geri evirebilecektir (ABDA, m. 225)
Denetim Ynnden Parlamentonun Yetkisi

Avrupa Parlamentosunun sahip olduu nemli dier bir yetki, Birliin ana yrtme organ olan Avrupa Komisyonu zerindeki siyasi denetimidir. ABDAnn 230.
maddesinin ikinci fkrasna gre Komisyon, Avrupa Parlamentosu ya da yeleri tarafndan kendisine yneltilen sorulara szl veya yazl olarak cevap vermek zorundadr. Bunun yannda Parlamentonun Komisyon zerindeki denetim yetkisine
verilebilecek en arpc rnek, Parlamentonun Komisyon yelerini, azledebilme
gcne sahip olmasdr. Sz konusu yetki ABDAnn 234.maddesi altnda dzenlenmifltir. Buna gre Komisyonun faaliyetleri hakknda Parlamento yeleri tarafndan bir gensoru nergesi verildiinde, sz konusu nerge Avrupa Parlamentosunun ye tam saysnn ounluu ve kullanlan oylarn te ikisiyle kabul edilirse, Komisyon yeleri topluca istifa etmek zorundadrlar.
Parlamentonun, Komisyon zerindeki denetim yetkisine ek olarak ayrca BirSIRAincelemek
SZDE
lik hukukunun uygulanmasnda ihlal veya kt idare iddialarn
zere
geici bir soruflturma komisyonu oluflturma (ABDA m.226) ve Birlik kurumlarnn
ya da organlarnn faaliyetlerinde kt idare durumlarna iliflkin
D fiBirlik
N E L Mvatandafllarndan veya bir ye devlette ikamet eden ya da merkezi bir ye devlette bulunan
btn gerek ve tzel kiflilerden gelecek flikayetleri kabul etmekle grevli bir OmS O R U
budsman tayin etme (ABDA, m. 228) yetkileri de bulunmaktadr.
ABDAnin 226. maddesine gre Parlamento tarafndan oluflturulan geici
koD K K soruflturma
AT
misyonunun Birlik hukukunun uygulanmasnda ihlal veya kt idare iddialarn inceleyebilmesi iin sz konusu iddialarn herhangi bir mahkeme nne getirilmemifl
SIRA SZDE olmas gerekmektedir. Ayrca ABDAnn 228. maddesi uyarnca atanan Ombudsmann her ne kadar
Birlik kurumlar hakknda yaplan flikayetleri kabul edebilecei belirtilmiflse de Birlikin
bir dier bir kurumu olan Avrupa Birlii Adalet Divan sz konusu AMALARIMIZ
dzenlemenin kapsam
dflnda braklmfltr.
ABDA: (Avrupa Birliinin

flleyifline Dair Anlaflma)
Treaty on the Functioning of
the European Union (TFEU)
25 Mart 1957 tarihinde
Romada imzalanan ve bu
sebepten dolay Roma
Anlaflmas olarak da bilinen
Avrupa Ekonomik
Topluluunu kuran
Anlaflma, Maastrict
Anlaflmasnn yrrle
girmesi ile birlikte bir isim
deiflikliine urayarak
Avrupa Topluluu
Anlaflmas olarak
adlandrlmfl ve son olarak
Lizbon Anlaflmasnn kabul
edilmesi ile birlikte Avrupa
Topluluu Anlaflmasnn
ismi Avrupa Birliinin
iflleyifline Dair Anlaflma
SIRA SZDE
olarak deifltirilmifltir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
T A P
Btenin Kabul Ynnden ParlamentonunK Yetkisi
Avrupa Parlamentosu, AB btesinin kabul ynnden nemli yetkiler ile donatlmakta ve Konsey ile ortak hareket etmektedir. Lizbon Anlaflmasnn yrrle girT E L E V Zkabul
YON
mesinden nceki dzenlemeye istinaden Parlamentonun btenin
ynnden yetkisi zorunlu ve zorunlu olmayan bte harcamalar bakmndan farkllk
gstermekteydi. Baflka bir deyiflle zorunlu bte harcamalar ynnden son sz
Konseye ait olmakla birlikte zorunlu olmayan bte harcamalar bakmndan ParNTERNET
lamentonun arl sz konusu olmaktayd.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Zorunlu bte harcamalar
deyimi, ABnin tarm
politikas ve uluslararas
T Etanmlamak
LEVZYON
harcamalarn
iin kullanlmaktadr.
NTERNET
50
Avrupa Birlii
Yllk btenin kabulne

uygulanacak zel yasama
usul detayl bir biimde
ABDAnn 314. maddesi
altnda yer almaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
D fi N E L M
DKKAT
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
T KE L E VT ZAY OPN
TENLTEEVR NZ EY TO N
NTERNET
Fakat Lizbon ile birlikte bu ayrm ortadan kaldrlmfl ve Birlik btesinin Parlamento ve Konsey tarafndan zel yasama usul uyarnca kabul edileceinin hkme balanmasyla, Parlamentonun yllk btenin kabulnde Konsey ile birlikte
tam sz sahibi olmas salanmfltr (zelik, 2008 [ed. Akay, Kahraman, Baykal] ).
Btenin kabul edilmesi ile ilgili olarak uygulanacak zel yasama usul pek ok
adan Parlamentonun yasama srecine katlmnda uygulanan ve yukarda tartflSIRA SZDE
mfl olduumuz
olaan yasama usulne benzemekte olup detayl bir flekilde Anlaflmalar ierisinde dzenlenmektedir.
D fi N E L M
Avrupa Parlamentosu
SIRA SZDEseimlerinde, dorudan seim yntemine geilmesi ve yasama sreci ile ilgili olarak ortak karar usulnn kabul, Birlikin demokratikleflme srecine nasl
S O R U
bir katk salamfltr?
D fi N E L M
Avrupa Hkmet
A TDevlet Baflkanlar Konseyi, Birlikin dier bir kurumu olan AB BakanD K Kve
lar Konseyi veS Birlikin
kurumsal yaps dflnda yer alan Avrupa Konseyi ile karfltrlmaO R U
maldr.
N N
N N
SIRA SZDE
KKAT
AVRUPAD HKMET
VE DEVLET BAfiKANLARI
KONSEY
(ZRVE)
AMALARIMIZ
SZDE
ABAnn 13.SIRA
maddesinde
yerini almfl olan dier bir Birlik kurumu, Zirve olarak
da adlandrlan Avrupa Hkmet ve Devlet Baflkanlar Konseyidir. Sz konusu kurum, genelde
K ABAda
T A P Konsey olarak geen Avrupa Birlii Bakanlar Konseyi ve daAMALARIMIZ
ha nce de belirttiimiz zere, uluslararas bir rgt olan ve ABnin kurumsal yaps dflnda yer alan Avrupa Konseyi ile karfltrldndan dolay, bu karflklktan
kanmakTadna
de nitenin devamnda Avrupa Hkmet ve Devlet BaflkanlaEKL E VT Zbiz
AY OPN
r Konseyinden Zirve olarak bahsedeceiz.
Esas itibaryla Zirve, ABnin kurucu Anlaflmalar ile oluflturulmufl bir Birlik kurumu
deildi. 1960 yllarn baflnda Birlike ye devletlerin baflkanlar, entegrasyon srecine
T EN LT EE VRNZEYTO N
yn verebilmek ve sz konusu sreci hzlandrabilmek ve ayrca Birlikin uluslararas
alanda daha etkili bir aktr olmasn salayabilmek amacyla dzenli olarak gayriresm bir biimde toplanmay kararlafltrmfllardr. 1974 ylnda Pariste gereklefltirilen
N T E R Nyaplan
ET
zirve sonucunda
bildiriye istinaden Zirveye resmiyet kazandrlmfltr. Fakat
Zirveye kurucu anlaflmada ilk defa yer verilmesi Avrupa Tek Senedinin yrrle
girmesi ile birlikte olmufl ve Maastricht Anlaflmas ile de Zirvenin ifllevlerinin neler olduu dzenlenmifltir. Bununla birlikte, Zirvenin ABnin kurumsal yaps ierisindeki
konumu veya daha ak bir ifade ile Zirvenin Avrupa Parlamentosu, Komisyon, Konsey ve Adalet Divan gibi resm anlamda Birliin bir kurumu olup olmad ok uzun
sre belirsizliini korumufl ve Lizbon Anlaflmas ile birlikte Zirvenin Birlik kurumlar
arasnda saylmasyla sz konusu durum akla kavuflturulmufltur.
Oluflumu
Bafllangta her ne kadar sadece ye devletlerin hkmet baflkanlarnn Zirvede
toplanaca ngrlmflse de 1974 tarihli Paris Bildirisinde ye devletlerin dfliflleri bakanlarnn da toplantlarda hkmet baflkanlarna efllik edebileceine karar
verilmifl ve bunun bir sonucu olarak Zirve, Parlamento ve Komisyon gibi Birlikin
dier kurumlar ile herhangi bir ba olmayan hkmetler aras bir kurum hlini almfltr. Fakat Maastricht Anlaflmas ile birlikte Avrupa Komisyonu baflkannn da
Zirvenin yeleri arasnda yer almas salanarak, Zirve ile Birlik kurumlar arasnda ilk defa dorudan bir ba kurulmufltur.
51
Lizbon Anlaflmas sonras Zirvenin oluflumunda birtakm deifliklikler getirilmifltir. Buna gre ABAnn 15. maddesinde Zirvenin, ye devletlerin hkmet baflkanlarnn yan sra nitelikli ounluk ile bir kez yenilenebilir olmak zere iki buuk yllna yine Zirve yeleri tarafndan seilecek bir baflkan ve Avrupa Komisyonu baflkanndan oluflaca belirtilmifl ve bylece Zirvenin ye says 29a ykselmifltir. Ayn maddenin nc fkrasnda yer alan dzenlemeye istinaden, gndemin gerektirmesi hlinde Zirve yeleri kendilerine birer bakann, Komisyon baflkan da bir Komisyon yesinin efllik etmesine karar verebilecektir. Ayrca Birlik
Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi de Zirvenin belli alflmalarnda yer alacak fakat herhangi bir oy hakk bulunmayacaktr.
Zirveye katlan yelerin, ye devletlerin hkmet baflkanlarndan oluflmasndan dolay, sz konusu yeler de ye devletlerde meydana gelecek hkmet deiflikliklerine paralel olarak deifliklie urayacaktr. Baflka bir deyiflle, bir ye
devlette gereklefltirilecek genel seimler sonras mevcut hkmetin deiflmesi hlinde sz konusu ye devlet, seim sonras oluflturulacak yeni hkmetin baflkann Zirveye ye olarak gnderecektir. Dolaysyla Zirve yeleri temsil ettikleri ye
devletin hkmet baflkanln devam ettirdii srece Zirvenin de bir yesi olarak
grevde kalabilecektir. Yine ayn flekilde, Avrupa Komisyonunun grev sresinin
dolmas ile birlikte Zirvenin doal yesi olan Komisyon baflkan da deifliklie urayacaktr. Sonu olarak Zirvenin yeleri itibari ile srekli bir flekilde deifliklie
uradn sylemek yanlfl olmayacaktr.
Birlik Dfliflleri ve Gvenlik

Politikas Yksek Temsilcisi,
Birlikin dier bir kurumu
olan Avrupa Komisyonunun
baflkan yardmclar
arasndan seilen bir Avrupa
Komisyonu yesidir.
Grev ve Yetkileri
Zirvenin grev tanm, ilk defa resm olarak Maastricht Anlaflmas ile yaplmfl ve
Lizbon Anlaflmasnn yrrle girmesiyle birlikte sz konusu grev tanm byk
bir deifliklie uramadan ABAnn 15. maddesinin birinci fkrasnda yerini almfltr. lgili maddeye gre Zirve, Birlikin kalknmas iin gerekli itici gc salayacak
ve yine Birlikin siyasi ynelimlerini ve nceliklerini belirleyecektir. Fakat daha nceden de olduu gibi Zirve, Birlikin yasama faaliyetlerine katlamayacaktr.
Zirvenin sz konusu grevlerini yerine getirirken kullanabilecei yetkiler Anlaflmalarn eflitleri maddelerinde dzenlenmifltir. lk olarak, Zirve Birlik yeliine
ynelik ve ABnin ileride genel yapsn deifltirebilecek birtakm kararlar alabilmektedir. rnek vermek gerekirse ABAnn 7. maddesinin ikinci fkrasna istinaden Zirve, Birlikin temel ilkelerinin bir ye devlet tarafndan ciddi ve srekli olaSIRA SZDE
rak ihlal edildiini tespit edebilecek ve sz konusu tespit sonrasnda
ihlali gereklefltiren devletin yelii Birlikin dier bir kurumu olan Avrupa Birlii Bakanlar
Konseyi (Konsey) tarafndan askya alnabilecektir. Ayrca ABAnn
D fi N E49.
L M maddesinde Zirveye, Birlike ye olmak isteyen lkeler ile ilgili kriterler getirme yetkisi de
verilmifltir. Fakat bu balamda Zirveye tannan en nemli yetkinin kurucu anlaflS O R U
malar ile ilgili olarak reform srecini bafllatabilmesi olduu sylenebilir.
ABAnn 48. maddesine istinaden Zirve, kurucu anlaflmalarda genifl kapsaml
D K K A T bir deifliklik yaplmas iin hkmetler aras bir konferans arsnda bulunabilir fakat teklif edilen
deiflikliklerin yrrle girebilmesi, sz konusu deiflikliklerin btn
devletler taraSIRA ye
SZDE
fndan ak bir flekilde onaylanmasna baldr.
N N
Son olarak 2009 tarihinde yrrle giren ve kurucu anlaflmalarda

AMALARIMIZreform ngren Lizbon Anlaflmas, Zirvenin yukarda bahsetmifl olduumuz yetkisinin bir
rn olmas itibari ile sz konusu yetkinin kullanlmasna gzel bir rnek teflkil
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
52
Avrupa Birlii
Avrupa Birliinin Ortak

Dfliflleri ve Gvenlik
Politikas alannda Birlikin
stratejik karlarn ve
hedeflerini belirleme yetkisi
Anlaflmalar ile Zirveye
verilmifltir.
etmektedir. Bununla birlikte Zirve, Anlaflmalarda Konseyin oy birlii ile hareket

etmesi ngrlen alan veya konularda Konseye nitelikli ounluk ile hareket etme yetkisi veren bir karar alabilecei gibi, ABDAnn yasama tasarruflarnn zel
bir yasama usul ile kabul edilmesini ngrd durumlarda, sz konusu tasarruflarn, yukarda Parlamento bafll altnda ksaca deinmifl olduumuz olaan yasama usul uyarnca kabul edilmesine izin veren bir karar da alabilecektir. Sz konusu kararlarn kurucu anlaflmalar oluflturulurken zerinde hassasiyetle durulan
Birlikin kurumsal dengesini nemli lde etkileyebilecek nitelikte olmalarndan
dolay, ABA bu kararlarn geerlilik kazanabilmesi iin ayrca ulusal parlamentolara bildirilmesini ngrmektedir. Fakat kurucu anlaflmalarda genifl kapsaml deifliklik yaplmasndan farkl olarak, Zirvenin almfl olduu bu kararlarn geerlilik
kazanabilmesi iin ye devletlerin sz konusu kararlara parlamentolar aracl ile
ak bir flekilde onay vermesi gerekli deildir. ye devlet parlamentolar, sresi
ierisinde sz konusu kararlara muhalefet etmez, baflka bir deyiflle sessiz kalrlar
ise Zirvenin bu kararlar ye devletler tarafndan kabul edilmifl saylacaktr (ABA
m.48(7)). Bu yetkilere ek olarak, Zirve ayrca Birlik politikalarnn geleceinin daha detayl bir biimde planlanmasna da resm veya gayriresm olarak gndemi belirlemek suretiyle dahil olabilmektedir. fiyle ki her ne kadar, ABAnn 15(1) maddesi Zirvenin yasama faaliyeti ierisinde yer alamayacan dzenlenifl ve bunun
bir sonucu olarak Zirvenin, Avrupa Komisyonunun yasama srecini bafllatma yetkisine mdahale etmesine izin verilmemifl ise de uygulamada genellikle Zirve, belli bir amaca ulaflmak iin uygulanacak temel prensipleri ve plan ieren bir ereve program hazrlar ve Komsiyonu sz konusu plan erevesinde somut bir hukuki tasarruf oluflturmaya davet eder. ABnin ou yasal dzenlemesi bu uygulamann bir rn olarak karflmza kmaktadr.
Zirvenin, Anlaflmalar dhilinde sahip olduu dier bir yetki ise Birlikin baz kurumlarnn nasl
oluflacann belirlenmesine katlabilmesidir. AB Parlamentosunun
SIRA SZDE
oluflumu bafll altnda da deindiimiz zere, ABAnn 14. maddesinin ikinci fkrasna istinaden ye devletlerin Parlamentoda sahip olaca sandalye saylar, Parlamentonun
D figiriflimi
N E L M ve onay zerine, Zirve tarafndan oy birlii ile belirlenecektir.
Buna ek olarak, ABAnn 17. maddesinin yedinci fkrasna gre Zirve ayrca, nitelikli ounluk ile AB Komisyon baflkanl iin AB Parlamentosu tarafndan seilmek
S O R U
zere bir aday gsterebilecek ve Konsey tarafndan AB Komisyonu yesi olarak
atanmas nerilen kiflilerin atamasn da yapacaktr. Bu balamda, Birlikin dier bir
K K A T Merkez Bankasnn Ynetim Kurulunun yelerini atama yetkurumu olanD Avrupa
kisi de ABDAnn 283. maddesinin ikinci fkras uyarnca yine Zirveye verilmifltir.
Son olarak
Zirve, ye devletlerin Birlikin Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikas
SIRA SZDE
alan ile ilgili konular tartflt bir forum olarak da hareket etmektedir. Sz konusu
politika alannda Zirveye olduka genifl yetkiler tannmfltr. zellikle, ABAnn 22. ve
26. maddelerinde
Zirvenin Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikas alan ile ilgili olarak
AMALARIMIZ
Birlikin stratejik karlarn ve hedeflerini belirleyecei aka hkme balanmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
Avrupa Birliinin
K T Ortak
A P Dfliflleri ve Gvenlik Politikas hakknda detayl ve gncel Trke
bilgiler iin Avrupa Birlii Kamu Hukuku adl kitaba bakabilirsiniz (Ifll zkan, Ankara:
Sekin Yay., 2011).
TELEVZYON
Ayrca Zirve, Avrupa Birliini uluslararas arenada temsil eden aktrler arasnda da yer almaktadr. Zirvenin, Gney Afrikadaki rk ve Zimbabvedeki Mugabe
rejimlerine karfl srasyla 1990 ve 2004 ylnda uygulamfl olduu ticari nitelikteki
N Zirvenin
T E R N E T uluslararas arenada Birlik adna oynad role verilebilecek
yaptrmlar,
gzel rneklerdir (Craig & Deburca, 2008).
53
AVRUPA BRL BAKANLAR KONSEY (KONSEY)

AB Bakanlar Konseyi ya da ABAnn 13. maddesi deyimiyle ksaca Konsey, Birlikin
ilk oluflturduu dnemde kurucu anlaflmalarda yer alan drt kurumdan bir tanesidir ve Birlikin merkez karar alma otoritesidir. nceleri, Birlikin (o dnemki ismi
ile Topluluun) yasama yetkisine sahip tek organ olma zelliini taflyan Konsey,
gnmzde sz konusu yetkiyi Birlikin dier kurumlar ile paylaflmaktadr. Ayrca yine bafllangta Konsey, kararlarn oy birlii ile almakta ve bu durum hliyle
sz konusu kurumun hkmetler aras karakterini pekifltirmekteydi. Fakat Kurucu
Anlaflmalarn defalarca tadil edilmesi ile birlikte gnmzde Konsey daha fazla sayda karar nitelikli oy ounluu ve hatta basit ounluk sistemleri ile alabilmektedir. Konsey ierisindeki arlkl oylama sistemi olan nitelikli oy ounluu sisteminde her ye devlete, nfuslarnn byklne bal olarak belli sayda oy hakk tannmfltr. Dolaysyla sz konusu oylama sistemi daha ok, nfus asndan
kalabalk olan ye devletlerin lehine bir durum ortaya karmaktadr; zira sz konusu devletlerin Konsey ierisinde yer alan bakanlarnn oylar nfus asndan daha kk olan ye devlet bakanlarnn oylarna oranla daha arlkl bir hle gelmektedir. Hlihazrda Birlikin en kalabalk lkeleri olan Almanya, Fransa, Birleflik
Krallk ve talya ayr ayr 29 oy hakkna, spanya ve Polonya ise 27fler oy hakkna
sahiptirler. Bylece bu alt ye devlet beraberce, 27 ye devlete datlan toplam
345 oyun 170ine sahip bulunmaktadr.
Dolaysyla, Konsey ierisinde byk birka ye devletin bir araya gelmek suretiyle bir kararn kabuln salamas, 3 oya sahip Malta ve 4 oya sahip Lksemburg gibi daha fazla sayda kk ye devletin bir araya gelmesiyle bir kararn kabuln salayabilmelerinden ok daha kolay olmaktadr. Fakat bu duruma kanlmaz olarak sebebiyet veren nitelikli oy ounluu sisteminin yaps, nfus asndan kk olan ye devletlerin biraz daha lehine olacak flekilde Lizbon Anlaflmasnda yeniden ele alnmfltr. fiyle ki Lizbon Anlaflmas ile nitelikli oy ounluu
usulnn Konseyin ou yasama faaliyetine uygulanaca kabul edilmekle birlikte, Anlaflma ayn zamanda kk ye devletlerin karlarn daha etkin bir biimde koruyacak birtakm hkmlere de yer vermifltir. Buna gre, ABAnin 16. maddesinin drdnc fkras ve ABDAnn 238. maddesinin nc fkrasnda nitelikli oy ounluu sistemi, 2014 senesinden itibaren Konsey yelerinin en az %55i
ile en az on beflini kapsayan ve Birlik nfusunun en az %65ini kapsayan ye devletleri temsil eden ounluk olarak tanmlanacaktr. Dolaysyla 2014 senesinden
itibaren mevcut sistemde olduu gibi artk ye devletlerin Konsey ierisinde sahip
olduklar oy arlklar ayr ayr belirlenmeyecektir. zellikle yeni sistemin ilk iki
flartna istinaden, birka byk ye devlet bir araya gelmek suretiyle belli bir kararn alnmasn desteklese dahi, sz konusu karara karfl muhalif kalan ok sayda
kk ye devletin bu muhalefeti artk grmezlikten gelinemeyecektir.
Mevcut sistemde, ABnin

nfus asndan en byk
ye devletleri olan Almanya,
Fransa, Birleflik Krallk,
talya, spanya ve Polonya
beraberce, Konsey ierisinde
Birlike ye 27 devlete
datlan toplam oyun
neredeyse yarsna sahip
olmaktadrlar.
Oluflumu
ABAnn 16. maddesinin ikinci fkrasna gre Konsey, ye devletlerin ye devletleri taahht altna sokma ve oy kullanma yetkilerine sahip bakan seviyesindeki
temsilcilerinden oluflmaktadr. Bu sebepten dolay sz konusu kurum Avrupa Birlii Bakanlar Konseyi olarak da adlandrlmaktadr.
Burada her ne kadar tek bir kurumdan bahsetsek de sz konusu kurumun oluflumu, bnyesinde grfllecek konulara gre farkl biimlerde gerekleflecektir.
Baflka bir deyiflle, ye devletler Konseyde gereklefltirilecek toplantnn gndemi-
Konsey, Avrupa Birliine ye

devletlerin bakan
seviyesindeki
temsilcilerinden
oluflmaktadr.
54
Avrupa Birlii
ye devletler dnflml
olarak Konsey Baflkanl
grevini srdrmektedirler.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Daimi Temsilciler Komitesi
K K A T kullanlan
iinDgenellikle
COREPER terimi, sz konusu
komitenin Franszca karfll
SIRA
SZDE
olan
Comit
des
reprsentants permanents
tanmnn ksaltlmasndan
tretilmifltir.
AMALARIMIZ
ne gre sz konusu gndem ile ilgili konularda faaliyet gsteren bakanlarn Konseye gndereceklerdir (Tekinalp, 2000). Bunun anlam, Konsey dier Birlik kurumlarndan farkl olarak sabit birtakm kiflilerden oluflmamaktadr. rnek vermek
gerekirse Konseyin gndeminde demir yollar ile ilgili bir konu var ise Konsey btn ye devletlerin ulafltrma bakanlarnn bir araya gelmesi ile oluflacaktr. Yine
ayn flekilde, Konseyin gndeminde uluslararas ifller ile ilgili bir konunun yer aldn farz edecek olursak bu sefer Konsey, btn ye devletlerin dfliflleri bakanlarndan oluflacaktr. Dolaysyla Konseyin, mevcut sistemde, Genel fller Konseyi,
Dfl liflkiler Konseyi, Ekonomik ve Mali fller Konseyi, Tarm ve Balklk Konseyi, Adalet ve iflleri Konseyi, Rekabet Konseyi, stihdam, Sosyal Politika, Salk ve
Tketici Haklar Konseyi, Ulafltrma, Telekomnikasyon ve Enerji Konseyi, evre
Konseyi ve Eitim, Genlik, Kltr ve Spor Konseyi olmak zere eflitli politika
alanlar ile ilgili olarak on deiflik oluflumda toplanmas ngrlmfltr.
Konseye her alt ayda bir baflka bir ye devletin baflkanlk etmesi kabul edilmifl ve sz konusu rotasyon gereklefltirilirken ye devletlerin birtakm zelliklerinin gz nnde bulundurulaca da hkme balanmfltr.
rnek vermek gerekirse kk bir ye devletin Konsey baflkanln, byk bir
ye devletin baflkanl izleyecek ve yine ayn flekilde zengin bir ye devletin baflkanlk sresinin dolmas zerine Konseye daha az zengin bir ye devlet alt aylk
bir sre iin baflkanlk edecektir. Esasnda sz konusu rotasyon sisteminin bugn
ile kyaslandnda, Lizbon ncesi dnemde ye devletler iin daha fazla bir neme sahip olduu sylenebilir nk Lizbon Anlaflmasnn yrrle girmesinden
nce Konsey baflkanln yrten bir ye devletin temsilcisi, yukarda tartfltmz
kurumlardan biri olan Zirvenin toplantlarnn hazrlklarn gereklefltirmek ve sz
konusu toplantlara oturum baflkan olarak katlmak, ABnin szcln yapmak
ve Birlii uluslararas arenada temsil etmek gibi nemli yetkilere sahip olmaktayd. Lizbon Anlaflmasnn yrrle girmesi ile birlikte sz konusu yetkiler Zirve
baflkanna ve Avrupa Komisyonunda Komisyon baflkan yardmcl grevini srdren Yksek Temsilciye tannmfltr. Bununla birlikte daha nceden olduu gibi
Konsey baflkannn, Konsey toplantlarnn hazrlklarn yapma ve oturumlara baflkanlk etme yetkileri Lizbon Anlaflmasnda da aynen muhafaza edilmifltir.
Konseyin gndeminde,
SIRA SZDE ekmek yapmnda kullanlan budaylarn yetifltirilmesi safhasnda
uygulanacak zirai ilalar hakknda bir kararn alnmasnn olduunu varsayarsak sz konusu karar ile ilgili toplant hangi Konsey oluflumu ierisinde kimlerin katlmyla gerekD fi N E L M
lefltirilecektir?
Son olarak,
toplantlarnn, Konseye ykmllklerini yerine getirme
S O RKonsey
U
noktasndaki katksnn yetersiz kaldnn grlmesi zerine Konseye alflmalarnda yardmc olmas iin 1958 ylnda Daimi Temsilciler Komitesi(COREPER)
DKKAT
adnda yine Konsey ierisinde ayr bir organ oluflturulmufl ve varln gnmze
kadar srdrmfltr (ABDA, m.240).
SIRA SZDE
ye devletlerin
daimi temsilcilerinden oluflan sz konusu Komite, yukarda da
belirttiimiz gibi Konseye alflmalarnda destek olmak amacyla en az haftada bir
kez toplanmaktadr. Konseyin gndemini belirlemek ve hangi konunun, Konsey
AMALARIMIZ
oluflumlarndan hangisi tarafndan karara balanmas gerektiinin tespiti Daimi
Temsilciler Komitesinin genel grevleri arasnda yer alr.
N N
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
55
Grev ve Yetkileri
ABnin en nemli karar alma organ olan Konseye, Anlaflmalar ile birlikte gerek
yasama gerekse yrtme ynnden eflitli grev ve yetkiler bahfledilmifltir. Fakat
bunlar arasnda Konseye tannan en nemli yetki Birlikin pek ok politika alan
ile ilgili hazrlanmas ngrlen yasalarn kabulnde son sz syleme yetkisidir.
Hatta, daha nceden de belirttiimiz zere, Avrupa entegrasyonunun ilk zamanlarnda Konsey, bir yasa nerisini Birlikin dier kurumlarn sz konusu yasama faaliyetine dahil etmeden de tek baflna dahi kabul edebilmekteydi. Bununla birlikte, ABnin kurumsal adan daha demokratik bir yapya brnmesini salayabilmek ve dolaysyla her daim elefltirilen Birlikin demokrasi a olgusunu giderebilmek amacyla zaman ierisinde kurucu anlaflmalarn tadil edilmesi yolu ile Konseyin yasama faaliyetine iliflkin sz konusu yetkisini AB Parlamentosu ile paylaflmas ngrlmfltr.
Yasama srecindeki rolne ek olarak Konseyin, Birlikin btesinin oluflturulmasnda da nemli grev ve yetkileri bulunmaktadr. Daha nce de tartflld zere Birlik yllk btesinin oluflturulmasnda uygulanan usul, olaan yasama usulne olduka benzemektedir. 1970 ylna kadar, Konsey bteyi kabul etmeden nce sadece Parlamentoya danflmakla ykmlyd. 1970den Lizbon Anlaflmasnn
yrrle girdii tarihe kadar geen sre ierisinde ise zorunlu bte harcamalar bakmndan yine son sz syleme yetkisi olduu grlmektedir. Bununla birlikte yine ayn dnem ierisinde zorunlu olmayan bte harcamalar bakmndan
btenin kabul, Konseyin Parlamento ile birlikte ortak hareket etmesine balanmflt. Lizbon Anlaflmasnn yrrle girdii 2009 senesinden itibaren ise yine daha nceden de belirttiimiz zere, zorunlu ve zorunlu olmayan bte harcamalar
ayrm ortadan kaldrlmfl ve Komisyon tarafndan yaplan neri zerine, ABnin
yllk btesinin bir btn olarak Konsey ve Parlamento tarafndan birlikte hareket
etmek suretiyle ortak olarak kabul edilecei hkme balanmfltr.
Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikas ve ksmen de olsa Adalet ve iflleri Politikas gibi Birlikin klasik hkmetler aras politika alanlarnda Konseyin, Dfl liflkiler Konseyi oluflumu ierisinde yrtmeye iliflkin birtakm zel yetkileri de bulunmaktadr. Yrtmeye iliflkin bu tarz yetkilerin Konseye tannmasnn arkasnda
yatan en nemli sebeplerden birinin, ye devletlerin dfl politika, gvenlik, g ve
polis ifl birlii gibi siyasi anlamda hassas olan alanlarda politika gelifltirme yetkisini kendi tekellerinde bulundurma arzusu olduu sylenebilir. Sz konusu alanlarda uygulanmak zere Zirve tarafndan belirlenen ve bu aflamada balaycl olmayan ana esaslar, Konseyin genel olarak nitelikli ounlukla almfl olduu balayc bir karar neticesinde yine Konsey tarafndan tek baflna uygulamaya konulacaktr. Bununla birlikte, Birlikin dier bir kurumu olan Komisyon ierisinde baflkan yardmcl grevini de srdren Yksek Temsilcinin, Konseyin Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikas ile ilgili olarak gereklefltirecei toplantlara baflkanlk
yapmas da ngrlmfltr. Yksek Temsilcinin, sz konusu toplantlarda herhangi bir oy hakknn bulunmamasna ramen onun grevi, Konseyin mnhasr yetkisinde kalan sz konusu politika alannda dahi Konsey tarafndan alnan kararlarn Birliin dier kurumlar tarafndan da desteklenmesini salamaktr. Ayrca bu
balamda, Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikasnn byk bir blmnn uygulamada, ye devletlerin dfliflleri bakanlklarnda alflan st dzey memurlardan
oluflturulan Politika ve Gvenlik Komitesi tarafndan yrtldn de belirtmemiz gerekir. Sz konusu Komite, uluslararas alandaki geliflmeleri ve ye devletler
Lizbon Anlaflmasnn
zorunlu ve zorunlu olmayan
bte harcamalar ayrmn
ortadan kaldrmas ile
birlikte, gnmzde Birlikin
yllk btesi zel yasama
usulne istinaden bir btn
olarak Konsey ve Parlamento
tarafndan ortaklafla kabul
edilmektedir.
Birlikin Ortak Dfliflleri ve

Gvenlik Politikas ile ilgili
Konsey tarafndan alnan
pek ok kararn hazrl, ye
devletlerin dfliflleri
bakanlklarnda alflan st
dzey memurlardan
oluflturulan Politika ve
Gvenlik Komitesi
tarafndan
gereklefltirilmektedir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
56S O R U
Avrupa Birlii
tarafndan zerinde mutabakata varlmfl Birlik politikalarnn uygulanmasn gzKKAT

lemlemek veD Konseye
bu konularda grfl bildirmek suretiyle Konsey tarafndan
alnan ou kararn hazrln gereklefltirmektedir.
Son olarak,
ana hatlar ile deindiimiz nemli grev ve yetkilerinin
SIRA yukarda
SZDE
yan sra Konseye, ye devletlerin genel ekonomi politikalarn koordine etme
(ABDA m. 121), basit ounluk usulyle alaca bir karar ile Birlikin ortak amaAMALARIMIZ
larnn gereklefltirilmesi
iin yararl grd btn arafltrmalar yapmasn ve uygun grecei her trl neriyi kendisine sunmasn Komisyondan isteyebilme
(ABDA 241) ve aflada Avrupa Birlii Adalet Divan bafll altnda izah edilecek
K T A P
olan uzmanlk mahkemelerinin kurulmasna Parlamento ile birlikte karar verme
(ABDA m. 257) yetkileri de tannmfltr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
NTERNET
S O R U
AVRUPA KOMSYONU
DKKAT
AMALARIMIZ
K T A P
ABAnn 17. maddesine istinaden Avrupa Komisyonu (ksaca Komisyon), Avrupa

DKKAT
Birliinin genel karlarn gzetmekle grevli bir Birlik kurumudur. Komisyon
sz konusu grevini, karar alma srecine dahil olmak, Anlaflmalar ve Anlaflmalara
SIRAbelirlenmifl
SZDE
uygun olarak
nlemlerden oluflan Birlik hukukunun doru bir flekilde
uygulanmasn denetlemek ve Birlik btesinin ve ortak politikalarnn idaresi gibi
yrtmeye dhil ve aflada daha detayl bir biimde tartfllmfl olan birtakm yetAMALARIMIZ
kileri kullanmak suretiyle yerine getirmektedir.
N N
Gnmzde Komisyonun ye
says 27 olmakla beraber
bu say 1 Kasm 2014
tarihinde ye devlet
Tsaysnn
E L E V Zte
Y O ikisine
N
indirilecektir.
NTERNET
Birlikin dier
kurumlarndan
farkl olarak Anlaflmalarda, Zirve ve Konsey yelerinin grev
SIRA
SZDE
sreleri ile ilgili ak bir dzenleme yer almamaktadr. Sizce bunun sebebi ne olabilir?
D N Tfi E RNdier
ENLETM bilgilere http://www.consilium.europa.eu/homepage?lang=en adreKonsey ile ilgili
sinden ulaflabilirsiniz.
S O R U
SIRA SZDE
S O R U
Oluflumu
K
T A P
Komisyonun nasl olufltuunu izah etmeden nce bu blmde sadece Komisyon

yelerinden (Komiserler) ve onlarn, saylar yedi ila sekiz arasnda deiflen flahsi
memurlarndan oluflan bir kurum olarak dar anlamda Komisyondan bahsedileceTELEVZYON
ini belirtmemiz gerekir; zira genifl anlamda Komisyon 25.000e yakn alflanyla
yaygn bir brokratik oluflumu iermekte ve nitemizin kapsam dflnda kalmaktadr. Birlike ye devletlerin saysnn gnmze oranla daha az olduu gemifl
N Ther
E R N ye
E T devletten en az bir vatandafln Komisyon yesi olarak atandnemlerde,
mas kabul edilmekte ve genellikle byk ye devletlerden iki, kk ye devletlerden ise bir kifli Komiser olarak atanmaktayd. Birlikin ye devlet saysnn 25e
kt 2004 senesinin Kasm aynda ise her ye devletten sadece bir kiflinin Komisyon yeliine getirilebileceinin kabul edilmesi ile birlikte Komisyon yelerinin
says 25 rakamna sabitlenmifl ve son olarak 2007 ylnda Bulgaristan ve Romanyann Birlike katlmas ile birlikte Komisyonun ye says buna paralel olarak
27ye ykselmifltir. Fakat sz konusu say, Lizbon Anlaflmas ile getirilen deifliklik
sonras ABAnn 17. maddesinin beflinci fkrasna istinaden 1 Kasm 2014 tarihi itibaryla ye devlet saysnn te ikisine indirilecektir. Dolaysyla 1 Kasm 2014 tarihine kadar baflka bir devletin yelie kabul edilmeyeceini varsayarsak Komisyon (27/3)x2 formlne uygun olarak 18 komiserden meydana gelecektir.
Ayn hkm bu saynn Zirve tarafndan oy birlii ile alnacak bir karar neticesinde deifltirilebileceini de belirtmektedir. Sz konusu tarihten sonra ABAnn 17.
ve ABDAnn 244. maddelerine istinaden Komisyon yelerinin, ye devlet vatan-
57
dafllar arasndan, ye devletlerin corafi lekleri ve nfuslar gz nnde bulundurulmak suretiyle, Zirve tarafndan oy birliiyle alnan bir karar ile tesis edilecek
eflit rotasyon sistemi temelinde seilecei de hkme balanmfltr. Maddede geen
ye devlet vatandafllar arasndan deyimi ile Komiserlerin uyrukluuna yaplan
vurgunun esas itibari ile ok gerekli olmad sylenebilir; zira Komisyon yeleri
Komisyon ierisinde uyrukluunda bulunduklar ye devletlerin temsilcileri olarak
yer almamakta olup, grevlerini ye devletlerden tamamen bamsz bir flekilde
srdrmekle ykmldrler. Bu sebepten dolay Komiserlerin, Komisyon ierisindeki grevlerini srdrrken herhangi bir hkmetten veya herhangi bir organ
yada kurumdan talimat istemesi veya kendisine talimat verilmesi, sz konusu durumlarn bamszlklarna zarar verebilecek olmasndan tr yasaklanmfltr.
Komiserler, AB Parlamentosundan onay alndktan sonra Zirve tarafndan atanacaklardr. Grev sreleri 5 yldr ve grev sreleri ierisinde kendi ulusal
hkmetleri tarafndan geri arlamayacaklardr. Bununla birlikte Parlamentonun
denetim ynnden yetkisi bafll altnda da belirttiimiz zere, AB Parlamentosu
belirli flartlarn varl altnda Komisyonu toplu olarak azledebilmektedir zira
ABAnn 17. maddesinin sekizinci fkrasna gre Komisyon, Parlamentoya karfl
sorumludur.
Ayrca, yine ABAnn 17. maddesinin altnc fkrasna istinaden Komisyon baflkannn, bir Komisyon yesini istifaya zorlama yetkisi bulunmakta ve ABDAnn
247. maddesine gre de bir Komisyon yesinin zerine dflen grevleri yerine getirebilmesi iin gerekli flartlar artk taflmamas veya grevini ktye kullanmaktan
sulu bulunmas durumunda Adalet Divan, Konsey veya Komisyonun kendisine
baflvurmas zerine sz konusu Komisyon yesini grevden alabilmektedir. Anlaflmalar ile Komisyona baflkanlk etmesi iin bir Komisyon baflkannn seilmesi de
ngrlmfltr. Lizbon Anlaflmasnn getirdii deifliklie istinaden ABAnn 17.
maddesinin yedinci fkras, Komisyon baflkannn hangi usulle seileceini dzenlemifltir. Buna gre, Komisyona baflkanlk etmesi iin Zirve, nitelikli oy ounluu usul dairesinde alaca bir karar ile aday belirleyecek ve belirledii aday Parlamentoya sunacaktr. Bunun zerine aday, Parlamento yelerinin ounluu tarafndan seilecektir. ABAnn 17. maddesinin altnc fkrasnn (c) bendi ile Komisyon baflkanna, Komisyon yeleri arasndan Komisyon baflkan yardmclarn seme yetkisi de tannmfl olmakla birlikte, baflkan yardmclarnn says ile ilgili olarak herhangi bir dzenleme sz konusu madde metninde yer almamaktadr. Her
ne kadar baflkan yardmclarnn Komiserler arasndan seilecei belirtilmifl ise de
sz konusu pozisyon, seilecek komiserlere zaten elinde bulundurduklar yetkilerden ok daha fazlasn vermemektedir. Bununla birlikte bu durum, ABAnn 17.maddesine istinaden ayn zamanda Birlik Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcilii grevini de srdren Komisyon baflkan yardmcs iin sz konusu deildir; zira Yksek Temsilci sfatna sahip olan baflkan yardmcsnn sahip olduu
yetkiler dierlerine oranla daha fazladr. Konsey bafll altnda da belirttiimiz
zere, Yksek Temsilcinin, Konseyin Ortak Dfliflleri ve Gvenlik Politikas ile ilgili olarak gereklefltirecei toplantlara baflkanlk etmesi, Yksek Temsilci sfatna
elinde bulunduran Komisyon baflkan yardmcsnn sahip olduu ek yetkilere gzel bir rnek teflkil etmektedir.
Son olarak, Komisyon alflanlarnn byk bir blm alflmalarn Genel Mdrlkler (Directorates General [DG]) olarak adlandrlan ve Komisyon ierisinde
yer alan 40 ayr departmandan birinde srdrmektedir. Sz konusu Genel Mdrlkler ulusal dzeydeki bakanlklara benzemekte ve Komisyonun idari kolu ola-
Komisyon yelerini atama

yetkisi, Birlikin dier bir
kurumu olan Zirveye
verilmifltir.
58
Avrupa Birlii
Tercme Genel Mdrl,

Birlikin yazl
dokmanlarnn resmi 23
dile ve gerektiinde dier
dillere tercmesini
yapmaktan sorumludur.
rak da tanmlanabilmektedir. Her bir Genel Mdrlk, Tarm veya Ulafltrma gibi
ABnin belirli bir politika alannn gnlk idari ifllerinden ve resm dokmanlarn tercmesi gibi birtakm hizmetlerin srdrlmesinden sorumludur. Ayrca,
her bir Genel Mdrln baflnda, baflnda bulunduklar Genel Mdrln alflma alanlarn portfynde bulunduran Komisyon yesine karfl sorumlu bir de
mdr bulunmaktadr.
Birlik ierisinde yasama

srecini bafllatabilecek tek
kurum olan Komisyon, bu
anlamda Konsey ve
Parlamento ile birlikte
yasama srecine dahil
edilmifltir.
Grev ve Yetkileri
Ynergeler (Directives) ve
Tzkler (Regulations) AB
hukukunun ikincil nitelikteki
kaynaklar arasnda yer
almaktadr.
Lizbon Anlaflmasnn yrrle girmesi ile beraber Komisyonun sahip olduu grev ve yetkilerin neler olduu tek bir madde altnda saylmfltr. ABAnn 17. maddesinin birinci ve ikinci fkralarna istinaden Komisyonun sahip olduu en nemli yetki hukuki bir tasarrufun kartlmasn Konsey ve Parlamentoya nerebilmesidir. Baflka bir ifadeyle Komisyon, Birlik ierisinde yasama srecini bafllatabilme
yetkisine sahip tek kurumdur. Bundan dolay sz konusu yetki, ou zaman Komisyonun gndem belirleme yetkisi olarak da nitelendirilmektedir.
Bununla birlikte uygulamada Komisyonun yasa nerilerini hazrlamak hususunda nadiren kendiliinden harekete getii grlmektedir. Gerekten de Komisyon tarafndan hazrlanan yasa nerilerinin yarsna yakn, Birlikin mevcut yasal
dzenlemelerinin veya Birlikin taraf olduu uluslararas anlaflmalarn zorunlu olarak gncellenmesinin bir sonucu olarak ortaya kmaktadr. Ayrca yine, Komisyon
tarafndan hazrlanan yasa nerilerinin yaklaflk olarak %20si, Birlik ierisinde yer
alan dier aktrlerin bu ynde yapmfl olduklar talepler neticesinde hazrlanmaktadr. Sz konusu aktrler arasnda Birlikin dier kurumlar saylabilecei gibi, ye
devlet hkmetleri, sivil toplum rgtleri ve hatta Lizbon Anlaflmasnn yrrle
girmesiyle birlikte Birlik vatandafllar dahi dileke haklarn kullanmak suretiyle
Komisyondan bir yasa nerisi hazrlamasn isteyebilmektedirler. Yasama srecinin bafllatlmasna iliflkin sz konusu yetkisine ek olarak Komisyon bizzat, istisnai
baz durumlarda dorudan ya da dolayl bir biimde yasa koyma yetkisine de sahip olabilmektedir. Komisyonun hangi durumlarda dorudan yasa koyma yetkisine sahip olaca Anlaflmalarn eflitli maddelerinde dzenlenmifltir. rnek vermek
gerekirse ABDAnn 106. maddesine istinaden Komisyon, kamu teflebbslerinin
Birlikin rekabet ile ilgili kurallarna uygun hareket etmesini salamak amacyla gerekli ynergeleri kartabilmektedir. Ayn flekilde yine ABDAnn iflilerin serbest
dolaflmn dzenleyen 45. maddesinin nc fkras Komisyona, Birlik vatandafllarnn bir ye devlette bir iflte alfltktan sonra o ye devlet topraklarnda bulunma haklarnn bal olaca koflullar belirlemek zere ilgili tzkleri tek baflna
karma yetkisi de vermektedir.
Komisyonun dolayl olarak yasa koyma yetkisine verilecek rnek ise ABDAnn 290. maddesi altnda yer alan dzenlemedir. Buna gre Konsey, kendi tarafndan evvelce kabul edilmifl bir yasama dzenlemesinin tali gelerine, Komisyon tarafndan ekleme yaplmasna veya sz konusu gelerin yine Komisyon tarafndan tadil edilmesine olanak salayacak yasal bir yetkiyi, sz konusu yasama
dzenlemesi ierisinde Komisyona verebilmektedir. Fiiliyatta Konseyin, evvelce
kabul etmifl olduu yasama dzenlemelerinin neredeyse %20si ile ilgili olarak
sz konusu yetkiyi Komisyona devrettii grlmektedir. Son olarak, yetki devrine olanak salayan Konsey tasarruflarnda sz konusu yetki devrinin amalarnn ieriinin, kapsamnn ve sresinin ak bir flekilde dzenlenmifl olmas gerekmektedir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
S O R U
Komisyonun, Konsey tarafndan kendisine devredilen yasamaya iliflkin

snrD Kbir
K A yetkinin
T
larn aflmas durumunda, sz konusu yetki devrine istinaden Komisyon tarafndan yaplan
yasal dzenlemeler AB Adalet Divan tarafndan iptal edilebilecektir.SIRA SZDE
DKKAT
N N
Komisyon, yukarda bahsetmifl olduumuz yasama sreci ile ilgili olanlarn dflnda ayrca yrtmeye iliflkin grev ve yetkilere de sahip bulunmaktadr.
Daha
AMALARIMIZ
ak bir ifadeyle Komisyon, ou durumda Avrupa Birliinin yrtme organ olarak hareket etmektedir. Birlikin gelirlerini eflitli ulusal otoritelerden toplamak ve
K T A P ve nyapsal, tarmsal ve sosyal fonlar dhilinde yaplan Birlik harcamalarnn
c lkelere yaplan yardmlarn denetimini salamak Komisyonun yrtmeye iliflkin grev ve yetkileri arasnda yer almaktadr. Komisyon, Anlaflmalar ile aka
T E L E V ZDnya
YON
baflka bir temsilcinin ngrlmedii durumlarda Avrupa Birliini
Ticaret
rgt gibi uluslararas rgtler ierisinde ve uluslararas toplantlarda temsil etmekle de grevlendirilmifltir.
Son olarak Komisyon, Anlaflmalarn ve onlara uygun olarak Birlikin kurumlar
NTERNET
tarafndan belirlenen nlemlerin uygulanmasn salamak ve denetlemek ile de
ykmldr. Sz konusu grevi yerine getirebilmesi iin Anlaflmalar tarafndan
Komisyona eflitli yetkiler verilmifltir. Birlikin rekabeti dzenleyen yasalarnn ihlalinin sz konusu olmas durumunda Komisyonun kullanabilecei yetkiler bunlara gzel bir rnektir. Komisyon ABDAnn 101, 102, 106 ve 107. maddelerinde
yer alan rekabet ve devlet yardmlar ile ilgili Birlik kurallarna ye devletlerin ve
teflebbslerin riayet edip etmediklerine bakacak ve yapaca deerlendirme neticesinde bir ihlal tespit etmesi durumunda, Anlaflmalar dhilinde kendisine verilen
yetkiye istinaden rekabeti bozucu davranflta bulunan teflebbse ceza verebilecei
gibi ihlalin bir ye devlet tarafndan gereklefltirilmifl olmas durumunda, ABDAnn 258. maddesinde yer alan dzenlemeye istinaden Komisyon, Anlaflmalar
gereince zerine dflen ykmllklerden birini yerine getirmedii gerekesiyle
sz konusu ye devleti AB Adalet Divan nne getirebilme yetkisine de sahip olacaktr. Adalet Divannn bu konuda Komisyonu hakl bulmas veya baflka bir deyiflle Divann sz konusu ye devletin Anlaflmalar ile zerine dflen ykmllkleri yerine getirmediine karar vermesi durumunda ilgili devlet, Adalet Divannn
vermifl olduu bu kararn uygulanmas iin gereken nlemleri almakla ykmldr. Eer ye devlet bu ykmll yerine getirmez ise Komisyon, ABDAnn
260. maddesine istinaden sz konusu ye devleti bu sefer maktu bir tutar ya da
para cezasna hkmedilmesi iin tekrardan Adalet Divannn nne getirmek yetkisine sahiptir. Komisyonun, Birlik hukukunun uygulanmasn denetleme ile ilgili
sz konusu grevini etkili bir biimde yerine getirmesi genellikle bireylerin veya
teflebbslerin kendisine olas ihlalleri bildirmesine veya daha ak bir ifadeyle bu
konuda kendisine yaplacak ihbarlara bal olup, bunun iin nternet zerinden rahatlkla ulafllabilecek standart bir flikyet formu dahi Komisyon tarafndan hazrlanmfltr. Yine uygulamada, Birlik hukukunun ihlali iddias zerine Komisyon tarafndan bafllatlan soruflturmalarn neredeyse %40 bireyler veya teflebbslerin
yapmfl olduklar flikyetlerden kaynaklanmaktadr.
retide, Komisyon iin sklkla Birlik hukukunun bekisi tanmlamasnn

SIRA SZDE kullanld
grlmektedir. Bu tanmlamann arkasnda yatan sebep sizce ne olabilir?
59
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
K T A P
K T A P
TELEVZYON
60
NTERNET
TELEVZYON
Avrupa Birlii
Komisyon ile
bilgilere http://ec.europa.eu/index_en.htm adresinden ulafla N Tilgili
E R N Edier
T
bilirsiniz.
AVRUPA BRL ADALET DVANI
ABAnn 19. maddesine

istinaden Avrupa Birlii
Adalet Divan, Adalet Divan,
Genel Mahkeme ve uzmanlk
mahkemelerinden
oluflmaktadr.
Birliin yarglama organ olan Avrupa Birlii Adalet Divan, ABAnn 19. maddesinin birinci fkrasnda yer alan dzenlemeye istinaden Birlik kurumlarnn ve ye
devletlerin Anlaflmalarn uygulanmasnda ve yorumlanmasnda hukuka uygun hareket etmelerinin salanmasndan sorumludur. Birlikin dier kurumlarndan farkl
olarak AB Adalet Divan Lksemburgda bulunmaktadr. Esas itibari ile Birlikin kurumlarnn bir listesini veren ABAnn 13. maddesinde kullanlan Avrupa Birlii
Adalet Divan terimi, aflada izah edilecei gibi kurum olarak tek bir mahkemeyi
deil fakat birden fazla yarglama merciini ieren Birlikin genel yarg rgtn ifade etmektedir.
Adalet Divan, kurulduu 1952 ylndan 1987 tarihli Avrupa Tek Senedine kadar
o dnemki adyla Avrupa Topluluunun btn hukuki problemleri ile uraflmak
durumunda ve bu da Divann ifl ykn her geen gn biraz daha arttrmaktayd.
Bunun nne geebilmek iin Avrupa Tek Senedi ile Avrupa Topluluklar lk Derece Mahkemesinin kurulmas kararlafltrlmfl ve 1988 senesinde kurulan sz konusu mahkemenin ismi, Lizbon Anlaflmasnn 2009 ylnda yrrle girmesiyle
birlikte Genel Mahkeme olarak deifltirilmifltir. Ayrca Nice Anlaflmasnn yrrle girdii 2003 tarihinden itibaren, uzmanlk gerektiren belli bafll birtakm alanlar
ile ilgili davalara ilk derecede bakmakla grevli ve lk Derece Mahkemesine
(bugnk ismi ile Genel Mahkeme) bal olarak alflacak uzmanlk mahkemelerinin kurulabilmesinin de n almfltr. Bununla birlikte, bugne kadar Avrupa
Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesi ismiyle sadece bir tane uzmanlk
mahkemesinin kurulduu grlmektedir. Sz konusu mahkeme 2004 ylnda, AB
ile alflanlar arasnda kabilecek uyuflmazlklar karara balamak zere oluflturulmufltur. Nice Anlaflmas ile birlikte getirilen bu yenilik, Lizbon Anlaflmas ile de korunmufl ve gnmzde uzmanlk mahkemelerinin kurulmas ile ilgili esaslar ABDAnn 257. maddesi altnda dzenlenmifltir. Sonu olarak mevcut sistemde, Avrupa Birlii Adalet Divan, yukarda da belirtmifl olduumuz zere, Birlikin farkl mahkemeden oluflan yarglama rgtn ifade etmektedir. Daha ak bir ifadeyle Avrupa Birlii Adalet Divan, Adalet Divan, Genel Mahkeme ve uzmanlk mahkemelerinden oluflmaktadr (ABA m.19). Afladaki blmlerde her bir mahkemenin oluflumu ve yarglama yetkileri ayr ayr ele alnacaktr zira sz konusu alanlara hakim olan kurallar mahkemeden mahkemeye farkllk gstermektedir.
Mahkemelerin Oluflumu
ABAnn 19. maddesinde saylan mahkemelerin ilki olan Adalet Divan yine ayn
maddenin ikinci fkrasna gre her ye devletten gelecek bir yargtan ve sz konusu yarglara grevlerinde yardmc olmalar iin seilecek hukuk szclerinden
(Advocates General) oluflmaktadr. Dolaysyla gnmzde Adalet Divannda Birlik yesi devletlerden gelen 27 yarg grev almaktadr. Birlike ye devletlerin saysnn artmas yarglarn saysn da buna bal olarak otomatik olarak arttracaktr. Adalet Divannnda grev alacak yarg ve hukuk szcleri ABDAnn 253.
maddesine istinaden, bamszlklar flphe gtrmeyen ve lkelerinde en yksek
yargsal grevlerin yerine getirilmesi iin gereken koflullara sahip veya yeterlilie
sahip olduu herkesce bilinen kifliler arasndan, ye devletlerin hkmetlerince
61
alnacak ortak bir kararla alt yllk dnemler iin atanmaktadrlar. Bununla birlikte, yine ayn maddeye istinaden ye devletler sz konusu atamalar yapmadan nce ABDAnn 255. maddesi uyarnca oluflturulan panele danflmak durumundadrlar. 255. maddeye gre, Adalet Divan ve Genel Mahkemenin eski yelerinden,
ulusal temyiz mahkemeleri yelerinden ve tannmfl yetkin avukatlar arasndan seilen yedi kifliden oluflan sz konusu panel, atanmas dflnlen Adalet Divan
yarg ve hukuk szclerinin bu grevlerini yerine getirmeye uygun olup olmadklar hakknda grfl bildirmekle grevlidir. Sz konusu usul Genel Mahkemede
grev alacak yarglarn atanmasnda da uygulanacaktr.
Adalet Divannda grev alan yarglar kendi aralarndan Divana baflkanlk etmesi iin bir yargc Adalet Divan baflkan olarak yllk bir sre iin seerler ve
bu srenin dolmasndan sonra ayn yargcn baflkanlk grev sresi yenilenebilir.
Ayrca grev sresi dolan yarg ve hukuk szclerinin yeniden atanmasnn nnde de her hangi bir engel bulunmamaktadr (ABDA m.253). Adalet Divan yarglamalarn nadiren toplu olarak (genel kurul fleklinde) gereklefltirmekte ve Divana gtrlen davalarn byk bir ounluu 3 ya da 5 yargtan oluflan daireler
tarafndan karara balanmaktadr. Baz istisnai davalarda ise kararlar 13 yargtan
oluflan byk daireler tarafndan alnmaktadr. Yukarda da belirtmifl olduumuz
zere Adalet Divannda, yarglarn yan sra yarglara grevlerinde yardmc olmak zere hukuk szcleri de yer almaktadr. ABDAnn 252. maddesi, Divanda
grev alacak hukuk szclerinin saysn 8 olarak belirlemifl olmakla birlikte, Divann talep etmesi hlinde sz konusu saynn Konsey tarafndan oy birlii ile arSIRA SZDE
trlabileceini de hkme balamfltr. Ayn madde, hukuk szcsnn
grev tanmn da yapmaktadr. Buna gre hukuk szcleri, Adalet Divannn nne getirilen davalar hakknda, kendilerine baflvurulmas durumunda, gerekeli
D fi N E L M mtalaalarn (grfllerini) tam bir tarafszlk ve bamszlk iinde sunmakla grevlidir. Sz
konusu mtalaalar sklkla ilgili davaya uygulanabilecek mevzuatn ve Adalet DiS O R U
van itihatlarnn detayl bir analizini iermektedir.
Hukuk szclerinin sunduu mtalaalarn Divan zerinde herhangiD bir
K K balayclklar
AT
yoktur. Baflka bir deyiflle, Divanda yer alan yarglarn, hukuk szclerinin mtalaalar
dorultusunda karar verme zorunluluklar bulunmamaktadr. Bununla
SIRAbirlikte,
SZDE uygulamada, Adalet Divani nihai kararlarnda genellikle hukuk szclerinin dava ile ilgili grfllerine de yer vermektedir.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Avrupa Birlii Adalet Divan ierisinde yer alan dier bir yarglama mercii olan
Genel Mahkemenin oluflumuna gelecek olursak, esas itibari ile sz konusu mahK Adalet
T A P Divannn
kemenin oluflumuna iliflkin Anlaflmalarda yer alan kurallarn,
oluflumunda uygulanan kurallar ile byk lde paralellik gsterdiini syleyebiliriz. ABA nn 19. maddesinin ikinci fkrasna istinaden Genel Mahkeme, her ye
T E Lteriminden
EVZYON
devletten en az bir hkim ierecektir. Maddede geen en az
dolay
esas itibariyla Genel Mahkemenin hkim saysnn tam olarak ka olaca madde
metninden anlafllamamakla birlikte ABDA nn 254. maddesinde sz konusu saynn Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnde belirlenecei belirtilmektedir. Genel
NTERNET
Mahkemenin hkim says Statnn 48. maddesiyle de 27ye sabitlenmifltir.
Adalet Divanna benzer flekilde Anlaflmalar, Genel Mahkemenin de ierisinde
hukuk szcsnn yer alabileceini belirtmekte fakat Genel Mahkeme iin ayr bir
hukuk szcl makam oluflturmak yerine sz konusu grevin Genel Mahkeme
hkimlerinden biri tarafndan yerine getirilmesini ngrmektedir. Bununla birlikte
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Avrupa Birlii Adalet Divan

Stats, Genel Mahkemenin
yarg saysn 27 olarak belirlemifltir. K T A P
TELEVZYON
NTERNET
62
AT Anlaflmasnn 225 A
maddesinin yeni hli iin
bkz. ABDA m.257
Avrupa Birlii
Genel Mahkemede grlmekte olan bir davada hukuk szcs olarak grflne
baflvurulan yarg, sz konusu dava ile ilgili yaplan yarglamada yarg sfatyla
yer alamayacaktr. Genel Mahkeme yarglarnn seimi ve atanmas ile ilgili kurallar ve uygulanacak usul, yine Adalet Divan yarglarnn seimi ve atanmas ile ilgili yukarda aklamfl olduumuz kural ve usullerle neredeyse ayndr (ABDA
m.254). Genel Mahkemenin yarglarnn grev sreleri de alt yldr ve grev sresi dolan yarglar tekrardan atanabilmektedir. Yine Adalet Divanna benzer flekilde Genel Mahkeme de nadiren genel kurul fleklinde toplanmakta ve nne getirilen davalarn byk bir ounluunu 3 ya da 5 yargtan oluflan daireler fleklinde bir araya gelmek suretiyle karara balamaktadr. Bununla birlikte Adalet Divanndan farkl olarak baz istisnai durumlarda Genel Mahkeme, tek yargla da karar verebilmektedir.
Yukarda, 2003 tarihinde yrrle giren Nice Anlaflmasnn yapt dzenleme
sonras Avrupa Birlii Adalet Divan ierisinde uzmanlk mahkemelerinin de kurulabileceini, sistemin Lizbon sonras da aynen korunduunu ve bu balamda bugne kadar sadece Avrupa Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesi ismiyle
tek bir uzmanlk mahkemesinin kurulmufl olduunu belirtmifltik. Sz konusu mahkeme de ABAnn 19.maddesinde saylan Birlikin yarglama rgt ierisinde yer
alan yarglama mercilerinden bir tanesidir. Uzmanlk mahkemelerinin kuruluflu ile
ilgili esaslar gnmzde ABDAnn 257. maddesinde dzenlenmekle birlikte, Avrupa Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesinin oluflturulduu Lizbon ncesi dnemde yrrlkte olan dzenlemeye gre uzmanlk mahkemeleri Konseyin, Birlikin dier kurumlar ile yaplan istiflareler sonras, oy birlii ile alaca
bir karar neticesinde kurulabilmekteydi (eski AT Anlaflmas m. 225 A).
Ayrca yine sz konusu dzenlemeye istinaden bir uzmanlk mahkemesinin kurulmasna olanak salayan Konsey karar ierisinde, sz konusu uzmanlk mahkemesine tannan yetkilerin kapsamnn ve mahkemenin oluflum biiminin de belirlenmesi ngrlmfltr. Bununla birlikte, Avrupa Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesini kuran Konsey karar ierisinde mahkemede grev alacak yarglarn says ile ilgili olarak net bir dzenleme yer almamakta sadece sz konusu saynn mahkemenin dosya ykyle orantl olacann belirtilmesi ile yetinilmifltir.
Daha sonra yaplan bir dzenlemeyle de sz konusu say Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnn birinci Ekinin ikinci maddesiyle 7 olarak belirlenmifl ve saynn
Adalet Divannn talebi zerine Konsey tarafndan arttrlabilecei de hkme balanmfltr. Yarglarn grev sresi alt yldr ve Adalet Divan ve Genel Mahkemede olduu gibi Avrupa Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesi de oturumlarn genellikle yargtan oluflan daireler hlinde gereklefltirmekte, nadiren genel kurul fleklinde toplanmakta ve istisnai baz durumlarda kararlarn tek
yargla alabilmektedir. Fakat dier mahkemelerden farkl olarak uzmanlk mahkemesi ierisinde hukuk szcleri yer almamaktadr.
Mahkemelerin Yarg Yetkisi

Avrupa Birlii Adalet Divannn, Birlik kurumlarnn ve ye devletlerin Anlaflmalarn uygulanmasnda ve yorumlanmasnda hukuka uygun hareket etmelerinin salanmasndan sorumlu olduunu yukarda belirtmifltik. Bununla birlikte Avrupa Birlii Adalet Divann oluflturan ve yukarda tartflmfl olduumuz mahkemelerin sz
konusu ykmll yerine getirmek zere sahip olduu yarglama yetkileri,
mahkemeden mahkemeye farkllk gstermekte ve hangi mahkemenin hangi alanlar ile ilgili davalara bakabilecei Anlaflmalarn eflitli maddelerinde izah edilmek-
tedir. Aflada, Birlikin yarg rgt ierisinde yer alan mahkemelerin sahip olduu yarg yetkisi her bir mahkeme iin ayr ayr ele alnmfltr.
Mahkemeler arasnda yarg yetkisi en rahat tespit edilebilecek olan Avrupa Birlii Kamu Hizmetleri Uzmanlk Mahkemesidir. Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnn birinci Ekinin birinci maddesine gre bu uzmanlk mahkemesi, daha nce
de belirttiimiz zere, sadece AB ile alflanlar arasnda kabilecek uyuflmazlklar karar balamak yetkisine sahiptir. Sz konusu mahkemenin oluflturulduu 2004
ylna kadar bu tarz uyuflmazlklar karara balama yetkisi Genel Mahkemeye (o
dnemki ismiyle lk Derece Mahkemesi) ait olmaktayd.
Genel Mahkemenin hangi davalara bakmakla yetkili olduu ise ABDAnn
256. maddesi altnda izah edilmektedir. Buna gre Genel Mahkeme, uzmanlk
mahkemesi tarafndan alnan kararlara karfl alacak davalar ile ABDAnn eflitli
maddelerinde yer alan davalara ilk derecede bakmaya yetkilidir. Fakat Genel Mahkemenin ilk derecede bakabilecei sz konusu davalarn kapsamna Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnn 51. maddesiyle birtakm istisnalar getirilmifl ve Genel Mahkemenin sz konusu yarg yetkisi aflada yer alan ve ABDAnn deiflik
maddelerinde dzenlenmifl dava konularyla snrlandrlmfltr. Buna gre Genel
Mahkemenin yarg yetkisine giren davalar ana hatlar ile flyle sralayabiliriz:
a. Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnde belirlenen spesifik alanlarda ABDAnn 267. maddesi uyarnca ye lke mahkemeleri tarafndan alan n
karar davalar.
b. ABDAnn 263. ve 265. maddelerine istinaden, Birlikin ve Birlike bal kurumlarn tasarruflarnn hukuka uygunluunun denetlenmesi iin alan iptal davalar ile Birlik kurumlarna karfl alan hareketsizlik davalar. Genel Mahkemenin bu davalar ile ilgili olarak yarglama yetkisine sahip olduu prensip itibaryla kabul edilmekle birlikte sz konusu yetkinin mahkeme
tarafndan kullanlmas davann taraflar ynnden birtakm n koflullarn
varlna balanmfltr. Buna gre Genel Mahkemenin yarglama yetkisi zel
flahslar veya bir ye devlet tarafndan Komisyona, Avrupa Merkez Bankasna veya Zirveye karfl alan iptal ve hareketsizlik davalar ile snrldr. Sz
konusu yetki, Birlik rekabet hukuku kurallaryla ilgili olarak Komisyon tarafndan alnmfl kararlara karfl zel flahslar tarafndan alan iptal davalarn
da kapsamaktadr. Bununla birlikte, aflada da belirtildii zere Birlik kurumlar tarafndan Birlikin dier kurumlarna veya ye devletler tarafndan
Parlamento veya Konseye karfl alan iptal ve hareketsizlik davalar Adalet
Divannn yarg yetkisinde yer almaktadr.
c. ABDAnn 272. maddesinde yer alan dzenlemeye istinaden, Birlik tarafndan ya da onun adna yaplan bir kamu hukuku veya zel hukuk szleflmesinde yer alan tahkim koflulu gereince Avrupa Birlii Adalet Divannda
alan davalar.
d. Pazar Uyumlafltrma Ofisi tarafndan verilen kararlara karfl alan davalar.
Genel Mahkemenin, yukarda a. ve b. maddelerinde bahsetmifl olduumuz davalarda almfl olduu kararlarna karfl Adalet Divanna baflvurulabilmektedir. Dolaysyla Avrupa Birlii Adalet Divan oluflumu ierisinde dier bir mahkeme olan
Adalet Divannn yarglama yetkisine giren konulardan bir tanesini, sz konusu
davalarda Genel Mahkeme tarafndan alnan kararlara karfl alan temyiz davalar
oluflturmaktadr. Sz konusu davalarn yan sra, Adalet Divan, aflada ksa bir
zetini vermifl olduumuz davalara da ilk dereceden bakmaya yetkilidir:
63
Hareketsizlik davas, Anlaflmalarn ihlali durumunda ilgili Birlik kurumlarn sz konusu ihlale karfl hareketsiz
kalmas neticesinde, bu kurumlara karfl ikame edilen
bir dava trdr.
Pazar Uyumlafltrma Ofisi,

Birlik marka ve tasarmlarn
AB yesi 27 devletde geerli
olacak flekilde tescil
edilmesinden sorumlu
ajanstr.
64
Avrupa Birlii
ABDAnn 258. ve 259. maddelerine istinaden Komisyon tarafndan Birlik

SIRA SZDE
hukukunu ihlal eden bir ye devlete karfl alan ihlal davalar. Adalet Divannn sz konusu davalarda Komisyonu hakl bulmasna ramen, ilgili ye
devlet
giderecek nlemleri almamakta srar ederse Divan ayrca ABD fiihlali
NELM
DAnn 260. maddesinde yer alan usul dairesinde sz konusu ye devlet
aleyhine para cezasna hkmetme yetkisine de sahiptir.
S O R U
Birlikin ve Birlike bal kurumlarn tasarruflarnn hukuka uygunluunun
denetlenmesi iin ABDAnn 263. maddesi uyarnca alan iptal davalar ile
KKAT
Birlik Dkurumlarna
karfl ABDAnn 265. maddesi uyarnca alan hareketsizlik davalar. Bununla birlikte Genel Mahkemenin sz konusu davalar ile ilgili yarg
yetkisinden bahsederken belirttiimiz zere, Adalet Divan sadece
SIRA SZDE
Birlik kurumlar tarafndan Birlikin dier kurumlarna veya ye devletler tarafndan Parlamento veya Konseye karfl alan iptal ve hareketsizlik davaAMALARIMIZ
larnda
yarg yetkisine sahip olmaktadr.
Yine, Avrupa Birlii Adalet Divan Statsyle Genel Mahkemenin yarg yetkisine braklmamfl olan alanlar ile ilgili ABDAnn 267. maddesi gereince
K T A P
alan
n karar davalar.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
KomisyonunSIRA
bir SZDE
tasarrufuna karfl bir ye devletin Genel Mahkemede iptal davas amas
T E L E Vyarglamann
ZYON
zerine yaplan
sonunda sz konusu mahkemenin vermifl olduu karara karfl taraflar hangi makama itiraz edebilmektedir?
D fi N E L M
D fi N E L M
Avrupa Birlii
N TAdalet
E R N E TDivan ile ilgili dier bilgilere ve mahkemelerin kararlarna http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/
adresinden ulaflabilirsiniz.
S O R U
NTERNET
S O R U
BRLKN DER KURUMLARI

DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
Avrupa Sayfltay Maastricht
Anlaflmasnn yrrle
Tgirmesiyle
E L E V Zbirlikte
Y O N ilk defa
Birlik kurumlar arasnda
saylmfltr.
NTERNET
ABAnn 13. maddesi, Birlikin yasama, yrtme ve yarg alanlarnda nemli grevleri icra eden ve yukarda ana hatlar ile tartflmfl olduumuz kurumlara ek olarak,
SZDE ile kyaslandnda ok daha spesifik alanlar ile ilgili snrl
sz konusuSIRA
kurumlar
birtakm grev ve yetkilere sahip Avrupa Sayfltay ve Avrupa Merkez Bankasn da
Birlik kurumlar arasnda saymfltr. Sayfltayn Maastricht Anlaflmasnn yrrle
AMALARIMIZ
girdii 1992 tarihinden beri Birlik kurumlar arasnda saylmfl olmasna ramen,
Avrupa Merkez Bankas (AMB) sz konusu staty Lizbon Anlaflmasnn 2009 senesinde yrrle girmesi ile birlikte kazanmfl olup kurulufl tarihi itibari ile de
K T A P
Birlikin en gen kurumudur.
Avrupa Sayfltay (ksaca Sayfltay) yukarda belirttiimiz zere, her ne kadar
Maastricht Anlaflmasnn yrrle girmesiyle birlikte ilk defa Birlik kurumlar araTELEVZYON
sndan saylmflsa da sz konusu kurumun Birlik ierisindeki gemifli olduka eskiye dayanmaktadr.
Sayfltay, kinci Bte Anlaflmasnn 1975 ylnda yrrle girmesiyle birlikte
kurulmufl ve
N TAvrupa
E R N E T Kmr ve elik Topluluu (AKT) ierisinde yer alan Denetilerin ve Avrupa Ekonomik Topluluunun (AET) Denetiler Kurulunun yerini
almfltr. ABDAnn 285.ve 286. maddelerinde Sayfltay, kendi lkelerinde dfl denetim kurumlarnda alflan ya da alflmfl olan veya zellikle sz konusu grev
iin yeterlilie sahip kifliler arasndan seilen, ye devletlerin birer vatandaflndan
oluflmaktadr. Sayfltay yeleri her ne kadar uyrukluunda bulunduklar ye devletler tarafndan atanmalar iin Konseye nerilse de grevlerini yerine getirirken
hibir hkmet ya da kurulufltan talimat isteyemezler ve kabul edemezler. yelerin grev sureleri alt yldr ve bu srenin sonunda tekrar atanabilmektedir. Ayrca
65
yeler, Sayfltaya baflkanlk yapmas iin kendi aralarnda bir yeyi Sayfltay Baflkan olarak seerler. Anlaflmalar Sayfltayn grevini Birlikin ve Birlik tarafndan kurulan organ, ofis ve ajanslarn btn gelir ve gider hesaplarnn incelenmesi olarak
tanmlamfltr. Sayfltay ayrca Birlikin btn gelirlerinin toplanp toplanmad ve
btn harcamalarn yasal ve dzenli olarak yaplp yaplmadn da inceleyecektir. Yapmfl olduu incelemelerin sonularn raporlar hlinde dzenli olarak Komisyona sunan Sayfltay ayrca, her mali yln sonunda Komisyonun o yln btesini nasl idare ettii ile ilgili olarak Parlamentoya ve Konseye sunulmak zere bir
de yllk rapor hazrlar. Sayfltayn hazrlamfl olduu sz konusu raporun nemi
byktr zira Komisyonun hazrlayaca yeni bte tasarsnn onaylanmasna ynelik Parlamento ve Konseyin verecei karar, uygulamada rapordan kan sonuca gre olumlu ya da olumsuz olmaktadr.
AMB ise parasal birlie dahil olan 11 ye devletin hkmetleri tarafndan 1 Haziran 1998 tarihinde kurulmufltur. Euro blgesinin oluflturulmasyla birlikte AMByi
kuran 11 ye devletin ulusal merkez bankalar, 1999 ylnn Ocak aynda para politikalar ile ilgili sorumluluklarn AMBye devretmifller ve bylece AMB Euro blgesinin para politikasnn yrtlmesinden sorumlu tek kurum hline gelmifltir.
AMBnin kurulduu ayn tarihte ayrca AMBden ve Birlike ye btn devletlerin
ulusal merkez bankalarndan oluflan ve organizasyonel bir yap olan Avrupa Merkez Bankalar Sisteminin (AMBS) oluflturulmas da kararlafltrlmfltr.
ABDAnn 129. maddesinin birinci paragrafnda yer alan dzenlemeye gre
AMBnin karar alma organlar Ynetim Konseyi ve Ynetim Kuruludur. ABDAnn
283. maddesi ve Anlaflmalara ekli 4. nolu protokol olan AMBSnin ve AMBnin Statleri, sz konusu organlarn kimlerden oluflacan belirtmektedir. Buna gre Ynetim Kurulu, parasal veya bankaclk alanlarnda mesleki yetkinlikleri ve deneyimleri tannmfl olan kifliler arasndan seilecek ve atamalar Birlikin dier bir kurumu olan Zirve tarafndan yaplacak bir baflkan, bir baflkan yardmcs
SIRA SZDE ve bunlarn dflnda drt yeden daha oluflmaktadr. AMB Statsnn 13. maddesine istinaden Baflkann, Ynetim Kurulunun yan sra Ynetim Konseyine de baflkanlk
D fi N E Lgrev
M
etmesi ngrlmfltr. Ynetim Kurulunu oluflturan btn yelerin
sreleri 8 yldr ve sz konusu sreler yenilenemeyecektir.
Daha sonraki senelerde Euro

blgesine dahil olan
Yunanistan (2001), Slovenya
(2007), Kbrs (2008), Malta
(2008), Slovakya (2009) ve
Estonyann ulusal merkez
bankalar da para
politikalar ile ilgili
sorumluluklarn AMBye
devretmifltir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Sayfltay, Birlikin dier kurumlarnn tekelinde olan Birlik btesinin

kabulnde
nasl bir
SIRA
SZDE
rol oynamaktadr?
DKKAT
D fiblgesi
NELM
Euro
Ynetim Konseyi ise Ynetim Kurulu yelerinden ve

ierisinde
yer alan (para birimi Euro olan) ye devletlerin ulusal merkezSIRA
bankalarnn
yneSZDE
ticilerinden oluflmaktadr. Mevcut uygulamada, Ynetim KuruluS OveR Ynetim
KonU
seyinin her bir yesinin tek oy hakk bulunmakta olup sz konusu organlar ierisinde kararlar, genel olarak basit ounluk usul ile alnmaktadr.
AMB, yukarda
AMALARIMIZ
DKKAT
da belirttiimiz zere, Euro blgesinin para politikasnn yrtlmesinden
sorumlu olup Euronun satn alma gcnn korunmas ve Euro blgesi ierisinde fiyat istikrarnn salanmas grevleri arasnda yer almaktadr. BununSIRA
K yannda,
TSZDE
A P Birlik kurumlarnn ya da ulusal otoritelerin, AMBnin grev alannda yer alan konular hakknda bir karar almadan nce mutlaka AMBnin grfln almalar gerekmektedir.
Son olarak, AMB zerine dflen grevleri srdrebilmek ve Birliki
maAMALARIMIZ
T E L E V uluslararas
ZYON
li arenada etkili bir flekilde temsil edebilmek iin ye devletlerin ulusal bankalarndan istatistiki birtakm bilgileri toplama yetkisine de sahiptir.
N N
N N
K T A P
Avrupa Merkez Bankas ve Avrupa Sayfltay ile ilgili daha

bilgilere
N T Edetayl
RNET
http://www.ecb.int/home/html/index.en.html ve http://eca.europa.eu/portal/page/portal/aboutus adreslerinden ulaflabilirsiniz.
TELEVZYON
NTERNET
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
AMALARIMIZ
DKKAT
K TSZDE
A P
SIRA
TAMALARIMIZ
ELEVZYON
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
66
Avrupa Birlii
zet
N
AM A
N
A M A
veya bankaclk alanlarnda mesleki yetkinlikleri

ve deneyimleri tannmfl olan kifliler arasndan seilecek bir baflkan, bir baflkan yardmcs ve bunlarn dflnda drt yeden daha oluflan Ynetim
Kurulu ve Ynetim Kurulu yelerinden ve Euro
blgesi ierisinde yer alan ye devletlerin ulusal
merkez bankalarnn yneticilerinden oluflan Ynetim Konseyidir. Birlikin en eski kurumlarndan biri olan Sayfltay ise kendi lkelerinde dfl
denetim kurumlarnda alflan ya da alflmfl olan
veya zellikle sz konusu grev iin yeterlilie
sahip kifliler arasndan seilen ve ye devletlerin
Konsey tarafndan atanan birer vatandaflndan
oluflmaktadr.
Avrupa Birlii ierisinde yer alan temel kurumlar sralamak

Avrupa Birliinin kurumsal yaps, geleneksel
devlet idaresinden olduka farkl ve karmaflk bir
sisteme dayanmakta olup sz konusu yap ieresinde yer alan ve Birlikin idaresinden sorumlu temel kurumlar Avrupa Birlii Anlaflmasnn 13.
maddesi altnda saylmfltr. Sz konusu maddeye
gre, Avrupa Birlii Parlamentosu, Avrupa Hkmet ve Devlet Baflkanlar Konseyi, Avrupa Birlii
Bakanlar Konseyi, Avrupa Komisyonu, Avrupa
Birlii Adalet Divan, Avrupa Merkez Bankas ve
Avrupa Sayfltay Birlikin temel kurumlardr.
Birlik kurumlarnn kimlerden ve nasl olufltuunu aklamak.
Birlikin Kurucu Anlaflmalar, her bir kurumun
kimlerden ve hangi usuller dairesinde oluflaca
ile ilgili olarak eflitli hkmler ihtiva etmektedir.
ABAya gre Parlamento Birlik vatandafllarnn
temsilcilerinden oluflmakta ve yeleri serbest ve
gizli oyla dorudan genel seimlerle befl yllk bir
sre iin birlik vatandafllar tarafndan seilmektedir. Birlikin ksaca Zirve olarak tanmlanan dier
bir kurumu olan Avrupa Hkmet ve Devlet Baflkanlar Konseyi ise ye devletlerin hkmet baflkanlarnn yan sra Zirve yeleri tarafndan seilecek bir baflkan ve Avrupa Komisyonu baflkanndan oluflmaktadr. Bu iki kurumu srasyla izleyen Konsey, ye devletlerin, ye devletleri taahht altna sokma ve oy kullanma yetkilerine
sahip bakan seviyesindeki temsilcilerinden ve Komisyon, 31 Ekim 2014 tarihine kadar her ye devletten bir kifli olmak zere 27 yeden, 1 Kasm
2014 tarihinden sonra ise ye devlet vatandafllar
arasndan seilen ve ye devlet saysnn te ikisine eflit sayda yeden oluflacaktr. Birlikin yarglama organ olan Avrupa Birlii Adalet Divan,
Adalet Divan, Genel Mahkeme ve uzmanlk mahkemesi olmak zere farkl mahkemeden oluflmakta ve her bir mahkemede grev alacak yarglarn ve dier aktrlerin says, seimi ve atanmasna iliflkin kurallar Birlik mevzuat ierisinde
ayr ayr gsterilmektedir. Birlik kurumlar arasna sonradan dahil olan ve parasal birlie ye 11
devlet tarafndan 1998 ylnda kurulan Avrupa
Merkez Bankasnn en nemli iki organ, parasal
N
AM A
Birlik kurumlarnn grev ve yetkilerini tanmlamak

Birlik vatandafllarnn temsilcilerinden oluflan Avrupa Parlamentosunun sahip olduu en nemli
yetkiler Konsey ile ortak olarak yasama ve bte
ifllevlerini ve Anlaflmalarda belirtildii zere siyasi denetim ve istiflare ifllevlerini yrtme yetkileridir. Zirve ise Birlikin kalknmas iin gerekli
itici gc salayacak ve yine Birlikin siyasi ynelimlerini ve nceliklerini belirleyecektir.
Birlikin en nemli karar alma organ olan Konseye ayrca yrtmeye iliflkin bir takm zel yetkiler de tannmfltr. Birliin, yrtmeye iliflkin en
temel organ olan ve Birlik ierisinde yasama srecini bafllatabilme yetkisine sahip tek kurum olma zelliini taflyan Komisyon ise ayn zamanda Anlaflmalarn ve onlara uygun olarak Birliin
kurumlar tarafndan belirlenen nlemlerin uygulanmasn salamak ve denetlemek ile de ykmldr. Birliin yarglama organ olan Avrupa
Birlii Adalet Divan, Birlik kurumlarnn ve ye
devletlerin Anlaflmalarn uygulanmasnda ve yorumlanmasnda hukuka uygun hareket etmelerinin salanmasndan ve bu amala yarg yetkisi
ierisinde nne getirilen eflitli nitelikteki davalarn karara balanmasndan sorumludur. Avrupa Merkez Bankas ve Avrupa Sayfltay ise srasyla Euro blgesinin para politikasnn yrtlmesi ve Birlikin ve Birlik tarafndan kurulan organ, ofis ve ajanslarn btn gelir ve gider hesaplarnn incelenmesine iliflkin birtakm grev
ve yetkilere sahiptir.
67
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi Avrupa Birlinin kurumlarndan biri deildir?
a. Avrupa Parlamentosu
b. Avrupa Komisyonu
c. Avrupa Konseyi
d. Konsey
e. Zirve
2. AB Parlamentosunun yeleri kimler tarafndan seilmektedir?
a. ye lke parlamentolar
b. Birlik vatandafllar
c. Avrupa Komisyonu yeleri
d. Konsey yeleri
e. Zirve yeleri
3. Aflada ikiflerli gruplar halinde yer alan kurumlardan hangileri, olaan yasama usulnn uygulanmasn
gerektirecek bir alan ile ilgili olarak gereklefltirilecek
yasama faaliyetine birlikte katlrlar?
a. Komisyon ve Zirve
b. Parlamento ve Konsey
c. Parlamento ve Zirve
d. Zirve ve AB Adalet Divan
e. Konsey ve Sayfltay
4. Avrupa Birlii ierisinde yasama srecini bafllatabilme
yetkisine sahip tek kurum afladakilerden hangisidir?
a. Komisyon
b. Konsey
c. Parlamento
d. Zirve
e. Sayfltay
5. Asagidakilerden hangisi Komisyon baflkan adayn
nerebilme yetkisine sahiptir?
a. Birlik Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek
Temsilcisi
b. Zirve
c. Parlamento Baflkan
d. Konsey
e. Komisyon yeleri
6. Lizbon Anlaflmas ile yaplan deifliklie istinaden 1 Kasm 2014 tarihinden sonra Komsiyonun ye saysn belirlemede kullanlan oran afladakilerden hangisi olacaktr?
a. ye devlet saysnn te biri
b. ye devlet saysnn beflte
c. ye devlet saysnn te ikisi
d. ye devlet saysnn beflte drd
e. ye devlet saysnn drtte
7. Konseyin oluflumu ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Konsey, dorudan Birlik vatandafllar tarafndan
seilen temsilcilerden oluflmaktadr.
b. Konsey, AB Parlamentosu tarafndan seilen
temsilcilerden oluflmaktadr.
c. Konsey, ye devletlerin bakan seviyesindeki
temsilcilerinden oluflmaktadr.
d. Konsey, Avrupa Komisyonu tarafndan atanan
kiflilerden oluflmaktadr.
e. Konsey, ye devletlerin hkmet baflkanlarndan oluflmaktadr.
8. Asagidakilerden hangisi Adalet Divannn yarg yetkisi ierisinde yer alan davalardan biri deildir?
a. ye lke mahkemeleri tarafndan alan n karar davalar.
b. Birlik kurumlarnn tasarruflarnn hukuka uygunluunun denetlenmesi iin dier Birlik kurumlar tarafndan alan iptal davalar.
c. Anlaflmalarn ihlali durumunda ilgili Birlik kurumlarna karfl, dier Birlik kurumlar tarafndan alan hareketsizlik davalar.
d. Birlik ile Birlik alflanlar arasnda kan uyuflmazlklarn giderilmesi iin alan davalar.
e. Komisyon tarafndan Birlik hukukunu ihlal eden
bir ye devlete karfl alan ihlal davalar.
9. Avrupa Birlii Adalet Divan Statsnde, Genel Mahkemenin yarg says ka olarak belirlenmektedir?
a. 15
b. 23
c. 25
d. 27
e. 32
10. Avrupa Merkez Bankasnn Ynetim Kurulu yelerini atama yetkisi aflada yer alan kurumlardan hangisine verilmifltir?
a. Konsey
b. Komisyon
c. Zirve
d. Parlamento
e. Sayfltay
68
Avrupa Birlii
Okuma Paras
Demokrasi a: Demos ile AB birbirine yaknlaflyor mu?
Demokrasi a, AB kurumlarnn fleffaflk, meflruiyet
ve hesap verebilirlik kavramlar erevesinde demokratik olmamalar ve iflleyifllerin vatandafllardan uzak gereklefltirilmesi elefltirilerine dayanmaktadr ve AP eski
yesi ngiliz Bill Newton Dunna atfedilmektedir.
Demokrasi ana ynelik ilk yaklaflmda, Avrupa btnleflmesi boyunca AB dzeyinde siyasal iflleyiflin yrtme organlarnn etkisi altnda kald ve ABnin yetkili olduu siyasa alanlar arttka ulusal parlamentolarn AB kurumlar zerindeki denetimin azald ne srlmektedir. Bununla balantl ikinci yaklaflma gre,
Konsey ve Komisyonda yetkilerin ulusal parlamentolardan yrtme organlarna gemesine ramen, APnin
yetkileri bu g devrinde oluflan boflluu dolduracak
flekilde geniflletilmemifltir. Dolaysyla, bu yaklaflmlar
dorultusunda kurumlar zerindeki parlamenter denetimin artrlmas gerekmektedir. Demokrasi a sorununu ortaya koymak asndan en gl elefltiri, AB politikalarnn ve ABnin geleceinin belirlenmesi ynnde demokratik bir rekabet olmayfldr. Ulusal seimler
ve AP seimleri gerek anlamda bir Avrupa fikrinin yarflt ortamlar olmamaktadr. Partiler ve siyasetilerin
AP seimlerini ikincil nemde grmeleri bu durumun
sebeplerinden biridir. Seimlerin ve referandumlarn
AB politikalarnn belirlenmesinde etkisiz olmas, demokrasinin temel flartlarndan biri olan semenlerin taleplerinin siyasete yanstlmasn nlemektedir. Drdnc yaklaflm, demokrasi ann en yaygn elefltirilerinden biri olan ABnin vatandafllardan uzak olmasn
iermektedir. ABnin ulusal ynetim sisteminden daha
farkl bir yapya sahip olmas ve politika konularnn
fazlasyla teknik olmas bu elefltirinin domasna neden
olmufltur. Son yaklaflm, yukardaki drt elefltirinin bir
sonucu olarak vatandafllarn talepleri ile belirlenen politikalar arasnda bir boflluk olduunu ne srmektedir.
Buna gre AB tarafndan alnan kararlar vatandafllarn
ounluunun desteinden yoksundur.
Lizbon Antlaflmas, APnin karar alma srelerindeki roln glendirerek ve ulusal parlamentolar ile AB kurumlarn yaknlafltrarak Birlik zerindeki parlamenter
denetimi glendirmeyi hedeflemektedir. APnin yasama, bte ve siyasi denetim anlamnda yetkilerinin artrlmas ABnin demokratikleflmesine ynelik admlar
olarak alglanmaktadr. Bu erevede Komisyon baflkannn Parlamento tarafndan seilecek olmas da hem
Komisyonun demokratik meflruiyetinin glendirilmesi

hem de Avrupa seimlerinin siyasallaflmas bakmndan
byk neme sahiptir. AP seimlerine ynelik elefltirilerin odak noktas, tartflmalarn ou zaman ulusal karlara gre srdrlmesi ve vatandafllarn AB ile ilgili konular deil ulusal konular gz nnde bulundurarak
oy kullanmalar olmufltur. Daha nemlisi, seimlerin sonucunda oluflan Parlamentonun ABnin ynetimini nasl etkilediinin somut olarak gzlenemedii ifade edilmifltir. Lizbon Antlaflmasnda Komisyon baflkannn AP
tarafndan seilmesi dzenlemesinin Parlamentonun
yrtme zerindeki etkisini, dolaysyla vatandafllarn
AB ynetimine ilgisini ne lde artracan zaman gsterecektir. Bu kapsamda APnin rolnn glendirilmesine ynelik atlan admlar olumlu geliflmeler olarak deerlendirilse de demokrasi a sorunu balamnda tek
baflna yeterli olmayaca belirtilmelidir.
Kaynak: Zeynep zler & Can Mindek, ktisadi Kalknma Vakf Yaynlar No:218, ABde Anayasa Sreci ve
Lizbon Antlaflmas, stanbul, Nisan 2008 s.68-71

1. c
2. b
3. b
4. a
5. b
6. c
7. c
8. d
9. d
10. c
Yantnz yanlfl ise Birliin Kurumsal Yaps

Yantnz yanlfl ise Avrupa Parlamentosu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Parlamentosu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Komisyonu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Hkmet ve Devlet
Baflkanlar Konseyi konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Komisyonu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Hkmet ve Devlet
Baflkanlar Konseyi konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii Adalet Divan konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii Adalet Divan konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Birliin Dier Kurumlar
69

Sra Sizde 1
Ortak karar usulne geilmesi ile birlikte Konseyin yasama srecindeki tekeline, dorudan birlik vatandafllar tarafndan seilen temsilcilerden oluflan tek kurum
olma zelliine sahip Avrupa Parlamentosu lehine son
verilmifl ve Parlamento, Birlik hukukunun oluflturulmasnda Konsey ile birlikte eflit sz hakkna sahip olmufltur. Bylece parlamenter demokrasilere benzer flekilde Avrupa Parlamentosunda temsil edilen Birlik vatandafllarnn, Birlikin karar alma srecine dahil edilmesi salanmfltr.
Sra Sizde 2
ye devletler, Konseyde gereklefltirilecek toplantnn
gndemine bal olarak sz konusu gndem ile ilgili
konularda faaliyet gsteren bakanlarn Konseye gndereceklerine gre, soru ierisinde yer alan rnekte de
olduu gibi tarmsal retimle ilgili bir gndem konusu,
Konsey oluflumlarndan biri olan Tarm ve Balklk
Konseyi ierisinde, btn ye devletlerin tarm bakanlarnn katlmyla tartflmaya alacaktr.
Sra Sizde 3
Zirve yeleri ye devletlerin hkmet baflkanlarndan,
Konsey yeleri ise ye devletlerin bakan seviyesindeki
temsilcilerinden oluflmakta olup sz konusu yelerin
Zirve ve Konsey ierisindeki grev sreleri, temsil ettikleri ye devlette ne kadar sre daha hkmet baflkan
ve bakan olarak kalabileceklerine baldr. Bu sebepten dolay Anlaflmalar ierisinde Zirve ve Konsey yelerinin grev sreleri ile ilgili bir dzenlemeye yer verilmesi fiiliyatta bir anlam ifade etmeyecektir.
Sra Sizde 4
Sz konusu tanmlamann nedeni, Anlaflmalarn ve onlara uygun olarak Birlikin kurumlar tarafndan belirlenen nlemlerin uygulanmasn salamak ve denetlemek grevinin kurucu Anlaflmalar tarafndan Komisyona verilmifl olmasndan kaynaklanmaktadr.
Sra Sizde 5
Genel Mahkemede alan n karar, iptal ve hareketsizlik davalar ile ilgili Genel Mahkemenin vermifl olduu
kararlara karfl alacak temyiz davalar, Avrupa Birlii
Adalet Divan ierisinde yer alan Adalet Divannn yarglama yetkisine girmektedir.
Sra Sizde 6
Birlik btesinin oluflturulmas sreci, Komisyonun bte tasarsn hazrlayp onaylanmas iin Parlamento ve
Konseye sunmas ile bafllamakta, Parlamento ve Konsey ise Komisyonun tasars hakknda bir karar vermeden nce, Komisyonun gemifl yln btesini nasl idare ettii ile ilgili olarak Sayfltay tarafndan hazrlanmfl
raporu incelemektedir. Sayfltayn hazrlamfl olduu raporun sonucu, uygulamada Parlamento ve Konseyin
tasar hakkndaki grfllerini olduka etkilemektedir.
Bozkurt, E., zcan, M., Kktafl, A. (2005). Avrupa Birlii Temel Mevzuat, Ankara.
Chalmers, D., Davies, G., Monti, G. (2010). European
Union Law, United Kingdom: Cambridge University
Press.
Craig, P., De Burca, G. (2008). EU Law: Text, Cases and
Materials, USA: Oxford University Press.
Mathijsen, P.,(2007). A Guide to European Union Law,
United Kingdom: Sweet &Maxwell.
zelik, G. (2008). Avrupa Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Ed. Akay, Kahraman, Baykal, Ankara:
Sekin Yaynclk.
zkan, I.(2011). Avrupa Birlii Kamu Hukuku, Ankara: Sekin Yaynclk.
Steiner, J., Woods, L. (2009). EU Law, USA: Oxford University Press.
Tekinalp, G., Tekinalp, . (2000). Avrupa Birlii Hukuku, stanbul: Beta Yaynclk.
AVRUPA BRL
4
Amalarmz
N
N
N

Avrupa btnleflmesinin tarihsel arka plann ve AB ncesi giriflimleri ifade
edebilecek,
Avrupa btnleflmesini aklayan kuram ve yaklaflmlar aklayabilecek,
ABnin benimsedii btnleflme yntemini, geirdii evreleri ve gelinen aflamadaki birlik modelini deerlendirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Avrupa Birlii
Ekonomik ve Parasal Birlik
AKT
AET
Federasyon
Siyasal Btnleflme
Birlik
Siyasal Birlik
Btnleflme
Ortak Para Birimi
Ekonomik Btnleflme
Topluluk
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Birliinin
Btnleflme Sreci
GRfi
DfiNSEL VE DENEYSEL ARKA
PLAN
KURAMSAL ARKA PLAN
KURAMSAL ARKA PLAN IfiIINDA
ABNN BENMSED
BTNLEfiME
Avrupa Birliinin
Btnleflme Sreci
GRfi
Avrupa Birlii (AB), tarihte benzeri bulunmayan devletler aras blgesel btnleflme rnei olduu gibi, yaps ve iflleyifli bakmndan da zel bir alana iflaret etmektedir. 2. Dnya Savafl sonrasnda alt devletin bafllatt zel bir ifl birlii, gnmzde yirmi yedi devletli bir birlie dnflmfl, ileriki yllarda yeni yelerle geniflleyen blgesel bir federasyon oluflturmaya ynelmifltir. Bir taraftan ifl birlii younluunu artrmaya ynelik faaliyetler srerken dier yandan ye saysnn oalmasndan kaynaklanan sorunlar yaflayan AB, bu sorunlara zm bulma biimleri
bakmndan da zel bir rnek durumundadr.
Devletlerin bir araya gelerek ulusal ekonomik, siyasal, hukuksal ve toplumsal
sistemlerini birbirlerine gre yeniden dzenlemeleri ve birlikte yeni bir sistem
oluflturmalar, Avrupa btnleflmesinin dinamik bir btnleflme sreci olarak tanmlanmasn salamaktadr.
Btnleflmeyi kolaylafltran ve birlik kurmann alt yapsn oluflturan koflullar,
uzun tarihsel birikimlerle ortaya kmfltr. Avrupada yaflanan her ekonomik ve siyasal kriz dneminin ardndan btnleflme giriflimleri olmufl, 20. yzylda yaflanan
Dnya Savafllar ise gnmzdeki ABnin ortaya kmasna yol amfltr.
Savafl sonrasnda iki kutuplu sistemin etkilerinin youn olarak yafland Avrupa, Dou ve Bat olarak ikiye blnmfl ve Bat Avrupada bir dizi rgt ortaya kmfltr. Bunlardan 1948de kurulan Avrupa Ekonomik flbirlii rgt (OEEC) Avrupann kalknma ayan, 1949da kurulan iki rgtten biri olan NATO Avrupann gvenlik ayan, Avrupa Konseyi ise siyasal istikrar ile demokratikleflme
ayan oluflturmufltur. Bu rgtler, Avrupa btnleflmesine katk saladlarsa da
btnleflme klasik uluslararas rgtlerin tesinde bir ifl birliini ifade ettiinden
ABnin temelleri Avrupa Kmr ve elik Topluluu ile atlmfltr.
Btnleflme sreci, uluslararas rgtlerden ileri ancak federal yapya sahip
ABD gibi devletlerin modellerinden geri bir ifl birliini ifade etmektedir. Bu zellik, Avrupa btnleflmesini bilimsel adan da zel bir inceleme alan hline getirmifl ve Avrupa btnleflmesine ynelik modeller gelifltirilmesini olanakl klmfltr.
ABnin kimlik kart:

Biim: ok uluslu blgesel
btnleflme
Baflkent: Brksel
yeler: Almanya, Avusturya,
Belika, Bulgaristan, ek
Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Fransa,
Hollanda, ngiltere, rlanda,
spanya, sve, talya, Kbrs,
Letonya, Litvanya,
Lksemburg, Macaristan,
Malta, Polonya, Portekiz,
Romanya, Slovakya,
Slovenya, Yunanistan.
Aday lkeler: Hrvatistan,
Makedonya, zlanda,
Karada, Trkiye.
Nfus: 502.489 (2010)
Yzlm: 4.324.782 km2
ResmBayram: 9 Mays
Avrupa Marfl: Ludwing van
Beethoven, 9. Senfoni.
4.Blm (Nefleye ar).
Avrupa bayra: Mavi zemin
zerine on iki sar yldz.
72
Avrupa Birlii
DfiNSEL VE DENEYSEL ARKA PLAN

Antik a-Roma Dnemi
Europa, gnmz Suriye
blgesinde varlk srdrmfl
Fenike Kral Phoniksin
kzdr. Gzel prensese aflk
olan Zeus, boa klna
girerek onu karr ve Girite
getirilir. Zeustan olan
ocuklar Girit
savunmasnda nemli
yararllklar gsterir ve
Europa daha sonra Girit
Kral Asterion ile evlenir.
M 546da bafllayan YunanPers savafllarndan sonra

Pers hakimiyetine geen
Yunan kentlerinin
hegemonya altnda kalma
durumuna dayanamayarak
Perslere karfl kurduu
birliktir.
Jus gentium: Kavimler

hukuku anlamnda
kullanlr. Bu hukuk, Roma
vatandafllar hukukunun baz
kurallarnn Romaya
dostluk, ittifak ya da
misafirlik antlaflmasyla
bal kavimlere ait
yabanclara uygulanmasn
salar.
Avrupa btnleflmesinin dflnsel arka plan Eski Yunan ve Roma uygarlklarna

kadar uzanr. Avrupa (Europa), Yunan mitolojisinin nemli bir simgesidir ve M
6. yzylda talyan flehir devletlerinden bazlarnn paralarnn zerine resmedilmifl, 10. yzylda ngiltere ve Bizans blgelerinde ssleme simgelerinde kullanlmfltr. Bu hliyle Europa, zaman iinde belirli bir kltre ait olmann simgesine
dnflmfltr.
Avrupa btnleflmesi asndan bir ilk olan Homeros Destanlarnda, Miken
Kral Agememnonun liderliinde kurulmufl gevflek bir federasyondan, ksacas bir
btnleflme girifliminden sz edilmektedir. Makedonya Kral Byk skender de
fethettii alanlarda istikrar salamak amacyla Helen Birliini kurmufl ve bu kozmopolit uygarlk Avrupa btnleflmesinin referanslarndan biri hline gelmifltir.
Antik Dnemde btnleflmenin yntemi zerinde duranlar da olmufltur. rnein Aristoya gre, devletlerin (sitelerin) birleflmesi iin, ynetim biimlerinin birlefltirilmesi gerekmektedir ve bunun da yolu bulunmaktadr: ki tarafn da kanunlarnn, birleflme iin geerli olabilecek maddeleri ortak yasa olarak kabul edilir; her devletin farkl uygulamalar arasnda bir orta yol seilir ve iki devletin siyasal sistemine gre, iki farkl kurallar dizisi hazrlanr (Williams et all., 1996, s.57).
Antik Dnem dflnsel erevesinde btnleflme denebilecek olgular sadece
gvenlik endiflelerine ya da siyasal nermelere dayandrlmamfl, ekonomiye de
gndermeler yaplmfltr. Aristo, farkl ekonomik faaliyetlerde bulunan sitelerin bu
faaliyetlerde uzlaflmalarnn yararl olduunu ve aralarnda da bu uzmanlaflma
alanlarna ynelik mbadele yntemlerini gelifltirmelerini nermifltir. Bir tr tarm
serbest mbadele blgesi anlamndaki bu neri, Platon tarafndan daha da ileri
gtrlmfltr. Platon, Yunan sitelerinde geerli olacak ve kamu harcamalarnda,
savafllarda, diplomatik faaliyetlerde ve dfl ticarette kullanlacak bir ortak para yaratlmasn savunmufltur (De Silguy ,1998, s.12). Attik Delos Birliine katlan sitelerin bir tr katlm aidat verdikleri dflnlrse aslnda AB btesi benzeri bir ortak btenin de yine Antik Dnemde uygulamaya konulduu ileri srlebilir.
Dflnce tarihinde, genel olarak Antik Yunan dflnce sistemlerini Roma dnemi takip etmektedir. M 7. yzylda kurulup MS 395de ikiye ayrlan Roma mparatorluu, dnyay global bir sistem olarak alglayarak buna uygun bir yap oluflturmufltur. Dnyay kozmik bir site olarak gren anlayfln ve dnya vatandafll
yaklaflmnn bu yaplanmada nemli etkileri olmufltur. Roma mparatorluunda
global sistem hiyerarflik olarak grlmfl ve merkez olan Roma, bu hiyerarflinin en
st ve stn yerinde dflnlmfltr. mparatorluk snrlarnn genifl corafyasndaki btn kurallar, bu merkez tarafndan belirlenmifl ve kurallar dizgisi (hukuk) ile
asker caydrclk bir arada kullanlarak farkl toplumlar, ayn merkeze bal hle
gelmifllerdir. zellikle Avrupa corafyasnda bir btnsellik yaratan bu imparatorluk, btnleflme kavramna normlar oluflturmas ve kodifikasyon yaratlmas anlamnda katkda bulunmufltur. Roma normlar, mparatorluk iinde olan ve olmayanlara gre bir ayrma dayanmaktadr. Avrupa Birliinin kendi yeleri iin ayr
normlar gelifltirmesi ya da Avrupa vatandafl olan olmayan ayrmn hukuka balamas bu erevede rnek gsterilebilir. Ayrca, Roma mparatorluunun gelifltirdii ve bir tr uluslararas hukuk kayna saylan jus gentium, Avrupada normlarn uyumlafltrlmas abalarnda rnek alnmfltr.
4. nite - Avrupa Birliinin Btnleflme Sreci
73
Antik a ve Roma Dneminin Avrupa btnleflme dflncesine katklar

neSZDE
ynde olmufltur?
SIRA
SIRA SZDE
Orta a Dnemi
D five
N Esiyasal
LM
9. yzyl Avrupasnda, ticaret ve kentleflmeye bal ekonomik
yaplar
zlmfl ve krsal faaliyetlerin ne kt feodal yap oluflmufltur. Bununla birlikte, ticaretin kreselleflmesine yol aan ve 8. yzyl ile 11. yzyl
arasnda
S O sonlar
R U
yaplan Hal Seferleri, ticaretin kreselleflmesine yol amfl, salad ekonomik
avantajlar Avrupa ekonomisinde dnflmler yaratmfl ve beraberinde de yeni meDKKAT
kanizmalarn kurulmasna ihtiya yaratmfltr. rnein, 1266da Fransa Kral SaintLouis, krallnda tek para sistemi kurarak ad ecu olan ilk altn paralar bastrSIRA SZDE ayr para
mfltr. Kral, bu yolla feodallerin ayr paralar kullanmasn engellemek,
kullanmnn ticaret kstlayc etkisini ortadan kaldrmak istemifltir. 20. yzyldaki
btnleflme hareketleri iinde ekonomik ve parasal birlik boyutunun iflletilmesinin
AMALARIMIZ
gerekliliini savunan anlayfllar da ayn gerekeyi savunmufllardr.
13. ve 14. yzyllarda, talyan Dante Alighierinin De Monarchia adl alflmasnda ekonomik gerekelerle, papalk ile krallarn ifl birlii yapmalar
K T A Pgerei savunulmufltur. Birbirine rakip bu iki gcn aralarndaki iliflkiyi belirleyen tarafn Kral
olmasnda srar eden Dante, Avrupa barfln salayacak bir btnleflmenin ancak
bir Dnya Krall ile gerekleflebileceini ileri srmfltr. Bu
durumda, ekonoTELEVZYON
mik dizginlerin dini deil siyasal iktidarn elinde tutulmas gerekli grlmfl, Dnya Krallnn da Hristiyanlkla desteklenmesi arzulanmfltr. Bu hliyle Dante
Alighierinin fikirleriyle, AB Anayasal Antlaflmasnn hazrlklarn srdren Hk N T E R N E TValery Gismetle raras Konferansa baflkanlk yapan eski Fransa Cumhurbaflkan
card dEsteingin bir Avrupa Cumhurbaflkanl makam oluflturulmasn talep etmesi ve Avrupann Hristiyan kulb olduunu savunmas, pek benzer zellikler
sergilemektedir.
Modeli ne olursa olsun, Orta a Avrupasnda kurulmas ngrlen Birlikin
kurallarnn dinsel ilkelerle dzenlenmesi ve dinsel kurallarn bir tr uluslararas hukuk ve yarg oluflturmas ngrlmfltr. Bu konudaki en srarl grfllerden birisi Pierre Duboisdan gelmifltir. Normandiyal bir avukat olan ve Fransa
kralna danflmanlk yapan Pierre Duboisnn 1306 tarihli Kutsal Topraklarn
Geri Alnmas bafllkl kitabndaki neriler, Avrupadaki btnleflme dflncesinin geliflmesinde bir ilk olarak kabul edilmektedir. Duboisya gre Avrupada
yaflanan i atflmalar lkeleri dfl tehditlere ak hle getirmekte, bundan kurtulmak iin de barfl ortam salayacak rgtlenmelere ihtiya duyulmaktadr
(Heater, 1992, s.10). nerisi, Hristiyan Cumhuriyetler Konfederasyonu kurulmas, bu kurulufl iinde 9 yargtan oluflan ve atflmalarn zm merkezi olan bir
Yksek Mahkeme ile ye devlet prenslerinin daimi temsilci olduklar bir Genel
Kurul bulunmas biimindedir. Bohemya Kral George Podebralin 1463de kaleme ald eserde de bir Avrupa Konfederasyonu tarif edilmifltir. Konfederasyonun organlar ve ifllevleri gnmz ABsine olduka benzemektedir. Befl ylda
bir yaplan seimlerle belirlenmifl kiflilerden kurulu, dzenli olarak toplanan ve
oy okluuyla karar alan bir meclis, kral ya da prenslerden kurulu bir Konsey
ve bir adalet divan, birliin kurumsal yaps olarak gsterilmifltir (Rougement,
1966, s.71)
Ortaklk ve ifl blmnn ekonomik faaliyetler asndan yararlarn savunanlar
ve hatta dnya ekonomisinin ifl blm erevesinde dzenlemesini neren dflnrler de olmufltur. rnein, Duc de Ferrarenin mali ifller sorumlusu olan Gaspa-
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Ecu: n yznde kraliyet
armas bulunan
flvalye
SIRA
SZDE
kalkanlarna verilen addr.
ECU, daha sonra Avrupa
Para Sisteminde (1979)
kullanlan Avrupa
Hesap
AMALARIMIZ
Biriminin ngilizce bafl
harflerinin ksaltmas olarak
benimsenmifltir.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
74
Avrupa Birlii
ro Scaruffi, 1579 ylnda Alitinonfo (Yeni Iflk) bafll ile yaynlad duyuruda, evrensel bir para oluflturulmasnn dnya dzeninin salanmas zerindeki olumlu
etkilerini vurgulamfltr.
Klasik Dnem
Bkz. H. Grotius, De Jure

Belliac Pacis, ev: F. Kelsey,
Wildy and Son Ltd, London,
1964.
SIRA SZDE
Kilisenin dflnce sistemlerinin zerinde kurduu basknn da giderek azalmasyla 17. yzyl sonlar ve 18. yzyl, Aydnlanma Dnemi olarak nitelendirilmifl ve bu
dnem dflnrlerinin nesnel bir bilim, evrensel bir ahlak ve yasalarla zerk bir sanat gelifltirme amac gden dflnceleriyle biimlenmifltir.
Otuz yl savafllarndan sonra 1648de Westfalya Barfl Antlaflmas imzalanmfl ve
modern devlet sreci de Aydnlanma Dnemi ile bafllamfltr. Antlaflma, devletlerin
ittifak ve karfl ittifak sistemleri gelifltirmeleri esasna dayanmakta ve bu hliyle de
istikrarl bir Avrupa yaratmaktadr. Artk bu tarihlerde Hristiyan cumhuriyetleri projeleri, yerlerini Avrupa devletler sistemine brakmfltr. 17. yzylda btnleflmeye
katk salayan en nemli geliflme uluslararas hukuk ve liberalizmin yap tafllarnn kurulmasdr. Bu dnemden itibaren uluslararas topluluk anlayfl geliflmeye bafllamfl ve giderek uluslararas rgtlenme nerilerinde, yukarda da bahsedildii gibi, dinsel temalardan uzaklafllmfltr.
Dnemin nl dflnr Hugo Grotius (1583-1645), uluslararas sistemde ok
sayda devlet olmas ve bunlarn davranfllarn dzenleyecek bir st yapnn bulunmamas nedeniyle sistemin anarflik olduunu savunmufltur. Grotiusun dier
pek ok dflnrden fark, devlet iliflkilerini gcn deil, uluslararas teamln ya
da dier bir ifade ile uluslararas hukukun belirlediini ileri srmesidir. Bu dorultuda, diplomasi ve ittifaklar, varolan g dengesini dengede tutmaktadr nk uluslararas alanda devletleri balayan normlar vardr ve devletler uzun vadeli karlar dorultusunda bu normlara uyarlar. Grotius, normatif yaklaflmlarn geliflmesine katkda bulunurken toplumsal szleflme yaklaflmlarna da kaynaklk
yapmfltr. Dolaysyla, devletler uzun vadeli karlar adna normlar oluflturmak
iin bir araya gelerek, uluslararas kurumlar da yaflama geirirler. Bu noktada,
zerinde durulan temel ilke sz konusudur: Karfllkllk, egemen eflitlik ve i
ifllerine karflmama.
Uluslararas sistemin barfl yoluyla dzenlenmesini savunan kiflilerden bir dieri olan, John Locke da toplumlar aras uyum ve ifl birlii, demokrasi ve serbest ticaret zerinde alflmalar yapmfl; uluslararas alanda federatif bir erk oluflturulmasn nermifltir (fienel, 1996, ss.334-348). Benzer biimde, Emeric Cruc de gmrklerin azaltlarak ticaretin geliflmesinin mmkn olacan ve bu tr bir iliflkinin
Avrupada Avrupa Birleflik Devletleri (AvBD) oluflturacan ileri srmfltr. Cruc,
bir adm daha ileri giderek alt yaps serbest ticaret blgesi olan bu oluflumun siyasal st yapsn da belirlemifltir. Buna gre AvBD, kararlarn oy okluu ile alnd bir devletler birlii olmaldr-ki hl, 300 yl sonra bile, kararlarn tm oy okluu ile alnmamaktadr-ve bu Birlikin, dfl tehditler srasnda kullanabilecei bir
de asker birlii bulunmaldr -ki bu da daha gerekleflmemifltir- ancak, Emeric
Crucnin bir snrlamas vardr. O da, biz ve teki ayrmn Hristiyan olan olmayan zerine kurmasdr. nerdii birliin corafyasn ve ortak deerler sistemini bu yolla belirlemifltir.
Hugo Grotiusun
uluslararas kurumlar iin ngrd koflul nelerdir?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
Ekonomik erevedeki yaklaflmlarn en gls, Adam Smith (1723-1790)in

alflmalarnda bulunmaktadr. Liberal uluslararascln kurulmasna salad katklar, btnleflme hareketlerinin de temelini oluflturmufltur. Adam Smith, btnleflme hareketlerinin temelini oluflturan kavramlara aklk getirmifl ve devletler arasndaki ticari engellerin kalkmas ile karlar arasnda doal bir uyum (armoni) gelifleceini ileri srmfltr.
18. yzylda, serbest ticaret ile birlikte tek paraya iliflkin geliflmeler de yeniden
gndeme gelmifltir. Aydnlanma anda, daha nce Avrupann gneyinde bafllayan tek para giriflimleri, yavafl yavafl Avrupann kuzeyine de kaymaya bafllamfltr.
Fransz Vaubann bu konudaki nerisi, btn Hristiyanlar arasnda bir temsilciler
meclisi kurulmas ve bu meclisin evrensel para basmas biiminde olmufltur. Hristiyanlar derken bir tr corafi snrlamada bulunarak Avrupann dou blgelerini,
Ortodoks ve Mslmanlar bunun dflnda brakmfl ve bir tr Avrupa Merkez Bankas ile bir tr euro yaratlmasn ok nceden gerekli grmfltr.
Barfl ve rgtlenme arasndaki iliflkiyi, her zaman ekonomik nedenlerle aklamayan dflnrler ise kurumsal dzenlemelere nem vermifllerdir. Ancak, yine de
liberalizmin savunulduu gerei unutulmamaldr. Saint-Pierre ve Victor Hugo,
kurumsal dzenlemeleri esas almfllar ve bir gn gelecek tm ulusal meclislerin yerini alacak bir Avrupa Parlamentosu kurulacak derken Victor Hugo, sanki bugn
o gnden grebilmifltir. Duc de Sully, William Penn, Jeremy Bentham, Proudhon,
Abbe de Saint Pierre ve Saint Simon gibi J. J. Rousseau da btnleflmeye ynelik
nerilerde bulunmufltur. Barfl iin uluslar st biimde rgtlenmifl bir federal birlik ngren Rousseau, ye devletlerin sorumluluklarn yerine getirmeleri iin yaptrm gcne sahip bulunmas gerektiini savunmufltur. Rousseau, kurulacak federal birliin dzenli yrtlmesi iin taraflarn rzasnn gerekli olduunu ve ne kadar az ye olursa o kadar kolay ortak rza saptanabileceini vurgulamfltr.
OKUMA PARASI
Avrupa Birlii yolundaki dflnsel alt yapnn oluflmas srasnda Victor Hugonun
grflleri ayrcalkl bir yer taflmaktadr. 1848de Brkselde,1849da Pariste,
1850de Frankfurt ve 1851de Londrada toplanan Avrupa Birleflik Devletleri konferansnn Paris ayanda Victor Hugo, bir gn Baston ile Philedelphia arasnda bir
savafl olacan sylemek nasl sama ise Avrupa lkeleri arasnda da ayn durum
ortaya kacak demifl ve Avrupann tm halklarnn Avrupa kardefllii iinde birleflecekleri ngrsnde bulunmufltur. 1850deki konferansta bu ngrsn daha da
ileri gtrmfltr. Ona gre, bir gn, dnyada biri ABD dieri Avrupa Birleflik Devletleri olmak zere iki byk g olacak ve dzen bu iki g arasndaki ticari ve siyasal iliflkilerle salanacaktr. Kurulacak Avrupann baflkenti olarak Parisi gsteren
Victor Hugo, bunun aslnda bir insanlk merkezi olduunu savunmufltur.
1951de ise, bir gn gelecek Fransz meclisinin, Alman dietinin, ngiliz parlamentosunun yerini alacak ve genel oyla seilmifl kiflilerden oluflan genifl ve egemen bir Avrupa Senatosu kurulacaktr diyerek, sanki gnmz Avrupasn betimlemifltir.
(Dedeoglu, 2003,s.33)
J.J. Rousseaunun Avrupa federasyonu nermesi, gnmz Avrupa modeline

benzer zellikler taflmaktadr. Buna gre, Avrupann nemli glerini iine alanki bunlar 16 devlet olarak saptanmfltr ve 15ler Avrupasna son derece benzer niteliktedir-bir yap ngrmektedir. Tm yeleri balayc kararlar alabilen ve hatta
onlar zerlerinde yaptrm uygulayabilen bir yap kurarak Avrupa Federasyonu
75
76
Avrupa Birlii
ye devletler: Roma Ruhani

Temsilcilii, Rus
mparatorluu, Fransa
Krall, spanya Krall,
ngiltere Krall, Danimarka
Krall, sve Krall,
Polonya Krall, Portekiz
Krall, Romanya Krall,
Prusya Krall, Bavyera
Prenslii, svire, Napoli
Krall, Sardunya Krall ve
Venedik Cumhuriyeti.
oluflturulmasn savunmaktadr. Federasyonun kurulmas iin, flu tr aflamalar ngrmektedir: ncelikle, bir antlaflma gereklidir ve antlaflmaya taraf olan devletler
sonsuz ve geri dnlmez biimde bir ittifaka girmifl kabul edilirler. Her anlaflmazlk, bu kurumun hakemliiyle zlmelidir. kinci olarak, her devletin temsilcisinden kurulu bir Kongre ngrlmektedir. Kongrede her ye eflit oya sahiptir ve
baflkanlk srayla her devlet tarafndan yrtlmelidir. ttifaka dhil yelerin, kurallara uymamas durumunda cezalandrlmalar da tavsiye edilmektedir. Kongreye
gelen temsilciler, nce salt ounlukla ve 5 yl iin, ardndan 3/4 ounlukla srekli grev yapabileceklerdir. Bu kifliler, Avrupa Birleflik Devletleri iin uluslar st karar alabilecek ancak ulusal egemenlikler devam ettiinden kararlar oy birlii
ile alnacaktr.
Kant ise 1795 tarihli Ebedi Barfl zerine Felsefi Bir Deneme bafllkl alflmasnda, liberal cumhuriyetler kendi aralarndaki antlaflmalarla feodus pacificum u
olufltururlar diyerek, pazar ekonomisi ile demokrasi arasndaki ilintiyi kurmufl ve
bunlar da federal rgtlenmenin n koflulu durumuna getirmifltir. Ona gre federal rgtlenme, liberal ekonominin gelifltirilmesine de katk salamaktadr.
18. yzyl sonlarnda bafllayan Sanayi Devrimi, tm alanlarda olduu gibi, uluslararas iliflkiler dflnce yaplarnda da deiflimlere yol amfltr. rnein, btnleflme asndan son derece nemli izler taflyan ve himayeci okulun temsilcisi olan
Friedrich List (List, 1885, 2.blm), blgesel btnleflmenin somut temellerinin
atlmasnda nemli katklar salamfltr.
Feodus pacificum: Barfl

federasyonu.
Gerekleflen Giriflimler
19.yzyln ikinci yarsndan itibaren Avrupada birbiri ardna kurulan rgtler,
Avrupa btnleflmesinin siyasal projelerden ok ifllevsel ifl birlikleri olarak deerlendirilmesine neden olmufltur. lkler olarak bilinen Ren Komisyonu (1814), Tuna
Komisyonu (1856), Telgraf Birlii (1865), Postalar Birlii (1874), Demiryollar Taflmacl Szleflmesi (1890), Sanayi Mlkiyetin Korunmas Birlii (1883), Gmrk
Vergilerinin Yaynlanmasna dair Uluslararas Birlik (1890) ve fieker Birlii (1902)
gibi rgtler, ortak ihtiyalardan hareketle kurulmufl ifllevsel iflbirlikleri olarak
adlandrlmaktadr. Dier bir ifadeyle, bu tr rgtler devletleri Avrupa Birleflik
Devletleri iinde birlefltirecek Senato ya da Parlamento tasarlar yerine iflte birlefltiren giriflimler olarak tanmlanmaktadr. Dolaysyla nce ekonomik, mali ya
da teknik alanlarda ifl birlii bafllatld, siyasal btnleflmenin bunun ardndan
geldii sylenebilmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E LAlman
M Birlii, 38
Zollverein:
Alman Prensliinin
oluflturduu
konfederasyondur.
leride
S O R U
Federal Almanyaya dnflen
Birlikin merkez karar
organ Diet, temeli de ortak
D olan
K K AZollevereindr.
T
Pazar
1816-1818 yllarnda
aralarndaki i gmrkleri
kaldran
prenslikler,
SIRA SZDE
ardndan ortak pazar
kurmufllar ve 1871de Alman
Birliini ilan etmifllerdir.
AMALARIMIZ
Neden Avrupada
19. yzylda ok sayda uluslararas rgt kurulmufltur?
SIRA SZDE
Bu erevede Listin fikir babas olduu Alman Birlii, ekonomik ve parasal ifl
D fi N E L Msiyasal birlie ulaflan federal btnleflme rneine denk dflbirlii aflamalarnn
mektedir. Alman Birliinin temeli, Zollverein a dayanmaktadr. List, kapal ekonomi uygulayan
S O R UAlman prensliklerinin geliflme olaslklarnn olamadn ve bir
gmrk birlii kurmazlar ise hem kalknmalarnn hem de ngiltere ile rekabet etmelerinin mmkn olamayacan savunmufltur. Bu nerilerden hareket eden
DKKAT
Prusya Maliye Bakan Motz, 1835de 25 prenslik arasnda gmrk birlii kurulmasna nayak olmufl, 1842de Lksemburg da bu birlie katlmfltr.1857de de mr
SIRAsren
SZDE Alman-Avusturya ortak para anlaflmas imzalanmfltr.
1867ye kadar
Ekonomik ve parasal birlik oluflturmay blgesel btnleflmenin alt yaps olarak dzenleyen baflka rnekler de bulunmaktadr. 1860n ortalarnda Fransa, Bel-
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
77
ika, svire, talya ve Yunanistan ilk kez dviz kurlarn dzenledikleri bir sistem
oluflturmufllar, ayn yl Latin Para Birlii kurulmufltur. 1876da Ortak Para Birimi denenmifl ve sistem 1. Dnya Savaflna kadar devam etmifltir. Savafl nedeniyle sona
eren bir dier parasal birlik giriflimi de 1870de sve, Danimarka ve Norve arasnda kurulan skandinav Para Birlii olmufltur.
1. Dnya Savafl ile kesintiye urayan btnleflme giriflimleri, savafl sonrasnda
yeniden bafllamfltr. Kont Richard Coudenhove-Kalergi, 1923de kaleme ald
Pan-Avrupa bafllkl kitapta barfln teminat olarak Avrupada kurulacak siyasal
birlii gstermifl ve savunduu dflnceler kurulacak ABye de yol gstermifltir.
Buna gre Avrupada kurulacak birlik, ifl birliini gelifltirirken ayn zamanda siyasal sistemlerin modernizasyonuna da hizmet edecektir. Avrupa Birliinin 26 ye
devletin temsilcilerinden oluflan bir Temsilciler Konferansnn bulunmasn, (ki
bugn ABnin ye says 27dir) anlaflmazlklar dzenleyen antlaflmalar yaplmasn, Birlik resm dilinin ngilizce olmasn ve gmrk birliini esas alan Avrupa
Federasyonu Anayasas bulunmasn savunmufltur. izdii model, ekonomik btnleflme ile siyasal btnleflmeyi bir arada ancak aflamal sreler olarak ele almas bakmndan nemlidir ve blgesel btnleflme konusundaki kuramsal alflmalara flk tutmufltur.
Pan hareketleri ne demektir?
SIRA SZDE
1922de Belika ile Lksemburg arasnda BLU ad verilen bir ekonomik birlik
D fi N E L M
kurulmufl, daha sonra Hollandann katlmyla kurulufl BENELUX
adn almfltr.
1924de kurulan Pan-Avrupa Birlii, nce 6 devlette teflkilatlanmfl ve ekonomi ile
S O R U
siyaset evrelerinin youn desteiyle 1932ye kadar faaliyet srdrmfltr.
1927de
Pan-Avrupa Birlii baflkanlna seilen Fransa baflbakan Aristide Briand, o yl
ABD ile ifl birlii ngren Kellog-Briand Paktnn kuruculuunu yapmfl ve PanDKKAT
Avrupa projesini Milletler Cemiyetine taflmfltr.
Sz konusu dnemdeki rnekler, bunlarla snrl deildir. Bankaclk ve sanayi
SIRA SZDE
evrelerini bir araya getiren Avrupa Ekonomik Birlii iin ifl birlii,
Fransa ile Almanyann Ruhr ve Lorraine blgelerindeki kmr ve eliin birlefltirilmesini ngren ve ileride Avrupa Kmr ve elik Topluluunun domasna yol aan Ren
AMALARIMIZ
Karteli gibi nemli giriflimler de gerekleflmifltir.
Tm barfl ve ifl birlii giriflimlerine karfln 2. Dnya Savaflnn kmas engellenememifl ancak btnleflme giriflimleri savafl srasnda da devam
Bu giriK Tetmifltir.
A P
flimlerin bir ksm, anti-faflist abalar ortaklafltran hkmetlerdfl oyuncularn
(NGO) kurduklar rgtlerdir. 1941de talyada kurulan Unita Europa (Avrupa Birlii), 1942de talya, Belika ve Hollandada faaliyet gsteren Avrupa
HaT E L E V ZFederalist
YON
reketi, 1944de Fransada kurulan Avrupa Federasyon Komitesi bunlardan bazlardr. flbirlii giriflimlerinin devletler arasnda da devam ettiini gsteren rnekler bulunmaktadr. rnein ABnin kurucu babalar olarak kabul edilen Jean Monnet,
N T E R(Monnet,
NET
1940da Fransa ile ngilterenin egemenliklerini birlefltirmelerini
1976,
ss.15-36), Belika Dfliflleri Bakan Paul Henri Spaak da 1944de Fransa, Belika ve
Hollanda arasnda ekonomik, siyasal ve asker bir birlik kurulmasn nermiflleridir.
Savafl sonrasndaki iki giriflimin mimar ise Winston Churchill olarak bilinmektedir. Churchillin 19 Eyll 1946da Zrih niversitesinde yapt konuflma, Avrupa
ailesinin olabildiince genifl tutularak bir barfl, gvenlik ve zgrlk alanna dnfltrlmesini ve Avrupa Devletleri Birlii oluflturulmasn iermektedir. Bu arnn ardndan nce 1947de Fransa ile ngiltere arasnda Dunkurque Antlaflmas im-
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
78
Avrupa Birlii
zalanmfl, bu anlaflma bir yl sonra Belika, Fransa, Lksemburg, Hollanda ve ngiltere arasnda imzalanan Brksel Antlaflmasnn yolunu amfltr. Bat Birlii ya
da Brksel Antlaflmas rgt olarak bilinen Bat Avrupa Savunma Topluluu,
1954 ylnda kurulan Bat Avrupa Birliine (BAB) dnflmfltr. Avrupann gvenlik rgtlenmesi olan BAB, Maastricht Antlaflmas (1992) ile ABnin asker kanad hline gelmifl, Amsterdam Antlaflmasnda (1997) ABnin ayrlmaz ve tamamlayc bir paras olarak kabul edilmifl ve Lizbon Antlaflmas (2009) ile de tm yetkileri ABye devredilmifltir. Churchillin nerileri dorultusunda hayata geen ikinci kurulufl ise Trkiyenin de yesi bulunduu Avrupa Konseyi rgt olmufltur.
Bu dnemde gelifltiren yaklaflmlarn ve yaflama geen giriflimlerin Avrupa btnleflmesine birincisi katks, devletlerin ifl birlii ile barfl kavram arasnda dorudan bir ilinti kurulmufl olmasdr. kincisi, ifl birliinin belirli ve genifl bir corafyadaki gl devletler arasnda kurulmasnn ngrlmesidir. ncs, bu ifl
birliinin ortak kurallar oluflturulmas yoluyla yrtlmesinin nerilmesidir. Drdncs, devletler arasndaki srekli ifl birlii iin srekli bir iletiflimin kurulmas
gerekliliinin ileri srlmesidir. Beflincisi ise, devletler aras iliflkiler yerine toplumlar aras iliflkilerin de gz nne alnmasdr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Churchillin SIRA
nerileri
SZDEzerine hangi rgtler kurulmufltur?
KURAMSAL ARKA PLAN
D kavramnn
fi N E L M
Btnleflme
Latince kkeni olan integratio, yenileme, yeniden ele alma ve geliflme, evrilme anlamlarnda kullanlmfltr. 1620de, ilk kez szlklere integration olarak
ise birbirlerinden bamsz paralarn bir btn iinde
S O R girdiinde
U
birlefltirilmesi olarak aklanmfltr (Machlup, 1978, s.61). Gnmzde btnleflme
kavramn, birbirinden bamsz birimlerle paralanmfl uluslararas topluluklarn,
DKKAT
ister bir ister birok alanda en az bir dzeyde karar alma gcyle bezenmifl, az ya
da ok genifl yeni bir birliin nceliklerini benimseme, kiflilerin bu srece katlmaSIRAve
SZDE
larn zorlama
yapsal anlamda herkesin bu yeni birliin geliflmesinde katsnn
bulunmasn salama yntemi ve sreci (Gonidec, 1977,s. 504) olarak tanmlamak
olanakldr.
AMALARIMIZ
Btnleflme, bir tr birleflme-ifltirak (association) demektir ve devletler, halklar, sektrel kurulufllar gibi ok sayda ve farkl oyuncunun birleflmesi, bir ifltirak
oluflturmalar
gelmektedir.
K anlamna
T A P
Btnleflme, uluslararas konjonktre bal tarihsel bir kavramdr ve kesinlikle
statik bir olguyu ifade etmemektedir. Btnleflme, aktrler arasnda kurulmufl bir
iliflki biiminin
hli olarak tanmlanamaz, bir sretir ve ancak aflamaTELEVo
Z Yzamanki
ON
lar ile tanmlanabilir. Belirli bir zaman aralnda kesiti alnarak incelenen bir ifl
birliinin verileri, sadece o anki duruma ynelik bir veri demeti sunar. Oysa btnleflme, yaflayan ve dnflen bir olgu olduundan dorudan ifl birlii sreleri N T ifade
E R N E Teden bir kavramdr.
nin kendisini
Btnleflmenin ekonomik ve siyasal boyutlar, byk lde i ie gemifltir.
Aflamal bir geliflme biimi olarak ele alndnda, ekonomik btnleflme ile siyasal btnleflmeyi birbirlerinin ncesine ya da arkasna sralama eilimi domaktadr. Btnleflme aflamal bir sreci ifade ettii iin, ekonomik ve siyasal btnleflmenin ilk ve orta aflamalarnda, dier bir ifade ile topluluk (Community) aflamalarnda, ekonomik btnleflme ncelikleri, mali ve siyasal btnleflme faaliyetleriyle desteklenmektedir. Dolaysyla, topluluk aflamasndaki bir btnleflmede
sz konusu alanlarda uyumlaflma (harmonizasyon) sz konusudur. Ancak b-
N N
79
tnleflmenin ilerleyen aflamalarnda, Topluluktan birlike (unity) ynelinmektedir. ncelik tartflmas, tam da bu noktada anlaml olmaktadr. Ekonomik Birlik,
Mali Birlik ve Siyasal Birlik farkl zelliklere sahiptir ve birlik srecinde artk yeler aras uyumlaflma deil teklik sz konusu olduundan hangi alann ncelikli
klnaca, kuramsal tartflmalarn zn oluflturmaktadr.
Blgesel btnleflme tanm nasl yaplabilir?
fllevselci Yaklaflm
SIRA SZDE
ELM
D fi NQuincy
Klasik ifllevselcilik (functionalism) yaklaflmnn temsilcisi olan
Wright,
David Mitrany ve Inis L.Claude gibi bilim adamlarna gre btnleflmenin amac,
karmaflk ve karflt karlar bulunan ulusal oyuncular arasnda bir
S O a
R Urmek ve bu
yolla savafllar olanaksz hle getirmektir. fllevselcilik, btnleflmeyi zel ve belirli bir sorun erevesinde ortak yatrm ve ifl birlii yaplmas olarak ele almaktadr.
DKKAT
Buna gre btnleflme, gereksinimlerin karfllanmas mantna dayanmaktadr.
Uluslararas iliflkilerdeki byk kuramlara alternatif reterek acil sorunlara etkili
SIRA evrensel
SZDE
zm arayflna giren David Mitrany, 2. Dnya Savafl sonrasnda
ifl birlii kurumlarnn arka arkaya kurulmasn izlemifl, eer gerek bir barfl ortamnn
yaratlmas arzu ediliyor ise daha homojen ve daha btnleflmifl (entegre) bir ulusAMALARIMIZ
lararas sistem yaratlmas gereine inanmfltr. Mitrany, toplumlarn hzla deiflmelerine etki eden unsurlarn ve ekonomik olgularn nasl ideal bir dzenlemeye tabi tutulabilecei sorusunu sormufltur. Ona gre, bu trden birK sorunun
T A P yant, acilen sorunlara bir are bulunmasna hizmet edecektir ve bu nedenle de ideolojik,
dogmatik ve felsefi sistemlerden uzak kalarak dorudan sorun ya da faaliyetlere
ncelik verilmelidir.
TELEVZYON
fllevselcilik, ekonomik sektrlerde ifl birliine gidilmesini fliddetle teflvik etmektedir. Ekonomik sektrlerde giriflilecek ifl birliinin sosyal ve siyasal boyutlar
bulunduu kabul edilse de bu boyutlarda bir ifl birliine gidilmesi o kadar da geN T Esrdrme
RNET
rekli grlmemektedir. Mitrany, lkeler arasnda barfl kurma ve
yntemi olarak, farkl iki sistem arasnda bile siyasal yaknlaflma salayabilecek olann
siyaset dfl alanlarda ifl birlii yapmak olduunu savunmufltur. fllevselcilik, ifl birlii iin bir araya gelen aktrlerin davranfl ve rollerinin kurumlar tarafndan belirlenirken ayn zamanda snrlandn savunmaktadr. fllevler deifltike, kurumlar
ve onlar oluflturan normlar ayn hz ve tutarllkta deiflmemekte ve bu durum ifl
birliini bozucu etki yaratmaktadr.
Yaklaflma gre, devletler arasnda uzlafl salamak iin teknik karakterdeki
alflverifllerin gelifltirilmesi ve farkl uluslardan uzman kiflilerin bu konulardaki ifl
birliinin ncs olmalar gerekir. Teknik bir ifl birlii, doas gerei dallanp budaklanacak ve daha da zenginleflerek farkl alanlardaki iflbirliklerini teflvik edecektir. Bu hliyle ifllevsel yaklaflmda ifl birlii yelerinin hkmetler dfl, iliflkilerin de
hkmetler aflr olmas ngrlmektedir. flbirliini dzenleyecek kurumsallaflma,
ifl birliinin zorunlu kld kadar salanmal, bunun bir siyasal kurumsallaflmaya
dnflmesi beklenmemelidir. Byk siyasi projelere, yksek nemdeki siyaset
alanlarna (high politics) bakmak yerine, insanlarn gnlk gereksinmelerine karfllk gelen ama siyasi nemi daha az olan (low politics) alanlarda ifl birlii yaplmas nerilir. Dolaysyla bu durumda da siyasal btnleflme, ifllevi izleyen biim
(form folows fonction) olarak tanmlanmaktadr. Bu biim (form), geleneksel diplomatik yntemlerin kullanld zeminleri kapsamaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Bkz. David Mitrany, A
Working Peace System,
U
S O RBooks,
Chicago, Quadrangle
1966.
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
80
Avrupa Birlii
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Bkz.Ernest B. Haas, Beyond
the Nation State, Standford
University
D K K Press,
A T Standford,
1958; Ernest B. Haas, The
Uniting of Europe, Standford
University Press, Standford,
SIRA SZDE
1958.
AMALARIMIZ
TELEVZYON
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
D fi N E L M (neo-functionalism) ise ifl birliinin artmas ile bafllangYeni ifllevselcilik

ta teknik dzeyde bafllatlan iliflkilerin giderek yaygnlaflacan ve bunun da karmaflk bir kurumsallaflmay
gerektireceini ileri srmektedir. Yeni ifllevselcilik, esas
S O R U
olarak Ernest Haasn alflmalaryla kimlik bulmufltur. E. Haasa gre, ifl birlii srelerini alfltrmann yolu, hkmetler aras iliflkilerin gelifltirilmesinden gemeDKKAT
mekte, ekonomik ajanlarn ortak faaliyetinden gemektedir. Ekonomik ajanlarn
bir ifl birlii faaliyeti bafllatp srdrmesi ise baz koflullar ierisinde deerlendirilSIRA SZDE
mektedir. Buna
gre, devletler benzer ekonomik dzeydeki devletlerle btnleflmezler ise ekonomik bymelerini srdrme olana bulamazlar. Bafllangta, ifl
birlii ve btnleflme salanacak alan snrl tutulabilir, teknik ve/veya ticari bir
AMALARIMIZ
alandan bafllanabilir. Ancak, bir kez bir alanda btnleflmeye gidilirse bu zorunlu
olarak bir yukar taflnma (spill over) yaratacak ve baflka alanlarda da btnleflme salanacaktr.
K T A P
Bu anlayfl, btnleflmenin ortak pazar oluflturma hedefi bulunduunda, ortak
siyasal yaplanmann da oluflturulmasn zorunlu grmektedir. Devletler arasnda
ekonomikT karfllkl
E L E V Z Y O Nbamllklar kurulduka, trel ve toplumsal karfllkl bamllklar da geliflir. Bylece, bir blgede uluslararas dayanflma eflitli alanlarda yaygnlk ve younluk kazandka glenir; bu da taraflar arasnda karfllkl bir siyasal bamlln kurulmasna, yaflam kavramlarnn deiflmesine ve kurumsal dei N Taar.
ERNET
flikliklere yol
N N
K T A P
SIRA SZDE
fllevselci yaklaflm
neden blgesel bir ifl birlii girifliminin kurumsal bir ifl birliine baSIRA SZDE
lanmasn gerekli grmez?
Yeni ifllevselciliin
varsaymlar nasl zetlenebilir?
SIRA SZDE
Avrupa Kmr ve elik Topluluu, kmr ve elik sektrn esas alan snrD fi ngrmfltr.
NELM
l bir ifl birlii
Haasa gre, devletler arasnda kurulmufl bu trden
bir ifl birliinin kmr ve elik alan ile snrl kalmas olanakl deildir. Ekonominin sektrlerinden
bir tanesine zg btnlefltirici mekanizmalarn o sektrle
S O R U
snrl kalmas, liberal ekonominin doasna aykrdr. Kmr ve elik sektrndeki btnleflme, tarm, ulaflm, balklk ve mali sektrler gibi birok dier
DKKAT
sektr harekete geirecek ve ifl birliinin bafllad sektr destekleyecek biimde btnleflmeye ynelmek durumunda kalacaktr. Dolaysyla, devletler
SIRA SZDE ve kolektif davranfllar gerekecektir. Bu durum, aslnda var
arasnda koordineli
olan uluslararas rgtlerden farkl bir ekonomik rgtlenme oluflturulmas anlamna gelmektedir. Ne zaman ki bir rgtlenme sz konusudur, o zaman ifl birAMALARIMIZ
lii siyasal bir boyut da kazanmfl olur. Dolaysyla, ekonomik btnleflme siyasal btnleflmeyi de getirir.
Yeni ifllevselci
da teknokratik temalarn zerinde durduu ve klasik
K T A anlayfln
P
ifllevselcilikten tredii unutulmamaldr. Siyasal kararlarn tm yeleri balayacak
biimde tek bir organdan alnmas savunularak uluslar st yaplanma modeli ngrlmfl,Tbu
E L Ehliyle
V Z Y O N de hkmetler aras modelleri savunanlar tarafndan fliddetle
elefltirilmifltir. Uluslar st siyasal bir yaplanma, btnleflmenin salanmas iin
gerekli nlemleri alaca iin btnleflmenin de teminat olarak gsterilmektedir.
Sz konusu yaklaflmda geen uluslar st yaplanmann aktrlerinin devletler ol N T E R Nst
E T organn da teknokratlardan oluflmasnn uygun grld
duu ve uluslar
anmsatlmaldr.
N N
81
Yeni ifllevselcilik, yeterlilik ve gereklilik vurgularnn fazlasyla yapld bir

yaklaflm biimidir. Sz konusu determinizmine ramen, bir btnleflme hareketinin nihai olarak ne trden bir model kurabilecei bu yaklaflmda ak deildir, btnleflmenin ucu ak braklmfltur. te yandan, yeni ifllevselci yaklaflm uluslar
stc bir anlayfla sahip olmasna ramen ye lkelerin sosyo ekonomik koflullarn, siyasal dengelerini, kurumsal ve yasal mekanizmalarn dikkate almad gibi,
taraflarn birbirlerini alglayfl biimleri zerinde de durmamfltr.
letiflim Yaklaflm ve Haberleflme Kuram

(Ya da Etkileflimci fllemselcilik, Transactionalism)
Karl W Deutschun 1957 tarihli alflmas ile gelifltirilmifl olan kuram, uluslararas
yapnn sistemli bir biimde ele alnd ilk alflmalardan birisidir. Deutsch, toplumun her dzeyinde gelifltirilen iletiflimin toplumsal homojenleflmeye katkda bulunacan savunmufl ve bu konuyu uluslararas alanda da tartflmfltr. Bu adan kuram, btnleflmeyi atflmac ve kaotik uluslararas sistemde nihai bir kurtulufl durumu olarak kabul etmektedir. Yazara gre siyasal birlik, dnya barfl bakmndan
son aflamay ifade etmeyebilir. Aslolan retkenlik karflt, yerel otoriteleri zayflatan, i ekiflmeleri zemeyen ve toplumsal ayrflma yaratan mekanizmalarn kurulmasna engel olmaktr. Sz konusu mekanizma ise toplumsal oydaflmann (paylafllan deer ve duygular, ortak karlar, karfllkl sayg) salanarak sosyal ballkbirleflme (cohesion) oluflturulmasna baldr.
Deutscha gre btnleflme, topluluk duygusunun kurumsal ve pratik biimde
belirli bir toprak parasnda kazanlmas ve bunun, o topraklarda yaflayan halklarn barfll dnflmlerine uzun sre hizmet etmesidir. Bu hliyle Deutsch, afladan yukarya doru (bottom-up) evrilen bir btnleflme anlayflna sahip gzkmektedir. Kolektif oydaflma, devlet ile toplum arasnda sk bir ba oluflturacak ortak bir moral yaratr, yasalarla davranfllar koordineli hle getirir ve devlet de g
kullanma yntemlerine ihtiya duymaz hle gelir.
Deutsch yaklaflmnda toplumsal oydaflma salayacak en nemli ara, srekli
ve mdahalesiz iletiflim kanallarnn varl olarak gsterilmektedir. letiflim toplumla devlet arasnda kesintisiz biimde srdrldnde, bu bir geri besleme mekanizmas oluflturacak ve barfl topluluu ancak bu yolla kurulabilecektir. Bir birlik ancak gl bir iletiflim ve ulaflm mekanizmas ile olanakl olabilir. Ticaret,
posta ya da turizm gibi her trl faaliyet, eflit biimde btnlefltirici bir iflleve sahiptir. Ancak, ne tr bir btnleflmeden sz edildiinin de alt izilmelidir. Karl Deusch, yksek dzeyde kurumlaflma yoluyla btnleflmifl (amalgamated highly institutionalized) bir birliin btnleflmesinden sz etmektedir. Bu trden bir birlik
oluflturmak da gvenlik topluluu oluflturmaya hizmet etmektedir. Devletler,
karfllkl faaliyetlerini arttrarak ortak bir sorumluluk gelifltirirler. Bu sorumluluk,
uluslararas barfl ve gvenlik salanmasna iliflkin bir sorumluluktur. Devletler,
egemenlik haklarn ve deerlerini bu sorumluluk dorultusunda birbirlerine balarlar (kombine ederler). Deer ve karlarn bir araya getirilmesi, iliflki iine giren
devletlerin birbirlerine karfl balarn glendirir. Bu dorultuda haberleflme kuramna gre btnleflme, iki siyasal nitenin belirli bir ortak ama erevesinde olabildiince yeni ve ortak bir siyasal niteye geifl sreleri ve bir gvenlik topluluu kurmalar olarak tanmlanmaktadr.
Bkz. Karl W. Deutsch,

Political Community and
the North Atlantic Area:
International Organization
in Light of Historical
Experience, Princeton
University Press, Princeton,
1957. ; Bkz. Karl W. Deutsch,
The Analysis of
International Relations,
Englwood Cliffs, PrenticeHall, 1968.
82
Avrupa Birlii
Federalizm
Federalizm, bir btnleflme srecinde iki ayr, ancak koordineli ynetim dzeyi ngrmektedir; bunlardan biri federal ynetim dzeyidir, ikincisi ise katlmc devletler dzeyi. Birinci dzey, devletin tmyle tasfiye edildii ve yerine yeni bir st
egemenliin oluflturulduu dzeyi ifade eder. kinci dzey, devletin kendi g ve
egemenliini dierleri ve st egemenlik kurumu (merkez) ile paylaflt dzeydir.
Klasik federalizmin kkleri 19. yzyla kadar gitmekte ve sosyolojik olgularn
hukuksal yntemlerle dzenlenmesi anlayflndan beslenmektedir. Norm ve hukuk
kurallarnn dzenleyici zelliini ne karan bu anlayfla gre devletler, uluslararas kurulufllar ve firmalar gibi ok saydaki oyuncu uluslararas topluluu ve dnya ekonomisini belirlemektedir. Bu karmaflk btn, duraan deil hareket hlinde akflkan bir btndr. Uluslararas topluluk, uluslararas hukuk tarafndan dzenlenmedii lde tamamen bir kargafla ortam doar ve kargafla ortamnda btnleflmeden sz etmek olanakszdr. Pozitif hukuk, kurumsallaflma yoluyla varln srdrme olana bulur, bu da dayanflma salar. Var olan yaplarn yerine yenilerinin oluflturulmas her zaman nerilmez, bunlarn ortak kurallara balanmas
ngrlr. Uluslararas rgtlenme ise bu ortak kurallarn devamll iin gerekli
grlmektedir.
adafl dnemdeki yaklaflmlardan biri ise Kurumsal Federalizm (institutional federalism) dir. Jean Monnetnin dflnce ve faaliyetleri ile byk lde anlam kazanmfl olan kurumsal yaklaflm, 2. Dnya Savafl sonras barfl ortamnn
nasl salanp srdrlecei sorusundan hareket etmektedir. 1960larda Avrupadaki blgesel rgtlenme giriflimlerine bakarak, devletlerin ancak kurumsallaflma yoluyla birbirlerinden kopamaz hle getirilebilecei dflncesi geliflmifltir.
Monnetye gre, yeni bir savafl riski ne var olan uluslararas mekanizmalarla, ne
de ulusal boyuttaki nlemlerle ortadan kaldrlamaz. Bu risk, ancak zgn ve yeni uluslararas kurumlar oluflturulmas ile nlenebilir. Savafl olasln ortadan kaldrarak barfl ortamnn srekliliini salayacak kurumlarn devletleri her konuda
ifl birliine zorlayacak olmas bafllangta ifl birliini caydrc olabilecektir. Bu nedenle Monnet, devletler arasnda kurulacak ifl birliinin bafllangta teknik ve snrl bir alanda bafllatlmasn nererek ifllevsel bir anlayfl sergilemifltir. Ancak, bu
teknik ve dar alandaki ifl birliinin, ifl ile kimlik bulamayacan ve bu trden bir
ifl birliinin var olan uluslararas siyasal mekanizma ve rgtler yoluyla da salanamayacan ileri srmfltr. Ona gre, ncelikle ifl birliinin teknik dzeyden
bafllanmasn ngren yeni bir siyasal yaplanma salanmaldr. Kurulan bu yeni
uluslararas kurulufl, ifl birliinin de kurallarn belirlemektedir. Blgesel dzeylerde bafllatlan rgtlenmelerin evrensel rgtlenmeleri teflvik edecei anlayflnn
hakim olduu bu bakfl asna gre, evrensel barfl da buradan gemektedir. nk uluslararas kurumsallaflma devletlerin sadece kurum ii deil kurum dfl davranfllarn da belirlemektedir.
Bu yaklaflmda devletleri ortadan kaldrmadan aflamal bir biimde onlar btnlefltiren bir model nerilmektedir. Kurulacak siyasal ve idari mekanizmalar, rgte dahil olan kk devletler iin bir teminat oluflturabildii lde baflarl kabul edilebilirler. Bu hliyle kurumsal federalist yaklaflm, devletler arasndaki eflitsizliin ortadan kaldrlmasn deil, dzenlenmesini nermektedir.
Kurumsal federalizmde, devlet yetkilerinin her dzeyde bir baflka yetki ile ikame edilmesi sz konusudur. Btnleflmenin younluu ve sresi uzadka, bir araya gelen yeler arasndaki sadakat balar artacaktr. Bu sadakat, birbirlerine daha
83
sk balarla balanmalarndan kaynaklanmaktadr. Dolaysyla, birbirlerine karfl

bamllklar artan aktrler, giderek aralarn kullanm, yeni amalarn gelifltirilmesi gibi konularda daha fazla ifl birlii mekanizmalarna yani kurumlara gerek
duyarlar. Bu da federal rgtlenmenin yolunu aar.
adafl dnemdeki yaklaflmlardan bir dieri de Anayasal Federalizm dir.
Anayasal federal anlayfln esasn, aktr davranfllarn temelden belirleyecek bir
anayasa hazrlanmas oluflturmaktadr. Bu anlayfl, belirli normlara gre dzenlenmifl kurumlarn egemen glerin basksyla ifllediini ileri srmekte ve gl aktrlerin davranfllarn snrlayacak mekanizmalara daha bafllangta izin verilmediini savunmaktadr. Yasalar, siyasal gereklerden bamsz olmadklarna gre,
bir ifl birliini federalizme gtrecek dzenlemelerin buna gre hazrlanmas gerekmektedir. Bu da gl aktrlerin bile federal ifl birlii ierisinde yer almada
avantajlar olduunu bilmeleri ile olanakl olmaktadr. Dolaysyla, federal anayasa, bu hassas noktaya gre hazrlanmak durumundadr. Tm aktrlerin yasaya
uymasn salanmann yolu budur. Tm aktrler, federal anayasaya uyduklarnda,
birbirlerinin hemen tm davranfllarnn nceden kestirilmesi olanakl olabilmektedir. Bu trden bir federalist yaklaflma gre merkez anayasa, bileflenleri ve ortaklar arasnda fark gzetmez ve klasik gler ayrl prensibinin uygulanmasn
olanakl klar. Bu erevede federe devlet ve federal yap anayasalar arasnda hiyerarflik bir iliflki bulunmaktadr.
Farkl federalist yaklaflmlarn en temel ortak zellikleri nelerdir? SIRA SZDE
Sosyal nflaclk (Yapmsalclk, Konstrktivizm)
fi N E L M
Konstrktivizmin modernist kolunu (sosyal konstrktivizm) DWendt
temsil ederken, post pozitivist kolunu Ruggie, neo klasik kolunu Kratochwill, post modern
S O R U
kolunu da Asley, Campell ve Der Derian temsil etmektedir.
Bu yaklaflmda devlet, toplumsal olarak infla edilen btnsel bir yap olarak tanmlanmakta ve kendisini oluflturan unsurlarn bir btn olarak grlmektedir
DKKAT
(Went, 1992, ss.407-413). Toplumlar, zaman ve mekna gre farkllaflmakta ve bu
farkllaflmalar da devlet yaplarn srekli deifltirmektedir. Bu durumda bir btnSIRA okumasnn
SZDE
leflme srecinin sabit, deiflmez ve dnflmez gereklikler iinden
olanaksz olduunu savunan yaklaflm, bir araya gelen oyuncularn birbirlerinden
farkl zellikler tafldklarna ve bu zelliklerin de her zaman llebilir
olmadklaAMALARIMIZ
rna iflaret etmektedir. Bu durumda, bir btnleflme hareketinin mutlaka federalizme yneleceini ileri srmenin yanlfll dile getirilmekte hatta bir yerlere gideceini nermenin bile mmkn olamayacana iflaret edilmektedir.
K T A P
Toplumsal dzeyde tm bireylerce paylafllan ortak anlayfllar, o devletin dfl
politikasn oluflturmaktadr. Uluslararas sistemdeki devletlerin dfl politika pratikleri, bu tr anlayfllarn bir rn olduundan byk ldeT Ealglamalara
dayanLEVZYON
makta ve farkl alglamalar da karfllkl bir iliflki iinde evrilmektedir. Alglamalar,
toplumlarn tarihsel, dilsel zelliklerine, kltrel yaplarna ve inan sistemlerine
gre geliflmektedir ve bu anlamda her toplumun birbirinden farkl zellikler gs N T Eanarflik
R N E T yapmaktermesi, alglamalarn farkllaflmasna yol amakta, bu da sistemi
tadr. Btnleflme, inan ve alglama sistemleri arasnda bir tr karfllkl bamllk
kurmufl ve bu da giderek karfllkl etkileflimi arttrmfltr. Sz konusu karfllkllk
iliflkisi, devletlerin sosyal yaplarla, sosyal yaplarn kresel dinamiklerle ve devletlerin devletlerle olan bamllklarn oaltmfltr.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
84
Avrupa Birlii
Yaklaflma gre btnleflme, bir patch-work (krk yama) battaniye gibi ifade
edilmektedir. Her bir parann farkl oluflu, btnsellie deil, farkllklarn btnlne karfllk gelmektedir. Toplumsal farkllklar, esas olarak her bir parann
benzemez grnmesine yol aan kumafllarn farkl dokulara sahip olmalarndan
kaynaklanmaktadr. Her bir kumafl parasnn lifi, dokumas, rengi ve biimi deiflik olduundan bu paray dierlerinden ayrt edici hle getirmektedir. Bu hliyle
btnleflme; ok kltrl, ok dinli, ok dilli bir oluflumdur. Farkl tarihsel zellikleri bulunan sosyal niteler zaman iinde ne kadar karfllkl etkileflim kurarlar ise
o kadar btnleflebilmekte fakat btnlefltike de, farkllklarn o oranda yeniden
retmektedirler.
SIRA SZDE
10
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Sosyal inflaclk
hangi konularda farkl dflnmeyi olanakl klmaktadr?
SIRAyaklaflm,
SZDE
KURAMSAL ARKA PLAN IfiIINDA ABNN

D fi N E L M
BENMSED
BTNLEfiME
S O R UYntemi
Btnleflme
Avrupa btnleflmesi, byk lde yeni ifllevselci ve kurumsal federalist yaklaflmn ngrd
aflamalar benimsemifl, bu erevede de ncelikle ekonomik bDKKAT
tnleflme evrelerini gereklefltirmifl ve ekonomik btnleflmede ifl birlii younluu artt oranda siyasal btnleflmeye gitmifltir. Buna gre, izlenen yntemin flu
SIRA SZDE
biimde gsterilmesi
mmkndr:
N N
Toplumsal spill-over /siyasal

AMALARIMIZ
uyumlaflma
Ekonomik spill-over /
ekonomik btnleflme
Devletler aras
iliflkilerde spill-over
Siyasal koordinasyon ve elit

yetifltirme K T A P
Serbest Ticaret Blgesi
Uyum anlaflmalar
Toplumsal karfllkl bamllklarn

artmas
Gmrk Birlii
flbirlii Antlaflmalar
Sosyal grupT EveL Esnflar

V Z Y O arasnda
N
dikey dayanflma
Ortak Pazar
Topluluk Kuran
Antlaflmalar
Yatay ifl birlii ve koalisyon

oluflumu
Yetki devri ngren

btnleflme antlaflmalar
T E R N E T kararna
Koalisyonun Nbtnleflme
varabilmesi
Tam Ekonomik
Btnleflme
Birlik kuran Antlaflmalar
flme
Siyasal Btnleflm
Ulusal yetkilerin sosyal, siyasal, adli ve asker konularda merkeze transferi
Sorun zc organ ve mekanizmalarn kurulmas
Yeni ve merkez karar alma yaplarnn oluflturulmas
Birlik kurulmas
Btnleflmenin Evreleri
9 Mays 1950de Fransa Dfliflleri Bakan Robert Schuman, Jean Monnet ve Bat Almanya fianslyesi Konrad Adenauer, birlikte hazrladklar bir projeyi, yaptklar
basn toplantsnda dnyaya duyurmufl ve bu deklarasyonla Avrupa Kmr ve elik Topluluunun oluflum sreci bafllamfltr. Proje, Alman-Fransz kmr ve elik
85
retiminin tek bir idari yap altnda toplanmasn, kmr ve eliin retim, iflletim
ve datmnda ifl birlii salanmasn, bu yolla oluflacak genifl ve ortak pazara dier Avrupa lkelerinin de katlmn kapsamfltr. Bu erevede, rgtn en yetkili
organ olarak uluslar st nitelikte ve uzman kiflilerden oluflan Yksek Otorite
yetkili klnmfl ve 18 Nisan 1951de Fransa, F. Almanya, talya ve BENELUX lkeleri arasnda imzalanan ve 25 Temmuz 1952de yrrle giren Paris Antlaflmasyla AKT kurulmufltur.
AKTye konu olan ve Fransa ile Almanyay bir araya getiren blge neresidir?
SIRA SZDE
ABnin bafllang aflamas olan AKT, sektrel bazda btnleflme salad ve
N E L M sektrleri
D fi dier
dolaysyla da kmr-elik sektrn korumaya hizmet ederek
zor durumda brakaca gerekesiyle, zellikle tarm sektr temsilcilerince elefltirilmifltir. Bunun zerine Fransa Tarm Bakan Pflimlin, bir ortak
S O tarm
R U pazar kurulmasn ve bunun da AKT gibi rgtlenmesi nermifltir. te yandan, Fransa
Savunma Bakan Pleven, rgtlenmenin savunma alanndan bafllamas gereine
DKKAT
dikkat eken bir ar yaparken Belika Dfliflleri Bakan Spaak, Avrupann yeni
enerji kaynaklarna olan ihtiyacn dile getirerek bu alandaki rgtlenme gereini
SIRA SZDE
vurgulamfltr.
flbirlii ihtiyacnn ok sayda alanda ortaya kmas zerine, AKT yeleri
1955 Mesina ve 1956 Venedik toplantlarn gereklefltirmifl ve sonuta ortaya kan
AMALARIMIZ
anlaflmazlklarn yeni kurulacak rgtlerle dzenlenmesine karar verilmifltir. Alnan kararlarla, 25 Mart 1957de imzalanan Roma Antlaflmalar ile AET ve EURATOM ( Avrupa Atom Enerjisi Toplululuu) kurulmufltur. Bylece,
1958de
K T1 AOcak
P
yrrle giren antlaflmalarla altlar, temel konu olan enerji, tarm ve ulafltrma
alanlarnda ortak pazar kurma giriflimi bafllatmfllardr. Bu erevede AETyi kuran
antlaflma, tarm, ulafltrma, rekabet, dfl ticaret, istihdam ve fiyat
uyumu konularnTELEVZYON
da ortak politikalar gelifltirilmesini ngrerek bir uyumlaflma dnemine iflaret etmifltir. Ortaklk uyumunu desteklemek zere Avrupa Yatrm Bankas ve Avrupa
Sosyal Fonu kurulmufl, retim faktrlerinin tmnn serbest dolaflm esas alnmfl N T E R N E T 1957deki
tr. Bu dorultudaki admlarla 1962de sanayi rnlerindeki gmrkler
oranlarn % 50 altna ekilip gmrk birlii % 25 orannda salanmfl.
Avrupa btnleflmesindeki ikinci aflama, ortak tarm politikasnn hayata geirilmesi aflamas ve koordinasyon dnemidir. 1962-1969 arasna denk gelen bu
evrede, ortak tarm politikasnn uygulanmasyla ilgili sorunlarla karfllafllmfl, Tarmsal Ynlendirme ve Garanti Fonu gibi kurumlar oluflturulduysa da sorunlarn
giderilmesi kolay olmamfltr. Yaflanan krizler, bir yandan AETnin yeni yelerle geniflleme konusunu gndeme getirmifl, te yandan AKT, AET ve EURATOMun daha koordineli alflmas ihtiyacn ortaya karmfltr. rgtn koordinasyon sorunu, organlarnn ortak faaliyet srdrmesini ngren Fzyon Anlaflmasyla
(1967); ortak politikalarn belirlenmesinde oy birlii ile karar alnmas konusu Lksemburg Uzlafls ile (1965) afllmfl ancak ngiltere, Danimarka, rlanda ve Norvein yelik baflvurular siyasal bir krize dnflmfltr.
11
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Norve, AETye yelik baflvurusunda bulunmasna ramen neden yeSIRA

olan
lkeler arasnSZDE
da yer almamfltr?
D fi N E L politikas
M
Bu dnemde ortak gmrk tarifesi oluflturulmufl ve ortak ulafltrma
tamamlanmfltr. Fransada genel grevlerle ve siyasal alkantlarla ifade bulan 1968
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
12
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
86
Avrupa Birlii
Avrupa Para Ylan: ye lke

ulusal paralarnn kendi
aralarnda dalgalanma
marj +- 2,25 olarak
belirlenip ylan benzetmesi
yaplmfl, bu paralarn Dolar
karflsndaki toplu
dalgalanma marj ise +4,45 olarak saptanarak
buna da tnel ad
verilmifltir. 1972-1979
arasnda uygulanan sistem,
baflarl olamamfltr.
fiekil 4.1
krizi ve ngilterenin katlmna itiraz eden De Gaulle ynetiminin iktidar kaybetmesi sonrasnda, Avrupa btnleflmesi yeni bir aflamaya gemifltir. Bu aflama 19691992 aras topluluk olma dnemi olarak tanmlanabilmektedir.
Topluluk olma dnem, Ortak Pazar erevesinde karfllafllan sorunlarn parasal
birlik olmamasndan kaynaklandn ileri sren grfllerin youn olarak tartflld bir dnemdir. nce ekonomik birlik, sonra parasal birlik grfln savunanlarla, nce parasal birlik, sonra ekonomik birlik grflnde srar edenlerin projeleri,
1970de Komisyon nerisi olarak dzenlenmifl ve Ekonomik ve Parasal Birlie koordineli olarak geilmesini ngren Werner Raporu kabul edilmifltir. Bakanlar
Konseyi kararna gre, on yl iinde Ekonomik Parasal Birlik kurulmasna ve Avrupa Parasal flbirlii Fonu oluflturulmasna karar verilmifltir. Bu erevede, aflamal bir yol haritas izilmifltir. Birinci aflama, 1971de dviz kuru birlii (Avrupa
Para Ylan); ikinci aflama 1972de kredi mekanizmalar (Avrupa Para Sistemi) ve
nc aflama da 1973de tam konvertibilite ve tek para olarak saptanmfltr.
Karfllafllan sorunlar nedeniyle Avrupa Para Sistemine 1979da geilebilmifl ve
ye lke paralarnn arlkl ortalamalarna gre belirlenen Avrupa Hesap Birimi
(ECU)nin yaratlmas ile bu birimin bte hesap birimi hline gelmesi de bu tarihten sonra gerekleflmifltir. Ekonomik ve parasal btnleflme erevesinde atlan
admlar, siyasal ifl birlii alannn da genifllemesine yol amfl ve kurucu antlaflmalarda bulunmayan siyasal ifl birlii konusu, 1980de Avrupa Siyasal flbirlii ad verilen bir giriflim erevesinde ele alnmaya bafllamfltr. 1973de ngiltere, rlanda ve
Danimarka ye olmufl, 1974de rgt organlarnn yaps ve ifllevleri yeniden dzenlenerek Avrupa Konseyi (devlet ve/veya hkmet baflkanlar konseyi) resm
kimliine kavuflmufltur.
1981de Yunanistann 1986da da spanya ve Portekizin ye olmas srasndaki en temel sorunlar, retim faktrlerinin serbest dolaflmnn salanamamas, APS
takviminin yavafl ifllemesi ve siyasal btnleflme ile kurumlarn reformlar konular olmufltur. Bu erevede nce isteyen devletlerin taraf olabilecei snr, gmrk
ve polis formalitelerinin kaldrlmasn ngren Schengen Deklarasyonu yaynlanmfl, 1992ye kadar tek pazarn gereklefltirilmesi karar alnmfl, siyasal ifl birlii konusunda nemli taahhtler ngren ve kuruluflun adnn Avrupa Topluluu olarak
anlmasna yol aan Tek Senet 1987de yrrle girmifltir.
1992de imzalanp 1993de yrrle giren Avrupa Birliini Kuran Antlaflma
(Maastricht Antlaflmas) ise Avrupa btnleflmesi asndan dnm noktas olmufltur. Bu tarihten itibaren AB olarak anlan btnleflme sreci, birlik olma dnemi
olarak ifade edilmektedir.
Antlaflma, btnleflmeyi stunlu bir yapda ngrmfltr. Birinci stun, ortaklk politikalar ya da mktesebat (acquis communataire) ifade etmifl ve bu
alandaki kararlar nitelikli oy okluuyla alnmfltr.
kinci stn, kararlarn oy birliiyle alnd Ortak
Dfl ve Gvenlik Politikas olurken nc stun
Adalet ve ifllerinde Ortaklk bafllnda dzenlenmifl ve Avrupa Polis Teflkilat Szleflmesi (Europol) de bu erevede imzalanmfltr. Antlaflma
ile efl zamanl olarak 1993de ABye ye olma koflullarn belirleyen kurallar saptanmfltr. Kopenhag kriterleri olarak bilinen kriterler, siyasi, ekonomik ve Topluluk mktesebatna uyum olmak zere bafllkta dzenlenmifltir.
Siyasal kriterler olan i) istikrarl ve kurumsallaflmfl demokrasinin varl, ii) hukuk
87
devleti ve hukukun stnl, iii) insan haklarna sayg ve iv) aznlklarn korunmas kriterleri aday lke olma koflulu olarak kabul edilmifltir.
Sz konusu kriterler erevesinde Finlandiya, sve ve Avusturya 1995de
ABye ye olmufl ve bu yolla Souk Savafl sonrasnda Douya doru genifllemenin de yolu almfltr. Dou alm, btnleflmenin ekonomik ve siyasal gelecei asndan olduu kadar gvenlik ve savunma politikalar asndan da nemli
bir bafllk hline gelmifltir. ABye kresel sistemde kimlik kazandracak faaliyetlerin dfl politika ve gvenlik konularndaki ortaklk olduu gereinden hareketle yeniden dzenleme yaplmfl ve 1999da yrrle giren Amsterdam Antlaflmas ile ortak dfl ve gvenlik politikasna ortak gvenlik ve savunma politikas eklenmifltir. Bu Antlaflmayla ayrca Acil Mdahale ve Siyasi Planlama niteleri ile Avrupa Konseyi Yksek Temsilcii oluflturulmufltur. Amsterdam Antlaflmas, Maastricht Antlaflmasnn bir anlamda yeniden dzenlenmesi anlamna
gelmifl ancak Orta ve Dou Avrupa lkelerinin adaylk baflvurular ABnin yeniden dzenlenme ihtiyac dourmufltur. Bu arada Avrupa paras euro, 1 Ocak
2002de tedavle girerek birlik oluflturma srecindeki en nemli aflamalardan birisinin afllmasn salamfltr.
2003 ylnda yrrle giren Nice Antlaflmas ise geniflleyen ABnin kurumsal
yapsn yeniden dzenlerken ayn zamanda Maastricht Antlaflmasnda belirtilen
ikinci ve nc stun kapsamndaki baz konularn birinci stuna aktarlmasn
salamfl, dolaysyla AB mktesebatn geniflletmifltir. 1 Ocak 2004de on aday lkenin AB yesi olmasyla Avrupa btnleflmesi en kapsaml geniflleme srecini
yaflamfl, ardndan Bulgaristan ve Romanyann da 2007de ye olmasyla ABnin
ye says 27ye ulaflmfltr. Yeni lkelerin katlm sreleri iki temel tartflma konusunu oluflturmufltur. Bunlardan birincisi, ABnin i iflleyifl mekanizmasnn btnleflmenin derinlefltirilmesi yolunda yeniden dzenlenmesi, dier bir ifadeyle federal blgesel btnleflme modelinin nasl kurulacann saptanmasyla ilgilidir. Bu
ilk konuyla yakndan balantl dier konu ise ABnin uluslararas sistemde tek,
otonom ve gl bir aktr olup olamayacayla ilgili olmufltur.
Sz konusu sorunlara karfl bulunan yant AB Anayasas yaplarak federal ya da
yar federal Avrupa Birleflik Devletlerini yrrle sokmak fleklinde olmufltur. Ancak, taslak Anayasal Antlaflma belgesi, Fransa ve Hollandadaki referandumlarda
reddedilmifl, bunun zerine, genifllemifl ve birlik srecini nihai aflamasna taflyacak yeni bir anlaflma yaplmfltr. 1 Aralk 2009da yrrle giren Lizbon Antlaflmas, Anayasal Antlaflmann yerini almfltr. Antlaflma, AByi federal blgesel bir
birlie dnfltrmese de kurumsal yaplarda deifliklie giderek karar alma mekanizmalarn dzenlemifl, geniflleme ve daha fazla ortaklaflma anlamna gelen derinleflme konularnda AByi bir adm daha ileriye gtrmfltr.
Kurucu Antlaflmalar ile btnleflme aflamalar arasnda ne tr bantlar
kurulabilir?
SIRA SZDE
Btnleflmenin Modeli
Bu lkeler; Kbrs, Estonya,

Macaristan, Letonya,
Litvanya, Malta, Polonya,
Slovakya, ek Cumhuriyeti
ve Slovenyadr.
13
D fi N E L M
27 yeli ABnin bugn 17 yesi Euro blgesinde, 26 yesi (ngiltere
hari) Schengen blgesindedir. Oy birlii karar gerektiren Ortak Dfl ve Gvenlik Politikasna
S Okonularnda
R U
da her ye devlet katlmamaktadr. Bu hliyle ABnin derinleflme
btncl bir yap kurmad sylenebilir. ABye aday olarak bekleyen lkeler olduu
dflnldnde, ye saysnn artaca ngrlmekte, bu durumda da genifllemeDKKAT
nin derinleflme konusunda yeniden sorunlar ortaya karaca sylenebilmektedir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
88
Avrupa Birlii
SIRA SZDE
14
Ekonomik btnleflme
SIRA SZDE aflamalarnn temel zellikleri nelerdir?
ABnin derinleflme ile geniflleme arasndaki banty dikkate alan btnleflme
D fi N E L gibidir:
M
modeli, afladaki
D fi N E L M
S O fiekil
R U 4.2
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
fiekil 4.3
derinleflme
btnleflme seyri
Siyasal Birlik
Ekonomik-Parasal
SIRA SZDE
Birlik
Ortak Pazar
Gmrk
Birlii
AMALARIMIZ
ye says:
geniflleme
6 9
12
15 25 27
K T A P
Bu model, ABnin nereye kadar geniflleyecei sorusunu gndeme getirmektedir. Sorunun

T E L yant,
E V Z Y O AB
N asndan verilmediyse de kuramsal adan baz ngrlerde bulunmak mmkndr. AB, devletler Avrupas denen konfederasyon modelinin ilerisinde, ancak halklar Avrupas denen federasyonun gerisinde bir rgtlenme modeline sahiptir. Bu hliyle vatandafllar Avrupas ad verilen yar-federasyon
N Tksmi
E R N E Tfederasyon) modelinin benimsendii sylenebilir. Yar-federas(quazi ya da
yon modeli, esnek ifl birlii biimlerini ve i ie gemifl btnleflme halkalarn ngrr. Buna gre ABnin yar federasyon modeli, afladaki gibidir:
En dfl halka, aday lkelerden; bir sonraki Euro ve Schengen Blgelerine dahil olmayanlardan oluflur. En i halka, Euro blgesini, onun
dflndaki de Schengen Blgesini ifade eder. ye
devletler, halkalar ie doru atlarlarsa btncl
federasyon, atlamazlarsa yar federasyon modeli hkm srer. Genifllemenin snr, ancak tm
lkeler orta ekirdee geme arzusunda bulunduklarnda saptanabilir; gevflek ve kademeli
yeliklerin olmas hlinde ise geniflleme snr
saptamaya ihtiya olmaz.
89
zet
N
A M A
N
A M A
Avrupa btnleflmesinin tarihsel arka plann ve

AB ncesi giriflimleri ifade etmek
Avrupa btnleflmesi, AKT ve AETnin kurulmasyla bafllayan bir sre deildir. Avrupay birlefltirme dflncesi, Antik Yunana kadar uzanmaktadr. Farkl tarihsel dnemlerde, farkl dflnrlerce gelifltirilmifl tasarmlarn hemen tmnde Avrupa devletlerinin barfl, istikrar, gvenlik
ve ekonomik geliflme amalaryla bir araya gelmeleri savunulmufltur. Btnleflmeyi ekonomik
gerekelere dayandranlar, mali ve parasal birlik
konularn ne karmfl ve ticaret serbestisini savunmufllardr. Btnleflmenin siyasal boyutuna
vurgu yapanlar ise tm devletleri bir araya toplayan idari ve siyasi kurumlar tasarlamfllardr. Dflnrler ve siyasi kiflilikler tarafndan gelifltirilen
nerilerin byk bir ounluu, bugnk AB organlarna benzer organlar ve yine bugnk ABye
benzer sayda ye ngrmfllerdir.
19. yzyla kadar, dflnce tarihinde yer alan tasarlarn ok az yaflama geebilmifl, geenlerin
de mr ksa olmufltur. 19. yzyldan itibaren ise
iki dnya savafl yaflanmfl olmasna ramen Avrupada rgtlenme abalar artmfl ve ou teknik ekonomik alanlarda ifl birlii ngren bu rgtler ABnin yap tafllarn dflemifltir.
Avrupa btnleflmesini aklayan kuram ve yaklaflmlar aklamak
Klasik uluslararas rgtlerden daha ileri dzeyde ifl birlii ngren, bir ortaklk anlamna gelen
Avrupa btnleflmesi 1950lerde kristalize olmaya bafllaynca, bilim evreleri asndan da yeni
bir inceleme alanna dnflmfltr. Bu erevede
gelifltirilen yaklaflmlardan biri olan klasik ifllevselcilik, btnleflmenin teknik alanda bafllamasn ve ekonomik-mali evrelerin bafln ektii
uluslar st bir ifl birlii olarak kalmasn nermektedir. Yeni ifllevselci yaklaflm ise sektrel
bazda bafllayan bir btnleflmenin, dier sektrlere ve siyasal mekanizmalara doru yaylmasnn ve siyasal btnleflmeye gidilmesinin kanlmazl zerinde durmufltur.
Haberleflme yaklaflm, btnleflmenin ancak haberleflme ve ulaflm alarnn kurulmasyla salanabileceini ileri srmfl, serbest ticaretin salad balarn geri dnlmez bir sadakat ortam
yaratacan vurgulayarak bunun gvenlik topluluu oluflturacan savunmufltur. Federalistler
ise btnleflmenin siyasal rgtlenme biimiyle
ilgilenmifl, halklar ve devletleri bir araya getirecek idari, siyasal ve hukuksal mekanizmalar tasarlamfllardr. Bunlardan farkl olarak sosyal inflaclk yaklaflm, toplumsal karfllkl alglarn btnleflme srecini belirleyen temel deiflken olduunu savunmufl, toplumlar ne kadar etkileflim
iine girerlerse o oranda alglarn deiflimine katk salanacan ileri srmfltr. Bununla birlikte, karfllkl alg ve davranfllarn blgesel btnleflmeyi mutlaka federal bir rgtlenmeye gtrmeyecei belirtilmifltir.
N
A M A
ABnin benimsedii btnleflme yntemini, geirdii evreleri ve gelinen aflamadaki birlik modelini deerlendirmek
Avrupa btnleflmesi, yeni ifllevselci ve kurumsal federalist yaklaflmlarn birleflme modelini benimsemifltir. Buna gre, nce Roma Antlaflmalaryla Gmrk Birlii ve Ortak Pazar aflamalar
gereklefltirilmifl, ardndan Maastricht Antlaflmasyla Ekonomik Parasal Birlike geilmifltir. Her
bir aflamadaki siyasal ifl birlii, ekonomik ifl birliinin gerektirdii oranda olmufltur. flbirliinin
younlaflmas ve ortaklk konularnn artmas anlamna gelen siyasal derinleflme, ekonomik derinleflmeyi izlemifltir. Dolaysyla ABnin siyasal
ifl birlii de uyumlaflma, topluluk olma ve birlik
olma aflamalarndan gemifltir. Kurulduu gnden itibaren bir yandan derinleflen Avrupa btnleflmesi, ayn oranda da geniflleme yaflamfltr.
Derinleflmenin her krize girdii dnemde geniflleyen AB, bugn ye saysnn okluu ile ortak
politika retme gerei arasnda derinleflme-geniflleme eliflkisi yaflamaktadr.
Bununla birlikte, AB i ie halkalar olarak ifade
bulan, ok halkal ya da ok vitesli bir model uygulamaktadr. En i halka, en sk ifl birlii anlamna gelen Euro blgesi, en dfl halka da aday
lkelere iflaret etmektedir. steyen ye, hedefledii halkann koflullarn yerine getirdiinde bir
st ifl birlii aflamasna geebilmektedir.
Yaps, kurumlar ve derinleflme-geniflleme modeli asndan AB, Devletler Birlii anlamna gelen bir konfederasyon olarak tanmlanamaz. Ancak ayn AB, Halklar Birlii ad verilen bir federasyon da deildir. Hem halklarn hem de devletlerin karar alma sisteminde yer aldn anlatan ifade Vatandafllar Birliidir ve ABnin benimsedii yar-federasyon (quazi) modeli de bu
tanma yakndr.
90
Avrupa Birlii
Kendimizi Snayalm
1. Alman Birliinin kurulmasnda afladakilerden hangisi etkili olmufltur?
a. Jean Monnet
b. Friedrich List
c. Victor Hugo
d. Aristide Briand
e. Konrad Adenauer
6. Afladakilerden hangisi, ekonomik btnleflme aflamalarndan birisi deildir?

a. Gmrk birlii
b. Parlamentolar aras birlik
c. Ortak pazar
d. Ekonomik parasal birlik
e. Tam ekonomik birlik
2. 2. Dnya Savafl sonrasnda Zrih niversitesinde

yapt konuflmayla Avrupadaki rgtlenme srecini
teflvik eden siyaseti kimdir?
a. Winston Churchill
b. De Gaulle
c. Jean Monnet
d. Henri Spaak
e. Kont Richard Coudenhove-Kalergi
7. Fransa hkmetinin bakanlarndan Rene Pleven,

Avrupa btnleflmesinin hangi alandan bafllamasn
nermifltir?
a. Ekonomiden
b. Savunmadan
c. Tarmdan
d. Kmr-elikten
e. Balklktan
3. Yeni ifllevselciliin ngrd rgtlenme modeli,

afladakilerden hangisidir?
a. Uluslar-aflkn rgtlenme
b. Uluslar-st rgtlenme
c. Uluslar-aras rgtlenme
d. Uluslar-alt rgtlenme
e. Uluslar-aflr rgtlenme
8. Afladakilerden hangisi, Avrupa Birlii kurumu deildir?

a. Avrupa Sosyal Fonu
b. Avrupa Yatrm Bankas
c. Parasal flbirlii Fonu
d. Tarmsal Ynlendirme ve Garanti Fonu
e. Uluslararas Para Fonu
4. Spill over ne demektir?

a. Afla taflnma
b. Geniflleme
c. Derinleflme
d. Yukar taflnma
e. apraz taflnma
9. ngiltere, Danimarka ve rlandann AET yelii, hangi lke tarafndan veto edilmifltir?
a. Almanya
b. Fransa
c. talya
d. Yunanistan
e. spanya
5. Karl Deuschun temsilcisi olduu yaklaflm, afladaki kavramlardan hangisini ne karr?

a. Federasyon
b. Konfederasyon
c. Ekonomi topluluu
d. Gvenlik topluluu
e. Sosyal topluluk
10. Euro ne zaman tedavle girmifltir?

a. 1 Ocak 2002
b. 31 Aralk 2002
c. 1 Ocak 2000
d. 31 Aralk 2000
e. 1 Ocak 2003
91

1. b
2. a
3. b
4. d
5. d
6. b
7. b
8. e
9. b
10. a
Yantnz yanlfl ise Gerekleflen Giriflimler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise Gerekleflen Giriflimler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fllevselci Yaklaflm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise yeni ifllevselcilik konusunu
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Haberleflme Kuram konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Btnleflme Yntemi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Btnleflmenin Evreleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Antik Dnemin demokrasi ve liberal ekonomiye zemin
salayan deerler sistemine Romann merkezden belirlenimci ve ortak hukuksal deerleri eklenmifltir. Bu durum, btnleflme ierisine girme amacndaki aktrlerin
nceden ayn ya da benzer deerler sistemini paylaflmfl olmalarnn nemini ortaya koymaktadr. Sz konusu olgular, btnleflmenin gerekli alt yaplarndan birisini oluflturmaktadr.
Sra Sizde 2
Grotiusun uluslararas rgtlerin temel zellii olarak
gsterdii ve koflul olarak ileri srd husus karfllkllk, devletlerin egemen eflitlii ve i ifllerine karflmama ilkeleridir.
Sra Sizde 3
Rnesans, Aydnlanma ve Sanayi Devrimlerini geride
brakan Avrupa, 1815de dnemin drt byk devletinin (ngiltere, Avusturya-Macaristan mparatorluu,
Rusya, Prusya) gereklefltirdii Viyana Kongresi ile kongreler ya da Avrupa Uyumu (Ahengi) ad verilen bir ifl
birlii srecine girmifltir. Glerin birbirini dengeledii,
bylece atflma risklerinin azald bu dnem bir yandan ortak barfl giriflimlerinin nn amfl, uluslararas
hukukun geliflmesine katk salamfltr. te yandan liberalizmin yaygnlaflmas ve smrgecilik faaliyetleri

de gnmzdekine benzer bir ekonomik kreselleflme
yaratmfl, bu da zellikle ekonomik ve teknik dzeylerdeki rgtlenmelere zemin yaratmfltr.
Sra Sizde 4
Pan hareketleri, genellikle benzer etnik ve dinsel zelliklere sahip topluluklar ve lkeleri bir araya getirebilmek iin duygusal geleri n plana kararak btnlefltirme abalardr. Romantizm ve milliyetilik akmlarnn da ortaya kt 18. ve 19. yzyllarda olduka etkili olmufl siyasi hareketleri ifade etmektedir.
Sra Sizde 5
Churchillin konuflmas ardndan nce 1947de Fransa
ile ngiltere arasnda Dunkurque Antlaflmas imzalanmfl, bu anlaflma bir yl sonra Belika, Fransa, Lksemburg, Hollanda ve ngiltere arasnda imzalanan Brksel
Antlaflmasnn yolunu amfltr. Bat Birlii ya da Brksel Antlaflmas rgt olarak bilinen Bat Avrupa Savunma Topluluu, 1954 ylnda kurulan Bat Avrupa
Birliine (BAB) dnflmfltr. Churchillin nerileri
dorultusunda hayata geen ikinci kurulufl ise Avrupa
Konseyi rgt olmufltur.
Sra Sizde 6
Blgesel btnleflme; snrdafl, benzer sosyo ekonomik
yapdaki devletlerin kalknma, geliflme ve siyasal istikrar amalaryla bafllatp gelifltirdikleri zel bir ifl birlii
srecidir. yelerin egemenliklerini kendi rzalaryla yetkili ortak kurumlara devretmeleri, btnleflmeyi klasik
uluslararas rgtlerden ayrr, onun tesine taflr. flbirlii, uyumlaflma, koordinasyon, topluluk oluflturma ve
birlik oluflturma aflamalarn geirerek geliflir.
Sra Sizde 7
fllevselci yaklaflma gre devletlerin ulusal egoizmleri,
ekonomik ve mali sektrlerin ifl birliinden kazanaca
avantajlar geree dnfltrmelerinin nndeki en byk engeldir. Buna gre, ekonomik getirisi yksek her
alanda ifl birlii yaplmas iin devletlere dflen, ifl birlii nndeki engelleri kaldrmalardr. Devletlerin kurumlar ya da antlaflmalar yoluyla srece dahil olmalar
hlinde siyasal anlaflmazlklar ortaya kmakta ve bu da
verimli iflbirliklerini bafllamadan bitirmektedir.
92
Avrupa Birlii
Sra Sizde 8
Yeni ifllevselcilii, teknik ve zel bir alanda bafllayan
bir ifl birliinin zorunlu olarak bir baflka zel ve teknik
alana da yaylacan (yatay taflnma), bunun da siyasal
boyutta ifl birliini zorunlu klacan (dikey taflnma)
varsayar. Varsaymlar arasnda, siyasal rgtlenmenin
uluslar st nitelikte olmasnn da kanlmaz olmas
yer alr; zira uluslar st nitelikteki bir rgtlenmenin
devletler arasndaki anlaflmazlklar zebilecek tek rgtlenme modeli olduu ngrlr.
Sra Sizde 9
Federalist yaklaflm, btnleflmenin ynetim biimine
iliflkin nermeleri ierir ve bu hliyle btnleflmeyi siyasal bir fenomen olarak deerlendirir. Var olan ya da olmas gereken bir siyasal model zerine grfller sz konusu olduundan federalizm statik bir yaklaflm sergiler.
Federalizm, btnleflme hareketleri erevesinde genel
olarak bir model nerme kaygs taflmaktadr. Federalist
yaklaflmlarn ngrd modellerin ana erevesi, ulusdevlet egoizmlerinin ortadan kalkarak barfla hizmet edebilecek yaplarn kurulacan gsteren modellerdir. Ancak, modeller farkl perspektiflere dayandklarndan birbirlerine her zaman benzememektedirler.
Sra Sizde 10
Sosyal konstrktivist yaklaflm; sosyal yaplarn ortaklafla belirledikleri ve srekli deiflen tutum, inan ve beklentilerinin deerlendirmelere dahil edilmesini, toplumsal taleplere bal olarak devletlerin dfl politika uyguladklarnn dikkate alnmasn ve btnleflmenin de devletlerin karfllkl subjektivite iindeki davranfllar olabileceinin dflnlmesini salamaktadr.
Sra Sizde 11
Bugn Fransann kuzey dousunda ve Almanya snrnda yer alan ve zengin kmr ve elik havzas olarak
bilinen Alsas-Loren blgesi, Fransa ile Almanya arasnda tarihsel bir anlaflmazlk konusu olmufltur. 17. yzylda Fransa egemenliine giren blge 1870de Alman mparatorluuna gemifl, 1.Dnya Savafl srasnda ksa
bir sre bamsz kalmfl, savafl sonunda ise yeniden
Fransaya balanmfltr. 2. Dnya Savaflnda Fransann
yenilgisi sonrasnda Almanya hakimiyetine geen blge, savafl sonrasnda Fransaya braklmfltr. Dolaysyla
ifl birliine bu havza zerinden bafllanmas, srekli anlaflmazlk yaratan bir konunun nasl btnleflmeye yol
aacan gstermesi bakmndan nem kazanmaktadr.
Sra Sizde 12
Avrupa Serbest Ticaret Blgesi yesi (Avusturya, Danimarka, Norve, Portekiz, svire, sve, ngiltere-1960)
olan Norve, ngiltereden yaklaflk bir yl sonra AETye
yelik baflvurusunda bulunmufl, Fransann vetosuyla
ertelenen mzakereler ise 1972de sonulanmfltr. Ayn
yl, Norvete referandum yaplmfl ve sonu AETye katlmama yolunda olmufltur. Norvelilerin AETye katlmay reddetme nedenleri arasnda, sz konusu yllarda
AETnin tarm ve balklk alanlarnda gmrk birliine
geme karar almfl olmalardr. Norveliler, balklk
gibi ekonomilerinin belkemiini oluflturan bir alanda
kresel rekabet flanslarn yitirmek istememifllerdir.
Sra Sizde 13
1 Ocak 1958de yrrle giren Roma Antlaflmas,
uyumlaflma ile koordinasyon dnemlerini kapsayarak,
topluluk kurma srecine karfllk gelir. 1993de yrrle giren Avrupa Birliini Kuran Antlaflma ise ortaklaflma ve tekleflme dnemlerini kapsayarak topluluk olma
srecini ifade eder.
Sra Sizde 14
Kota ve tarifelerin
kaldrlmas
Dfla karfl
ortak
tarife
uygulanmas
retim faktrlerinin
serbestisi
ve i snrlarn
kaldrlmas
Tm ekonomi
Ortak ya da tek politikalarn ve mali
para blgesi
kurumlarnn
kurulmas
ortaklaflmas
Serbest Ticaret Blgesi
Gmrk Birlii
Ortak Pazar
Parasal Birlik
Ekonomik Birlik
De Silguy, Yves-Thibaut, (1988) LEuro, Paris: Le Livre
de Poche.
Dedeolu, Beril, (2003), Avrupa Birlii Btnleflme
Sreci I: Tarihsel Birikimler, B.Dedeolu, (Der.),
Dnden Bugne Avrupa Birlii, stanbul: Boyut
Yaynlar.
Gonidec, P. F., (1977), Relations Internationales, Paris:
Precis Domat.
Hanerliolu, Orhan, (1977), Dflnce Tarihi, stanbul:
Remzi Kitabevi.
Heater, Derek, (1992), The Idea of European Unity, New
York: St Martins Press.
Kant, I. (1960), Ebedi Barfl zerine Felsefi Bir Deneme, ev:Yavuz Abadan, Seha Meray, Ankara: A. .
Yaynlar.
List, Friedrich, (1885), The National System of Political
Economy, Trans. By Sampson S. Lloyd.
Machlup, F., (1978), A History of Thought on Economic Integration, Economic Integration, World Wide, Regional, Sektoral, London: Ed. F. Machlup, Mac
Millan Press. .
Monnet, Jean, (1976), Memoires, Paris: Fayard
Rougement, Denis, (1966), The Idea of Europe, London:
Macmillan.
fienel, Alaaddin, (1996) Siyasal Dflnceler Tarihi, Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar.
Soulier, Gerard, (1994), LEurope, Paris: Armand Colin
Wendt, Alexander (1992), Anarchy is What States Make
of it: The Social Construction of Power Politics, International Organization, Vol.46, No.2.
Williams Howard et all., (Der) (1996), Uluslararas liflkiler ve Siyaset Teorisi zerine Bir Derleme, Ankara:
Siyasal Kitabevi.
93
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N
N
N
N
N

Avrupa Birliinin btnleflme ve geniflleme efl gdm erevesinde gelifltirilen gelecek senaryolarn tartflabilecek,
Avrupa Birliinin geniflleme srelerini aklayabilecek,
Beflinci geniflleme srecinin zelliklerini ve farkllklarn belirleyebilecek,
Avrupa Birliine tam yelik kriterlerini ve tam yelik srecinin aflamalarn
tanmlayabilecek,
Trkiyenin Avrupa Birliine tam yelik srecini ifade edebilecek,
Avrupa Komfluluk Politikasnn nemini ortaya koyabilecek ve aralarn
aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
la Carte Avrupa
ok Vitesli Avrupa
ie Gemifl Halkalar Avrupas
Esnek Btnleflme
Kopenhag Kriterleri
Avrupa Komfluluk Politikas
Tam ye Adayl
Potansiyel Adaylk
Avis
Katlm ncesi Strateji
Katlm Ortakl Belgesi
Ulusal Program
Tarama Sreci
lerleme Raporu
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Birliinin
Geniflleme ve Avrupa
Komfluluk Politikas
AVRUPA BRLNN GENfiLEME

POLTKASI
AVRUPA KOMfiULUK POLTKASI
Avrupa Birliinin
Geniflleme ve Avrupa
Komfluluk Politikas
AVRUPA BRLNN GENfiLEME POLTKASI
Avrupa Birlii (AB), gemifli II. Dnya Savafl sonrasna dayanan, btnleflirken ayn zamanda geniflleyen, baflarl bir ekonomik ve siyasi entegrasyon rneidir. BiSIRA SZDE
lindii gibi bugnk ABnin temelleri, 1951 ylnda Avrupa Kmr ve elik Topluluu (AKT)nu kurmak zere Paris Antlaflmasn imzalayan Almanya, Fransa, talya, Hollanda, Belika ve Lksemburg tarafndan atlmfltr. AKTnin
bir fleD fi N Ebaflarl
LM
kilde hayata geirilmesi, kurucu alt lkeyi daha kapsaml bir entegrasyon giriflimi
iin cesaretlendirmifl; ad geen alt kurucu lke 1957 ylnda ye
lkeler arasnda
S O R U
bir ortak pazar yaratmay amalayan Roma Antlaflmasn imzalamfltr. Roma Antlaflmas ile Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) kurulmufltur. Dier taraftan ayn yl
D K K A T bulunmak
kurucu alt lke tarafndan, nkleer enerji alannda ortak faaliyetlerde
SIRA SZDE
ve bu alanda kendi kendine yeterlilii salamak amacyla Avrupa
Atom Enerjisi
Topluluu (EURATOM) da hayata geirilmifltir. Temelleri AKT,
AET ve EURASIRA SZDE
TOMa dayanan AB, aradan geen yarm asrdan fazla sre iinde
ekonomik enD fi N E L M
tegrasyon alannda hzla ve baflaryla ilerlemifl; 1968 ylnda gmrk birliini,
1993 ylnda Avrupa Tek Pazarn ve 2002 ylnda Euro AMALARIMIZ
Alann oluflturarak
S O R U
ABnin ortak paras olan euroyu tedavle sokmufltur.
Gmrk Birlii: Bir

ekonomik entegrasyon
SIRA
SZDE
trdr. Gmrk
birliine
ye olan lkeler dfl ticarette
birbirlerine uyguladklar
tarife ve benzeri tm ticaret
D fi N E L M
engellerini kaldrrlar;
gmrk birlii dflndaki
lkelere de ortak gmrk
tarifesi uygularlar
S Ove RtekUbir
dfl ticaret politikas
yrtrler.
DKKAT
Avrupa Tek Pazar:
SIRA SZDE
Ekonomik entegrasyon
trlerinden ortak pazara
SIRA Avrupa
SZDE
karfllk gelmektedir.
Tek Pazar kapsamnda AB
D fimallarn,
NELM
lkeleri arasnda
iflgcnn, hizmetlerin ve
AMALARIMIZ
sermayenin serbest
dolaflm
salanmfltr. S O R U
N N
K T A P
DKKAT
K T A P
Euro, ABye ye lkelerin tm tarafndan deil, 2011 yl itibaryla Euro

olufltuD K K Alann
AT
ran onyedi ye lke tarafndan kullanlmaktadr. Bunun nedeni, Birleflik Krallk ve Danimarkann euro uygulamasnn dflnda kalmay seme hakk (opt-out) bulunmas; ek
SIRA
E L E VSZDE
ZYON
Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Bulgaristan, Romanya, Letonya, TLitvanya
ve svein ise
euroya geifl iin salanmas gereken Maastricht Kriterlerini salayamamfl olmasdr.
AMALARIMIZ
N N
Maastricht Kriterlerinin detaylar iin http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/maastric/dileklis/kriNTERNET

ter.pdf sitesine baknz.
K T A P
ABnde ekonomik entegrasyon sreci 1950lerde bafllamfl olmasna ramen, siyasi entegrasyon sreci ancak 1992 ylnda imzalanan Maastricht Antlaflmas (AB
T E L E VAmsterdam
ZYON
Antlaflmas) ile yasal zemine oturtulmufl; 1997 ylnda imzalanan
Antlaflmas ile glendirilmeye alfllmfltr. ABnin siyasi entegrasyon srecinde atlmfl son adm ise 2009 ylnda yrrle giren Lizbon Antlaflmas olmufltur. Lizbon
Antlaflmas ile ABnin dfliflleri ve gvenlik politikasndan sorumlu bir yksek temNTERNET
silci atanmfl, ilgili politika glendirilmifl ve ABye tzel kiflilik verilmifltir. Ancak
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K tek
T para
A P
Euro Alan: ABnin
birimi euroyu kullanan
Almanya, Fransa, talya,
Hollanda, Belika,
Lksemburg,TYunanistan,
ELEVZYON
spanya, Portekiz, rlanda,
Avusturya, Finlandiya,
Estonya, Gney Kbrs,
Malta, Slovenya ve
Slovakyann oluflturduu
NTERNET
para alandr.
96
Avrupa Birlii
Lizbon Antlaflmasnn ye lkeler tarafndan benimsenmesi ve onaylanmas kolay

olmamfltr. Bunun en temel nedeninin, AB vatandafllarnn siyasi entegrasyon srecindeki ilerlemeden duyduklar endifle olduu sylenebilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Euro: AB tarafndan 2002
ylnda tedavle karlan,
Euro Alann oluflturan on
S O R U
yedi ye lke tarafndan
kullanlan tek para birimidir.
Maastricht
T
D K K AKriterleri:
srecinde ye lkelerin
salamas
gereken
SIRA SZDE
ekonomik kriterlerdir.
ABnin ekonomik
entegrasyon srecinin siyasi entegrasyon srecine gre daha baflarl olSIRA SZDE
masnn temel nedeni nedir?
D fi N E L Mveya derinleflme sreci olarak adlandrlan ekonomik ve siyaAB, btnleflme
si entegrasyon sreciyle efl zamanl olarak genifllemifl; dier bir ifade ile farkl lkeleri yelie
R U ederek ye lke saysn altdan yirmi yediye ykseltmifltir. AvS Okabul
rupa Komisyonu Baflkan Yardmcs Olli Rehne gre AB tarihinde btnleflme ve
geniflleme sreleri daima paralellik gstermifl; AB, geniflleme srecinde ileriye
DKKAT
doru atlan admlarla birlikte yeni fonksiyonel zorluklarn stesinden gelmeyi baflarmfltr (Rehn, 2007, s. 49).
SIRA SZDE
AB, Rehnin
belirttii gibi, 2000li yllara kadar btnleflme ve geniflleme hedeflerine efl zamanl olarak ulaflmfl; her iki srecin zorluklarn ve baflarlarn birlikte
yaflamfltr. Ancak 2000li yllara gelindiinde AB, ekonomik ve siyasal gstergeleri
AMALARIMIZ
ynyle ye lkelerden nemli farkllklar gsteren Orta ve Dou Avrupa lkeleriyle Gney Kbrs ve Malta ile tarihinin en genifl kapsaml geniflleme srecini bafllatmfltr. Ayrca
srecine paralel olarak btnleflme srecini daha da ileK T geniflleme
A P
riye gtrebilecek bir AB Anayasas hazrlk sreci iine girmifltir. AB Anayasas
fikri ye lkelerin tm tarafndan benimsenmeyince Anayasa tasla reform antlaflmasna Tdnfltrlmfl
ve Lizbon Antlaflmas ad altnda onaylanmfltr.
ELEVZYON
AB, ayn yllarda ekonomik entegrasyon srecinin en ileri aflamas olan ekonomik ve parasal birlik hedefine ncelik vermifl ve daha nce de belirtildii gibi,
2002 ylnda euro ortak para birimi olarak oniki ye lkede kullanlmaya bafllamflT E R N Eitibariyle
T
tr. 2011 yl Nsonu
ABye son geniflleme srecinde ye olan oniki lkeden
sadece befli Maastricht Kriterlerini salayabilmifltir. Bu durum, geniflleme sreci ile
btnleflme srecinin efl zamanl olarak yrtlmesini sekteye uratacak bir geliflme olarak deerlendirilebilir.
ABnin btnleflme ve geniflleme srelerinin efl zamanl ve efl gdml olarak
yrtlmesini engelleyebilecek olan asl geliflme ise 2008 ylnda ABDde bafllayan
ve ok ksa bir srede tm dnyay etkileyen kresel mali kriz olmufltur. Kresel
mali kriz dier ekonomiler gibi AB ekonomisini de derinden etkilemifltir. AB, btnleflme srecini tehdit eden bu geliflme karflsnda ye lkelere istikrar programlarna efllik edecek mali destek programlar gelifltirmek ve kriterleri salayamayan
Euro Alan lkelerine uygulanacak yaptrmlar gzden geirmek durumunda kalmfltr.
N N
Siyasi Entegrasyon Sreci:
ABde siyasi entegrasyon

AMALARIMIZ
sreci, dfliflleri, gvenlik ve

savunma politikalar ile
adalet ve iiflleri alanlarnda
ortak
K normlar
T A Pgelifltirmek ve
uygulamalar uyumlafltrmak
anlamn taflmaktadr.
TELEVZYON
NTERNET
ABde Btnleflme ve Geniflleme Efl Gdm: Gelecek

Senaryolar
ABde 2000li yllarn baflndan itibaren yaflanan geliflmeler, ABnin geleceine iliflkin 1990l yllarda gelifltirilen ve tartfllan farkl btnleflme ve geniflleme efl gdm senaryolarn tekrar gndeme getirmektedir. ABnin gelecekte aflada ksaca
ele alnan senaryolardan hangisine uygun biimde evrilecei ise henz belirsizdir.
Ancak 2008 yl kresel mali krizinin etkilerini minimize etme srecinde ye lkeler arasnda ortaya kan tutum ve politika ayrlklar, gelecekte ABnin mevcut btnleflme ve geniflleme efl gdmn korumasnn zor olduu dflncesini glendirmektedir.
97
5. nite - Avrupa Birliinin Geniflleme ve Avrupa Komfluluk Politikas
ABnin btnleflme ve geniflleme efl gdmne iliflkin gelecek senaryolarndan

en radikal neriler iereni, la carte Avrupa (Europe la carte) senaryosudur.
la carte Avrupa senaryosuna gre ye lkeler ve ayn zamanda ABye tam ye
aday lkeler AB politikalarndan dilediklerini benimsemekte serbest olacaklardr.
Tm lkeler tarafndan uygulanmas zorunlu olan ortak politikalar var olmayacaktr. Ancak ilgili senaryonun benimsenmesi hlinde ABnin btnleflme srecinde
daha da ileriye gitmek yerine geriye gidecei ve hatta ortak temelleri ortadan kalkmfl yeni bir yapya dnflecei aktr. Dier bir ifade ile la carte Avrupa senaryosu AByi, btnleflmeden dn vererek geniflleyen, birlik vasf ortadan kalkmfl
ve uluslararas iliflkilerde zayflamfl bir kurulufla dnfltrecektir. Ksacas, ilgili senaryonun benimsenmesi hlinde ABnin ye lke saysn daha da arttrmfl bir
uluslararas kurulufla dnflme olasl ok yksektir.
ok vitesli Avrupa (multi speed Europe) senaryosu, ye lkelere AB politikalarna farkl srelerde uyum salama olana tanyan bir senaryodur. AB, tm
geniflleme srelerinde ilgili senaryoyu benimsemifl; yeni ye lkelere AB politikalarna uyum salamalar iin geifl sreleri tanmfltr. ok vitesli Avrupa senaryosu
btnleflme ve geniflleme efl gdmnn salanmasnda ABnin benimsedii baflarl bir senaryodur.
ie gemifl halkalar Avrupas (Europe of concentric circles) senaryosu,
AB btnleflme srecini i ie gemifl halkalar fleklinde tanmlamakta; btnleflme
dzeyi dfl halkadan i halkaya doru ilerledike glenmektedir. Merkez halkada
veya dier bir ifade ile en iteki halkada yer alan lkeler AB btnleflme srecinde belirlenen btnleflme hedeflerine ulaflmfl olan ye lkelerdir. kinci halkada,
merkez halkaya ulaflmak iin aba gsteren ye lkeler; nc halkada geniflleme srecindeki tam ye aday lkeler yer almaktadr. Dflarda kalan halkada ise
ABye eflitli ticaret anlaflmalaryla bal olan lkeler ile Avrupa Komfluluk Politikas lkeleri bulunmaktadr.
Esnek btnleflme (flexible integration) senaryosu ise AB btnleflme srecinde bir ortak payda tanmlamaktadr. Ortak payda, tm ye lkelerin ve geniflleme srecindeki tam ye aday lkelerin benimsemesi zorunlu olan AB politikalarndan oluflmaktadr. lkeler ortak paydada yer almayan dier AB politikalarn
benimseyip benimsememe konusunda serbesttirler (CEPR, 1995, ss.52-59).
ABnin mevcut btnleflme ve geniflleme efl gdmn temelden sarsacak
olan gelecek seSIRA SZDE
naryosu hangisidir?
D fi N E L M
ABnin Geniflleme Sreleri ve Geniflleme Potansiyeli
Geniflleme, dier bir ifade ile yeni ye kabul, AETnin kuruluflundan itibaren
ABnin en nemli nceliklerinden biri olmufltur. AETyi kuran
S ORoma
R U Antlaflmasnn bafllangcnda, Avrupa vatandafllar arasnda gl bir ekonomik ve sosyal
birlik yaratabilmek iin Avrupay blen engellerin ortadan kaldrlmasnn amaDKKAT
land; ayn ideali paylaflan dier Avrupa insanlarnn da bu giriflime dahil olmas
gerektii ifade edilmifltir.
SIRA
SZDE sonrasnda
ABnin geniflleme srelerini ele almadan nce, II. Dnya
Savafl
Bat Avrupada AETye katlmak istemeyen dier lkelerin oluflturduu EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Alan)dan da sz etmek gerekmektedir. EFTA, nderliini
AMALARIMIZ
Birleflik Krallkn yapt, ye lkeleri arasnda serbest ticaret blgesi yaratmay amalayan bir oluflumdur. 1960 ylnda oluflturulan EFTAya Birleflik Krallk ile
birlikte Avusturya, sve, Danimarka, Norve, Portekiz ve svire ye olmufltur.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Serbest TicaretDBlgesi:
KKAT
Ekonomik entegrasyon
srecinin ilk aflamasdr.
Serbest ticaret blgesine
SIRA SZDE
katlan lkeler kendi
aralarndaki ticarete
uyguladklar ticari engelleri
kaldrrlar ancak
serbest
AMALARIMIZ
ticaret blgesi dflnda kalan
lkelere karfl kendi ulusal
ticaret politikalarn
uygulamakta serbesttirler.
N N
K T A P
TELEVZYON
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
98
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa BirliiSIRA SZDE
Bylece II.D Dnya

Savafl sonras Bat Avrupas, altlar olarak anlan ve ortak pazar
fi N E L M
gibi ileri bir ekonomik entegrasyon dzeyini hedefleyen AET lkeleri ile yediler
olarak anlan ve sadece serbest ticaret blgesi oluflturmay amalayan EFTA lkeS O R U iki farkl entegrasyona sahne olmufltur.
lerinin oluflturduu
Birleflik Krallk:
Galler, skoya ve Kuzey rlandadan oluflan bir devlettir.
AT
D K Kngiltere,
ABnin lkSIRA
Geniflleme
Sreci
SZDE
N N
ABnin ilk geniflleme sreci, EFTA lkelerinden Birleflik Krallk, Danimarka, Norve
ile rlandann tam yelik baflvurusu ile bafllamfltr. Ancak kurucu lkelerin zellikle de Fransann
Birleflik Krallkn tam yeliine iliflkin ekinceleri, ilk geniflleme
AMALARIMIZ
srecinin zorlu gemesine neden olmufltur. Bu ekincenin en nemli nedeni, Birleflik Krallkn ABD ile yakn stratejik iliflkilere sahip olmas ve ABnin ileri entegrasK dier
T A Pye lkeler kadar gl bir istekle benimsemediinin dflnlyon hedefini
mesidir (Urwin, 1991, ss. 118-129). Birleflik Krallk, Danimarka, Norve ve rlandann 1961 ylndaki ilk tam yelik baflvurular ile 1963 ylndaki ikinci baflvurular
T E L E VABnin
Z Y O N ilk genifllemesi, ilgili lkelerin 1967 ylndaki nc baflvureddedilmifltir.
rularn takiben Fransann geniflleme zerindeki vetosunu kaldrmasyla ancak 1
Ocak 1973 tarihinde Birleflik Krallk, Danimarka ve rlanda ile gerekleflebilmifltir.
ABnin ilk geniflleme srecinde Norvein durumu nemli bir zellik arz etmekNTERNET
tedir. Daha nce de belirtildii gibi Norve, dier lke ile birlikte ABye kez
tam yelik baflvurusunda bulunmufl ve nc baflvuruda baflvurusu kabul edilmifltir. Ancak lkede 1972 ylnda gereklefltirilen referandumda, referanduma katlan Norve halknn %53nn tam yelie hayr oyu vermesi sonucunda Norvein tam yelii gerekleflmemifltir. Norve halknn ABye tam yelii reddetmesi ekonomik ve kltrel nedenlere balanmfltr. Ekonomik nedenler arasnda
ABnin ortak tarm politikas ile ortak balklk politikasnn benimsenmek istenmemesi, tam yeliin Norvein sosyal politikalarn zayflataca endiflesi, tam
yelikle birlikte Norvein elde edecei kazanmlarn kayplarndan az olaca fikri ve Norvein sosyo kltrel yapsnn AB lkelerinden farkl olduu dflncesi
yer almfltr (Ongur, 2007, ss. 7-8).
ABnin kinci ve nc Geniflleme Sreci

ABnin ikinci ve nc geniflleme sreleri paralel yrtlmfl ve Akdeniz genifllemeleri olarak adlandrlmfltr. ABnin ikinci geniflleme srecinde Yunanistan,
nc geniflleme srecinde ise spanya ve Portekiz yer almfltr. Akdeniz genifllemelerinde yer alan lkelerin dier ye lkeler gibi demokrasiyi benimsemifl lkeler olmamalar, Akdeniz genifllemelerini dier geniflleme srelerinden farkl
klmfltr.
Akdeniz genifllemelerinde yer alan lkeler arasnda Yunanistann durumu farkllk gstermektedir. Yunanistann AB iliflkileri AETnin kuruluflunun hemen ertesine rastlamaktadr. Yunanistan 1959 ylnda AETye ortak yelik baflvurusunda bulunmufl ve 1962 ylnda yrrle giren Atina Anlaflmas ile taraflar arasnda gmrk birlii oluflturmay amalayan bir ortaklk yaratlmfltr. Yunanistanda 1967 ylnda yaflanan asker mdahale sonrasnda iliflkiler bir sreliine askya alnmfl;
1974 ylnda lkenin sivil ynetimle demokrasiye dnfl iliflkileri tekrar canlandrmfltr. Yunanistanda yeni kurulan hkmet 1975 ylnda tam yelik baflvurusunda
bulunmufl ve bylece ABnin ikinci geniflleme sreci veya dier bir ifade ile Akdeniz genifllemeleri bafllamfltr.
99
ABnin nc genifllemesi 1986 ylnda spanya ve Portekizin tam yelie kabul edilmesi ile gerekleflmifl ve bylece Akdeniz genifllemeleri tamamlanmfltr. spanya ve Portekizin tam yelii, tpk Yunanistann tam yeliinde olduu gibi,
diktatrlkten demokrasiye geiflleri sonucunda gerekleflmifltir. spanya ve Portekizin tam yelii, tartflmal bir srecin sonunda gerekleflmifltir. Tartflmalarn
znde her iki lkenin dier ye lkelere gre ekonomik olarak daha az geliflmifl
olmas yer almfltr. Ayrca her iki lkenin tarm lkesi olmas nedeniyle ABnin ortak tarm politikasna ek ykler getirecei dflncesi ile spanyol ve Portekiz ifl gcnn serbest dolaflm hakkndan yararlanmasnn ekonomik sorunlar beraberinde getirecei endiflesi tartflmalar daha da fliddetlendirmifl ve tam yelik srecinin
uzamasna neden olmufltur.
ABnin Drdnc Geniflleme Sreci

ABnin drdnc genifllemesi, EFTA genifllemesi olarak da adlandrlmaktadr. Bunun nedeni, drdnc geniflleme srecinde EFTA yesi Avusturya, sve, Finlandiya ve Norvein yer almfl olmasdr. Komnizmin kfl, II. Dnya Savafl sonrasnda Avrupann tarafsz lkeleri olarak adlandrlan EFTA lkelerinin ABye tam
yelie baflvurularn hzlandrc bir etken olmufltur. Drdnc geniflleme, kapsad tam ye aday lkelerin ekonomik refah dzeylerinin ykseklii ve gl demokrasi deneyimine ve geleneine sahip lkeler olmalar nedeniyle ABnin yaflad en sorunsuz geniflleme deneyimi olmufltur. Ayrca ilgili lkelerin, ABnin geniflleme ncesinde EFTA lkeleri ile oluflturduu Avrupa Ekonomik Alanna katlmfl olmalar da tam yeliin gerektirdii mevzuat uyumunu salamalarn kolaylafltrmfltr. Drdnc geniflleme sreci sonunda tam ye olan lkelerin AB btesine yaptklar mali katklar, ilgili sre ile ilgili belirtilmesi gereken nemli bir konudur (Dademir, 1998, s. 11). Btn bu nedenler sreteki lkelerle tam yelik
mzakerelerinin ortalama on ay gibi ok ksa bir srede tamamlanmas sonucunu dourmufltur.
Drdnc geniflleme sreci ile ilgili akla kavuflturulmas gereken dier bir
konu ise Norvein durumudur. Norve, tpk ilk geniflleme srecinde olduu gibi
bu srete de tam yelik baflvurusu yapmfl ve baflvurusu kabul edilmifltir. Ancak
lkede tam yelikle ilgili gereklefltirilen referandumda Norve halk ABye tam
yelii %52,3 oyla ikinci kez reddetmifltir. Dolaysyla Norvein tam yelii hayata geememifltir. Drdnc geniflleme srecinin sonunda Norve, svire, zlanda
ve Lihtenflayn dflndaki tm EFTA lkelerinin zaman iinde EFTAdan ayrlarak
ABye tam ye olduklar da gzden karlmamas gereken bir geliflmedir.
ABnin Beflinci Geniflleme Sreci

AB, komnizmin kfl ve souk savafln sona erifli ile birlikte boyutlarn ve etkilerini ngremedii bir srecin iine girmifltir. Bu srete AByi dorudan etkileyen ilk geliflme, Dou Almanyann Bat Almanya ile birleflmesi olmufltur. Kasm
1989da lkeyi ikiye blen Berlin Duvarnn yklmasyla sonulanan birleflme ile
AB ye lke says artmadan fiili olarak (de facto) genifllemifltir. Bu birleflme, baflta Almanya ekonomisi olmak zere tm AB ekonomisine ykler getirmifl ve daha
da nemlisi AByi ok da hazrlkl olmad yeni bir srecin iine ekmifltir. AB,
bu yeni srete souk savafl dneminin Bat Avrupadan ayrd Orta ve Dou Avrupa lkelerini yeniden Bat Avrupa normlarna taflmak gibi bir tarihi misyon stlenmek durumunda kalmfltr. Bat ile btnleflme sreci olarak da adlandrlabilecek olan bu srete, Orta ve Dou Avrupa lkeleri asndan ncelikli hedef,
Avrupa Ekonomik Alan: AB

lkeleri ile EFTA lkelerinin
yer aldklar, 1 Ocak 1994
tarihinde oluflturulmufl olan
bir tek pazardr. Taraflar
arasnda mallarn,
hizmetlerin, ifl gcnn ve
sermayenin serbest
dolaflmn salayabilmek
zere ABnin ilgili mevzuat
benimsenmifltir. svire EFTA
yesi olmasna ramen
Avrupa Ekonomik Alanna
katlmamfltr. Avrupa
Ekonomik Alan, ABnin ortak
tarm ve balklk politikas,
gmrk birlii, ortak ticaret
politikas, ortak dfl iflleri ve
gvenlik politikas, adalet ve
i iflleri konular ile para
birlii politikasn
kapsamamaktadr.
100
Avrupa Birlii
Avrupa anlaflmalar: Orta ve

Dou Avrupa lkeleri ile AB
arasnda mallarn, ifl
gcnn, hizmetlerin ve
sermayenin serbest
dolaflmn, rekabet
politikasnn
benimsenmesini ve ilgili
yasalarn
uyumlafltrlmasn,
ekonomik va mali ifl birliini
ngren ortaklk
anlaflmalardr.
ABye tam yelik hedefi olmufltur. Dier bir ifade ile sz konusu lkeler ABye tam
yelii, demokrasinin benimsenmesi ve planl ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geifl iin tek alternatif olarak grmfltr. ABnin Yunanistan, spanya ve
Portekizde demokrasinin tesisi, siyasal ve ekonomik istikrarn desteklenmesi amacyla ilgili lkeler iin tam yelik srecini bafllatmas ve srecin tam yelikle sonulanmas, Orta ve Dou Avrupa lkeleri iin bir rnek oluflturmufltur (Dinan,
2005, s.145).
Souk savafl sonras dnemde AB asndan ncelikli hedef, Orta ve Dou Avrupa lkelerindeki siyasi istikrar tesis etmek olmufltur. Siyasi istikrarn teminat,
salam temeller zerine infla edilmifl demokrasinin varldr. Orta ve Dou Avrupa lkelerinde demokrasinin inflas, kendilerine komflu olan ABnin siyasi istikrarnn da gvencesi anlamna gelmektedir. ABnin, demokrasinin tesis edilmesine
destek alflmalarnn yan sra sz konusu lkelerin refah dzeylerinin ykseltilmesine ynelik de politikalar retmesi gerekmifltir. nk dflk refah dzeyine
sahip olan sz konusu lkelerin ABye g yoluyla nemli sorunlar beraberinde
getirmesi olasl yksektir. Ayrca sz konusu lkelerde yaflanabilecek bir ekonomik istikrarszln AB ekonomisini de etkileyecei muhakkaktr.
AB frsatlar ve tehditlerle dolu bu srete ncelii, Orta ve Dou Avrupa lkelerinin planl ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geifllerini desteklemeye
vermifltir. Bu ncelik dorultusunda Orta ve Dou Avrupa lkeleriyle ticaret ve ifl
birlii anlaflmalar imzalanmfl, eflitli mali ve teknik destek programlar uygulanmaya bafllamfltr. Ticaret ve ifl birlii anlaflmalarn zel ortaklk anlaflmalar olan
Avrupa anlaflmalar izlemifltir. 1994 ylndan itibaren ise Orta ve Dou Avrupa
lkelerinin ABye tam yelik baflvurularyla birlikte ABnin beflinci geniflleme sreci bafllamfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
AB neden ksa
birSZDE
sre iinde Orta ve Dou Avrupa lkelerine ynelik kapsaml politikalar
SIRA
gelifltirmek durumunda kalmfltr?
fi N E L geniflleme
M
ABnin Dbeflinci
srecinde Orta ve Dou Avrupa lkeleri olarak adlandrlan ek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya, Letonya,
Bulgaristan, Romanya ile birlikte Akdenizden Gney KbS O RLitvanya,
U
rs ve Malta yer almfltr. Srece Aralk 1999 Helsinki Zirvesi kararlar ile Trkiye de
katlmfltr. Beflinci geniflleme srecinde yer alan lkeler, ABye tam yelik kriterleDKKAT
rini yerine getirme ve AB ile btnleflme hzlarna gre gruba ayrlmfltr. lk
grupta; ek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, EsSIRA SZDE
tonya, Letonya,
Litvanya, Gney Kbrs ve Malta yer almfl ve ad geen on lke 1
Mays 2004 tarihinde ABye tam ye olmufltur. Sz konusu on lkenin tam yelikleri beflinci geniflleme srecinin ilk dalgasn oluflturmufltur. Beflinci genifllemenin
AMALARIMIZ
ikinci dalgas ise Bulgaristan ve Romanyann tam yelikleri ile 1 Ocak 2007 tarihinde gerekleflmifltir. Genifllemenin nc dalgasnda yer alan Trkiye ise tam yelik mzakereleri
3 Ekim 2005 tarihinde bafllamfl olup hlen devam etmektedir.
K T A P
Beflinci geniflleme srecinde genifllemenin yarataca ekonomik etkiler nemli
bir tartflma konusu olmufl ve bu konuda ok sayda alflma yaplmfltr. alflmalarn ortak sonucu, geniflleme srecindeki lkelerin tam yeliklerinin ABye ekoTELEVZYON
nomik yarardan ok mali yk getireceidir. Avrupa Komisyonunun bir alflmasna gre (European Commission, 2006, s. 8), 2004 ylnda AB btesinin %6,9u yeni ye lkelere ayrlmfltr. Bu oran, ilgili lkelerin AB toplam GSYHsi iindeki
N T E R N E T fazladr. Bu veri, ilgili lkelerin ABye tahmin edilen kadar b%4,7lik paylarndan
N N
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
N N
SIRA SZDE
5. nite - Avrupa Birliinin Geniflleme ve Avrupa
Komfluluk Politikas
yk bir yk getirmemekle birlikte AB btesinin net yararlanclar

AMALARIMIZolduklarn
aka ortaya koymaktadr.
Beflinci geniflleme srecinin ekonomik etkileri konusunda yaplan alflmalar

K T A P ve bu alflmalarn sonular ile ilgili ayrntl bilgi iin Enlargement, Two Years After: An Economic
Evaluation adl kitaba bakabilirsiniz (European Commission, Brussels: European Economy, No: 24, s: 25, 2006).
TELEVZYON
SIRA SZDE
101
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
ABye Tam ye Aday lkeler

ABnin beflinci geniflleme srecinin nc dalgasna 2004 ylnda gereklefltirdii
N Ttam
E R N Eyelik
T
tam yelik baflvurusu ile Hrvatistan, 2005 ylnda gereklefltirdii
baflvurusu ile Makedonya, 2008 ylnda gereklefltirdii tam yelik baflvurusu ile Karada
ve 2009 ylnda gereklefltirdii tam yelik baflvurusu ile zlanda katlmfltr. Hrvatistan ile tam yelik mzakerelerine, Trkiye ile birlikte 3 Ekim 2005 tarihinde bafllanmfl; Trkiyenin mzakere sreci devam ederken Hrvatistan ile mzakereler 30
Haziran 2011 tarihinde sona ermifl ve tam yelik antlaflmas 9 Aralk 2011 tarihinde
imzalanmfltr. Tam yelikle ilgili onay prosedrnn tamamlanmasnn ardndan
Hrvatistann 1 Temmuz 2013 tarihinde ABye tam ye olmas beklenmektedir. Makedonya ve Karada ile tam yelik mzakereleri henz bafllamamfltr. zlanda ile
mzakereler 27 Temmuz 2010 tarihinde bafllamfl; Karada ile ise Haziran 2012de
bafllamas planlanmaktadr. Bu durumda, 2011 yl sonu itibaryla ABye tam ye
aday olan lkeler Trkiye, Hrvatistan, Makedonya, Karada ve zlandadr.
NTERNET
ABye Tam ye Aday: AB ile

tam yelik mzakerelerine
bafllamfl veya bafllamak
zere hazrlanmakta olan
lkelerdir.
ABye Potansiyel Aday lkeler

ABye potansiyel aday lkeler 2011 yl sonu itibaryla, Arnavutluk, Srbistan, Bosna-Hersek ve Kosovadr. Arnavutluk ve Srbistan 2009 ylnda ABye tam yelik
baflvurusunda bulunmufltur. Ancak her iki lkenin de tam yelik kriterlerini salayamamfl olmalar tam yelik mzakerelerinin bafllamasna engel teflkil etmektedir.
Bosna-Hersek ve Kosova ise henz ABye tam yelik baflvurusunda bulunmamfltr.
Resim 5.1
1952
1990
1973
1995
1981
2004
1986
2007
Resimden, geniflleme srelerinin ABnin corafi snrlarnda yaratt deifliklikler

grlmektedir. lk harita, ABnin kurucu alt lkesini temsil etmektedir. kinci harita, ilk
geniflleme srecini, nc ve drdnc haritalar ise Akdeniz genifllemelerini
gstermektedir. Beflinci harita, Dou Almanyann Bat Almanya ile birleflmesi
sonucunda yaflanan de facto genifllemeyi yanstmaktadr. Altnc harita, drdnc
geniflleme srecini, yedinci ve sekizinci haritalar ise ABnin beflinci geniflleme sreci
sonundaki mevcut corafi snrlarn gstermektedir.
Alt ye lkeden
Yirmi yedi ye
lkeye AB
Kaynak:
http://europa.eu/ab
c/euslides/index_en
.htm Eriflim tarihi:
12 Ocak 2012
102
Avrupa Birlii
ABye Tam yelik Kriterleri

ABye tam yelik AB Antlaflmasnn 49. maddesince dzenlenmifltir. AB Antlaflmasnn 49. maddesine gre ilgili Antlaflma 6 (1). maddesinde belirlenen ilkelere sayg duyan tm Avrupa lkeleri ABye tam yelik iin baflvuruda bulunabilir. AB Antlaflmasnn 6 (1). maddesine gre AB, zgrlk, demokrasi, insan
haklarna, temel zgrlklere ve hukukun stnlne sayg gibi tm ye lkeSIRA
SZDE
ler iin ortak
temsil eden temel ilkeler zerine infla edilmifltir. lgili
SIRA deerleri
SZDE
maddeden karlan sonu ok aktr. ABye tam ye olmak isteyen Avrupa lkelerinin, belirtilen ilkeleri benimsemifl olmalar gerekmektedir. Gzden karlD
D
fifi
N
N EE LL M
M
mamas gereken
dier
bir koflul ise Avrupa lkesi olunmas kofluludur. Dier bir
ifade ile sadece ilgili maddedeki ilkeleri benimsemifl Avrupa lkeleri ABye tam
ye olabilir.SS OO RR UU
SIRA
SZDE
SIRA SZDE
M
D fifi NN EE LL M
D
SS O
O R
R U
U
D
D KK KK AA TT
SIRA SZDE
SZDE
SIRA
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
AB AntlaflmasD tarafndan
ABye tam yelik iin Avrupallk flart ortaya konmuflken, AvruD KK KK AA TT
pallk kavramna aklk getirilmemifltir. Tam yelie baflvuracak olan lkenin Avrupa
corafyasnda yer alan bir lke olmas m yoksa siyasi ve kltrel olarak Avrupa mirasn
SIRA SZDE
SZDE
paylaflan birSIRA
lke olmas m gerekmektedir? Bu sorunun kesin bir yant yoktur. Avrupallk kavramna corafi adan yaklaflldnda, Avrupann snrlarnn nerede baflladn
belirlemenin
kolay, nerede bittiini belirlemenin ise zor olduu grlmektedir. Kavrama
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
siyasi ve kltrel adan yaklaflldnda ise durum daha da karmaflklaflmaktadr.
N N
KK TT AA PP
Avrupallk KKkavram
TT AA PPile ilgili tartflmalar iin Avrupa Birlii ve Trkiye adl kitaba bakabilirsiniz (S. Rdvan Karluk, stanbul: Beta Yay., 2007, ss: 235-237).
ON
N
TT EE LL EE VV ZZ YY O
AB, 1993
ON
Nbeflinci geniflleme sreci bafllamadan nce, AB Antlaflmasnn
TT EE LL ylnda
EE VV ZZ YY O
49. Maddesini tamamlayc yeni tam yelik kriterleri tanmlamfltr. Kopenhag kriterleri olarak adlandrlan tam yelik kriterleri, tam yelie baflvurmas beklenen
Orta ve Dou Avrupa lkelerinin ekonomik ve siyasi geliflmifllik dzeylerindeki
N
N TT EE R
RN
N EE TTalnarak belirlenmifltir. Kopenhag kriterleri siyasi, ekonomik ve
eksiklikler dikkate
mktesebat uyumu olmak zere grupta toplanmfltr:
Siyasi kriterler: lkede demokrasi, hukukun stnl, insan haklarna ve
aznlk haklarna saygy gvence altna alan istikrarl kurumlarn varl;
Ekonomik kriterler: yi iflleyen ve ayn zamanda AB iindeki rekabeti basklara ve dier serbest piyasa glerine dayanabilecek bir serbest piyasa
ekonomisinin varl;
Mktesebat uyumu: Siyasi birlik ile ekonomik ve parasal birlik de dahil olmak zere AB mktesebatna uyum kapasitesi.
N
N TT EE R
RN
N EE TT
AB mktesebat: AB
mevzuatna verilen addr.
Otuz befl bafllk altnda
snflandrlmfltr.
ABye Tam yelik Sreci

ABye tam yelik sreci, tam ye olmak isteyen lkenin tam yelik baflvurusuyla bafllar. Avrupa Komisyonu, tam yelik baflvurusu zerine baflvuruda bulunan
lkenin tam yeliin gereklerini karfllayp karfllayamayacana iliflkin grfl
(Avis) bildirir. Avrupa Komisyonunun olumlu grfl bildirmesi durumunda AB
Konseyinin kararyla tam yelik baflvurusunda bulunan lke tam ye aday statsn elde eder ve bylece tam yelik sreci fiilen bafllar. Karmaflk bir sre
olarak nitelendirilebilecek tam yelik srecinin aflamalar, fiekil 5. 1.de ksaca
zetlenmifltir.
103
fiekil 5.1
ABye tam yelik baflvurusu
Avrupa Komisyonunun olumlu grfl (Avis)
ABye Tam yelik

Srecinin
Aflamalar
lkenin tam yelik iin adaylk stats elde etmesi

Avrupa Komisyonu tarafndan Katlm ncesi Stratejinin belirlenmesi
Avrupa Komisyonu tarafndan Katlm Ortakl Belgesinin hazrlanmas
Aday lke tarafndan Ulusal Programn hazrlanmas
Tam yelik mzakerelerinin bafllatlmas
lk aflama: Tarama sreci
kinci aflama: Mzakerelerin fiilen bafllamas
Tam yelik mzakerelerinin sona ermesi
Tam yelik antlaflmas taslann hazrlanmas
Tam yelik antlaflmas taslann AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu tarafndan onaylanmas ve antlaflmann nihai hle gelmesi
Tam yelik antlaflmasnn ye lkeler ve aday lke tarafndan imzalanmas
Tam yelik antlaflmasnn ye lkeler ve aday lke tarafndan onaylanmas
Tam yelik antlaflmasnn yrrle girmesi ve tam yelik
Avrupa Komisyonu tam ye adayl ilan edilen lke iin Katlm-ncesi Strateji gelifltirir. Katlm-ncesi Stratejinin amac, aday lkeyi tam yelie hazrlamaktr. Katlm-ncesi Strateji kapsamnda aday lke ile AB arasndaki iliflkileri
dzenleyen temel anlaflma, katlm ortakl, katlm-ncesi destek mekanizmalar,
mktesebat uyumu iin ulusal program, uluslararas finansman kurulufllarndan ortak finansman salama frsat, AB programlarna, ajanslarna ve komitelerine katlm olana, lerleme Raporlar ve siyasi diyalog yer alr.
Katlm Ortakl Belgesi, Katlm-ncesi Stratejinin nemli bir parasdr.
AB, Katlm Ortakl Belgesi kapsamnda, yllk lerleme Raporlarna dayanarak aday lkenin Kopenhag Kriterlerine uyum srecinde ncelik vermesi gereken
alanlar tespit eder; bu ncelikli alanlara uyum salanmasna yardmc olacak mali yardmlar belirler ve ilgili yardmlardan yararlanma koflullarn tek bir at altnda toplar.
Tam ye aday lke, Katlm Ortakl Belgesi temelinde, Kopenhag Kriterlerine uyum iin bir Ulusal Program hazrlar. Ulusal Program bir anlamda aday
lkenin Katlm Ortakl Belgesinde yer alan ncelikleri, kendi ulusal nceliklerine paralel olarak yerine getirme taahhtdr.
lerleme Raporu: Avrupa

Komisyonu tarafndan her
yl, her aday lke iin ayr
olarak hazrlanan, aday
lkenin tam yelie hazrlk
srecinde bir yl boyunca
Kopenhag Kriterlerine uyum
performansn inceleyen ve
deerlendiren; var ise
eksikliklerini belirleyen bir
rapordur. lerleme, bir yl
boyunca alnan kararlar,
kabul edilen mevzuat ve
uygulanan tedbirler
temelinde
deerlendirilmektedir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
104
Avrupa Birlii
S O R U
S O R U
Tam ye adayD lke

Ulusal Program erevesinde Kopenhag Kriterlerine uygun
K K A hazrlad
T
olarak kendi ulusal mevzuatnda gerekli deifliklikleri yapmak zorundadr. Dier bir ifade ile tam ye aday lke, AB mktesebatn inceleyerek kendi idari, siyasi ve hukuki yapSIRA SZDE
sn ilgili mktesebatla uyumlu hle getirmek durumundadr. Ancak burada flu hususu da
belirtmekte yarar vardr: Mktesebat uyumunun tam yelik gerekleflmeden tmyle tamamlanmaAMALARIMIZ
olasl ok dflktr. Bunun nedeni, tam ye aday lkenin tam yelik gerekleflmeden belirli alanlarda egemenlik yetkilerinin bir ksmn ABye devretmek zorunda olmasdr. Dolaysyla tam bir mktesebat uyumu ancak tam yeliin gerekleflmesi ile mmK 2001,
T A Ps. 15).
kndr (Arat,
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
Avrupa Komisyonu tarafndan tam ye aday lkenin Kopenhag siyasi kriterlerini yerineT Egetirdii
edildiinde tam yelik mzakereleri bafllatlr; Kopenhag
L E V Z Y O tespit
N
ekonomik kriterleri ile Kopenhag mktesebat uyumu kriterlerinin mzakere srecinde tamamlanmas beklenir. Ksacas, tam yelik mzakerelerine bafllamann nkoflulu, Kopenhag siyasi kriterlerinin yerine getirilmesidir. Mzakere sreci taraNTERNET
ma sreci ile bafllar. Tarama sreci, AB mktesebatnn analitik olarak incelendii, aday lkenin AB mktesebat hakknda ayrntl olarak bilgilendirildii ve aday
lke mevzuatnn AB mktesebatyla ne lde uyumlu olduunun belirlendii bir
sretir. Tarama sreci tam yelik mzakerelerine hazrlk niteliine sahip olup
mzakere srecinin hzlandrlmas amacn taflmaktadr.
Tarama srecinin sonunda tam yelik mzakereleri fiilen bafllatlr. Tam yelik mzakerelerinin temel ilkesi, her fley zerinde anlaflma salanmadan hibir
fley zerinde anlaflma salanmamfl olmas ilkesidir. Bu srete aday lkeler AB
mktesebatnn tmn stlenmek ve uygulamakla ykmldr. Dolaysyla mzakere srecinde mktesebatn stlenilip stlenilmemesi deil, sadece ne flekilde
ve hangi srelerde stlenilecei mzakere edilmektedir. Baz mktesebat alanlarnda mevzuatn stlenilmesi zaman alabilmekte veya baz mali ykmllkler
getirebilmektedir. Bu gibi alanlarda mzakereler uyum takvimi zerinde younlaflmaktadr.
Mzakereler siyasi ve teknik dzeyde olmak zere iki dzeyde yrtlr. ye
lkelerin ve aday lkenin bakanlarnn katlmyla ylda iki kez toplanan Hkmetler
aras Konferansta stratejiler ve siyasi konular ele alnr ve bu toplantlar mzakerelerin siyasi dzeyini oluflturur. Esas mzakereler ise teknik dzeyde yrtlr.
Bu mzakereleri ise AB Daimi Temsilcileri ve aday lkenin bafl mzakerecisi baflkanlndaki heyetler yrtr.
Mzakerelerde mktesebat bafllklarnn almasna ve geici olarak kapatlmasna Hkmetler aras Konferansta oy birlii ile karar verilir. Mzakere bafllklarnn geici olarak kapatlmas, ilgili bafllklarda mzakerelerin tekrar bafllatlmas
hakknn sakl tutulmas anlamn taflmaktadr. Mzakerelere genellikle mktesebatn ok youn olmad, uyum salanmas nispeten kolay alanlarla bafllanr.
Mktesebat bafllklarnn tm zerinde mzakereler tamamlandnda ve Avrupa
Komisyonunun yllk olarak hazrlad lerleme Raporunda aday lkenin AB
mktesebatn eksiksiz biimde uygulad saptandnda mzakereler nihai olarak sona erer.
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
Tam yelik mzakerelerinin

temel ilkesi olan her fley zerinde anlaflma salanmadan hiSIRA SZDE
bir fley zerinde anlaflma salanmamfl olmas ilkesinden ne anlyorsunuz?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
105
Mzakerelerin nihai olarak sona ermesiyle birlikte tam yelik antlaflmas tasla hazrlanr ve taslak AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosunun onayna sunulur.
Taslan AB Konseyi tarafndan oy birliiyle, Avrupa Parlamentosu tarafndan basit ounlukla (toplam ye saysnn yardan bir fazlasyla) onaylanmasn takiben
ilgili taslak nihai antlaflma hlini alr ve ye lkeler ile aday lke tarafndan imzalanr. mzalanan antlaflma, ye lkeler ile aday lkedeki anayasal onay prosedr (meclis onay veya referandum) tamamlandktan sonra yrrle girer ve bylece aday lkenin tam yelii gerekleflmifl olur. (http://www.ikv.org.tr/icerik.asp?konu=muzakeresureci&baslik=M%FCzakere%20S%FCreci Eriflim tarihi: 2
Ocak 2012).
Trkiyenin ABye Tam yelik Sreci

Trkiye AB iliflkileri, 1959 ylnda Trkiyenin gereklefltirdii ortak yelik baflvurusuna dayanmaktadr. Trkiyenin baflvurusu uzun mzakereler sonunda sonulanmfl ve Trkiye 1 Aralk 1964 tarihinde yrrle giren Ankara Anlaflmas ile ortak yelik stats elde etmifltir. Ortak yelik statsnn znde taraflar arasnda
bir gmrk birlii oluflturma amac vardr. Ancak Ankara Anlaflmas gmrk birliine ilaveten ok sayda alanda ekonomik ifl birlii ngrmekte ve Trkiyenin
uyum salamas gereken alanlar belirlemektedir. fiphesiz ki en nemli husus,
Ankara Anlaflmasnn 28. maddesinin Trkiye iin bir tam yelik taahht
iermesidir. Anlaflma btnyle deerlendirildiinde, Trkiyenin tam yelii iin
hazrlk dnemini dzenleyen hkmler ierdii varsaylabilir (Lasok, 1991, s. 27).
Ancak Ankara Anlaflmas ortak yelikten tam yelie otomatik bir geifl ngrmemektedir. Trkiyenin Ankara Anlaflmasndan doan ortak yelik ykmllklerini eksiksiz olarak yerine getirmesi, tam yelik ykmllklerini de stlenebileceine dair bir iflaret olacak ve taraflar tam yelik olasln ancak o zaman deerlendirecektir.
Ankara Anlaflmasnda taraflar arasndaki gmrk birliinin aflamada gereklefltirilmesi ngrlmfltr. lk aflama hazrlk dnemi, ikinci aflama geifl dnemi,
nc aflama ise son dnem olacaktr. Hazrlk dnemi Trkiye ekonomisinin
gmrk birliine hazrlanma dnemi, geifl dnemi ise gmrk birliinin kademeli olarak gerekleflecei dnem olarak planlanmfltr. Geifl dnemini dzenleyen
Katma Protokol ile gmrk birliinin iki ayr takvime bal kalnarak hayata geirilmesi ngrlmfltr. lk takvim 1973 ylndan itibaren on iki yllk bir sreci,
ikinci takvim ise yirmi iki yllk bir sreci ngrmektedir. Taraflarn geifl dnemindeki gmrk birlii ykmllkleri, dfl ticarette birbirlerine uyguladklar gmrk
tarifelerini ve benzeri dier ticareti kstlayc nlemleri kaldrmalar ve gmrk birlii dflnda kalan lkelere ortak gmrk tarifesi uygulamalardr. Son dnemin ise
gmrk birliinin ifllerlik kazand ve ekonomi politikalarnn koordinasyonun
glendirildii bir dnem olmas amalanmfltr.
Ankara Anlaflmasnda ngrld gibi Trkiye, 1 Aralk 1964 tarihinde bafllayp 31 Aralk 1972 tarihinde sona eren hazrlk dneminde ekonomisini gmrk
birliine hazrlayacak tedbirler almfl ve AB de Trkiyeden ithal ettii sanayi rnlerine uygulad tarifeleri dflrmeye bafllamfl ve sreci desteklemek zere mali
yardmda bulunmufltur. 1 Ocak 1973 tarihinde bafllayan geifl dnemi ise Trkiye
asndan gmrk birlii ykmllklerinin stlenilmesinden kaynaklanan problemlerle birlikte siyasi ve ekonomik istikrarszlklarn yafland bir dnem olmufltur. AB 1973 ylnda, Trkiyenin karfllafltrmal stnle sahip olduu baz rnler dflnda Trkiyeden ithal ettii sanayi rnlerine uygulad tarifeleri sfrlamfl-
Ankara Anlaflmasnn 28.

Maddesi: Ankara
Anlaflmasnn iflleyifli
Trkiyenin tam yelik
ykmllklerini
stlenebileceini
gsterdiinde, taraflar
Trkiyenin tam yelik
olasln inceleyeceklerdir.
106
Avrupa Birlii
SIRA SZDE
SIRA SZDE
tr. Fakat Trkiye 1976 ylndan itibaren Katma Protokolde ngrlen takvimlere
uygun tedbirleri alamamfl; daha ak bir ifade ile Katma Protokolden doan yD fi N E L M
kmllklerini yerine getirememifltir. Bu durum, taraflar arasndaki iliflkilerde sknt yaratmaya bafllamfltr. Sorunlar yaflamaya bafllamfl olan ortaklk iliflkisi, 12
S O R Umdahalesiyle daha da problemli hle gelmifltir.
Eyll 1980 asker
D fi N E L M
S O R U
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DKKAT
D fi N E L M
Roma Antlaflmasnn 237.
SIRA
SZDE
Maddesi:
Tm Avrupa
devletlerinin ABye tam
S Oiin
R Ubaflvuruda
yelik
bulunabileceini hkme
AMALARIMIZ
balamfltr. lgili madde,
gnmzde AB
D K K A T 49.
Anlaflmasnn
maddesine karfllk
gelmektedir. Ancak bilindii
K AB
T Antlaflmasnn
A P
gibi,
49.
SIRA SZDE
maddesi,
baflvuruda
bulunan lkenin Avrupa
devleti olmasnn yan sra 6
(1). maddede belirtilen
T
E L E Vbenimsemifl
Z Y O N olmasn
ilkeleri
AMALARIMIZ
da gerekli klmaktadr.
Trkiye ile ABD arasndaki

gmrk birlii sadece sanayi rnleriyle ifllenmifl tarm rnleKKAT
rini kapsamaktadr.
N N
D fi N E L M
SIRA SZDE
Kopma noktasna gelmifl olan Trkiye AB ortaklk iliflkisi, Trkiyenin 14 Nisan

S O gereklefltirdii
R U
1987 tarihinde
tam yelik baflvurusuyla tekrar canlanmfltr. Trkiye baflvurusunu,
o
gne
kadar
tam yelik baflvurusunda bulunmufl dier lkeler
AMALARIMIZ
gibi, Roma DAntlaflmasnn
237. maddesine dayanarak yapmfltr. Avrupa KoKKAT
misyonu, 18 Aralk 1989 tarihinde aklad Trkiyenin tam yelik baflvurusu ile
K Trkiyenin
T A P
ilgili Avisde,
tam yelik iin ehil bir lke olduunu teyit ettikten sonSIRA SZDE
ra Trkiyenin
siyasi, ekonomik ve sosyal alanlardaki eksikliklerini ortaya koymufl
ve nceliin yarm kalan geifl dnemi ykmllklerinin yerine getirilerek gmrk birliine
TAMALARIMIZ
E L Eifllerlik
V Z Y O N kazandrlmas olduunu belirtmifltir. Ayrca ABnin nceliinin kendi i btnleflmesini gereklefltirmek olduunu vurgulamfltr.
N N
Trkiyenin Kortak
baflvurusundan Ankara Anlaflmasnn imzalanmasna kadar olan
T Ayelik
P
NTERNET
dnemin ayrntlar iin Trkiye ve Avrupa Topluluu I adl kitaba (Tekeli, . ve lkin, S.,
Ankara: mit Yaynclk, 1993); hazrlk dneminin bafllangcndan 24 Ocak 1980 tarihine
kadar olanTdnem
E L E V Ziin
Y O N Trkiye ve Avrupa Topluluu II adl kitaba (Tekeli, .ve lkin, S., Ankara: mit Yaynclk, 1993); tam yelik baflvurusundan son dnemin bafllangcna kadar
olan dnem iin Trkiye ve Avrupa Birlii III adl kitaba (Tekeli, .ve lkin, S., Ankara:
mit Yaynclk, 2000) bakabilirsiniz.
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
NTERNET
D fi NKonseyi:
E L M Trkiye AB
Ortaklk
ortaklk iliflkisinin karar
alma organdr. Ortakl
S O R Ukararlar Ortaklk
ilgilendiren
Konseyinde alnr. Ayrca
ortakl ilgilendiren
konularda ortaya kan
DKKAT
sorunlara ncelikle Ortaklk
Konseyinde zm aranr.
Ortaklk Konseyinde Trk
SIRA SZDE
hkmeti
temsilcileri, AB
yesi lkelerin hkmet
temsilcileri, Konsey ve
Komisyon temsilcileri yer
AMALARIMIZ
alr. Ortaklk Konseyinde
kararlar oy birlii ile alnr.
Trkiye tamSIRA
yelik
baflvurusunu neden Roma Antlaflmasnn 237. Maddesine dayanarak
SZDE
gereklefltirmifltir?
D fi N14
E L Nisan
M
Trkiyenin
1987 tarihinde gereklefltirdii tam yelik baflvurusu Trkiyenin tam yelii ile sonulanmamfltr fakat uzun sredir askya alnmfl olan
iliflkileri tekrar
Trkiye erteledii gmrk birlii ykmllklerini
S O canlandrmfltr.
R U
stlenmifl ve AB de bu srete Trkiyeye destek olmak zere Matutes paketi olarak bilinen bir dizi mali ve teknik destek mekanizmasn hayata geirmifltir. Sonu
DKKAT
olarak, Katma Protokolde ngrld gibi, 1 Ocak 1996 tarihi itibaryla 1/95 sayl Ortaklk Konseyi kararlar dorultusunda gmrk birlii hayata gemifl ve
SZDE
son dnemSIRA
bafllamfltr.
Gmrk birliinin son dneminde taraflarn ekonomi politikalar arasndaki koordinasyonun
glendirilmesi ngrlmfltr. ncelik ise ABnin ortak dfl ticaret
AMALARIMIZ
politikasna uyum olmufltur. Trkiye bu balamda, ithalata ve ihracata iliflkin kurallar, kotalarn ynetimini, dampingli ve sbvansiyonlu ithalata karfl korunma
kurallarn, Ktekstil
iliflkin dzenlemeleri, dhilde ve harite iflleme rejim T A ithalatna
P
lerini AB ile uyumlu hle getirmifltir. Ayrca ok sayda lke ile serbest ticaret anlaflmalar imzalamfl ve ABnin az geliflmifl lkelere uygulad genellefltirilmifl tercihler sistemini
T E L E V benimsemifltir.
ZYON
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
107
Son dnem itibaryla Trkiye Ankara Anlaflmasndan doan ykmllklerini

yerine getirmifl durumdadr. Bu dnemde ABnin beflinci geniflleme sreci bafllamfltr ve Trkiyenin beklentisi bu srece tam ye aday olarak katlmaktr. Ancak
AB, Aralk 1997de gerekleflen Lksemburg Zirvesinde Orta ve Dou Avrupa lkeleri ile Gney Kbrs ve Maltann tam ye adaylklarn aklayp beflinci geniflleme srecinin baflladn ilan ederken Trkiye iin farkl bir strateji gelifltirmifltir.
Trkiye iin Avrupa Stratejisi olarak adlandrlan strateji ile gmrk birliinin glendirilmesi iin yeni neriler gelifltirilmifl, Trkiye geniflleme srecinin dflnda tutulmufltur. Ancak Lksemburg Zirvesinden tam iki yl sonra Aralk 1999 Helsinki
Zirvesi kararlar ile Trkiye ABye tam ye aday olarak kabul edilmifl ve bylece
beflinci geniflleme srecine katlmfltr.
Trkiyenin geniflleme srecine katld dnemde srecin ilk dalgasnda yer
alan ek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya, Letonya, Litvanya, Gney Kbrs ve Malta ile tam yelik mzakerelerinde sona
yaklafllmaya bafllanmfltr. Nitekim sz konusu on lkenin tam yelii, 1 Mays
2004 tarihinde Trkiye ile tam yelik mzakereleri bafllamadan gerekleflmifltir.
ABye tam ye aday dier lkelerle eflit haklara ve ykmllklere sahip olduu aklanan Trkiye iin Katlm ncesi Strateji gelifltirilmifl ve 8 Mart 2001 tarihinde Katlm Ortakl Belgesi aklanmfltr. Trkiye ise Katlm Ortakl Belgesinde yer alan nceliklerin hayata geirilmesi iin program ve takvim ieren Ulusal Program 26 Mart 2001 tarihinde ABye sunmufltur. Katlm Ortakl Belgesi
2003, 2005, 2006 ve 2008 yllarnda AB tarafndan gzden geirilmifl, Ulusal Program ise 2003, 2005 ve 2008 yllarnda Trkiye tarafndan gncellenmifltir.
SIRA SZDEiin n koTrkiye bu srete ncelii, tam yelik mzakerelerinin bafllamas
flul olan Kopenhag siyasi kriterlerinin karfllanmasna vermifltir. Bu balamda,
TBMMden uyum paketleri karlmfl ve Anayasada deifliklikler yaplmfltr. AvruD fi N E L M
pa Komisyonu, Trkiye iin hazrlad 2004 yl lerleme Raporunda, Trkiyenin
Kopenhag siyasi kriterlerini yeteri lde karflladn belirtmifl ve tam yelik mO R U Brksel Zirzakerelerinin bafllatlmas tavsiyesinde bulunmufltur. AB, AralkS 2004
vesinde, Avrupa Komisyonunun lerleme Raporundaki tavsiyesine uygun olarak
Trkiye ile tam yelik mzakerelerine bafllama karar vermifltir.
D KAncak
K A T bu karar,
Avrupa Komisyonunun Trkiyenin Kopenhag kriterlerine uyumunu gzlemleme
sorumluluunu sona erdirmemektedir. Avrupa Komisyonu, mzakere
srecinde
SIRA SZDE
de Trkiyenin zellikle Kopenhag siyasi kriterlerine uyumunu izlemeye devam
edecektir.
Trkiye ile tam yelik mzakereleri 3 Ekim 2005 tarihindeAMALARIMIZ
bafllamfltr. Mzakeresi yaplacak otuz befl mktesebat bafllndan 2011 yl sonu itibaryla sadece Bilim ve Arafltrma bafllnda mzakereler tamamlanmfl ve bafllk geici olarak kaK fakat
T A geici
P
patlmfltr. Bunun dflnda, on bafllkta mzakereler bafllamfl
olarak
kapatlmas iin kapanfl kriteri getirilmifltir. Ayrca sekiz bafllkta mzakerelerin
bafllatlmas, alfl kriterinin salanmasna balanmfltr. Burada sz edilen alfl
T E L EEk
V ZProtokolden
YON
kriteri ile kapanfl kriteri olarak adlandrlan koflul, Trkiyenin
doan ykmllklerini tm ye lkeler iin eksiksiz yerine getirmesi flartdr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Ek Protokol: Ankara
Anlaflmasn beflinci
geniflleme srecinde ABye
ye olan lkelereD teflmil
KKAT
eden protokoldr. Ek
Protokol, 29 Temmuz 2005
tarihinde Trkiye ile AB
SIRA SZDE
arasnda mektup teatisi
araclyla imzalanmfltr.
Bu vesileyle Trkiye
tarafndan mektubumuz
ve
AMALARIMIZ
imzamzla hukuken bir
btn oluflturan bir
deklarasyon yaplarak Ek
Protokoln imzalanmasnn
K T A P
hibir flekilde Gney Kbrs
Rum Cumhuriyetini tanma
anlamna gelmeyecei ak
bir biimde belirtilmifltir
TELEVZYON
(http://www.mfa.gov.tr/turki
ye-ab-iliskileri.tr.mfa Eriflim
tarihi: 16 Ocak 2012).
N N
Trkiyenin AB ile tam yelik mzakerelerinin mevcut durumu iin http://www.abgs.gov.tr/

NTERNET
files/fasillar/muzakere_surecinde_mevcut_durum.pdf sitesine baknz.
NTERNET
108
Avrupa Birlii
AVRUPA KOMfiULUK POLTKASI

AB, beflinci geniflleme srecindeki lkelerin tam yelikleriye birlikte siyasi ve ekonomik istikrarszlarn yafland Orta Dou ve Afrika lkelerine ve enerji ihtiyacnn nemli bir ksmn karfllad Rusya ve dier blge lkelerine komflu olmufltur. ABnin komflu olduu lkelerin iyi ynetilen, istikrarl lkeler olmalar bizzat
ABnin yararnadr. nk iyi ynetilmeyen, i karflklklarn yafland, dflk refah dzeyine sahip komflu lkelerin varl, yaratacaklar g, iltica ve organize su
sorunlar nedeniyle ABnin istikrar ve refah iin tehdit oluflturacaktr. ABnin deerlerinin ye lkeler ve aday lkeler dflndaki dier blge lkelerinin de benimsemesini desteklemek ve komflu lkeler ile AB lkeleri arasnda yeni yapay snrlar oluflmasn nlemek amacyla, komflulara ynelik yeni bir politika gelifltirme ihtiyac domufltur (Blockmans, Lazowski, 2006, s.7).
AB, 2004 ylnda beflinci geniflleme srecine paralel olarak yeni komflularna
ynelik Avrupa Komfluluk Politikas (European Neighbourhood Policy-ENP)n hayata geirmifltir. ENP, siyasi diyalogtan ekonomik entegrasyona kadar ok sayda
dzenlemeyi ieren bir politikadr. ENP geniflleyen AByi, zamann Avrupa Komisyonu Baflkan Romano Prodinin deyimiyle bir dostlar halkas (ring of friends)
ile evrelemeyi amalamaktadr.
ABnin ENP ile neleri hedeflediini iyi bilmek, politikann flimdiki ve gelecekteki baflarsn deerlendirebilmek asndan nem taflmaktadr. ENP ile temel
hedefe ulafllmaya alfllmaktadr. lk hedef, geniflleyen AByi Rusyadan Karadenize ve Akdenizin gneyine kadar bir dostlar halkas ile evreleyerek ABnin deerlerini komflu lkelerle paylaflmak ve AB politikalar ile uyumlu dfl iflleri ve gvenlik politikalar oluflturmaktr. kinci hedef, AB ile ENP lkeleri arasnda bir ekonomik entegrasyon yaratarak dostlar halkasn glendirmektir. Bu amaca ulaflabilmek iin ENP lkelerinin Avrupa Tek Pazarna katlmlar ngrlmektedir.
ENP lkelerinin Avrupa Tek Pazarna katlmalar ngrs, drdnc geniflleme
srecine paralel olarak geniflleme sreci dflnda kalan EFTA lkeleriyle oluflturulan Avrupa Ekonomik Alanna benzer bir oluflumu arfltrmaktadr. ENPnin
nc hedefi ise yukarda sz edilen ilk ve ikinci hedeflere, komflu lkelere tam
yelik taahht etmeksizin ulaflmaktr. Esasen ENP, ABye tam yelie bir alternatif
olarak oluflturulmufl olan ve komflu lkelerdeki bir dizi siyasi, ekonomik ve gvenlikle ilgili reform alflmalarnn desteklenmesine ynelik mali ve teknik destekleri
ieren bir ayrcalkl iliflkiler btndr (Dademir, 2010, ss. 124-126).
AB, ENPnin ieriini titiz alflmalar sonunda belirlemifl; komflu lkelerin siyasi ve ekonomik geliflmifllik ynyle homojen olmamalar nedeniyle tm lkelere
uyabilecek tek bir politika yerine bir la carte ENP oluflturmufltur. ENPnin temel
arac, Avrupa Komisyonu ve komflu lkeler tarafndan hazrlanan Eylem Planlardr. Yenilenebilir, befl yllk bir dnemi kapsayan Eylem Planlarnn yasal temeli, taraflar arasndaki mevcut anlaflmalardr. Taraflar arasnda iki farkl anlaflma
mevcuttur. AB, komflu lkelerden Akdeniz lkeleri olarak adlandrlan lkelerle
iliflkilerini Avrupa-Akdeniz ortaklk anlaflmalar, Bamsz Devletler Topluluu lkeleri ile ise ortaklk ve ifl birlii anlaflmalar erevesinde yrtmektedir. Dier taraftan, ad geen anlaflmalar erevesinde gelifltirilen Eylem Planlarnn tmnn
yrrle girmedii de belirtilmelidir. ENP kapsamndaki komflu lkeler, AB ile
iliflkilerindeki yasal temeli ve Eylem Planlarnn mevcut durumu ile ilgili bilgilere
Tablo 5. 1.de yer verilmifltir.
109
ENP lkesi
ENP lkeleri ile AB liflkilerinin

Yasal Temeli
Eylem Plannn Mevcut

Durumu (2011 yl sonu
itibariyle)
Cezayir
Avrupa-Akdeniz Ortaklk Anlaflmas (2005)
Tamamlanmad
Ermenistan
Ortaklk ve flbirlii Anlaflmas (1999)
Yrrlkte
Azerbaycan
Yrrlkte
Beyaz Rusya
Tamamlanmad
Msr
Yrrlkte
Grcistan
Yrrlkte
srail
Yrrlkte
rdn
Yrrlkte
Lbnan
Yrrlkte
Libya
Anlaflma mevcut deildir
Moldova
Fas
Filistin
Geici Avrupa-Akdeniz Ortaklk Anlaflmas (1997)
Suriye
Tunus
Ukrayna
Tablo 5.1
ENP lkeleri ile AB
liflkilerinin Yasal
Temeli ve Eylem
Planlarnn Mevcut
Durumu
Kaynak: Tablo yazar
tarafndan
oluflturulmufltur.
Tamamlanmad
Yrrlkte
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Yrrlkte
Yrrlkte
D Tamamlanmad
fi N E L M
D fi N E L M
Yrrlkte
S OYrrlkte
R U
S O R U
Trkiye ve Rusya, ABye komflu lkeler olmalarna ramen ENP kapsamnda

D K K A Tyer almamaktadr. Bunun nedeni, Trkiyenin ABye tam ye aday olmas; Rusya ile iliflkilerin ise stratejik ifl birlii erevesinde yrtlmesidir.
SIRA SZDE
ENPyi geniflleme politikasndan ayran en nemli zellik hangisidir?

SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
ENPnin temel arac olan Eylem Planlar komflu lkelere ksa ve uzun vadede
D fi N E L M uygun bir
siyasi ve ekonomik reformlardan oluflan ncelikler ve bu nceliklere
gndem belirlemektedir. Eylem Planlar kapsamndaki ncelik
ve
K ise
T Ademokrasi
P
hukukun stnln garanti altna alacak kurumlarn istikrar SveO gvenliini
saR U
lamaya yneliktir. Eylem Planlarnda yer alan bu nceliin ABye tam yelik kriterlerinden en nemlisi olan Kopenhag siyasi kriterleri ile benzefltii
ekT E L E V Z Y Odikkati
N
DKKAT
mektedir. Eylem Planlarnn bu ncelii, Kopenhag siyasi kriterlerinde olduu gibi bir n koflul bilefleni iermektedir. Kopenhag siyasi kriterlerinin aday lke taraSIRAiin
SZDE
fndan yerine getirilmesi tam yelik mzakerelerinin bafllatlmas
bir n koflulNTERNET
ken Eylem Planlarndaki nceliin salanmas ENP kapsamndaki komflu lkeler
iin Avrupa Tek Pazarna katlmn ve finansal destein n kofluludur.
AMALARIMIZ
DKKAT
N N
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
110
Avrupa Birlii
zet
N
A M A
ABnin btnleflme ve geniflleme efl gdm erevesinde gelifltirilen gelecek senaryolarn tartflmak
ABnin oluflumundan itibaren btnleflme ve geniflleme sreleri paralellik gstermifl hatta kimi
zaman i ie gemifltir. AB, 2000li yllara kadar
btnleflme ve geniflleme hedeflerine efl zamanl
olarak ulaflmfl; her iki srecin zorluklarn ve baflarlarn birlikte yaflamfltr. Ancak 2000li yllar AB
iin ok nemli deiflimlere sahne olmufltur. AB,
souk savafln sona ermesiyle birlikte Dou Bloku
lkeleri olarak adlandrlan Orta ve Dou Avrupa
lkeleri ve bu lkelerle birlikte Gney Kbrs ve
Malta ile beflinci geniflleme srecini bafllatmfltr.
Ayrca btnleflme srecini daha da ileriye gtrebilecek bir AB Anayasas hazrlk sreci iine girmifltir. AB Anayasas taslann tm ye lkeler tarafndan kabul grmemesi sonucunda mevcut taslakta deifliklikler yaplmfl; Anayasa tasla Lizbon
Antlaflmas taslana dnfltrldkten sonra tm
ye lkeler tarafndan onaylanmfltr.
AB, 2000li yllarda tek para birimi olan euroyu
hayata geirmifltir. Ancak 2008 ylnda bafllayan
kresel mali kriz AByi de derinden etkilemifltir.
ye lkelerde bte aklarn ve dfl borlar kontrol altnda tutarak ekonomik istikrar salamak
gleflmifltir. Bu geliflmeler, ABye zellikle de euroya olan gveni sarsmaya bafllamfl ve ABnin geleceine iliflkin btnleflme ve geniflleme efl gdm senaryolarn tekrar tartfllr hle getirmifltir.
ABnin geleceine iliflkin btnleflme ve geniflleme efl gdm senaryolarndan ABnin mevcut yapsn en fazla bozacak olan la carte Avrupa senaryosudur. nk bu senaryoya gre ye lkeler
AB politikalarndan istediklerini uygulayp, istemediklerini uygulamama zgrlne sahip olacaktr. ok vitesli Avrupa senaryosu, ye lkelere AB
politikalarna farkl srelerde uyum salama olana tanyan bir senaryo olup, ABnin btn geniflleme srelerinde benimsedii, yeni ye lkelere
geifl sreleri tanma ilkesini iermektedir.
ie gemifl halkalar Avrupas senaryosu, AB btnleflme srecini i ie gemifl halkalar fleklinde
tanmlamakta; btnleflme dzeyi dfl halkadan i
halkaya doru geildike glenmektedir. Esnek
btnleflme senaryosu ise AB btnleflme srecinde bir ortak payda tanmlamaktadr. Ortak payda, tm ye lkelerin ve geniflleme srecindeki
tam ye aday lkelerin benimsemesi zorunlu olan
AB politikalarndan oluflmaktadr.
N
A M A
N
A M A
ABnin geniflleme srelerini aklamak

ABnin oluflumundan itibaren toplam befl geniflleme sreci yaflanmfltr. lk geniflleme srecinde
Birleflik Krallk, Danimarka, Norve ile rlanda
yer almfltr. lk geniflleme sreci, Fransann Birleflik Krallkn tam yeliiyle ilgili ekinceleri
nedeniyle uzun ve sancl gemifltir. Norve dflndaki lkelerin tam yelii 1 Ocak 1973 tarihinde gerekleflmifltir. Norve ise halknn tam
yelii istememesi nedeniyle sreten ekilmifltir. ABnin ikinci genifllemesi Yunanistan ile gerekleflmifltir. Yunanistann 1981 ylnda gerekleflen tam yelii, Akdeniz genifllemeleri olarak
adlandrlan srecin ilk aflamasn oluflturmufltur.
Akdeniz genifllemelerinin ikinci aflamas, spanya ve Portekizin 1986 ylnda tam yelikleriyle
sonulanmfltr. Sz konusu lkelerin tam yeliklerinin ortak yan, her birinin yakn gemifllerinde asker rejimler ile ynetilmifl olmalardr.
ABnin drdnc geniflleme sreci AB asndan
en sorunsuz geniflleme sreci olmufltur. Bunun
nedeni, sre kapsamnda yer alan sve, Avusturya, Finlandiya ve Norvein yksek ekonomik
refah dzeyine ve gl demokrasi deneyimine
sahip olmalar ve AB mktesebat uyumunu byk lde gereklefltirmifl olmalardr. Norvein,
Norve halknn istememesi nedeniyle tam yelik
srecinden ikinci kez ekildii belirtilmelidir.
Beflinci geniflleme srecinin zelliklerini ve farkllklarn belirlemek
AB, 1980li yllarn sonlarnda komnizmin kmesi ve souk savafln sona ermesi ile birlikte
boyutlarn ve etkilerini ngremedii bir srecin iine girmifl, snr komflular olan eski Dou
Bloku lkelerine ynelik kapsaml politikalar gelifltirmek durumunda kalmfltr. Orta ve Dou Avrupa lkelerinde yaflanan siyasi ve ekonomik dnflm, ABye bir taraftan tarihi bir Dou Avrupa-Bat Avrupa btnleflmesini hayata geirme
misyonu yklerken dier taraftan siyasi ve ekonomik istikrarszlk tehditlerini de beraberinde
getirmifltir. nk sz konusu lkelerde ortaya
kabilecek bir istikrarszlk, AByi dorudan etkileyebilecektir.
Beflinci geniflleme srecinde yer alan Orta ve Dou Avrupa lkeleri ile Gney Kbrs ve Malta siyasi ve ekonomik yaplar ynyle homojen olmayp, ABye ye lkelere de benzerlik gstermemektedir. Bu nedenle AB, sz konusu lkelerin tam yeliklerini ngrerek Kopenhag kriterleri olarak adlandrlan yeni tam yelik kriterleri
tanmlamfltr. Kopenhag kriterleri siyasi, ekonomik ve mktesebat uyumu kriterlerinden oluflan
bir btndr.
ABnin beflinci geniflleme srecinde yer alan lkelerden Polonya, Macaristan, ek Cumhuriyeti,
Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya, Letonya,
Litvanya, Gney Kbrs ve Maltann tam yelikleri 1 Mays 2004 tarihinde, Bulgaristan ve Romanyann tam yelikleri ise 1 Ocak 2007 tarihinde gerekleflmifltir. Bylece srecin iki aflamas
tamamlanmfltr. Srete yer alan Trkiye ile tam
yelik mzakereleri srerken Hrvatistan ile mzakereler 2011 ylnda tamamlanmfltr. Hrvatistann 2013 ylnda tam ye olmas beklenmektedir. Beflinci geniflleme srecinde Trkiye ile birlikte Makedonya, Karada ve zlanda aday lke
olarak yer almaktadr.
N
AM A
Avrupa Birliine tam yelik kriterlerini ve tam

yelik srecinin aflamalarn tanmlamak
ABnin beflinci geniflleme srecine kadar olan
dnemde ABye tam yelik iin gereken tek
kriter, Avrupal bir devlet olunmas idi. Ancak
AB, beflinci geniflleme sreci ncesinde Kopenhag kriterleri olarak adlandrlan yeni tam yelik kriterleri belirlemifltir. Kopenhag kriterleri
siyasi, ekonomik ve mktesebat uyumu kriterlerinden oluflan bir btndr. Tam yelie aday
lke ile tam yelik mzakerelerine bafllanmasnn n koflulu, Kopenhag siyasi kriterlerinin
salanmasdr.
ABye tam yelik sreci, tam ye olmak isteyen
lkenin tam yelik baflvurusuyla bafllamaktadr.
Avrupa Komisyonunun olumlu grfl (Avis)
zerine lkeye adaylk stats tannmaktadr.
Tam yelie adaylk srecindeki lke iin ncelikle Avrupa Komisyonu tarafndan Katlm ncesi Strateji belirlenmekte ve Katlm Ortakl
Belgesi dzenlenmektedir. Tam yelie aday lke, Katlm Ortakl Belgesindeki ncelikleri nasl ve hangi srelerde yerine getireceini taahht
eden bir Ulusal Program hazrlanmaktadr. Tam
111
yelie aday lkenin Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmesiyle birlikte tam yelik mzakereleri bafllatlmaktadr. Tam yelik mzakereleri tarama sreciyle bafllamakta ve fiil mzakerelerle srmektedir.
Mktesebat bafllklarnn tmnde mzakerelerin nihai olarak sona ermesiyle birlikte tam yelik antlaflmas tasla hazrlanmakta ve taslak AB
Konseyi ve Avrupa Parlamentosunun onayna
sunulmaktadr. Tam yelik antlaflmas tam ye
lkeler ile aday lke tarafndan imzalanmakta ve
kendi anayasal usullerine gre onaylanmaktadr.
Onay sreci tamamlandktan sonra tam yelik
antlaflmas yrrle girmekte ve tam yelik gerekleflmektedir.
N
A M A
Trkiyenin Avrupa Birliine tam yelik srecini ifade etmek

Trkiye AB iliflkileri, 1959 ylnda Trkiyenin
gereklefltirdii ortak yelik baflvurusuna dayanmaktadr. Taraflar arasndaki ortaklk iliflkisini
dzenleyen temel belge, 1 Aralk 1964 tarihinde
yrrle giren Ankara Anlaflmasdr. Ankara
Anlaflmas taraflar arasnda kademeli olarak bir
gmrk birlii oluflturmay amalayan ve tam
yelik taahht ieren bir anlaflmadr. Ankara
Anlaflmas ile gmrk birliinin hazrlk dnemi,
geifl dnemi ve son dnem olmak zere dnemden oluflmas planlanmfltr.
Hazrlk dnemi sorunsuz bir biimde sona ermifl
ancak geifl dneminde Trkiyenin ykmllklerini yerine getirememesi ve asker mdahale
nedeniyle iliflkiler bir sreliine askya alnmfltr.
Trkiyenin 14 Nisan 1987 tarihinde gereklefltirdii tam yelik baflvurusuyla birlikte iliflkiler tekrar normalleflme srecine girmifltir. Trkiyenin o
tarihteki baflvurusu sonucunda tam yelik gerekleflmemifl ancak iliflkilerin normalleflmesiyle
gmrk birliinin son dnemine geilmifltir.
Trkiye gmrk birliinin son dneminde Aralk
1999 Helsinki Zirvesi kararlar ile tam yelie
aday ye olarak kabul edilmifl ve ABnin beflinci
geniflleme srecine katlmfltr. Trkiye ile tam
yelik mzakereleri bafllamadan beflinci geniflleme srecinin ilk dalgas gerekleflmifl, ek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya, Letonya, Litvanya, Gney Kbrs ve Malta 1 Mays 2004 tarihi itibaryla
ABye tam ye olmufltur.
112
Avrupa Birlii
Trkiye ile tam yelik mzakereleri 3 Ekim 2005

tarihinde bafllamfltr. Tam yelik mzakerelerinde Temmuz 2010 tarihi itibaryla, sadece bir bafllkta mzakerelerin bafllad ve geici olarak kapatld grlmektedir. Bunun dflnda, on
bafllkta mzakereler bafllamfl fakat geici olarak
kapatlmas iin kapanfl kriteri getirilmifltir. Ayrca sekiz bafllkta mzakerelerin bafllatlmas, alfl kriterinin salanmasna balanmfltr.
N
A M A
Avrupa Komfluluk Politikasnn nemini ortaya

koymak ve aralarn aklamak
AB, beflinci geniflleme srecindeki lkelerin tam
yelikleriye birlikte siyasi ve ekonomik istikrarszlarn yafland lkelerle komflu olmufltur.
Komflu lkelerdeki istikrarszlklarn ABye sramas olasl ok yksektir. Bu AB iin byk
bir tehdittir. AB, yeni komflularn siyasi ve ekonomik ynden desteklemek ve komflu lkeler ile
AB lkeleri arasnda yeni yapay snrlar oluflmasn nlemek amacyla, komflulara ynelik, Avrupa Komfluluk Politikas (ENP) ad altnda yeni bir
politika gelifltirmifltir. ENP geniflleyen AByi, zamann Avrupa Komisyonu Baflkan Romano Prodinin deyimiyle bir dostlar halkas (ring of friends) ile evrelemeyi amalamaktadr. ENP, AB
ile komflu lkeler arasnda bir ekonomik entegrasyon yaratarak dostlar halkasn glendirmeyi
hedeflemektedir. Bu amaca ulaflabilmek iin ENP
lkelerinin Avrupa Tek Pazarna katlmlar ngrlmektedir. ENP, kapsamndaki komflu lkelere ABye tam yelik taahht iermemektedir.
ENPnin kapsamnda Cezayir, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Grcistan, Moldova, Ukrayna, Msr, rdn, Lbnan, Libya, Suriye, Fas,
Filistin, Suriye, Tunus yer almaktadr. Trkiye ve
Rusya, ABye komflu lkeler olmalarna ramen
ENP kapsamnda yer almamaktadr. Bunun nedeni, Trkiyenin ABye tam ye aday olmas;
Rusya ile iliflkilerin ise stratejik ifl birlii erevesinde yrtlmesidir. Politikann temel arac, Avrupa Komisyonu ve komflu lkeler tarafndan hazrlanan Eylem Planlardr. Yenilenebilir, befl yllk bir dnemi kapsayan Eylem Planlarnn yasal
temeli, taraflar arasndaki mevcut anlaflmalardr.
ENPnin temel arac olan Eylem Planlar komflu
lkelere ksa ve uzun vadede siyasi ve ekonomik reformlardan oluflan ncelikler ve bu nceliklere uygun bir gndem belirlemektedir.
113
Kendimizi Snayalm
1. ABnin tm geniflleme srelerinde hangi btnleflme ve geniflleme efl gdm senaryosunu benimsemifltir?
a. la carte Avrupa
b. ok vitesli Avrupa
c. ie gemifl halkalar Avrupas
d. Esnek btnleflme
e. Btnleflik Avrupa
2. lk geniflleme srecinde afladaki lkelerden hangileri ABye tam ye olmufltur?
a. Birleflik Krallk, svire, Danimarka, rlanda
b. Birleflik Krallk, Finlandiya, sve
c. sve, Finlandiya, Avusturya, Norve
d. Birleflik Krallk, Danimarka, rlanda, Norve
e. Birleflik Krallk, Danimarka, rlanda
3. ABnin Akdeniz genifllemelerinde hangi lkeler yer
almfltr?
a. Yunanistan, spanya, Portekiz
b. Yunanistan, spanya, Polonya
c. Yunanistan, spanya, Portekiz, Trkiye
d. spanya, Portekiz, Malta, Gney Kbrs
e. Yunanistan, spanya, Gney Kbrs
4. Souk savafln sona ermesiyle birlikte yeni tehditler
ve frsatlarla karfl karflya kalan ABni bu srete dorudan etkileyen ilk geliflme ne olmufltur?
a. ekoslavakyann blnmesi
b. Yugoslavyann dalmas
c. Orta ve Dou Avrupa lkelerinin ABye tam yelik baflvurular
d. Dou Almanyann Bat Almanya ile birleflmesi
e. Dou Almanyann Fusya Federasyonu ile ekonomik entegrasyonu
5. ABye tam yelik kriterlerine ne ad verilmektedir?
a. Maastricht kriterleri
b. Lizbon kriterleri
c. Kopenhag kriterleri
d. Brksel kriterleri
e. Amsterdam kriterleri
6. Afladaki lkelerden hangisi ABye tam ye aday

lkelerden bir deildir?
a. Bosna-Hersek
b. Hrvatistan
c. Trkiye
d. zlanda
e. Makedonya
7. ABye tam yelik baflvurusunda bulunan lkenin
tam yelik iin adaylk stats elde edebilmesi iin ilk
koflul afladakilerden hangisidir?
a. Avrupa Adalet Divannn onay
b. Tam yelik baflvurusunda bulunan lkede referandumun olumlu sonulanmas
c. ABye ye lkelerde referandumun olumlu sonulanmas
d. AB Bakanlar Konseyinin olumlu grfl (Avis)
e. Avrupa Komisyonunun olumlu grfl (Avis)
8. Trkiye ile AB arasnda tam yelik mzakereleri
hangi tarihte bafllamfltr?
a. 12 Aralk 1999
b. 1 Ocak 1996
c. 18 Haziran 2004
d. 3 Ekim 2005
e. 15 Aralk 2006
9. Avrupa Komfluluk Politikas (ENP)nn temel arac
afladakilerden hangisidir?
a. lerleme raporlar
b. Finansal raporlar
c. Eylem planlar
d. Komfluluk raporlar
e. Strateji belgeleri
10. Avrupa Komfluluk Politikas (ENP) kapsamndaki

komflu lkeler iin Avrupa Tek Pazarna katlmn ve finansal destein n koflulu nedir?
a. Kopenhag ekonomik kriterlerine uyum salamak
b. Maastricht kriterlerine uyum salamak
c. AB mktesebatna uyum salamak
d. Avrupa Tek Pazarnn rekabet kurallarn benimsemek
e. Demokrasi ve hukukun stnln gvence
altna almak
114
Avrupa Birlii
Yaflamn inden
Okuma Paras
AB ZLANDAYA KAPILARINI AIYOR

AB, zlandaya yelik kaplarn asa da kamuoyu yoklamalar zlanda halknn ABye girmek istemediini
gsteriyor. Son sz nmzdeki aylarda dzenlenecek olan referandumda halkn sylemesi bekleniyor.
Bu arada, AB mktesebatnn %60na uyum salayan
zlanda, ilk hkmetler aras konferansta drt mzakere baflln ap ikisini kapatmay baflarmfl durumda.
Genifllemeden sorumlu Avrupa Komisyonu yesi Stephane Fle konuyla ilgili bir aklama yapt: Kimse kendini suistimal edilmifl hissetmemeli zira her yelik sreci farkldr. Bu srete her lke kendi zellikleri temelinde deerlendirilir. zlanda, Avrupa Tek Pazarna onyedi yldr yedir.
zlandallar ABye tam yelikle asl gelir kaynaklar
olan balklk ve enerjinin tehlikeye gireceini dflnyor. Halkn ounluu, spanyol ve ngiliz balk filolarnn lkelerini istila etmesinden korkuyor. zlanda
Dfliflleri Bakanna gre ise bu iki konuda zlandann
zel bir statye ihtiyac yok. Sadece lkelerin kendi
kotalarn uygulayabilmesi iin kurallar gelifltirilmesi
yeterli.
AB yolunda bir baflka engel ise Icesave bankasnn 2008
ylnda batmasyla zlandann Lahey ve Londraya demesi gereken 4 milyar euroluk bor. Daha nce dzenlenen iki referandumda da halk borlar demeyi kabul
etmemiflti. Brkselden bildiren Euronews muhabirine
gre, balklk konusunda uzlaflma aranyor. zlandal
yetkililer ise balklk konusunda uzlaflma salanmasnn referandum sonucunu olumlu etkileyebileceini belirtiyor.
AB hkmetleri Hrvatistann Temmuz 2013 itibariyle

Birlike katlmn garantileyecek yelik antlaflmasn yarn Brkselde dzenlenecek AB Zirvesinde imzalamaya hazrlanyor. Bu antlaflma yelik mzakerelerine Trkiye ile ayn gn bafllayan Hrvatistan iin tarihi bir dnm noktas olacak. Ancak euro blgesinde yaflanan
bor krizi dolaysyla zor gnler yaflayan AB iin Hrvatistann yelii o kadar da byk bir geliflme olarak
grlmyor.
Birlike ye lkeler uzun vadede Hrvatistann yelik
kriterlerine uyumdaki baflarsnn dier Balkan lkelerini de cesaretlendireceini umuyor. Ancak bor krizinin
arlnn hissedildii bu dnemde birok Avrupa lkesi geniflleme politikalarna bir sreliine de olsa ara
verilmesi gerektiine inanyor. Yine de 4,3 milyonluk
nfusuyla ABnin %1inden daha kk olan Hrvatistann AB ekonomisi zerinde ok byk bir etki yaratmas beklenmiyor.
Hrvatistan on yldan fazla sredir devam eden bir yelik sreci yaflad. Bu yln bafllarna kadar reformlardaki
ilerlemenin yavafll ve AB yesi lkelerin ounluunun genifllemeye karfl olmas nedeniyle srete aksamalar gzleniyordu. Brkselden bir diplomat, Geniflleme konusundaki rahatszlk byyor derken, ABnin
siyasi ve corafi snrlarnn genifllemesinin yaratt tartflmalara dikkat ekti.
Ancak Hrvatlar Yugoslavyadan geriye kalan sosyalist
miras unutup ABye girme konusunda ok hevesli. yeliinin kesinleflmesiyle Hrvatistan ABye katlan ikinci
eski Yugoslavya lkesi olacak. Daha nce Hrvatistann
kk kuzey komflusu Slovenya Birlikin bir paras
olarak kabul edilmiflti.
Birok Hrvatistanl i politikalarn Avrupa denetimine
girmesinin, lkede ihtiya duyulan demokratik reformlarn gerekleflmesini ve neredeyse btn devlet kurumlarna sirayet etmifl olan yolsuzluklara bir zm
bulunmasna yardmc olacana inanyor. Ancak ayn
zamanda son on ylda ABye tam ye olan birok Dou
Avrupa lkesinde olduu gibi, Hrvatistanda da daha
geliflmifl ekonomilerle rekabet edememe korkusu ok
yaygn.
Hrvatistan ABnden yeflil fl grebilmek iin kapsaml demokratik ve ekonomik reformlar hayata geirmek
zorunda kald. Hrvat siyasetiler yolsuzlukla mcadelede kararl olduklarn gstermifl olsalar da Avrupada
yaflanan mali kriz Hrvatistan da vurdu. Baflbakan Jad-
Kaynak: Euronews, 27/Haziran/2011.
115

ranka Kosorun ad yolsuzluk skandallarna karflan partisi, Pazar gn dzenlenen seimlerde ar bir yenilgi
ald. Bu yenilgide, skandallar kadar semenlerin ekonomik korkular ile lkedeki yabanc yatrmlarn azalmasnn da etkili olduu belirtiliyor.
Hrvatistan nmzdeki onsekiz ayda ok youn bir
denetim altnda olacak nk AB yolsuzlukla mcadele admlarnn gereken hzda atldndan emin olmak
istiyor. Reformlarda yaflanacak bir gecikme yelik antlaflmasnn ye lkelerin parlamentolarnda kabul edilmesini de geciktirebilir.
Hrvatistan AB yolunda hzla ilerleyen tek Balkan lkesi deil. Karada ile Srbistann adaylk statsnn de
yarn Brkselde resmen aklanmas bekleniyor. Ancak
Srbistan ile Kosova arasnda yaflanan son gerginlik Belgradn yoluna tafl koyabilir. te yandan Arnavutluk ve
Bosna Hersek de siyasi reformlar bafllatarak ABnin radarna girmek istiyor. Makedonyann ise Yunanistan ile
isim sorununu zmeden ABye ye olmas mmkn
grnmyor.
1. b
2. e
3. a
4. d
5. c
6. a
7. e
8. d
9. c
10. e
Kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/planet/19421543.
asp Eriflim tarihi: 11 Ocak 2012.
Yantnz yanlfl ise ABnde Btnleflme ve Geniflleme Efl gdm: Gelecek Senaryolar, konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABnin lk Geniflleme Sreci, konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABnin kinci ve nc
Geniflleme Sreci konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABnin Beflinci Geniflleme
Sreci konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABye Tam yelik Kriterleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABye Tam ye Aday lkeler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise ABye Tam yelik Sreci
Yantnz yanlfl ise Trkiyenin ABye Tam yelik Sreci konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Komfluluk Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Komfluluk Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
116
Avrupa Birlii

Sra Sizde 1
AB ekonomik entegrasyon srecinde siyasi entegrasyon srecine gre daha baflarldr. Bunun nedeni,
ABnin kuruluflundan itibaren ncelii ekonomik entegrasyona vermifl olmasdr. AETyi kuran Roma Antlaflmas ile ye lkeler arasnda bir ortak pazar oluflturulmas hedeflenmifl; bu hedefe 1993 yl itibaryla ulafllmfl; 2002 ylnda ise tek para birimi olan euro tedavle sokulmufltur. Siyasi entegrasyon srecine iliflkin
hkmlere ise ilk kez 1992 Maastricht Antlaflmasnda
yer verilmifl; sreci glendirmeye alflan Lizbon Antlaflmasnn ye lkeler tarafndan benimsenmesi ve
onaylanmas ise sancl olmufltur.
Sra Sizde 2
ABnin mevcut btnleflme ve geniflleme efl gdmn
temelden sarsacak olan gelecek senaryosu, la carte
Avrupa senaryosudur. la carte Avrupa senaryosu, ye
lkelere AB politikalarndan dilediklerini seme ve uygulama serbestisi tanyacak olan bir senaryodur. ye
lkelerin flimdiki sistemde olduu gibi, tm AB politikalarn benimseme ve uygulama zorunluluu olmayacaktr. Dolaysyla bu senaryonun gerek olmas hlinde, AByi oluflturan ortak temeller ortadan kalkacak ve
ABnin dier uluslararas kurulufllardan bir fark kalmayacaktr.
Sra Sizde 3
ABnin ksa bir sre iinde Orta ve Dou Avrupa lkelerine ynelik kapsaml politikalar gelifltirmesini nedeni, ilgili lkelerde istikrar tesis etmektir. nk Orta ve
Dou Avrupa lkelerinin demokrasiyi benimsemeleri
ve serbest piyasa ekonomisi kurallarn iflletebilmeleri
belirli bir sreci gerektirmektedir. Bu srete yaflanabilecek ekonomik ve siyasi istikrarszlklar, kendilerine
komflu olan AByi de etkisi altna alabilecektir. Bu olaslk ise ABnin istikrar ve gvenlii iin byk bir tehdittir. Ayrca sz konusu lkelerin ABye tam yelik olaslklar da gz nnde bulundurulduunda ABnin ilgili lkelere ynelik hzl ve kapsaml politikalar retmesi kanlmaz olmufltur.
Sra Sizde 4
Tam yelik mzakerelerinin temel ilkesi olan, her fley
zerinde anlaflma salanmadan hibir fley zerinde anlaflma salanmamfl olmas ilkesi, mzakere srecinin
tamamlanabilmesi iin otuzbefl mktesebat bafllnn
otuzbeflinde de mzakerelerin tamamlanmfl olmas gerektii anlamn taflmaktadr. Dier bir ifade ile geici
olarak kapatlan mzakere bafllklarnn nihai olarak kapatlmas gerekmektedir. Geici olarak kapatlan mzakere bafllklarnn nihai olarak kapatlabilmesi ise geici olarak kapatlma sonrasnda eer ilgili mktesebat bafllnda yeni mevzuat gelifltirilmiflse onlarn
da benimsenmesi flartna baldr. Dolaysyla mktesebat bafllklarnn tmnn bile geici olarak kapatlmfl
olmas, mzakerelerin tamamland anlamna gelmemektedir.
Sra Sizde 5
14 Nisan 1987 tarihi itibaryla Trkiyenin tam yelik
baflvurusunu dayandrabilecei iki madde vard. Bunlardan biri Roma Antlaflmasnn 237. maddesi, dieri
ise Ankara Anlaflmasnn 28. maddesi idi. Trkiye, baflvuruda bulunduu 14 Nisan 1987 tarihi itibaryla Ankara Anlaflmasndan doan ykmllkleri stlenebilmifl
durumda deildi. Bilindii gibi Ankara Anlaflmasnn
28. maddesi, Trkiyenin tam yelik olasln Trkiyenin Anlaflmadan doan ykmllkleri stlenmifl
olmas flartna balamfltr. Bu nedenle Trkiye tam yelik baflvurusunu, Avrupal devlet olmay tek flart olarak
belirlemifl olan Roma Antlaflmasnn 237. maddesine
dayandrmfltr.
Sra Sizde 6
ENPyi geniflleme politikasndan ayran en nemli zellik, ilgili politikann kapsad komflu lkelere tam yelik taahht iermemesidir. Nitekim ENP, ABnin komflularna tam yelik taahht olmakszn istikrar taahht
ettii bir giriflimdir.
117
Arat, T. (2001). Trk Ekonomi Hukukunun Avrupa Birlii Hukukuna Uyumu Sorunu: Bugne Kadar Alnan Yol ve Bundan Sonra Atlacak Admlar, Trk
Ekonomi Hukukunun Avrupa Birlii Hukukuna
Uyumu Sorunu, stanbul: Friedrich Ebert Stiftung.
Blockmans, S. Lazowski, A. (2006). The European Union and Its Neighbours. A Legal Appraisal of the EUs
Policies of Stabilization, Partnership and Integration, The Hague: T.M.C. Asser Press.
CEPR. (1995). Flexible Integration, London: Monitoring
European Integration 6.
Dademir, U. E. (1998). Orta ve Dou Avrupa lkeleri
ile Trkiyenin Avrupa Birliine Tam yeliklerinin
Avrupa Birliinin Btnleflme ve Geniflleme Dinamikleri Ynyle Deerlendirilmesi, stanbul: ktisadi
Kalknma Vakf Yaynlar, No: 150.
Dademir, U. E. (2010). Avrupa Komfluluk Politikasnn Trkiye Dfl Ticaret Perspektifleri Balamnda
Bir Deerlendirmesi, Deiflen Avrupa ve Trkiye:
Gncel Tartflmalar, Ed. . Nas ve R. zci, stanbul:
Marmara niversitesi Avrupa Birlii Enstits Yaynlar, ss. 123-146.
Dinan, D. (2005). Ever Closer Union, Hampshire: Palgrave Macmillan.
European Commission. (2006). Enlargement, Two Years After: An Economic Evaluation, Brussels: European Economy, No: 24.
Karluk, R. S. (2007). Avrupa Birlii ve Trkiye, stanbul:
Beta Yaynlar.
Lasok, D. (1991). The Ankara Agreement: Principles
and Interpretation, Marmara Journal of European
Studies, 1 (1), ss. 27-47.
Ongur, H. . (2007). Reluctant Norway and European
Union, Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (2), ss. 1-18.
Rehn, O. (2007). Avrupann Gelecek Snrlar, ev. O.
fien ve H. Kaya, stanbul: 1001 Kitap Yaynlar.
Tekeli, . ve lkin, S. (1993). Trkiye ve Avrupa Topluluu I, Ankara: mit Yaynclk.
Tekeli, . ve lkin, S. (1993). Trkiye ve Avrupa Topluluu II, Ankara: mit Yaynclk.
Tekeli, . ve lkin, S. (2000). Trkiye ve Avrupa Birlii
III, Ankara: mit Yaynclk.
Urwin, D. W. (1991). The Community of Europe, Essex:
Longman.
http://www.ikv.org.tr/icerik.asp?konu=muzakeresureci&baslik=M%FCzakere%20S%FCreci Eriflim tarihi: 2

Ocak 2012.
http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/maastric/dileklis/kriter.pdf
Eriflim tarihi: 5 Ocak 2012.
http://europa.eu/abc/euslides/index_en.htm Eriflim tarihi: 12 Ocak 2012.
http://www.abgs.gov.tr/files/fasillar/muzakere_surecinde_mevcut_durum.pdf Eriflim tarihi: 16 Ocak
2012.
http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ab-iliskileri.tr.mfa Eriflim tarihi: 16 Ocak 2012.
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N

Ekonomik politikalar aklayabilecek,
Sosyal politikalar ifade edebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Ekonomik Politikalar
Euro
Euro Blgesi
Euro Sistemi
Euro Grubu
Ekonomik Birlik
Para Birlii
Bte Disiplini
Byme ve stikrar Pakt
Avrupa Bte Pakt
Ak Koordinasyon Yntemi
2010 Lizbon Stratejisi
Avrupa 2020 Stratejisi
Mali Piyasalarn Entegrasyonu
Sosyal Politikalar
evre Politikas
stihdam Politikas
Kltr Politikas
Eitim, Genlik ve Spor Politikas
Tketicinin Korunmas
Kamu Salnn Korunmas
Blgesel Politika
Sanayi Politikas
Vergi Politikas
Enerji Politikas
Rekabet Politikas
Ortak Ticaret Politikas
Avrupa stikrar Mekanizmas
Antlaflmas
Ortak Tarm Politikas
indekiler
Avrupa Birlii
Avrupa Birliinin
Ekonomik ve Sosyal
Politikalar
GRfi
EKONOMK VE SOSYAL
POLTKALARIN TARHSEL
GELfiM
EKONOMK NTELKL
POLTKALAR
SOSYAL NTELKL POLTKALAR
Avrupa Birliinin Ekonomik

ve Sosyal Politikalar
GRfi
Avrupa btnleflmesi erevesinde 1950li yllarda
Topluluklarn kuruluflundan itibaren ekonomik ve
sosyal alanda ortak politikalar yrtlmektedir. Zaten bilindii gibi Topluluklarn en nemlisi olan Avrupa Ekonomik Topluluu, bir ekonomik btnleflme modeli olan gmrk birlii zerine kurulmufltur.
Bu noktadan hareketle ekonomik btnleflmenin Avrupa Birliinin zn teflkil ettii sylenebilir.
Ekonomik politikalarn yan sra istihdam gibi,
sosyal gvenlik gibi konularda da bafllangtan itibaren ortak politikalar yrtlmeye alfllmfltr. Buradaki temel espri fludur: Avrupa btnleflmesi kapsamnda liberal ekonomik yaklaflma paralel olarak sosyal politikay ekonomik politikann bir devam, bir uzants gibi ele alma yaklaflm
egemendir. Hatta bu nedenle AET antlaflmasnda, istihdam ve sosyal politikayla ilgili hkmler ekonomik politikayla ilgili hkmlerin ardndan gelmektedir.
Bu nitede Avrupa Birlii bnyesinde yrtlmekte olan ekonomik ve sosyal
nitelikli politikalar kapsaml bir yaklaflmla irdelenecektir. Ancak nce bu konudaki genel tarihsel geliflime bir gz atmak yerinde olacaktr.
EKONOMK VE SOSYAL POLTKALARIN

TARHSEL GELfiM
ktisat tarihindeki derin tartflmalar bir kenara braklacak olursa, devletin ya da
kamu otoritesinin ekonomik ve sosyal nitelikli politikalar yrtmesi modern devlet anlayflnn ortaya kmas sonrasnda bafllar. Bu noktada teorik adan, serbest piyasa ekonomisinde devlet normalde ekonomik hayata mdahale etmez.
Ancak ekonomide yer yer ortaya kan dengesizlik ve eflitsizlikleri azaltmak ya
da gidermek iin devlet ekonomik ve sosyal alanda birtakm politikalar yrtmek durumunda kalmaktadr. Bu adan bakldnda ekonomik ve sosyal politikalar, bir devletin, lkenin ekonomik ve sosyal durumunu iyilefltirmeye ynelik hedefleri gereklefltirmek iin uygulamaya koyduu nlemler btn olarak
tanmlanabilir. Devlet bu erevedeki uygulamalarnda flu temel hedefleri gze-
120
Avrupa Birlii
tir: retimin artrlmas, yksek istihdam, fiyat istikrarnn salanmas, dfl ticaret
dengesinin salanmas vs.
Ekonomik ve sosyal politikalar temel olarak 2ye ayrmak mmkndr: Belirli
bir dnem uygulanan/konjonktrel politikalar ve yapsal politikalar. Konjonktrel politikalar kapsamnda ekonomik gstergeler zerinde birtakm faaliyetlerde
bulunulur. Bu tr politikalarn temel amac dnemsel krizlerin etkisini somut/ponktel nlemlerle azaltmak ve ekonomideki dnemsel tansiyonlar dflrmektir. Bu
tr politikalar afladaki alanlarda/deiflkenler zerinde uygulanr:
Bte politikas: Bu enstrman kullanlarak kriz dnemlerinde zel kesimin
harcamalarndaki dflfl telafi etmek amacyla kamu harcamalar artrlr.
Ekonominin canlanmas iin sk baflvurulan bu enstrman 1970li yllarda
bte aklarnn artfl gstermesiyle eski poplerliini yitirmifltir.
stihdam politikas: Dnemsel olarak iflsizliin artt dnemlerde devletin
istihdam artrmak iin ald nlemlerle somutlaflr. Devlet bu erevede bir
yandan istihdam teflvik edici nlemler alarak, dier yandan da iflsizlere birtakm demeler yaparak olduka nemli bir rol oynamaktadr.
Para politikas: Ekonomideki aflr snma/enflasyon durumlarnda devletlerin sk baflvurduklar bir enstrmandr. Ancak sadece para zerinde deil,
kredi ve faiz oranlar zerinde de somutlaflabilir.
Mali politika: Vergi ve yeni deneklerin/kesintilerin konmas/kaldrlmas
fleklinde somutlaflan bu politika erevesinde devlet ana aktrdr. Bu enstrmanla gerektiinde devlet, ihtiyac olan geliri salamfl olur.
Salk politikas: Yukardaki enstrmanlarn tersine daha sosyal nitelikli olan
bu politika erevesinde devlet tm vatandafllarna salk hizmeti sunmakla
ykmldr.
Yapsal politikalar ise konjonktrel politikalarn tersine daha uzun vadeli politikalardr. Bu nedenle etkilerini ancak uzun vadede gsterirler. stihdam, salk
ve maliye gibi yukardaki alanlarda da bu tr uzun vadeli politikalar uygulanabilir.
Ancak bunlarn yan sra sanayi politikas, tarm politikas, taflmaclk, evre politikas, dfl ticaret politikas gibi alanlarda da bu tr uzun vadeli politikalar srdrlebilir. Ancak yapsal politikalar erevesinde erken sonu alnamamas ve bu politikalarn srdrlmesinde yaflanan skntlar bu tr politikalar devletler asndan
pek cazip klmamaktadr.
Ekonomik ve sosyal politikalar izlenirken genel olarak sre flu flekilde ifller: 1Devlet ya da iktidardaki hkmet, mevcut ekonomik konjonktr deerlendirir ve
gerekirse birtakm tahminlerde/saptamalarda bulunur. 2- Bu saptamalar yapldktan sonra bu kez ncelikler ya da hedefleR belirlenir. rnein iflsizlikle mcadele,
ekonomik bymenin canlandrlmas ya da enflasyonla mcadele bu ncelikler
arasnda yer alabilir. 3- Son aflamada devlet bu hedeflere ulaflmak iin kullanabilecei enstrmanlar tespit eder ve ona gre bir program uygular.
Konuyu bitirirken devletsel lekte bakldnda son dnemlerde yaflanan ekonomik skntlar/artan bte aklar, ekonomik ve sosyal politikalarn srdrlmesi konusunda yer yer sknt oluflturmaktadr. Buna ilaveten kreselleflmenin artmasyla ulusal ekonomiler birbirine daha entegre hle gelmektedir. Bu adan bakldnda da ekonomik ve sosyal politikalarn srdrlebilirlii uluslararas alandaki duruma sk skya bal hle gelmifltir.
SIRA SZDE
N N
K T A P
D fi N E L M
K T A P
D fi N E L M
T ESL EOve
VR Sosyal
ZUY O N Politikalar
6. nite - Avrupa Birliinin Ekonomik
DKKAT
Ekonomik ve sosyal politikalarn tarihsel geliflimiyle ilgili bu blmde

yarar N flu
T E Rkaynaktan
NET
lanlmfltr: FCHE 15 : LA POLITIQUE CONOMIQUE ET SOCIALE,(http://battu.jeancharSIRA SZDE
les.perso.sfr.fr/Fiches%20de%20cours/Fiches%20de%20cours%20la%20politique%20economique%20et%20sociale.pdf).
EKONOMK NTELKL POLTKALAR
AMALARIMIZ
N N
Ekonomik ve parasal birlik konusunda daha ayrntl bilgi iin bkz,KS. Rdvan
T A P Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 517-602.
Tarihsel Geliflim
TELEVZYON
SIRA SZDE
AET Antlaflmasnn imzaland dnemde ye devletler, gerek ekonomik konularda gerekse parasal birlikle ilgili konularda henz Topluluk lehine yetki transferi
yapma eiliminde deildiler. Bu nedenle Roma Antlaflmasnda konuyla ilgili h N T E R N E T parasal iskmler daha ziyade istihdamn salanmas, fiyat istikrarnn salanmas,
tikrarn ve demeler dengesinin korunmas gibi birtakm hedefler belirleme ve onlar ye devletlerin ulusal dzeyde gereklefltirmesi fleklinde somutlaflmfltr. Dolaysyla tam anlamyla bir ekonomi politikasnn oluflturulmas ve srdrlmesi o
dnemde ye devletlerin yetki alanna girmekteydi.
Bununla birlikte Roma Antlaflmasnda ye devletlerin izleyecekleri ekonomik
politikann ortak yarar kapsamnda deerlendirilmesi arzu edilmifltir. AET antlaflmasnn 103. maddesinde bu tr durumlarda ye devletlerin kendi aralarnda ve
Komisyonla karfllkl istiflarelerde bulunmalar hkm getirilmifltir (bu hkm Lizbon Antlaflmas sonras ABnin flleyifline Dair Antlaflmada-ABDA 121. maddede
yer almaktadr). Zaten bu hkme dayanarak ye devletlerin ekonomik ve finansal
politikalarnn ksa vadede koordinasyonunu salamak iin Bakanlar Konseyi tarafndan Ekonomi Politikas Komitesi oluflturulmufltur. ye devletlerin ve Komisyonun birer temsilcisinden oluflan bu komite Ekonomi ve Maliye Bakanlar Konseyinin (ECOFN) toplantlarnn hazrlk alflmalarn yapmakla da grevlendirilmifltir. Bu komitenin yan sra Ekonomik ve Mali Komite ismindeki dier bir komite, ABDAnn 134. maddesinde yer almaktadr. Bu iki Komite Ekonomik ve Parasal Birlik kapsamnda olduka nemli roller oynamaktadr.
Ekonomi politikas kapsamnda yukardaki geliflmeler yaflanrken, ayn dnemde parasal birlik kapsamnda daha hzl geliflmeler yaflanmfltr. Bu noktada 1-2
Aralk 1969 tarihli La Haye Zirvesinde gndeme gelen parasal birlik kapsamnda
Komisyonda 4 Mart 1970de Barre Plan; Bakanlar Konseyi tarafndan da 8 Ekim
1970de Werner Raporu kabul edilmifltir. Bu iki belgede aflamal bir biimde parasal birlie geilmesi nerilmifltir. Bunun zerine 27 Mart 1971de Bakanlar Konseyinde kabul edilen kararla bu konuda somut admlar atlmas planlanmfltr. Ancak
o dnemde yaflanan skntlar bu konuda oluflturulmak istenen ortak politikay
olumsuz etkilemifltir. Skntlardan ilki karardan 2 hafta sonra bafl gstermifl ve baz ye devletlerde enflasyonist bask oluflmufltur. Ancak asl byk darbe ABDnin
15 Austos 1971 tarihinde Bretton Woods sistemine son vermesiyle ortaya kmfltr. Bunun zerine ye devletler ulusal paralar arasndaki dalgalanma marjn 24
Nisan 1972den itibaren % 2,25e ekerek para ylan ad verilen sistemi oluflturmufllardr. 12 Mart 1973 tarihinde de Topluluk yesi lkelerin ulusal paralaryla
ABD dolar arasndaki dalgalanma marj kaldrlarak tnelsiz para ylan denilen
sistem uygulanmaya bafllanmfltr.
T ESL EOVR ZUY121

ON
DKKAT
NTERNET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
122
Avrupa Birlii
Yaflanan tm bu skntlar 1979da oluflturulan Avrupa Para Sistemi ncesi Topluluk yesi lkelerin ciddi tecrbe kazanmalar iin bir frsat olmufltur. Bunun sonucu olarak 1990l yllarn baflnda oluflturulmaya bafllanan ve 2000li yllarn bafllangcnda Euro ile somutlaflan ekonomik ve parasal birlik baflarl bir flekilde oluflturulabilmifltir.
Parasal birlie geifl ABde 3 aflamada gereklefltirilmifltir. Bu aflamalar srasyla
flu flekildedir:
1. Aflama: 1 Temmuz 1990-31 Aralk 1992 aras srmfltr. Bu aflamada sermayenin serbest dolaflmnn nndeki tm engeller prensipte kaldrlmfltr. Bunun
yan sra bu aflamada 1993 ncesi bir alflma programnn oluflturulmas ve bu
ama iin oluflturulan alt komite ve alflma gruplarnn grevlerinin belirlenmesi
gibi ncelikli konular ele alnmfltr.
2. Aflama: 1 Ocak 1993-31 Aralk 1998 aras srmfltr. Bu aflamada ksaca flu
geliflmeler yaflanmfltr: 1 Ocak 1994te Avrupa Para Enstits kurulmufl ve bu aflamadaki alflmalarn birounu bu oluflum gereklefltirmifltir. Haziran 1997de stikrar ve Byme Pakt kabul edilmifltir. 1 Ocak 1998de Avrupa Merkez Bankas
(AMK) kurulmufl ve Para Enstitsnn grevi sona ermifltir.
3. Aflama: 1 Ocak 1999da bafllamfltr. Bu aflamada parasal birlie dahil olacak
lkelerin ulusal paralar arasndaki dviz kurlar geri dndrlemeyecek flekilde
belirlenmifl ve sabitlenmifltir. Ayrca bu aflamada AMBnin sorumluluu altnda bir
para politikasnn uygulanmasna bafllanmfltr. Yukarda da belirtildii gibi bu aflamann bafllangcndan itibaren Euro mali piyasalarda kullanlmaya bafllanmfltr.
2002den itibaren ise Euro banknotlar ve madeni paralar tedavle girmifltir.
Yukardaki aflamalarn yan sra parasal birlikteki en nemli nokta bu birlie
dahil olabilmek iin birtakm kriterlerin yerine getirilmesidir. Bu kriterler AT Antlaflmasnn 121/1 maddesinde dzenlenmifl olup toplam 4 tanedir:
1. Fiyat istikrar konusunda en iyi performansa sahip 3 lkenin enflasyon oranlarnn ortalamasn % 1,5ten daha fazla aflmamak;
2. Dviz kurlarnn normal dalgalanmasna riayet etmek ve 2 yl boyunca devalasyon yapmamak;
3. Uzun vadeli faiz oranlar konusunda en iyi performansa sahip 3 lkenin faiz oranlarn % 2den daha fazla aflmamak;
4. Aflr kamu aklarnn olmamas.
Bu kriterleri yerine getiren 11 lkenin parasal birlikte yer alabilecekleri 2 Mays
1998de Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan oy birliiyle kabul edilmifltir. Bu
aflamada ngiltere, Danimarka ve sve kriterleri yerine getirmelerine ramen parasal birlie dahil olmak istememifllerdir. Yunanistan ise kriterleri yerine getiremedii iin bu birlie o tarihte alnmamfltr.
Parasal birliin oluflturulduu dnemde ABye ye olan lkelere bu birliin dflnda kalma opsiyonu tannmasna ramen, sonradan ye olan lkelere byle bir
opsiyon tannmamfltr. ABDA md. 140daki dzenleme uyarnca bu lkelerin gerekli kriterleri yerine getirip getirmedikleri 2 ylda bir AB Komisyonu tarafndan
kontrol edilmekte ve parasal birlie girifl iin gerekli alflmalar yapmalar istenmektedir. Parasal birlik iin gerekli kriterleri yerine getiren ve yeterli uyum dzeyini yakalayan ye lkeler parasal birlie alnmaktadr. 2001de Yunanistan bu flekilde parasal birlie dahil edilmifltir.
Parasal birlie dhil ye devletlerde aniden ortaya kabilecek olumsuzluk durumlarnda alnacak nlemler konusu ABDA md. 143 ve 144de dzenlenmifltir.
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
N N
6. nite - Avrupa Birliinin Ekonomik ve Sosyal Politikalar
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
123
AMALARIMIZ
Ekonomik politikalarn tarihsel geliflimiyle ilgili bu blmde flu kaynaktan

K T A yararlanlmflP
tr: Nicolas Moussis, Avrupa Birlii Politikalarna Girifl Rehberi, ev, Ahmet Fethi, Mega
Press, stanbul, 2004.
TELEVZYON
K T A P
TELEVZYON
Resim 6.1
Raymond Barre
(Fransa)
Pierre Werner
(Lksemburg)
NTERNET
NTERNET
Ekonomik ve parasal birliin ncs saylabilecek iki isim
Ekonomik Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi

AB bnyesinde yrtlmekte olan ekonomik nitelikli politikalara bakldnda bu
politikalarn afladaki kategorilere ayrld grlmektedir:
Ekonomik ve parasal birlik, yatay politikalar, sektrel politikalar, ABnin rekabet etme kapasitesini ykseltmeye ynelik politikalar. Bu politikalarn yan sra bu
kapsamda son olarak 2010 Lizbon Stratejisini ve onun akabinde
AvruSIRAoluflturulan
SZDE
pa 2020 Stratejisini byme ve istihdam artrmaya ynelik stratejiler bafll altnda ana hatlaryla ele almak yerinde olacaktr.
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
Ekonomik ve Parasal Birlik Kapsamnda Yrtlen Politikalar

AB erevesinde oluflturulan ekonomik ve parasal birlik ve zellikle
S O R U de tek paraya geifl Avrupa btnleflmesinde gmrk birlii ve i pazardan sonraki btnleflme aflamasn oluflturur. Bu adan bakldnda Avrupa btnleflmesinin ulaflt
DKKAT
seviye asndan nemli bir kriterdir. Ekonomik ve parasal politikann olmazsa olmaz ilkeleri flunlardr: Fiyat istikrar, salkl bir kamu maliyesi ve parasal durum,
SIRA yrtlen
SZDE
demeler dengesinde istikrar (ABDA, md. 119/3). Bu kapsamda
politikalar ekonomik birlik ve parasal birlik olarak ayr ele almak yerinde olacaktr.
Bunlara ilaveten son olarak mali piyasalarn entegrasyonu konusunda
da ksaca
AMALARIMIZ
bilgi verilecektir.
N N
Ekonomik ve parasal birlik konusunda daha ayrntl bilgi iin bkz,KS. Rdvan
T A P Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 517-602. Ayrca bkz, Desmond
Dinan (ed.), Avrupa Birlii Ansiklopedisi, ev. Hale Akay, Kitap Yaynlar, stanbul,
2005, cilt. I, ss. 391-411; Muhsin Kar, Avrupa Birlii ve Ortak ParaT EPolitikas,
L E V Z Y O N in M. Kar,
& H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 177217; Ceran Arslan Olcay, Avrupa Birliinde Ekonomik ve parasal Birlik, in , Erhan, &
A.B. Kzlrmak & C. Arslan Olcay, (ed), Avrupa Birlii-Temel Konular, maj Yay., 2007,
NTERNET
Ankara, ss. 183-201.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
124
Avrupa Birlii
Ekonomik Birlik Kapsamnda Yrtlen Politikalar
Resim 6.2
stikrar ve Byme
Paktnn Amblemi
Ekonomik birlik kapsamnda ye devletler ve AB, rekabetin serbest olduu ak

ve serbest piyasa ilkesine uygun hareket ederler (ABDA md. 120). Bu kapsamda yukarda da belirtildii gibi Roma Antlaflmasndan bu yana ye devletler ekonomik konularda aralarnda sk bir ifl birlii kurma konusunda hemfikirdirler. Dolaysyla bugn bakldnda ekonomik birlik kapsamnda yrtlen politikalar bir yandan ekonomi politikasnn genel ynelimlerinin belirlenmesi fleklinde somutlaflrken dier
yandan bte disiplininin salanmasn kapsamaktadr. Son olarak 2007 tarihinde
imzalanan ve hlen yrrlkte olan Lizbon Antlaflmas bu kapsamda Euro blgesine
dhil lkeler arasnda glendirilmifl ifl birlii kurulabileceini ngrmektedir.
a- Ekonomi politikasnn genel ynelimlerinin belirlenmesi konusu
ABDA md. 121de yer almaktadr. Bu maddede ngrlen prosedre gre Konsey
Komisyonunun tavsiyesi zerine bu konuda bir proje hazrlar ve bunu Avrupa
Konseyine sunar. Avrupa Konseyi bu konuyu tartflr ve bir sonu bildirgesi (conclusions) kabul eder. Konsey de bunu esas alarak bu konudaki tavsiyeyi kabul eder.
Grld gibi bu erevede balayc bir enstrman sz konusu deildir. Ancak
ye devletler ekonomi politikalarn buna uygun olarak srdrmekle mkelleftirler.
b- Bte disiplini/Mali disiplin kapsamnda ise 1997 ylnda kabul edilen stikrar/stabilite ve Byme Pakt bulunmaktadr. Bu pakt nleyici/preventif (ulusal bteler zerinde gzetleme prosedr) ve dzeltici/correctif (aflr aklarla ilgili olarak)
olmak zere 2 tip enstrmana sahiptir. Bu 2 enstrman ABDA md. 121 ve 126da dzenleme altna alnmfltr. Burada 2 kritik eflik bulunmaktadr: Bunlardan birincisi yllk bte ann/kamu aklarnn GSMHnin % 3n aflmamasdr. Dieri ise kamu
bor stokunun/toplam kamu borcunun GSMHnin % 60ndan az olmasdr.
Bir ye devletin kamu aklar bu iki eflii aflt andan itibaren o ye devlet
iin dzeltici mekanizmalar devreye girmeye bafllar. Bu erevedeki karar organ
Konseydir. stikrar Pakt dier yandan ye devletlere ekonomik olarak zor dnemlerde kamu maliyesini dengede tutabilmek iin uygun ekonomik dnem uygulamas yapmalarn ister. Bylece orta vadede kamu maliyesini salkl tutabilmek iin her ye devletin kendi zel flartlarna -rnein borlanmasna, ekonomik bymesine, ekonomik ve yapsal reformlar uygulamaya koymasna- uygun
bir hedef oluflturulmaktadr.
Ancak bugnk uygulamaya bakldnda
Euro blgesinde yer alan Belika, Fransa, Yunanistan, rlanda, talya, Portekiz, spanya gibi
lkelerin bte aklarnn milli gelire oranlarnn yukarda belirtilen orann olduka stnde
seyrettii bilinmektedir. Bu lkelere ABnin motoru konumundaki Almanyay da katmak mmkndr. Bu lkelerden en iyi durumda olanlarda kamu bor stoku GSMHnin % 80-85i orannda seyretmektedir. Bu da Euro blgesinde
yaflanan krize ilaveten, belirsizlik ve gvensizlik ortam yaratmaktadr.
Uzmanlar bu kayg verici durumdan kurtulabilmek iin bu lkelerde 2 tr nlemin uygulanmasn nermektedirler: Birinci neri faiz dfl retimdir. kinci neri ise srdrlebilir b-
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
125
DKKAT
DKKAT
ymenin salanmasdr. Kamu bor stoklarnn azaltlabilmesi iin bu 2 nlemin

sistematik bir biimde uygulanmas gereklidir. Ancak takdir edilebilecei gibi bu 2
SIRA SZDE
nlem hemen hayata geirilebilecek trden nlemler deildir. Bir baflka deyiflle
uzun vadeli nlemlerdir. Ayrca ekonomik durgunluun sz konusu olduu dnemlerde hkmetlerin bu nlemleri uygulamaya koymak AMALARIMIZ
iin ellerinde ok da
fazla enstrman bulunmamaktadr.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
stikrar ve Byme Pakt konusunda bkz, Jacques Bourrinet, Le pacte

et de
K TdeA stabilit
P
croissance, PUF, Que-sais-je, Paris, 2004
K T A P
c- Son olarak Euro blgesine mensup lkeler arasnda zelT Edzenlemeler

yapLEVZYON
labilecektir. Bu da Lizbon Antlaflmasnn getirmifl olduu yeniliklerden biri olup
bu konuda Euro blgesine mensup lkeler arasnda glendirilmifl ifl birlii olana ngrmektedir. Bu konu ABDA md. 136 ila 139 arasnda dzenlenmifltir.
TELEVZYON
NTERNET
Euro Grubu, Euro Sistem ve Euro Blgesi ile ilgili bilgi veriniz.
SIRA SZDE
NTERNET
Parasal Birlik Kapsamnda Yrtlen Politikalar
D fi N E L M
Parasal birlik kapsamnda ye devletler arasnda geerli olacak
tek para biriminin
ihdas ve kullanlmasnn yan sra bir para politikas ve tek bir dviz sisteminin beO R U
lirlenmesi ve uygulanmas sz konusudur. Bu kapsamda para Spolitikasnn
temel
hedefi fiyat istikrarnn salanmas, dolaysyla enflasyonun kontrol altna alnmasdr (bkz, ABDA, md. 127). Bunun yan sra Euroya dhil lkelerin uluslararas
DKKAT
platformlarda temsil edilmesi konusu da gene ABDA md. 138de dzenlenmifltir.
Bu konuda Bakanlar Konseyi, Komisyonun teklifi zerine Avrupa Merkez BankaSIRA SZDE
sna danfltktan sonra gerekli kararlar alabilecektir.
Euro blgesiyle ilgili son geliflmeler nelerdir?
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Mali Piyasalarn Koordinasyonu
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
D fi N E L M
Mali piyasalarn entegrasyonu konusuna gelince ncelikle bu
asK entegrasyonun
T A P
lnda ekonomik ve parasal birliin bir sonucu, bir gereklilii hatta onun bir tamamlaycs olduunun altn izmek gerekir. Zira mali piyasalarda tam
S O bir
R U entegrasyon
salanmad mddete ekonomik ve parasal birliin salkl Tolarak
tehliE L E V Z ifllemesi
YON
keye dflmektedir. Dier yandan tketicinin korunmas hesaba katlacak olursa maDKKAT
li piyasalarn aslnda sosyal bir boyutunun da olduunu belirtmek gerekir.
Bu neme sahip mali piyasalarn entegrasyonu konusunda ilk admlar bir huSIRA
N T afllabilmifl,
E RSZDE
NET
kuki ereve oluflturmak fleklinde olmufltur. Bu sayede engeller
ortak
kurallar getirilerek ulusal hukuklardan kaynaklanan farkllklar bertaraf edilmifltir.
Mali piyasalar iindeki sektrlere bakldnda ncelikle bankalar, kredi kurulufllaAMALARIMIZ
r ve sigorta sektrnde dzenlemeler getirildii grlr. Bankaclk sektrndeki
ilk dzenlemeler AET dneminde 1977 ylnda yaplmaya bafllanmfl ve zamanla
bankaclk faaliyetleri ve bankaclk hizmetleri konusunda ulusal
arasnK Thukuklar
A P
da bir uyumlafltrma/harmonizasyon salanmfltr. Kredi kurulufllarnn kendine zg durumlar zaman iinde bunlarla ilgili spesifik dzenlemelerin yaplmasn gerektirmifltir. Sigorta sektrnde de gene ilk dzenlemeler 1970li
yllarn baflnda
TELEVZYON
gereklefltirilmifltir. Bu sektrde de tm ye devletlerde geerli olacak tek lisans ilkesi temel alnarak sigorta hizmetleriyle ilgili gerekli uyumlafltrmalar yaplmfltr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi Nbirlik
ELM
Ekonomik ve parasal
K T A P
kapsamnda, tek para
sistemine/Euro blgesine
dhil lkeler arasnda
S O R Euro
U
1 Ocak 1999dan bu yana
T Eolan
L E Vpara
ZYON
yegne geerli
birimidir. Sisteme sonradan
D iin
K Kbu
AT
dahil olan lkeler
bafllang sisteme girifl
tarihleridir. 1 Ocak 2002den
N Tlkelerde
E RSZDE
NET
bu yana Euro, SIRA
bu
tedavldedir. Bu lkelerde 1
Temmuz 2002de ulusal
paralarn tedavlden
AMALARIMIZ
kaldrlmas sonucu
Euro
geerli tek para birimi
olmufltur.
N N
NTERNET
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
126
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa Birlii
Banka ve
sigorta
SIRA
SZDE sektrlerinin tersine mali enstrmanlar piyasas ve deme hizmetleri alanndaki AB dzenlemeleri daha yenidir. Mali enstrmanlar piyasasyla
ilgili MiFID Ynergesi 2004 tarihlidir. deme hizmetleri konusunda da 2007 ylnD fi N E L M
da ynergeler
kabul edilmifltir. Bu dzenlemelerle, deme kurulufllarnn statleri
ve deme enstrmanlaryla ilgili maddi hukuk alannda ciddi ilerlemeler kaydedilS O R U Euro zerinden tm ABde geerli olacak tek bir deme alan
mifltir. Bu sayede
oluflturulmufltur (Single Euro Payments Area-SEPA).
Son olarak 2000li yllarn baflndan itibaren, Transfer Edilebilir Menkul KymetDKKAT
lere Yatrm Yapan Kolektif Yatrm Kurulufllar (Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities), Mesleki Emeklilik Fonlar (Institutions for occuSIRA SZDEprovision) ve finans holdingleriyle (financial conglomerate) ilpational retirement
gili olarak da birtakm dzenlemeler yapldn belirtmek gerekir. Yaplan dzenlemeler buAMALARIMIZ
kurulufllarla ilgili olarak drstlk, saydamlk ve etik kurallarn yan sra ktye kullanmaya karfl birtakm kurallar getirmifltir.
N N
Mali piyasalarn
ilgili bilgiler zetle flu kaynaktan alnmfltr: Marianne
K T entegrasyonuyla
A P
Dony (2008), Droit de lUnion Europenne, 2. Bask, Ed. de lUniversit de Bruxelles,
Bruxelles, ss. 420-422.
TELEVZYON
Yatay Politikalar
Yatay politikalar belirli bir alana ya da sektre mahsus olmayp ABnin tmn
ilgilendiren ekonomik boyutlu politikalardr. Bu politikalar kapsamnda rekabet,
N T E Rmevzuat
NET
vergilendirme,
uyumu ve ortak ticaret politikasndan ksaca szetmek
gerekir.
Rekabet Politikas
Rekabetle ilgili dzenlemeler bilindii gibi ABD kkenlidir. Avrupa btnleflmesi kapsamnda da bu politikaya bafllangtan itibaren yer verilmifltir. Hatta bu politika tarm politikasyla birlikte Avrupa btnleflmesindeki en kkl politikalardan biridir. Bu konuda AKT Antlaflmasnn yan sra asl nemli dzenlemeler
AET Antlaflmasnda yer almfltr (bkz, md. 85, 86, 89 ve 92). Bugn itibaryla bakldnda ABnin mnhasr yetkiye sahip olduu alanlarn baflnda rekabet konusu gelir (bkz, ABDA, md. 3/1-b. Rekabetle ilgili ayrntl dzenleme iin bkz,
ABDA md. 101 ila 109).
Rekabet politikas da bir yandan tketicinin korunmas gibi bir amac gderken
dier yandan ekonomik faaliyetlerin belirli kurallar erevesinde dzenlenmesi gibi bir hedefe sahiptir. Bu adan bakldnda hem ekonomik hem de sosyal bir nitelie sahiptir.
Politikann enstrmanlarna bakldnda 2 tip enstrmanla karfl karflyayz. 1zel sektre ynelik enstrmanlar: fiirketler arasnda rekabete aykr anlaflmalar,
szleflmeler, birlikte davranfllar, hakim durumun ktye kullanlmas ve flirket birleflmelerinin kontrol edilmesi bu kapsamda yer alr. 2- Kamuya ynelik enstrmanlar: Devlet yardmlarnn kontrol ve kamu teflebbslerinin, zel veya mnhasr
haklara sahip teflebbslerin rekabet kurallarna tabi olmas. Ancak bu son durumda bu teflebbslerin rekabet kurallarna tabi olmalar grevlerini yerine getirmelerini engelliyorsa bu durumda bu kurallardan baflklk sz konusudur.
Bu politika kapsamnda her ne kadar yasal dzenlemeleri Konsey ve Parlamento birlikte yapyorlarsa da uygulamay kontrol eden organ AB Komisyonu-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
6. nite - Avrupa Birliinin Ekonomik

Politikalar
U
S OveRSosyal
dur. Komisyon bu kapsamda hem teflebbsler zerinde hem de ye devletler

DKKAT
zerinde ciddi bir kontrol ve yaptrm yetkisine sahiptir. Rekabete aykr davranan flirketlere Komisyon tarafndan para cezas verilmesi mmkndr. Birleflme
SIRA rekabet
SZDE
ve devralmalarda ise Komisyon duruma gre flartl izin vererek
kurallarna riayeti salamaktadr. 2004 ylndaki reform sonras AB rekabet kurallarnn
uygulanmas balamnda, ye devletlerin rekabet otoriteleriAMALARIMIZ
de birtakm yetkilere sahip klnmfllardr.
N N
Rekabet Hukuku ve politikas iin bkz, Gamze Aflolu z, AT Rekabet

ve PolitiK THukuku
A P
kas, in . Erhan & D. Senemolu, (ed), Avrupa Birlii Politikalar, maj Yay., Ankara,
2007, ss. 47-91; S. Rdvan Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul,
2005, ss. 393-413; Erdal Karagl & Kaan Masat, AB Rekabet Politikas,
T E L E V Z in
Y OM.
N Kar, & H.
Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 161-177.
Vergi Politikas
NTERNET
Konunun hassas olmas nedeniyle bafllangtan itibaren bu konuda olduka dflk

bir profil izlenmifltir. Dolaysyla bugn bile vergi konusu ABDAda yer alan yetki
kategorileri kapsamnda yer almaz (bkz, ABDA md. 3 ila 5). Bunun sonucunda bu
kapsamda esas olan ye devletlerin yetkisidir.
Bununla birlikte ABde vergi konusunda en azndan dolayl vergiler kapsamnda bir uyumlafltrma sreci sz konusudur. rnein Fransz menfleli olan Katma
Deer Vergisi (KDV), 1967de kabul edilen 2 Ynergeyle tm ye devletlere teflmil edilmifltir. Bu erevede 1977de kabul edilen 6. Ynergeyle KDV konusunda
tm ye devletlerde geerli olarak ortak bir matrah tespit edilmifltir.
1992de kabul edilen bir baflka ynergeyle KDV oranlar konusunda bir uyumlafltrma yaplmfltr. Buna gre ye devletlerdeki minimum KDV oranlar % 5den
az olamaz. Normal KDV oranlar da % 15den az olamaz. Bugn ye devletlerde %
5-18 aras deiflen minimum KDV oranlar uygulanmaktadr. ABde en yksek
KDV oranlar sve, Danimarka, Romanya ve Macaristanda uygulanmaktadr. En
dflk KDV oranlar ise Kbrs, Malta, Hollanda ve ngilterede uygulanmaktadr.
Son olarak 1992de ye devletler arasndaki snrlardan geiflte KDV alnmamasyla ilgili ynerge kabul edilmifltir. Bugn bakldnda tm AB yesi devletlerde baz ynleri uyumlafltrlmfl bir KDV sistemi uygulanmaktadr.
Vergi politikas, rekabetin bozulmamas asndan son derece nemlidir. Bu
dorultuda zellikle dier ye devlet menfleli rnleri etkileyen vergilendirme
yapmak yasaktr (bkz, ABDA md. 110). Buna ilaveten ulusal rnleri avantajl konuma getiren her trl vergilendirme de yasaktr (bkz, ABDA md. 111). Tersi durumda farkl ye devletlerde uygulanmakta olan farkl oranlardaki vergilerin rekabeti bozucu bir etkisi sz konusudur. Bu adan bakldnda vergilendirme daha
dolayl bir ekonomik politika olarak karflmza kmaktadr.
ye devletlerin uygulamalarna bakldnda servet vergilerinin ve kurumlar
vergisinin oranlarnn dflrld ya da bu vergilerin tamamen kaldrld grlmektedir. Bunun tersine KDVnin artt grlmektedir. Bu durum yer yer yerel
retimi artrc bir etkiye yol amaktadr.
Vergi konusunda kararlar Konsey tarafndan oy birliiyle alnr. Bu nedenle
ilerleme olduka yavafl olmaktadr. Vergi konusu ABDAda md. 110 ila 113 aras
dzenleme altna alnmfltr.
S O R U127
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
128
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SIRA SZDE
Avrupa Birlii
AMALARIMIZ
Vergi politikas
Nurettin Bilici, ABde Ortak Vergi Politikas ve Trkiyenin UyuK iin
T A bkz,
P
mu, in . Erhan & D. Senemolu, (ed), Avrupa Birlii Politikalar, maj Yay., Ankara,
2007, ss. 119-137; S. Rdvan Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul,
2005, ss. 417-428;
Tuner, AB Vergi uyumlafltrma Politikas, in M. Kar, & H.
T E L E V Z YMehmet
ON
Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 281-301.
Mevzuat Uyumu
N T E R N Ebafll
T
Mevzuat uyumu,
baflna bir ama olmayp ortak pazarn gerekleflmesi iin
bir aratr. Uyum daha ziyade ortak pazar kapsamndaki serbestlerle ilgilidir. Bunun yan sra tarm ve taflmaclk konusunda da mevzuat uyumu sz konusudur.
Mevzuat uyumuyla ye devletlerin mevzuatlar AB mktesebatna uyumlu hle
getirilmeye alfllr. Mevzuat uyumu ABDA md. 114-118 arasnda dzenlenmifltir.
Bu erevede Konsey ve Parlamento olaan yasama usulne uygun olarak yasal
dzenlemeleri yaparlar. Ancak i pazarn iflleyifliyle ilgili konularda mevzuat uyumuyla ilgili dzenlemeleri Konsey zel yasama usulne gre oy birliiyle yapar
(ABDA md. 115). Bu kapsamda yaplan dzenlemeler daha ziyade ynergelerle
yaplmfltr. Bunun nedeni ye devletlere gerekli esneklii salamas ve sbsidiyarite ilkesine daha uygun olmasdr. Mevzuat uyumuna ramen ulusal hkmlerin
uygulanabilmesi ancak istisnai durumlarda mmkndr. Bu erevedeki karar organ Komisyondur.
Mevzuat uyumu, ekonomik btnleflme asndan olduka nemli geliflmelere
yol amfltr. Zira bu sayede ye devletler arasnda bir rnle ilgili normlar uyumlu hle geldiinden i pazar olumlu ynde etkileyici bir sonu ortaya kmaktadr.
Mevzuat uyumu sonucu bir AB dzenlemesiyle teknik standartlar da uyumlu hle
getirilmektedir. Dolaysyla AB dzenlemesinde yer alan prototipe uygun bir rn
tm ABde sorunsuz bir flekilde dolaflabilmektedir. Bunun sonucu olarak ye devletler bu prototipe uygun olarak retilen rnlerin ithalatn ya da ihracatn kstlama yetkisini kaybetmektedirler. Dier yandan mevzuat uyumu tketiciler asndan da nemli sonulara yol amaktadr. Tketiciler bu sayede satn aldklar/alacaklar rnlerin kalite ve gvenlii asndan gvende olmaktadr.
Bafllangtan bugne ok eflitli alanlarda mevzuat uyumu gereklefltirilmifltir.
Bu alanlar arasnda motorlu tafltlar, gda maddeleri, ecza rnleri saylabilir. Gda maddeleri alannda katk maddeleri, renklendiriciler ve tatlandrclar gibi
alanlarda ciddi ilerlemeler salanmfltr. Ecza rnleri alanndaki mevzuat uyumu
alflmalar sonucu tbbi ilalar i pazar ve Avrupa Tbbi lalar Ajans kurulmufltur. Benzer biimde fikr haklar alannda da mevzuat uyumu yaplabilir (bkz,
ABDA, md. 118).
Vergilendirme, kiflilerin serbest dolaflm, alflanlarn haklar ve menfaatleri gibi alanlarda mevzuat uyumu yaplamaz (ABDA md. 114/2). Mevzuat uyumu sonras bir ye devlette olaanst durumlarn ortaya kmas durumunda Komisyon
tarafndan o ye devlete birtakm istisnalar tannabilir.
Ortak Ticaret Politikas (ABDA md. 206-207)

Ortak ticaret politikas ABnin mnhasr yetkiye sahip olduu alanlardan biridir
(ABDA md. 3/1-e). Dolaysyla bu alanda yaplacak dzenlemelerde tek biim olma esastr. Bu alandaki dzenlemeler kapsamnda Parlamento ve Konsey olaan
yasama usulne gre birlikte karar verirler (ABDA, md. 207/2).
Politikann temel amac uluslararas ticaretin nndeki engellerin kaldrlmas yoluyla serbest ticaretin gelifltirilmesine, dorudan yabanc yatrmlarn gelifltirilmesine ve gmrk duvarlarnn indirilmesine katkda bulunmaktr (ABDA,
md. 206).
Ortak ticaret politikas kapsamnda AB daha ziyade afladaki enstrmanlar
kullanr:
Ortak gmrk tarifesi: Bu kapsamda AB yesi lkeler arasnda gmrk
birlii sz konusu olduu iin 3. lkelere karfl ortak gmrk tarifesi uygulanmaktadr.
Ticari savunma nlemleri: AB gerektiinde 3. lkelerle ticari iliflkilerinde bu
tr nlemlere baflvurabilir. Korunma nlemleri, anti damping uygulamalar,
anti sbvansiyon uygulamalar bu nlemlerden bazlardr.
Tercihli anlaflmalar: AB, bu yolla Dnya Ticaret rgt kapsamndaki ok
tarafl ticari anlaflmalarn tesinde baz lke gruplaryla bu tr anlaflmalar
yapmaktadr. Bu anlaflmalar sonucu, bu grup lkenin rnleri ABye -duruma gre- gmrksz ya da dflk gmrkle girebilmektedir. Afrika, Karayip
ve Pasifik lkeleriyle 2000 ylnda Cotonouda imzalanan anlaflma bu tip anlaflmalara bir rnektir.
Ortak ticaret politikas kapsamnda Komisyon merkez bir konumdadr. Bu sfatla Komisyon nc lke ya da rgtlerle yaplan grflmelerde tm ye devletleri temsil etmektedir (ABDA md. 207/3). Bir ticari anlaflma yaplmas erevesinde nce Komisyon Konseye tavsiyede bulunur. Konsey grflmelere bafllamas iin Komisyonu grevlendirir. Grflmelerde Komisyona ye devletlerin temsilcilerinde oluflan bir komite yardmc olur. Grflmeler bittikten sonra anlaflmann
onaylanmas kapsamnda Konsey, nitelikli ounlukla karar verir. ABye mali yk
SIRA SZDE
getiren ve kurumsal bir yap ngren anlaflmalar kapsamnda Parlamento uygun
grfl belirtir.
Genel kural nitelikli ounluk olmasna ramen kltr ve radyo-televizyon
hizD fi N E L M
metlerinin ticaretiyle ilgili anlaflmalar (bu anlaflmalarn ABnin kltrel ve dil eflitliliine zarar verme riski bulunan durumlarda), sosyal hizmetlerle, eitim ve salk
S O R U
hizmetleriyle ilgili ticari anlaflmalar (bu anlaflmalarn ulusal dzeyde ye devletlerin sorumluluuna zarar verme riski bulunan durumlarda) kapsamnda Konsey oy
D K boyutu
KAT
birliiyle karar alr. Ayn biimde hizmetlerin ve fikr haklarn ticari
ve dorudan yabanc yatrmlarla ilgili anlaflmalar kapsamnda da Konsey oy birliiyle karar alr (ABDA md. 207/4).
SIRA SZDE
Ortak ticaret politikas ye devletlerle AB arasndaki yetki paylaflm kurallarna uygun olarak yrtlmelidir. Ayrca bu politika sonucu, mevzuat uyumunun
yaplamayaca durumlarda bu politika mevzuat uyumuna AMALARIMIZ
yol aamaz (ABDA,
md. 207/6).
N N
K T A Pin . Erhan &

Ortak ticaret politikas iin bkz, Derya Sevin, AB Ortak Ticaret Politikas,
D. Senemolu, (ed), Avrupa Birlii Politikalar, maj Yay., Ankara, 2007, ss. 1-47; Seyhan Tafl, AB Ortak Ticaret Politikas, in M. Kar, & H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak PoliTELEVZYON
tikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 139-161.
129
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Sektrel Politikalar
Bu kapsamda ne kan ortak tarm politikas, ortak taflmaclk
ve ener N Tpolitikas
ERNET
ji politikas ksaca afladaki flekilde ele alnacaktr.
NTERNET
130
Avrupa Birlii
Ortak Tarm Politikas
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Ortak tarm politikas en eski ortak politikadr. 1957 tarihli AET Antlaflmasnda yer
alan bu politika 1962 ylndan itibaren uygulanmaya bafllamfltr. Politikann bafllca amalar flu flekildedir: Tarmsal retimi artrmak, tarmla uraflan nfusa adil bir
yaflam dzeyi salamak, tarm rnleri piyasasnda istikrar salamak, tarmsal
rnler konusunda ikmal gvenliini salamak, tketicilere makul fiyatlar sunmak. Bu amalara son olarak evreye ve krsal kalknmaya riayet de eklenmifltir.
Tarm politikas erevesinde temel dzenlemeler Bakanlar Konseyi tarafndan
1960l yllarda kabul edilmifltir. Bu erevedeki en nemli enstrman FEOGA
adyla da bilinen tarmsal ynlendirme ve garanti fonudur. Bu fonun garanti blm tarmsal piyasalara destei finanse etmektedir. Ynlendirme blm ise krsal
kalknmay finanse etmektedir. 2007 ylnda FEOGAnn yerine flu iki fon ihdas
edilmifltir: 1- Avrupa Tarmsal Garanti Fonu (FEAGA). 2- Krsal kalknma iin Avrupa Tarm Fonu (FEADER).
Tarm politikas erevesinde iftiler flu desteklerden yararlanrlar: 1- Dorudan yardmlar (1992den bu yana). AB bu kapsamda garanti fiyatnn dflrlmesi
karfllnda iflletilen alanla orantl olarak iftilere yardm yapmaktadr. 2- Dolayl
yardmlar ise garanti fiyat fleklinde somutlaflmaktadr. Bu yolla iftilere piyasa fiyatyla garanti fiyat arasndaki fark denerek yaptklar retim iin minimum fiyat
salanmaktadr.
Tarm politikas kapsamnda iftilere yaplan bu destekler AB btesi iinde
ciddi bir yekn tutmaktadr. Bu nedenle tarm politikas yllardan beri acmaszca
elefltirilmektedir. Bu nedenle 1992, 1999 ve 2003 yllarnda bu konuda ciddi reformlar yaplmfltr. lk 2 reformda garanti fiyatlar dflrlmfltr. Son reformda
2004 genifllemesi kapsamndaki skntlara zm bulunmaya alfllmfltr. Yaplan
SIRAramen
SZDE tarm politikas kapsamndaki harcamalar 2010 yl btesibu reformlara
nin % 42sini kapsamaktadr. Ortak tarm politikas konusunda 2014-2020 aras dnemi kapsayacak bir reform sreci 29 Haziran 2011de Komisyonun hazrlad
D fi N E L M
teklifle bafllatlmfltr. Reform projesi 1 Ocak 2014te uygulanmaya bafllayacaktr.
Tarm politikasyla ilgili hkmler ABDA md. 38 ila 44 arasnda yer almaktaS O R U
dr. Lizbon Antlaflmasnda
tarmla ilgili olarak 3 nemli deifliklik yaplmfltr: 1Tarm ABnin mnhasr yetkileri kapsamndan kartlp paylafllmfl yetkiler kategorisine dahil
edilmifltir (bkz, ABDA, md. 4). 2- Tarm konusunda bundan byle
DKKAT
Konsey tek baflna karar vermeyecek, Parlamento ile birlikte olaan yasama usulne gre karar verecektir (bkz, ABDA, md. 43). 3- Son olarak AB btesinde zoSIRA SZDE
runlu/zorunlu
olmayan harcama ayrmnn kaldrlmfl olmas, tarm politikas kapsamndaki harcamalar erevesinde Parlamentonun da sz sahibi olmas anlamna gelmektedir.
Dolaysyla bu kapsamdaki harcamalara Konsey tek baflna karar
AMALARIMIZ
veremeyecektir (bkz, ABDA md. 314).
N N
Ortak tarm Kpolitikas

T A P iin bkz, ; S. Rdvan Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 428-446; smet Boz, AB Ortak Tarm Politikas, in M. Kar, & H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 217-261.
TELEVZYON
Ortak Taflmaclk Politikas

Taflmaclk konusunda Avrupa lkeleri arasnda 1953ten bu yana birtakm ifl birlikleri mevcut olsa da taflmaclk konusu Avrupa btnleflmesi kapsamnda daha
N T E R N E T hareketle ele alnmfltr. Bu mantk da i pazarn oluflturulmas
farkl bir mantktan
kapsamnda mallarn ve kiflilerin dolaflmnn nndeki engellerin kaldrlmas fleklindedir. Taflmaclk politikas kapsamnda Konsey ve Parlamento birlikte karar
verirler.
Taflmaclk politikas kapsamndaki temel hedefler AB Komisyonunun konuyla ilgili olarak 2001de yaymlad Beyaz Kitapta yer almaktadr. Bu hedefleri deiflik taflmaclk tipleri arasnda bir denge oluflturmak ve taflmaclk sektrndeki
bymeyle ekonomik byme arasnda bir paralellik oluflturmak fleklinde zetleyebiliriz. Buna ilaveten yolcularn gvenlii ve haklarnn yan sra evrenin korunmas da taflmaclk politikasnn hedefleri arasndadr.
Taflmaclk sektr iinde farkl trde taflma biimleri yer almaktadr. Bunlar
arasnda kara taflmacl oransal olarak n planda yer almaktadr. Bu nedenle bu
kapsamda alt yapya ok ciddi yatrm yaplmfltr. Bugn AB lkelerinin pek ounda otoyollar olduka geliflmifl durumdadr.
Buna karfllk hava taflmacl bafllangta AETnin yetkileri kapsamnda yer almamasna ramen, 1986 tarihli Avrupa Tek Senedinden sonra durum deiflmifl ve
hava taflmacl alannda da birtakm dzenlemeler yaplmfltr. Hava taflmaclnda yaflanan liberalizasyon hareketi sonucu fiyatlar olduka dflmfl ve yolcu
trafiinde hava taflmacl kara taflmaclyla rekabet eder duruma gelmifltir.
Demir yolu taflmacl konusunda da 1991 ylnda ilk ynerge kabul edilmifltir. Ancak konuyla ilgili ulusal mevzuatlar arasnda uyum alflmalar 2001de bafllayabilmifltir. AB Komisyonu 2008de taflmaclk konusunda bilgisayar teknolojilerinin kullanlmas konusunda bir plan kabul etmifltir.
Taflmaclk konusunda kara, deniz ve hava taflmacl alanlarnda gvenlii
salayan AB ajanslar kurulmufltur. Buna ilaveten AB, ABDnin yan sra uydu zerinden kendi navigasyon sistemini oluflturmufltur. Galileo ad verilen bu sistem
2008den bu yana sivil amal kullanmlar iin hizmettedir.
Taflmaclk konusu ABDAda md. 90 ila 100 arasnda dzenlenmifltir. Bu erevede Konsey ve Parlamento olaan yasama usulne gre birlikte karar verirler.
Taflmaclk alannda AB asndan paylafllmfl yetki ilkesi esastr. Bunun sonucu
olarak AB ile ye devletler bu alanda yetkiyi paylaflrlar (ABDA, md. 4).
Enerji Politikas
Enerjinin gnmzde kazand nemi tartflmaya bile gerek yoktur. Bu durum tpk Trkiye gibi enerji fakiri olan AB iin de geerlidir. Enerji fiyatlarnn artmas, ikmal konusunda dfla bamllk, ABnin enerji gvenlii ve rekabet kapasitesi asndan nemli bir tehlike oluflturmaktadr. Enerji ikmal gvenliinin salanmas
konusunda AB nmzdeki yllarda ciddi yatrmlar yapmak zorundadr.
2010 Lizbon Stratejisinin hemen ardndan hazrlanan ve uygulanmaya bafllanan 2020 Stratejisiyle bu konuda AB nmzdeki ataca admlar hakknda fikir
vermektedir.
Bu stratejide 2020 vade seilerek AB iinde enerji etkinliinin salanaca belirtilmifltir. Bu sayede srdrlebilir bir enerji politikas oluflturulacak, gaz salm
azaltlacak, enerji gvenlii ve rekabet kapasitesi iyilefltirilecek ve enerji fiyatlar
kontrol edilebilecektir.
Enerji ikmal gvenliiyle paralel bir konu AB iinde enerji konusunda i pazarn oluflturulabilmesidir. Bu durum enerji sektrnde ulusal tekellerin sona ermesi
ve liberalizasyon srecinin bafllatlmasn gerektirmektedir. Ancak bu konuda ye
devletler arasnda tam anlamyla bir konsenss salandn sylemek zordur.
Enerji ikmal gvenlii kapsamndaki bir baflka konu taflma ve depolama konusun-
131
132
Avrupa Birlii
da yeterli alt yapnn olmasyla ilgilidir. Bu konuda zellikle taflma kapsamnda

trans-Avrupa flebekelerinin nemi gndeme gelmektedir. Ancak bu konuda da
ye devletler arasnda yeterli bir ifl birliinin olduu sylenemez.
Enerji konusunda ikmal gvenlii konusundaki skntlar aflabilmek iin nerilen bir baflka zm su, gnefl, rzgr vb. gibi alternatif enerji kaynaklarna ynelinmesidir. Ancak bu kaynaklar ikmal konusunda ancak ksmi bir zm sunabilmektedir. AB, bu tr enerji kaynaklarnn paynn genel enerji arz iinde % 20ye
karlmas gibi olduka iddial bir hedef belirlemifltir. Bu erevedeki bir baflka sorun, ye devletlerin enerji arz yapan lkelere ve zellikle de Rusyaya karfl tek
sesle konuflamamasyla ilgilidir.
Enerji politikas alannda AB asndan paylafllmfl yetki ilkesi esastr. Bunun
sonucu olarak AB ile ye devletler bu alanda yetkiyi paylaflrlar (ABDA, md. 4-i).
Bunun dflnda enerji politikasyla ilgili ayrntl dzenleme ABDAda md. 194te
yer almaktadr. Bu maddede yer alan hkmlere gre AB enerji politikas, enerji
piyasasnn iflleyifli, ikmal gvenliinin salanmas, enerji etkinliinin salanmas
ve enerji alarnn balantsnn salanmas gibi amalara yneliktir. Bu amalara
ulaflmak iin Konsey ve Parlamento olaan yasama usulne gre gerekli nlemleri alrlar (bkz, ABDA, md. 194/2).
ABnin Rekabet Etme Kapasitesini Ykseltmeye Ynelik Politikalar

Arafltrma Politikas
Arafltrma ve gelifltirme (bulufl) politikas, ABnin kresel apta rekabet edebilmesi ve enerji, gda gvenlii, iklim deifliklii ve nfusun yafllanmas gibi sorunlara
zm retebilmek iin son derece nemlidir. Bu neme sahip arafltrma ve gelifltirme politikas istihdamn, refahn ve yaflam kalitesinin artrlmasna katkda bulunur. Arafltrma ve gelifltirme politikas kapsamnda rn ve hizmetlerin yan sra ticaret ve sosyal srelerde de yeni teknolojilerin ve srelerin bulunmas/kullanlmas mmkndr.
Arafltrma ve gelifltirme konusunda ABnin izledii strateji daha ziyade uygulamaya yneliktir. rnein AB, 2014 tarihini vade alarak Avrupa arafltrma alan
oluflturmay hedeflemektedir. Bu sayede arafltrmaclar AB iinde istedikleri lkede alflabilecektir. Bir baflka somut uygulama ereve-programlardr. AB bugne
kadar 6 ereve program uygulamfl ve sonulandrmfltr. Hlihazrda 2007-2013
aras dnem iin ngrlen ve 50,5 milyar Euro bteye sahip 7. ereve Program uygulanmaktadr.
Uygulamaya ynelik bu faaliyetlerin yan sra AB iinde arafltrma ve gelifltirme
konusunda ciddi bir kurumsal yaplanma da mevcuttur. Bu yaplar arasnda Ortak
Arafltrma Merkezinden bahsetmek gerekir. Bu merkez, AB iinde farkl lkelerde
yer alan 7 arafltrma enstits arasnda balant oluflturan bir yaplanmadr. Merkez, nkleer enerji ve gvenlik konusunda arafltrmann yan sra deiflik arafltrma
projeleri gelifltirmektedir. Bunlar arasnda geliflmekte olan lkelerde ortaya kan
ve ABnin mdahalesini gerektiren beslenme krizlerinin ortaya karlmasn salayacak bir teknoloji dikkat ekicidir.
Merkezin yan sra Avrupa Arafltrma Konseyi adnda da bir yaplanma mevcuttur. Bu yaplanma daha ziyade istikflaf arafltrmalar desteklemektedir. Bu erevede, alanndaki bilgi birikimini aflma potansiyeline sahip bilim adamlar, arafltrmaclar ve mhendisler desteklenmektedir. Bu kapsamda afladan yukar doru bir
yaplanma mevcuttur.
Son olarak Avrupa Arafltrma (bulufl) ve Teknoloji Enstitsnden bahsetmek

gerekir. Enstit, arafltrma sonularn ticari uygulamalara dnfltrme misyonuna
sahiptir. Bu misyon niversiteler, arafltrma merkezleri, flirketler ve vakflar gibi kurulufllar arasnda yeni bir ifl birlii modeline uygun olarak yaplmaktadr. Enstitnn ncelikleri iklim deifliklikleri, yenilenebilir enerji kaynaklar ve yeni nesil bilgi ve iletiflim teknolojileri gibi konulara yneliktir.
Arafltrma politikas erevesinde nemli konulardan biri de arafltrma projelerinin finanse edilmesidir. Bu kapsamda 2014-2020 aras dnemi kapsayan Horizon
2020 adnda yeni program kabul etmifltir. Bu kapsamda toplam 80,2 milyar Euroluk
bir bte ngrlmfltr. Bu bteden tm arafltrma kurulufllar, niversiteler ve
zel sektrdeki mucit firmalar sektr ayrm olmakszn yararlanacaktr.
Arafltrma ve teknolojik geliflme konusunda AB, zellikle programlar belirlemek ve uygulamak iin faaliyetler yrtebilir. Ancak ABnin bu yetkisi, ye devletlerin bu erevedeki yetkilerini kullanmalarn engellemez (ABDA, md. 4/3). Yetkiyle ilgili bu hkmn dflnda arafltrma ve teknolojik geliflmeyle ilgili hkmler
ABDAda md. 179-188 arasnda dzenlenmifltir. Madde 181, AB ile ye devletlerin
bu erevedeki faaliyetlerini koordine edecekleri hkmn getirmektedir. Madde
182de ise ABnin ok yllk ereve programlar oluflturabilecei hkm yer almaktadr. Bu erevede Konsey ve Parlamento olaan yasama usulne uygun olarak
birlikte karar vereceklerdir.
Sanayi Politikas
Aslnda Avrupa btnleflmesinin temelinde sanayi politikasnn yatt sylense
yanlfl olmaz. Zira 1951de kurulan AKT, kmr ve elik endstrileri alnnda/sektrnde Fransa ve Almanyann yetkilerini ulusst bir otoriteye devretmeleri sonucu ortaya kmfltr. Dolaysyla bu adan bakldnda AKT sanayi politikas
alannda bir ifl birlii biimi olarak deerlendirilebilir.
Bunun sonucu olarak 1950-1970 aras dnemde sanayi politikas alannda AET
korumac bir politika takip etmifltir. Oysa 1980li yllara gelindiinde konjonktrn
de etkisiyle AET bu yaklaflmn deifltirmek zorunda kalmfltr. Sanayi politikas
kapsamnda AB, aflada ele alnacak olan 2010 ve 2020 stratejilerini kabul ederek
bu alanda global aptaki yarfltan kopmamfltr.
Sanayi politikas AB asndan son derece nemlidir. Zira bu politika sayesinde yenilik/innovation ve istihdam gibi 2 konuda nemli almlar yakalanmaktadr. Dier yandan bu politika sayesinde AB uluslararas rekabette, zellikle de
ABD ve Japonya karflsnda geriye dflmemeyi baflarmaktadr. Bu neme sahip sanayi politikas, bafllangtan itibaren Avrupa btnleflmesi kapsamnda ncelikli
yerini korumufltur.
Sanayi politikas, kapsamnda Komisyon kilit konumdadr. Bu kapsamda Komisyon, sbvansiyon salama, alt yapy gelifltirme ve fikr haklar koruma gibi
aralara sahip bir sanayi politikas gtmektedir.
Sanayi politikas alannda AB olduka kstl yetkilere sahiptir. AB bu alanda sadece ye devletlerin faaliyetlerini destekleme, tamamlama ve koordine etme yetkisine sahiptir (bkz, ABDA md. 4-b). Dolaysyla sanayi politikas kapsamnda asl
yetki ye devletlere aittir. Bunun dflnda sanayi politikasyla ilgili ayrntl dzenleme ABDAda md. 173te yer almaktadr. Bu maddede yer alan hkmlere gre
ye devletler ve AB, Birlikin sanayi politikasnn rekabeti olmas iin ifl birlii yaparlar. Bu konuda gerekirse ye devletlerin faaliyetlerini destekleme amacyla
133
134
Avrupa Birlii
Konsey ve Parlamento olaan yasama usulne gre spesifik nlemler alabilir (bkz,
ABDA, md. 173/3).
Byme ve stihdam Artrmaya Ynelik Stratejiler

2010 Lizbon Stratejisi
AB literatrnde Lizbon Stratejisi olarak da bilinen 2010 Stratejisi, 23-24 Mart 2000
tarihli Lizbon Zirvesinde Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan kabul edilmifl,
2005de birtakm revizyonlara uramfltr. Zira 2004te yaplan analizde ye devletlerin ak koordinasyon yntemine gre verdikleri taahhtleri yerine getirmedikleri grlmfltr. Yaplan bu revizyonla 2010 stratejisi ekonomik byme ve istihdamn artrlmas zerine younlafltrlmfltr.
Lizbon Stratejisi, ABnin uygulad ekonomik politikalarn ve reform srecinin
belli bafll enstrmanlarndan biridir. Bu stratejinin temel hedefi ekonomik byme ve istihdamn artrlmas, ABnin rekabet kapasitesinin gerek ye devletler gerekse AB dzeyinde artrlmas fleklindedir. Bylece 2010 yl vade seilerek ABnin
dnyada en rekabeti, en dinamik ve bilgiye dayal ekonomik gc olmas, srdrlebilir bir ekonomik byme kapasitesine sahip olmas, ABde istihdamn niteliksel ve niceliksel olarak iyilefltirilmesi ve ABnin ekonomik ve sosyal uyumun
gereklefltii bir ekonomik aktr hline gelmesi hedeflenmifltir. Lizbon Stratejisi 2
tip enstrman iermektedir: Birincisi istihdam politikasdr. Bu politika daha nce
kabul edilmifl olan Avrupa stihdam Stratejisinin sk bir flekilde srdrlmesi anlamna gelmektedir. kinci enstrman ise arafltrma ve eitim politikasdr. Bu kapsamda Pazar benzeri Avrupa arafltrma alan oluflturulmas hedeflenmektedir. Bu
hedeflere ulafllabilmesi iin ak koordinasyon ynteminden yararlanlmfltr.
Bu stratejiyle ilgili olarak 2007 sonunda AB Komisyonu uygulama raporunu yaymlamfltr. Bu rapor, Slovenyaya 2008in ilk yarsndaki AB dnem baflkanl esnasnda bu strateji erevesinde bir bilano karma olana sunmufltur. Bu bilano temel alnarak 2008-2011 aras dnemde, genel ekonomik ynelimler ve istihdam konusunda yeni nlemler kabul edilmifltir.
Avrupa 2020 Stratejisi

Avrupa 2020 Stratejisi ise bafllndan da anlafllaca gibi 2020 yl vade alnarak
AB iin izilmifl olan bir stratejidir. ye devletler tarafndan 17 Haziran 2010da,
2010 Stratejisinin sona ermesinin hemen ardndan kabul edilmifltir. Bu stratejinin
ncelikleri akll, srdrlebilir ve kapsayc bir ekonomik model oluflturulmasdr.
Bu ncelikler istihdam, retkenlik ve sosyal uyum konularnda daha yksek hedeflerin gereklefltirilmesine olanak salayacaktr.
Daha somut olarak belirtmek gerekirse 2020 ylna kadar AB istihdam, eitim,
yenilikilik, sosyal kapsayclk, enerji ve iklim deifliklii konularnda iddial hedefler belirlemektedir. Bu kapsamda ye devletlerin kamu politikalar kapsamnda
balayc olmayan ak koordinasyon yntemi kullanlmaktadr. Bu yntemle bu
alanlarn her birinde ye devletler ulusal dzeydeki hedeflerini belirlemektedir.
rnein istihdam ve sosyal alanda belirlenen ortak hedefler flu flekildedir: 2064 yafl arasndaki nfusta % 75 dzeyinde bir istihdam orann yakalamak; okul brakma orann % 10un altna dflrmek; 30-34 yafl aras nfusta yksek renim
diplomal orann % 40a karmak; arafltrma ve kalknmaya GSMHnin % 3n
ayrmak; sera etkili gazlarn orann 1990 rakamlarna gre % 20 azaltmak; enerji
135
tketiminde yenilenebilir enerji kaynaklarnn orann % 20ye karmak; sosyal

dfllanmfllk ve yoksulluk penesindeki insan saysn 20 milyon azaltmak. Bu strateji kapsamnda gerek AB dzeyinde gerekse ulusal dzeyde somut faaliyetler gereklefltirilmektedir.
Grld gibi gerek Lizbon Stratejisi kapsamnda gerekse 2020 Stratejisinde
daha ziyade byme ve istihdam n plandadr.
Resim 6.3
Lizbon Stratejisi ve
Avrupa 2020
Stratejisinin
amblemleri
Ak Koordinasyon Yntemi ne demektir? Bilgi veriniz.
SOSYAL NTELKL POLTKALAR
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
Tarihsel Geliflim
Avrupa Birliinin sosyal nitelikli politikalarnda temel hedef istihdamn,
ifl ve yaS O R U
flam flartlarnn iyilefltirilmesi, uygun bir sosyal gvence sisteminin salanmas, sosyal diyaloun gelifltirilmesi, yksek istihdam dzeyini salamaya ynelik insan
DKKAT
kaynann oluflturulmas ve dfllanmfllkla mcadele fleklinde sralanabilir. Ancak
takdir edilecei gibi bu durum bugnk durumun bir fotorafdr.
SIRA SZDE
Gemifle dnecek olursak Roma Antlaflmasnda sosyal konularda
birtakm hkmlerin bulunduunu, daha dorusu dier birok konuda olduu gibi bir ereve izildiini sylemek mmkndr. Buradaki temel yaklaflm, yukarda da belirAMALARIMIZ
tildii gibi sosyal nitelikli politikalar ortak pazarn ve ekonomik btnleflmenin bir
sonucu, bir uzants olarak deerlendirme fleklinde olmufltur. Bunun sonucu olarak 1972ye kadar sosyal politikalarla ilgili geliflmeler Avrupa Sosyal
Fonunun oluflK T A P
turulmas ve sosyal gvenlik sistemlerinin koordinasyonunun salanmas ve ifli
hareketliliinin iyilefltirilmesiyle snrl kalmfltr.
1970li yllarda AET bnyesinde istihdam ve sosyal politika
konusundaki faaliTELEVZYON
yetler younlaflmaya bafllamfltr. Bakanlar Konseyi tarafndan sosyal politikayla ilgili kabul edilen ilk eylem program 1974 tarihlidir. Bu programdan sonra abalar
daha ziyade istihdam alannda cinsiyet eflitliini salama, istihdamn korunmas, iflNTERNET
i sal ve gvenlii gibi politikalar ekseninde olmufltur.
1980li yllara gelindiinde ye devletler bu kez ifl gc piyasasnn liberalizasyonu/serbestlefltirilmesi ynnde byk abalar sarfetmifllerdir. Buna ilaveten bu
dnemde ifli sal ve gvenliiyle ilgili baz ynergeler kabul edilmifltir.
1986 tarihli Avrupa Tek Senedi, sosyal politikaya zel bir nem atfetmifltir. Bunun sonucu olarak ifl yerinde ifli sal ve gvenlii, sosyal partnerler arasnda diyalog, ekonomik ve sosyal uyum konular n plana kmfltr.
Tek Senet sonras geliflmelere baklacak olursa 1989 ylnda ngiltere haricindeki lkelerin Devlet veya Hkmet Baflkanlar tarafndan iflilerin temel sosyal haklarna iliflkin Topluluk fiartnn imzalanmas gelir. 1992 tarihli AB (Maastricht) Ant-
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
136
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa Birlii
laflmas ise ifl gcyle ve sosyal politikayla ilgili dzenlemelerin kodifikasyonuna

zel bir nem verir. Ayn antlaflmayla Avrupa Sosyal Fonunun grevleri daha belirgin hle getirilmifl, AT Antlaflmasna eitim ve mesleki formasyonla ilgili yeni bir
blm eklenmifltir. Son olarak sosyal politikayla ilgili bir protokol ve bir mutabakat bu antlaflmaya eklenmifltir.
ngilterenin sosyal politikayla ilgili daha nce koyduu ekinceyi kaldrmas
sonucu 1997 tarihli Amsterdam Antlaflmasyla sosyal politika konusunda olduka
nemli ilerlemeler kaydedilmifltir.
SIRA Nice
SZDEAntlaflmasyla Sosyal Koruma Komitesi kurulmufltur. Nice Ant2001 tarihli
laflmasnn kabul edildii Aralk 2000 tarihli Nice Zirvesinde ayrca Komisyondan
2000-2005 yllarn kapsayan bir sosyal politika ajandas oluflturulmas istenmifltir.
D fi N E L M
Bylece eskiden eylem program erevesinde yrtlen faaliyetler bundan byle
bu ajanda kapsamnda yrtlmektedir. Bu ajanda 2005-2010 aras dnemde de
S O R U
kabul edilmifltir.
Son olarak 2007 tarihli Lizbon Antlaflmasna baklrsa nitelikli ounluk kuralnn alannnD sosyal
nitelikli demeler konusuna da geniflletildii grlr (bkz,
KKAT
ABDA, md. 153/2 ve 157/2). Buna karfllk AB tarafndan kabul edilecek bir dzenlemenin, kendi sosyal gvenlik sisteminin temel ynlerine aykr olduunu dSIRA SZDE
flnen bir ye devlet, konuyu Devlet veya Hkmet Baflkanlar Konseyine gtrebilir (bkz, ABDA, md 48/2). Son olarak Lizbon Antlaflmasyla sosyal politikayla
ilgili baz AMALARIMIZ
konularda oy birliinden nitelikli ounluk sistemine geifl prosedrnn uygulanabilecei hkm getirilmifltir (bkz, ABA, md. 48/7).
N N
Sosyal nitelikli
tarihsel geliflimiyle ilgili bu blm iin zet olarak flu kaynakK politikalarn
T A P
tan yararlanlmfltr: La Politique Sociale de lUnion europenne:Introduction, http://europe.unsa.org/2UNSAetEurope/politiqueSocialeUE.pdf).
TELEVZYON
Sosyal Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi

Sosyal nitelii ar basan politikalar toplumun tm kesimlerine ynelik sosyal politikalar ve toplumun sadece belirli kesimlerine ynelik politikalar olmak zere 2
TERNET
alt bafllkta Nincelemek
gerekir.
Toplumun Tm Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar

Blgesel politika, sosyal politika, evre politikas, kltr politikas ve kamu salnn korunmas politikas bu bafllk altnda ksaca incelenecektir.
Blgesel Politika
Ekonomik ve sosyal uyum politikas olarak da bilinen blgesel politika, ABye ye
27 lkede yer alan toplam 271 blgenin kalknmasnda denge ve uyumu salamaya yneliktir. Bu politika AETnin gndemine/yetki alanna 1986 tarihli Tek Senet
sonras girmifltir. Bylece AET, blgeler aras geliflmifllik farkllklarnn giderilmesinde ve az geliflmifl blgelerin gecikmelerini nleme adna mdahalede bulunma
yetkisine kavuflmufltur.
Blgesel politikada etkinlii salamak iin younlaflma, ifl birlii ve programlama gibi ilkeler uygulanr. Bu politika kapsamnda flirketlere ve blgelere ynelik
olarak JASPERS, JEREMIE, JESSICA ve JASMINE gibi AB destek programlar uygulanr. Bu destek programlarnn yan sra blgesel politika kapsamnda Avrupa Blgesel Kalknma Fonu ve Uyum Fonu gibi mali destek fonlar bulunmaktadr (bkz,
ABDA, md. 176 ve177). 2007-2013 aras dnemde blgesel politika erevesinde
AB, 347 milyar Euroluk bir denek ayrmfltr. Tpk ortak tarm politikasnda olduu gibi blgesel politika kapsamnda da 2014-2020 aras uygulanacak olan bir reform sreci bafllatlmfltr.
Bu politikann ulusal dzeyde uygulanmas erevesindeSIRA
her SZDE
ye devlet, bir
Ulusal Stratejik Referans erevesi (CRSN) oluflturur. Her blge bu ereveyle
uyumlu olacak flekilde operasyonel programlarn hazrlar. CRSN, fonlarla AB KoD fi N E L M
misyonunun stratejik ynelimlerinin uyumunu salar. Bu kapsamda
yaplacak bir
uygulama ncesi bu programlarn AB Komisyonu tarafndan onaylanmas/kabul
S O R U
edilmesi gerekir.
Blgesel politika Lizbon Antlaflmasyla birtakm deifliklikler geirmifltir. Bu
politika alannda AB ile ye devletler arasnda paylafllmfl yetki ilkesi geerlidir
DKKAT
(ABDA, md. 4/2-c). Blgesel politikayla ilgili ayrntl dzenleme ABDAda ekonomik, sosyal ve karasal uyum bafll altnda md. 174-178 arasnda yer almaktaSIRA SZDE
dr. Bu kapsamda krsal alanlara, endstriyel geifl dnemi yaflayan
blgelere ve az
nfuslu da, ky blgelerine ve doal afete maruz kalmfl blgelere zel bir nem
verilecei belirtilmifltir (ABDA, md. 174). Bu kapsamda kararlar olaan yasama
AMALARIMIZ
usulne uygun olarak Konseyle Parlamento tarafndan birlikte alnr.
N N
Blgesel politika iin bkz, Tolga Candan, ABde Blgesel Politika, Kin .T Erhan
A P & D. Senemolu, (ed), Avrupa Birlii Politikalar, maj Yay., Ankara, 2007, ss. 137-157; S. Rdvan
Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 452-467; sa Sabafl,
AB Blgesel Politikas, in M. Kar, & H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak
ve TrT E LPolitikalar
EVZYON
kiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 261-281.
137
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Sosyal Politika
N Tpolitika
E R N E T istihdam,
Sosyal politika sosyal Avrupa kavramyla yakndan ilgilidir. Bu
alflma flartlar ve sosyal gvenlik gibi konular ilgilendirir. Ancak ifli cretleri gibi, rgtlenme hakk gibi grev ya da ifl brakma hakk gibi baz haklar bu kapsamda yer almaz. Bu kapsamda AB ncelikli olarak ulusal mevzuatlarn yaknlafltrlmas iin aba gsterir.
Sosyal politika 1986 tarihli Tek Senedi sonras AETnin yetki
SIRAalanna
SZDE girmifltir.
Ancak zaman iinde ABnin sosyal politika alanndaki yetkileri genifllemifltir. Bugn bakldnda ABnin sosyal politika alanndaki yetkileri flu 4 alan kapsar: 1- flD fi N E L M
ilerin serbest dolaflm ve sosyal gvenlik rejimlerinin koordinasyonu.
2- flilerini
baflka bir ye devlette grevlendiren flirketler. 3- Kadn-erkek eflitlii. Bu konuda
S O R U gvenlik ko1975den bu yana 13 ynerge kabul edilmifl ve cret eflitlii ve sosyal
nularnda eflitlik salanmfltr. 4- fl yerinde bireysel ve kolektif haklarn korunmas, ifl yerinde salk ve gvenliin korunmas.
DKKAT
Bununla birlikte sosyal politika hassas bir konu olduu ve ok genifl bir alan
kapsad iin bu konuda asl yetki ye devletlerdedir. AB ise sosyal politikann saSIRApaylaflr
SZDE (ABDA,
dece antlaflmada belirtilen konularnda yetkisini ye devletlerle
md. 4/2-b). Sosyal politikayla ilgili ayrntl dzenlemeler ABDA md. 151-164 arasnda yer alr. Bu konudaki dzenlemeler olaan yasama usulne
uygun olarak
AMALARIMIZ
Konseyle Parlamento tarafndan birlikte alnr (bkz, ABDA, md.153/2).
N N
Sosyal politika iin bkz, S. Rdvan Karluk, Avrupa Birlii ve Trkiye,

K 8.
TBask,
A P Beta, stanbul, 2005, ss. 373-379 ve 467-476; Serap Palaz, AB Sosyal Politikas, in M. Kar, & H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul, 2003, ss. 301-317.
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
138
Avrupa Birlii
Kltr Politikas
Avrupa btnleflmesi temelde daha ziyade ekonomik nitelikli olduu iin kltr
konusunun bu balamda ele alnmas zamanla gerekleflmifltir. Bu kapsamda
1977de AET Komisyonu ilk eylem plann uygulamaya koymufltur. 1980li yllarn
ortasnda uydu araclyla televizyon ve radyo yaynclnn geliflmesi karflsnda
Komisyon bu kez konuyla ilgili bir yeflil kitap yaynlamfl ve tartflmay bafllatmfltr. Bunun sonucunda 1989 ylnda Snr Aflan Radyo-Televizyon Ynergesi kabul
edilmifltir.
Ancak kltr konusunun kurucu metinler dzeyinde bir dzenlemeye kavuflmas iin 1992 tarihli Maastricht Antlaflmasn beklemek gerekmifltir. Bu antlaflma
AT Antlaflmasna eklenen 128. maddeyle, ABnin kltr konusunda ye devletlerin kltrel eflitliliine sayg gsterecei ve bu kapsamdaki faaliyetlere destek verecei ifade edilmifltir. Bu dzenlemenin ardndan ye devletler, sinema ve radyotelevizyon/audio-visual sektrne devlet yardm yapma imkn elde etmifllerdir.
Dier yandan kltrel konular ilgilendiren ticari antlaflmalarda oy birliiyle karar
verme flart getirilmifltir.
ABnin kltr politikas kapsamnda hlihazrda uygulad program 2007-2013
aras dnemi kapsayan Kltr Programdr. Bu program kapsamnda ulus aflr ifl
birliine katks olan projelere, kltrel ve artistik rnlerin ve eserlerin serbest dolaflmna, kltrler aras diyalog sektrnde alflan kiflilerin hareketliliine ncelik
verilmektedir. Bu program 400 Milyon Euroluk bir bteye sahiptir. Bu programa
belirli flartlar dahilinde AB dflndan lkelerin de katlm mmkndr.
Kltr politikas kapsamndaki bir dier program, 2007-2013 aras dnem iin
ngrlmfl olan Media programdr. Media program radyo-televizyon endstrisine destek amacyla Kasm 2006da kabul edilmifltir. Program toplam 755 milyon
Euroluk bir bteye sahiptir.
Uygulamada kltr politikas afladaki hususlar kapsamaktadr: 1- ye devletlerin kltrel miraslarn korumak, 2- Sergiler, mzeler, konser ve sinemaya girifl
gibi baz kltrel rn ve hizmetler iin indirimli bir vergi sisteminin uygulanmas. 3- Telif hakk ve komflu haklarn korunmas konusunda AB dzeyinde uyumlafltrmaya gidilmesi. 1993 ylnda kabul edilen bir ynergeyle, bu tip konularda,
eser sahibinin lmnden itibaren 70 yl boyunca bu haklar koruma altndadr. 4Sanatlarn Avrupada hareketliliini desteklemeye ynelik dller. 5- 1985den
bu yana Avrupa kltr baflkenti adnda hkmetler aras bir giriflimin uygulanmas. Bu uygulama uyarnca Avrupada her yl 2 kent Avrupa kltr baflkenti seilmektedir. Bu program kapsamnda 2010 ylnda stanbul, Almanyann Essen ve
Macaristann Pcs kentleriyle birlikte Avrupa kltr baflkenti seilmifltir. 6- Kltrel eflitliliin korunmas. 7- Snr aflan televizyon ynergesi.
Kltr alannda asl yetki ye devletlerdedir. AB ise bu erevede ye devletlerin faaliyetlerini destekleyici, tamamlayc ve koordine edici faaliyetlerde bulunabilir (bkz, ABDA md. 6-c). Bu alandaki ayrntl dzenlemeler ABDA md.
167de yer almaktadr.
Subsidiyarite ilkesi uyarnca kltr konusunda AB, gerektii lde ve ye devletlerin kapasitelerinin yeterli olmad durumlarda mdahalede bulunmaktadr.
Dolaysyla AB, bu erevede ye devletlerin faaliyetlerini tamamlayc ve destekleyici mahiyette faaliyetlerde bulunmaktadr. Bu erevedeki nlemleri Konsey
Parlamento ile birlikte olaan yasama usulne gre kabul etmektedir.
evre Politikas
evre konusunda AB olduka deiflik alanlarda mdahalede bulunmaktadr.
Bunlar arasnda atk ynetimi, doann ve biyolojik eflitliliin korunmas, hava,
su ve grlt kirliliiyle mcadele, endstriyel riskler gibi konular saylabilir. Dier yandan ortak politikalarn uygulanmas erevesinde evresel etkiler hesaba
katlmaktadr.
Bylesine nemli bir konuda bafllangta AET herhangi bir yetkiye sahip deildi. Bu dnemde 1967de ambalaj ve etiketlerle ilgili spesifik bir dzenlemenin
dflnda bir fley yaplamamfltr. Ancak 1972de Pariste toplanan Devlet ve Hkmet
Baflkanlar Konferans evrenin korunmas konusunda bir politikann uygulanmasnn yolunu amfltr. 1986 tarihli Tek Senetle AET Antlaflmasnda zel bir bafllk
altnda evreyle ilgili hkmlere yer verilmifltir. 1997 tarihli Amsterdam Antlaflmasyla srdrlebilir kalknma kavram AB metinlerine girmifltir. Bu tarihten itibaren AET/AB dzeyinde bafllangta minimal yasal dzenlemeler fleklinde somutlaflan evre politikas, bugn global ve entegre bir stratejiye sahip bir politika
hline gelmifltir.
Bugn AB tarafndan uygulanmakta olan evre politikas flu hedefleri gereklefltirmeye yneliktir: 1- evre korumasnn genel mekanizmalarn oluflturmak. 2Hava ve iklim kalitesini korumak. 3- Doal kaynaklar korumak. 4- Kirleten faaliyetleri dzenleme altna almak. Dier yandan AB, evre konusunda uluslararas
dzeyde de birtakm diplomatik baflarlara imza atmaktadr. rnein Kyoto Protokolnn yrrle girmesi srecinde Rusyay AB ikna etmifltir.
Son olarak Lizbon Antlaflmasyla evre politikas alannda, uluslararas planda
zellikle iklim deiflikliiyle mcadeleye ynelik nlemlerin alnmasn salama
fleklinde yeni bir hedef daha belirlenmifltir (bkz, ABDA, md. 191). Bu erevede
2010 baflnda greve bafllayan AB Komisyonunda evreden sorumlu bir Genel
Mdrlk ve Komiserin yan sra bir de iklim deiflikliinden sorumlu bir Genel
Mdrlk ve Komiser yer almfltr.
evre politikasnn dier ortak politikalar kapsamnda faaliyet yrtlrken,
kararlar alnrken hesaba katlmas gibi bir zellii de bulunmaktadr. Ancak her
hlkrda evre politikasnn evrenin korunmasyla rekabet edebilirlik arasndaki
dengeyi iyi kurmas gerekir.
evre konusunda AB ye devletlerle yetkileri paylaflmaktadr (bkz, ABDA,
md. 4/2-e). Dolaysyla evre konusunda subsidiyarite ilkesi geerlidir. evreyle ilgili ayrntl dzenlemeler ise ABDA md. 191-193 arasnda yer almaktadr. 191.
maddede belirtilen hedefleri gereklefltirmek iin Parlamento ve Konsey olaan
yasama usulne gre gerekli yasal dzenlemeleri kabul etmektedirler. Ancak mali nlemler ve topran kullanmyla ilgili baz konularda Konsey zel yasama usulne gre oy birliiyle karar verir. Bunun dflndaki dier konularda AB ile ye
devletler evresel konularda ifl birlii yaparlar.
Bu kapsamda son olarak Avrupa evre Ajans ve evre politikasyla ilgili AB
programlarndan bahsetmek gerekir. Ajans 1993te kurulmufl ve bamsz bir statye sahiptir. Kopenhagta faaliyet gstermektedir. Ajans, evre konusunda inceleme
ve arafltrma yapmakla grevlidir. Ajansa AB yesi lkelerin yan sra AB dflndan
da katlmak mmkndr. AB dflndan Trkiye, svire, Norve, zlanda ve Lihtenfltayn yedir.
evreyle ilgili programlar konusunda ise doal ve biyolojik eflitliliin korunmasyla ilgili olarak 2007-2013 aras dnemi kapsayan LIFE+ programndan bahset-
139
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
140
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Avrupa Birlii
DKKAT
N N
SIRA SZDE
mek gerekir.
Programn btesi toplam 2 milyar Eurodur. Bu programn yan sra
yapsal fonlar, AB Uyum Fonu ve Krsal Kalknma Fonu da evre politikas kapsamnda yer AMALARIMIZ
alan mali enstrmanlardr. Kriz annda ise AB Dayanflma Fonu da devreye sokulabilir.
evre politikas
K Tiin
A Pbkz, Blent Duru, AB evre Politikas, in . Erhan & D. Senemolu,
(ed), Avrupa Birlii Politikalar, maj Yay., Ankara, 2007, ss. 169-189; Uur Yldrm,
AB Ortak evre Politikas, in M. Kar, & H. Arkan, Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve
Trkiye, Beta,
T E L Estanbul,
V Z Y O N 2003, ss. 317-349.
Kamu Salnn Korunmas

NTERNET
Bafllangta kamu salnn korunmas konusunda AET erevesinde herhangi bir

N Tetmek
E R N E T mmkn deildir. Ancak zamanla Avrupada grlen deli dayetkiden sz
na hastal, ADS tr bulaflc hastalklar ve Avrupada yafll nfusun fazlalaflmas
kamu salnn korunmas konusunda bir ifl birliini gerekli klmfltr. Bu erevede 1992 tarihli Maastricht Antlaflmasyla gerekli yetki ABye tannmfltr. Bu yetki
uyarnca AB, tm ortak politikalarda ve faaliyetlerinin uygulanmasnda ve tasarlanmasnda insan salnn yksek dzeyde korunmas iin gerekli nlemleri almakla ykml klnmfltr.
Kamu salnn korunmas konusunda AB tamamlayc, destekleyici ve koordine edici yetkilere sahiptir (bkz, ABDA md. 6-a). Dolaysyla ABnin bu erevedeki yetkileri daha ikinci planda kalmaktadr. Kamu salyla ilgili ayrntl dzenlemeler ise ABDA 168. maddede yer almaktadr. Bu maddede yer alan dzenlemelere gre asl olan ye devletlerin yetkisidir. AB ye devletlerin faaliyetlerini cesaretlendirici, teflvik edici nlemler alabilir. Bu tr nlemler duruma gre Konseyle birlikte Parlamento tarafndan kararlafltrlabilecei gibi duruma gre Konsey
tarafndan tek baflna da alnabilir.
ABnin bu erevede yrtt uygulamalar flu alanlar kapsamaktadr: 1- Birlik apnda yaygn olan bulaflc hastalklarla ve salgnlarla mcadele. 2 - Uyuflturucuyla mcadele. 3- Yksek dzeyli bir bilgi ve eitim sisteminin kurulmas. 4Salk hizmetleri alannda snr tesi ifl birliinin hzlandrlmas. Bu kapsamda ilk
snr tesi hizmet verecek olan hastane spanyann Puigcerda kentinde 2012de
hizmete girecektir. Bu hastane Dou Pirene blgesinde yaflayan Fransz vatandafllarna da hizmet verecektir. 4- Tketicinin korunmas. 5- Saln dier ortak politikalar kapsamna -rnein arafltrma politikasna- entegre edilmesi.
AB bu erevedeki faaliyetlerini ok yll programlar kabul ederek yrtmektedir. Hlihazrda 2008-2013 aras dnem iin ngrlmfl olan 2. Kamu sal
program yrrlktedir. Program toplam 321,5 milyon Euroluk bir bteye sahiptir. Bu programda zellikle kan, doku ve hcre konusunda hastalarn gvenlii; alkol, sigara ve uyuflturucuyla mcadele ve son olarak da salk konusunda bilgi
paylaflm gibi konular hedef alnmfltr.
Yrtlen bu programlarn yan sra konuyla ilgili AB ajanslar mevcuttur.
Bunlardan ilki Uyuflturucu Bamllyla Mcadele Merkezidir. Merkez, 1993te
kurulmufl olup Lizbonda faaliyet gstermektedir. Uyuflturucu bamllyla mcadele konusunda arafltrmalar yapmaktadr. Dieri ise Avrupa Tbbi la Ajansdr. Ajans 1995te kurulmufl olup Londrada faaliyet gstermektedir. Ajans 27 AB
yesi lkede tbbi ilalarn piyasaya srlebilmesi iin gerekli izni vermektedir.
Bunlara ilaveten 2005te Avrupa Hastalklarn Kontrol ve nlenmesi Merkezi
kurulmufltur.
ABnin bu erevede yrtt faaliyetler sonucu flu konularda ilerlemeler salanmfltr: 1- Meme kanseri gibi baz kanser trlerinde nleyici tedaviler. 2- ADSL
olan kiflilere ynelik ayrmclkla mcadele. 3- ye devlet vatandafllarnn dier
ye devletlerde tedavi olabilmeleri. 4- AB iindeki lkelerde geerli olan bir Avrupa salk sigortas kart uygulamas.
Toplumun Belirli Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar

Toplumun belirli kesimlerine ynelik politikalar erevesinde istihdam politikas,
eitim, genlik ve spor politikas ve tketicinin korunmas politikas incelenecektir.
stihdam Politikas
Sosyal politikaya olduka yakn bir politika olan istihdam politikas kapsamnda
AB, istihdamn artrlmas, istihdam kalitesinin alflma koflullarnn iyilefltirilmesi,
ifli hareketliliinin salanmas, iflilerin bilgilendirilmesi ve iflilere danfllmas,
yoksullukla ve sosyal dfllanmayla mcadele, kadn-erkek eflitliinin salanmas ve
sosyal gvenlik sistemlerinin modernlefltirilmesi gibi hedeflere ynelik faaliyetlerde bulunur.
stihdam konusu bafllangta kurucu metinler dzeyinde yer almamfltr. Ancak
ye devletlerde iflsizliin srekli artmas, bu alanla ilgili zel bir politika gelifltirilmesini gerekli klmfltr. Bunun sonucu olarak 1997 tarihli Amsterdam Antlaflmasyla, ABnin hedefleri arasna yksek istihdamn salanmas da eklenmifltir. Bugn bakldnda istihdam, ye devletlerin ortak menfaatlerinin sz konusu olduu bir alandr. Bunun sonucu olarak AB, ye devletlerin istihdam politikalarn ortak bir strateji erevesinde koordine etme yetkisine sahiptir. Ayrca AB, ye devletlerin bu kapsamdaki faaliyetlerini destekleme, gerekirse de tamamlama yetkisine sahiptir.
AB bu kapsamda, tm ye devletlerdeki istihdam olanaklarn teflvik edecek
bir Avrupa stihdam Stratejisi hazrlamakta ve uygulamaktadr. Ak koordinasyon ynteminin uyguland (bkz, ABDA md. 145 ve 148) bu alanda AB, tam istihdam, iflte retkenlik ve sosyal uyum gibi genel hedeflere ynelik faaliyetlerde
bulunmaktadr.
Tpk sosyal politika gibi istihdam politikas kapsamnda asl yetki ye devletlerdedir. AB ise bu erevede ye devletlerin istihdam politikalarn koordine edici nlemler alabilir (bkz, ABDA md. 5/2). zellikle bu erevede, ye devletlerdeki istihdam durumu yllk olarak incelenmekte ve konuyla ilgili sorunlara zm
amacyla ynlendirici ilkeler belirlenmektedir (bkz, ABDA 148/2). stihdam politikasyla ilgili ayrntl dzenlemeler ABDA md. 145-150 arasnda yer alr. ye devletlerdeki istihdam politikasnn cesaretlendirilmesi iin gerekli nlemleri, olaan
yasama usulne uygun olarak Konseyle Parlamento birlikte kabul ederler (bkz,
ABDA, md.149).
Eitim, Mesleki Formasyon, Genlik ve Spor Politikas

Eitim ve mesleki formasyon alannda bafllangta herhangi bir yetki ngrlmemifl olmasna karfln, 1992 tarihli Maastricht Antlaflmas sonras bu konuda ABye
birtakm yetkiler verilmifltir.
2007-2013 aras dnem iin AB eitim ve mesleki formasyon iin 13 milyar
Euroluk bir bte ayrmfltr. Eitim ve mesleki formasyon alannda AB, Leonardo
da Vinci, Erasmus, Grundtvig, Comenius ve Marie Curie gibi renci, retmen
ve retim yesi deiflim programlar uygulamaktadr. 2014ten itibaren renci ve
141
142
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa Birlii
retmen hareketliliiyle ilgili programlar Herkes iin Erasmus ats altnda birlefltirilecektir. Bu program iin 2014-2020 aras dnemde 19 milyar Euroluk bir bte ayrlmfltr.
Yksek retim konusunda ye devletlerin yan sra AB yesi olmayan 20 lke Bologna sreci erevesinde bir yksek retim alan oluflturmak iin alflmaktadrlar. Bu sayede lisans ve yksek lisans dzeyinde bir uyumlafltrma salanacak,
lisans ve yksek lisans dzeyinde alnan diplomalar efldeer kabul edilecek, kalite normlar uyumlu hle getirilecektir. Trkiye de bu srece dhildir.
Eitim konusundaki ifl birliine ilaveten, genlik konusunda da Jeunesse adl giriflim ABde genlere verilen eitimin iyilefltirilmesine ve onlarn istihdam edilebilirlik dzeyinin artrlmasna yardmc olmaktadr. Bu konuda 2005te Genler in
Avrupa Pakt, 2009da da Genler Yararna Avrupa Stratejisi kabul edilmifltir. Bu
kapsamda genler yararna ayrntl saylabilecek nlemler dizisi ngrlmfltr.
Buna paralel olarak Genlik eylemde (Jeunesse en action) adl program da genlerin aktif olarak sosyal yaflama katlmalarn desteklemektedir. Bu erevede 20072013 aras dnem iin ngrlen bte 900 milyar Eurodur.
Eitim, mesleki formasyon, genlik ve spor alannda asl yetki ye devletlerdedir. AB ise bu erevede ye devletlerin faaliyetlerini destekleyici, tamamlayc ve
koordine edici faaliyetlerde bulunabilir (bkz, ABDA md. 6-e). Eitim, mesleki formasyon, genlik ve spor alannda ayrntl dzenlemeler ABDA md. 165 ve 166da
yer almaktadr.
Bu kapsamda ABnin yapaca faaliyetler afladaki hedeflere ynelik olmaldr:
1- Eitimin Avrupa boyutunu gelifltirmek. 2- renci ve retmen hareketliliini
desteklemek.
Eitim kurumlar arasndaki ifl birliini gelifltirmek. 4- ye devletSIRA3-SZDE
lerin eitim sistemlerine ortak sorunlarda bilgi ve tecrbe deiflimini gelifltirmek. 5Uzaktan eitimi desteklemek.
D fi N E Lgerekleflmesi
M
Bu hedeflerin
iin gerekli nlemleri, olaan yasama usulne uygun olarak Konseyle Parlamento birlikte kabul ederler (bkz, ABDA, md.165/4).
Avrupa 2020
kapsamnda eitim alannda afladaki hedefler belirlenS O R Stratejisi
U
mifltir: 1- 4/7 yafl arasndaki ocuklarn en az % 95inin okul ncesi eitime katlmasnn salanmas. 2- Edebiyat, Matematik ve Fen Bilimleri konusunda eksii
DKKAT
olan genlerin orannn % 15den az olmas. 3- Okulu brakma orannn % 10un altna indirilmesi. 4- 30-34 yafl aras kuflakta yksek lisans yapma orannn en az %
SIRA SZDE
40a karlmas.
5- 25 ila 64 yafl aras kuflakta yaflam boyu eitime katlm orannn
% 15e karlmas.
Eitim,AMALARIMIZ
mesleki formasyon, genlik ve spor alannda sbsidiyarite ilkesi ve ak
koordinasyon yntemi geerlidir.
N N
Eitim, retim
politikas iin bkz, : S. Rdvan Karluk, Avrupa Birlii ve TrkiK Tve Akltr
P
ye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 494-506.
Tketicinin
T E L EKorunmas
VZYON
Kamu salnn korunmas konusunda olduu gibi tketicinin korunmas konusunda da AB dzeyinde son dnemlerde bir bilinlenme sz konusudur. Ancak
buna ramen bafllangta bu konuda AETnin herhangi bir yetkisi sz konusu de N T E R N E T1992 Maastricht Antlaflmasyla AB birtakm yetkilere sahip olildir. Bu konuda
mufltur. ABye verilen bu yetki sonucu bugn gda gvenlii, hatal rnler nedeniyle reticinin sorumluluu ve tketicilerin ekonomik menfaatlerinin korunmas
gibi alanlarda AB dzeyinde birok dzenleme kabul edilebilmifltir.
Zaman iinde kamu salnn korunmasyla tketicinin korunmas birlikte ele

alnmaya bafllamfltr. 1999dan bu yana Komisyonda bu 2 konu ayn Komiserin
grev alanna girmektedir. Tketicinin korunmas konusundaki bu bilinlenme
byk lde i pazarn kurulmas ve elektronik/uzaktan satfl gibi yeni teknolojilerin geliflmesi sonucu ortaya kmfltr.
AB Komisyonu tarafndan yrtlmekte olan tketicinin korunmas konusu 3
hedefe yneliktir: 1- Tketicilerin korunmas konusunda yksek bir dzey yakalamak. 2- Tketicinin korunmas konusundaki kurallarn efektif olarak uygulanmas.
3- Tketici rgtlerinin ortak politikalara katlmnn salanmas.
Tketicilerin korunmas konusunda AB dzeyinde 2002 ylnda Avrupa Gda
Gvenlii Otoritesi kurulmufltur. Bu kurulufl Parmada (talya) faaliyet gstermektedir. Bu kuruluflun yan sra Avrupa Ulusal Tketici Merkezleri,
i pazarla ilgili
SIRA SZDE
uyuflmazlklarn zmlendii SOLVT a ve finans hizmetleri sektrndeki uyuflmazlklarn zmlendii FINNET andan bahsetmek gerekir. Tketicilerin koD fiaras
N E L dnem
M
runmasyla ilgili politikann finansman erevesinde 2007-2013
iin
156,8 milyar Euroluk bir bte ayrlmfltr.
Tketicinin korunmas, mallar ve hizmetleri ilgilendirmektedir.
sektrnS O RGda
U
de bu politika iftlikten sofraya ya da trmktan atala sloganyla gereklefltirilmektedir. Daha genel olarak bakldnda tketicinin korunmas erevesinde flu
D K K A Tyan sra adtr ilerlemeler salanmaktadr: 1- Uzaktan satfllarda reticinin isminin
resini bildirme zorunluluu. 2- Tketicinin ald mal 7 gn iinde geri verebilmesi. 3- Avrupa Gda Gvenlii Otoritesi tarafndan ilgililere tarmsal
ilgili biSIRAgdalarla
SZDE
limsel tavsiyeler verilmesi. 4- Bankaclk hizmetleriyle ilgili masraflarn net bir flekilde verilmesi. 5- 2009dan bu yana bir AB lkesinden dierine atlan SMSlerde fiAMALARIMIZ
yatn 0,11 Euro ile snrlandrlmas.
Tketicinin korunmas konusunda AB, ye devletlerle yetkileri paylaflr (bkz,
ABDA, md. 4/2-f). Konuyla ilgili ayrntl dzenleme ABDAnn 169. maddesinde
K T A P
yer almaktadr. Bu maddede yer alan dzenlemelere gre, AB bu konudaki hedefleri gereklefltirmek iin birtakm kararlar alabilir. Bu konuda Konseyle Parlamento olaan yasama usulne uygun olarak birlikte karar verirler. AB dzeyinde alTELEVZYON
nan kararlar, ye devletlerin tketicinin korunmas konusunda daha sk nlemler
almalarn engellemez (md 169/4).
N N
AB tarafndan yrtlmekte olan ortak politikalar kapsamnda, Toute

N lEurope
TERNET
(http://www.touteleurope.eu) web sitesinden yer yer yararlanlmfltr.
143
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
144
Avrupa Birlii
zet
N
A M A
Ekonomik politikalar aklamak

AETden bu yana Avrupa btnleflmesi kapsamnda ekonomik politikalar uygulanmaktadr.
Zaten Avrupa btnleflmesinin ekonomik btnleflme zerine oturmas byle bir sreci olumlu
etkilemektedir. Bu erevede salt olarak ekonomik ve parasal konular ilgilendiren politikalarn
yan sra rekabet, ticaret ve vergi gibi daha dolayl ekonomik politikalar uygulanmaktadr.
N
A M A
Sosyal politikalar ifade etmek

Ekonomik politikalarn yan sra Avrupa btnleflmesi erevesinde sosyal politikalar konusunda anlaml uygulamalar mevcuttur. Bu politikalar
tketicinin korunmasndan blgesel politikaya,
eitim politikasndan evre politikasna kadar
uzanan genifl bir yelpazeye sahiptir.
145
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi ekonomik ve parasal birlikle ilgili doru bir ifadedir?
a. ye devletler arasnda ekonomik ve parasal konularda ifl birlii esastr.
b. Bu kapsamda esas yetki ye devletlerdedir.
c. Bu konuda AB, ABD ile sk bir rekabet hlindedir.
d. in ABdeki ekonomik ve parasal birlii Japonyaya karfl kullanmaktadr
e. Parasal birlik stunlu bir yapdan oluflur
2. nleme ve dzeltme mekanizmas hangi kapsamda
yer almaktadr?
a. Ekonomik ifl birlii kapsamnda
b. Geniflleme kapsamnda
c. Rekabet politikas kapsamnda
d. Uyumlafltrma kapsamnda
e. Koordinasyon kapsamnda
3. Afladakilerden hangisi mali piyasalarn entegrasyonuyla ilgilidir?
a. ABnin yetkilerini kullanmaktan vazgemesi
b. Bankaclk sektryle ilgili AB dzenlemelerinin
kabul edilmesi
c. Yksek Temsilcinin atanmas
d. Rekabetle ilgili AB dzenlemelerinin kabul
edilmesi
e. ABye yeni ye kabul
4. AB iinde hkim durumunu ktye kullanan flirketlere Komisyon tarafndan para cezas verilebilir ifadesi afladaki ortak politikalardan hangisiyle ilgilidir?
a. Rekabet Politikasyla
b. Vergi Politikasyla
c. Dfl Politikayla
d. Anti damping uygulamalaryla
e. Orak Ticaret Politikasyla
5. Afladaki geliflmelerden hangisi taflmaclk sektryle ilgili AB kapsamndaki bir geliflmedir?
a. Trkiyedeki demiryolu ann modernlefltirilmesi
b. Yollarn BM standartlarna uygun yaplmas
c. Trk TIR flofrlerine uygulanan vizeler
d. Hava taflmaclnda liberalizasyon
e. ABDde yk taflmaclnn artmas
6. Afladakilerden hangisinde AB mnhasr yetkiye

sahiptir?
a. Rekabet Politikas kapsamnda
b. evre Politikas kapsamnda
c. stihdam Politikas kapsamnda
d. Kltr Politikas kapsamnda
e. Lizbon Stratejisi kapsamnda
7. Afladaki politikalardan hangisi ABnin yetkileri asndan dierlerinden farkldr?
a. Rekabet Politikas
b. Ekonomik Politika
c. Kltr Politikas
d. evre Politikas
e. Balklk Politikas
8. Afladaki politikalardan hangisi dierlerine nazaran
daha eski tarihlere dayanr?
a. Ortak Tarm Politikas
b. Ortak Balklk Politikas
c. Kltr Politikas
d. Ortak evre Politikas
e. Sanayi Politikas
9. Afladaki alanlardan hangisinde asl yetki ye devletlerdedir?
a. Gmrk birlii
b. Rekabet Politikas
c. Tarm Politikas
d. Ortak Ticaret Politikas
e. Eitim, genlik ve spor
10. Erasmus, Jean Monnet, Leonardo da Vinci isimli
programlar hangi ortak politikayla ilgilidir?
a. Sanat Politikas
b. Eitim Politikas
c. Kltr Politikas
d. Radyo televizyon
e. Tarm Politikas
146
Avrupa Birlii

1. a
2. a
3. b
4. a
5. d
6. a
7. c
8. a
9. e
10. b
Yantnz yanlfl ise Ekonomik Nitelikli Politikalar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ekonomik Nitelikli Politikalar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Mali Piyasalarn Koordinasyonu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Rekabet Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ortak Taflmaclk Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Rekabet Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kltr Politikas konusunu
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ortak Tarm Politikas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Eitim, Mesleki Formasyon,
Genlik ve Spor Politikas konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Eitim, Mesleki Formasyon,
Genlik ve Spor Politikas konusunu yeniden
gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Euro Grubu (Euro Group), Euroya dhil ye lkelerin
Ekonomi ve Maliye Bakanlarnn ekonomik politikalarn koordinasyonu iin yaptklar aylk gayriresm toplantlarna verilen isimdir. Bu oluflum Devlet ve
Hkmet Baflkanlarnn Haziran 1997 tarihli Amsterdam Zirvesinde oluflturulmufltur. Ancak Euro Grubu ismi Aralk 2000 tarihli Nice Zirvesinde resmileflmifltir.
Grup AB Hukuku anlamnda bir kurum ya da bir organ
deildir. Euroya dhil lkeler arasnda bir istiflare/fikir
alflverifli platformu ifllevi grmektedir.
Grup fiilen AB Ekonomi ve Maliye Bakanlar (ECOFIN)
toplantsnn iini boflaltmfltr. Zira Euro Grubun toplants Ekonomi ve Maliye Bakanlarnn toplantsndan
bir gn nce yaplmaktadr. Ertesi gn yaplan Ekonomi ve Maliye Bakanlar toplantsnda ise nceki gn
Grup toplantsnda alnan kararlar onaylanmaktadr. Bu
adan bakldnda Grup, ECOFINin daha kstl bir
oluflumu gibi de deerlendirilebilir.
Grubun baflkanln 2005 ylna kadar AB dnem baflkanln yrten ye devletin Maliye Bakan yrtmek-
teydi. O ye devletin Euroya dhil olmamas durumunda bir sonraki Euroya dhil ye devletin Maliye Bakan
bu grevi yrtmekteydi. Ancak Aralk 2004 tarihli ECOFIN toplantsnda Euro Grubu bnyesinde srekli bir
baflkanlk makamnn ihdas edilmesi kararlafltrlmfltr.
2005 baflnda yaplan seimde Lksemburg Baflbakan
ve Hazine Bakan Jean-Claude Juncker, Grup baflkan
olarak seilmifltir. Juncker bu grevi 2005ten bu yana
srdrmektedir. Dier yandan baflkann stats Lizbon
Antlaflmasyla resmiyet kazanmfltr. Lizbon Antlaflmasnn ekinde yer alan 12 numaral Protokol hkmleri
uyarnca Grubun baflkan 2,5 yllna seilmektedir
(bkz, Euro Grubu zerine protokol, md. 2).
Euro Sistem (Eurosystem) Avrupa Merkez Bankasyla Euroya dhil ye devletlerin ulusal merkez bankalarn bir araya getiren bir oluflumdur. Bu oluflum bir
nevi Euro Blgesinin ynetimini salayan bir mali birimdir. Euro Sistem, Avrupa Merkez Bankalar Sisteminin (AMBS) bir parasdr. AMBS ise AMB ile tm ye
devletlerin merkez bankalarn bir araya getiren bir
oluflumdur. Dolaysyla AMBSde Euroya dahil olmayan ye lkelerin Merkez Bankalar da yer almaktadr.
Ancak tm ye devletlerin Euroya dahil olmas durumunda Euro Sistemle AMBS arasndaki fark ortadan
kalkacaktr.
Ekonomik ve parasal birliin bir paras olan Euro Blgesi (eurozone ya da euro area) ise Euroya dahil yeleri bir araya getiren bir parasal blgedir. Bu blge
1999da 11 ye lke tarafndan oluflturulmufltur. Bu lkeler srasyla flyledir: Almanya, Avusturya, Belika,
spanya, Finlandiya, Fransa, rlanda, talya, Lksemburg, Hollanda ve Portekizdir. Bu lkelere 2001de Yunanistan, 2007de Slovenya, 2008de Kbrs ve Malta,
2009da Slovakya ve 2011de Estonya eklenmifltir. Dolaysyla 2012 baflnda 17 ye lke Euro blgesine dhildir. Bu lkeler nfus olarak 322 milyon kifliyi temsil etmektedir. Bu lkelere ilaveten Andora, Kosova, Monako, Karada, San Marino ve Vatikan gibi lkeler de AB
yesi olmakszn ve Euro blgesine dhil olmakszn
Euro para birimini kullanmaktadrlar.
Sra Sizde 2
Euro blgesiyle ilgili son geliflmeleri flyle zetlemek
mmkndr: 2010 ylnda nce Yunanistanda bor krizinin kmasyla, ardndan rlandada buna benzer bir
kriz kmas sonucu Euro blgesi alkantl gnler geirmektedir. Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn 2010dan
bu yana yaptklar olaan ve olaanst birok zirvenin

bafllca konusu Euro blgesinde ortaya kan bu krize
getirilebilecek zmler olmufltur.
Bu balamda 2 farkl konu ve 2 farkl antlaflmadan szetmek mmkndr:
1- 11 Temmuz 2011 ve 2 fiubat 2012de imzalanan ve
48 maddeden oluflan Avrupa stikrar Mekanizmas
Antlaflmasdr. Bu antlaflmada yer alan hususlar flunlardr: AB Hukuku metinleriyle badaflma, yeni Avrupa
Mali stikrar Fonu, zel sektrn istisnai katlm ve duruma gre nitelikli ounluun % 85e karlmas.
stikrar Mekanizmas 16-17 Aralk 2010 tarihli Avrupa
Konseyi Zirvesinde karara balanmfltr. Bu antlaflmayla stikrar Mekanizmas hkmetler aras bir statye kavuflturulmufltur. Bu yapnn merkezi Lksemburgta olacaktr. ye devletlerin Maliye Bakanlarndan oluflan Guvernrler Konseyi, Guvernrler Konseyi tarafndan atanan bir Ynetim Konseyi ve 5 yllna atanan bir Genel
Mdrden oluflan organlara sahip olacaktr. Bu mekanizmann 700 milyar Euroluk bir kapitali olacaktr.
Bu mekanizmayla, Euro blgesiyle snrl olan Avrupa
Mali stikrar Fonuyla ABnin geneline hitap eden Avrupa Mali stikrar Mekanizmas birlefltirilmektedir. Hatta
bu antlaflmayla oluflturulan Avrupa stikrar Mekanizmas, Avrupa Bte Pakt Mart 2012de antlaflmayla oluflturulan) iinde Temmuz 2012den itibaren bu 2 enstrmann yerini alacaktr. Hatrlanaca gibi bu 2 enstrman Euro blgesindeki kamu borcu krizine zm getirmek amacyla geici bir sre iin (2013 sonuna kadar
geerli olacak flekilde) oluflturulmufltu. Bu enstrmanlarla ye devletler arasnda bir ortak bor fonu oluflturulmufltur. Bu fonla ekonomik olarak zor durumda olan
bir ye devlete acil yardm olmak zere 500 milyar
Euroya kadar mali piyasalardan fon toplanmas mmkndr. Ancak bu 2 enstrmann AB Hukuku erevesinde herhangi bir hukuki stats bulunmamaktayd.
Avrupa stikrar Mekanizmasyla ilgili bilgiler zet olarak flu kaynaktan alnmfltr:_: Mcanisme europen de
stabilit, (http://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9canisme_europ%C3%A9en_de_stabilit%C3%A9)
2- Euro blgesiyle ilgili 2. geliflme Avrupa Bte Paktyla ilgilidir. Bu Paktla ilgili antlaflma 2 Mart 2012 tarihinde ngiltere ve ek Cumhuriyeti dflndaki 25 ye
devlet tarafndan imzalanmfltr. Antlaflmann tam ismi
Ekonomik ve Parasal Birlikte stikrar, Koordinasyon ve
Ynetiflim in Antlaflmadr. Toplam 16 maddeden oluflan bu antlaflma, en az 12 AB yesi lke tarafndan
onaylandktan sonra yrrle girecektir. Bu antlaflma
AB literatrnde Avrupa Bte Pakt olarak bilinir. Bu
147
antlaflma 2017den itibaren bir AB dzenlemesi olarak

kabul edilecektir. Bu Pakt stikrar ve Byme Paktndan daha farkl bir mantk zerine oturmaktadr. fiyle
ki: Bu Pakt ncelikli olarak Euro blgesindeki lkeleri
ilgilendirmektedir. Pakt, Euro blgesine zg bir yap
getirmektedir. Oysa stikrar ve Byme Pakt tm AB
lkelerini ilgilendirmekte ve AB Komisyonuna gzetim
konusunda nemli bir rol vermektedir. Bu Pakta yol
aan geliflmeleri flyle zetlemek mmkndr: 9 Aralk
2011 tarihli zirvede AB yesi lkeler bte disiplinini
glendiren yeni bir antlaflma iin grflmelere bafllayacaklarn belirttiler. 30 Ocak 2012 tarihli gayriresm
zirvede Pakt zerinde mutabakat salanmfltr.
Paktta dikkat eken en nemli husus AB Adalet Divanna Euro blgesine dahil devletler tarafndan denk bte ve bte disipliniyle ilgili olarak i hukukta anayasal
dzeyde getirilecek kurallar denetleme yetkisi getirilmesidir. Dier yandan Paktn 3. maddesine gre yapsal aklar GSMHnin % 0,5ini geemeyecektir. Bu eflik
aflld andan itibaren dzeltme mekanizmalar devreye girecektir. Bunun yan sra kamu aklar GSMHnin
% 3n aflt andan itibaren yaptrmlar neredeyse otomatik olarak devreye girecektir. Euro blgesine mensup lkeler bu Paktla ilgili konular grflmek iin ylda en az 2 kez toplanacaklardr (bkz, md. 12/2).
Avrupa Bte Paktyla ilgili bilgiler zet olarak flu kaynaktan alnmfltr:_: Pacte budgtaire europen,
(http://fr.wikipedia.org/wiki/Pacte_budg%C3%A9taire_europ%C3%A9en)
Sra Sizde 3
Ak Koordinasyon Yntemi (Open Method of Coordination-OMC) AB iinde ye devletlerin kamusal politikalarnn balayc olmayan koordinasyon biimidir. Daha ziyade sosyal politika gibi ye devletlerin yetkilerinin
esas olduu ve ABnin balayc dzenlemeler yapamad alanlarda geerlidir. Bu yntem, daha ziyade yar
balayc nitelikli olan ve soft law olarak nitelendirilen
hukuki aralar kullanr. Bu hukuki aralar genel itibaryla daha nceki tecrbelerden elde edilmifl olan uygulamalardr. Balayc olmamas nedeniyle, ancak varlacak hedef konusunda ye devletler arasnda gerekten
bir konsenss varsa somut geliflme salar. Bu yntem
balayc nitelikli hkmlerin kabul edildii Topluluk
yntemine belirli alanlarda bir alternatif oluflturur. Ulusal mevzuatlarn yaknlafltrlmasna imkn verir.
Ak Koordinasyon Yntemi, 1990l yllarn baflnda
tm ye devletler tarafndan ekonomi politikasnn byk oryantasyonlarnn birlikte tanmlanmas sonucu
148
Avrupa Birlii
ortaya kmfltr. Bu flekilde bafllayan sre 1990l yllarda Maastricht kriterleri olarak bilinen bte kriterlerinin kabul edilmesi sonucunu vermifltir. Bunun yan sra istihdam konusunda AB dzeyinde ve ulusal dzeyde stratejinin kabul edilmesi de bu yntem sayesinde
olmufltur. Ayrca Kln Sreci olarak bilinen ve makro
ekonomik politikalarn koordinasyonu kapsamnda
ekonominin tm aktrleri arasnda (sosyal partnerler,
hkmetler ve Avrupa Merkez Bankas) bir diyalog srecinin bafllatlmas da gene bu yntemle ilintilidir. Son
olarak Cardiff sreci olarak bilinen ve mal, hizmet ve
sermaye piyasasnda ekonomik reformlarla ilgili sre
de bu yntemle ilgilidir. Son olarak yukarda da belirtildii gibi bu yntem 2010 Lizbon Stratejisi ve Avrupa
2020 Stratejisi erevesinde de uygulanmfltr.
Ak Koordinasyon Yntemiyle ilgili bilgiler zet olarak
flu kaynaktan alnmfltr:_: Mthode ouverte de coordination, (http://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9thode_ouverte_de_coordination).
Bourrinet, Jacques , Le pacte de stabilit et de croissance, PUF, Que-sais-je, Paris, 2004.

Bozkurt, E.& zcan, M. & Kktafl, A. (2008), Avrupa
Birlii Hukuku, Asil Yaynlar, Ankara.
Dinan, D. (2005), Avrupa Birlii Ansiklopedisi (ed.), 2
cilt, ev. Hale AKAY, Kitap Yaynevi, stanbul.
Dony, M (2008), Droit de lUnion Europenne, 2. Bask,
Ed. de lUniversit de Bruxelles, Bruxelles.
Erhan, . & Senemolu, D. (ed), (2007), Avrupa Birlii
Politikalar, maj Yay., Ankara.
Erhan, . & Kzlrmak, A. B. & Arslan Olcay, C. (ed)
(2007), Avrupa Birlii-temel Konular, maj Yay.,
Ankara.
Kar, M & Arkan, H. (2003), Avrupa Birlii Ortak Politikalar ve Trkiye, Beta, stanbul.
Karluk, S. Rdvan (2005), Avrupa Birlii ve Trkiye, 8.
Bask, Beta, stanbul.
Koray, M & elik, A (2007), Avrupa Birlii ve Trkiyede Sosyal Diyalog, Belediye-fl Yay., Ankara.
Moussis, N (2004), Avrupa Birlii Politikalarna Girifl
Rehberi, ev, Ahmet Fethi, Mega Press, stanbul.
Steiner, J, & Woods, L (2009), EU Law, 10th edition, Oxford University Press.
Tekinalp, G & Tekinalp, (2000), Avrupa Birlii Hukuku, Beta, stanbul.
Wallace, H & Wallace, W. (2000), Policy Making in the
European Union, Fourth Edition, Oxford University
Press.
Yararlanlan nternet Adresi

Toute lEurope (http://www.touteleurope.eu)
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N
N
N
N
N

Derinleflme/geniflleme iliflkisini tanmlayabilecek
Avrupa Tek Senedini aklayabilecek
Avrupa Birlii yaplanmasn tanmlayabilecek
Lizbon Antlaflmasn aklayabilecek
Ekonomik ve parasal birlik konusunu aklayabilecek
Siyasi ifl birliini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Pazar
Avrupa Tek senedi
Avrupa Birlii Yaplanmas
Maastricht Antlaflmas
Amsterdam Antlaflmas
Nice Antlaflmas
Lizbon Antlaflmas
Avrupa Birliinin Genifllemesi

Dou Blokunun kmesi
Siyasi fl birlii
Schengen Anlaflmalar
Anayasal Antlaflma
Mali Kriz
indekiler
Avrupa Birlii
Topluluklardan
Avrupa Birliine
Avrupa Btnleflmesinin
Geirdii Deiflim
Sreci
GRfi
PAZARIN TAMAMLANMASI,
SCHENGEN DZENLEMELER VE
AVRUPA TEK SENEDNN
HAZIRLANMASI
EKONOMK VE PARASAL BRLKLE
LGL GELfiMELER
SYAS fi BRL VE KURUMSAL
KONULARDA YAfiANAN GELfiMELER
SOUK SAVAfiIN SONA ERMES VE
AVRUPA BTNLEfiMES
AVRUPA BRL YAPILANMASINA
GEfi
MAASTRCHT ANTLAfiMASI SONRASI
YAPILAN REVZYONLAR
AET/ABNN GENfiLEMES
Topluluklardan Avrupa
Birliine Avrupa
Btnleflmesinin Geirdii
Deiflim Sreci
GRfi
Bilindii gibi II. Byk Savafl sonras Avrupada kalc bir barfln tesis edilmesi ve yafll ktada yzyllardr sregelen siyasi blnmflle bir zm bulunmas iin harekete geilmifltir. Bu erevede 9 Mays 1950 tarihinde dnemin Fransa Dfliflleri Bakan
Robert Schuman tarafndan yaplan deklarasyon bir ilki oluflturur. Bu deklarasyonda
Fransa, Almanyaya ve Avrupadaki dier lkelere kmr ve elik retimini ortak bir
otoritenin ynetimine vermeyi teklif etmekteydi.
Jean Monnet ve ekibi tarafndan hazrlanan
bu proje ksa srede Almanyadan, Benelks lSIRA SZDE
kelerinden (Belika, Hollanda ve Lksemburg)
ve talyadan olumlu yant almfltr. Bunun sonucunda hemen Hkmetler aras Konferans topD fi N E L M
lantlarna bafllanmfl ve 18 Nisan 1951de imzalanan Paris Antlaflmasyla Avrupa Kmr elik
S O R U
Topluluu (AKT) kurulmufltur. Bu Topluluu
25 Mart 1957de imzalanan Roma Antlaflmasyla
DKKAT
kurulan 2 Topluluk izlemifltir. Bunlar Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) ve literatrde Euratom
olarak da bilinen Avrupa Atom Enerjisi Topluluudur (AAET). SIRA SZDE
Bu blmde nce i pazarn tamamlanmas, Avrupa Tek Senedi ve parasal birlikle
ilgili geliflmeler ele alnacak; ardndan Avrupa Birlii yaplanmasna geifl sreci ve sonSIRA SZDE
rasnda yaflanan geliflmeler incelenecektir. Bu konularn yan sraAMALARIMIZ
siyasi ifl birlii, Souk
Savafln sona ermesi ve ABnin genifllemesi gibi konulara da ksaca deinilecektir.
D fi N E L M
Resim 7.1
N N
T Aiin
P bkz, S. RdTopluluklardan Avrupa Birliine geifl sreciyle ilgili daha ayrntlK bilgi
van Karluk, Avrupa Birlii: Kuruluflu, Geliflmesi, Genifllemesi, Kurumlar, 10. Bask,
S O R U
Beta, stanbul, 2011, ss. 137-279 aras.
TELEVZYON
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
TELEVZYON
Topluluklar, bamsz devletler arasnda kurulduu iin bunlarn kurucu

birer
D K K Ametinleri
T
uluslararas Antlaflmadr. Bu nedenle nce kurulacak Toplulukta yer almak isteyen ye devletlerin temsilcilerinin yer ald Hkmetler aras Konferans (HAK)SIRA
toplanmaktadr. Ko N T E RSZDE
NET
nuyla ilgili mzakereler sonucu bir metin zerinde mutabk kalnmakta ve bu metin mzakerelere katlan devletler tarafndan imzalanmaktadr. mzalanan bu metin tm taraf devletlerde ulusal hukuk kurallarna uygun olarak onaylandktan sonra yrrle
girmektedir.
AMALARIMIZ
N N
DKKAT
SIRA
N T E RSZDE
NET
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
152
Avrupa Birlii
Avrupa Topluluklarnn
N T E R N E T ve Avrupa Birliinin kurucu metinlerine http://eur-lex.europa.eu
adresinden ulaflmak mmkndr.
NTERNET
Gmrk birlii, ortak pazarn

en nemli unsurlarndan
biridir. Zira bu sayede ye
devletler arasndaki mal
mbadelesinin nndeki
niceliksel engeller
kaldrlmfl olmaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
PAZARIN TAMAMLANMASI, SCHENGEN

DZENLEMELER VE AVRUPA TEK SENEDNN
HAZIRLANMASI
Pazarn Tamamlanmas
Avrupa btnleflmesinin -zellikle AET bnyesinde- bir gmrk birlii zerine
oturduu herkes tarafndan bilinmektedir. Bu noktada AET erevesinde ye devletler arasndaki gmrk birliinin tesisinin 1 Temmuz 1968 tarihinde tamamlandn belirtmek gerekir.
Ancak tabi ortak pazar iin bu yeterli deildir. Bunun yan sra 2 nemli geliflmenin daha salanmas gerekir. Bunlardan birincisi ye devletler arasnda oluflturulacak ekonomik alanda zel veya tzel kiflilerin eflit flartlarda srece katlmalardr. Bunun iin de uyrukluk temelli ayrmcln kaldrlmas gerekir. kinci husus
ise her trl korumacln kaldrlarak serbest rekabet flartlarnn oluflturulmasdr.
Ortak pazarn oluflturulmas iin nceki dnemlerde her ne kadar aba gsterildiyse de 1980li yllara gelindiinde bu konuda ok nemli bir ilerleme kaydedilemedii grlmfltr.
Kt stnde her fley mkemmelmifl gibi gzkse de uygulamaSIRA SZDE
da birok konuda deiflik engellemelerle karfllafllmfltr. Bu engellemelerden serbest dolaflm kapsamndaki 4 unsur (mallar, kifliler, hizmetler ve sermaye) fazlaca
D fi N E LO
M dnemde bu unsurlardan hibiri efektif olarak ye devletler
nasibini almfltr.
arasnda tam bir serbest dolaflma sahip deildir.
Bu 4 unsur
mallarn serbest dolaflmnn daha kolay ve hzl bir flekilS O arasnda
R U
de gereklefltirilebilecei grlmfltr. Bu konuda aslnda ilk alm Avrupa Topluluklar Adalet Divan yapmfltr. Divan 20 fiubat 1979 tarihli Cassis de Dijon karaDKKAT
rnda ye devletler arasnda karfllkl tanma ilkesini getirmifltir. Bu karara gre istisnalar sakl kalmak kaydyla bir ye devlette yasal dzenlemelere uygun olarak
SZDEdier ye devletlerde de serbest dolaflabilmesi gerekir. Bu itiretilen birSIRA
rnn
hat olduka nemlidir, zira 1985de hazrlanan Pazarn Tamamlanmasyla lgili Beyaz Kitap ncesi bu konudaki en nemli geliflmeyi oluflturur.
AMALARIMIZ
29-30 Mart 1985 tarihli Brksel Zirvesinde Devlet ve hkmet Baflkanlar, ipazarn tamamlanmas konusunda Komisyonun ayrntl bir alflma yapmasn istemifllerdir. Bu
K alflma,
T A P dnemin Komisyon Baflkan Jacques Delorsun nclnde hazrlanan ve 14 Haziran 1985te yaymlanan Beyaz Kitapla tamamlanmfltr.
280 civarnda kanuni dzenleme teklifi ieren bu kapsaml alflmayla, 31 Aralk
SIRA SZDE
1992 tarihine
kadar i pazarn tamamlanmas konusundaki alflmalarn bitirilmesi
TELEVZYON
hedeflenmifltir. 28-29 Haziran 1985 tarihli Milano Zirvesinde Komisyonun bu alflmas Devlet
Baflkanlar tarafndan kabul edilmifltir.
D fi ve
N E LHkmet
M
N N
NTERNET
S O R U
NTERNET
pazarn tamamlanmasyla
ilgili Beyaz Kitabn orijinal metnine Avrupa Birliinin tarihi
S O R U
belgelerinin yer ald www.cvce.eu adresinden ulaflmak mmkndr.
DKKAT
D K KYeflil
A T Kitap olarak adlandrlan resm belgeler AB Komisyonunun bir koBeyaz Kitap veya
nuda bafllatmay dflnd bir politikaya ya da getirmeyi dflnd bir teklife iliflkin
belgelerdir.SIRA
ngiliz
brokrasisi menfleli olmalar nedeniyle bu flekilde adlandrlmfllardr.
SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
AMALARIMIZ
K T A P
7. nite - Topluluklardan Avrupa Birliine Avrupa Btnleflmesinin Geirdii Deiflim Sreci
153
Mallarn serbest dolaflmnn tersine kiflilerin ve hizmetlerin serbest dolaflmn

salamak pek kolay olmamfltr. Kiflilerin serbest dolaflm konusunda 1990l yllarn baflnda ayr ayr dzenlemeler yaplmak zorunda kalnmfltr. Hatta bugn bile
kiflilerin serbest dolaflmnn kamuoyu tarafndan tam olarak kabullenildiini sylemek zordur. Bu konuda zellikle Polonyal Muslukular olarak literatre geen
olgu, Polonya gibi lkelerden gelen ucuz iflgcnn Fransa gibi lkelerdeki kamuoylar tarafndan henz tam olarak kabullenilemediini gstermektedir.
Hizmetler konusunda da gene diploma denklikleri ve diplomalarn karfllkl tannmas konusunda dzenlemeler yapmak zorunda kalnmfltr. Bu konuda daha genel
bir ereve ancak 2006da kabul edilen ve Bolkestein Direktifi olarak da bilinen, Hizmetler ve Pazar Ynergesi (2006/123 sayl ynerge) ile yaplabilmifltir. Bu ynerge 12 Aralk 2006da kabul edilmifl ve 28 Aralk 2009da resmen yrrle girmifltir.
Schengen Dzenlemeleri
AET lkeleri arasnda mallarn serbest dolaflmnn yan sra kiflilerin serbest dolaflmnn da salanmas ve bu erevedeki engellerin kaldrlmas nem arz etmektedir.
Bu noktada doal olarak ye devletler arasndaki snrlarda kontrollerin kaldrlmas
ayr bir nem arz etmektedir. Bu konudaki ilk giriflim Fransa ve Almanyadan gelmifltir. Bu iki lke 13 Temmuz 1983te imzaladklar Sarrebruck Anlaflmasyla bu konuda bir ilki gereklefltirmifllerdir. Daha sonra Benelks lkelerinin katlmyla 14 Haziran 1985te Lksemburgun Schengen kentinde Schengen Anlaflmas imzalanmfltr.
19 Haziran 1990da gene Schengende bu anlaflmann Uygulama Szleflmesi imzalanmfltr. Bu iki metne AB Hukuku literatrnde Schengen Anlaflmalar denir.
Schengen Anlaflmalar ve bu anlaflmalarla kurulan Schengen Yrtme Komitesinin ald kararlar sonucu oluflan mevzuata Schengen Mktesebat denir. Bu
mktesebat 2 Ekim 1997 tarihli Amsterdam Antlaflmasnn ekinde yer alan bir Protokolle AB Hukukuna dhil edilmifltir. Bugn bu mktesebat AB Hukukusnun bir
parasn oluflturmaktadr.
Schengen sistemiyle ilgili gncel geliflmelere bakldnda Romanya ve Bulgaristann sisteme kabul edilmelerinde birtakm skntlar yaflanmaktadr. Ayrca ngiltere ve rlanda bu sisteme dhil deildir. Son olarak 2010-2011 yllarnda yaflanan Arap Bahar esnasnda Tunus ve Libyadan talyaya akn eden gmenler nedeniyle snrn kapatan Fransa ile talya arasnda ksa sreli de olsa bir kriz yaflanmfltr. Dolaysyla bugn Schengen Sisteminin gelecei ve reformuyla ilgili tartflmalar hala devam etmektedir.
Avrupa Tek Senedinin Hazrlanmas ve Getirdii

Kurumsal Yenilikler
Tek Senedin Hazrlanmas
Avrupa Tek Senedinin hazrlanmasna gemeden nce byle bir metnin neden 1970li
yllarda hazrlanmad sorgulanabilir. Bunun yant o dnemdeki olumsuz konjonktrle ilgilidir. Daha ak belirtmek gerekirse, 1973 ve 1979 yllarnda btn dnyada
yaflanan petrol krizleri AET yesi devletlerin ekonomilerini ciddi biimde etkilemifltir.
Bu nedenle ye devletler ister istemez ciddi koruma nlemlerine baflvurmak zorunda kalmfllardr. Bu da oluflturulmak istenen i pazar olumsuz etkilemifltir.
17-28 fiubat 1986 tarihli Avrupa Tek Senedi, 1980li yllarn baflnda yaflanan birtakm geliflmeler sonucu kabul edilmifltir. Bu geliflmelerden ilki Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn 29 Haziran 1981 tarihli Lksemburg Zirvesidir. Bu zirvede alnan kararda i
Schengen Anlaflmalaryla
kurulan sistemin devreye
sokulmas kolay olmamfltr.
Bu sistem teknik engeller
yznden ancak Mart
1995te tam olarak devreye
sokulabilmifltir. Bu
metinlerle i snrlardaki
kontrollerin dfl snrlara
kaydrlmas ve ye devletler
arasnda sanal ortamda
konuyla ilgili bilgi
paylaflmn mmkn klacak
bir bilgi sistemi kurulmas
amalanmfltr.
154
Avrupa Birlii
Resim 7.2
Avrupa Tek Senedi
Orijinal Metni
pazar oluflturmak iin gmrk birliinin yeterli olmayaca vurgulanmfltr. kinci

nemli geliflme 21 Mart 1983 tarihli Stuttgart Zirvesidir. Bu zirvede Avrupa Birlii zerine Resmi Deklarasyonun kabul edilmifltir. nc nemli geliflme 14 fiubat 1984 tarihinde Avrupa Parlamentosu tarafndan Spinelli Projesinin kabul edilmesidir. Drdnc nemli geliflme 25-26 Haziran 1984 tarihli Fontainebleau Zirvesidir. Bu zirvede
Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn zel temsilcilerinin yer alaca bir ad hoc komite
oluflturulmasyla ilgili karar kabul edilmifltir.
Bu komite, kurumlarn iflleyifli ve siyasi ifl birlii konusunda tavsiyelerde bulunmakla grevlendirilmifltir. Dooge Komitesi olarak da bilinen bu komitenin raporu,
3-4 Aralk 1984 tarihli Dublin Zirvesinde Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan
incelenmifl ve bir mutabakat bulunana kadar komitenin alflmalarn devam ettirmesi kararlafltrlmfltr. Bir sonraki aflama 28-29 Haziran 1985 tarihli Milano Zirvesidir. Bu zirvede 10 ye devletin 7sinin olumlu oyuyla Hkmetler aras Konferans toplanmasna karar verilmifltir. Bir sonraki zirve ise 2-3 Aralk 1985 tarihinde Lksemburgta toplanmfltr. Bu zirvede ye devletler arasnda zor da olsa mutabakat salanmfl ve bilindii gibi Avrupa Tek Senedi olarak fiubat 1986da ye
devletler tarafndan imzalanmfltr.
Metnin Avrupa Tek Senedi fleklinde isimlendirilmesinin nedeni, birbiriyle ok
da balantl olmayan 2 hedefin farkl metinler yerine ayn metinde yer almasdr.
Sz konusu iki hedef, i pazarn tamamlanmas ve siyasi ifl birliinin gereklefltirilmesidir. Ayrca o dnemdeki genel kan siyasi konularla ekonomik konularn birbirinden ayrlamayaca ynndedir. Bylece aslnda Schuman Planyla bafllatlan ekonomik btnleflme, Fouchet Planyla salanmaya alfllan siyasi ifl birlii
ayn metinde (Avrupa Tek Senedinde) yer almfltr.
Bu adan bakldnda aslnda Tek Senedin stunlu yap konusunda Maastricht Antlaflmasnn habercisi olduu sylenebilir. Kuflkusuz Tek Senet, siyasi ifl
birlii, zellikle de dfl politika konusunda Maastricht Antlaflmas kadar ak ve
kapsayc dzenlemeler iermemektedir. Ancak yukarda belirtilen iki hedefe ayn
metinde yer verilerek bu konuda ilk adm atlmfltr.
Bu Antlaflma 9 ye devlet tarafndan 17 fiubat 1986da, Danimarka, Yunanistan ve talya tarafndan ise 28 fiubat 1986da imzalanmfltr. Bu son lke i hukuklarndaki prosedrlerin yetiflmemesi sonucu bu metni daha ge imzalamak
zorunda kalmfllardr. Metin tm ye devletler tarafndan onaylandktan sonra 1
Temmuz 1987de yrrle girmifltir. Tek Senet,
Avrupa Topluluklarnn
kurucu metinlerinde byk apl deifliklikler
yapan ilk Antlaflma olmas nedeniyle olduka
nemlidir. Bu adan bakldnda her biri Avrupa
btnleflmesinde
nemli yerlere sahip
olan Maastricht, Amsterdam, Nice ve Lizbon
Antlaflmalarnn ncs
olarak kabul edilmelidir.
155
Tek Senedin Getirdii Kurumsal Deifliklikler
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Tek Senet kurumsal anlamda 3 nemli deifliklik iermektedir. Bunlardan birincisi Bakanlar Konseyinin oy birlii yerine nitelikli ounlukla karar alaca konularn artrlmasdr. Bunun sonucu olarak Bakanlar Konseyi baz Dkonularda
fi N E L M oy birlii
yerine nitelikli ounlukla karar verecektir. Ayrca Tek Senetle ekonomik ve sosyal uyum, arafltrma ve teknolojik geliflme, evre gibi AETye yetki aktarm yapS O R U
lan konularda da Bakanlar Konseyi karar alabilecektir.
D fi N E L M
S O R U
K K A T ortaya kan
Fransann Bakanlar Konseyi toplantlarna katlmay boykot etmesi Dsonucu
Temmuz 1965 tarihli Bofl Sandalye Krizi, 30 Ocak 1966 tarihinde kabul edilen Lksemburg Uzlaflsyla sona ermifltir. Bu Uzlaflya gre Topluluklar bnyesinde
karar alnrken
SIRA SZDE
flayet bir ye devlet nemli bir ulusal karnn zedelendii grflndeyse Bakanlar Konseyi gerekli uzlafly bulmak/oy birliini salamak iin grflmelere devam edecektir. Bu Uzlafl olduka genifl yorumlanmfl ve her an her ye devletin alnacakAMALARIMIZ
kararlar veto edebilecei dflnlmfltr. Bu nedenle bu tarihten 1986daki Tek Senede kadar Bakanlar Konseyinde karar alnrken fiilen mmkn mertebe oy birliinin salanmaya alflldnn altK T A P
n izmek gerekir.
DKKAT
N N
SIRA SZDE
kinci husus karar alma srecinde Avrupa Parlamentosunun rolnn artrlmaT E Lsrecinde
E V Z Y O N daha etsdr. Bu noktada ifl birlii prosedryle Parlamento karar alma
D fi N E L M
kin hale getirilmifltir. Ayrca katlm ve ortaklk anlaflmalar balamnda Parlamentonun uygun grflnn alnmas sistemi getirilmifltir.
S O R U
Tek senetin kurumsal anlamda getirdii son deifliklik ise yarg
ilgiN T E R Nsistemiyle
ET
lidir. Bu erevede zamanla ifl yk artan Adalet Divanna yardmc olmak zere
lk Derece Mahkemesinin kurulmasnn n almfltr. Bu mahkeme,
D K K A T Bakanlar
Konseyinin 24 Ekim 1988 tarihli kararyla resmen kurulmufl ve 1 Ocak 1990da grevine bafllamfltr.
AMALARIMIZ
EKONOMK VE PARASAL BRLKLE LGL GELfiMELER

D fi N E L M
TELEVZYON
D fi N E L M
S O R U
NTERNET
DKKAT
N N
1-2 Aralk 1969 tarihli La Haye Zirvesinin Avrupa btnleflmesi asndan

nemi nedir?
SIRA SZDE
T A P Karluk, AvEkonomik ve parasal birlik konusunda daha ayrntl bilgi iin bkz,KS. Rdvan
S O R Ubkz, Desmond
rupa Birlii ve Trkiye, 8. Bask, Beta, stanbul, 2005, ss. 517-602. Ayrca
Dinan (ed.), Avrupa Birlii Ansiklopedisi, ev. Hale Akay, Kitap Yaynlar, stanbul, 2005,
TELEVZYON
cilt. I, ss. 391-411.
DKKAT
Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Bafllangta Yaflanan

SIRA SZDE
Geliflmeler
NTERNET
N N
Bilindii gibi ekonomik ve parasal birlik konusu kurucu metinlerde aka yer almayan bir husustur. Bununla birlikte Avrupa btnleflmesi projesini
hazrlayanlarn
AMALARIMIZ
kafasnda uzun vadede byle bir birliin salanmas gerektii fikrinin bulunduunu
belirtmek gerekir. Ekonomik ve parasal birlik konusunun aka gndeme geldii
ilk zirve 1-2 Aralk 1969 tarihli La Haye Zirvesidir. Bu zirvede dnemin
K T A PLksemburg
Baflbakan Pierre Wernerin baflkanlnda bir komitenin oluflturulmasna karar verilmifl ve bu komite tarafndan 1980den nce parasal birlie geifl iin bir rapor hazrlamas istenmifltir. Bu talep zerine 17 Ekim 1970 tarihli WernerT ERaporu
L E V Z Y OhazrlanmflN
tr. Bu rapor parasal birliin salanabilmesi iin somut neriler getirmifltir.
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
156
Avrupa Birlii
Ancak uluslararas konjonktr nedeniyle AET yesi lkelerde birtakm glkler yaflanmfltr. Bu noktada, dnemin ABD Baflkan Nixonn 15 Austos 1971 tarihinde, tek tarafl olarak Bretton Woods Sistemine son verme karar ok nemlidir.
Bu karar sonucu ok ciddi bir uluslararas para krizi yaflanmfltr. Bu kriz nedeniySIRA SZDE
le AET lkeleri,
ulusal paralar arasnda Genel Dalgal Kur Sistemi kabul etmek zorunda kalmfllardr. Ancak zamanla ulusal paralar arasnda speklatif hareketler yaflanmfltr. Bu
hareketler nedeniyle, Fransz Frangnn da iinde olduu baz ulusal
D fi N E L M
paralarda devalasyon yaplmak zorunda kalnmfltr. Bunun tam tersine Alman
mark deer kazanmfltr. Bunun sonucuunda ye devletler Parasal Telafi Fonunu
S O R U
kurmaya mecbur
kalmfllardr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Bretton Woods
Temmuz 1944te (II. Byk Savafl srerken) Bretton Woodsda
D Ksistemi,
KAT
(ABD) bir araya gelen Birleflmifl Milletler Para ve Finans Konferans sonucu ortaya kmfl
olan bir uluslararas
para idare sistemidir. Bu sistemde altna dnfltrlebilen tek para
SIRA SZDE
birimi dolardr. Dier para birimlerinin deerleri dolara gre ayarlanr. Sistem 1971de
kmfltr. Bunun en nemli sebebi ABD dflndaki lkelerde dolar miktarnn artmas ve
bu sebeple AMALARIMIZ
dolarn deerinin dflmesidir.
N N
Avrupa Para Ylan Sistemi,
AMALARIMIZ
1971 ylnda uygulamaya
konulmufltur. Avrupa
Topluluu ye lke
paralarnn birbirlerine ve
ABD
K dolarna
T A Pkarfl snrl
dalgalanmasna izin vermifl
olan sistemdir. Bu marj ye
devletlerin paralar arasnda
T%+
E L E-2.25
V Z Yolarak,
O N ye
lkelerin paralarnn ABD
dolar karflsnda
dalgalanma marj ise %+ 4.45 olarak belirlenmifltir.
Bu sistem Werner Raporu ile
N T E R Nolup
E T Tneldeki
getirilmifl
Ylan Sistemi olarak anlr.
16 Mart 1972den itibaren
Topluluk yesi lkeler ulusal
paralar dolar karflsnda
ayr ayr ve herhangi bir
snra bal olmadan
dalgalanmaya
brakmfllardr. Bu
uygulamaya da ekonomi
literatrnde Tnelsiz Ylan
denir.
Bir sonraki adm ise para ylan sisteminin oluflturulmas olmufltur. Buna pa T A P Parasal fl birliiFonu oluflturulmufltur (Bakanlar Konseyinin 3
ralel olarakK Avrupa
Nisan 1973 tarihli tz). Bu erevede Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn Bremen (6-7 Temmuz 1978) ve Brksel (5-6 Aralk 1978) Zirveleri ok nemlidir. Bu
L E V Z Y Okararlar
N
zirvelerdeT Ealnan
sonucu oluflturulan Avrupa Para Sistemi, 13 Mays
1979dan itibaren uygulanmaya bafllamfltr. Bu sistemin zerine kurulduu Avrupa Para Birimi (ECU) de ayn tarihte kaydi para olarak hesap sistemlerinde yerini
almfltr.
NTERNET
Ekonomik ve Parasal Birlik Konusunda Tek Senet Sonras

Yaflanan Geliflmeler
Yukarda da belirtildii gibi ekonomik ve parasal birlik erevesindeki sre 1969
La Haye ve 1972 Paris Zirveleriyle bafllatlmfltr. Ancak asl ciddi ilerleme Tek Senet sonras yaflanmfltr. Bunda 31 Aralk 1992 itibariyle ipazarn gereklefltirilecek
olmas en nemli etkendir. O dnemde i pazarn yan sra parasal birliin de salanmasnn Avrupa btnleflmesi asndan daha salkl olaca dflnlmfltr.
Bu erevede 28-29 Haziran 1988 tarihli Hannover Zirvesinde AET bnyesinde
aflamal olarak ekonomik ve parasal birlie geme konusunda ye devletler arasnda mutabakat salanmfltr. Bunun iin AET yesi 12 devletin merkez bankalarnn
baflkanlarnn katld ve baflkanln Jacques Delorsun yapt bir alflma Komitesi oluflturulmufl ve bu konuda bir rapor hazrlamas istenmifltir. Komite yaklaflk
9 aylk bir alflma sonucu AETde Ekonomik ve Parasal Birlik Kurma konulu bir
rapor yaynlamfltr. Bu Komitenin baflkanln dnemin Komisyon Baflkan Jacques Delors yrtt iin literatrde bu rapora Delors Raporu da denir. Bu rapor 2627 Haziran 1989 tarihli Madrid Zirvesinde Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan kabul edilmifltir. Bu zirvede ayrca Delors Raporunda ngrlen 3 aflama iin
dmeye baslmfltr.
Dolaysyla sermayenin serbest dolaflmnn ngrld ilk aflama 1 Temmuz 1990da bafllamfltr. Avrupa Para Enstitsnn kurulduu ikinci aflama 1
Ocak 1994te bafllamfltr. nc aflamaya geifl karar ise 2 Mays 1998 tarihli
Brksel Zirvesinde alnmfltr. Bu zirvede 3. aflamaya geifl tarihi 1 Ocak 1999
157
olarak belirlenmifltir. Bu aflamaya hazrlk iin 1 Haziran 1998de Avrupa Para

Enstitsnn yerine geecek olan Avrupa Merkez Bankas (AMB) ve Avrupa
Merkez Bankalar Sistemi (AMBS) oluflturulmufltur. Ulusal paralar arasndaki pariteler nihai olarak belirlenmifltir. Bu zirvede ayrca 11 ye devletin (Fransa, Almanya, talya, Belika, Lksemburg, Hollanda, rlanda, spanya, Portekiz, Avusturya, Finlandiya) ekonomik ve parasal birlik iin gerekli kriterleri yerine getirdikleri tespit edilmifltir.
ngrld gibi 1 Ocak 1999da Euro, parasal birlie katlan ye devletlerin
banka sistemlerine dahil edilmifltir. Euro banknotlar ve madeni paralar 1 Ocak
2002den itibaren ilgili ye devletlerde kullanlmaya bafllamfltr. 1 Temmuz
2002den itibaren de bu lkelerde ulusal paralar tedavlden kaldrlmfl ve sadece
Euro kullanlmaya bafllanmfltr.
Resim 7.3
Euro amblemiEuro banknotlar
ve madeni paralar
Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Gncel Tartflmalar

1 Ocak 2012 itibariyla ekonomik ve parasal birlie 17 ye devlet (Fransa, Almanya, talya, Belika, Lksemburg, Hollanda, rlanda, Yunanistan, spanya, Portekiz,
Avusturya, Finlandiya, Slovenya, Slovakya, Estonya, Kbrs, Malta) dhildir.
2010 ylnda Yunanistanda kan mali kriz nedeniyle ekonomik ve parasal
birlik zor gnler geirmektedir. Yunanistann istatistiklerde birtakm oynamalar
yaparak ekonomik ve parasal birlie 2000de dahil olduu ancak ilgili AB kurumlarnn buna ses karmadklar; uzun sreden beri Yunan ekonomisinin iyi
gitmedii ancak buna gz yumulduu gibi elefltiriler basn yayn organlarnda
da yer almfltr. Yunanistann yan sra talya ve spanya gibi lkelerde de benzer krizlerin yaflanma ihtimalinin bulunmas, AB yetkililerini ciddi skntya sokmaktadr.
Yunanistan gibi lkelerdeki mali krize AB ne tr zmler retmektedir?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
158
Avrupa Birlii
Resim 7.4
Avrupa
Birliindeki mali
krizle ilgili
karikatrler
Kaynak: dalgadalga.blogspot.com
haberler.com
aynadakiler.com
SYAS fi BRL VE KURUMSAL KONULARDA

YAfiANAN GELfiMELER
Bu dnemde gndemde olan nemli konulardan biri de siyasi ifl birliidir. Konuyu nce dnemler hlinde ele alp ardndan siyasi ifl birliiyle ilgili kurumsal yapy vermek yerinde olacaktr.
Siyasi fl Birlii Konusunda lk Dnemlerde Yaflanan

Geliflmeler
Bu dnemdeki nemli konulardan biri de siyasi ifl birlii konusudur. Yukarda bahsedilen La Haye Zirvesinde, siyasi birlik konusunda ilerleme salanmas iin neriler getirmesi konusunda Bakanlar Konseyi grevlendirilmifltir. Bakanlar Konseyi de
Belika uyruklu Etienne Davignon baflkanlnda st dzey brokratlardan oluflan
bir komiteyi bu konuda rapor hazrlamakla grevlendirmifltir. Bu komitenin hazrlad ve Davignon Raporu olarak bilinen bu rapor 27 Ekim 1970de Bakanlar Konseyi tarafndan onaylanmfltr. Rapor siyasi birlik konusunda zel bir kurumsal yap
ngrmemifltir. Ayn biimde rapor ye devletleri zorlayacak bir mekanizma da ngrmemifltir. Rapor sadece ye devletlerin grfllerini birbirine yaklafltrabilmeleri
iin dzenli bir bilgi alflverifli ve danflma mekanizmas ngrmfltr.
Siyasi ifl birlii konusunda sonraki dnemlerde de birtakm raporlar hazrlanmfltr. 23 Temmuz 1973 tarihli II. Davignon Raporu, 13 Ekim 1981 tarihli III. Davignon Raporu bu erevede en meflhur raporlardr. Bu raporlarn ortak noktas
dfl politika alannda ye devletlerin dier ye devletlerle danflmada bulunmalarna iliflkin ykmllkleridir. Dolaysyla siyasi ifl birlii, bu dnemde daha ziyade dfl politika alannda ifl birlii fleklinde alglanmfl ve bu ynde ilerleme salanmaya alfllmfltr.
Bu uygulama, dfl politikayla ilgili birok konuda ye devletlerin birbirine yakn tutumlar taknmalar sonucunu vermifltir. Dou-Bat iliflkileriyle ilgili konular
bu erevedeki en bilinen rneklerdir. Ancak bu mekanizmann ye devletler arasnda dfl politika alanndaki tm fikir ayrlklarn giderdiini sylemek yanlfl olur.
Zira rnein ABD ve NATO ile ilgili konularda ye devletler arasndaki fikir ayrlklar bugn olduu gibi o gn de devam etmekteydi.
Siyasi fl Birlii Konusunda 1980li Yllarda Yaflanan

Geliflmeler
Siyasi ifl birlii her ne kadar yukarda bahsedilen Davignon Raporuyla bafllatldysa da bu konuda ok nemli bir mesafe alnamamfltr. Ancak 1980li yllarn bafln-
159
daki geliflmeler bu sreci hzlandrmfltr. Bu geliflmelerden en nemlisi Fransa ve

Almanyada yaflanan iktidar deifliklikleridir. 10 Mays 1981de Franois Mitterrandnn Cumhurbaflkan seilmesi, 1 Ekim 1982de Helmut Kohln Almanyada
fianslyelik (Baflbakanlk) koltuuna oturmas bu konuda yeni bir sayfann almasna yol amfltr.
Resim 7.5
Dneme damgasn
vuran liderler.
Soldan saa:
Helmut Kohl,
Franois
Mitterrand,
Margaret Thatcher
ve Jacques Delors.
Bu iktidar deifliklikleri sonucu 1980li yllarda AETde yaflanan dnflm 2

ynde olmufltur. Bunlardan birincisi yukarda da ele alnd gibi i pazarn tamamlanmasdr. Dieri ise siyasi birliin salanmasdr. Bu noktada bilindii gibi ye
devletler aras ifl birlii nplandadr. Zaten 17-28 fiubat 1986 tarihinde imzalanan
Avrupa Tek Senedinde bu 2 hedefe de yer verilmifltir.
Siyasi fl Birliinin Kurumsal Yaps

Siyasi ifl birliinin hangi kurumlar zerine oturaca ya da kurumsal erevesi konusunda iki u arasnda bir denge arayfl yaflanmfltr. Ulardan birisi bafllangta
ifade edilen federal perspektiftir. Dieri ise tam ters ynde yer alan hkmetler
aras perspektiftir. Hatrlanaca gibi Fransa tarafndan 1960l yllarn baflnda hazrlanan Fouchet Plan hkmetler aras perspektifi nplanda tuttuu gerekesiyle
ye devletlerin bazlar tarafndan reddedilmifltir.
Ayn erevede Avrupa btnleflmesinin iki ana aktr olan Almanya ve Fransa
arasnda o dnemde ciddi yaklaflm fark bulunmaktadr. Fransa tarafnda tpk De
Gaulle gibi Pompidou daha konfederal bir sistem arzularken Almanya tarafnda ise
dnemin fianslyesi Willy Brandt federal bir Avrupadan yana tavr koymufltur.
Bu geliflmelere paralel olarak 19-21 Ekim 1972de Pariste toplanan Devlet ve
Hkmet Baflkanlar Zirvesi genifl kapsaml bir program kabul etmifltir. Bu programda 1970li yllarn sonuna kadar ye devletlerin iliflkilerinin tamamnn Avrupa
Birlii yaplanmas erevesinde ele alnmas perspektifi kabul edilmifltir. Ancak
aflada grlecei gibi Avrupa Birlii yaplanmas ancak 1990l yllarn baflnda
gereklefltirilebilmifltir.
Bu dnemdeki kurumsal geliflmelere baklacak olursa bu geliflmelerin daha ziyade Topluluklarn kurumsal yapsnn demokratiklefltirilmesi ve bu yapya takviye yaplmas fleklinde somutlaflt grlr. Bu noktadaki ilk geliflme Avrupa Parlamentosunun dorudan ve tek dereceli seimlerle seilmesidir. Bu noktada aslnda AET Antlaflmasnn 138/3. Maddesinde ak bir hkm bulunmaktadr. Ancak
bu hkmn uygulamaya konmas, De Gaulle ve Pompidou dneminde Fransa tarafndan engellenmifltir. Sonuta 9-10 Aralk 1974 tarihinde Pariste bir araya gelen
Devlet ve Hkmet Baflkanlar, Parlamentonun dorudan tek dereceli seimlerle
seilmesine karar vermifltir. Bu noktaya aslnda zaman iinde Parlamentoya verilen
yetkiler sonucu gelindiini sylemek en dorusudur. Bu balamda Topluluklarn
btesine z kaynaklar oluflturan 22 Nisan 1970 tarihli Lksemburg Antlaflmasn
160
Avrupa Birlii
ve Avrupa Parlamentosunun bte prosedrndeki yetkilerini artran 22 Temmuz

1975 tarihli Brksel Antlaflmasn zellikle zikretmek gerekir. Sonuta 20 Eyll
1976 tarihli karar kabul edilerek sre sonulandrlmfltr. lk seimler 7-10 Haziran 1979 tarihinde yaplmfltr. Bu tarihten bu yana seimler her 5 ylda bir Haziran
aynda tm Avrupa Birlii yesi lkelerde yaplmaktadr.
Kurumsal yapyla ilgili ikinci nemli geliflme Avrupa Konseyinin kurulmasdr.
Devlet ve Hkmet Baflkanlarn bir araya getiren Zirvelerin, Fransann giriflimiyle bafllatldn ve ilk Zirvenin 10-11 fiubat 1961de Pariste yapldn belirtmek
gerekir. Bu Zirveler 9-10 Aralk 1974 tarihine kadar deiflik aralklarla gereklefltirilmifltir. 9-10 Aralk 1974 tarihli Paris Zirvesinde, bu Zirvelerin belirli bir periyoda balanmas ve Avrupa Konseyi ad verilen bir oluflum iinde gereklefltirilmesi karar alnmfltr. Bu kararn ngilterede, Almanyada ve Fransada yaflanan iktidar deifliklikleri sonras olmas ilgintir. Harold Wilson, Helmut Schmidt ve
Valry Giscard dEstaing gibi o dnemin iei burnunda liderleri sayesinde bu
karar alnmfltr.
Avrupa Parlamentosunun dorudan seimlerle seilmesi federal ynde bir ilerleme olarak deerlendirilir. Tam tersi ynde Avrupa Konseyinin oluflturulmas
konfederal ynde bir geliflme olarak deerlendirilir. Bugn olduu gibi o dnemde de Avrupa Birliinin hangi modele uygun olarak tasarlanaca konusunda, ye
devletler arasnda birbirine zt eilimler mevcuttur. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi erevesinde yaflanan bu geliflmelerle sz konusu zt eilimler arasnda bir uzlafl salanmaya alflld sylenebilir. Bu balamda Avrupa Konseyinin
tamamen hkmetler aras nitelie brnmemesi iin toplantlara Komisyon Baflkan ve bir Komisyon yesinin katlmas ve nitelikli ounlukla da karar alnabilmesi gibi ufak tefek ayarlamalar yaplmfltr.
Bafllangtan itibaren Avrupa Konseyinin nitelii tartflma konusu olmufltur. Bu
tartflmalar nedeniyle Avrupa Konseyi uzun sre kurucu metinlerde dzenlenmemifltir. Ancak bu duruma 1986 tarihli Avrupa Tek Senediyle son verilmifltir. Genel
eilim Avrupa Konseyini, Avrupa Birliinin kurumsal yapsnn stnde yer alan
ve hatta o kurumsal yapy bir arada tutan bir organ olarak deerlendirme ynndedir. Zaten bu nedenle de Avrupa Konseyi uzun sre Avrupa Birliinin kurumsal yapsnn iine alnmamfltr.
Ancak 1 Aralk 2009da yrrle giren Lizbon Antlaflmas bu anlayfla son vermifl ve Avrupa Konseyini de Avrupa Birliinin kurumsal yaps iine almfltr. Bu
Antlaflmadaki dzenlemeye gre Avrupa Konseyi, 2,5 yllna seilen bir Baflkann
koordinasyonu altnda ylda 2 kez normal toplantsn yapar. Avrupa Birliinin geliflimi iin gerekli ivmeyi verir, genel siyasi nceliklerini ve oryantasyonlarn belirler. Yasama ifllevi yapmaz (bkz, AB Antlaflmas, md. 15/1).
SOUK SAVAfiIN SONA ERMES VE AVRUPA

BTNLEfiMES
Dou Blokunun kmesi
Dou Blokunun kmesi o dnemde ve sonrasnda Avrupa btnleflmesini etkilemesi nedeniyle olduka nemlidir. ncelikle Dou Blokunun aniden kmediini, belirli bir sre sonucu ktn belirtmek gerekir. kfl sreci merkezden bafllamfltr. Daha ak bir ifadeyle 11 Mart 1985de greve gelen dnemin
SSCB lideri Mihail Gorbaovun bafllatt perestroika (yeniden yaplanma) ve
glasnost (yumuflama) politikalar kfln bafllangcn oluflturmufltur. Tkenme
161
noktasna gelen Sovyetler Birlii ister istemez dalma srecine girmifltir. Birlik
iinde yer alan Baltk lkeleri fiubat-Mart 1991de bamszlklarn ilan etmifllerdir. Sovyetler Birlii bu lkelerin bamszlklarn 6 Eyll 1991de kabul etmek
zorunda kalmfltr. Dou Blokundaki bu geliflmeler zerine 8 Aralk 1991de
Minskte bir araya gelen RusyaUkrayna ve Beyaz Rusya liderleri, SSCBnin ykldn teyit
etmek zorunda kalmfllardr.
zm olarak Bamsz Devletler Topluluu (BDT) adyla
yeni bir oluflum meydana getirilmifltir. 5 Orta Asya lkesi
(Krgzistan, zbekistan, Kazakistan, Trkmenistan ve TaSIRA SZDE
cikistan) bu olufluma sonradan katlmfllardr. Eski dD fi N E L M
nemde federe statsnde olan
cumhuriyetlerin tamam bamszlklarn ilan etmifllerdir.
S O R U
Dou Blokunun kmesiyle ilgili Avrupadaki sembolik geliflme 12-13 Austos
1961de infla edilen ve Dou-Bat Almanyay ayran Berlin Duvarnn 9 Kasm
DKKAT
1989da yklmasdr. Ancak geliflmeler duvarn yklmasyla snrl kalmamfl, Dou
Blokunun dier devletlerinde de kkl deifliklikler yaflanmfltr. Bunun zerine
SZDE rnein
birka ay iinde komnist lkelerde ciddi iktidar deifliklikleriSIRA
olmufltur.
1954ten beri Bulgaristanda iktidarda olan Todor Jivkov 10 Kasm 1989da iktidar
terk etmek zorunda kalmfltr. Romanyada Nikolay avuflesku 22 Aralk 1990da
AMALARIMIZ
iktidardan dflrlmfltr.
Bunlara ilaveten Dou Bloku lkelerinde yaplan seimlerde muhalefet partileri seimleri kazanarak iktidara gelmifllerdir. rnein 18 Mart 1990da
AlmanK T A Dou
P
yada, 25 Mart 1990da Macaristanda yaplan seimlerde bu deiflimler yaflanmfltr. Polonyada ise 9 Aralk 1990da Lech Walesann Cumhurbaflkan seilmesiyle
daha tepeden bir deiflim yaflanmfltr. Benzer bir durum souk
savafln muhalif liTELEVZYON
deri Vaklav Havelin 29 Kasm 1989da ekoslovakyada Cumhurbaflkan seilmesiyle yaflanmfltr.
Resim 7.6
Dnemin SSCB
lideri Mihail
Gorbaov
N N
N T E R N E T adresinden
Bamsz Devletler Topluluu ile ilgili ayrntl bilgiye www.cis.minsk.by
ulaflabilirsiniz.
Avrupa Gvenlik ve fl Birlii rgtnn Oluflturulmas

Dou Blokunda yaflanan geliflmeler bu blok tarafndan oluflturulan uluslararas rgtlerin de sonunu getirmifltir. rnei NATOya karfl kurulan Varflova Pakt 25 fiubat 1991de feshedilmifltir. Ayn flekilde Dou Bloku lkeleri arasnda ekonomik ifl
birlii rgt olarak bilinen COMECON 28 Haziran 1991de feshedilmifltir. Bunun
sonucu olarak Dou Blokundan kopan lkeler savunma konularnda NATOya,
ekonomik kalknmalar iin de AET/ABye yzlerini dnmfllerdir.
Avrupa Birlii cephesine bakldnda Dou Blokundaki bu geliflmelere ilk anda pek de tutarl bir tepki verilememifltir. Buna rnek olarak dnemin Fransa Cumhurbaflkan Franois Mitterrandnn 31 Aralk 1989 tarihli konuflmas verilebilir. Mitterrand bu konuflmasnda, bir yandan yaplacak eflitli reformlarla Topluluklarn
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
162
Avrupa Birlii
SIRA SZDE
SIRA SZDE
glendirilmesi gerektiinin altn izerken, dier yandan ktadaki tm devletleri

iine alacak genifl bir konfederasyon kurulmas gerektiini ifade etmekteydi.
D fi N E Lbu
M teklifi Avrupada AET lkeleri ve dier lkeler fleklindeki ikiMitterrandnn
li yapnn srdrlmesini ak bir flekilde ifade etmekteydi. Zira 1950li yllarda kurulan Topluluklarla
S O R U bafllayan Avrupa btnleflmesinin, Dou Bloku lkelerinin tamamn bnyesine alma gibi bir niyeti bulunmamaktayd. Bu noktada kontrolsz
ve henz olgunlaflmamfl girifllerle AET/ABnin niteliini kaybetmemesi de istenDKKAT
mekteydi. Bu
nedenle Mitterrand byle bir teklif getirmekteydi. Ancak Avrupa Birlii asndan makul olan bu teklif, o dnemde bir an nce AET/ABye girmek isSZDE Avrupa lkeleri iin hayal krkl yaratmfltr.
teyen Orta SIRA
ve Dou
Orta ve Dou Avrupa lkelerini iine alacak konfederatif yapnn kurulmas alflmalarna 21 Kasm 1990 tarihli Paris zirvesiyle hz verilmifltir. Bu zirve 1975 HelAMALARIMIZ
sinki srecinin sonucu olan Avrupada Gvenlik ve fl Birlii Konferans (AGK)
erevesinde yaplmfltr. Orta ve Dou Avrupa lkeleriyle AB yesi lkelerin yan
sra ABD ve Kanada gibi lkeler de bu zirveye katlmfltr. Bu zirvede Yeni Avrupa
K T A P
fiart kabul edilmifltir. Bu fiart genifl bir perspektife sahiptir. Paris Zirvesinin en
nemli sonucu, Aralk 1994te Avrupada Gvenlik ve fl Birlii Konferansnn Avrupada Gvenlik ve fl Birlii Teflkilatna (AGT) dnflmesi fleklinde somutlaflmflTELEVZYON
tr. Bylece AGT, daimi organlara sahip, belirli bir misyon ve vizyonu olan bir
uluslararas rgt fleklini almfltr.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
Avrupa Gvenlik
N T E Rve
N Efl
T birliirgtyle ilgili ayrntl bilgiye www.csce.org adresinden ulaflabilirsiniz.
NTERNET
Almanyann Yeniden Birleflmesi

Almanyann yeniden
birleflmesi Dou Almanya
olarak bilinen Demokratik
SIRA SZDE
Almanya
Cumhuriyetindeki
5 Landn Bat Almanya
olarak bilinen Federal
Almanya
D fi NCumhuriyetine
ELM
katlm fleklinde olmufltur.
Dolaysyla AETye yeni bir
devletin katlm sz konusu
S O Riin
U yelik
olmad
mzakereleri ve ayr bir
katlm Antlaflmas
yaplmasna
D K K A Tgerek
duyulmamfltr.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
AMALARIMIZ
AVRUPA BRL YAPILANMASINA GEfi
Avrupa Birlii
ilgili ayrntl bilgi iin bkz, Desmond Dinan, Avrupa BirliK yaplanmasyla
T A P
i Tarihi, ev. Hale Akay, Kitap yay., syanbul, 2011, ss. 287-324.
K T A P
Maastricht
Giden Sre
T E L E V Antlaflmasna
ZYON
TELEVZYON
SIRA SZDE
Dou Blokunun yklmasyla eflzamanl bir baflka geliflme Dou ve Bat Almanyann birleflmesidir. Bilindii gibi 2. Byk Savafl sonras Almanya Dou ve Bat
SIRA SZDE
Almanya olmak
zere 2ye ayrlmflt.
Bu noktada zellikle Fransa tarafnda bafllangta ciddi tereddtler yaflanmfltr.
Ancak zaman iinde, dnemin Almanya fianslyesi Helmut Kohl tarafndan verilen
D fi N E L M
taahhtler sonucu Fransa ikna olmufltur. Sonuta ki Almanyann birleflmesi 1 yllk bir srede (Ekim 1989-Ekim 1990 aras) gerekleflmifltir. Konuyla ilgili kanun 23
S O R UDemokratik Almanya (Dou Almanya) Parlamentosunda kabul
Austos 1990da
edilmifltir. 3 Ekim 1990da birleflme efektif olarak salanmfltr.
Bu dnemde
Fransayla uyumlu bir tavr sergilemeye aflr zen
D K K A Almanya,
T
gstermifltir. rnein iki lkenin ortak giriflimiyle 28 Nisan 1990da Devlet ve
Hkmet Baflkanlarnn olaanst zirvesi yaplmfltr. Bu zirvede her iki lke,
SIRA SZDE
siyasi birlik konusunun ele alnaca bir Hkmetler aras Konferansn toplanmasn istemifllerdir.
SIRA SZDE
Maastricht Anlaflmasnn
yaplma nedenleri nelerdir?
NTERNET
D fi N E L M
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
163
Maastricht Antlaflmasna giden sreci 26-27 Haziran 1989 tarihli Madrid Zirvesinden bafllatmak mmkndr. Bu zirvede dier konularn yan sra Maastricht
Antlaflmasnn hazrlanmas amacyla toplanacak olan Hkmetler aras Konferans
iin alflmalar yaplmas da kararlafltrlmfltr. 8-9 Aralk 1989 tarihli Strazburg Zirvesinde de oy okluuyla 1990 ylnn sonunda Hkmetler aras Konferansn
toplanmasna karar verilmifltir. Yukarda deinilen 28 Nisan 1990 tarihli Zirvede de
paralel ynde karar alnmfltr.
25-26 Haziran 1990da Dublinde yeni bir Zirve yaplarak 1990 ylnn sonunda
biri siyasi birlik, dieri ise ekonomik ve parasal birlik konusunda iki ayr
Hkmetler aras Konferans toplanmasna karar verilmifltir.
Hkmetler aras Konferansn toplanmas ncesi Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn 2 zirvesinden daha bahsetmek gerekir. Bunlardan ilki 29-30 Ekim 1990 tarihli
Roma Zirvesidir. Dieri ise gene Romada yaplan 14-15 Aralk 1990 tarihli zirvedir.
ngiltere Baflbakan Margaret Thatcherin son kez katld bu Zirvede Hkmetler
aras Konferansn Ocak 1991de bafllamas konusunda karar klnmfltr.
Maastricht Antlaflmasyla Getirilen Yap

Hkmetler aras Konferans ngrld gibi Ocak 1991de Lksemburg dnem
baflkanl dneminde bafllamfltr. Teknik olmas nedeniyle ekonomik ve parasal
birlik konusunda pek bir sorun kmazken siyasi birlik konusunda ye devletler
arasnda ciddi grfl farkllklar yaflanmfltr. Bu konuda Jacques Delorsun baflkanlndaki AET Komisyonu 21 Ekim 1990da yaynlad grflnde, tpk Tek Senet
gibi tm yetkilerin tek bir Topluluk (AET) iinde toplanmasn neriyordu. Ancak
Almanya-Fransa ikilisinden bu kadar net bir tavr gelmemifltir. Zira bu iki lke liderlerinin 6 Aralk 1990da yaymladklar bildiride, bir yandan Devlet ve Hkmet
Baflkanlarnn bir araya geldii Avrupa Konseyinin rolne vurgu yaplrken, dier
yandan oluflturulacak Birliin federal karakterinin altn izilmekteydi. Ancak 17
Nisan 1991 tarihinde Lksemburg dnem baflkanl tarafndan ABnin genel yapsna iliflkin hazrlanan proje, bu konudaki tartflmalar bitirmifltir.
Hkmetler aras Konferansta mutabakata varlamayan konular 10-11 Aralk 1991
tarihli Maastricht Zirvesinde zme kavuflturulmufltur. Ardndan Avrupa Birlii
Antlaflmas (ABA) 7 fiubat 1992 tarihinde Hollandann Maastricht kentinde imzalanarak resmiyet kazanmfltr. Baz kaynaklarda bu Antlaflmann Maastricht Antlaflmas
olarak anlmas imzaland kentle ilintilidir. Maastricht Antlaflmasnn metni toplam
7 bafllktan oluflmaktadr. I. Bafllk: Ortak hkmler; II., III. ve IV. Bafllklar: 3 Topluluun kurucu metinlerinde yaplan deifliklikler; V. Bafllk: Ortak Dfl ve Gvenlik
Politikasyla ilgili hkmler; VI. Bafllk: Adalet ve iflleri alannda ifl birliiyle ilgili
hkmler ve VII. Bafllk: Son hkmlerle ilgilidir. Ancak Antlaflma bu 7 bafllkla snrl deildir. Ekinde ayrca 17 protokol ve 33 deklarasyon yer almaktadr.
Maastricht Antlaflmas bir uzlafl metnidir sz ne anlama gelir? SIRA SZDE
Maastricht Antlaflmasna bakldnda AB yaplanmasnn 3 stun zerine oturD fi N E L M

duu grlr. Bunlardan ilki 1950li yllarda kurulan 3 Topluluu (AKT, AAET ve
AET) iinde barndran Topluluklar stunudur. Ekonomik ve parasal birlik, Birlik
S O Riliflkin
U
yurttafll, ortak-karar prosedr ve ortak politikalar gibi konulara
hkmler bu stunda AET Antlaflmasnn iinde yer alr. Konsey-Komisyon, Avrupa Parlamentosu ve Adalet Divan gibi Topluluk kurumlarnn etkin olduu
D K K A Tulusst yaplanma bu stunda mevcuttur.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
164
Avrupa Birlii
kinci stun ortak dfl ve gvenlik politikasna iliflkindir. Nihayet nc stun

Adalet ve iflleri alanlarnda ifl birliine yneliktir. kinci ve stunda kararlarn neredeyse tamam oy birliiyle alnr ve bu iki stunda hkmetler aras ifl birlii sz
konusudur. Dolaysyla Devlet ve Hkmetler aras Baflkanlar Konseyi (Avrupa
Konseyi) ve Bakanlar Konseyi gibi hkmetler aras nitelii ar basan oluflumlar
bu iki stunda nplandadr. Younluk ve hacim olarak bakldnda ilk stunla dierleri arasnda ciddi bir fark olduu grlecektir.
fiekil 7.1
ORTAK
DIfifiLER VE
GVENLK
POLTKASI
GVENLK
ADALETTE
fi BRL
AVRUPA BRL
AVRUPA
TOPLULUU
Maastricht
Antlaflmasyla
getirilen ve Avrupa
Birliinin zerine
oturduu 3 stunlu
yap (Kaynak:
Avrupa Birlii,
(www.tr.wikipedia.
org.wiki/Avrupa_Bi
rlii)
II
III
Maastricht Antlaflmasyla getirilen Avrupa Birlii yaplanmasnn Topluluklarn

yerini almadn, sadece onlar iinde barndrdn aka belirtmek gerekir. Ayrca AETdeki ekonomik sfatnn kaldrlarak Avrupa Topluluu (AT) flekline getirildiini belirtmek gerekir. Ancak Avrupa Topluluklar fleklinde oul olarak kullanldnda o dnemde var olan 3 Topluluun tamamnn kastedildiini belirtmek
gerekir.
Maastricht Antlaflmasnn Yrrle Girmesi ve

O Dnemdeki Geliflmeler
Maastricht Antlaflmasnn imzalanmasndan hemen sonra Avrupa Birlii ciddi skntlarla karfllaflmfltr. Bunlardan ilki AB Antlaflmasnn onaylanmasyla ilgilidir.
Danimarkada onay iin 2 Haziran 1992de yaplan yaplan referandumda sonu
olumsuz kmfltr. Bunun zerine 11-12 Aralk 1992 tarihli Edinburg Zirvesinde
Danimarkaya birtakm kolaylklar salanmasyla ilgili bir deklarasyon kabul edilmifltir. 18 Mays 1993 tarihinde tekrarlanan referandumda bu kez AB Antlaflmasnn onaylanmas ynnde bir sonu kmfltr. Benzer skntlar Fransada ve ngilterede de kmflsa da onay srecinin tm ye devletlerde tamamlanmasnn ardndan Maastricht Antlaflmas 1 Kasm 1993te yrrle girmifltir.
Bir dier sknt Bakanlar Konseyinde nitelikli ounlukla karar alnrken bunu
engellemek iin yeterli olacak oy katsays erevesinde kmfltr. Avusturya, Finlandiya ve svein AB yesi olmalar ncesi bu katsaynn yeniden belirlenmesi
gerekmifltir. spanyann da desteini alan ngiltere bu saynn 23te kalmasn istemifltir. Ancak buna itiraz edilmifltir. Sorun Dfliflleri Bakanlarnn Yunanistann
Yanya (Ioannina) kentinde yaptklar 29 Mart 1994 tarihli toplantda zlmfltr.
Bu toplantda katsay 26ya karlmfl ancak 23 ila 25 oy katsays mevcutsa ye
devletlere bir uzlafl bulunmasn isteme hakk tannmfltr. Bu uzlaflya Yanya Uzlafls denmesinin sebebi bu uzlaflnn bulunduu kentle ilintilidir.
Ayn balamda 1985ten bu yana Komisyon baflkanln yrten Jacques Delorsun yerine kimin geecei konusunda da ksa sreli bir kriz yaflanmfltr. Fransa ve Almanya dnemin Belika Baflbakan Jean-Luc Dehaenen bu greve getirilmesine scak bakarken dnemin ngiltere Baflbakan John Major 24-25 Haziran
1994 tarihli Korfu Zirvesinde Dehaene istemediini aka belirtmifltir. Sonuta
15 Temmuz 1994te Brkselde yaplan olaanst zirvede dnemin Lksemburg
Baflbakan Jacques Santerin Komisyonun yeni baflkan olmasna karar verilmifltir.
Bu erevedeki son sknt Yugoslavya Krizidir. Bu konuda 16 Aralk 1991 tarihli toplantda, AET yesi devletlerin Dfliflleri Bakanlar bamszlklarn ilan eden
Slovenya ve Hrvatistan tanma konusunda ortak tutum kabul etmifllerdir. Ancak
Almanya 19 Aralk 1991de tek tarafl olarak ve dier ye devletlere haber vermeden bu iki lkeyi tanmfltr. Bu nokta Ortak Dfl ve Gvenlik Politikas asndan
son derece nemlidir. Daha ak bir ifadeyle zellikle byk lkeler kendi dfl politikalarn srdrme eilimindedirler. Dolaysyla bu lkeler Avrupa Birlii erevesinde dfl politika konusunda alnan kararlar ok da ciddiye almamaktadrlar.
Nihai analizde bu durum AB dfl politikasnn bir trl istenen olgunlua eriflememesine neden olmaktadr.
Sonu olarak Yugoslavya Krizi balamnda Avrupa Birlii ile ilgili olarak, burnunun dibindeki bir krize mdahale etmekten aciz, zavall imaj btn dnyaya
yaylmfltr. Zaten bilindii gibi kriz, ABDnin mdahale sonras, ABDli arabulucu
Richard Holbrookeun, ABDnin Dayton kentinde, taraflar biraz da zorlayarak imzalatt 21 Kasm 1995 tarihli Dayton Anlaflmasyla sona ermifltir.
MAASTRCHT ANTLAfiMASI SONRASI YAPILAN

REVZYONLAR
Amsterdam Antlaflmas
ye devletler arasnda yukarda belirtilen zt yaklaflmlar ve zaman iinde ortaya
kan ihtiyalar kurucu metinlerde sk sk deifliklik yaplmasn sonu vermifltir.
yle ki Tek Senedi de hesaba katarsak Avrupa btnleflmesinin temel metinleri,
22 yl iinde tam 6 kez (Tek Senet, Maastricht, Amsterdam, Nice, Anayasal Antlaflma
ve Lizbon Antlaflmas) genifl apl deifliklie uramfltr. Buna literatrde Periyodik Revizyon Politikas da denir.
Maastricht Antlaflmasnn N maddesinde yeni bir Hkmetler aras Konferansn
toplanmas ngrlmfltr. Bu konudaki ilk ciddi adm 24-25 Haziran 1994 tarihli
Korfu Zirvesinde atlmfltr. Bu zirvede spanya Avrupa flleri Bakan Carlos Westendorp baflkanlnda bir dflnme grubunun oluflturulmas karar alnmfltr. Bu
grup hazrlad raporu 15-16 Aralk 1995 tarihli Madrid Zirvesine sunmufltur.
Hkmetler aras Konferans resmi olarak 29 Mart 1996 tarihli Torino Zirvesiyle
bafllamfltr. 21-22 Haziran 1996 tarihli Floransa ve 13-14 Aralk 1996 tarihli Dublin
Zirvelerinde Hkmetler aras Konferanstaki geliflmeler ele alnmfltr. Amsterdam
Antlaflmasyla ilgili siyasi mutabakat 17 Haziran 1997 tarihli Amsterdam Zirvesinde
salanmfltr. Ardndan bu Antlaflma 2 Ekim 1997 tarihinde Amsterdamda imzalanmfltr. Antlaflma ana metnin yan sra 14 Protokol ve 46 Deklarasyon iermektedir.
Onay srecinin tamamlanmasnn ardndan Amsterdam Antlaflmas 1 Mays 1999da
yrrle girmifltir.
Hkmetler aras Konferans boyunca kurumsal reform konusunda bir trl
mutabakat salanamamfltr. Bu nedenle Antlaflmann ekinde yer alan 11 nolu Protokolde ABde ye says 20 olmadan bir yl nce kurumsal konularn ele alnaca-
165
166
Avrupa Birlii
yeni bir Hkmetler aras Konferansn toplanaca ifade edilmifltir. Bu protokoln kknde Fransa, talya ve Belika tarafndan konuya iliflkin yaplan deklarasyon yatmaktadr.
Amsterdam Antlaflmas tarafndan getirilen deifliklikleri flu flekilde zetlemek
mmkndr:
ODGP alannda ortak eylem ve ortak tutuma ilaveten Ortak Strateji adnda
yeni bir enstrman getirilmifltir. Konsey Genel Sekreterinin ODGP Yksek
Temsilcisi grevini stlenecei belirtilmifltir.
nc stun tamamyla Ceza Hukuku alannda ifl birliine mnhasr klnmfltr. Vize, iltica ve g, Medeni Hukuk ve Ticaret Hukuku alannda adli
ve idari ifl birlii gibi konular I. Stuna kaydrlmfltr. Ayrca III. Stuna yeni hukuki enstrmanlar getirilmifltir. nc stun erevesinde glendirilmifl ifl birlii yapabilmenin n almfltr.
Schengen mktesebat AB mktesebatna dhil edilmifltir (bkz, Amsterdam
Antlaflmasnn ekinde konuyla ilgili protokol).
Bat Avrupa Birlii (BAB), ABnin savunma bilefleni olarak bir protokolle
ODGPye dhil edilmifltir (bkz, Amsterdam Antlaflmasnn ekinde konuyla
ilgili protokol).
stihdam alannda yeni hkmler getirilmifltir. Kurumsal konularda baz kk ilerlemeler salanmfltr.
Nice Antlaflmas
Genel hatlaryla bakldnda

Nice Antlaflmasnda flu
ilerlemeler salanmfltr:
Bakanlar Konseyindeki oy
katsaylar yeniden
belirlenmifltir.
Karar alma srecinde %
62lik nfus kriteri
getirilmifltir.
Komisyonda her ye
devletten sadece bir yenin
yer almas
kararlafltrlmfltr.
Avrupa
Parlamentosundaki ye
says 700den 732ye
karlmfltr.
Nice Antlaflmasnn hazrlanmas iin toplanan Hkmetler aras Konferansn temel amac geniflleme ncesi kurumsal reformun yaplmasdr. Bu balamda 17
Temmuz 1997 tarihinde AB Komisyonu 2000li yllara iliflkin projelerin ve ngrlerin yer ald Gndem 2000 isimli bir belge yaynlamfltr. Bu belgede Komisyon,
kurumsal reformun ele alnaca Hkmetler aras Konferansn 2000 ylnda toplanmasn tavsiye etmifltir. 12-13 Aralk 1997 tarihli Lksemburg Zirvesinde Komisyonun bu belgesi Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan genel hatlaryla kabul
edilmifltir. Ayn paralelde 3-4 Haziran 1999 tarihli Kln Zirvesinde Hkmetler
aras Konferansn 2000de toplanmasna karar verilmifltir. 10-11 Aralk 1999 tarihli
Helnsinki Zirvesinde tarih daha da netleflmifl ve Hkmetler aras Konferansn fiubat 2000de toplanmasna karar verilmifltir.
Hkmetler aras Konferansn gndemi Komisyonun oluflumu, Konseydeki
oykatsaylarnn yeniden dzenlenmesi ve nitelikli ounluk sisteminin uygulama
alannn geniflletilmesi gibi konulara ayrlmfltr. ngrld gibi Hkmetler
aras Konferans 14 fiubat 2000de toplanmfltr. Portekizin dnem baflkanl esnasnda yaplan Lizbon (23-24 Mart 2000) ve Feira (19-20 Haziran 2000) zirvelerinde dier konularn yan sra Hkmetler aras Konferanstaki alflmalar da ele
alnmfltr. Fransa dnem baflkanl esnasnda 13-14 Ekim 2000de Biarritzde yaplan gayr resmi zirvede de bu konu ele alnmfltr. Nihayet 7-11 Aralk 2000de
yaplan ve en uzun zirve olarak tarihe geen Nice Zirvesinde ok sk pazarlklar
yaplmfl ve zor de olsa bir mutabakat salanmfltr. Sonuta 26 fiubat 2001de Nice Antlaflmas imzalanmfltr. Antlaflma ana metnin yan sra 4 Protokol ve 27 Deklarasyon iermektedir.
Nice Antlaflmasnn onay srecinde de bir miktar sknt yaflanmfltr. Bu balamda 7 Haziran 2001de rlandada bu Antlaflmann onaylanmas iin dzenlenen
referandum olumsuz sonulanmfltr. Bunun zerine 21-22 Haziran 2002 tarihli Sevilla Zirvesinde Devlet ve Hkmet Baflkanlar tarafndan rlandaya bir takm ga-
167
rantiler verilmifltir. 18 Aralk 2002de tekrarlanan referandum bu kez olumlu sonulanmfltr. Onay srecinin tm ye devletlerde tamamlanmasnn ardndan Nice
Antlaflmas 1 fiubat 2003de yrrle girmifltir.
Anayasal Antlaflma
Nice Antlaflmasnn ekinde yer alan ABnin geleceine iliflkin 23 numaral Deklarasyon, sonraki geliflmelere kap at iin son derece nemlidir. Bu Deklarasyonda afladaki konularda 2001 yl iinde bir dflnme ve danflma sreci organize
edilmifltir. 1- ye devletlerle Birlik arasndaki yetki paylaflm 2- Temel Haklar fiartnn hukuki stats 3- Antlaflma metinlerinin basitlefltirilmesi 4- Ulusal parlamentolarn AB karar alma srecine katlmalar.
14-15 Aralk 2001de Laekende toplanan Devlet ve Hkmet Baflkanlar 2001
yl boyunca dile getirilen sorunlara zm olmak zere bir Anayasa hazrlanmas konusunda mutabakata varmfllardr. Anayasann hazrlanmas iin bir Kurultay
oluflturulmufl ve baflkanlna Fransa eski Cumhurbaflkan Valry Giscard dEstaing getirilmifltir. 28 fiubat 2002de ilk toplantsn yapan Kurultay, Anayasa taslan 18 Temmuz 2003de tamamlayarak dnem baflkan talyaya teslim etmifltir. Ardndan 4 Ekim 2003te Hkmetler aras Konferans toplanmfltr. 12-13 Aralk
2003 tarihli Brksel Zirvesinde nihai metin zerinde tam bir mutabakat salanamamfltr. Przlerin giderilmesinin ardndan 17-18 Haziran 2004 tarihli Brksel
Zirvesinde metin zerinde mutabakat salanmfl ve AB Anayasas 29 Ekim 2004te
Romada imzalanmfltr.
Onay srecinde bafllangta bir sorun yaflanmazken 29 Mays 2005te Fransada,
1 Haziran 2005te de Hollandada yaplan referandumlar olumsuz sonulanmfltr.
Bu nedenle onay sreci tm ye devletlerde tamamlanmad iin Anayasal
Antlaflma yrrle girememifltir. Bu geliflmeler zerine Haziran 2005-Haziran
2007 aras dflnme srecine karar verilmifltir.
Lizbon Antlaflmas
Fransadaki cumhurbaflkanl seimlerinin ardndan 17 Haziran 2005te bafllayan
dflnme sreci Haziran 2007de sona ermifl ve 21-22 Haziran 2007de toplanan
Brksel Zirvesinde Anayasa metninin bir kenara braklmasna ve yeni bir revizyon Antlaflmasnn hazrlanmas iin Hkmetler aras Konferansn toplanmasna
karar verilmifltir.
ok ksa olarak belirtmek gerekirse Lizbon Antlaflmas Avrupa Birlii Antlaflmas (ABA) ve Avrupa Birliinin iflleyifline dair Antlaflma (ABDA) olmak zere 2
Antlaflmadan oluflmaktadr. Bu Antlaflma ile Avrupa Topluluu (AT) Antlaflmas yrrlkten kaldrlmfl, yerine ABDA ikame edilmifltir. Bunun sonucu olarak Avrupa
btnleflmesindeki Topluluk ifadesi Birlik ifadesiyle deifltirilmifltir. Bylece
Topluluk-Birlik arasndaki ikili yapya ve karmaflkla son verilmifltir. Dier yandan
Lizbon Antlaflmas, Maastricht Antlaflmasyla getirilen 3 stunlu yapya son vermifltir. Bunun sonucu olarak Ortak Dfl ve Gvenlik Politikasyla ilgili eski II. Stun AB
Antlaflmasnda, Adalet ve iflleriyle ilgili eski III. stun ise ABDAda yer almfltr.
Sonu olarak Avrupa btnleflmesi, birincil metinlerin deiflik dnemlerde revize edilmesi sonucu kabul edilen, bir Antlaflmann yerini dierinin ald ve bayrak yarfln andran bir diyalektikle yoluna devam etmektedir. Ancak bu noktada
temel metinlerle ilgili tartflmalarn hl tamamen sona ermediini belirtmek gerekir. Buna rnek olarak 2010 ylnda Yunanistanda kan mali kriz sonucu, kurucu
metinlerde ekonomik ve parasal birlikle ilgili hkmlerin revize edilmesi gndem-
Hkmetleraras Konferans
sonucu hazrlanan Antlaflma
13 Aralk 2007de ye
devletlerin temsilcileri
tarafndan Lizbonda
imzalanmfl ve bu nedenle
Lizbon Antlaflmas olarak
adlandrlmfltr. Bu
Antlaflma 27 ye devletin
tamamnda onaylanmasnn
ardndan 1 Aralk 2009da
yrrle girmifltir.
Hlihazrda ABde yrrlkte
olan ana metin Lizbon
Antlaflmasdr.
AMALARIMIZ
N N
K T A P
AMALARIMIZ
K T A P
168
Avrupa Birlii
dedir. 8-9 Aralk 2011 tarihinde toplanan Brksel Zirvesinde, ngilterenin ciddi
TELEVZYON
muhalefetine ramen, Devlet ve Hkmet Baflkanlar bu konuda mutabakat salamaya alflmaktadrlar.
TELEVZYON
NTERNET
Maastricht, Amsterdam,
Nice ve Lizbon Antlaflmasyla Anayasal Antlaflmann metinlerine
http://eur-lex.europa.eu adresinden ulaflmak mmkndr.
NTERNET
Resim 7.7
Maastricht,
Amsterdam ve
Lizbon
Antlaflmalarnn
orijinal metinleri
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Avrupa Birliinde
Temel hak ve zgrlklerin korunmasyla ilgili ne tr geliflmeler
yaflanmfltr?
D fi N E L M
D fi N E L M
AET/ABNN
GENfiLEMES
SIRA
S O SZDE
R U
Geniflleme konusu ayr bir nite olarak ifllendiinden dolay bu blmde flimdiye
SIRA
S O SZDE
R U geniflleme dalgalaryla ilgili ok ksa ve genel deerlendirmeler
kadar gerekleflen
yaplmfltr.
D DfiKNKEAL T M
SIRA SZDE
S O RSZDE
U
SIRA
D fi N E L M
DKKAT
AMALARIMIZ
S O R U
SIRA SZDE
D DfiKNKEAL TM
N N
S O RSZDE
U
SIRA
lk Geniflleme
D fi N E L M
D K kurulan
KAT
1950li yllarda
Topluluklarla bafllayan Avrupa btnleflmesi bafllangtan itibaAMALARIMIZ
O R U
ren ilgi odaSolmufltur.
Bunu daha 1959da Yunanistan ve Trkiyenin birbirinin pefli sra
AETye ye olmak
iin yaptklar mracaatlarda grmek mmkndr. Bununla birlikte ilk
SIRA SZDE
geniflleme buK iki
lkeden
daha farkl bir ynde olmufltur.
T A P
N N
N N
lk
K genifllemenin
AA TP AETye
D TK Kekonomik
zellikle
anlamda
belirli bir dinamizm
kazandraca
AMALARIMIZ
dflnlrken;
SIRA SZDEgneye doru
Tolan
E L E2.V(1981-Yunanistan)
ZYON
ve 3. Genifllemelerdeki
(spanya
K T Ave Portekiz-1986)
P
AMALARIMIZ
temel gd bu lkelerde
demokrasinin yerleflmesidir.
N T Ebu
R Nlkelerin
ET
Ancak
ekonomik
geliflmifllik dzeylerinin
Tgrece
E L E V Z Y Oolmas,
N
bu 2
K Tdflk
A P
genifllemenin yumuflak
karnn oluflturur. yle ki
yllarca AET/AB bu lkeleri
eflitli fonlarla desteklemek
TENLTEEVR NZ EY TO N
zorunda kalmfltr.
NTERNET
Avrupa Birliinin
genifllemeleri belirli bir plan dhilinde mi yaplmfltr?
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
Aslnda ngiltere
AKTnin kuruluflu aflamasnda grflmelere davet edilmifltir. AnSIRA
SZDE
cak ngiltere
o
dnemde
kmr ve elik retimini uluslararas denetime amay
TELEVZYON
dflnmyordu. Dier yandan ngilterenin o dnemdeki asl kaygs, kendisine
Khissi
T veren
A P lkeler Topluluu (Commonwealth) ile ilgilenmekti. ngiltebyk gAMALARIMIZ
re bu arada bofl durmamfl ve AETye alternatif olmak zere 4 Ocak 1960 tarihli
NTERNET
Stockholm Szleflmesiyle
Avrupa Serbest Ticaret rgtn (EFTA) kurmufltur. Bu
T E L E Vbafllangta
ZYON
oluflum iinde
7 devlet yer almaktayd.
K T A P
Ancak 1956daki Sveyfl Krizinden dersini alan ngiltere, AET yesi olmak iin
9 Austos 1961de baflvuruda bulunmufltur. Dnemin Fransa Cumhurbaflkan Charles de Gaullen
Ocak 1963, 16 Mays ve 27 Kasm 1967deki olumsuz tavrlarT ENLTEEVRNZ14
EY TO N
na taklan ngilterenin AET yeliinin yolu, De Gaulle iktidar terk ettikten sonra
almfltr. Fransann yeni Cumhurbaflkan Georges Pompidounun da katld 1-2
Aralk 1969 tarihli La Haye Zirvesinde alnan nemli kararlardan biri de ngilte N T E R Nyeflil
E T flk yakmak olmufltur.
renin yeliine
La Haye Zirvesinde alnan kararlar etkisini gstermifl ve mzakereler tamamlanarak 22 Ocak 1972de katlm Antlaflmas imzalanmfltr. lk genifllemede ngiltere
yalnz deildir. ngilterenin yan sra rlanda ve Danimarka da o dnemde AETye

ye olmufllardr.
kinci Geniflleme
Yunanistan AET ile ortaklk anlaflmas yapmak iin mracaat eden ilk lkedir (8
Haziran 1959). Bu mracaatn ardndan 9 Temmuz 1961de Atina Antlaflmas imzalanmfltr. Ancak 21 Nisan 1967 tarihli asker darbe sonucu bu Antlaflma dondurulmufltur. Austos 1974de patlak veren Kbrs meselesi Albaylar Cuntasnn sonunu
getirmifltir. Bunun zerine tekrar iktidara gelen Constantin Karamanlis Hkmeti
12 Haziran 1975de AETye girmek iin baflvurmufltur. 27 Temmuz 1976da mzakereler bafllamfl ve katlm anlaflmas 28 Mays 1979da Atinada imzalanmfltr. Yunanistan 1 Ocak 1981de AETye girmifltir.
nc Geniflleme
Her ne kadar geniflleme literatrnde pek deinilmese de nc geniflleme ncesi AETden bir ayrlma yaflanmfltr. Bu ayrlma Grnland adasyla ilgilidir. Bilindii gibi bu ada her ne kadar genifl bir zerklie sahip olsa da Danimarka Kraliyet
Birliinin bir parasdr. Dolaysyla bu lkeye bal olarak ilk genifllemede AETye
girmifltir. Ancak bu adada 23 fiubat 1982 tarihinde dzenlenen istiflari bir referandumda sonu AETden ayrlma ynnde kmfltr. Danimarkann teklifi zerine
yaplan grflmelerin ardndan Avrupa Topluluklar Antlaflmalarn Grnlandla ilgili olarak deifltiren bir Antlaflma yaplmfl ve bu Antlaflma 13 Mart 1984te Brkselde imzalanmfltr. Antlaflma 1 fiubat 1985te yrrle girmifltir. Ancak bu
Antlaflmayla Grnland tamamen AETden ayrlmamfl, sadece Avrupaya tabi deniz
aflr topraklar listesine/statsne gemifltir.
III. geniflleme, II. genifllemeyle birlikte AETnin gneye doru genifllemesini
oluflturur. spanya ve Portekiz tpk Yunanistan gibi diktatrlk dnemi yaflamfl
lkelerdir. Portekizdeki Caetano rejimi Yunanistandaki Albaylar Cuntasyla ayn
dnemde yklmfltr. spanyada ise Kasm 1975de Caudillonun lmyle franquizm son bulmufltur.
Bu iki lkede AETye katlm, demokrasinin yerleflmesi ve geliflmesi iin bir
ara olarak grlmfltr. Portekiz 28 Mart 1977de, spanya ise 28 Temmuz 1977de
AETye baflvurmufltur. 5 fiubat 1979da mzakereler bafllamfl ve 12 Haziran 1985de
katlm Antlaflmas imzalanmfltr. ki lke 1 Ocak 1986da AETye girmifltir. Tarm
lkesi olduklar iin bu lkelerle mzakereler olduka uzun srmfltr.
Drdnc Geniflleme
4. genifllemenin bafllangc Dou Blokunun yklmasyla neredeyse eflzamanldr.
17 Temmuz 1989da Avusturya, 1 Temmuz 1991de sve, 18 Mart 1992de Finlandiya, nihayet 25 Kasm 1992de de Norve ABye mracaat etmifltir. Katlm
Antlaflmas 29 Mart 1994te Brkselde imzalanmfl ve 1 Ocak 1995te yrrle girmifltir. Norvete 28 Kasm 1994te yaplan referandum olumsuz sonulannca bu
lke tpk 1972de olduu gibi ABnin dflnda kalmfltr.
Beflinci Geniflleme
4. genifllemenin tersine 5. geniflleme, aday lkelerin Dou Blokundan gelmeleri nedeniyle ABnin en ok zorland, bu nedenle de programlama ihtiyac hissettii genifllemedir. Buna bir de bir rpda 12 lkeyle yelik mzakerelerinin yrtlmesi de
eklenince ortaya yaklaflk 15 yl (1989-2004) sren bir geniflleme sreci kmfltr.
169
170
Avrupa Birlii
Bu genifllemede ilk admlar Bakanlar Konseyinin 18 Aralk 1989da kabul ettii tzkle atlmfltr. Bu tzkle Polonya ve Macaristann ekonomik yaplanmalarna yardm iin PHARE program kabul edilmifltir. Bu program daha sonra tm Orta ve Dou Avrupa lkelerine teflmil edilmifltir. Bu programn ardndan gene Polonya ve Macaristanla 16 Aralk 1991 tarihinde yaplan ortaklk anlaflmalar gelir.
Bu anlaflmalar da gene daha sonra dier Orta ve Dou Avrupa lkeleriyle yaplmfltr. Bu arada Devlet ve Hkmet Baflkanlarnn 25-26 Haziran 1993 tarihli Kopenhag Zirvesinde Orta ve Dou Avrupa lkelerinin ABye ye olabilme koflullar belirlenmifltir. Bu koflullar literatrde Kopenhag Kriterleri olarak da bilinir.
ABye adaylk konusunda da 31 Mart 1994te Macaristan, 5 Nisan 1994te de Polonya resmen baflvuruda bulunarak dier lkelere nclk etmifllerdir.
Bu erevede 15-16 Aralk 1995 tarihli Madrid Zirvesinde, Amsterdam Antlaflmasnn hazrlanmas iin toplanan Hkmetler aras Konferansn tamamlanmasnn
ardndan, Orta ve Dou Avrupa lkeleriyle yelik mzakerelerinin bafllamasna
iliflkin karar kabul edilmifltir. 12-13 Aralk 1997 tarihli Lksemburg Zirvesinde de
en hazr durumdaki 6 lkeyle (Polonya, Macaristan, Slovenya, ek Cumhuriyeti,
Estonya, Kbrs) yelik mzakerelerinin bafllatlmas karar alnmfltr. Bu lkelere
Lksemburg Grubu da denir. Bu lkelerle mzakereler efektif olarak 10 Kasm
1998de bafllatlmfltr.
10-11 Aralk 1999 tarihli Helsinki Zirvesinde de Letonya, Litvanya, Slovakya, Malta, Romanya ve Bulgaristanla mzakerelere 2000 ylnda bafllanmas karar verilmifltir. Bu gruba da Helsinki Grubu ad verilir. Helsinki Zirvesinde ayrca bu gruptaki lkelerin ilk gruba yetiflmelerinin nndeki hukuki engel kaldrlmfltr. 12-13 Aralk
2002 tarihli Kopenhag Zirvesinde mzakerelerin tamamland belirtilmifltir. Avrupa
Parlamentosu bu erevedeki uygun grfln 9 Nisan 2003te vermifltir. Katlm
Antlaflmas 16 Nisan 2003te Atinada imzalanmfltr. Onay srecinin tamamlanmasnn ardndan 10 lke 1 Mays 2004te ABye efektif olarak ye olmufllardr.
8 fiubat 1993 ve 1 Mart 1993te AB ile ortaklk anlaflmas imzalayan Romanya ve
Bulgaristan, 22 Haziran 1995 ve 14 Aralk 1995te ABye ye olmak iin baflvurmufllardr. Bu iki lke her ne kadar 2004 genifllemesindeki lkelerle birlikte srece katlmfl olsalar da yeterli baflary gsteremedikleri iin 2004te ABye ye olamamfllardr. 22 Ocak 2005te Komisyonun, 13 Nisan 2005te de Avrupa Parlamentosunun olumlu grflnn ardndan bu iki lkeyle katlm Antlaflmas 23 Nisan
2005te Lksemburgta imzalanmfltr. Onay srecinin tamamlanmasnn ardndan
her iki lke de 1 Ocak 2007de ABye efektif olarak ye olmufllardr.
Geniflleme Konusundaki Perspektifler

Bosna-Hersek, Srbistan,
Karada, Arnavutluk da
ABye yelik srecinde
ilerlemektedir. Bu arada
2008deki ekonomik krizle
sarslan zlanda da rotay
ABye evirmifltir. 16
Temmuz 2009da ABye
baflvuran zlanda ile
mzakereler 27 Temmuz
2010da bafllamfltr. 11
Aralk 2011 itibariyle
mzakerelerde 8 fasl geici
olarak kapatlmfltr.
ABnin nmzdeki dnemde genifllemesi Balkanlara doru olacaktr. Bu balamda AB bu blgedeki lkelere ynelik olarak istikrar ve ortaklk anlaflmalaryla somutlaflan bir politika bafllatmfltr. 3-4 Haziran 1999 tarihli Kln Zirvesinde, uzun
vadede bu blgedeki lkelerin ABye girmeye ehil olduklar ifade edilmifltir.
lk istikrar ve ortaklk anlaflmas Lksemburgda 9 Nisan 2001de Makedonya
ile imzalanmfltr. 15-16 Aralk 2005 tarihli zirvede bu lkeye aday lke stats
verilmifltir. kinci istikrar ve ortaklk anlaflmas ise 29 Ekim 2001de Hrvatistanla
imzalanmfltr. 20 fiubat 2003te ABye yelik baflvurusunda bulunan Hrvatistanla 3 Ekim 2005te mzakereler bafllamfltr. Mzakereleri baflaryla bitiren Hrvatistanla katlm Antlaflmas 9 Aralk 2011de Brkselde imzalanmfltr. Onay srecinde bir sorun yaflanmazsa Hrvatistann 1 Temmuz 2013ten nce ABye ye
olmas beklenmektedir.
171
zet
N
A M A
N
AM A
N
A M A
Derinleflme/geniflleme iliflkisini aklamak

AETden ABye geifl sreci Avrupa Birlii literatrnde derinleflme/geniflleme tartflmalarnn en
youn yafland dnemlerden biridir. Avrupa
btnleflmesi bu dnemde i pazarn tamamlanmas, Avrupa Tek Senedi, ekonomik ve parasal
birlik, Avrupa Birlii modeli ve siyasi ifl birlii gibi derinleflme projelerini birer birer hayata geirirken dier yandan genifllemeyi ihmal etmemifltir. Dolaysyla bu noktada derinleflme/geniflleme dengesi olabildiince korunmaya alfllmfltr. Dier yandan sanlann aksine derinleflmenin
genifllemeye engel olmad/olamayaca; buna
mukabil genifllemenin de derinleflmeye ket vurmayaca bu srete aka ortaya konmufltur.
Avrupa Tek Senedini aklamak
17-28 fiubat 1986 tarihinde imzalanan bu metin
aslnda AET Antlaflmasnn birok hkmn deifltiren bir genel revizyon metnidir. Bir baflka
deyiflle ye devletler arasnda imzalanmfl olan
bir Antlaflmadr. Bu Antlaflmann en temel zellii i pazarn tamamlanmasyla ilgili belirli bir takvim ngrmfl olmas ve Topluluk btnleflmesiyle siyasi ifl birliini ayn metin iinde toplamfl
olmasdr.
Avrupa Birlii yaplanmasn tanmlamak:
Avrupa Birlii yaplanmas Maastricht Antlaflmas
ile getirilen yapya verilen addr. stun zerine oturmaktadr. lk stun Avrupa Topluluklarn iinde barndran Topluluklar stunudur. 2.
stun Ortak dfl ve Gvenlik Politikasna iliflkindir. 3. stun ise Adalet ve iflleri alannda ifl
birliine iliflkindir.
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Lizbon Antlaflmasn aklamak

Lizbon Antlaflmas Anayasal Antlaflmann yrrle girememesi sonucu oluflan karmaflk durumu sona erdiren bir Antlaflmadr. Haziran 2007de
Hkmetler aras Konferans toplanmfl ve 13 Aralk 2007de Antlaflma imzalanmfltr. Tm ye devletlerin Antlaflmay onaylamalar sonucu 1 Aralk
2009da yrrle girmifltir. Lizbon Antlaflmas
Topluluk yaplanmasn ve stunlu yapy
ortadan kaldrmfltr.
Ekonomik ve parasal birlii aklamak
Ekonomik ve parasal birlik her ne kadar kurucu
metinlerde ngrlmemifl olsa da zaman getike Avrupa btnleflmesi iin bir zorunluluk hline gelmifltir. Bugn 17 ye devlet ekonomik ve
parasal birlie dhildir. Ancak son dnemlerde
Yunanistan, talya ve spanya gibi lkelerdeki
kriz nedeniyle zor gnler geirmektedir.
Siyasi ifl birliini aklamak
Siyasi ifl birlii Avrupa btnleflmesi erevesinde bafllangtan itibaren gndemde olan konulardan biridir. Bu konuda 1960l yllarn baflnda
Fouchet Planlar hazrlandysa da sonuta ye
devletler tarafndan kabul edilmemifltir. 1970li
yllarda Davignon raporlaryla belirli bir ilerleme
salanabilmifltir. Siyasi ifl birlii daha ziyade dfl
politikada uyumlu hareket etme fleklinde alglanmfltr. Ancak bugn bile dfl politikay ilgilendiren tm konularda AB lkelerinin tam anlamyla uyumlu hareket ettii sylenemez. Zira zaman zaman birbiriyle eliflen ulusal menfaatler
devreye girmektedir.
172
Avrupa Birlii
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi Avrupa btnleflmesinin derinleflmesine bir rnek oluflturmaz?
a. Yeni yelerin ABye alnmas
b. Gmrk birliinin tesis edilmesi
c. pazarn tamamlanmas
d. Siyasi ifl birliinin gelifltirilmesi
e. stunlu yapnn oluflturulmas
6. Afladakilerden hangisi kurucu metinlerde yaplan

ilk genel apl revizyon metnidir?
a. Avrupa Tek Senedi
b. Maastricht Antlaflmas
c. Spinelli Projesi
d. Anayasal Antlaflma
e. Lizbon Antlaflmas
2. Afladakilerden hangisi derinleflme kavramnn tersidir?

a. Geniflleme
b. Hazmetme
c. Tamamlama
d. Uyumlafltrma
e. Koordinasyon
7. Avrupa Parlamentosu yelerinin dorudan halk tarafndan seilmesinin tersi ynndeki geliflme hangisidir?
a. Parlamentonun yetkilerinin artrlmas
b. Ekonomik ve Parasal birlie geifl
c. Devlet ve Hkmet Baflkanlar Zirvelerinin kurumsallafltrlmas
d. Parlamentonun Komisyonun atanma srecine
katlmas
e. Parlamentonun bte prosedrne etkin katlmnn salanmas
3. Afladakilerden hangisi i pazarn oluflturulmas

kapsamnda yer alr?
a. ABnin yetkilerini kullanmaktan vazgemesi
b. Gmrk birliinin tesis edilmesi
c. Yksek Temsilcinin atanmas
d. Avrupa Parlamentosu seimlerinin yaplmas
e. ABye yeni ye kabul
4. Afladaki belgelerden hangisi i pazarn tamamlanmasyla ilgilidir?
a. 1985 tarihli Beyaz Kitap
b. 1989 tarihli Delors Raporu
c. 1970 tarihli Werner Raporu
d. 1972 tarihli Davignon Raporu
e. 1965 tarihli Brksel Antlaflmas
5. Afladaki geliflmelerden hangisi Avrupa Tek Senedine yol aan geliflmelerden biridir?
a. 1992 Maastricht Antlaflmas
b. 1969 tarihli La Haye Zirvesi
c. 1970 tarihli Werner Raporu
d. 1983 tarihli Avrupa Birlii zerine Resmi Deklarasyon
e. 1974 Paris Zirvesi
8. Avrupa Birlii yaplanmas hangi metinle getirilmifltir?

a. 1992 Maastricht Antlaflmas
b. 1965 Brksel Antlaflmas
c. 1970 Lksemburg Antlaflmas
d. 1986 Avrupa Tek Senedi
e. 1997 Amsterdam Antlaflmas
9. Maastricht Antlaflmasyla getirilen Avrupa Birlii yaplanmas ka stun zerine oturmaktadr?
a. 8
b. 4
c. 5
d. 6
e. 3
10. Stunlu yap hangi Antlaflmayla kaldrlmfltr?
a. Lksemburg Antlaflmas
b. Lizbon Antlaflmas
c. Amsterdam Antlaflmas
d. Nice Antlaflmas
e. Schengen Anlaflmas
173
Okuma Paras
(...)
3. AETnin Genifllemesi ve Derinleflmesi
Ulus-st (supra-national) ve ayn zaman efli olmayan
(sui generis) bir rgt olan Avrupa Birlii, 1957 Roma
Antlaflmalar ile Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) adnda, Avrupa lkelerinin birliini salamak, ticareti gelifltirmek, gmrk birlii ve ekonomik birlii kurmak, serbest
rekabeti salamak, Avrupay Amerika karflsnda eski
konumuna getirmek, barfl salamak gibi amalarla kurulmufltur ( bkz. Pazarc, 2005, 196, Demirel, 2003, 5-6).
AET, kurulduundan bu yana, hep bir deiflim ve geliflim evresi geirmifltir. Bu yaplanmada, en nemli belge
de Roma Antlaflmas olmufl, yaplan her deifliklik Roma
Antlaflmas zerine infla edilmifltir (akmak, 2007, 21).
AETde yaplan deiflikliklerden biri 1965 ylnda imzalan ve 1 Temmuz 1967 ylnda yrrle giren Fzyon
Antlaflmasyla olmufltur. Bu Antlaflma ile 6 kurucu lke,
AET-AKT-EURATOMun tek bir Konsey ve Komisyon
altnda birlefltirilmesi karar alnmfltr (Ecevit, v.d., 2004,
31, Horvath, 2007, 37). Daha sonra yaplan dier bir deifliklik ise 1970te imzalanan Lksemburg Antlaflmas
ile gerekleflmifltir. 1978 ylnda uygulamaya konan bu
Antlaflma ile topluluk btesinin, topluluun kendi kaynaklaryla finanse edilmesi karar alnmfltr (Alganer, ve
Ylmaz, 2007, 285-309, http://www.abgs.gov.tr, 2010).
1971 ylnda ise AETye ngiltere, rlanda ve Danimarka
katlarak ye says 9a kmfltr (http://www.legalisplatform.net, 2010).
22 Temmuz 1975te imzalanan ve 1 Haziran 1977de
yrrle giren Brksel Antlaflmas ile AB organlarndan biri olan Sayfltay kurulmufl ve topluluk kurumu
haline getirilmifltir. Ayrca, bu Antlaflma ile birliin btesini denetleme yetkisi Parlamentonun tekeline braklmfltr (Tezcan, 2005, 95, http://min.avrupa.info.tr,
2010, http://www.abgs.gov.tr, 2010). 1981 ylnda ise,
Yunanistan birlie ye olmufl ve ye says 10a kmfltr (http://www.ikv.org.tr, 2010).
Avrupa Birliinde deiflime neden olan dier bir
Antlaflma ise, Tek Avrupa Senedidir. 1973 ve 1982 yllarndaki petrol krizleri, ekonomik krizlerin olduu dnemlerde, bu bozuk koflullar dzeltmek iin Beyaz
Kitap adnda yeni bir zm nerisi sunulmufltur (Horvath, 2007, 41). Roma Antlaflmasnn 236. maddesine
dayanarak Topluluk Antlaflma taslanda deifliklik yaplmfl ve 17 fiubat 1986da Lksemburg Zirvesinde
Antlaflma tasla Tek senet adnda kabul edilmifltir. Tek
senet fleklinde kabul edilmesinin nedeni ise, Roma
Antlaflmasnda yaplan deifliklik ile ye lkeler arasnda dfl ticaret politikasnn birlikte saptanp uygulanma-
s gibi iki deiflik konunun tek metinde ifllenmesidir.

Tek Avrupa Senedi (TAS), 28 fiubat 1986da La Hayede
ye lkeler tarafndan imzalanmfl ve 1 Temmuz 1987de
yrrle girmifltir (Horvath, 2007, 40-41).
TAS, Roma Antlaflmasnda nemli deifliklikler yapmfltr.
Roma Antlaflmasnda ngrlen ancak skntlar yaratan tek pazarn nndeki engeller kaldrlmfltr. Bunun
iin bir i pazarn kurulmas kararlafltrlmfltr. (Pazarc,
2005, 197)
Ortak Pazar yeniden tanmlanp eksiklikleri giderilmifltir.
Oy birlii ile karar alma prosedr kaldrlarak oy
okluu ilkesi getirilmifltir.
Avrupa Parlamentosunun yetkileri artrlmfltr.
Avrupal Devletler, rgtlerini sadece ekonomik bir
rgt olarak deil ayn zamanda politik, sosyal, evre
gibi konularda da ifl birlii hususunda yeni hedefler belirlemifllerdir (Horvath, 2007, 42).
14 Haziran 1985te ise btnleflme ve geliflmeye katk
salayan Schengen Antlaflmas imzalanmfltr. talya hari befl kurucu lke aralarnda snr kontrolnn kaldrlmasn karara balamfllardr. Bu srada 1986 ylnda
da spanya ve Portekiz birlie dhil olmufl ve ye says 12 olmufltur (http://www.ikv.org.tr, 2010).
Yaplan bir dier deifliklik ise, 7 fiubat 1992de yaplan
Maastricht (Avrupa Birlii) Antlaflmasdr (bkz. Dilekli
ve Yeflilkaya, 2002, 1-18). Souk Savafln sona ermesi,
Dou Blokunun yklmas sonucu yeni bamszln
kazanan Dou Avrupa lkeleri iin bir fleyler yapmak
isteyen ve ATde deifliklik yapma niyetinde olan ye
devletler, btnleflme ve geliflme iin gerekli alt yapy
kurup, yeler arasndaki ifl birliini daha fazla gelifltirmek istemifllerdir. Topluluun adn Avrupa Birlii olarak deifltiren (Pazarc, 2005, 196, Canbolat, 1998, 212)
Maastricht, toplulukta:
Ortak Dfl Politika ve Ortak Gvenlik Politikas,
Avrupa Vatandafll,
Adalet ve iifllerinde ifl birlii,
Birliin kurumlarnda yeniden yaplanma,
Sosyal politikalarda ifl birlii ve uyum,
Ekonomik ve parasal birlik,
Sosyal Avrupann gereklefltirilmesi,
Enerji, evre, salk ve sanayi gibi konularda ifl birliinin gelifltirilmesi,
kame lkesi deifliklikleri yaplmfltr.
(http://www.mess.org.tr, 2010; zdemir, 2001, 1-9;
Horvath, 2007, 44-45; http://www.mess.org.tr, 2010).
AB Antlaflmasna ya da bilinen adyla Maastricht
Antlaflmasna 3 stun 3 ayak politikas da denmektedir.
174
Avrupa Birlii
nk bu Antlaflma, 3 ana dalda yenilik iermektedir.

Birinci stunda topluluun prosedr ve yapsna iliflkin deifliklikler, ikinci stunda Ortak Dfl ve Gvenlik
Politikas, nc stunda ise adli ve iifllerinde yaplan yenilikler yer almaktadr (lger, 2003: 199, Horvath,
2007, 44-45). Bu Antlaflma sonrasnda Ortak Dfl ve Gvenlik Politikasnda ortak eylem yaplmasna ynelik
oy birliiyle karar alnmfltr (lger, 2005, 25).
Bununla birlikte Maastricht Antlaflmasnn uygulamaya
geirilmesi, Souk Savafl sonras durumun deerlendirilmesi, tek para birimine geiflin salanmas ve geniflleme konularnn grfllmesi iin hkmetler aras
konferanslar bafllatlmfltr. Mart 1996da talyann Torino kentinde bafllayan bu sre, 6-7 Haziran 1997deki
Amsterdam Zirvesinde tamamlanmfltr. Burada ABye
yeni devletlerin alnmas-ki 1995 ylnda sve, Finlandiya ve Avusturya birlie ye olmufl ve birliin says 15e
ykselmifltir-(http://www.ikv.org.tr, 2010). ve 1 Ocak
1999da tek para birimine geme hususunda karar alnmfltr (akmak,2007, 23).
16-17 Haziran 1997de yaplan Amsterdam Zirvesi ile
birlikte 2 Ekim 1997de imzalanan ve 1 Mays 1999da
yrrle giren Amsterdam Antlaflmasna gre ise, Maastricht kararlarn teyidi, uygulamadaki sorunlarn giderilmesi sz konusu olduu gibi bunun yannda:
AB vatandafllnn tesisi,
zgrlklerin gelifltirilmesi,
Gvenlik ve adaletin iflleyifli ve yaygnlafltrlmas,
Birliin kurumlarnn dzenlenmesi,
Daha sk ifl birlii,
Etkili ve ortak bir dfl politika,
Tek para birlii,
AB kimliinin ODGP araclyla n plana karlmas kararlar alnmfltr. (akmak, 2007, 23, Canbolat,
1998, 212, http://abofisi.metu.edu.tr, 2010).
Bu zirvede Avrupa Parlamentosunun yetkileri artrlmfltr. Uluslararas Antlaflmalarda parlamento onay zorunlu
olmufl, karar konusunda son sz syleme yetkisi Avrupa Konseyinden alnp Avrupa Parlamentosuna braklmfl, Avrupa Komisyonu Baflkannn atanmas iin parlamento onaynn zorunlu olmas, Avrupa Parlamentosunun yetkileri konusunda verilebilecek rnekler olmufltur (Horvath, 2007, 49). Bununla birlikte, Amsterdam
Zirvesi ile AB iin 8den fazla ye anlaflt takdirde setikleri herhangi bir konuda daha yakn ifl birliine girebilme imkn elde etmifllerdir (akmak, 2007, s. 25).
fiubat 2001de, Fransann Nice kentinde yaplan zirvede ve sonrasnda imzalanp 2003te yrrle giren Nice Antlaflmasnda da ABde nemli deifliklikler yaplmfltr. AB liderleri, karar-alma konusunda yaflanan sorunlar gidermek iin pek ok alanda oy birlii ilkesin-
den oy okluu ilkesine gemifllerdir. 6 nemli st dzey atamada da oy birlii ilkesinden oy okluu ilkesine geilmifltir. Ancak ngiltere, Almanya ve Fransann
itiraz ile snr kontrol, vergilendirme, salk, eitim,
gmenler gibi konularda; spanyann itiraz ile de geri kalmfl blgelere yardm kararnda -2007de salanabilmifltir- oy okluu ilkesine geifl salanamamfltr
(Horvath, 2007, 50-54). Ayrca bu Zirve ile Avrupa Parlamentosunun says 2004te 10 devletin ye olaca ve
2007de ise Bulgaristan ve Romanyann ye olaca gz
nne alnarak 626dan 732ye karlmfltr. 2004 ylnda 10 devlet -Polonya, ek Cumhuriyet, Macaristan,
Slovenya, Slovakya, Estonya, Letonya, Litvanya, Malta
ve Kbrs- 2007 ylnda ise Bulgaristan ve Romanya birlie ye olmufl ve ABnin ye says 27ye ykselmifltir
(Bilici, 2006, 39-45).
Bununla birlikte btnleflmeyi ya da Avrupa Birleflik
Devletlerini salayacak bir unsur olan ve 2001 Laeken
Zirvesiyle bafllayan Anayasa, 2004te Romada imzalansa da Fransa ve Hollandada yaplan halk oylamas sonucu kabul edilmemifltir. (Bilici, 2006, 39-45) Bunun
zerine 2007 ylnda yaplan Avrupa Zirvesinde, bu Anayasann yerini almas amacyla yaplan grflmeler sonucunda Lizbon Antlaflmas imzalanmfltr. Kabul edilen
bu yeni Anayasa ise ABye flu yenilikleri getirmifltir:
AB Antlaflmas ismi korunmakla birlikte, Avrupa Topluluu Antlaflmas Avrupa Birliinin flleyifline liflkin
Antlaflma olarak deiflmifl
Anayasa Taslanda olduu gibi stunlu yap birlefltirilmifl ve topluluk kelimesi yerine birlik kelimesi
kullanlarak birlik ve topluluk arasndaki ayrma son
verilmifl, bylece AB, tek tzel kiflilie sahip olmufl
Konsey kararlar iin yeni bir ifte ounluk sistemi
ngrlmfl
Nitelikli ounlukla alnan kararlarn says g, iltica,
yabanclarn dolaflm, polis ve yargda ifl birlii gibi konular dahil edilerek arttrlmfl
Alt aylk dnflml baflkanlk sistemi yerine 2.5 yllna seilecek ve AB Konseyine baflkanlk edecek bir
sistem getirilmifl
Ortak karar usul olaan yasama usul olarak yasama
ifllemlerinde uygulanacak genel usul haline getirilmifl
Avrupa Parlamentosunun ve ulusal parlamentolarn
karar-alma srelerine katlm arttrlmfltr. (Akar, 2010,
161-170, Yankda, http://www.bilgestrateji.com, 2011)
Kaynak: Ekrem Yaflar AKAY &idem ARGUN &Elvettin AKMAN, ABnin Tarihsel Geliflimi ve Ortak Dfl
ve Gvenlik Politikas, Sleyman Demirel niversitesi
Suleyman Demirel University Vizyoner Dergisi Y.2011,
C.3, S.4. s.117-131
175
1. a
Sra Sizde 1
1-2 Aralk 1969 tarihli bu zirvede tamamlama, derinleflme ve geniflleme fleklinde zetlenebilecek 3 nemli konuda flu kararlar alnmfltr: 1- Tamamlama konusunda
ortak pazarn nihai aflamasna geilmesi ve ortak tarm
politikasnn finansmanyla ilgili tzk kabul edilmesi.
2- Derinleflme konusunda ekonomik ve parasal birliin
kurulmas iin alflmalarn bafllatlmas. 3- Geniflleme
konusunda ise AETye girmek isteyen devletlere yeflil
flk yaklmfltr.
2. a
3. b
4. a
5. d
6. a
7. c
8. a
9. e
10. b
Yantnz yanlfl ise Tek Senedin Hazrlanmas

Yantnz yanlfl ise Abnin Genifllemesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Pazarn Tamamlanmas
Yantnz yanlfl ise Pazarn Tamamlanmas
Yantnz yanlfl ise Avrupa Tek Senedi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Tek Senedi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Tek Senedin Hazrlanmas
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii Yaplanmasna Geifl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii Yaplanmasna Geifl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Lizbon Anlaflmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
2011 ylnda yaplan birok toplantda Euroya dhil lkelerdeki bu krize nasl bir zm getirilebilecei masaya yatrlmfltr. Bunun zerine 2011in 2. yarsnda
ileriye ynelik olarak ye devletlerin mali disiplini salamalarnn denetlenmesi konusu gndeme gelmifltir.
8-9 Aralk 2011 tarihinde toplanan Devlet ve Hkmet
Baflkanlar bu konuda kurucu metinlerde deifliklik yaplmas konusunda henz uzlaflamamfllardr. Bunun
zerine Euroya dhil 17 lkeyle bu deiflikliklerin yaplmas konusu gndeme gelmifltir. Bu ynde atlacak
admlar 2012 ylnda daha net hle gelecektir.
Sra Sizde 3
Maastricht Antlaflmasnn yaplma gerekelerini isel
nedenler ve dflsal nedenler olmak zere 2 grupta toplayabiliriz. sel nedenler arasnda Tek Senetten bu yana i pazarn tamamlanmas, ekonomik ve parasal birliin kurulmas iin alflmalarn bafllatlmas, siyasi birlik konusunda ilerleme salanmas gibi konular saylabilir. Bu konularda yaplacak byk apl bir reform,
Maastricht Antlaflmasnn yaplmasn gerektirmifltir.
Dflsal nedenler arasnda ise Dou Blokunun yklmas
sonucu, Avrupada oluflan jeopolitik deifliklikler,
AETye ye olmak isteyen birok devletin bulunmas
gibi hususlar saylabilir.
Sra Sizde 4
Maastricht Antlaflmas ncesi yaplan grflmelerde ye
devletler arasnda bir fikir birlii bulunmamaktayd. Baz ye devletler daha federal bir izgide bir Avrupa Birlii hayal ederken dierleri hkmetler aras ifl birliinin nplanda olmasn istemekteydiler. Uzun mzakereler sonucu bu iki zt eilim arasnda bir uzlafl bulunabilmifltir. Ancak bu uzlafl, Antlaflma metinlerinin ok
karmaflk hle gelmesi gibi bir sonu ortaya karmfltr.
176
Avrupa Birlii
Sra Sizde 5
Bilindii gibi bafllangta Avrupa Topluluklarnn kurucu metinlerinde bir temel haklar katalounun yer almamas ok elefltirilmifltir. Bu elefltirilere cevap olarak Almanya dnem baflkanlnn bir giriflimi olarak Haziran
1999 tarihli Kln Zirvesinde Temel Haklar fiartnn hazrlanmas ynnde bir karar kabul edilmifltir. 15-16
Ekim 1999 tarihli Tampere Zirvesinde bu metnin bir
kurul tarafndan hazrlanmas kararlafltrlmfltr. Metin
13-14 Ekim 2000 tarihli Biarritz Zirvesinde Devlet ve
Hkmet Baflkanlarna sunulmufltur. 7 Aralk 2000 tarihli Nice Zirvesinde bu metin Konsey, Komisyon ve
Avrupa Parlamentosu tarafndan kabul edilmifltir.
Ancak Temel Haklar fiartnn kabul edilmesiyle btn
sorun zlmemifltir. Zira Avrupa Birliinin temel haklar konusunda -rnein Avrupa Konseyi tarafndan yaplacak- bir dfl denetime tabi olmas konusu gndeme
gelmifltir. Bu konuda gerek Anayasal Antlaflma gerekse
Lizbon Antlaflmas Avrupa Birliinin Avrupa Konseyine
katlabilecei/ye olabilecei hkmn getirmifltir (bkz,
AB Antlaflmas md 6/2 ve Lizbon Antlaflmasna ekli 8
numaral Protokol). Bu konuda Temmuz 2010da bafllayan grflmeler flu an devam etmektedir.
Sra Sizde 6
Avrupa btnleflmesinde geniflleme konusunda genel
bir vizyonun ve btncl bir yaklaflmn bulunduunu
sylemek olduka zordur. Bunun tersine Avrupa btnleflmesi belirli bir programa bal olmadan eflitli
dnemlerde belirli lkeleri iine alarak genifllemifltir.
Dolaysyla her genifllemenin kendine zg mant ve
kurgusunun bulunduunu sylemek mmkndr.
Bozkurt, E.& zcan, M. & Kktafl, A. (2008), Avrupa

Birlii Hukuku, Asil Yaynlar,, Ankara.
Christophe-Tchakaloff, M.F. (1999), Les grandes tapes
de lorganisation de lEurope, PUF, Paris
Dedeolu, B. (1996), Adm Adm Avrupa Birlii, nar,
stanbul.
Dinan, D. (2008), Avrupa Birlii Tarihi, ev. Hale
AKAY, Kitap Yaynevi, stanbul
Dinan, D. (2005), Avrupa Birlii Ansiklopedisi (ed.), 2
cilt, ev. Hale AKAY, Kitap Yaynevi, stanbul
Hamon, D. & Keller, I. Serge (1997), Fondements et tapes de la construction europenne, PUF, Paris
Kabaaliolu, H. Avrupa Birlii ve Kbrs Sorunu: Parlamento, Konsey, Komisyon, Adalet Divan Blgeler
Komitesi, Aaaland Adalarnn Stats, Amsterdam
Antlaflmas ve ABnin Geleceine Iliflkin Projeler,
Yeditepe niversitesi Yay., stanbul.
Karluk, S. Rdvan (2011), Avrupa Birlii: Kuruluflu, Geliflmesi, Genifllemesi, Kurumlar, 10. Bask, Beta, stanbul.
Karluk, S. Rdvan (2005), Avrupa Birlii ve Trkiye, 8.
Bas, Beta, stanbul.
Reau, E. Du (1996), Lide de lEurope au XXe sicles,
Complexe, Paris.
Reber, K. (2010), Avrupa Birlii Kurumlar Hukuku ve
temel Metinleri, Alfa Aktel, Bursa.
Soulier, G. (1994), LEurope, Histoire, Civilisation, Institutions, A. Colin, Paris.
Soulier , G. (2006), Union Europenne, Histoire de la
construction europenne, Fasc. 100, Juris Classeur
Europe, Tome 1, d. Techniques, Paris.
Tezcan, E. (2005), Avrupa Birlii Kurumlar Hukuku,
USAK, Ankara.
Zorgbibe, Ch. (1993), Histoire de la construction europenne, PUF, Paris.
AVRUPA BRL
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N

Lizbon Antlaflmasna giden sreci aklayabilecek,
Lizbon Antlaflmas sonras genel olarak Avrupa Birliini tanmlayabilecek,
Lizbon Antlaflmasnn genel hkmler ynnden getirdii deifliklikleri listeleyebilecek,
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliinin kurumlar bakmndan getirdii deifliklikleri aklayabilecek,
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliinin demokratik hayatna katklarn belirtebilecek,
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliinde insan haklarnn korunmas bakmndan katklarn belirtebilecek,
Lizbon Antlaflmas ile Avrupa Birliinin zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile Birlikin
dfl iliflkileri konusundaki yenilikleri aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Lizbon Antlaflmas
Avrupa Birlii (AB)
Hkmetler Aras Konferans
Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas
Stunlu Yap
Deerler ve Hedefler
Yetki
Glendirilmifl fl Birlii
AB Karar Alma Usulleri
AB Tasarruflar
Antlaflmalarn Deifltirilmesi
ABden Ayrlma
Avrupa Parlamentosu
AB Zirvesi
Konsey
Komisyon
Ulusal Parlamentolar
Vatandafl Giriflimi
Avrupa Birlii Temel Haklar fiart
Avrupa nsan Haklar Szleflmesine
ABnin Katlm
zgrlk, Gvenlik ve Adalet Alan
ABnin Dfl liflkileri
indekiler
Avrupa Birlii
Lizbon Antlaflmas
Sonras Avrupa
Birliinin Yeni Yaps
GRfi
LZBON ANTLAfiMASINA GDEN SRE
LZBON ANTLAfiMASI SONRASI GENEL
OLARAK AVRUPA BRL
GENEL HKMLERDEK DEfiKLKLER
AVRUPA BRLNN KURUMLARINDAK
DEfiKLKLER
AVRUPA BRL VE DEMOKRAS ALANINDAK
DEfiKLKLER
AVRUPA BRL VE NSAN HAKLARI
ALANINDAK DEfiKLKLER
AVRUPA BRLNE LfiKN DER YENLKLER
SONU
Lizbon Antlaflmas Sonras

Avrupa Birliinin
Yeni Yaps
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
GRfi
S O R U
Lizbon Antlaflmas, 13 Aralk 2007 tarihinde imzalanmfltr. Lizbon Antlaflmas, kurucu antlaflmalar deifltirerek Avrupa Birliine (AB) yeni bir yap kazandrmflD K K A T gnmtr. Bu bakmdan Lizbon Antlaflmas, 1980li yllarn ortas ile bafllayarak,
ze kadar ulaflan kurucu antlaflmalar deifltirme ve bylelikle Avrupa btnleflmesinin derinleflmesi srecindeki son halkay oluflturmaktadr. SIRA SZDE
Lizbon Antlaflmas, AB asndan pek ok yenilii beraberinde getirmifltir. lk
olarak, bu yenilikleri daha iyi anlayabilmek iin, Lizbon Antlaflmasna giden sre
AMALARIMIZ
ortaya konacaktr. Bundan sonra ise AB asndan getirilen yenilikler
ele alnacaktr. Bu bakmdan nce, AB ile ilgili olarak, rnein bir yetki katalou oluflturulmas ve ABye tzel kiflilik tannmas gibi genel birtakm deifliklikler yaplmfltr.
K T A P
kinci olarak, ABnin kurumlar, reforma tabi tutulmufltur. nc olarak, AB, daha demokratik bir yapya kavuflturulmaya alfllmfltr. Drdnc olarak, AB, vatandafllarnn insan haklarnn korunmas ynnden nemli mesafe kaydetmifltir.
TELEVZYON
Son olarak, AB; adalet, zgrlk ve gvenlik alan ve dfl iliflkiler alannda kendini yenilemifltir.
Kurucu antlaflmalar, Avrupa

btnleflmesini Skuran
O R U
antlaflmalardr. Bugne
kadar, yalnzca drt kurucu
antlaflma yrrle
girmifltir. Bunlar;
D Avrupa
KKAT
Kmr ve elik Topluluu
Antlaflmas (AKT-A)
(1952), Avrupa Ekonomik
Topluluu Antlaflmas
SIRA SZDE
(AET-A) (1958), Avrupa
Atom Enerjisi Topluluu
Antlaflmas (AAET-A)
(1958) ve Avrupa
Birlii
AMALARIMIZ
Antlaflmas (ABA) (1993)
olarak saylabilir. AKT-A,
elli yllk bir sre iin
imzalanmfltr ve 2002
ylnda sona ermifltir.
K T fiuA anP
iin, AAET-A ve ABA,
deiflikliklere urayarak,
varlklarn srdrmektedir.
AET-A ise deifliklikler
sonras, Avrupa
T E LBirliinin
EVZYON
flleyifline Dair Antlaflma
(ABDA) olarak varln
srdrmektedir.
N N
Avrupa Birliinin Lizbon Antlaflmas ile deifltirilmifl hliyle kurucu antlaflmalar,

yani AvNTERNET
rupa Birlii Antlaflmas ve Avrupa Birliinin flleyifline Dair Antlaflma, Avrupa Birlii Bakanl tarafndan Trkeye evrilmifltir. Bu metinlere flu adresten eriflmek mmkndr:
<http://www.abgs.gov.tr/files/pub/antlasmalar.pdf>
NTERNET
LZBON ANTLAfiMASINA GDEN SRE

Lizbon Antlaflmas, AB asndan zellikle 2000li yllar ile birlikte bafllatlan bir reform srecini byk lde nihayete erdiren son halkay oluflturmaktadr. ABnin
2000li yllar ile birlikte bir reform sreci bafllatmas, temel olarak birka nedene
dayanmaktadr. Bir yandan, AB, geniflleme sreci neticesinde 2000li yllar ile birlikte yirmi yedi ve daha fazla ye devleti bnyesine katacaktr ve buna dnk olarak daha etkili ve sonu retebilen bir yapya -kurumlara, politikalara ve mali aralara- sahip olmak istemektedir. te yandan, AB, vatandafllar ile arasndaki uzakl kapatmay ve demokrasisini glendirmeyi arzulamaktadr. flte AB, bu nedenler temelinde 2000li yllarda reform srecini bafllatmfltr.
Bu srete ilk adm, 2000 ylnn Aralk aynda Nicete toplanan Hkmetler
Aras Konferansn yaymlad Birliin Gelecei Hakknda Deklarasyon olmufltur.
Kurucu antlaflmalar
deifltiren antlaflmalar,
Avrupa btnleflmesi
ynnden ilgili kurulufllar
kuran antlaflmalarda
deifliklikler getiren
antlaflmalardr. Bu
antlaflmalar arasnda, en
nemlileri olarak; Avrupa
Tek Senedi (1987),
Maastricht Antlaflmas
(1993), Amsterdam
Antlaflmas (1999), Nice
Antlaflmas (2003) ve Lizbon
Antlaflmas (2009)
saylabilir.
180
Avrupa Birlii
Geniflleme, ABnin ye devlet

saysndaki artfl ifade
etmektedir. Bu ynden,
Almanya, Fransa, talya,
Hollanda, Belika,
Lksemburg kurucu
devletler iken (1952 ve
1958); ngiltere, rlanda ve
Danimarka (1973);
Yunanistan (1981), spanya
ve Portekiz (1986), sve,
Finlandiya, Avusturya
(1995), Polonya, Macaristan,
Slovenya, Slovakya,
Litvanya, Letonya, ek
Cumhuriyeti, Estonya, Malta
ve Gney Kbrs Rum
Ynetimi (2004),
Bulgaristan ve Romanya
(2007) sonradan
Toplulua/Birlie katlmfltr.
Bu Deklarasyona gre AB; yaps, gelecei, yn gibi konular asndan tm boyutlar ile tartflmaya alacaktr. Bu bakmdan, yine Deklarasyona gre tartfllmay
bekleyen en nemli alanlar ise flu flekilde belirtilebilir: (1) AB ile ye devletler arasndaki yetki dalm nasl olacaktr? (2) AB Temel Haklar fiart, nasl bir statye
tabi klnacaktr? (3) Kurucu antlaflmalar ve ngrdkleri yap ve iflleyifl nasl sadelefltirilebilir? (4) Ulusal parlamentolar, AB dzeyinde nasl bir rol oynamaldr?
2001 ylnn Aralk aynda Laekende toplanan AB Zirvesi, Avrupa Birliinin
Gelecei Hakknda Deklarasyon ile reform srecindeki ikinci adm atmfltr.
Bu Deklarasyona gre Birlik, daha demokratik, daha fleffaf ve daha etkili olmaya ihtiya gstermektedir ve Birlik, temel sorunu zmelidir: vatandafllar,
Avrupa tasarm ile ... nasl daha ok yaknlafltrlabilir, genifllemifl Birlik ynnden Avrupa siyasi alan ... nasl organize edilmelidir ve Birlik, yeni ve ok
kutuplu dnyada istikrar salayc bir unsur ve modele nasl dnfltrlebilir
(Piris, 2010, s. 12.).
Bundan baflka, Avrupa Birliinin Gelecei Hakknda Deklarasyon, bu sorulara yant arama ynteminde bir yenilik getirmifltir. Buna gre, o zamana kadar,
Hkmetler Aras Konferanslar, kurucu antlaflma deiflikliine ynelik faaliyetleri
yrtmektedir. Bu ise genel kanya gre, Avrupa vatandafllarnn Avrupa btnleflmesinden uzaklaflmasnn nedenlerinden biridir. flte, sz konusu Deklarasyon, bu
noktada bir yenilie imza atarak, Hkmetler Aras Konferans ncesi bir Konvansiyon kurulmasn ngrmfltr. Bu Konvansiyon, iki yz yirmi ye ile toplanacak
olup; bu yeler, esas olarak %51 orannda ulusal parlamenterler, %14 orannda Avrupa Parlamentosu yeleri, %25 orannda ulusal hkmet temsilcileri fleklinde dalacaktr. Bylelikle, Avrupa vatandafllarnn temsilcileri, nceki uygulamalardan
farkl olarak kurucu antlaflma deiflikliklerinin tartfllmas esnasnda yksek bir
oranla yer alacaktr.
Nitekim Konvansiyon, 28 fiubat 2002 tarihi itibaryla alflmalarna bafllayarak
Hkmetler Aras Konferans ncesi ilk alflmalar yapmfltr. Konvansiyon, yaklaflk on alt aylk bir alflma dneminin ardndan, Avrupa iin Anayasa Kuran AntSIRAhazrlamfltr.
SZDE
laflma tasla
Bu taslak, 20 Haziran 2003 tarihinde Selanik AB Zirvesine sunulmufltur. Bundan sonra ise Hkmetler Aras Konferans, 4 Ekim 2003 tarihinden itibaren
bu taslak metin zerinden grflmeler yrtmfltr. En nihayetinD fi N E L M
de ise tm bu alflmalar, Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas ile sonulanmfltr.
Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas, AB yesi devletlerin hkmet ve devlet baflS O R U
kanlar tarafndan
Romada 29 Ekim 2004 tarihinde imzalanmfltr.
Hkmetler Aras Konferans,

ye devlet hkmetlerinin
temsilcilerinden oluflur ve
kurucu antlaflmalara ynelik
deifliklikleri grflmek
zere toplanr.
AB Zirvesi, esasen ye
devletlerin hkmet ve
devlet baflkanlar ile
toplanr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Avrupa BirliiD Anayasal

Antlaflmas, tpk kurucu antlaflmalar ve onlar deifltiren antlaflKKAT
malar gibi, bir uluslararas anlaflmadr. Bir uluslararas anlaflma, yrrle girebilmek
iin imza SIRA
ve onay
aflamalarndan geer. Devletler, bir uluslararas anlaflmay imzalaSZDE
dktan sonra, o anlaflmay kendi anayasal usulleri erevesinde onaya sunar. Bu, ou kez
o anlaflmann ulusal parlamentolar tarafndan uygun bulunmas fleklinde olmakla birlikte;
kimi zamanAMALARIMIZ
onay iin referanduma (halk oyuna) gidilerek, buradan olumlu bir sonu almak gerekebilir.
N N
T A Anayasal
P
Avrupa KBirlii
Antlaflmas, ye devletlerdeki onay sreci esnasnda ise
adeta bir siyasi depreme uramfltr (Piris, 2010, s. 24.). Bu ynden, Fransa ve
Hollanda, Avrupa Anayasal Antlaflmasn srasyla 29 Mays 2005 ve 1 Haziran 2005
T E Lreferanduma
EVZYON
tarihlerinde
gtrrken bu referandumlar, olumsuz neticelenmifltir.
Bu aslnda AB asndan bir fiyaskodur; nk Avrupa Anayasal Antlaflmas, Fran-
NTERNET
181
8. nite - Lizbon Antlaflmas Sonras Avrupa Birliinin Yeni Yaps
fiekil 8.1
sa ve Hollanda gibi Avrupa btnleflmesindeki kurucu devletlerin halklar tarafndan redBu karikatre gre
Europe, yani
dedilmifltir ve bu antlaflma, AB ile vatandafllaAvrupa bayra
r arasndaki uzakl giderme iddiasnda iken;
taflyan birisi
bu uzaklk, aslnda hi kapanmamfltr (Bkz.
yrd yolda
ilerlerken; bir Fransz
Baykal, 2007, s. 49.). Bundan baflka, Avrupa
vatandaflnn No,
Anayasal Antlaflmas, Fransa ve Hollandadayani Hayr ile
Avrupaya
ki onay srecinin baflarsz sonulanmasnmdahalesi ile karfl
dan tr kendi gelecei ynnden hem hukarflya kalmfltr.
kuken hem de siyaseten belirsiz bir hle gelmifltir.
fiekil 8.2
2005 ylnn Haziran aynda topBu karikatrdeki sol stte yazan
lanan AB Zirvesi, Avrupa Birlii
Period of Reflection, Dflnme
Anayasal Antlaflmasnn onay sreDnemi anlamna gelmektedir.
cindeki bu tkanklk ile ilgili olarak
Bununla birlikte, Reflection
ngilizcede ayn zamanda
ne yaplmas gerektiine iliflkin bir
Yansma anlamn da
dflnme dnemi ngrmfltr.
taflmaktadr. AB simgeli bir
2006 ylnn Haziran ayndaki AB
kyafet ile bir su birikintisine
Zirvesi ise bir yandan dflnme dbakan birisi, yansmasndaki
simgelerin tpk ABnin Dflnme
nemini uzatmaya; te yandan 2007
Dnemi ierisindeki hli
gibiSZDE
SIRA SZDE
SIRA
ylnn ilk dnemindeki Dnem Bafldank olduunu grmektedir.
kanlnn konuyla ilgili bir rapor
hazrlamasna karar vermifltir. Bu
D fi N E L M
D fi N E L M
arada, 1 Ocak 2007 tarihi itibaryla yirmi yedi ye devletten on sekiz tanesi, Avrupa Anayasal Antlaflmasn onaylarken iki tanesi onaylayamamfl ve yedi tanesi
S O R U
S O R U
onay srecini askya almfltr.
D K K A T alt aylk dAB Dnem Baflkanl, Lizbon Antlaflmas ncesinde ye devletler arasnda
nemlerle el deifltirmekteydi. Bu uygulama AB Konseyi bakmndan Lizbon Antlaflmas sonrasnda da byk lde devam etmektedir. Bununla birlikte, LizbonSIRA
Antlaflmas
SZDE ile birlikte, AB Zirvesinin baflkanlnda bir deifliklie gidilmifltir. Buna gre, artk ye devletler
Zirveye baflkanlk etmemekte, Zirve iki buuk yl iin kendi baflkann semektedir.
AMALARIMIZ
DKKAT
N N
Avrupa Birlii, Anayasal Antlaflmasndan Lizbon Antlaflmasna uzanan yol artk almfltr. Bu bakmdan, Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmasnn, hi deifliklik
K T A P
olmakszn tekrar onay srecine sunulamayaca belli olmufltur. te
yandan, AB, bir an evvel AByi
TELEVZYON
glendirecek ve demokratiklefltirecek yeni bir antlaflmaya gereksinim duymaktadr. flte 2007 ylnn ilk dnemindeki Dnem BaflNTERNET
kan Almanya, bu koflullar gz
nnde tutarak, mevcut durumu
deerlendiren ve atlabilecek somut admlar arafltran bir rapor
hazrlamfltr (Bkz. Baykal, 2007,
s. 51.). Bylelikle, olas yeni bir
antlaflma, zamanlama ve ierik ba-
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
fiekil 8.3
Bu karikatre gre
TELEVZYON
bir kifli, AB
Anayasas metnini
kestikten sonra,
AB Antlaflmasna
ulaflmaktadr.
NTERNET
182
Avrupa Birlii
kmndan flu flekilde dflnlmfltr. Bu antlaflma, 2007 ylnda imzalanarak 1

Ocak 2009 tarihinde yrrle girmelidir ve bylelikle 2009 ylnn Haziran ayndaki Avrupa Parlamentosu seimleri ve ayn yln Kasm ayndaki Komisyon oluflumu, bu yeni antlaflma erevesinde gerekleflmelidir. Yine bu antlaflma, bir yandan
Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmasndaki somut hukuki reformlar mmkn olduunca muhafaza etmeli; dier yandan Avrupa iin Anayasa konseptinden uzaklaflmaldr (Bkz. Piris, 2010, s. 31-32.).
2007 ylnn Haziran ay ile birlikte, Lizbon Antlaflmas ortaya kmaya bafllamfltr. Bir kere, bu tarihte toplanan AB Zirvesi, kurucu antlaflma deifliklii ile ilgili
olarak bir Hkmetler Aras Konferans toplanmas karar alrken Konferansa bu
yeni antlaflma ile ilgili hemen hemen tm detaylarn ne flekilde dzenleneceine
iliflkin talimatlar da vermifltir. Sz konusu Konferans, 23 Temmuz 2007 tarihi itibaryla alflmaya bafllamfltr. En nihayetinde ise ortaya kan metin, yani Lizbon Antlaflmas, 13 Aralk 2007 tarihinde tm ye devletler tarafndan imzalanmfltr.
Resim 8.1
Bu fotoraf, Lizbon
Antlaflmasnn
imza treni
esnasnda
ekilmifltir.
Lizbon Antlaflmas da ye devletlerdeki onay srecini sorunsuz atlatamamfltr.

Bir kere, Lizbon Antlaflmas ile ilgili olarak, rlanda dflndaki tm ye devletler,
herhangi bir referandum ngrmeksizin; yalnzca ulusal parlamentolar zerinden
onay ifllemi yapmaya karar vermifltir. rlanda ise 12 Haziran 2008 tarihinde Lizbon
Antlaflmasnn onay ile ilgili bir referandum dzenlemifltir. Bunun nedeni rlanda
Anayasasnn halkoyuna gidilmesini ngrmesidir. Bu referandum, (referanduma
katlan) rlanda halknn %53,4nn bu antlaflmay onaylamamay uygun bulmas
ile sonulanmfltr. Bunun zerine, 2008 ylnn Haziran ayndaki AB Zirvesi, rlandann durumunun incelenmeye alnmasna karar vermifltir. 2009 ylnn Haziran
ayndaki AB Zirvesi ise rlandann endiflelerini gidermeye ynelik baz admlar atmfltr. Bylelikle, rlanda, Lizbon Antlaflmas ile ilgili olarak ikinci kez referanduma gitmifltir. Bu defa, (referanduma katlan) rlanda halk, %67,13 orannda Lizbon
Antlaflmasna evet demifltir. Son olarak, ek Cumhuriyeti, 3 Kasm 2009 tarihinde Lizbon Antlaflmasna onay vermifltir. Bylece, Lizbon Antlaflmas, 1 Aralk 2009
tarihinde yrrle girmifltir.
183
Resim 8.2
Soldaki fotoraftaki afifl:
rlanda daha iyisini
yapabilir, Hayr oyu kullann
derken sadaki fotoraftaki
afifl: Toparlanma (ekonomik
canlanma) iin Evet;
Avrupaya Evet demektedir.
Lizbon Antlaflmas ile Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas arasnda nasl

balant bulunSIRAbir
SZDE
SIRA SZDE
maktadr?
fi N E L M
LZBON ANTLAfiMASI SONRASI GENEL DDOLARAK
fi N E L M
AVRUPA BRL
D fi N E L M
D fi N E L M
O R U ABye yeni
Lizbon Antlaflmas, kurucu antlaflmalar deifltiren bir antlaflmaSolarak,
S O R U
bir yap getirmifltir. Bu yeniliklerden ikisi, bu bafllk altnda ele alnacaktr.
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
DKKAT
Burada, ABA ile Lizbon Antlaflmas ile deiflik Avrupa Birlii Antlaflmas
D K K A Tve ABDA ile
Avrupa Birliinin flleyifline Dair Antlaflma kastedilmektedir. ABDA, esasen Avrupa TopSIRA SZDE
luluu Antlaflmasnn Lizbon Antlaflmas ile ierii ve ad deifltirilen
hlidir.
SIRA
SZDE ABA ve ABDA, ayn hukuki deere sahiptir (ABA md. 1.).
Avrupa Birlii: Tek Tzel Kiflilik
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
N
N N
N
AB, Lizbon Antlaflmas ile birlikte, tek tzel kiflilik olarak kabul edilmifltir (ABA
md. 47.). Lizbon Antlaflmas ncesi, Avrupa Topluluu ile AB,
K ayr
T Aayr
P tzel kifliK T A (Craig
P
likler idi. Lizbon Antlaflmas ile AB, Topluluun yerine gemifltir
ve De
Brca, 2011, s. 26.). Bylelikle artk AB, ye devletlerin her birinde, ulusal mevzuat uyarnca tzel kiflilere tannan en genifl hak ve fiil ehliyetine
gelmiflT E L sahip
E V Z Y Ohle
N
T E L E Vbunlar
Z Y O N zerinde
tir. Dolaysyla AB, menkul ve gayrimenkul mallar edinebilecek;
tasarrufta bulunabilecek ve davalarda taraf olabilecektir (ABDA madde 335.).
NTERNET
Avrupa Birliinin Stunlu Yapsnn Sona Ermesi
NTERNET
Lizbon Antlaflmas, AB asndan stunlu yapy sona erdirmifltir. Bu stunlu yap,

Maastricht Antlaflmas (1993) ile birlikte oluflturulmufltur. Buna gre, Avrupa Topluluklar ilk stun iken Ortak Dfl
Politika ve Gvenlik Politikas ikinci stun ve Adalet ve ifllerinde fl
birlii nc stun idi. Burada,
Avrupa Birlii
birinci stun, yani Avrupa Topluluklar, ekonomik btnleflmeyi
Avrupa
Ortak Dfl
Adalet ve
Topluluklar
Politika ve
ifllerinde
temsil ederek ulusst yapnn en
Gvenlik
flbirlii
kuvvetli olduu ksm idi. kinci ve
Politikas
nc stun, yani Ortak Dfl Politika ve Gvenlik Politikas ile Adalet ve ifllerinde fl birlii ise siyasi
btnleflmeyi oluflturarak hkmetler aras yapnn kendini hissettirdii alanlar
meydana getirmekteydi. Bu arada, nc stun, yani Adalet ve ifllerinde fl birlii ile ilgili pek ok konu, Amsterdam Antlaflmas (1999) ile birinci stuna, yani
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
fiekil 8.4
Maastricht
Antlaflmasna gre
Avrupa Birlii
184
Avrupa Birlii
Ulusst yap, klasik

uluslararas rgtlerin
tesinde, devletlerin egemen
yetkilerinin paylaflm ya da
devri zerine kurulu bir
yapy ifade etmektedir. Bu
ifade kurumlar, politikalar
veya belirli bir ifl birliini
tanmlarken
kullanlabilmektedir.
Avrupa Topluluuna aktarlarak, ulusst yapya byk lde eklemlenmifltir.

Lizbon Antlaflmas ise stunlu yapy sona erdirerek nc stuna ait son kalan
konular da ulusst yapya byk lde aktarmaktadr. Bununla birlikte, Ortak
Dfl Politika ve Gvenlik Politikas, her ne kadar Lizbon Antlaflmas ile stunlu yap sona erse bile; hkmetler aras yapya zg kendine has zelliklerini muhafaza etmektedir (ABA md. 24(1).).
SIRA SZDE
rnein,
D fi NAvrupa
ELM
Parlamentosu, ulusst bir
kurumdur nk
parlamenterler, AB yesi
lkelerin
S O Rvatandafllar
U
olmakla birlikte lkelerini
temsil etmezler ve siyasi
grflleri erevesinde
faaliyet
zere AB
D K gstermek
KAT
vatandafllar tarafndan
dorudan genel seimle
seilirler. Bunun yan sra,
SIRA hukuk
SZDEdzeni de
ABnin
klasik uluslararas hukuktan
farkl olarak ye devletleri
olumlu oy vermedikleri
konularda bile Birlik
AMALARIMIZ
dzeyinde alnan kararla
balayan, ulusal
mahkemeler ve idareler
tarafndan ulusal hukuk
K T A nazaran
P
dzenlerine
ncelikle uygulanan ve
dorudan etkiler gsteren
ulusst bir nitelik
gstermektedir.
SIRA SZDE
Lizbon Antlaflmas
sonras, Maastricht Antlaflmas (1993) ile gelen stunlu yap, ne lde
sona erdirilmifltir?
fi N E L M
GENELD HKMLERDEK
DEfiKLKLER
Lizbon Antlaflmas, kurucu antlaflmalardaki genel hkmler zerinde nemli deiS O R U

fliklikler getirmektedir.
Burada srasyla, flu konular ile ilgili olarak getirilen yenilikler ele alnacaktr: Deerler ve hedefler, yetki, glendirilmifl ifl birlii, AB karar alma usulleri ve
tasarruflar, kurucu antlaflmalarn gzden geirilme usul ve ABden
DKKAT
ayrlma.
N N
TELEVZYON
Hkmetler aras yap;

egemen devletlerin,
ulusst kurumlarn youn
katlm olmakszn,
aralarnda
ifl
N T E R N yaptklar
ET
birliini ve bu erevede
klasik uluslararas
rgtlerdeki karar alma
yntemlerinin uyguland ve
tm devletlerin katldklar
kararlarla bal olup veto
yetkisine sahip olduklar
yapy ifade etmektedir. Bu
erevede ortaya kan
hukuk kurallar da klasik
uluslararas hukuk
kurallarndan farkllk
iermemektedir.
pazar; mallarn, kiflilerin,

hizmetlerin ve sermayenin
serbeste dolaflt, i
snrlar olmayan bir alandr.
Ekonomik ve parasal birlik,
kit taraflarn ekonomi
politikalarnn sk
koordinasyonunu ve taraflar
arasnda tek bir para
biriminin geerli olmasn
hedefler.
SIRA SZDE
Deerler
ve Hedefler
Lizbon Antlaflmas, ABnin deerleri ve hedefleri ynnden derli toplu bir belirleme yapmaktadr.
Bu ynden, Lizbon Antlaflmasnn arpc karakteristik zellikleAMALARIMIZ
rinden biri, insan haklar kfll olmasdr (Piris, 2010, s. 71.). Nitekim Birlik, insan
onuruna sayg, zgrlk, demokrasi, eflitlik, hukukun stnl ve aznlklara
mensup kiflilerin
da dhil olmak zere insan haklarna sayg deerleri zeK T Ahaklar
P
rine kuruludur. Bu deerler oulculuk, ayrmclk yapmama, hoflgr, adalet, dayanflma ve kadn-erkek eflitliinin hakim olduu bir toplumda ye devletler iin
ortaktr. (ABA
T E L E V md.
Z Y O N2.).
ABnin deerleri, siyasi ve sembolik neminin yan sra zellikle alanda hukuki etkiler de dourmaktadr. lk olarak, AB yelii, yalnzca yukarda belirtilen
deerlere sayg gsteren ve bu deerleri desteklemeyi taahht eden bir Avrupa
TERNET
devleti iin Ndflnlebilecektir
(ABA md. 49.). kinci olarak, AB, kimi koflullar altnda ye devletlerin yelik haklarn askya alabilmektedir. flte, buradaki koflullar
uyarnca bir ye devlet, yukarda belirtilen deerleri ciddi ve srekli biimde ihlal ediyorsa; duruma gre, Konsey, bu ye devletin antlaflmalardan kaynaklanan
haklarndan bazlarnn askya alnmasna karar verebilir (ABA md. 7.). nc
olarak, Birlikin amac, dierlerinin yannda, kendi deerlerini ileriye gtrmek
olarak belirlenmifltir (ABA md. 3(1).).
AB, Lizbon Antlaflmas ile birlikte hedeflerini de birtakm deifliklikler ile yeniden kaleme almfltr. Ksaca belirtmek gerekirse ABnin hedefleri flu flekilde ortaya
konabilir: lk olarak, Birlik; vatandafllarna bir zgrlk, gvenlik ve adalet alan
sunar (ABA md. 3(2).). kinci olarak, Birlik bir i pazar kurar ve rekabet edebilirlii yksek bir sosyal pazar ekonomisine dayal olarak, Avrupann srdrlebilir
kalknmas iin alflr (ABA md. 3(3).). nc olarak, Birlik, para birimi Euro
olan bir ekonomik ve parasal birlik kurar (ABA md. 3(4).). Drdnc olarak, Birlik, dfl dnya ile iliflkilerinde kendi deerlerini ve karlarn savunur ve destekler;
ayrca vatandafllarnn korunmasna katk salar (ABA md. 3(5).). Bylelikle, Lizbon Antlaflmas, nceki antlaflmalardaki hedefe iliflkin hkmlere kyasla, insani
deerlere sayg gsterme ve vatandafllarnn refahna nem verme yolunda ilerlemifltir (Piris, 2010, s. 73.).
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
SIRA SZDE
185
S O R U
S O R U
D K K A T liflkin Dier
zgrlk, gvenlik ve adalet alan, ilerleyen sayfalardaki Avrupa Birliine
Yenilikler bafll altndaki zgrlk, Gvenlik ve Adalet Alan bafll
ele alnD K Kaltnda
AT
maktadr.
SIRA SZDE
Yetki
D fi N E L M
N
N
N N
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Lizbon Antlaflmas, AB ile ye devletler arasndaki yetki dalmn
akla kavuflturmufltur. Burada, yetki ile ilgili olarak genel ilkelere yer verdikten
sonra, yetki
AMALARIMIZ
dalmna iliflkin yeni snflandrmaya iflaret edilecektir.
AMALARIMIZ
K T Adetayl
P
Lizbon Antlaflmasnn ABnin yetkisi alanndaki yenilikleri ile ilgili olarak
bilgi iin
flu alflmaya bakabilirsiniz: BAYKAL, SANEM, Avrupa Birliinde Yetki Sorunu ve Lizbon
T E L E V Z YSANEM,
ON
Antlaflmas, (Editrler) AKAY, BELGN - KAHRAMAN, SEVLAY - BAYKAL,
Avrupa
Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara,
T E L2008,
E V Z Y s.
O N203-233.
K T A P
K T A P
Lizbon Antlaflmas, yetki ile ilgili genel ilkeler ynnden, tek

bir esasl deiflikNTERNET
lik dflnda herhangi bir yenilik iermemektedir. Buna gre, Birliin yetkilerinin sNTERNET
nrlar, yetkilendirilme ilkesine tabidir. Birlik yetkilerinin kullanlmas, katmanl
yetki ve orantllk ilkelerine tabidir. (ABA md. 5(1).). yleyse, Birlik yetkisinin
varl ile kullanm kimi ilkelere tabi tutulmufltur.
Birlik yetkisinin varl ile ilgili olarak, yetkilendirilme ilkesi sz konusudur. Bu
ilke gereince Birlik, Antlaflmalarda belirlenen hedeflere ulaflmak iin, ancak ye
devletler tarafndan Antlaflmalarda kendisine verilen yetkilerin snrlar dhilinde
hareket eder. (ABA md. 5(2).). Dolaysyla Birlik, antlaflmalar ile verilen kendisine yetki verilmemifl ise bir baflka deyiflle bir alanda yetkisi yok ise o alana iliflkin
ifllem yapamayacaktr.
Birlik yetkisinin kullanm ile ilgili olarak ise katmanl yetki ve orantllk ilkeleri sz konusudur. Katmanl yetki ilkesi gereince Birlik, mnhasr yetkisine girmeyen alanlarda, sadece, ngrlen eylemin amalarnn ye devletler tarafndan
merkez dzeyde veya blgesel ve yerel dzeyde yeterli biimde gereklefltirilemeyecei ve fakat sz konusu eylemin boyutu ya da etkileri itibaryla Birlik dzeyinde daha iyi gereklefltirilebilecei durumlarda harekete geer. (ABA md. 5(3).).
yleyse, Birlik, paylafllan ve destekleyici yetki alanlarnda bir eylem yaparken;
SIRA SZDE
ancak o eylemin boyutu ya da etkisi itibaryla Birlik dzeyinde daha iyi gereklefltirilebileceini ortaya koyabiliyorsa harekete geecektir. Dahas, ulusal parlamentolar, katmanl yetki ilkesine uyulmasn salayacaktr (ABA md.
flte bu, LizD 5(3).).
fi N E L M
bon Antlaflmas ile getirilen en esasl deiflikliktir. Orantllk ilkesi gereince ise
Birlik eyleminin ierii ve flekli, Antlaflmalarn amalarn gereklefltirmek iin geS O R U
rekli olan aflamaz. (ABA md. 5(4).).
D K K A T Bu denetim,
Ulusal parlamentolar, katmanl yetki ilkesine uyulmasn denetlemektedir.
ilerleyen sayfalardaki Avrupa Birlii ve Demokrasi Alanndaki Deifliklikler bafll altndaki Ulusal Parlamentolar blmnde ele alnmaktadr.
SIRA SZDE
N N
Lizbon Antlaflmas, AB ve ye devletler arasndaki yetki dalm ile ilgili olarak

AMALARIMIZmevcuttur:
bir snflandrma getirmifltir. Buna gre, tr ana yetki kategorisi
ABnin mnhasr yetkisi, AB ile ye devletler arasnda paylafllan yetki ve ABnin
destekleyici yetkisi. Bununla birlikte, ekonomi ve istihdam politikalar ile ortak dfl
K T ayrca
A P
politika ve gvenlik politikas, buradaki yetki kategorileri dflnda
ele aln-
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
186
AB, bir veya daha ok

nc lkeyle ya da
uluslararas rgtle
anlaflmalar akdedebilir. Bu,
Antlaflmalarda
ngrlmflse veya bir
anlaflmann akdedilmesi
Birlikin politikalar
erevesinde Antlaflmalarda
belirlenen hedeflerden birine
ulafllmas iin gerekli ise
veya Birlikin hukuken
balayc bir tasarrufunda
ngrlmflse veya Birlikin
ortak kurallarn etkileme ya
da kapsamlarn deifltirme
ihtimali taflyorsa yaplr.
Akdedilen anlaflmalar, Birlik
kurumlar ve ye devletler
iin balaycdr (ABDA md.
216.).
Uyumlafltrma, esasen,
belirli bir konudaki birden
fazla ve farkl ulusal kuraln
tek bir AB kural ile
deifltirilmesini iermektedir
(ABDA md. 114, 115, 352.).
Avrupa Birlii
maktadr. Bunlar dflnda, Antlaflmalarda Birlie verilmemifl yetkiler, ye devletlere

aittir (ABA md. 5(2).).
ABnin mnhasr yetkisi ile ilgili olarak, flu tespitler yaplabilir. AB, bir alanda
mnhasr yetkiye sahip ise kural olarak, yalnzca AB yasama faaliyetinde bulunabilir. Bu ynden, ye devletler, ancak AB tarafndan yetkilendirilirse veya AB
tasarruflarnn uygulanmas amacyla yasama faaliyetinde bulunabilir (ABDA
md. 2(1).). ABnin mnhasr yetkisinde kalan alanlar ise flunlardr: (a) gmrk
birlii, (b) i pazarn iflleyifli iin gerekli olan rekabet kurallarnn oluflturulmas,
(c) para birimi Euro olan ye devletler iin para politikas, (d) ortak balklk
politikas erevesinde biyolojik deniz kaynaklarnn koruma altna alnmas, (e)
ortak ticaret politikas (ABDA md. 3(1).). Bundan baflka, ABnin mnhasr yetkisi, ABnin bir uluslararas anlaflmay akdetmesi ile ilgili olarak da karflmza kabilir. Buna gre, bir uluslararas anlaflmann akdedilmesi, (i) Birliin bir yasama
tasarrufunda ngrlyorsa veya (ii) Birliin i yetkisini kullanabilmesi iin gerekliyse veya (iii) Birliin ortak kurallarn etkiliyor ya da bunlarn kapsamn deifltiriyorsa; Birlik, byle bir anlaflmann akdedilmesi konusunda mnhasr yetkiye sahiptir (ABDA md. 3(2).).
AB ile ye devletler arasnda paylafllan yetki ile ilgili olarak flu tespitler yaplabilir. Bir alan, AB ve ye devletler arasnda paylafllan yetki kategorisi ierisinde
kalyorsa; kural olarak, hem AB hem de ye devletler, bu alanda yasama faaliyetinde bulunabilir. Bununla birlikte ye devletler, yetkilerini, Birlik kendi yetkisini
kullanmad lde kullanr (ABDA md. 2(2).). O hlde, AB, paylafllan bir yetki
alannda bir ifllem tesis ederse ye devletler; artk o ifllemin konusu ile ilgili olarak
yasama yetkisi kullanamayacaktr. Bundan baflka, AB ile ye devletler arasnda
paylafllan yetki alanlar, rnek olarak flu flekilde saylabilir: (a) i pazar, (b) bu
Antlaflmada dzenlenen veheleriyle, sosyal politika, (c) ekonomik, sosyal ve yersel uyum, (d) biyolojik deniz kaynaklarnn koruma altna alnmas hari, tarm ve
balklk, (e) evre, (f) tketicinin korunmas, (g) taflmaclk, (h) trans-Avrupa alar, (i) enerji, (j) zgrlk, gvenlik ve adalet alan. Buna gre, AB, kendisine verilen yetkiler ile ilgili olarak, pek ok alan ynnden paylafllan yetki kullanmaktadr (ABDA md. 4(2).).
ABnin destekleyici yetkisi ile ilgili olarak, flu tespitler yaplabilir. AB, bir alanda destekleyici yetkiye sahip ise ancak ye devletlerin eylemlerini desteklemek,
koordine etmek veya tamamlamak amacyla eylemlerde bulunabilir. Bununla birlikte AB, bu kapsamdaki alanlarla ilgili olarak, ye devletlerin mevzuatn uyumlafltramaz (ABDA md. 2(5).). ABnin destekleyici yetki alanlar ise flunlardr: (a)
insan salnn korunmas ve iyilefltirilmesi, (b) sanayi, (c) kltr, (d) turizm, (e)
eitim, mesleki eitim, genlik ve spor, (f) sivil savunma, (g) idari ifl birlii (ABDA md. 6.).
Ekonomi ve istihdam politikalar ile ortak dfl politika ve gvenlik politikas
ile ilgili olarak flu tespitler yaplabilir. Bir kere, ekonomi ve istihdam politikalar
ynnden ye devletler, bu politikalar Birliin belirlemeye yetkili olduu kurallar erevesinde koordine eder (ABDA md. 2(3), 5.). Ortak dfl politika ve gvenlik politikas ynnden ise Birlik, ABAda yer alan hkmlere uygun olarak,
bu politikay belirleme ve uygulama yetkisine sahiptir (ABDA md. 2(4).). yleyse, burada bahsi geen politikalar, herhangi bir ana yetki kategorisine sokulmak
istenmeyerek antlaflmalardaki dzenlemeler erevesinde ele alnmalar uygun
bulunmufltur.
187
Glendirilmifl fl Birlii
Lizbon Antlaflmas, glendirilmifl ifl birlii mekanizmasna kimi deifliklikler getirmifltir. Glendirilmifl ifl birliine gre bir grup ye devlet, AB erevesi ve kurumlarn kullanarak dier ye
fiekil 8.5
devletler istemese de kendi
Bu karikatr,
aralarnda daha ileri ifl birliiglendirilmifl ifl birlii
mekanizmasnn
ne gidebilecektir (Piris, 2010,
kullanmnn da
s. 89.). Bu mekanizma, Amsoluflmasnn
yntemlerinden birini
terdam Antlaflmas (1999) ile
meydana getiren iki vitesli
SIRA SZDE
SIRA SZDE
birlikte getirilmifltir. Bununla
Avrupaya gnderme
yapmaktadr. Buna gre
birlikte, bu mekanizma, geAB 1, yeni bir arala
rek aranan sk koflullar gerek
asfalt zeminde hzla yol
D fi N E L M
D fibir
NELM
alrken; AB 2, eski
siyasi sebeplerle Lizbon Antarala toprak zeminde yol
laflmas ncesinde hi kullaalmaya abalamaktadr.
S O R U
S O R U
nlmamfltr.
Glendirilmifl ifl birlii ile ikin yakn ifl birlii birbirinden ayrlmaldr.
D K K A T kin yakn
ifl birlii, kimi ye devletlerin kimi AB politikalarna katlmasna ynelik zel koflullar
ve/veya katlmamasna ynelik kararlar nedeniyle ortaya kmaktadr.
Bu duruma rnek
SIRA SZDE
olarak, Schengen alan ya da Euro alan gsterilebilir. Bu iki alanda da, btn ye devletler yer almamaktadr.
AMALARIMIZ
N N
Lizbon Antlaflmas ise bu mekanizmay genel olarak ayn brakmakla birlikte,

baz deiflikliklere tabi tutmufltur. Bu bakmdan, glendirilmifl ifl birlii artk saKSIRA
politikas
T SZDE
A P
vunma da dhil olmak zere tm ortak dfl politika ve gvenlik
ynnden kullanlabilecektir. Yine emniyet freni olarak adlandrlan prosedr, yani bir
Konsey yesinin glendirilmifl ifl birlii iin onay verilmesi iin AB Zirvesine gnD fi N E L M
E L E VSZDE
devletler,
ZYON
derebilmesi, kaldrlmfltr. Ayrca, glendirilmifl ifl birliine Tdahil
KonSIRA
seyde alacaklar bir karar ile oy birliinden nitelikli oy okluuna ve zel yasama
S O R U
usulnden olaan yasama usulne geifl yapabilecektir.
D fi N E L M
NTERNET
Konsey ve nitelikli oy okluu, ilerleyen sayfalardaki Avrupa Birliinin
D K KKurumlarndaki
AT
S O R U
Deifliklikler bafll altndaki Konsey bafll altnda ele alnmaktadr.
SIRA SZDE
N N
N N
Olaan ve zel yasama usul, bir alt bafllk olan AB Karar Alma Usulleri
D K Kve
A T Tasarruflar
ierisinde yer almaktadr.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
Avrupa Birlii Karar Alma Usulleri ve Tasarruflar
Lizbon Antlaflmas, AB karar alma usulleri ve tasarruflar ynnden esasl deiK T A P

fliklik getirmifltir: Birlik kurumlarnn hukuki aralarnn saysAMALARIMIZ
azaltlmfltr; yasama
ve yasama dfl tasarruflar ayrm getirilmifltir ve yasama ve yasama dfl karar alma
usulleri birbirinden ayrlmfltr.
T E LE VT ZA Y OP N
lk olarak, Lizbon Antlaflmas ile AB kurumlarnn hukuki Karalarnn
saysnda
azaltmaya gidilmifltir. Buna gre, AB kurumlar, Birlikin yetkilerinin kullanlmas
iin tzk, direktif, karar, tavsiye ve grfller kabul eder. Ksaca belirtmek gereT E L E V Z Y Ove
N tm ye
kirse tzk, genel uygulama alanna sahiptir. Btnyle balaycdr
NTERNET
devletlerde dorudan uygulanr. Direktif ise muhatap alnan her ye devleti, ulaNTERNET
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA
K TSZDE
A P
D fi N E L M
T SIRA
E L E V SZDE
ZYON
S O R U
D fi N E L M
NTERNET
DKKAT
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
T KE L E VT ZAY OPN
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
188
fl birlii usul, Avrupa Tek

Senedi (1987) ile getirilmifl;
Lizbon Antlaflmas (2009) ile
kaldrlmfltr. fl birlii usul
uyarnca Komisyon, bir
tasar hazrlar. Konsey,
tasar ile ilgili nitelikli oy
okluu ile bir ortak tutum
belirler. Avrupa
Parlamentosu, bu ortak
tutumu reddedebilir. Bu
hlde Konsey, ortak
tutumunu tasarruf hline
getirebilir ancak bunun iin
oy birlii ile hareket
etmelidir.
Avrupa Birlii
fllmas gerekli sonular itibaryla balar; flekil ve yntem seimini ise ulusal otoritelere brakr. Karar, btnyle balaycdr. Muhatab belirtilen bir karar, yalnzca
muhatab iin balaycdr. Tavsiye ve grfller balayc deildir (ABDA md.
288.). Bundan baflka, AB, ortak dfl politika ve gvenlik politikas alannda ise genel ynlendirici ilkeler belirleme ve Birlik tarafndan yrtlecek eylemleri ve benimsenecek tutumlar belirleyen kararlar ya da bu kararlarn uygulanmasna iliflkin
kurallar getiren kararlar belirleyecektir (ABA md. 25.). Bununla birlikte bu ifllemler, hibir zaman yasama tasarrufu olamayacaktr (ABA md. 24(1), 31(1).). yleyse AB, Lizbon Antlaflmas sonrasnda esas olarak, tzk, direktif ve karar kararak
tasarrufta bulunacaktr.
kinci olarak, Lizbon Antlaflmas ile yasama ve yasama dfl tasarruflar ayrm getirilmifltir. Buna gre; bir tzk, direktif ya da karar; yasama ifllemi, yetki devrine
dayanan tasarruf ve uygulama tasarrufu olarak farkl biimde kullanlabilecektir. Buna gre, yasama usul ile kabul edilen hukuki tasarruflar, yasama tasarruflarn oluflturacaktr (ABDA md. 289(3).). Bundan baflka, iki trl yasama dfl tasarruf, yani yetki devrine dayanan tasarruflar ile uygulama tasarruflar karlabilecektir (ABDA md. 290(3); 291(4).). Yetki devrine dayanan tasarruf, bir yasama
tasarrufunun Komisyonaa yasama tasarrufunun asli olmayan baz unsurlarnn tamamlanmas veya deifltirilmesi iin, genel uygulama kabiliyeti olan yasama dfl
tasarruflar kabul etme yetkisi devretmesi hlinde sz konusu olacaktr. Ayn yasama tasarrufu, yetki devrinin amalar, ierii, kapsam ve sresi ile yetki devrinin tabi olduu koflullar aka belirtmelidir. Yetki devrine dayanarak karlan
tasarruf ise yetki devrine dayanan ibaresini bafllnda taflyacaktr (ABDA md.
290(1, 2, 3).). Uygulama tasarruflar ise hukuken balayc Birlik tasarruflarnn uygulanmas iin yeknesak koflullarn gerekli olmas hlinde ve bu Birlik tasarruflar,
Komisyona veya uygun flekilde gerekelendirilmifl belirli durumlarda Konseye uygulama yetkileri vermifl ise karlabilir. Uygulama tasarruflar, bir yasama tasarrufu veya yetki devrine dayal tasarruf gereince kartlabilecektir. Bunun yan sra,
uygulama tasarruflar, uygulama ibaresine bafllnda yer verecektir (ABDA madde 291(2, 4).).
nc olarak, Lizbon Antlaflmas ile yasama ve yasama dfl karar alma usulleri birbirinden ayrlmfl, yasama usulleri ise sadelefltirilmifltir. Bir kere, Lizbon Antlaflmas ncesinde var olan ifl birlii usul kaldrlmfltr. Yine, Lizbon Antlaflmas
ncesindeki ad ile ortak karar usul, artk yeni bir ad ile olaan yasama usul
olarak, yasama ifllemleri ynnden kural olarak uygulanan usul hline getirilmifltir. Olaan yasama usul, Komisyonun nerisi zerine, Avrupa Parlamentosu ve
Konsey tarafndan bir tzk, direktif veya kararn ortaklafla kabuln ifade eder
(ABDA md. 289(1).). Bundan baflka, zel yasama usulleri sz konusudur ve bu
usule baflvurmak istisnay oluflturur. zel yasama usulleri, Antlaflmalar ile ngrlen belirli durumlarda, bir tzk, direktif veya kararn, Konseyin katlmyla Avrupa Parlamentosu tarafndan veya Avrupa Parlamentosunun katlmyla Konsey tarafndan kabul fleklinde gerekleflir (ABDA md. 289(2).).
Kurucu Antlaflmalarn Gzden Geirilme Usul

Lizbon Antlaflmas, kurucu antlaflmalarn gzden geirilme, yani deifltirilme usul
bakmndan yenilikler getirmifltir. Lizbon Antlaflmas ile birlikte, kurucu antlaflmalar, flekilde gzden geirilebilmektedir: Olaan deifltirme usul ile basitlefltirilmifl deifltirme usulleri ile ve geifl klozlar (passerelle) ile.
189
lk olarak, olaan deifltirme

usul, neriden deiflikliin yrrle girmesine kadar flu aflamalardan gemektedir. Bir kere, herhangi bir ye devlet hkmeti, Avrupa
Parlamentosu veya Komisyon, antlaflmalarn deifltirilmesi iin Konseye neriler sunabilecektir. Konsey, bu nerileri AB Zirvesine sunacak ve ulusal parlamentolara bildirecektir. AB Zirvesi, Avrupa Parlamentosuna ve Komisyona danfltktan sonra, nerilen deiflikliklerin incelenmesine karar verirse bir Konvansiyon toplayabilir. Bu Konvansiyon,
ulusal parlamentolarn, ye devletlerin devlet veya hkmet baflkanlarnn, Avrupa Parlamentosunun ve Komisyonun temsilcilerinden oluflacaktr. Konvansiyon,
deifliklik nerilerini inceleyerek, bir Hkmetler Aras Konferansn toplanmasna
ynelik bir tavsiyeyi kabul edebilir. Bununla birlikte AB Zirvesi, nerilen deiflikliklerin kapsam gerekli klmyorsa Avrupa Parlamentosunun muvafakatini alarak
bir Konvansiyon toplamayabilir. AB Zirvesi, bu durumda Hkmetler Aras Konferansn grev ve yetkilerini belirler. Hkmetler Aras Konferans, ye devlet hkmet temsilcileri ile toplanr ve mutabakat ile hareket ederek antlaflmalarda yaplacak deifliklikleri kararlafltrr. Bu deifliklikler, tm ye devletler tarafndan kendi
anayasal kurallarna uygun olarak onaylandktan sonra yrrle girer (ABA md.
48(2-4).).
kinci olarak, basitlefltirilmifl deifltirme usulleri, neriden deiflikliin yrrle girmesine kadar flu aflamalardan gemektedir. Bir kere, bir ye devlet hkmeti, Avrupa Parlamentosu veya Komisyon, ABDAnn Birlikin politikalar ve i eylemlerine iliflkin ksmnda yer alan hkmlerinin tmnn veya bir ksmnn deifltirilmesi iin AB Zirvesine neriler sunabilir. Bununla birlikte, bu neriler, Birlikin
yetkisinin artrlmasna iliflkin olmayacaktr. AB Zirvesi, nerilere iliflkin bir karar,
ancak Avrupa Parlamentosuna ve Komisyona danfltktan sonra, oy birliiyle kabul edebilecektir. Bu karar, tm ye devletler tarafndan kendi anayasal kurallarna uygun olarak onaylandktan sonra yrrle girecektir (ABA md. 48(6).).
nc olarak, geifl klozlarnn (passerelle) kapsam ve kullanm flu flekilde
belirtilebilir. Bir kere, oy birliinden nitelikli oy okluuna geifl ile ilgili olarak,
ABDAdaki hkmlerde veya ABA iindeki Birlikin dfl eylemine iliflkin genel hkmler ve ortak dfl politika ve gvenlik politikasna iliflkin zel hkmlerde Konseyin belirli bir alanda veya durumda oy birliiyle hareket etmesi ngrlmfl olmaldr. flte AB Zirvesi, Konseye bu alanda veya durumda nitelikli oy okluu ile
hareket etme yetkisi veren bir karar kabul edebilir. Bununla birlikte bu, asker etkileri olan veya savunma alanndaki kararlar iin uygulanmayacaktr. Ayrca, zel
yasama usulnden olaan yasama usulne geifl ile ilgili olarak, ABDAdaki hkmler yasama tasarruflarnn Konsey tarafndan zel yasama usul uyarnca kabul edilmesini ngrmfl ise AB Zirvesi, bu tr tasarruflarn olaan yasama usul
uyarnca kabulne izin veren bir karar kabul edebilir.
Bununla birlikte, geifl klozu kullanm, iki flarta tabi tutulmufltur. Buna gre,
AB Zirvesi, geifl klozu kullanma giriflimini ulusal parlamentolara bildirecektir.
Eer herhangi bir ulusal parlamento, bu bildirimin yapld tarihten itibaren alt ay
fiekil 8.6
Bu karikatre gre
Fransa
Cumhurbaflkan
Sarkozy ve Alman
fianslyesi Merkel,
kurucu
antlaflmalar
deifltirmek
isterken,
ABAntlaflmas:
Tehlike! Maynl
Alan blgesine
girmek zorunda
kalmaktadr.
190
Avrupa Birlii
iinde bir itirazda bulunursa geifl klozuna dayanarak herhangi bir karar kabul edilemeyecektir. Bundan baflka, AB Zirvesi, geifl klozu uyarnca bir karar alrken, Avrupa Parlamentosunun onay da aranacaktr (ABA md. 48(7).).
Avrupa Birliinden Ayrlma
fiekil 8.7
ngiliz Daily
Express Gazetesi,
25 Ekim 2010
tarihinde
NGLTEREY
AVRUPANIN
DIfiINA IKARIN:
lkemizi geri
istiyoruz bafllkl
bir habere imza
atarak, Lizbon
SIRA
SZDE ile gelen
Antlaflmas
ABden ayrlma
dzenlemesinden
Dbahsetmektedir.
fi N E L M
Lizbon Antlaflmas, ABden ayrlma ile ilgili olarak ilk defa bir hkm getirmektedir. Buna gre, her ye devlet, kendi anayasal kurallarna uygun olarak ABden ekilme karar alabilecektir. O ye devlet, niyetini AB Zirvesine bildirecektir. AB,
sz konusu devletle, AB Zirvesi
tarafndan belirlenen ynlendirici ilkeler flnda, bu devletin
Birlik ile gelecekteki iliflkisinin
erevesini dikkate alarak, ekilmeye iliflkin kurallar belirleyen bir anlaflmay mzakere
edip, akdedecektir (ABA md.
50(1-2).). Esasen bir ye devlet,
SIRA SZDE
bu dzenleme olmasayd bile
ABden ekilebilecek idi. Bu adan, bu dzenlemenin ilk defa
D fi N E L M
getirilmifl olmas siyasi adan
nem taflmaktadr.
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
AMALARIMIZ
DKKAT
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
S O R U
D fi BRLNN
NELM
AVRUPA
KURUMLARINDAK
SIRA SZDE
DEfiKLKLER
N N
Lizbon Antlaflmas,
S O R U ABnin kurumlar ynnden kayda deer kimi deifliklikler getirmektedir.
Bu deifliklikler, aflada srasyla Avrupa Parlamentosu, AB Zirvesi,
AMALARIMIZ
Konsey, Komisyon ve Avrupa Birlii Adalet Divan bakmndan ele alnacaktr.
DKKAT
Lizbon Antlaflmas
ABnin kurumsal yaps ile ilgili olarak detayl bilgi iin flu aK T Asonras
P
SIRA SZDE
lflmalara bakabilirsiniz:
REBER, KAMURAN, Avrupa Birlii Kurumlar Hukuku ve Temel
Metinleri, Alfa Aktel, Bursa, 2010; BAYKAL, SANEM, Reform Antlaflmas ve Getirdikleri:
Kurumsal Yap
Genel Bir Deerlendirme, Ankara Avrupa alflmalar DergiTAMALARIMIZ
E L Eerevesinde
VZYON
si, Cilt: 7, No: 1, 2007, s. 45-67. BAYRAKTAROLU ZELK, GLM, Avrupa Birliinin
Kurumsal Yaps ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler) AKAY, BELGN - KAHRAMAN, SEVLAY
- BAYKAL, SANEM,
Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, AnK T Avrupa
A P
N T203-233.
ERNET
kara, 2008, s.
N N
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
Lizbon Antlaflmas
sonras, genel hkmlerde meydana gelen deifliklikleri sralayabilir
SIRA SZDE
misiniz?
DKKAT
Avrupa Parlamentosu, Birlik

vatandafllarnn
temsilcilerinden oluflur ve
Konsey ile birlikte, yasama
ve bte ifllevlerini yerine
getirir;
N T E antlaflmalardaki
RNET
koflullar altnda denetim ve
danflma ifllevlerini yerine
getirir ve Komisyon
Baflkann seer (ABA md.
14.).
AvrupaT EParlamentosu
LEVZYON
Lizbon Antlaflmas, Avrupa Parlamentosu ile ilgili olarak, drt ana deifliklik getirmifltir. lk olarak, artk yaklaflk krka yakn alanda olaan yasama usul ile yasama ifllemi yaplacaktr. Bu alanlar arasnda adalet, zgrlk ve gvenlik alan, kl N T E R N Ehaklar
T
tr, fikr mlkiyet
saylabilir. Bylelikle, Avrupa Parlamentosu, yasama srecine Konsey ile eflit seviyede katlarak yasama srecindeki etkililiini artrmaktadr. kinci olarak, Komisyon Baflkan, Avrupa Parlamentosundaki seim sonular
dikkate alnarak belirlenecektir (ABA md. 17(7).). rnein, flu anki (Mart 2012)
191
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Komisyon Baflkan Barroso, Avrupa Parlamentosundaki merkez sa ounluu ile

ayn siyasi tercihten gelmektedir. nc olarak, artk btenin btn kalemleri,
D fi N E L M
Konsey ve Avrupa Parlamentosu tarafndan birlikte karara balanacaktr (ABDA
md. 314.). Drdnc olarak, Avrupa Parlamentosu, Lizbon Antlaflmas ile birlikte
S md.
O SZDE
R U48(2-4, 6).).
SIRA
Antlaflmalara deifliklik nerisi getirme hakk kazanmfltr (ABA
D fi N E L M
U
S O RSZDE
SIRA
Avrupa Parlamentosu, AB vatandafllar tarafndan dorudan genel seimlerle

gelmektedir.
D D fi K NKEALT M
Bu ynden, Avrupa Parlamentosu, Avrupa dzeyinde grev yapmak zere dorudan seim
ile oluflan tek AB kurumudur. yleyse, Avrupa Parlamentosunun yetkilerini
SIRA SZDEartrmak, ayS O R U
n zamanda AByi demokratiklefltirmek ynnde de atlmfl bir adm saylabilecektir.
DKKAT
D fi N E L M
D K K A T ve zorunlu
Bte, Lizbon Antlaflmas ncesine gre ikiye ayrlmfl idi: ZorunluAMALARIMIZ
harcamalar
olmayan harcamalar. Burada Konsey, zorunlu harcamalar; Avrupa Parlamentosu, zorunlu
olmayan harcamalar ile ilgili olarak son sz sylemekteydi. LizbonSIRA
Antlaflmas
SZDE ile bu uyK T A P
gulama kaldrlarak, btenin tamam zerinde her iki kurum eflit yetkiye sahip klnmfltr.
AMALARIMIZ
DKKAT
Avrupa Birlii Zirvesi
AMALARIMIZ
TELEVZYON
N N
AMALARIMIZ
TELEVZYON
N N
AB Zirvesi, ilk kez Lizbon Antlaflmas ile ABnin kurumlar arasnda saylmfltr
(ABA md. 13(1).). Buna gre, AB Zirvesi, ye devletlerin devlet veya hkmet baflK T A P
kanlar, kendi Baflkan, Komisyon Baflkan ve Birlik Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisinden (Yksek Temsilci) oluflur. AB Zirvesi,
geliflimi
N T E RBirlie
NET
iin gerekli itici gc salar ve buna ynelik genel siyasi ynelimleri ve ncelikleTELEVZYON
ri belirler. Bununla birlikte, AB Zirvesi, yasama faaliyetinde bulunamaz
(ABA md.
15(1-2).). Bundan baflka AB Zirvesi, iki buuk yllk bir sre iin bir Baflkan seer.
AB Zirvesi Baflkan, esas olarak, flu grevleri yrtr: (a) Zirveye baflkanlk ederek,
Zirvenin alflmalarna ivme kazandrr; (b) Zirve alflmalarnn
ve
N Thazrlanmasn
ERNET
srekliliini salar; (c) Zirvede uyum ve mutabakat kolaylafltrmak iin aba sarf
eder. Ayrca, AB Zirvesi Baflkan, ortak dfl politika ve gvenlik politikas alannda
-Yksek Temsilci ile paylaflarak- ABnin dfl temsilini salar (ABA md. 15(5-6).). AB
Zirvesinin ilk Baflkan, Belikann eski baflbakan Herman van Rompuy olmufltur.
SIRA SZDE
S O R U
SIRA SZDE
K T A P
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
Resim 8.3
Soldaki fotoraf, 23
Kasm 2011 tarihli
AB Zirvesinde
ekilmifltir. Sadaki
fotoraf ise AB
Zirvesi Baflkan
Herman van
Rompuya aittir.
Konsey
Konsey, Lizbon Antlaflmas ile iki temel deifliklik yaflamfltr: Yeni bir Baflkanlk
sistemi ve yeni bir oylama sistemi getirilmifltir.
lk olarak, yeni Baflkanlk sistemine gre on sekiz aylk bir dnem iin ye
devletten oluflan gruplar Baflkanlk yapacaktr. Her bir devlet alt aylk dnem iin
192
Avrupa Birlii
Konsey, her ye devletin,

temsil ettii ye devlet
hkmetini taahht altna
sokabilecek ve oy
kullanabilecek bakan
dzeyindeki bir
temsilcisinden oluflur ve
Avrupa Parlamentosu ile
birlikte, yasama ve bte
ifllevlerini yerine getirir;
Antlaflmalardaki koflullar
altnda politika belirleme ve
koordinasyon ifllevlerini
yerine getirir. (ABA md. 16.)
Baflkanlk yapmakla birlikte aralarnda sk koordinasyon bulunacaktr. Konsey,

farkl oluflumlar olarak toplanmaktadr. Bu oluflumlar arasnda, rnein, Dfliflleri
Konseyi, Genel fller Konseyi ve Adalet ve iflleri Konseyi saylabilir. flte, burada,
Dfliflleri Konseyinin Baflkan Birlik Dfl flleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi olacak; geri kalan Konsey oluflumlarnn Baflkan ise sras gelmifl ye devlete gre belirlenecektir.
kinci olarak Konsey, nitelikli oy okluu ile ilgili olarak yeni bir oylama sistemi ile tanflacaktr. Bununla birlikte, bu yeni oylama sistemi ncesi kimi geifl dzenlemeleri yaplmfltr. Buna gre, burada farkl tarih ynnden farkl oylama sistemi uygulanacaktr.
fiekil 8.8
Karikatre gre Avrupa
Birlii Doum Gn Pastas
Planlamas yaplmaktadr
ve Birleflik Krallk, talya,
Fransa, Belika ve dier ye
devletlerden gelen afllar,
tarif zerinde
anlaflamadk demektedir.
Bu, karmaflk olsa bile;
nitelikli oy okluu
sisteminin oy birlii
sistemine gre karar almak
ynnden daha etkin
olduunu da ortaya
koymaktadr.
1 Kasm 2014 tarihine kadar, her ye devlet, Lizbon Antlaflmas ncesinde olduu gibi nfusu ile belirli bir orant ierisinde, belirli saysal arla sahip olacaktr. rnein, Almanya 29, spanya 27, Romanya 14, Yunanistan 12, Danimarka 7,
Malta 3 oy ile temsil edilmektedir. Tm ye devletlerin saysal arlnn toplam
ise 345 etmektedir. Bu sisteme gre, neri Komisyondan geliyor ise toplam 255
olumlu oyun yan sra olumlu oy kullanan devletlerin toplam devletlerin en az
1/2si olmas aranmaktadr. Bundan baflka, bir devlet talep ederse neriye olumlu
oy veren devlet nfusunun toplam Birlik nfusuna orannn %62 olmas da aranacaktr. neri Komisyondan gelmiyor ise toplam 255 olumlu oyun yan sra olumlu oy kullanan devletlerin toplam devletlerin en az 2/3 olmas aranmaktadr. Ayrca, bir devlet talep ederse, neriye olumlu oy veren devlet nfusunun toplam
Birlik nfusuna orannn %62 olmas da aranacaktr.
1 Kasm 2014 tarihinden sonra ise ifte ounluk sistemi kullanlacaktr (Bache, George ve Bulmer, 2011, s. 213.). Burada, yalnzca olumlu oy veren ye devletlerin says ve nfuslarnn Birlik nfusuna oran nem taflyacaktr. Buna gre, neri, Komisyon veya Birlik Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisinden geliyorsa olumlu oy kullanan devletlerin toplam devletlerin en az %55i olmas ve sz
konusu devletlerin nfusunun da toplam Birlik nfusuna orannn %65 olmas aranacaktr. neri, Komisyon veya Yksek Temsilciden gelmiyorsa olumlu oy kullanan devletlerin toplam devletlerin en az %72si olmas ve sz konusu devletlerin
nfusunun da toplam Birlik nfusuna orannn %65 olmas aranacaktr. Bylelikle,
ifte ounluk sistemi, ye devletlere nispeten keyfi biimde oy datlmasna dayanan nceki sisteme nazaran daha adil olmufltur (Dinan, 2010, s. 155.).
193
1 Kasm 2014 tarihi ile 31 Mart 2017 tarihi arasnda ise herhangi bir ye devlet
talep ederse 1 Kasm 2014 tarihinden nceki sistem uygulanacaktr.
fiekil 8.9
Konseydeki
nitelikli oy
okluuna iliflkin
oylama sistemleri
Nitelikli oy
okluu
1 Kasm
2014 e kadar
neri
neri
Komisyondan Komisyondan
geliyor ise
gelmiyor ise
255/345
olumlu oy
1/2 ye
devlet
% 62 Birlik
nfusu (talep
varsa)
255/345
olumlu oy
2/3 ye
devlet
% 62 Birlik
nfusu (talep
varsa)
1 Kasm
2014 ile 31
Mart 2017
aras
Bir ye
devlet, talep
ederse 1
Kasm 2014
ncesindeki
sistem
uygulanr.
1 Kasm 2014
sonras
neri
Komisyon /
Yksek
Temsilciden
geliyor ise
neri
Komisyon /
Yksek
Temsilciden
gelmiyor ise
% 55 ye
devlet
% 65 Birlik
nfusu
% 72 ye
devlet
% 65 Birlik
nfusu
Komisyon
Komisyonun, Lizbon Antlaflmas ile birlikte en ciddi deifliklik olarak, ye saysnda azalma yaflamas ngrlmfltr. Nitekim Lizbon Antlaflmas uyarnca 1 Kasm
2014 ile birlikte Komisyondaki komiser says ye devletlerin 2/3 kadar olacaktr. Komisyon yeleri ise ye devlet vatandafllar arasndan ye devletlerin tmnn demografik ve corafi yelpazesini yanstacak flekilde, ye devletler arasnda mutlak surette uyulacak bir eflit rotasyon sistemi temelinde seilecektir (ABA
md. 17/5).). Bu bakmdan Zirvede bir karar alnmas gerekecektir. Bununla birlikte, AB Zirvesi, Lizbon Antlaflmasnn onay sreci esnasnda rlandada ikinci kez
referandum yaplmadan nce, Komisyonun her ye devletten gelen bir komiser
ile oluflmasn taahht etmifltir (Bkz. Dinan, 2010, s. 155.). Bu nedenle, flu an iin
(Mart 2012) ve ngrlebilir bir gelecekte, Komisyon, her ye devletten gelen bir
komiserden oluflacaktr.

Avrupa Birlii Adalet Divan (ABAD), Lizbon Antlaflmas ile esasen yarg yetkisi
alannda bakmdan artfl yaflamfltr. lk olarak, ABAD artk zgrlk, gvenlik
ve adalet alannn tm ile ilgili olarak -geifl hkmlerine tabi olmak zere- yarg yetkisi kazanmfltr. Bu, hukukun stnl, AB hukukunun bir rnek uygulanfl ve birey haklarnn korunmas asndan olumludur (Piris, 2010, s. 230.). kinci olarak ABAD, her ne kadar ortak dfl politika ve gvenlik politikas yarg yetkisi dflnda kalsa bile; salt gerek veya tzel kiflilere ynelik kstlayc nlemler getiren kararlar ynnden hukuka uygunluk denetimi yapma yetkisi kazanmfltr
(ABDA md. 275.). nc olarak ABAD, bireyler tarafndan AB kurum tasarruflarna karfl alacak iptal davas ynnden, yarg yetkisinde artfl yaflamfltr. Buna
gre, artk gerek ve tzel kifliler, dierlerinin yannda, kendilerini dorudan ilgi-
Komisyon, genel yeterlilikleri

ve Avrupa idealine ballklar
esas alnarak bamszlklar
flphe gtrmeyen kifliler
arasndan Konsey tarafndan
yaplan atamalar ile oluflur.
Komisyon, Birlikin genel
karlarn destekler ve bu
amaca ynelik uygun
giriflimlerde bulunur;
Antlaflmalarn uygulanmasn
salar; Birlik hukukunun
uygulanmasn gzetir; bteyi
uygular ve programlar ynetir.
Ayrca, bir yasama tasarrufu,
kural olarak ancak
Komisyonun nerisi zerine
kabul edilebilir (ABA md. 17.).
Avrupa Birlii Adalet Divan;
Adalet Divan, Genel Mahkeme
ve ihtisas mahkemelerinden
oluflur. Avrupa Birlii Adalet
Divan, Antlaflmalarn
yorumlanmasnda ve
uygulanmasnda hukuka riayet
edilmesini salar (ABA md.
19.).
Hukukun stnl, en ksa ve
basit tanmyla hem
ynetenlerin hem de
ynetilenlerin hukukla bal
olduunu ve hukuka uymas
gerektiini ifade etmektedir.
AB hukukunun bir rnek
uygulanfl, bu hukukun her
ye devlette ayn flekilde
uygulanmasn ve bylece
ortak bir hukuk dzeni
oluflturulmasn ifade
etmektedir.
194
Avrupa Birlii
lendiren ve uygulama tedbirleri alnmasn gerektirmeyen dzenleyici tasarruflara

karfl da dava aabilecektir (ABDA md. 263(4).).
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
AVRUPA
BRL VE DEMOKRAS ALANINDAK
DEfiKLKLER
S O R U
D Kfiekil
K A T 8.10
AB Yksek
SZDE sonras hangi AB kurumu, dierlerine nazaran daha esasl deiSizce, LizbonSIRA
Antlaflmas
fliklikler geirmifltir; neden?
S O R U demokrasi yolunda kimi admlar atmaktadr. Bu bakmdan, geLizbon Antlaflmas,

nel olarak, ABA demokratik ilkelere iliflkin hkmlere yer vermektedir. Ksaca
belirtmek gerekirse, bir kere, BirDKKAT
likin iflleyifli, temsili demokrasiye dayanmaktadr: Vatandafllar,
SIRA SZDE
Birlik dzeyinde, Avrupa Parlamentosunda dorudan temsil
edilir (ABA md. 10(1-2).). BunAMALARIMIZ
dan baflka, her vatandafl, Birlikin
demokratik yaflamna katlma
hakkna sahiptir ve kararlar,
K T A P
mmkn olduu kadar ak ve
vatandafla en yakn flekilde alnacaktr (ABA md. 10(3).). DaTELEVZYON
has AB kurumlar, uygun vastalarla, Birlikin tm eylem alanlarnda, vatandafllara ve temsilci kurulufllara kendi grfllerini ortaya koyma ve kamu N T E R Ngrfl
ET
ya ak biimde
alflveriflinde bulunma imkn tanyacaktr. Yine AB kurumlar, temsilci kurulufllarla ve sivil toplumla ak, fleffaf ve dzenli bir diyalog kuracaktr (ABA md. 11(1-2).).
SZDE
Burada,SIRA
Lizbon
Antlaflmasnn demokrasi ynndeki iki nemli yenilii olarak,
ulusal parlamentolara verilen roller ve vatandafl giriflimi ise ayrca ele alnacaktr.
N N
Temsilcisi
SIRA
SZDE Bayan
Ashton ve AB
Zirvesi Baflkan Bay
van Rompuy
AMALARIMIZ
Demokrasi
binasnn stnde
selam vermektedir;
Kancak
T A bu
P bina
atlaklarla
doludur.
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
Eurojust, ye devlet
makamlar ve Europol
tarafndan
S O R Uyrtlen
operasyonlar ve salanan
bilgiler temelinde, iki veya
daha fazla ye devleti
D K Kveya
A T ortak bazda
etkileyen
bir kovuflturma gerektiren
ciddi sular hakknda cezai
soruflturma
ve
SIRA SZDE
kovuflturmadan sorumlu
ulusal makamlar arasnda
koordinasyonu ve ifl birliini
destekler ve glendirir
AMALARIMIZ
(ABDA md. 85.).
D fi N E L M
Ulusal Parlamentolar
Ulusal parlamentolar, Lizbon Antlaflmas ile birlikte Avrupa dzeyinde ilk kez bu
S Ogetirilmifltir.
R U
kadar ok dile
Bu ynden, ulusal parlamentolar, genel olarak, Birlikin
iyi iflleyifline etkin olarak katkda bulunacaktr. Bu, flu biimlerde gerekleflecektir: Ulusal parlamentolar,
Birlik kurumlar tarafndan bilgilendirilecektir. Yine, uluDKKAT
sal parlamentolar, zgrlk, gvenlik ve adalet alanndaki Birlik politikalarnn
uygulanmasna iliflkin deerlendirme mekanizmalar ile Europoln siyasi denetiSIRA SZDE
mi ve Eurojustn faaliyetlerinin deerlendirilmesinde yer alacaktr. Bundan baflka,
ulusal parlamentolar, antlaflmalarn deifltirilmesi usulnde grev alacaktr ve ayrca kendi AMALARIMIZ
aralarnda ve Avrupa Parlamentosu ile parlamentolar aras ifl birliinde
bulunacaktr.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Lizbon Antlaflmas
AB ve ulusal parlamentolar ile ilgili olarak detayl bilgi iin flu
K T Asonras
P
alflmaya bakabilirsiniz: GMEN, LKE, Ulusal Parlamentolarn Avrupa Btnleflmesindeki Rol ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler) AKAY, BELGN - KAHRAMAN, SEVLAY - BAYKAL, SANEM,
Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara,
T E LAvrupa
E V Z Y OBirliinin
N
2008, s. 275-316.
NTERNET
195
Bundan baflka, ulusal parlamentolar, Lizbon Antlaflmas ile birlikte esas olarak
katmanl yetki ilkesine uyulmasn gzetecektir. Bu, erken uyar mekanizmas
erevesinde gerekleflecektir. Bu mekanizmaya gre, flu aflamalar sz konusudur
(ABA md. 12(b).):
1. Komisyon, ilgili AB tasarrufu tasarsn katmanl yetki ve orantllk ilkeleri
ynnden gerekelendirerek ulusal parlamentolara gnderecektir.
2. Ulusal parlamentolar, sekiz hafta ierisinde, bu tasary katmanl yetki ilkesine uyum ynnden gzden geirecektir. Bir ulusal parlamento, ilgili tasary katmanl yetki ilkesine uygun bulmuyorsa durumu gerekeli grfl
fleklinde Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon Baflkanlarna gnderecektir. Bu noktada, bir devlette iki parlamento var ise her birinin oyu 1 deerinde, tek parlamento var ise o parlamentonun oyu 2 deerinde saylacaktr. fiu an iin (Mart 2012), toplam yirmi yedi ye devlet ve elli drt deerinde oy vardr.
3. Eer gnderilen oy saysnn toplam oy saysna oran 1/3 (zgrlk, gvenlik ve adalet alan iin 1/4) veya daha fazla ise tasar, gzden geirilecektir.
Komisyon, bu aflamada, tasary muhafaza etmeye, deifltirmeye veya geri
ekmeye karar verebilecektir. Buna karfln, eer olaan yasama usul ile karar alnyorsa ve gnderilen oy saysnn toplam oy saysna oran 1/2 veya
daha fazla ise tasar, yine gzden geirilecektir. Bununla birlikte, bu sefer,
Komisyon, tasary muhafaza etmek istiyorsa kendi gerekeli grfl ile ulusal parlamentolarn gerekeli grfllerini Avrupa Parlamentosu ve Konseye
iletecektir. Bu noktada, Avrupa Parlamentosu ve Konsey, tasar ile ilgili olarak katmanl yetki ilkesine uygunluk ynnden bir oylama yapacaktr. Buna gre, Konseydeki ye devletlerden %55i ya da Avrupa Parlamentosundaki parlamenterlerden ounluu katmanl yetki ilkesi ile uyumsuzluk karar alrsa o tasar dflecektir.
4. Ulusal parlamentolar, yasama sreci sona erdikten sonra ise kendi hkmetlerinden yasama tasarrufu hline gelen ifllem iin katmanl yetki ilkesine
aykrlk iddiasyla iptal davas amasn talep edebilecektir.
Bylelikle, ulusal parlamentolar, Lizbon Antlaflmas ile AB karar alma sreleri ierisinde kendi seslerini duyurma ve bu sreci etkileme imknna kavuflturulmufltur.
Europol, iki veya daha fazla

ye devleti ilgilendiren ciddi
sularn, terrizmin ve Birlik
politikalarndan birinin
kapsamna giren ortak bir
kar etkileyen su
trlerinin nlenmesi ve
bunlarla mcadele edilmesi
konusunda, ye devletlerin
polis ve dier kolluk
kuvvetlerinin eylemlerini ve
bu birimler arasnda ifl
birliini destekler ve
glendirir (ABDA md. 88.).
Vatandafl Giriflimi
Vatandafl giriflimi, Lizbon Antlaflmas ile getirilen kayda deer yeniliklerden bir tanesidir. Buna gre, vatandafl girifliminin uygulanmas ile ilgili koflullar flu flekilde
belirtilebilir. Bir kere, en az ye devletlerin
1/4nden gelen ve yine en az bir milyon Birlik vatandafl, vatandafl giriflimi baflvurusu yapmaldr. kinci olarak, bu vatandafl giriflimi,
Komisyonun yetkisinde kalan ve Birlikin hukuki tasarruf karabilecei konular ile ilgili
bir dzenleme nerisi olmaldr. nc olarak, vatandafl giriflimi baflvurusu Komisyona
yaplmaldr (ABA md. 11(4); ABDA md.
24(1).). lk vatandafl giriflimi ise 1 Nisan 2012
tarihi ile birlikte Komisyona sunulabilecektir.
Bylelikle, farkl ye devletlerden gelen Birlik vatandafllar, bir araya gelerek ve belki de
fiekil 8.11
Vatandafl
girifliminin simgesi.
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
196
AMALARIMIZ
N N
Avrupa Birlii
SIRA SZDE
bir AB kamuoyu
oluflturarak ABden belirli bir konuda bir tasarruf karmasn isAMALARIMIZ
teyebilecektir.
Vatandafl giriflimi
K T ile
A Pilgili olarak detayl bilgi iin flu alflmaya bakabilirsiniz: GMEN,
LKE, Avrupa Birliinde Vatandafl Giriflimi, Prof. Dr. Ahmet Gkdereye Armaan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011, s. 479-520.
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
SIRA SZDE 5
D NTfiERN NE LETM
D fi N E L M
TELEVZYON
Lizbon Antlaflmas,
ABnin demokratik hayatna ne tr katklarda bulunmaktadr?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AVRUPA BRL VE NSAN HAKLARI ALANINDAK

D N Tfi E RN ENLETM
DEfiKLKLER
D fi N E L M
fiekil 8.12
S O R U
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
DKKAT
DKKAT
[AB]
S O RKoruyucular,
U
koru(r)
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
SIRA SZDE
N
N N
N
TAntlaflmalar,
E L E V Z Y Oanayasal
N
niteliktedir nk hem AB
TELEVZYON
hukuku
en st
D fi bakmndan
NELM
hukuki metindir hem de

yasama-yrtme-yarg
benzeri
RNUE Tbir rgtlenme
NST OE Rbelirli
modeli getirir. flte
N T E R N E Ttemel haklara
Antlaflmalar,
da kendi seviyelerinde
D K K A taflyan
T
balayclk
bir
gnderme yaparak, anayasal
niteliklerini
kuvvetlendirmektedir;
zira
SIRA SZDE
temel haklar, anayasalarn
ayrlmaz bir unsurudur.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Lizbon Antlaflmas, AByi insan haklar alannda ileriye taflyacak dzenlemeler getirmektedir. Bu bakmdan, en nemli iki yenilik, AB Temel Haklar fiartnn Antlaflmalar seviyesinde, bir baflka deyiflle anayasal dzeyde AB hukuk sisteminin bir paras hline getirilmesi ve ABnin Avrupa nsan Haklar Szleflmesine katlmasnn ngrlmesi olmufltur. Bu iki konu, aflada,
srasyla incelenmektedir.
K T A P
AB ve insan Khaklar
T A ile
P ilgili olarak detayl bilgi iin flu alflmaya bakabilirsiniz: ZCAN,
SIRA
SZDE
MEHMET, Avrupa Birliinde nsan Haklar, Hayat Yaynclk, stanbul, 2012; BAYKAL, SANEM, Temel
T E LHaklar,
E V Z Y O N (Editrler) AKAY, BELGN - BAYRAKTAROLU ZELK, GLM,
Lizbon Antlaflmas
Avrupa Birlii: Serbest Dolaflm ve Politikalar, Sekin YayncT E L E V Z Sonras
YON
D fi N E L M
lk, Ankara, 2010, s. 371-399.
NST OE RRN UE T Temel Haklar fiart
Avrupa Birlii
NTERNET
AB Temel Haklar
fiart, 2000 ylnda ilan edilirken Lizbon Antlaflmas ile AB hukukunda Antlaflmalar
D K K A T seviyesinde kabul gren ve hukuki balaycl olan bir metin
hline gelmifltir. lk olarak, 7 Aralk 2000 tarihinde Avrupa Parlamentosu, Konsey
ve Komisyon Baflkanlar AB Temel Haklar fiartn imzalayarak, bu fiart ile bal olSIRA SZDE
duklarn duyurmufltur. Bu fiart, Lizbon Antlaflmas grflmeleri srerken 12 Aralk
2007de kimi uyarlamalar geirmifltir. Nihayet, AB Temel Haklar fiart, Lizbon Antlaflmas uyarnca
Antlaflmalar ile ayn hukuki deere sahip saylmfltr. Buna gre,
AMALARIMIZ
AB, bu fiartta yer alan haklar, zgrlkleri ve ilkeleri tanr (ABA md. 6(1).).
N N
Lizbon Antlaflmas
AB ve Temel Haklar fiart ile ilgili olarak detayl bilgi iin flu aK T Asonras
P
lflmaya bakabilirsiniz: BLGN, ASLI, Avrupa Birliinde Temel Haklar fiart ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler) AKAY, BELGN - KAHRAMAN, SEVLAY - BAYKAL, SANEM, Avrupa Birliinin Gncel
T E L ESorunlar
V Z Y O N ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara, 2008, s. 317-347.
AB Temel Haklar fiart, ierik asndan ise trde hakka yer vermektedir (Piris, 2010, s. 152.): lk olarak, temel haklar ve zgrlkler ile temel usuli haklar; yaNTERNET
ni rnek olarak, yaflam hakk, iflkence yasa, ifade zgrl ve adil yarglanma
hakk gibi haklar fiartta yer almaktadr (AB Temel Haklar fiart md. 2, 4, 10, 47.).
kinci olarak, yalnzca Birlik vatandafllarna zg haklar, yani rnek olarak, Avru-
197
pa Parlamentosu seimlerinde aday

olma ve oy kullanma hakk ve belgelere eriflim hakk gibi haklara fiartta
yer verilmektedir (AB Temel Haklar
fiart md. 39, 42.). nc olarak, ekonomik ve sosyal haklar, yani rnek
olarak kadn erkek eflitlii, toplu szleflme ve toplu eylem hakk gibi haklar fiartta yer bulmaktadr (AB Temel
Haklar fiart md. 23, 28.).
AB Temel Haklar fiart, flunlar bakmndan balayclk taflmaktadr.
Bir kere bu fiart; Birlik kurum, ofis, organ ve ajanslarn balamaktadr. Bundan baflka bu fiart, Birlik hukukunu uygularken ye devletleri de balamaktadr. Bununla birlikte, ye devletler, Birlik hukukunu uygulamadklar herhangi bir durumda bu fiart ile bal deildir (AB Temel
Haklar fiart md. 51.).
Resim 8.4
Bu fotoraf, 7-8
Aralk 2000
tarihinde AB Temel
Haklar fiartnn
Konsey, Avrupa
Parlamentosu ve
Komisyon
Baflkanlar
tarafndan imza
trenine aittir.
Resim 8.5
Avrupa nsan Haklar

Szleflmesi
Avrupa Konseyi,
Avrupa nsan
Haklar
Szleflmesinin
olufltuu
kurulufltur.
AB, Lizbon Antlaflmas uyarnca Avrupa nsan Haklar Szleflmesine katlacaktr (ABA md. 6(2).). fiu an iin
(Mart 2012), AB, bu katlm ile ilgili
olarak alflmalarna devam etmektedir. Byle bir katlm, Birlik iindeki
insan haklarnn ve temel zgrlklerin korunmasn daha da glendirecektir (Piris, 2010, s. 164.).
Lizbon Antlaflmas, ABdeki insan haklar korumasn hangi aralar SIRA
vastasyla
SZDE ve ne flekilde glendirmektedir?
D fi N E L M
AVRUPA BRLNE LfiKN DER YENLKLER
Lizbon Antlaflmas, buraya kadar anlatlanlar dflnda, dierlerinin yannda, iki

S Ogvenlik
R U
nemli alanda yenilikler getirmektedir. Bunlardan ilki; zgrlk,
ve adalet alan ile ilgili iken ikincisi, ABnin dfl iliflkileri ile ilgilidir.
zgrlk, Gvenlik ve Adalet Alan
DKKAT
Lizbon Antlaflmas; zgrlk, gvenlik ve adalet alanndaki konularn ulusst yaSIRA SZDE
pyla btnleflmesini ok byk lde tamamlamfltr. Bu adan,
zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile ilgili konular, Avrupa btnleflmesi erevesinde ele alnmaya Maastricht Antlaflmas (1993) ile nc stun olarak bafllamfltr.
AMALARIMIZAmsterdam
Antlaflmas (1999) ise vize, g, iltica ile hukuki konularda adli ifl birlii konularn birinci stuna, yani ulusst yapya aktarmfltr. Bylelikle nc stun, geriye
kalan cezai konularda polis ve adli ifl birlii konularndan oluflmufltur.
K T A P flte Lizbon
Antlaflmas (2009) ise stunlu yapy ortadan kaldrmfl tm bu konularn ulusst
yaklaflmla ele alnmasn ngrmfltr. Dahas, Lizbon Antlaflmas ile birlikte ada-
SIRA SZDE
D fi N E L M
Avrupa nsan Haklar
Szleflmesi, Avrupa Konseyi
S O R U
bnyesinde imzalanmfltr.
Avrupa Konseyi, 5 Mays
1949 tarihinde on kurucu
devlet ile kurulmufltur; flu an
K Kyedi
AT
iin (Mart 2012)Dkrk
ye devlete sahiptir. Avrupa
nsan Haklar Szleflmesi, 4
Kasm 1950 tarihinde
SIRA SZDE
imzalanarak 1953 ylnda
yrrle girmifltir. Bu
Szleflme, taraf devletlerin
yetkisi altndaki kiflilerin
AMALARIMIZ
belirli insan haklarn
ve
temel zgrlklerini gvence
altna almaktadr.
N N
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
198
Avrupa Birlii
fiekil 8.13
Bu karikatr,
Kuzey Afrikadaki
2010 ylnn
sonlarnda
bafllayan olaylar
sonras ABye iltica
etmek isteyenler
karflsnda ABnin
taknd tutumu
hicvetmektedir.
AB hukukunun genel ve
yatay ilkeleri, ABDA
ierisindeki Genel
Uygulama Hkmleri
bafll altnda yer
almaktadr. Sz gelimi AB,
tm faaliyetlerinde, erkekler
ile kadnlar arasndaki
eflitsizlii gidermek ve
eflitlii desteklemek iin
aba gsterecektir (ABDA
md. 8.). Yine AB,
politikalarnn ve
tedbirlerinin belirlenmesinde
ve uygulanmasnda,
cinsiyet, rk veya etnik
kken, dini inan veya
kanaat, engellilik, yafl veya
cinsel tercih temelinde
yaplan ayrmclkla
mcadele iin aba
gsterecektir (ABDA md.
10.).
let, zgrlk ve gvenlik alan kurmak, ABnin hedefi olarak belirtilmifltir (ABA
md. 3(2), ABDA md. 67(1).).
zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile flunlar kastedilmektedir: zgrlk, kifliler iin i snr kontrollerinin bulunmamasnn salanmas ile iltica, g ve dfl snr
kontrolleri ynnden ortak bir politika flekillendirilmesini anlatmaktadr (ABDA
md. 67(2).). Gvenlik ise suun, rklk ve yabanc dflmanlnn nlenmesi ile
bunlarla mcadele edilmesinin yan sra polis ve adli otoriteler arasnda efl gdm
ve ifl birlii salanmasn tanmlamaktadr (ABDA md. 67(3).). Adalet, bilhassa adli konularla ilgili olarak adalete eriflimin kolaylafltrlmasn ifade etmektedir (ABDA md. 67(4).).
zgrlk, gvenlik ve adalet
alan, Lizbon Antlaflmas ile ulusst yapya ok byk lde
geerek birtakm yeniliklerle tanflmfltr. Bir kere, artk bu alan
ile ilgili olarak, genellikle olaan
yasama usul ve nitelikli oy okluu kullanlacaktr. Bunun yan
sra, artk, olaan hukuki aralar,
yani tzk, direktif ve karar, bu
alanda da kullanlacaktr. Ayrca,
artk, bu alan, stunlu yapnn sona ermesinden tr AB hukukunun genel ve yatay ilkelerine
tabi olacaktr. Bundan baflka, AB
kurumlar, bu alanda daha etkili hle gelmifltir ve zellikle Avrupa Birlii Adalet
Divan, bu alandaki uygulamann denetimi asndan -baz geifl dzenlemelerine
tabi olarak- yarg yetkisine kavuflmufltur.
zgrlk, gvenlik ve adalet alannda birtakm snrlamalar geerlidir. Bir kere, Birleflik Krallk ve rlanda ile Danimarka, zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile
ilgili olarak katlmamay tercih etme (opt out) hakkna sahiptir. Bu devletler, bu
alandaki bir ksm politikalar ynnden kendi istekleri ile dflarda kalabilmektedir.
Bundan baflka Lizbon Antlaflmas, cezai konularda polis ve adli ifl birlii ynnden
birtakm geifl dzenlemeleri ngrmfltr. Buna gre, bu konudaki tasarruflar,
kaldrlmadka ya da deifltirilmedike Lizbon Antlaflmas ncesindeki hukuki etkilerini dourmaya devam edecektir. Yine, Komisyon ve Adalet Divannn yetkileri, 1 Aralk 2014e kadar Lizbon Antlaflmas ncesindeki gibi kalmaya devam edecektir.
Avrupa Birliinin Dfl liflkileri

Lizbon Antlaflmas, ABnin dfl iliflkileri ynnden bir eflik atlamak niyetini taflmaktadr. Bu ynden, Lizbon Antlaflmas, AByi dnyada daha grnr klmay amalamaktadr (Piris, 2010, s. 238.). Buna ynelik ara ise bir yandan ortak dfl politika ve gvenlik politikasnn iflleyiflini iyilefltirmek; dier yandan AB dfl politikasnn farkl alanlar arasnda tutarllk salamaktr (Piris, 2010, s. 238.). Bu alanlar, ortak dfl politika ve gvenlik politikas, ticaret, kalknma, insani yardm ve evre,
ulaflm gibi sektrel dfl politikalar olarak belirtilebilir. Bununla birlikte Lizbon Antlaflmas, her ne kadar Maastricht Antlaflmas (1993) ile bafllayan stunlu yapy kal-
199
drsa bile ortak dfl politika

ve gvenlik politikasnn hl zel usul ve kurallara tabi
tutulduu unutulmamaldr
(ABA md. 24(1).).
ABnin dfl iliflkileri, ksaca flu aflamalardan geerek
ilerlemifltir. lk olarak, Avrupa Ekonomik Topluluu
(1958) ile ortak dfl ticaret politikas oluflturulmufltur. Daha sonra, Avrupa Tek Senedi
(1987) ile Avrupa siyasi ifl birlii mekanizmas getirilmifltir. Bu, Maastricht Antlaflmas
(1993) ile hkmetler aras bir yap ile yryen ikinci stuna, yani ortak dfl politika ve gvenlik politikasna evrilmifltir. Amsterdam Antlaflmas (1999) ise bu politika
alanna ynelik bir Yksek Temsilci makam yaratarak, bu makama siyasi kararlarn hazrlanmas ve uygulanmasnda Konseye yardmc olma grevi vermifltir.
Lizbon Antlaflmas (2009), bu arka plan zerine yaplarak, bu alan ile ilgili
ana geliflmeyi beraberinde getirmifltir.
lk olarak Lizbon Antlaflmas, ABnin dfl eylemi iin tek bir ereveye yer vermektedir. Buna gre, dfl eylemler, ayn genel hkmlere, ilkelere, hedeflere ve
uluslararas anlaflmalarn mzakeresi ve akdedilmesi kurallarna tabidir (ABA Bafllk V; ABDA md. 205.).
fiekil 8.14
AB, her ne kadar
dnya meseleleri
hakknda daha ok
sz sahibi olmak
istese bile hl bu
fikirlerini ve
tutumlarn ifade
edebilmek
bakmndan kendi
kapsn ancak
aralayabilmektedir.
fiekil 8.15
Soldaki fotoraf, Yksek
Temsilci Catherine
Ashtona aittir. Ortadaki
karikatre gre Bayan
Ashton, AB Dfl Politikas
bavulunu taflmakta
zorlanmaktadr. Sadaki
karikatre gre Bayan
Ashton, bir yemek
hazrlamaktadr -dfl
politika oluflturmaktadrve o esnada pek ok afl ye devlet temsilcisi-,
kendisine karflmaktadr.
kinci olarak, Yksek Temsilci makam, yenilenmifltir. Buna gre, yeni adyla
Birlik Dfliflleri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi, bafll bir grev stlenmektedir (ABA md. 18.): Yksek Temsilci, (i) Birlikin ortak dfl ve gvenlik politikasn yrtr ve Konseyin talimatlar dorultusunda yrtecei bu politikann
gelifltirilmesine nerileriyle katkda bulunur; (ii) Konsey oluflumlar arasnda yer
alan Dfliflleri Konseyine baflkanlk eder; (iii) Komisyon Baflkan Yardmclarndan
biri olarak, ABnin dfl eyleminin tutarl olmasn salar.
nc olarak, Avrupa Dfl Eylem Servisi, ilk kez Lizbon Antlaflmas ile getirilmifltir. Bu Servis, Konsey ve Komisyonun Genel Sekreterliklerinin ilgili blmlerinde grevli memurlar ile ye devletlerin diplomatik birimlerince grevlendirilmifl
200
Avrupa Birlii
personelden oluflur. Bu Servis, Yksek Temsilciye grevini yerine getirirken yardmc olacaktr. Yine bu Servis, ye devletlerin diplomatik birimleriyle ifl birlii hlinde alflacaktr (ABA md. 27(3).). Bu Servis, flu an iin (Mart 2012) AB yesi devletler dflndaki devletlerdeki yaklaflk 130 Birlik Temsilciliini ve Delegasyonunu
devralmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
Lizbon Antlaflmas;
zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile ABnin dfl iliflkileri alanlarnda
ABnin daha etkin olmasn salayabilecek midir?
SONUD fi N E L M
Lizbon Antlaflmas, yukarda aklanan tm geliflmeler flnda, ABye yeni bir yaS O R UAB, Lizbon Antlaflmas ile birlikte eskisine nazaran daha etkili iflp kazandrmfltr.
leyebilecek, daha demokratik, insan haklar korumas gvenceleri artrlmfl bir
ereveye kavuflmufltur.
Bununla birlikte, AB gibi ulusst bir btnleflme projesi,
DKKAT
tamamlanmfl bir rgtlenmeden ziyade, yeni geliflmelere srekli uyarlanmas gereken dinamik bir srece iflaret etmektedir. Dolaysyla, AB, gerek duyulduunda
SIRA SZDE
Lizbon Antlaflmas sonrasnda da reform faaliyetlerine devam edecektir.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
201
zet
N
A M A
N
AM A
N
A M A
Lizbon Zirvesi ve Antlaflmasna giden sreci

aklamak.
Lizbon Zirvesi ve Antlaflmas, 1980li yllarn ortas ile bafllayarak, gnmze kadar ulaflan kurucu
antlaflmalar deifltirme srecindeki son halkadr.
zellikle AB, 1990l yllar ile birlikte 2000li yllardaki ye saysnn on beflten yirmi yedi ve tesine kacann farkna varnca; arka arkaya kurucu antlaflmalarn deifltirmek iin abalamfltr.
Bu ynden, AB, 2000li yllarda ilk kez bir Konvansiyon kurarak, kurucu antlaflma deifliklii
srecini vatandafllarna daha yaknlafltrmak isterken; bu Konvansiyonun katklaryla ortaya konan Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas, ironik
bir biimde, Fransa ve Hollanda gibi iki kurucu
devletin halk tarafndan 2005 ylnda referandumda reddedilmifltir. Bununla birlikte AB; artk
yirmi yedi ye devlete ulaflmfltr ve reforma ihtiya duymaktadr. Dolaysyla Lizbon Antlaflmas,
Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmasnn onay srecinin tamamlanamamasn takiben, ABnin ihtiya duyduu reformlar gereklefltirmek zere
ortaya kmfltr.
AB, belirli bir saydaki ye devletin kendi aralarnda daha ok btnleflmesini eskisine nazaran
kolaylafltrmfltr. AB karar alma usulleri ve tasarruflar ynnden AB, kural olarak, olaan yasama usul ile karar alr hle gelmifl ve AB tasarruflar, bir yandan yasama ve yasama-dfl tasarruf olarak ayrlrken te yandan sadelefltirilmifltir.
Kurucu antlaflmalarn gzden geirilme usul ynnden AB, ufak deifliklikler geiren olaan
usule ek olarak, bu gzden geirmeyi hzlandracak basitlefltirilmifl deifltirme usulleri ile tanflmfltr. ABden ayrlma ynnden AB, ilk kez aka bir ye devletin ABden ayrlma ihtimalini Antlaflmalara geirmifltir.
N
AM A
Lizbon Antlaflmas sonras genel olarak Avrupa

Birliini tanmlamak.
Lizbon Antlaflmas, Maastricht Antlaflmas (1993)
ile getirilen stunlu yapy ortadan kaldrmfltr. Yine Lizbon Antlaflmas, buna paralel olarak,
Avrupa Topluluu / Avrupa Birlii ikili ayrflmasna da son vermifltir. Buna gre, artk yalnzca tek tzel kiflilik olarak- Avrupa Birlii, varln
srdrmektedir.
Lizbon Antlaflmasnn genel hkmler ynnden getirdii deifliklikleri listelemek.
Lizbon Antlaflmas, genel hkmlerle ilgili olarak, esasen alt noktada deiflikliklere yer vermektedir. Bu bakmdan, ABnin deerleri ve hedefleri ynnden, insan haklarna sayg vurgusu
artmfl ve bir i pazar ve ekonomik ve parasal
birlik kurmann tesinde zgrlk, gvenlik ve
adalet alannn tesisi hedefler arasndaki yerini
almfltr. Yetki ynnden AB, yetkinin nitelii,
anlam ve ieriine yer veren yetki katalou ile
tanflmfltr. Glendirilmifl ifl birlii ynnden,
N
A M A
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliinin kurumlar bakmndan getirdii deifliklikleri

aklamak.
Lizbon Antlaflmas, ABnin kurumlar bakmndan kimi nemli deifliklikler getirmifltir. Bir kere, Avrupa Parlamentosu, olaan yasama usul
kullanlan alanlardaki artfl ve btenin tm hakknda sz syleme imknnn gelmesi ile birlikte
daha da glenmifltir. AB Zirvesi ise ilk kez
ABnin kurumu olarak saylarak, iki buuk yllk
bir dnem iin bir Baflkana sahip olmufltur. Konsey, yeni Baflkanlk rejiminin yan sra nitelikli oy
okluu sistemi ynnden ye devletlerin saysna ve nfusuna dayal yeni sisteme en ge 31
Mart 2017 tarihinde tam olarak geecektir. Komisyon, bu ynde karar alnrsa oluflumu ynnden rotasyon sistemi ile ye devletlerin 2/3nden gelen komiserler ile toplanacaktr. Ancak flu
an iin byle bir geliflme ufukta grnmemektedir. Avrupa Birlii Adalet Divan, muhtelif biimlerde yarg yetkisini arttrmfltr.
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliinin demokratik hayatna katklarn belirtmek.
Lizbon Antlaflmas, ABnin demokrasisinin standardn ykseltmeyi tasarlamaktadr. Bunun iin,
Avrupa dzeyinde greve gelmek bakmndan
dorudan seimle oluflan tek AB kurumu olan
Avrupa Parlamentosu, yetki artfl yaflamfltr. Bundan baflka, ye devletler nezdinde halkn temsilcileri olan ulusal parlamentolar, Avrupa seviye-
202
Avrupa Birlii
sindeki geliflmeler konusunda bilgilendirilme ve

dahas ilgili AB tasarruflarn katmanl yetki ilkesine uyum ynnden denetleme grevi stlenmifltir. Ayrca AB, vatandafl giriflimi ile en az bir
milyon Birlik vatandaflnn ABye herhangi bir tasarruf hazrlanmas ynnde neride bulunmas
imkn getirmifltir.
N
A M A
N
A M A
Lizbon Antlaflmasnn Avrupa Birliindeki insan haklarna katklarn belirtmek.

Lizbon Antlaflmas, insan haklarnn korunmas
ynnde iki nemli arac isellefltirmek istemifltir. Bir kere, Avrupa Birlii Temel Haklar fiart,
Antlaflmalar ile ayn hukuki deere sahip tutularak, AB hukuk sisteminin bir paras hline getirilmifltir. Yine, AB, Lizbon Antlaflmasnn ngrd zere Avrupa nsan Haklar Szleflmesine
katlmak iin giriflimlerine devam etmektedir.
Lizbon Antlaflmas ile Avrupa Birlii ynnden
zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile ABnin dfl
iliflkileri konusundaki yenilikleri aklamak.
Lizbon Antlaflmas zgrlk, gvenlik ve adalet
alan ynnden, bu alan ABnin ulusst yapsna hemen hemen tmyle btnlefltirmifltir. Bylelikle rnein, bu alan ynnden, kural olarak,
olaan yasama usul ve nitelikli oy okluu kullanlacak ve tzk, direktif ve karar ile tasarruf
karlacak ve Avrupa Birlii Adalet Divan, bu
alan ile ilgili olarak yorum ve hukuki denetim
yetkisine sahip olacaktr. Lizbon Antlaflmas,
ABnin dfl iliflkileri ynnden, AByi dnyada
daha grnr klmak adna, Ortak Dfl Politika
ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi ve Avrupa Dfl Eylem Servisi gibi kurumsal yaplanmalar getirmifltir.
203
Kendimizi Snayalm
1. Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas, hangi ye devletlerde referanduma sunularak, halk tarafndan reddedilmifltir?
a. Danimarka - rlanda
b. talya - Almanya
c. ngiltere - sve
d. Portekiz - Yunanistan
e. Fransa - Hollanda
2. Lizbon Antlaflmas, hangi yl imzalanmfl ve hangi yl
yrrle girmifltir?
a. 2004-2006
b. 2005-2007
c. 2006-2008
d. 2007-2009
e. 2008-2010
3. Avrupa Birlii, Lizbon Antlaflmas sonras stunlu
yaps asndan nasl bir deiflime uramfltr?
a. Stunlu yap, olduu gibi muhafaza edilmifltir.
b. Stunlu yapdaki stun says, iki olmufltur.
c. Stunlu yapdaki stun says, olmufltur.
d. Stunlu yapdaki stun says, drt olmufltur.
e. Stunlu yap, ortadan kaldrlmfltr.
4. Afladakilerden hangisi, Lizbon Antlaflmas sonras Avrupa Birlii tasarrufu olarak artk karlamayacaktr?
a. Tzk
b. Direktif
c. ereve Karar
d. Karar
e. Tavsiye
5. Kurucu antlaflmalarn gzden geirilmesi ile ilgili
olarak, olaan deifltirme usul ile ilgili afladakilerden
hangisi yanlfltr?
a. Avrupa Parlamentosu ve/veya Komisyon, deifliklik nerisi getirebilir.
b. AB Zirvesi, her durumda deifliklikler ile ilgili
Konvansiyon toplar.
c. AB Zirvesi, her durumda deifliklikleri ile ilgili
Hkmetler Aras Konferans toplar.
d. ye devlet hkmet temsilcileri, deiflikliklere
mutabakat ile karar verir.
e. ye devletler, deifliklikleri kendi anayasal usullerine gre onaylar.
6. Afladakilerden hangisi, Lizbon Antlaflmas ile ilk

kez Avrupa Birliinin kurumu olarak belirtilmifltir?
a. Komisyon
b. Konsey
c. Avrupa Birlii Zirvesi
d. Avrupa Parlamentosu
e. Avrupa Birlii Adalet Divan
7. Lizbon Antlaflmas sonras Konseydeki yeni nitelikli
oy okluu, yani ifte ounluk sistemine gre Komisyondan gelen bir tasarya olumlu oy veren ye devlet saysnn toplam sayya ve nfusunun toplam nfusa oran hangisidir?
a. %55 - %65
b. %60 - %70
c. %65 - %75
d. %70 - %80
e. %75 - %85
8. Lizbon Antlaflmas ile getirilen vatandafl giriflimi
bakmndan, en az ka Birlik vatandafl, Avrupa Birliine
bir tasarruf karmas iin neri gtrebilecektir?
a. En az 500.000 kifli
b. En az 1.000.000 kifli
c. En az 1.500.000 kifli
d. En az 2.000.000 kifli
e. En az 2.500.000 kifli
9. Lizbon Antlaflmas uyarnca Avrupa Birlii, afladakilerden hangisine katlacaktr?
a. Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szleflmesi
b. Avrupa Birlii Temel Haklar fiart
c. Medeni ve Siyasi Haklar Szleflmesi
d. Avrupa nsan Haklar Szleflmesi
e. Avrupa Sosyal Haklar Szleflmesi
10. Lizbon Antlaflmas, zgrlk, gvenlik ve adalet alan ile ilgili olarak hangisine yol amamfltr?
a. Bu alan, artk olaan hukuki aralar, yani tzk,
direktif ve karar ile dzenlenecektir.
b. Bu alanda, artk, kural olarak, olaan yasama
usul ve nitelikli oy okluu ile karar alnacaktr.
c. Btn ye devletler, artk bu alandaki politikalara tmyle katlmaktadr.
d. Avrupa Birlii Adalet Divan, bu alandaki uygulamann denetimi asndan hemen hemen tam
olarak yarg yetkisine kavuflmufltur.
e. Bu alan kurmak, Avrupa Birliinin hedefleri
arasnda belirtilmifltir.
204
Avrupa Birlii
Yaflamn inden
...
Eur-activ internet sitesinde yer alan Lizbon Antlaflmas bafllk haberin Lizbon Antlaflmasna iliflkin grfllere yer verdii blm, aflada yer almaktadr.
...Portekiz Baflbakan Jose Socrates: Bu yeni Antlaflmayla birlikte Avrupa birka yldan beri sregelen tkanklktan kurtulacaktr. Avrupa bu Zirveden daha da
glenerek kmfltr. Artk AB, kresel sorunlarla mcadelede daha gl olacak, dnyadaki roln daha
gl oynayacak ve ekonomimize ve vatandafllarmza
duyulan gven artacaktr.
Avrupa Komisyonu Jose Manuel Barroso: Bize harekete geme gc veren bir Antlaflmaya sahibiz artk. Vatandafllarmz sonu istiyor. Avrupann onlara ne getireceini grmek istiyor.
ngiltere Baflbakan Gordon Brown, krmz izgilerine
sayg duyulduu iin memnun olduunu ve Antlaflma
iin referanduma ihtiya duyulmadn belirtti. ...
Brown yeni Antlaflmann eski Anayasa metninden temelde farkl olduunu szlerine ekledi. Brown, Katlmadmz noktalarn, emniyet sbablarmzn dikkate
alnd ok farkl bir belge var ... aklamasnda bulundu. Brown, AB liderlerine arda bulunarak artk
kurumsal tartflmalardan uzaklaflarak istihdam, refah,
evresel gvenlik ve terrizme karfl gvenlik gibi ana
sorunlara odaklanmak gerekir dedi.
talya Baflbakan Romano Prodi: talyann Avrupadaki rolnn farkna varld bir andayz. Avrupa tarihindeki ok uzun ve zorlu bir srecin sonuna geldik. AB
artk daha salam bir flekilde ifllemeye devam edebilir.
Avrupa yanls AP yeleri, yeni Antlaflmay taslak AB
Anayasasnn temelini koruduu iin memnunlukla karfllarken; flpheciler, AB liderlerini AB Anayasasn baflka bir bafllkla kabul ettikleri iin elefltiriyor.
Sosyalist Grup Lideri Martin Schulz, Antlaflmann Avrupa taraftarlar iin bir zafer olduunu syledi. Schulz,
Alt yldan sonra nihayet ABnin kurumsal ve yapsal
sorunlarn belirledik. fiimdi artk Avrupa ifl dnyasnn
zerine gitmeliyiz aklamasnda bulundu. ...
Avrupa Ticaret Birlii Konfederasyonu (ETUC): ETUC,
AB Antlaflmasnn iddial olmayan niteliini zntyle
karfllamaktadr. Nitelikli oy ounluu sisteminin kapsad alan geniflleterek, sosyal Avrupann yeniden
canlandrlma olana vard. Ayrca ABnin kreselleflmenin kt etkileriyle ve ezici finansal kapitalizmle mcadele etme yetenei de artrlabilirdi. Fakat flu an eli-
mizde AB erevesinde yaplmfl birka sradan iyilefltirme var. Bu iyilefltirmelerin de Avrupann dnya apnda etkin olmas ynnde snrl bir etkisi olacak.
Avrupa KOB Sahipleri rgt UAPMEnin Genel Sekreteri Hans-Werner Mller: Artk byk resme bakma
zamandr. Reform (Lizbon) Antlaflmas Avrupa kurumlarnn hem alflma alann geniflletecek hem de manevra hzn artracaktr. Bylece Avrupa Birliinin kresel arenadaki sesi de glenecektir. ... Bu hibir flekilde karlmayacak bir frsattr. ...
Kaynak: <http://www.euractiv.com.tr/6/link-dossier/lizbon-antlasmasi> [Eriflim Tarihi: 10 Mart 2012.]

1. e
2. d
3. e
4. c
5. b
6. c
7. a
8. b
9. d
10. c
Yantnz yanlfl ise Lizbon Zirvesi ve Antlaflmasna Giden Sre konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Lizbon Zirvesi ve Antlaflmasna Giden Sre konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Lizbon Antlaflmas Sonras
Genel Olarak AB konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Genel Hkmlerdeki Deifliklikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Genel Hkmlerdeki Deifliklikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birliinin Kurumlarndaki Deifliklikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birliinin Kurumlarndaki Deifliklikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii ve Demokrasi Alanndaki Deifliklikler konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birlii ve nsan Haklar Alanndaki Deifliklikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Avrupa Birliine liflkin Dier Yenilikler konusunu yeniden gzden geiriniz.
205

Sra Sizde 1
Lizbon Antlaflmas, Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmasnn onay srecindeki tkanmann neticesi ortaya kmfltr. Zira Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmas, yrrle girebilseydi Lizbon Antlaflmasna da gerek olmayacakt. Yine ayn nedenle, Lizbon Antlaflmas, ierik olarak ok byk lde Avrupa Birlii Anayasal Antlaflmasn muhafaza etmektedir.
Sra Sizde 2
Lizbon Antlaflmas, herhangi bir stun sistemi zerine
kurulmamfltr ancak ortak dfl politika ve gvenlik politikasna iliflkin ayr kurallar olmas nedeniyle gerekte
bu tr konular iin sanki hala ayr bir stun varmfl gibi gzkmektedir (Craig ve De Brca, 2011, s. 27.).
Sra Sizde 3
Lizbon Antlaflmas, genel hkmler ynnden esasen,
alt noktada deifliklik getirmifltir. Bu deifliklikler;
ABnin deerleri ve hedefleri, yetki, glendirilmifl ifl
birlii mekanizmas, AB karar alma usulleri ve AB tasarruflar, kurucu antlaflmalarn gzden geirilme usul ve
ABden ayrlma ile ilgili olarak gerekleflmifltir.
Sra Sizde 4
Lizbon Antlaflmas, her kurum ynnden belirli deiflikliklere yer vermifltir. Dolaysyla bu sorunun yant,
kifliden kifliye deiflecektir. Yant Avrupa Parlamentosu
olabilir nk Avrupa Parlamentosu, olaan yasama
usul kullanlan alanlardaki artfl ve btenin tm hakknda sz syleme imknnn gelmesi ile birlikte daha
da glenmifltir. Yant AB Zirvesi olabilir nk AB Zirvesi, ilk kez ABnin kurumu olarak saylarak iki buuk
yllk bir dnem iin bir Baflkana sahip olmufltur. Yant
Konsey olabilir nk Konsey, yeni Baflkanlk rejiminin
yan sra nitelikli oy okluu sistemi ynnden ye devletlerin saysna ve nfusuna dayal yeni sisteme en ge
31 Mart 2017 tarihinde tam olarak geecektir. Yant Komisyon olabilir nk Komisyon, gerekli karar alnrsa
oluflumu ynnden rotasyon sistemi ile ye devletlerin
2/3nden gelen komiserler ile toplanacaktr. Yant Avrupa Birlii Adalet Divan olabilir nk Avrupa Birlii
Adalet Divan, muhtelif biimlerde yarg yetkisini artrmfltr.
Sra Sizde 5
Lizbon Antlaflmas, esas olarak geliflim ile ABnin demokratik hayatna katk yapmfltr. Bir kere, Avrupa Parlamentosu, yetki artfl yaflamfltr. Ayrca, ulusal parlamentolar, Avrupa seviyesindeki geliflmeler konusunda
bilgilendirilme ve ilgili AB tasarruflarn katmanl yetki
ilkesine uyum ynnden denetleme grevi almfltr.
Bundan baflka AB vatandafllar, belirli koflullar altnda,
vatandafl giriflimi ile ABye herhangi bir tasarruf karlmas ynnde neri sunma imknn elde etmifltir.
Sra Sizde 6
Lizbon Antlaflmas, ABdeki insan haklar korumasn
iki arala glendirmektedir. Bunlar, AB Temel Haklar
fiart ve Avrupa nsan Haklar Szleflmesidir. Bu ynden AB Temel Haklar fiart, Antlaflmalar ile ayn hukuki deere sahip klnarak AB hukukuna katlmfltr. Ayrca AB, Avrupa nsan Haklar Szleflmesine katlmak
iin aba sarf etmektedir.
Sra Sizde 7
Lizbon Antlaflmas; zgrlk, gvenlik ve adalet alan
ile ABnin dfl iliflkileri alanlarnda ABnin daha etkin olmasn salamay tasarlamaktadr. Lizbon Antlaflmas,
buna dnk olarak zgrlk, gvenlik ve adalet alan
ynnden, bu alan ABnin ulusst yapsyla hemen
hemen tmyle btnlefltirmifltir. ABnin dfl iliflkileri
ynnden Lizbon Antlaflmas, AByi dnyada daha grnr klmak adna, Ortak Dfl Politika ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi ve Avrupa Dfl Eylem Servisi
gibi kurumsal yaplanmalar getirmifltir.
Bache, Ian - George, Stephen - Bulmer, Simon (2011),
Politics in the European Union, 3rd Edition, Oxford
University Press, Oxford.
Baykal, Sanem (2008), Avrupa Birliinde Yetki Sorunu
ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler) Akay, Belgin Kahraman, Sevilay - Baykal, Sanem, Avrupa Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara, s. 203-233.
Baykal, Sanem (2007), Reform Antlaflmas ve Getirdikleri: Kurumsal Yap erevesinde Genel Bir Deerlendirme, Ankara Avrupa alflmalar Dergisi, Cilt:
7, No: 1, s. 45-67.
206
Avrupa Birlii
Baykal, Sanem (2010), Temel Haklar, (Editrler)

Akay, Belgin - Bayraktarolu zelik, Glm, Lizbon Antlaflmas Sonras Avrupa Birlii: Serbest Dolaflm ve Politikalar, Sekin Yaynclk, Ankara, s.
371-399.
Bayraktarolu zelik, Glm (2008), Avrupa Birliinin
Kurumsal Yaps ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler)
Akay, Belgin - Kahraman, Sevilay - Baykal, Sanem,
Avrupa Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler,
Sekin Yaynclk, Ankara, s. 203-233.
Bilgin, Asl (2008), Avrupa Birliinde Temel Haklar
fiart ve Lizbon Antlaflmas, (Editrler) Akay, Belgin
- Kahraman, Sevilay - Baykal, Sanem, Avrupa Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara, s. 317-347.
Craig, Paul - De Brca, Grinne (2011), EU Law: Texts,
Cases and Materials, 5th Edition, Oxford University
Press, Oxford.
Dinan, Desmond (2010), Ever Closer Union: An Introduction to European Integration, 4th Edition, Palgrave Macmillan, USA.
Gmen, lke (2011), Avrupa Birliinde Vatandafl Giriflimi, Prof. Dr. Ahmet Gkdereye Armaan, Turhan Kitabevi, Ankara, s. 479-520.
Gmen, lke (2008), Ulusal Parlamentolarn Avrupa
Btnleflmesindeki Rol ve Lizbon Antlaflmas,
(Editrler) Akay, Belgin - Kahraman, Sevilay Baykal, Sanem, Avrupa Birliinin Gncel Sorunlar ve Geliflmeler, Sekin Yaynclk, Ankara, s. 275316.
zcan, Mehmet (2012), Avrupa Birliinde nsan Haklar, Hayat Yaynclk, stanbul.
Piris, Jean-Claude (2010), The Lisbon Treaty: A Legal
and Political Anaylsis, Cambridge University Press,
United Kingdom.
Reber, Kamuran (2010), Avrupa Birlii Kurumlar Hukuku ve Temel Metinleri, Alfa Aktel, Bursa.
Szlk
207
Szlk
A
ok Vitesli Avrupa (Multi Speed Europe) Senaryosu: ye

lkelere AB politikalarna farkl srelerde uyum salama
AB Mktesebat (Acquis Communataire): AB mevzuatna
olana tanyan bir senaryodur. AB, tm geniflleme s-
verilen addr. Otuzbefl bafllk altnda snflandrlmfltr.
relerinde ilgili senaryoyu benimsemifl; yeni ye lkele-
ABA: (Avrupa Birlii Anlaflmas) Treaty on European Unlon
re AB politikalarna uyum salamalar iin geifl sreleri
(TEU) 1 Kasm 1993 tarihinde yrrle giren ve Hol-
tanmfltr. ok vitesli Avrupa senaryosu btnleflme ve
landann Maastricht flehrinde imzaland iin Maastricht
geniflleme eflgdmnn salanmasnda ABnin benim-
Anlaflmas olarak da bilinen ABA, birer reform anlaflma-
sedii, baflarl bir senaryodur.
s olma zelliini taflyan Amsterdam, Nice ve son olarak

Lizbon Anlaflmalar tarafndan zaman ierisinde tadil
edilmifl olmakla birlikte gnmzde de ayn isimle yrrlln srdrmektedir.
D
Derinleflme: ABnin gerek ekonomik gerekse siyasi anlamda
daha fazla btnleflmesi ve politika alanlar ve uygula-
ABDA: (Avrupa Biirliinin flleyiflineDair Anlaflma) Treaty on

the Functioning of the European Unlon (TFEU) 25 Mart
1957 tarihinde Romada imzalanan ve bu sebepten dolay
malarn geniflletilmesi anlamna gelir.

Dalist Grfl: Uluslararas hukuk normlar ile ulusal hukuk
normlarnn birbirlerinden ayr ve bamsz olduu ve
Roma Anlaflmas olarak da bilinen Avrupa Ekonomik
fakat bu iki hukuk normunun efl dzeyde olduunu ka-
Topluluunu kuran Anlaflma, Maastrict Anlaflmasnn
bul eden grfl.
yrrle girmesi ile birlikte bir isim deiflikliine urayarak Avrupa Toplululu Anlaflmas olarak adlandrlmfl
ve son olarak Lizbon Anlaflmasnn kabul edilmesi ile birlikte Avrupa Topluluu Anlaflmasnn ismi Avrupa Birli-
E
Ecu: n yznde kraliyet armas bulunan flvalye kalkanlarna verilen addr. ECU, daha sonra Avrupa Para Siste-
inin iflleyifline Dair Anlaflma olarak deifltirilmifltir.
minde (1979) kullanlan Avrupa Hesap Biriminin ngi-
Avrupa Ekonomik Alan: AB lkeleri ile EFTA lkelerinin

yer aldklar, 1 Ocak 1994 tarihinde oluflturulmufl olan
bir tek pazardr. Taraflar arasnda mallarn, hizmetlerin,
lizce bafl harflerinin ksaltmas olarak benimsenmifltir.

Egemenlik: ABde rgtn ye devletlere hukuken stn
olarak hukuk normlar yaratabilme erkidir. Ayn flekilde
iflgcnn ve sermayenin serbest dolaflmn salayabil-
egemenlik, bir ye devletin lkesi snrlar iinde en
mek zere ABnin ilgili mevzuat benimsenmifltir.
yksek otorite olmas ve uluslararas dzeyde de dier
Avrupa Para Ylan: ye lke ulusal paralarnn kendi arala-
devletlerle hukuken eflit haklar sahip olmas anlamna
rnda dalgalanma marj +- 2,25 olarak belirlenip ylan

benzetmesi yaplmfl, bu paralarn Dolar karflsndaki toplu dalgalanma marj ise +- 4,45 olarak saptanarak buna
gelir.
Ekonomik ve Parasal Birlik: kit taraflarn ekonomi politikalarnn sk koordinasyonunu ve taraflar arasnda tek
da tnel ad verilmifltir. 1972-1979 arasnda uygulanan

sistem, baflarl olamamfltr.Bu sistem Werner Raporu ile
getirilmifl olup Tneldeki Ylan Sistemi olarak anlr. 16
bir para biriminin geerli olmasn hedefler.

Euro Alan: ABnin tek para birimi euroyu kullanan Almanya, Fransa, talya, Hollanda, Belika, Lksemburg, Yu-
Mart 1972den itibaren Topluluk yesi lkeler ulusal pa-
nanistan, spanya, Portekiz, rlanda, Avusturya, Finlan-
ralar dolar karflsnda ayr ayr ve herhangi bir snra ba-
diya, Estonya, Gney Kbrs, Malta, Slovenya ve Slovak-
l olmadan dalgalanmaya brakmfllardr. Bu uygulamaya

da ekonomi literatrnde Tnelsiz Ylan denir.
Avrupa Tek Pazar: Ekonomik entegrasyon trlerinden ortak
yann oluflturduu para alandr.

Euro: AB tarafndan 2002 ylnda tedavle karlan, Euro Alann oluflturan onyedi ye lke tarafndan kullanlan tek
pazara karfllk gelmektedir. Avrupa Tek Pazar kapsa-
para birimidir.
mnda AB lkeleri arasnda mallarn, iflgcnn, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaflm salanmfltr.
C-
COREPER: Daimi Temsilciler Komitesi iin kullanlan bir terimdir. Sz konusu komitenin Franszca karfll olan
Comit des reprsentants permanents tanmnn ksaltlmasndan tretilmifltir.
G
Gmrk Birlii: lgili lkeler arasndaki vergiler ve miktar
kstlamalarnn kalkt ve nc lkelere karfl Ortak
Gmrk Tarifesi uyguland bir ekonomik btnleflme
aflamasdr.
208
Avrupa Birlii
Oyokluu: ABde kimi kararlarn oybirlii salanamamasna

karfln, kullanlan oylarn ounluu dorultusunda aln-
Hukuk Dzeni: ABde ya da bir devlette yrrlkte bulunan
masdr. Oyokluu mutlak olabilir (rnein; Avrupa
tm hukuk normlarnn oluflturduu dzen anlamna
Parlamentosu ye saysnn yardan bir fazlas), nisbi
gelir.
olabilir (rnein; Avrupa Parlamentosunda yaplan bir
oylamada hazr bulunan yelerin saysnn yardan bir

fazlas) ya da nitelikli olabilir (rnein; AB Konseyinde
Pazar: Mallarn, kiflilerin, hizmetlerin ve sermayenin ser-
alnan kimi kararlar ye lkelere tannan arlkl oylarn
beste dolaflt, i snrlar olmayan bir alandr.
belli bir sayya ulaflmasyla alnmas. Bu say yaklaflk
lerleme Raporu: Avrupa Komisyonu tarafndan her yl, her
olarak kullanlan oylarn % 73 oranna karfllk gelmek-
aday lke iin ayr olarak hazrlanan, aday lkenin tam
tedir)
yelie hazrlk srecinde bir yl boyunca Kopenhag Kriterlerine uyum performansn inceleyen ve deerlendiren;
var ise eksikliklerini belirleyen bir rapordur. lerleme, bir
yl boyunca alnan kararlar, kabul edilen mevzuat ve uy-
P
Pacta Sund Servanda: Ahde vefa anlamna gelen bir deyimdir. Bir baflka anlatmla, yaptn anlaflmalara sayg gs-
gulanan tedbirler temelinde deerlendirilmektedir.
ter demektir.
Prambul: Antlaflma veya anlaflmalarn baflnda, maddelerinden nce yer alan ve yaplan bu antlaflmann anlam ve
Maastricht Kriterleri: Ekonomik ve Parasal Birlik srecinde
nemini vurgulayan ksm. Preambl nsz olarak
ye lkelerin salamas gereken ekonomik kriterlerdir.
evirmek doru olmaz. Preamblde yer alan hkmler
Monist Grfl: Uluslararas hukuk normlarnn, herhangi bir
antlaflma veya anlaflma metinleriyle efl hukuksal deere
ulusal hukuk normuna dnfltrlmesine gerek olmak-
sahiptir.
szn, i hukukun paras olduunu kabul eden grfl.
O
Oransallk (Proportionalit): Avrupa Birliinin karar organlarnn, Birlik Antlaflmalarnn ve bu antlaflmalarn
verdii yetkilere dayanarak kardklar hukuk belgelerinin uygulamasnda, kullanacaklar yetkiler, sonu almak
iin gerekli minimum dzeyi aflmamal ve ye devletlerin ulusal yetki alanlarna tecavz etmemelidir. Buna
oransallk ilkesi denir.
Ortak Pazar: Gmrk Birlii iin geerli koflullar yannda
emek, hizmet ve sermaye hareketliliinin saland ekonomik btnleflme modelidir.
Ortaklk Konseyi: Trkiye AB ortaklk iliflkisinin karar alma
organdr. Ortakl ilgilendiren kararlar Ortaklk Konseyinde alnr. Ayrca ortakl ilgilendiren konularda ortaya kan sorunlara ncelikle Ortaklk Konseyinde zm aranr. Ortaklk Konseyinde Trk hkmeti temsilcileri, AB yesi lkelerin hkmet temsilcileri, Konsey
ve Komisyon temsilcileri yer alr. Ortaklk Konseyinde
kararlar oybirlii ile alnr.
Oybirlii: ABde kimi kararlarn tm ye lkeler tarafndan
birlikte alnmas ya da herhangi bir oturumda (rnein
bir ulusal parlamentoda) yaplan oylamada katlmclarn
tmnn ayn ynde oy kullanmasdr. Buna kimileri
consensus da der.
Serbest Ticaret Blgesi: Ekonomik entegrasyon srecinin ilk

aflamasdr. Serbest ticaret blgesine katlan lkeler kendi aralarndaki ticarete uyguladklar ticari engelleri kaldrrlar; ancak serbest ticaret blgesi dflnda kalan lkelere karfl kendi ulusal ticaret politikalarn uygulamakta
serbesttirler.
Sui Generis: Kendine zg demektir (rnein; ABnin sui
generis kaynaklar deyimi ile bu rgte zg kaynaklar
anlafllmak gerekir).
U-
Uluslarst rgt: Bir antlaflmayla kurulan, yelerinin kendisine egemenlik yetkilerinin kullanmnn bir blmn
devrettikleri, oyokluu ile dorudan ya da dolal biimde balayc hukuk normlar belirleyebilen, bu normlar
rgte ye devletlerin ulusal hukuklarnda dorudan ya
da dolayl biimde uygulanan ve hukuksal sonular douran bir kurulufltur.
Uluslarstlk (Supranationalit): ABde rgtn ye devletlerden ksmen devrald egemenlik yetkileriyle kurduu ve ye devletlerin ulusal yetkilerinin rgt iinde
kstland siyasal ve hukuksal yap.
niter Devlet: Teki devlet. Bir baflka anlatmla federal ya da
konfederal yapda olmayan ve btnlk gsteren devlet
flekli (rnein; Trkiye Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti).
Szlk
Z
Zollverein: Alman Birlii, 38 Alman prensliinin oluflturduu
konfederasyondur. leride Federal Almanyaya dnflen
Birlikin merkezi karar organ Diet, temeli de ortak Pazar
olan Zollevereindr. 1816-1818 yllarnda aralarndaki i
gmrkleri kaldran prenslikler, ardndan ortak pazar
kurmufllar ve 1871de Alman Birliini ilan etmifllerdir.
209

Avrupa Birliği

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Avrupa Birliği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2684

Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik

Avrupa Birlii Hukuku ............................................................ 20

Kendimizi Snayalm .....................................................................................

Avrupa Birliinin Kurumlar .................................................. 44

Avrupa Birliinin Btnleflme Sreci .................................. 70

KURAMSAL ARKA PLAN IfiIINDA ABNN

Avrupa Birliinin Geniflleme ve Avrupa

Avrupa Birliinin Ekonomik ve Sosyal Politikalar .. .......... 118

Byme ve stihdam Artrmaya Ynelik Stratejiler..............................

Topluluklardan Avrupa Birliine Avrupa

AET/ABNN GENfiLEMES .........................................................................

Lizbon Antlaflmas Sonras Avrupa Birliinin

Szlk ................................................................................... 207

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Avrupa Kmr ve elik

KNC DNYA SAVAfiI SONRASI AVRUPA

Federalizm bir siyasi

kinci Dnya Savafl Sonras Genel Durum

1945 ylnda Almanya ve Japonyann teslim olmasyla tm cephelerde sona

kinci Dnya Savafl sonras Avrupa btnleflme giriflimlerinde ABDnin etkisi bS O R U

NATO, 12 lke tarafndan

BATI AVRUPADA LK BTNLEfiME

Avrupa Kmr ve elik Topluluu

Avrupa Savunma Topluluu Giriflimi

Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi

Gmrk Birlii, ilgili lkeler

Avrupa Btnleflmesinde nemli Tarihler (1945-1957)

Btnleflmenin Teorik Aklamas

Tarihte Avrupa btnleflmesine iliflkin ilk giriflimleri aklamak

Avrupa devletlerinin savafl sonras ekonomik ve

Avrupa btnleflmesinin temelini oluflturan Roma Antlaflmalarnn ieriini belirleyebilmek

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Sra Sizde Yant Anahtar

Yantnz yanlfl ise Schuman Bildirisi, Avrupa

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Avrupa Birlii Hukuku

AVRUPA BRL HUKUKU - ULUSLARARASI

Sui Generis: Kendine zg

Egemenlik: ABde rgtn

Uluslararas hukukla, AB hukuku arasndaki en belirgin farklardan biri de bu

Oy birlii: ABde kimi

Olaan uluslararas antlaflmalardan farkl olarak Birlik antlaflmalar, ye devletler

2. nite - Avrupa Birlii Hukuku

AB hukuk dzeni, Isaac tarafndan flyle tanmlanmaktadr: Birlik hukuku,

Hukukun Genel lkeleri:

1. Ulusal mahkemeler Birlik hukukunu uygulamakla ykmldr.

Uluslararas-Ulusal hukuk iliflkilerindeki Dalist ve monist grfller

Avrupa Birlii Hukukunun Uluslarst (Supranasyonal)

Mahkeme tihatlar: ABAD

Pacta sund servanda: Ahde

Uluslarst rgt: Bir

Bu tanmdan kan unsurlar flylece sralayabilmek olasdr:

2. nite - Avrupa Birlii Hukuku

4. Belirlenen hukuk normlar, rgte ye devletleri dorudan ya da dolayl biimde

3. ABnin Kurulmasndan Sonra

2. nite - Avrupa Birlii Hukuku

niter Devlet: Teki devlet.

Avrupa Birlii Hukukunun Dorudan Uygulanmas ve

1. Birincil hukuk (antlaflma hkmleri),

Avrupa Birlii Hukukunun

Avrupa Birlii Hukukunun ncelii

2. nite - Avrupa Birlii Hukuku