Professional Documents
Culture Documents
COM
Kt qu Triple test cho thy thai c nguy c b Trisomy 21 (Hi chng Down)
l 1/28 tng cao hn nhiu so vi nguy c tnh theo tui m l 1/204.
Trong trng hp kt qu cho thy thai hin ti c nguy c cao b mt hoc nhiu cc ri lon trn th cn
c thc hin chn on xc nh bng th thut xm ln nh chc i hoc sinh thit gai nhau.
Cc cp v chng nn c t vn v tho lun k v ngha v nhng tai bin c th sy ra do th thut
trc khi quyt nh chp nhn thc hin chn on.
Vic chn on sm trc sinh gip xc nh chnh xc tnh trng bt thng ca thai v gip cho cc cp v
chng c thng tin a ra cc quyt nh ph hp nh chun b cho cc bin php iu tr (nh phu thut
ct sng ch i), ln k hoch cc ch chm sc c bit cho b sau sinh, chun b tm l v cc vn c
th nh hng n cuc sng gia nh hoc quyt nh vn tip tc mang thai cho n khi ngy.
Vic pht hin, chn on v iu tr bnh sm gip tr pht trin kho mnh bnh thng nh bao tr khc.
Ngc li, nu khng c pht hin v iu tr sm kp thi th sc kho, s pht trin th cht v tm thn
ca tr b nh hng nghim trng v khng th phc hi c.
i tng xt nghim l tt c cc tr s sinh ti bnh vin T D hoc ni khc, 36 gi tui n 7 ngy tui.
Tuy nhin, thi im ly mu cn ty thuc vo tr c sinh thng hay khng.
Thc hin xt nghim sng lc s sinh sau khi sinh
Sng lc s sinh (SLSS) l g?
SLSS l chng trnh thc hin xt nghim thng qui
cho tt c cc b s sinh nhm pht hin sm cc bnh
l ni tit v ri lon chuyn ha nh hng n sc
kho, pht trin th cht tm thn ca tr.
Cc bnh l ny thng kh pht hin trn lm sng
khi tr mi sinh, do cn phi thc hin xt nghim
sng lc pht hin.
Nu con bn sinh ti cc c s y t khng c thc hin xt nghim sng lc, tt nht nn nh nhn vin y t
ly mu v gi n phng xt nghim sng lc s sinh BV T D.
Thi gian tt nht ly mu lm xt nghim SLSS cho b l t 2-7 ngy tui. Kt qu xt nghim s c
trong vng 24-72 gi sau.
Nu kt qu sng lc cho bit con bn mc bnh, chng ti s lin h mi bn ln nghe tham vn bit r v
bnh l v hng dn cc bc tip theo chn on, iu tr hoc phng nga.
Cc bnh l s sinh c sng lc Vit Nam hin nay?
Cho n thi im u nm 2007, Vit Nam ni chung v bnh vin T D TPHCM ni ring thc hin xt
nghim sng lc cho 3 bnh l c t l cao cc nc Chu :
1. Thiu men GPD.
2. Suy gip bm sinh.
3. Tng sinh tuyn thng thn bm sinh.
Thiu men GPD l mt bnh m c th con bn khng tng hp c men G6PD nh nhng tr bnh
thng. Men G6PD nm trong t bo hng cu. Khi thiu men, t bo khng bin i cc sn phm c hi
thnh sn phm khng hi, do cc sn phm c hi s tch t trong hng cu lm cho hng cu d v. Vic
pht hin bnh sm v tham vn trnh s dng thuc, theo di vng da s sinh s gip tr b thiu men G6PD
b tn huyt cp a n thiu mu, vng da.
Suy gip bm sinh l mt bnh l tuyn gip ca tr khng t sn xut hoc sn xut hormon gip t hn
bnh thng. Hormon gip l cht cn thit cho no b v c th pht trin t lc mi sinh cho n lc trng
thnh. Nu hormon gip b thiu, no v c th khng pht trin a n tr ngu n v ln khng ln ln
c. Vic pht hin bnh sm v iu tr b sung lng hormon gip trong vng 2 tun u sau sinh s
gip tr pht trin bnh thng.
Tng sinh tuyn thng thn bm sinh l mt bnh l ri lon tng hp ni tit tuyn thng thn tr s
sinh a n biu hin cc th bnh khc nhau: mt mui gy t vong v m h v gii tnh b gi. Vic
pht hin bnh sm gip iu tr b kp thi trnh t vong, gim thiu tnh trng nam ho c quan sinh dc
4
Hi chng Down
6
Hi chng Down (HC Down) do bc s Langdon Down ln u tin m t tnh trng bnh nm 1887. n
nm 1957 nguyn nhn bnh c pht hin l do tha mt nhim sc th s 21 trong b gen cn gi l tam
th 21 hoc trisomy 21 (tri-x-mi 21). Bnh gy ra tnh trng chm pht trin th cht v tm thn v c tn
sut khong 1:700 tr s sinh. Cc triu chng ca HC Down c th rt khc nhau gia cc tr mc bnh. C
tr cn phi c iu tr v chm sc rt nhiu nhng c tr cn t s chm sc hn.
Hi chng Down khng th iu tr khi tuy nhin c th chn on sm trong thi k mang thai trc khi tr
c sinh ra.
C ch gy HC Down
Bnh thng thai c tha hng vt cht di truyn gm 46 nhim sc th, trong c 23 nhim sc th t
m v 23 nhim sc th t cha. Tuy nhin hu ht cc trng hp HC Down, thai c 47 nhim sc th do c
tha mt nhim sc th s 21. Chnh s d tha vt cht di truyn ny gy nn cc ri lon v th cht v tr
khn ca tr.
Nguyn nhn chnh xc gy ra tnh trng ri lon ny vn cha c xc nh c th tng ngi. Tuy nhin,
thng k thy rng ph n t 35 tui tr ln c nguy c sinh con b HC Down tng ln r rt. tui 30 nguy
c sinh con HC Down khong 1:1000. C ngha l 1000 ph n 30 tui sinh con th ch c 1 ngi sinh con b
HC Down. Tuy nhin nguy c ny tng ln 1:400 ph n 35 tui v 1:60 ph n 42 tui.
Cc ri lon tr b HC Down
7
Thai a i do bt thng v kh nut v nt ca thai, thiu i do bt thng thn, bnh nhau nh,
mt ng mch rn duy nht, thai chm pht trin trong t cung, c ng thai yu hoc suy thai, sinh
nh cn.
Cc bt thng v u mt nh u nh hoc c dng hnh tri du, cm nh, tai ng thp, nang m
ri mng mch no.
Xng c ngn, tim b thng lin tht, thng lin nh, cn ng ng mch hoc hp ng mch ch.
Bt thng bng v c quan ni tng nh thot v rn, h thnh bng, teo thc qun, thn a nang
hoc trng nc, thn hnh mng nga, tinh hon n.
Bn tay co qup, thiu sn mng tay, bn tay qup, lng bn chn dy.
B NST ca HC Turner
Ngi n b HC Turner do mt hon ton mt NST X v b NST ch cn
duy nht mt NST gii tnh X l nguyn nhn thng gp nht chim
khong 50%. Trng hp ny cn c gi l monosomy X v k hiu l
45,X hoc 45,X0.
13
C nhiu dng bt thng NST, tuy nhin hin ti c chia thnh hai nhm chnh:
bt thng s lng
NST v bt thng cu trc NST.
- STLT do bt thng s lng NST: chim t l 1,5% tng s thai k, thng xy ra cc cp NST s 13,
16, 18, 21, 22 v cp NST gii tnh X, Y. Ngoi tr bt thng s lng NST xy ra cp NST s 21 c th
sng n trng thnh, cc dng bt thng s lng NST n thun, th n, th ba s cht t trong bo thai,
cn li 100% tn ti dng khm.
- STLT bt thng cu trc NST c 3 nhm chnh:
o Chuyn on tng h hay chuyn on cn bng (t l 63,7%): l hin tng trao i on gia hai
chic NST, mi NST t mt ch, trao i on t cho nhau, hnh thnh nn hai chic NST mi, khng mt
i cht liu di truyn. Cc c th mang bt thng chuyn on tng h c kiu hnh hon ton bnh thng,
b NST gm 46 chic NST, trong c 2 chic NST bt thng.
o Chuyn on ha nhp tm hay chuyn on khng cn bng (t l 19,8%): Ch xy ra i vi cc NST
tm u, hai NST tm u b t qua min gn tm, cc on t chuyn on cho nhau to nn mt NST bt
thng v mt NST rt nh b tiu bin i. Cc c th mang bt thng chuyn on ha nhp tm c kiu
hnh hon ton bnh thng, b NST ch c 45 chic NST, thiu 2 chic NST tm u, thay th bng 1 NST
tm gia ln.
14
o o on (T l 8,6%): NST b t hai v tr, on t quay 180 sau hai ch t ni li theo trt t
mi, khng mt i cht liu di truyn v c th mang cu trc o on thng c kiu hnh bnh thng,
nguy c di truyn sang thai nhi t cc cp v chng ny l 9-10% . C 2 dng bt thng cu trc NST kiu
o on. Nu v tr o on ngoi tm, kh nng sinh con c kiu hnh bnh thng tng i cao. Tuy
nhin, nu v tr xy ra o on cng xa tm kh nng sinh con c hnh dng bnh thng thp hn, nguy c
d tt bm sinh cho thai nhi cao hn so vi o on ngoi tm, mt s dng khc t l 7,9%.
Nguy c di truyn sang thai nhi ca cc cp v chng mang bt thng cu trc NST thay i ty theo chic
NST mang bt thng, kiu bt thng.. c bit, nu bt thng cu trc NST xy ra trn cng mt cp
NST, th nguy c di truyn sang thai nhi l 100%, hu qu 100% STLT
Cu hi c t ra i vi cc cp v chng mang bt thng di truyn b STLT: c cn phi can
thip iu tr g c bit hay khng?
C nhiu kin ng thun i vi cc trng hp ny: Ch tin hnh sinh thit chn on tin phi (k thut
PGD) i vi nhng trng hp p dng k thut IVF nhm loi b nhng phi mang bt thng di truyn
gy sy thai hoc c nguy c gy d tt bm sinh cao, ng thi phi hp thm v chn on tin sn trong
qu trnh mang thai.
i vi nhng trng hp c thai t nhin, hu ht cc bo co u khuyn khch tin hnh cc xt nghim
chn on tin sn, chc i hoc sinh thit gai nhau cho tt c thai k c b hoc m mang bt thng NST.
Tuy nhin vic tin hnh chc i, sinh thit gai nhau i vi cc cp v chng mang bt thng NST b sy
thai nhiu ln l mt vn phi ht sc cn nhc, v s lm tng nguy c sy thai nhng cp v chng vn
c tin cn b sy thai.
15
Di truyn ng vai tr quan trng trong chc nng sinh sn nam v n. Cc yu t di truyn tc ng ln tt
c cc giai on ca h thng sinh sn bao gm : hnh thnh gii tnh, qu trnh sinh giao t (trng v tinh
trng), cng nh nhng giai on u pht trin ca phi.
Cc bt thng di truyn c th chia thnh 3 nhm chnh : bt thng nhim sc th v s lng v cu trc,
t bin cc gen lin quan n chc nng sinh sn (nh cc gen nm trn nhim sc th gii tnh X/Y, hoc
cc gen nm trn nhim sc th thng), v bt thng n gen (nh gen ty th, gen iu ha tnh thm qua
mng x nang (CFTR),).
Karyotpe : 46,XY
Tc ng di truyn gy v sinh n
Cc nguyn nhn di truyn thng gp nht nhng trng hp v sinh n l bt thng v s lng v
cu trc nhim sc th, v hi chng t gy nhim sc th X (Hi chng Fragile X - FRAX). Tuy nhin tnh
trng v sinh n do nguyn nhn di truyn thng chim t l thp hn so vi nam. Trong cc trng hp
v kinh nguyn pht, nguyn nhn do hi chng Turner - 45,XO chim t l t 25 50% (xut hin 1/2500
3500 trong cc b gi mi sinh ra). Trong nhng trng hp v kinh th pht th bt thng nhim sc th
chim t l t 10 15%.
nhng gia nh c tin s sn khoa phc tp (nh sy thai lin tip, c bit giai on sm hay nhng
thng u ca thai k, cht ngay sau sinh, tr sinh ra vi nhiu d tt bm sinh) th nguyn nhn do bt thng
nhim sc th gy ra chim t l t 5 15%. Vi nhng bnh nhn ny c th ch nh phn tch karyotype
chn on.
C n 5% trng hp n b mn kinh sm do mang nhim sc th X b t gy. Hi chng ny l nguyn
nhn ph bin nht gy ra nhng tn hi bm sinh cho s pht trin tm thn v y l hi chng in hnh
cc b nam (t m truyn sang cho con trai). Vi nhng bnh nhn c triu chng mn kinh sm hoc v kinh
nguyn pht c th cho ch nh lm cc xt nghim di truyn phn t pht hin hi chng t gy nhim sc
th.
16
18
19
Xt nghim FISH
FISH l vit tt ca t lai ti ch pht hunh quang (fluorescence in situ hybridization). y l k thut di
truyn t bo c s dng pht hin c hay khng s hin din ca mt trnh t DNA c hiu trn cc
nhim sc th.
Cc on d DNA c nh du hunh quang c lai gn ln cc v tr tng ng trn nhim sc th mun
tm hiu. Sau lai, sn phm c kho st di knh hin vi tm tn hiu hunh quang ca cc on d c
lai.
S c hay khng c tn hiu hunh quang gip suy ra c hay khng c s hin din ca nhim sc th c
hiu tng ng.
FISH thng c dng tm kim cc c im ca DNA nhm mc ch chn on, t vn di truyn, iu
tr v xc nh t bin nhim sc th, xc nh ging loi. Ngoi ra FISH cn c dng xc nh mRNA
trong nh gi s biu hin ca gen trong t bo v m kho st.
Hin nay FISH thng c ch nh trong chn on nhanh trc sinh ri lon nhim sc th cho cc trng
hp thai nguy c cao b Hi chng Down, Hi chng Edwards, Hi chng Turner, Hi chng Klinefelter
Loi mu c th s dng cho k thut ny gm: mu, dch i, gai nhau, dy rn, mu dy rn.
Kt qu xt nghim FISH nh sau:
20
Bnh alpha thalassaemia thng gy thiu mu nh hn, mc thiu mu rt thay i. Trng hp nghim
trng nht ca bnh alpha thalassemia l ph nhau thai lm cho thai b cht lu trong t cung hoc cht sm
sau sinh. Th ny c bit ph bin cc nc ng Nam nh Vit Nam, Thi Lan, Philippines.
22
23
Gi tr bnh thng
13,5g/dl
4,2-5,4 triu
80-100Fl
27-31pg
32-36g/dl
25
C tnh di truyn.
Bnh nhn DMD thng b nhc c xut hin sm t 2 3 tui, tin trin nhanh, khi u t nhng thay i
vi m cc c, c khng cn xng hai bn, sc c yu dn, cui cng l lit mm v x ha ca c, mt
kh nng i li v cht la tui 20 do tn thng c tim v ri lon h hp.
Bnh do t bin gen dystrophin gy ra, vit tt l gen DMD. y l gen ln nht ngi di 2.400 kb nm
trn nhim sc th X v tr Xp21.2, gm 79 exon m ha 14 kb mRNA.
Bnh c c im di truyn gen ln nm trn nhim sc th X. C th n 46,XX mang gen bnh l ngi c
mt NST X mang gen t bin. Ngi n mang gen thng khng biu hin bnh nhng li c 50% kh nng
truyn gen t bin ny cho con trai hoc cho con gi. Mt s trng hp him c th gp b gi c biu hin
bnh do b gi ch c mt NST X (hi chng Turner 45,X), hay do hin tng bt hot ca NST X bnh
thng cn li ca cp XX.
c th nam 46,XY ch c mt NST X. Nu NST X mang gen t bin th c th nam s c biu hin bnh
cc mc nh trn. Hu ht cc trng hp con trai b bnh l do tha hng NST X mang gen t bin t
m.
26
Khuyt tt tim: thng lin tht, thn chung ng mch, t chng Fallot
Khuyt tt tuyn cn gip: gim tit hoc-mn cn gip dn n gim canxi v pht pho trong mu
Khuyt tt mt: Ch hm v khe mi, mt di, tai nh v thp, 2 mt xa nhau, mt bp, mi trn mng
v c rnh ngn
Tr no: ri lon pht trin, ri lon hnh vi, hc tp v ngn ng km, ri lon tp trung, t k
Khuyt tt v thnh gic, gim th gic, chc nng thn km, th trng thp b
27
28
Tr s sinh nghi ng bnh CMV bm sinh vi du hiu vng da, thiu mu, lch v / hoc gan to, u
nh; hoc tr s sinh b vn thnh gic v th gic, vim phi, co git, chm pht trin tm thn.
29
30
F- Xt nghim gen
32
Cc tp HPV
6, 11, 40, 42, 43, 44, 53, 54, 57, 61, 62, 72, 81, 83,
16, 18, 26, 31, 33, 35, 45, 51, 52, 55, 56, 58, 59, 66, 67, 68, 82
Xt nghim chn on HPV hin nay thng dng k thut Realtime PCR.
Loi mu xt nghim l dch qut c t cung hoc bnh phm chi si.
Ung th c t cung v nhim Human Papillomavirus
Ngy nay, bnh ung th c t cung (UTCTC) vn l gnh nng ca ton cu. Mi nm c khong
493.000 trng hp bnh mi, 274.000 ph n cht v UTCTC. Hin ti c 1,4 triu trng hp
UTCTC trn ton cu, v hn 80% UTCTC cc nc ang pht trin.
33
Ti Vit Nam UTCTC l loi ung th thng gp nht v c t l t vong cao nht trong tt c loi ung th
n gii. Tuy nhin, hin khng cn l ung th hng u n gii m ng hng th hai sau ung th v. C
khong 6.224 trng hp mc mi v 3.334 trng hp cht trong nm 2002 vi xut UTCTC v t sut l
20.2 v 11.2. Xut UTCTC min Nam cao hn min Bc (26,0 vs 6,1 / 100.000 ph n). Xut
UTCTC trong cc nm qua c xu hng gim dn, ASR =28,4 (1997) xung cn 16,5 (2003).
UTCTC l kt qu ca tnh trng nhim ko di mt hay nhiu type HPV sinh ung hay nguy c cao. Nhiu kt
qu nghin cu ghi nhn s hin din ca DNA HPV trong ung th c t cung trn th gii l 99,7%.
Human Papillomavirus (HPV)
HPV l mt lai virus gy ra bnh ly truyn qua ng tnh dc thng gp nht. Hin nay, c hn 100 tp
HPV c xc nh. C 30 - 40 tp vng hu mn - sinh dc.
Ngi ta chia cc tp HPV ra lm hai nhm. HPV sinh ung v HPV khng sinh ung hay cn gi l HPV nguy
c cao v HPV nguy c thp. Nhm sinh ung th c 15 - 20 tp, trong HPV 16 v HPV 18 l hai tp gy
ra UTCTC nhiu nht. HPV khng sinh ung thng gp nht l HPV 6 v 11 thng gy ra mn cc hu mn
sinh dc.
Cc loi HPV sinh ung l nguyn nhn ch yu ca UTCTC
Cc tp HPV
- Cc tp HPV sinh ung (nguy c cao): 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 82.
- Cc tp HPV khng sinh ung (nguy c thp): 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 72, 73, 81.
- Cc tp HPV cha phn loi c: 26, 53, 66, 73
34
C ch ly truyn HPV
HPV khng ly truyn qua tinh dch hay cc dch tit ca c th, m qua ng tip xc da vi da.
Quan h tnh dc
- Giao hp.
- Sinh dc - sinh dc, tay - sinh dc, ming - sinh dc.
- Dng bao cao su c th gim nguy c nhng khng bo v hon ton.
ng khng tnh dc
- M sang con.
- Vt dng ( lt, gng tay, dung c khm, . v. v.).
a s ngi nhim bnh u khng hay bit v v tnh truyn bnh cho ngi khc.
Din tin t nhin ca nhim HPV sinh dc
- Hu ht ngi nhim HPV sinh dc qua ly truyn v khng c triu chng.
- 70% HPV mi nhim t nhin ht nhim trong 1 nm.
- 91% nhim HPV t nhin ht nhim trong 2 nm.
- Thi gian trung bnh cho nhim HPV mi l 8 thng.
- HPV 16 c thi gian nhim ko di hn nhng tp khc, nhng phn ln nhng ngi nhim HPV 16 khng
c pht hin trong 2 nm u.
- Ch c 10% ph n nhim HPV ko di v tn ti sau nhiu nm c nguy c pht trin thnh tn thng
mc cao (HSIL) hay l ung th.
- Nhiu ph n nhim HPV thong qua c Pap's l ASCUS hay LSIL. y l nhng bt thng nh ca t bo
do HPV gy ra sau khi nhim .
- Nhim nhng tp HPV sinh ung c th gy ra UTCTC v nhiu loi ung th khc nh dng vt, m h, m
o v vng hu mn.
- Mc d nhim HPV l iu kin cn pht trin UTCTC , nhng n khng phi l iu kin gy ra
ung th.
- Hu ht nhng ph n nhim HPV khng b ung th c t cung.
- Ung th c t cung c th ngn nga c bng pht hin sm nhng thay i bt thng ca t bo, qua
xt nhgim pht t bo c t cung.
Quan h tnh dc sm Ung th c t cung
Nghin cu trn 20,000 ph n cho thy, quan h tnh dc sm c lm tng gp 2 ln nguy c ung th
CTC ?
Tm hiu nguyn nhn ti sao ph n ngho c nguy c mc bnh cao hn, thy rng ph n tng lp ngho
c khuynh hng c quan h tnh dc sm hn 4 nm so vi ph n giu c.
35
- Trn th gii ung th c t cung ng th hai trong cc bnh ung th ph khoa v ng hng th ba dn n
t vong.
Tm quan trng ca Pap's smear :
- Ung th c t cung l loi ung th dn n t vong cao nht M khi cha c
Pap's smear.
- Pap's smear ra i vo nm 1941, l mt phng tin l tng tm sot v :
Yu t nguy c
- Nhim HPV: tnh dc khng an ton, nhiu bn tnh. Hot ng tnh dc sm
- Thuc l
- Suy gim min dch
- Kinh t thp.
- Tin cn mc cc bnh hoa liu.
- Lon sn m o, m h.
- Trong 5 nm cha tng lm Pap's smear.
Khi no c th thc hin Pap's smear
Theo American College of Obstetricians & Gynecologists (ACOG):
- Tm sot thng xuyn bng Pap's
- Pap's nn bt u sau 3 nm sau khi c quan h tnh dc (di 21) hoc t 21 tui tr i.
- Ph n di 30 tui tm sot mi nm.
- Ph n trn 30 tui tm sot mi 3 nm nu :
Kt qu Pap's 3 ln u m tnh
Pap's v HPV test u m tnh
37
ct hon ton t cung v bnh l lnh tnh hoc ct hon ton t cung m khng c tin cn mc
bnh ung th.
ct hon ton t cung c tin cn CIN II, CIN III m 3 ln m tnh lin tip.
Ph n ln tui c thn.
* i vi bnh nhn HIV : lm Pap's mi 6 thng cho n khi m tnh 2 ln lin tip th s tm sot mi nm
* i vi ph n hu mn kinh :
Khng c t bo: Lp li sau 1 nm
38
39