MESAZH ME RASTIN E FITORES MIII GJERMANINE

MESAZH DREJTUAR POPULLIT SHQIPTAR ME

RASTIN E DITES SE FITORES MBI GJERMANINE
HITLERIANE 1
10 maj 1945

Popull shqiptar,
Dita e madhe e fitores, pr t ciln derdhm kaq
gjak dhe bm kaq sakrifica, erdhi. Gjermania hitleriane
u thye, u dorzua pa kushte. Lufta n Evrop mbaroi.
Kur nga Moska heroike Mareshali Stalin i dha sihariqin
bots se mbi Berlin valon flamuri i kuq, flamuri ngadhnjimtar i Sovjetve, gjith popujt u uan pesh dhe muarn frym. Ankthi i madh, q kishte shtrnguar vjete me
radh zemrn e njerzve, u zhduk tok me kuedrn naziste. N kt dit t madhe gzimi ne kthejm kryet dhe
shohim n c'katastrof t madhe e kishte hedhur Evropn Gjermania fashiste.
Kurr bota s'kish par nj armik q t'i vrsulej
njerzimit me aq egrsi dhe barbarizm si ju vrsul
Gjermania hitleriane. Pushteti i errsirs mbuloi n gjak
1 Dhn me an t radios m 10 maj 1945 dhe botuar n
gazetn Bashkimi , m 11 maj 1945.

Evropn. Nazistt gjerman, kriminelt m t mdhenj

q ka par historia, si bisha shqyen popujt, vran, gjakosn, torturuan, thern, grabitn pa mshir. Kto shtaz
me fytyra njeriu, q prfaqsonin mesjetn m t errt
t baronve gjerman, me artin modern ushtarak dhe
me mjetet m t reja t lufts, vendosn q me do
kusht t prmbytnin botn e prparimit pr t vendosur ligjet e tyre barbare. Evropa e tr u mbyt n gjak
nn peshn e hekurit dhe t zjarrit gjerman. N Perndim populli i Britanis s Madhe qndroi i pathyer, n
Mosk, n Kremlin ndriste gjenia e Stalinit q shptoi
njerzimin, prtej Oqeanit populli i madh amerikan hodhi n balancn e lufts antifashiste potencialin e tij
luftarak. Aleanca e fort kundr fashizmit agresor u b
nj realitet. Ushtria e madhe dhe e lavdishme, Ushtria
e Kuqe i theu njrn pas tjetrs armatat e Hitlerit. Ajo
e prmbysi situatn kryekput. Mareshalt, gjeneralt
dhe oficert e shkolls staliniane prmbysn planet djallzore t armikut dhe e uan ushtrin e popujve t mdhenj sovjetik n fitoren e madhe. Fitoret e tyre ishin
fitoret e njerzimit prparimtar, ishin fitoret tona. Krahas me Sovjett, anglo-amerikant dhan kontributin e
tyre t muar.
N Evropn e gjakosur, edhe ne, popujt e shtypur
u gjakosm, po s'u thyem; nn nj terror t paprshkruar
ne mbajtm lart flamurin e rezistencs dhe s'e humbm
kurr besimin e madh n fitoren. Pr fitoren ne sakrifikuam do gj: u vram, u dogjm, u shkatrruam, por
marshuam prpara, kurdoher prpara pr t thyer zinxhirt e robris. Lufta jon ishte mbinjerzore, pse
ishte e pabarabart; lufta jon ishte madhshtore, me-

48

ENVER HOXHA

gjithse n fillim ishim t paarmatosur dhe t papregatitur mir. Kontributi q i dham shtjes s madhe t
njerzimit sht i pakufishm, pse me shpirt n dhmb
dhe me burrri ngjitm kalvarin i ton e, kryelart e
t fort se kurr, arritm n apoteozin e fitores.
N kt luft vigane populli shqiptar qndroi n
ball, ashtu si qndron sot n nj radh me t gjith ata
popuj q luftuan fashizmin. Vendi yn, me ushtrin e
tij heroike e goditi rnd armikun, e gjakosi, e shporri
nga atdheu yn. Populli yn fitoi lirin, siguroi indipendencn, vendosi demokracin, dhe sot i sigurt n
forcat e veta, ai po shkon me hapa t mdha drejt prparimit dhe lulzimit. Populli yn, q ka vuajtur pa
mas, sht i vendosur m fort se kurr t zhduk do
gjurm t s shkuars s tmerrshme; ai sht i vendosur
t shkul nga rrnjt t gjitha mbeturinat fashiste dhe
profashiste q mund t ekzistojn n vendin ton; vetm
ksisoj mund t shkoj prpara n rrugn e paqes dhe
t rindrtimit. Pr kt gj ai sht m se i bindur. Detyra e tij kryesore sht t forcoj pushtetin, t forcoj
ushtrin e tij, mbrojtsen e vrtet t t drejtave q
fitoi me gjak.
Sot, n kulmin e gzimit pr fitoren e madhe, populli shqiptar, ashtu si ka qndruar besnik i aleancs
s madhe antifashiste n kohn e lufts, do t qndroj
edhe pasktaj besnik pr mbrojtjen e paqes; ashtu si
hodhi pa rezerva gjith forcat e veta n kt luft lirimtare, ashtu do t vr gjith forcat e veta dhe do t
ngrej zrin pr t fituar t gjitha t drejtat q i takojn
1 Rrug me mundime.

MESAZH ME RAS;TIN E FITORES MBI GJERMANINE 49

dhe q i ka fituar me gjak. sht e drejta jon, n baz

t kontributit q kemi dhn n kt luft, t themi
fjaln ton dhe t zm vendin ton n Kombet e Bashkuara. Kt e krkojm me ball hapt n emr t parimeve pr t cilat sht br kjo luft, n emr t parimeve mbi t cilat duhet t bazohet dhe do t bazohet
paqja e nesrme.
Rroft aleanca e blokut 't madh antifashist!
Rroft Ushtria e lavdishme e Kuqe!
Rroft populli shqiptar!
Rroft ushtria jon heroike!
Lavdi dshmorve, q ran n fushn e lufts pr
lirimin e atdheut!

Botuar pr her t par n

gazetn Bashkimi>., Nr. 117,

11 maj 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi ., Nr. 117,

11 maj 1945

TELEGRAM DREJTUAR MARESHALIT TE BS J. STALLN 51-

dhe Bashkimit Sovjetik, n t cilin ata shohin mbrojtsin e sinqert t liris dhe t pavarsis s tyre.
Kryetari i Kshillit t Ministrave t
Qeveris Demokratike t Shqipris
. Gjeneral-Kolonel
TELEGRAM
DREJTUAR MARESHALIT TE BASHKIMIT
SOVJETIK JOS1F STALINIT, PRESIDENT I
KESHILLIT T KOMISARVE TE POPULLIT,
ME RASTIN E FITORES MBI GJERMANINE
HITLERIANE
17 maj 1945

Shklqes,
N emr t gjith popullit shqiptar, kam nderin t'i
drejtoj Shklqess Suaj si dhe gjith popujve t Bashkimit Sovjetik dhe Ushtris s Kuqe t lavdishme, urimet
m t nxehta per fitoren e madhe t korrur n luft
mbi nazizmin gjerman.
N kto dit t shnuara krejt populli shqiptar brohorit Ushtrin e Kuqe fitimtare, e cila, duke dhn
prova t nj trimrie t pashoqe, rrzoi dhe shfarosi
ushtrin barbare t nazizmit pr t'i siguruar paqen
njerzimit.
Kombet e vegjl, duke prfshir edhe Shqiprin.
do t'i jen mirnjohs pr jet Ushtris s Kuqe heroike

Enver Hoxha

Botuar pr her t par n

gazetn Bashkimi , Nr. 122,

17 maj 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi , Nr. 122,

17 maj 1945

FJALA NE HAPJEN E STEROLLES SE PARTTSE

FJALA N HAPJEN E SHKOLLS Sr PARTISE

25 maj 1945

T dashur shok funksionar dhe udhheqs t

Partis,
Pa dyshim ju e kuptoni vet rndsin e madhe q
ka kjo shkoll e Partis q po elim sot. Ktej, kuadrot
tan, q gjat lufts ditn t luftonin dhe t punonin me
aq abnegacion dhe heroizm, do t dalin t armatosur
me kulturn marksiste-leniniste, e cila do t'u ndrit
rrugn pr zgjidhjen e problemeve dhe pr kryerjen e
detyrave t mdha q u vihen prpara n kt faz t
re. Faza sht e re, por detyrat qndrojn aq t rndsishme, bile edhe m tepr se n fazn e lufts kundr
fashizmit.
Partia jon e re, me kuadro t rinj, me kuadro t
paformuar mir, ndrmori nj vepr sa t zorshme aq
dhe madhshtore. Gjat tre vjetve e gjysm luft, n
ball t popullit dhe n ball t prpjekjeve, Partia jon
me nder dhe lavdi , prmbushi detyrn e saj, prmbushi
,detyrat q i kish besuar populli, prmbushi detyrat q
i kish caktuar Kominterni. Partia jon mobilizoi popullin dhe e hodhi n kryengritjen e prgjithshme, organi-

53

zoi ushtrin dhe e elnikosi n prpjekje t ashpra me

okupatorin, ngriti pushtetin demokratik, fitoi luftn dhe
tani ajo gjendet n postet e komands. Kjo s'sht nj
mrekulli e fatit, por sht rezultat i djerss dhe i gjakut
t shokve t Partis. Ishte vrulli i madh revolucionar,
entuziazmi i pafrenuar; dashuria e madhe pr popullin
dhe urrejtja kundr fashizmit, ishte besimi i madh te
Partia, besimi i madh dhe i patundur te Bashkimi Sovjetik dhe te shoku yn i madh Stalin, q i bn shokt
komunist t ngren lart flamurin e Partis son. Partia
jon fitoi pse kurr s'e humbi orientimin. Prizmi yn
n do moment ishte Bashkimi Sovjetik, ishte Partia
Bolshevike e Leninit, ishte Stalini. N .e ndiqnim gjurmat
e ty e t pagabueshme, t cilat na uan n fitore.
Antart e Partis bn nj shkoll t madhe, shkoIln e lufts; ata msuan shum gjra, por nuk mund t
themi dhe gabohemi rnd po t themi se ata jan n
gjendje t prballojn si duhet punn e rnd q do t
kryejn. Shokve tan n prgjithsi u mungojn armt
e rndsishme, t cilat, tok me vullnetin e pamposhtur,
me entuziazmin dhe me disiplinn e hekurt, do t'i bjn
kta t shkojn prpara, dua t them se u mungojn
njohurit e marksizm-leninizmit. Qllimi i ksaj shkolle
sht pra, t'i armatosim shokt e Partis me kt arm
t fort.
..Ju duhet t dini mir nj gj: se s'sht mjaft q
Partia jon t ket frenat e komands, por duhet t dij
t'i mbaj, t'i forcoj, pr t shkuar prpara pr prmbushjen maksimale t programit ton. Prmbushja e
ktij programi dhe realizimi i idealeve tona nuk mbrrihen as me blofe, as me vendime arbitrare, as me kultur

54

ENVER HOXHA

ma ksiste t prcipt dhe as me nj pun prej diletanti.

N qoft se antart e Partis do t kujtojn p nj moment se problemeve t koklavitura q do t hasin prpara mund t'u jepet nj zgjidhje shkel e shko, nj zgjidhje
q mund t'i prshtatej
la rigueur I kohs s lufts,
n qoft se anta t e Partis do t kujtojn se, pr t
fshehu injorancn, dembellkun, indisiplinn, do t'i
zgjidhin shtjet, natyrisht, jo drejt, duke vn prpara
prestigjin e Partis dhe autoritetin e saj, n qoft se
mendojm dhe punojm n kt mnyr, ne nuk mund
t'i mbajm dot pozitat e komands q i kemi fituar. Dhe
do t ishte nj krim i madh q do t bnim ndaj Partis
dhe popullit n kt rast.
Shokt duhet t kuptojn mir rndsin e momentit dhe prgjegjsit e tyre t mdha. Sot drejtojm nj
popull, drejtojm nj shtet, Partia jon ka marr fatet e
vendit n dor. Askujt nuk i lejohet t bj lshime, t
neglizhoj punn, t knaqet .me ato pak gjra q di
dhe t mos msoj. Ata q vep ojn ndryshe s'jan komunist t tipit t ri dhe dmtojn Partin. Askujt nuk
i lejohet t shkel disiplinn e hekurt t Partis, pa t
ciln nuk mund t shkojm prpara, sakrifikoj punn
q i sht. nga kuar dhe ta lr pa e kryer, pr ta zvendsuar me rehatin dhe qejfin. Komunisti i tipit t ri
ndjen prehje dhe shlodhje vetm athere kur ndrgjegjja e tij sht e qet pse ai e ka kryer punn q i ishte
ngarkuar edhe m mir se duhej. Antari i Partis duhet
t jet kudo n ball, n do lm aktiviteti, ai t udhheq masat n do drejtim, ai t shklqej mbi t gjith:
1

la rigueur (frngj.) nga zori.

FJALA NE HAPJEN E SHKOLLES SE PARTISE , 55

nga vullneti, nga dituria, nga vendosmria, nga durimi,

nga modestia, nga drejtsia. do antar partie duhet t
mendoj n do moment se puna e tij e drejt dhe e
palodhshme forcon dhe ngre lart prestigjin e Partis
dhe e bn kt t adhurohet prej masave. S'duhet t
ket antar partie q t mendoj ndryshe, pse athere ai
s'meriton t qndroj n radht e Partis.
Shok, kjo shkoll hapet n momente t favorshme
pr ne, si n rrethanat e brendshme, ashtu edhe n ato
t jashtme. Gjermania naziste u mposht, Bashkimi Sovjetik sht n kulmin e forcs dhe t lavdis, n shum
vende e sidomos n vendin ton e n Jugosllavi, Partia
Komuniste sht'n komand, por megjithkt, n asnj
minut t mos ha rojm se reaksioni ndrkombtar
.s'sht mposhtur, prkundrazi ai prpiqet t fitoj pozita, ai prpiqet t mkmb klikat profashiste n dmin
ton. Prandaj m tepr se kur duhet t jemi zgjuar,
kurdoher n sulm pr t zhdukur do mbeturin fa-shiste, t derdhim gjith energjit tona n pun e n
luft pr rindrtimin e vendit. Dhe, q t'i bjm kto,
,duhet t kemi Partin m t fort se kurr, t edukojm
dhe t elnikosim kuadrot tan. T jemi kurdoher t
-zgjuar n politikn ton t brendshme dhe t jashtme
dhe asnj minut t mos i heqim syt nga eksperienca
e Bashkimit t madh t Sovjetve, nga shoku yn i da:shur Stalin dhe, sikundrq thot Dimitrovi, ne duhet:
--T msojm dhe t luftojm t luftojm dhe t msojm. Duhet t dim t bashkojm msimet e madhnueshme t Marksit-Engelsit-Leninit-Stalinit, me qn.drueshmrin staliniane n pun dhe n luft, me
principin e papajtueshmris staliniane kundrejt armi-

56

E:NWER HONHA

kut t klass dhe kundrejt renegatve t vijs bolshevike,

me pafrikshmrin staliniane prpara vshtirsive dhe
me realizmin revolucionar stalinian'

Pra, t dashur shok, un s'kam prvese t'ju uroj

n emr t Byros Politike dhe t Komitetit Qendror t
Partis, suksese n pun, dhe t'ju kshilloj q t keni
vmendjen m t madhe n kurset, q t prfitoni sa m
shum, pr interesin tuaj dhe pr interesin e madh t
Partis son t dashur.
Rroft Partia jon Komuniste!
Rroft Partia heroike Bolshevike e BRSS!
Rroft shoku yn i dashur Stalin!
Botohet pr her t par, sipas origjinalit q gjendet n

Arkivin Qendror t Partis

1 Shih: Gj. Dimitrov Mbi kuadrot, botim i Zrit t Popullit, Shtypshkronja Bashkimi , Tiran 1945, f. 24.

LETER DERGUAR PRESIDENTIT T SHBA HERRI

TRUMANIT NE LIDHJE ME TRAJTIMIN E MIRE Q
U BEHET KRIMINELEVE SHQIPTARE TE LUFTrS
NGA AUTORITETET ANGLO-AMERIKANE NE ITALI
1 qershor 1945

Shklqes,
N emr t Qeveris Demokratike t Shqipris
kam nderin t v n dijenin Tuaj sa vijon:
Komisioni qendror pr zbulimin e krimeve t kriminelve t lufts dhe t armiqve t popullit i kishte
krkuar m 23 shkurt 1945 Komisionit ndrkombtar
pr zbulimin e krimeve dhe t kriminelve t lufts, dorzimin e nj numri kriminelsh shqiptar t lufts, q
ndodheshin n kampet e prqndrimit t Italis, si n
Bari, Lee, Salerno e gjetk. Kjo krkes e ligjshme e
popullit shqiptar jo vetm nuk pati prgjegje, por ne
vrejm me keqardhje se kriminelt m t poshtr shqiptar t lufts, si: Ali Klcyra, Mithat Frashri, Abaz
Kupi, Kadri Cakrani, Koo Muka, Vehip Runa e shum
t tjer, n vend q t mbahen n kampet e prqndrimit dhe t trajtohen si armiq duke marr parasysh
bashkpunimin e tyre t vendosur me nazistt gjerman, ata trajtohen n mnyrn m t favorshme dhe lihen
t lir n qytetet e Italis t vazhdojn intrigat e tyre

58

ENVER HOXHA

fashiste n dm t popullit ton dhe t njerzimit prparimtar.

Nj trajtim i till i kriminelve shqiptar t lufts,
t cilt kan kryer aq mizori n vendin ton, nuk mund
vese t habit popullin shqiptar, i cili ka nj besim t
patundur n drejtsin e madhe pr t ciln ai ka derdhur aq shum gjak.
Fakti se kta kriminel lufte nuk u dorzohen
autoriteteve shqiptare, n baz t vendimit t Konferencs s Mosks t , e cila prcakton qart se do kriminel
lufte do t gjykohet n vendin ku ai ka kryer krimet e
tij, si dhe trajtimi i favorshm q u bhet atyre nga
autoritetet aleate n Itali, prbjn nj padrejtsi dhe
n t njjtn koh nj fyerje ndaj popullit shqiptar, i
cili ka br aq sakrifica pr shtjen e prbashkt...
Ju lutem t keni mirsin t merrni parasysh dhe
t rishqyrtoni krkesat e drejta dhe t ligjshme t popullit ton.
Kryetari i Kshillit t Ministrave t
Qeveris Demokratike t Shqipris
Gjeneral-Kolonel
Enver Hoxha
Botohet sipas origjinalit q
g jendet n Arkivin e Shtetit
t RPSH
sht fjala pr Deklaratn e J.V. Stalinit, F. Ruzveltit dhe
U. rillit mbi prgjegjsin e hitlerianve pr krimet e kryera
kundr popujve, q u b e njohur gjat punimeve t Konferencs
s Mosks t Ministrave t punve t jashtme (19-30 tetor 1943).

SHOKU IM ALQI KONDI 1

1 korrik 1945

T njoha fare t ri dhe n kohn m t rrezikshme

q kalonte atdheu. I fshehur n shtpin e nj duhanxhiu t varfr patriot tiranas t kisha ln pjekjen e par.
Erdhe m takove, erdhe t merrje udhzimet pr organizimin e kryengritjes s madhe. T pash t mitur e
me trupin delikat, duart e tua t holla s'gjenin vend ku
t futeshin nga turpi, por kjo vazhdoi pak minuta, pse
me t'u par, ne u bm shok t pandar, u lidhm pr
jet, zemrat dhe ndjenjat tona u bashkuan. N dhomn
e varfr t duhanxhiut tiranas, un dhe ti s'ishim vese
dy ushtar t thjesht t popullit, q kishim vendosur
t luftonim dhe t vdisnim pr pavarsin e atdheut ton
t shtrenjt.
Armiqt na shanin pr ndrmarrjen ton; ata i quanin prpjekjet tona pun prej kalamajsh, por ne dinim
1 Alqi Kondi (1925-1945) Antar i Komitetit Qendror t
Partis Komuniste t Shqipris, Sekretar politik i Komitetit
Qendror t Rinis Komuniste Shqiptare dhe Sekretar i Prgjithshm i Bashkimit t Rinis Antifashiste Shqiptare. U vra aksidentalisht m 24 qershor 1945. Me kt rast shoku Enver Hoxha
kt artikull.
shkroi pr gazetn
5 - 432

60

ENVER HOXIIA

'bnim. Ti dhe shokt e tu ishit kalamaj nga mosha

dhe nga trupi, por mendonit si burra t pjekur, se kishit
shpirt dhe zemr t madhe. Ju ishit shtylla t revolucionit popullor; ju ishit ndr ata q, qysh n urdhrin e
par, filluat rezistencn. Ti Alqi, shoku im i vogl, ishe
nga ata nxns q n ditt e para t okupimit, me
dhmb dhe grushte shtrnguar shkruanit n drrasat
e zeza t shkollave: Posht Italia, do t luftojm! Ti
Alqi, shoku im i vogl, ishe nga ata t demostratave t
para, t prleshjeve me karabiniert n sheshin Skn-.
derbeg t Tirans.
Ti ishe shprehje vullneti e rinis heroike q do t
shptonte atdheun. Para gjokseve tuaja t elnikta, ku
rrihte zemra e nj populli t tr, do t thyheshin bajonetat e armikut. Kjo ishte bindja jon e patundur dhe
s'u gabuam.
Shoku im Alqi Kondi, t pash t rriteshe n pun
e n luft; ndoqa me kujdes prparimin tnd t uditshm, pr t cilin kishte aq nevoj populli dhe lufta jon.
Ndjenjat e tua t pastra dhe ideali i madh q t frymzonte t burrruan, t hapn syt, t edukuan, t bn
t doje popullin me gjith shpirt, t ndriuan rrugn
tnde t lavdishme, t dhan kurajo, zemr, t bn hero.
Dhe jeta tnde prej militanti sht plot heroizma.
Ishe ushtar i bindur dhe i disiplinuar, i pajisur me
t gjitha kualitetet.
T'u dha urdhr t shkoje t organizoje rinin e Beratit, shkove, punove dhe luftove me vullnet t madh.
T kapi armiku, t burgosi, t torturoi pr vdekje, gjoksi
tnd i vogl kulloi gjak, por ti qndrove i pathyer. Sapo
dole nga burgu dhe ende me gjoksin me plag t'u dha

SHOKU IM ALQI KONDI

61

urdhr t shkoje n Elbasan. Ti shkove prnjhersh,

ushtar besnik i popullit. Pr ty s'kish kuptim jeta pa
luft, pa prpjekje, pa rreziqe. Vajtja jote n Elbasan
i dha hov lufts n at krahin. Kontingjente t rinjsh
vinin nga Elbasani n ermenik, mbushnin brigadat
tona, ata ishin plot entuziazm, se kishin entuziazmin
tnd q i kish frymzuar. U thirre dhe t'u ngarkua nj
detyr e rndsishme politike n Brigadn II 1 . Ti qndrove n lartsin e detyrs. Momente t kqia kaloi kjo
brigad, luftoi kundr reaksionit t trbuar, kundr
gjermanve, kundr dimrit dhe uris, por ti s'u theve.
Ashprsia e lufts t nxiste pr nj luft m t madhe.
Alqi, shoku im, ti ishe nj nga partizant e mdhenj t fitores, q s'u gabove n gjykimet e tua; n
punn tnde dukej nj siguri e madhe dhe nj gjykim
i thell.
Me lirimin e Shqipris na priste nj pun e madhe dhe shum e vshtir: kishim mbi shpatulla rregullimin e nj shteti t ri q duhej ndrtuar nga themelet,
kishim n kurriz nj vend t shkatrruar nga lufta, q
e krcnonte uria dhe vuajtja. Ty s't'u tremb kurr syri.
Si n luft, ashtu dhe n problemet e paslufts, zgjuarsia jote, vullneti yt, hovi yt n pun ishin nj garanci e
madhe pr pushtetin e pr popullin. T thirra pran meje, n Sekretariatin e Prgjithshm t Kryeministris,
pse kisha nevoj pr ndihmn tnde, kisha besim n
punn dhe n gjykimet e tua.
N ty, o Alqi Kondi, shihja t riun e vendlt ton, t
Me krijimin e Brigads II S t UNSH n 1943, u ngarkua
nga Komiteti Qendror i PKSH me prgjegjsin e rinis n
brigad. .

62

ENVER HOXHA

riun e pastr, t drejt, t guximshm, t palodhur pr

kauzn e madhe t popullit.
Dhe zemra ime sht coptuar pr ty, pse humba
nj nga bashkpuntort e mi m t shquar dhe populli
shqiptar nj nga bijt e tij m trima dhe nga udhheqsit e tij m t zot.
Lufta tnde, prpjekjet e tua jan model pr ne,
pr brezat e ardhshm t vendit ton. N gjurmat e tua
shkon nj rini e tr, nj rini e shndosh dhe e pastr,
q ka vendosur ta ndrroj t shkuarn e saj t errt n
nj t ardhshme t lulzuar. Kt rrug ja ke caktuar
ti dhe shokt e tu q shkrit jetn tuaj t re. Kujtimi yt
dhe i shokve t tu do t jet i pavdekshm dhe ai do
t na jap zemr dhe vullnet pr t korrur fitore t reja
pr popullin dhe atdheun q ju e desht aq shum.

Botuar pr her t par n
gazetn Rinia , Nr. 20,

1 korrik 1945

Botohet sipas tekstit t

gazets Rinia , Nr. 20,
1 korrik 1945

URDHER DITE DREJTUAR USHTRISE KOMBrTARE

ME RASTIN E FESTS S KRIJIMIT T SAJ
10 korrik 1945

Ushtar, korriandant, prgjegjs politik,

Sot, me rastin e fests s madhe t ushtris, po ju
drejtoj prshndetjet e mia. N Shqiprin ton t liruar nga robria e rnd sot festohet me madhshti
dhe pr t parn her dita e ushtris son heroike. Gjith populli shqiptar, me dashuri t madhe dhe me mirnjohje t pafund, sht vn prkrah ushtris s tij,
q e shptoi nga kthetrat e armikut, q i dha lirin dhe
pavarsin.
Ju, bij t denj dhe trima t popullit ton, q sot
formoni Ushtrin Kombtare, rrmbyet pushkt dhe
dualt malit, duke ln parmendat, puntorit dhe shkollat pr t shptuar popullin nga zhdukja q e krcnonte, pr t shptuar vatrat, pasurin dhe nderin e mmave
dhe t motrave tona. Furtuna t tmerrshme kaluan mbi
ne; fashistt italian dhe gjerman me ur n dor u
vun zjarrin fshatrave dhe qyteteve tona; ata vran
barbarisht pleqt, foshnjat dhe mmat tona; ata mbu-

64

ENVER HONHA

shn burgjet dhe kampet e prqndrimit me njerz t

pafajshm dhe me patriot. Po vullneti i madh i popuIlit ton s'u mposht. Prkundrazi, ne prballuam ofensivat e mdha t armikut dhe t tradhtarve, prballuam
vuajtjet dhe torturat, prballuam urin dhe dimrin, po
i mposhtm armiqt dhe shrbtort e tyre. I mposhtm,
se ne mbronim kauzn e drejt, mbronim dhe luftonim
pr lirimin e atdheut, pse ne luftonim pr t ardhmen
ton.
Trimria legjendare e partizanve tan kaprceu
kufit e atdheut dhe u b simbol i rezistencs s pathyer
t nj populli t vogl, q lufton pr kauzn e madhe t
njerzimit. Trimria e Ushtris son Kombtare ngriti
lart emrin e Shqipris dhe e vuri kt n nj radh
me t gjith shtetet e tjer antifashist q dhan kontributin e tyre pr fitoren. Fitorja e madhe mbi Gjermanin naziste sht e prbashkt dhe kt fitore duhet ta
mbrojm me do kusht.
Ushtar, nnoficer, oficer,
Ushtria jon Kombtare, e dal nga gjiri i popullit,
e prbr nga djemt m t mir t tij, ashtu si ishte e
gatshme, ashtu si u hodh n rreziqet m t mdha t
ksaj lufte pr pavarsin e vendit ton, ashtu duhet t
jet edhe tani, m kmb, e gatshme dhe m e fort se
kurr pr t mbrojtur lirin e fituar me kaq sakrifica e
gjak, pr t'i siguruar atdheut indipendencn, integritetin toksor, paqen e brendshme e t jashtme. Ushtria
jon Kombtare duhet t jet mburoja e elnikt e popuIlit, e pushtetit, e demokracis. Ajo duhet t jet nga

URDHER DITE I 10 KORRIKI24' 1945

65

faktort m me rndsi t begatis dhe t prparimit t

popullit ton.
Ushtar, nnoficer, oficer t Ushtris son Kombtare,
Detyrat tuaja jan aq me rndsi sa dhe t shenjta.
Nga puna juaj varet lumturia e vendit ton. Prandaj t
ruani dhe t forconi unitetin e ushtris son. Ushtria jon
t bhet nj vend nderi dhe lavdie, ku t rreshtohen vetm ata bij t popullit q jan t gatshm n do koh t
punojn, t luftojn dhe t vdesin pr atdhen. Ushtria
jon t bhet nj shkoll e madhe pr bijt e popullit,
ku ata t msojn artin modern luftarak, t zhvillojn
prirjet e tyre t vlefshme, t lartsojn virtytet e mdha
t kombit ton. Ushtria jon t bhet nj ushtri moderne me tr kuptimin e fjals, nj ushtri me disiplin t
hekurt dhe njkohsisht t vetdijshme. N gjirin e saj
t zhvillohet dashuria e pakufishme pr popullin, pr
Partin dhe pr atdheun, dashuria dhe respekti pr
pushtetin; t zhvillohet dashuria e madhe pr shoqi-shoqin. T mbahet kurdoher e gjall dhe t shtohet sa m
shum urrejtja pr mbeturinat fashiste dhe pr t gjith
armiqt e popullit. Kto detyra q ju dalin prpara, t'i
kryeni me prpikrin m t madhe dhe me nder. Ai
q s'i kryen kto, ai q s'e do ushtrin s'e do popullin,
s'e do atdheun e nuk e ka vendin n ushtrin ton.
Ngrejeni lart flamurin e ushtris son dhe n kt
flamur, ku jan shkruajtur me gjakun e mijra shokve
tan fitoret e shklqyera dhe t panumrta t prpjekjeve legjendare t popullit ton, t shtohen fitore t reja,

66

ENVER FIOXHA

fitore pr mbrojtjen e paqes, pr mbrojtjen e popullit,

t indipendencs dhe t integritetit tol:sor t vendit
ton.
Rroft Ushtria jon Kombtare!
Komandanti i Prgjithshm i Ushtris Kombtare
Gjeneral-Kolonel
Enver Hoxha
Botuar pr her t par n
gazetn Bashkimi >, Nr. 168,
12 korrik 1945

MESAZH DERGUAR GJENERALISIMIT STALIN,

KRYEMINISTRIT CERCILL DHE PRESIDENTIT
TRUMAN NE KONFERENCEN E POTSDAMIT ME
ANEN E TE CILIT KRKOHET NJOHJA E QEVERISE
DEMOKRATIKE TE SHQIPERISE

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi , Nr. 168,

12 korrik 1945

26 korrik 1945

Shklqes,
IVre rastin e mbledhjes s Konferencs historike t
Potsdamit 1 jam i lumtur t'Ju shpreh n emr t popullit
shqiptar dhe t Qeveris Demokratike t Shqipris, si
dhe n emrin tim, urimet m t sinqerta pr sukseset e
ksaj ndrmarrjeje t madhe fisnike pr t mirn e gjith njerzimit.
Populli shqiptar, q ka luftuar me guxim dhe abnegacion pr kauzn e shenjt t prbashkt, sht plotsisht i bindur se sakrificat e shumta, grmadhat dhe rr1
e Potsdamit zhvilloi punimet nga 17 korrik
deri m 2 gusht 1945 n qytetin e Potsdamit (Gjermani) me pjesmarrjen e kryetarve t qeverive t BRSS, t SHBA dhe t
Britanis s Madhe. Ajo vendosi militarizimin, denazifikimin
dhe ndrtimin mbi baza demokratike t Gjermanis s mundur
n Luftn e dyt botrore (1939-1945).

68

ENVER HOXIIA

nimet q psoi vendi, do t mohen si duhet prej tre t

mdhenjve. Ai shpreson se nj vendim q t'u prgjigjet
dshirave t tij nuk do t vonoj t mirret nga ana Juaj
pr njohjen e qeveris s vet, q shpreh besnikrisht
aspiratat e tija t thella dhe q, n bashkpunim t
ngusht me aleatt e mdhenj, e udhhoqi n prleshjen
e prgjithshme gjat lufts s ashpr pr lirin dhe pr
pavarsin e vendit t tij.
Un jam i sigurt se nj vendim i till do t'i prforcoj ndjenjat e dashuris dhe t mirnjohjes s popullit
shqiptar kundrejt fuqive aleate dhe do t'i lejoj ktij t
vazhdoj t jap kontributin e tij modest n veprn e
paqes dhe t marrdhnjeve miqsore n mes kombeve.
Pranoni, Shklqes, sigurimet e konsiderats sime
m t madhe.
Kryetari i Kshillit t Ministrave
t Qeveris Demokratike t Shqipris
Gjeneral-Kolonel
Enver Hoxha

Botuar pr her t par n
gazetn Bashkimi , Nr. 179,

26 korrik 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi , Nr. 179,

26 korrik 1945

PERSHENDETJE N EMR TE QEVERISE

DEMOKRATIKE T SHQIPERISE KONGRESIT
TE PARE TE FRONTIT DEMOKRATIK

5 gusht 1945
T dashur shok;
N emr t qeveris ju prshndes nga zemra dhe ju
uroj pun t mbar.
Lufta jon e madhe jo vetm q liroi vendin nga
okupatori dhe kuislingt, por zgjoi masat e gjera t popullit, i bri kto t interesohen drejtprdrejt pr problemet e vendit, e nxori- popullin n planin e par dhe i
dha frenat e drejtimit dhe t qeverimit. Ardhja e popullit n fuqi sht garancia m e madhe dhe m e sigurt
e s ardhmes s lumtur t atdheut ton. Nj popull q
vetqeveriset me tr kuptimin e fjals dhe q udhhiqet n punn e tij prej parimeve t drejta dhe t vrteta
demokratike, ai popull sht i destinuar t shkoj prpara. Populli shqiptar po shkon drejt ksaj rruge me
sigurin m t madhe, pse ai sht i organizuar dhe i
frymzuar politikisht si duhet.
Edukata politike e drejt dhe organizimi i masave
t gjera t popullit ishin kondita sine qua non t fitores

ENVER HOXHA

mbi armikun. Kto qndrojn prsri n planin e par

pr realizimin e fitoreve t ardhshme.
T nxjerrim konkluzione t mdha nga kjo luft q
na kushtoi kaq gjak dhe rrnime. Regjimet antipopullore dhe okupatori u prpoqn ta skllavronin popullin
ton, ta mbanin n errsir, ta prdornin si kafsh, t'ja
lidhnin buzt me nj fash t fort pr ta hequr prej
hunde pr realizimin e qllimeve t tyre. Gjat pesmbdhjet vjetve nn regjimin e Zogut populli yn harroi
'ishte liria e fjals, liria e shtypit, liria e organizimit.
do tentativ n kt drejtim mbytej me gjak; liri kishin vetm hajdutt. Okupatori fashist ishte dhe m
zanati pr t shtypur popujt. T pakt ishin ata q
besonin thellsisht n ringjalljen e ndrgjegjes s popuIlit ton, mbi t cilin kishin kaluar kaq val mjerimi.
Detyra e ksaj pakice ishte t ngjallte besimin e popullit
shqiptar n forcat e tija t mdha, t ngjallte besimin n
fitoren e tij. Kjo gj u arrit me edukimin politik t popuIlit dhe me organizimin e tij pr luft; kt gj e bri
Fronti Nacional-lirimtar.
Anarki n organizim dhe n mendime do t thot ta
osh popullin n gremin. Kt gj synonte reaksioni
ndrkombtar dhe fashizmi okupator, kt metod pune
u kshillonte armiku i huaj tradhtarve shqiptar. Kuislingt shqiptar, nn maska t ndryshme, me manevra pseudonacionaliste dhe pseudodemokrate, krijuan n
mendjen e mjaft njerzve nj kaos, q kishte pr qllim ndalimin e organizimit t popullit n nj front t
prbashkt lufte kundr fashizmit. N fillim t lufts
son, kur organizimi mungonte, armiku kishte dor t
lir dhe manevronte m lirisht n fatin e vendit ton,

PERSHENDETJE KONGRESIT TE PARE TE VRONTTT

por me prmbushjen e programit t Frontit, do gj

ndryshoi, pse ndr kampet ndrluftuese qllimet dhe
metodat ndryshonin qind pr qind. Nga nj an luftohej pr popullin dhe me popullin dhe nga ana tjetr kundr popullit dhe me okupatorin. Kauza e drejt e popuIlit do t fitonte patjetr, sikundrq fitoi.
Ushtria e popullit u ngrit m kmb, e fort dhe
sulmuese. U rrzua pushteti i vjetr dhe antipopullor dhe
n vend t tij u ngrit pushteti demokratik i kshillave.
Populli shqiptar u lidh ngusht me Frontin Nacional-lirimtar, sepse kuptoi qllimet e lvizjes 1, q ishin
qllimet dhe aspiratat e tija. Me ndrgjegje t plot
populli kuptoi s duhej t organizohej n Front, pr ta
luftuar si duhej okupatorin dhe tradhtart, ai kuptoi
se duhej t vepronte i disiplinuar n konditat e vshtira
t lufts. Populli shqiptar, me nuhatjen e tij t shndosh
dhe me edukatn politike, q fitoi pak nga pak, arr: ti t
kuptoj situatat q krijoheshin dhe problemeve q i
shtroheshin prpara t'u gjente zgjidhje. Kt edukat
politike ai e mori n Front, i cili edukonte dhe drejtonte
masat n luft pr lirim, n luft pr marrjen e pushtetit, n luft pr rindrtimin e vendit dhe prmirsimin e
gjendjes. Front politik i gjith popullit, Front Demokratik, ja 'i duhej Shqipris n kohn e lufts, ja 'i duhet
Shqipris tani n kohn e paqes, sepse detyrat q na
vihen prpara n kto kohra jan aq t rndsishme dhe
-vitale, sa edhe ato t kohs s lufts. Kto detyra nuk
-mund t kryhen vetm, nuk mund t'i kryejn as pes
, dhe as njqind veta. Sikundr problemet e lufts u zgji1

nacional-lirimtare.

72

ENVER HOXHA

dhn vetm me pjesmarrjen aktive t t gjith popullit

ton, ashtu edhe problemet e sotme mund t zgjidhen
vetm kur i gjith populli t interesohet, t aktivizohet,
t edukohet dhe t'i marr me shpirt e me zemr t gjitha
shtjet, q jan vetm shtjet e tija. Ktu do t qndroj detyra dhe roli i madh dhe historik i organizats
politike t Frontit. N Front, me prjashtim t fashistve dhe t profashistve, t gjith jo vetm q kan vendin e tyre, por sht detyr e shenjt t marrin pjes
aktivisht. Fronti i popullit duhet t bhet tribuna e madhe e popullit, ku t gjith t shfaqin lirisht mendimet
e tyre, t rrahin problemet e vendit, t jen frymzuesit
dhe njkohsisht mbrojtsit m t vendosur t vendimeve, t ligjeve e t dekreteve t pushtetit e t qeveris.
Asgj nuk mund t realizohet n rast se pushtet dhe
popull nuk sht nj njsi e fort, e koordinuar, e organizuar. Pa kt njsi t shndosh nuk mund t fitohej
lufta, nuk mund t mbrohet pavarsia jon e fituar me
kaq gjak e sakrifica, nuk mund t shfarosen nga rrnjt
mbeturinat e tradhtis, nuk mund t demaskohen ata
q n errsir prpiqen t'i hedhin zgjedhn n qaf prsri popullit. Pa pjesmarrjen e gjith popullit do t
ishte shum zor t realizoheshin sukseset q kemi arritur
n do lm aktiviteti brenda ktyre dhjet muajve. Si
mund t realizohen reformat e mdha shoqrore dhe
ekonomike q qeveria ka n program dhe q populli i
dshiron me kmbngulje dhe me gjith shpirt se jan
t drejtat e tija, se pr realizimin e tyre ai u vra e u dogj,
po s'ekzistoi ky unitet i fort mendimesh dhe pikpamjesh, po s'ekzistoi entuziazmi dhe vrulli i t gjitha masave n pun? Ktu qndron roli i madh i organizats s

PERSHENDETJE KONGRESIT Ti PARF. TE FRONTTT

Frontit. Stili i puns, entuziazmi, pjekuria n mendime,

qndrimi i drejt politik dhe realizimet n Shqiprin e
re demokratike do t jen pasqyra e Frontit. do gj do
t dal e prsosur kur Fronti t jet n lartsin e detyrave t tija, kur Fronti t ket bashkuar gjith popullin
n gjirin e vet, kur popullin ta edukoj politikisht, ta
mobilizoj dhe n mnyr t organizuar t bhet krah i
pushtetit e i qeveris pr realizimin e gjith planeve t
puns. Ekziston nj mendim i gabuar q duhet luftuar
dhe q prmblidhet n kto shprehje: -<T presim se
mendon qeveria pr kt pun; e zgjidh qeveria kt
gj, etj. Kjo mnyr t menduari ishte e prshtatshme
pr regjimet e kaluara, ku populli ishte nj faktor i dors s dhjet, po jo pr kohn e sotme..Forca e qeveris
s sotme qndron te populli. Dhe kur qeveria thot t
luftojm fashizmin dhe mbeturinat e tij, t luftojm spekulimin, t forcojm pushtetin, t forcojm ushtrin, t
zbatojm drejtsisht ligjet dhe vendimet, qeveria i bn
thirrje gjith popullit t aktivizohet n kt drejtim, t
luftoj ashprsisht. Me nj pun t till dinamike dhe
me nj luft t ashpr dhe sistematike, ne do t'u presim
hovin atyre q prpiqen do dit t pengojn fitoren e
plot t nj demokracie prparimtare, q prpiqen t
ruajn pozitat e tyre t privilegjuara dhe mallin e grabitur prej popullit. Ktu qndron roli i madh i Frontit
n zhdukjen e mentaliteteve t trashguara nga e shkuara e zez.
Lufta e edukoi popullin t vr prpara interesit t
thjesht vetjak, interesin e madh t prgjithshm dhe pr
kt interes t prgjithshm ai t sakrifikoj do gj gjer
edhe jetn e tij. Populli e kuptoi se interesi i thjesht

74

ENVER HOXITA

vetjak do t shikohet dhe do t prmbushet kur interesi

i prgjithshm t shihet me nj sy objektiv dhe t punohet n kt drejtim. Fronti e ka pr detyr q kt fitore
t lufts ta mbaj gjall, se vetm n kt mnyr do t
zgjidhen problemet e mdha dhe t prgjithshme, zgjidhje q plotson dhe nevojat individuale. Nj nga problemet e rndsishme, q do t na vihen n kto momente, sht dhe zgjedhja e Asambles Kushtetuese, e cila
do t bj Statutin e Shtetit dhe do t caktoj formn e
regjimit. Ktu Fronti duhet t luaj rolin e madh dhe t
luftoj pr Asamblen Kushtetuese, t pregatit politikisht popullin pr zgjedhjet, t bj q n kt asamble
t madhe historike t prfaqsohet populli q ka vuajtur, q ka luftuar, populli i ndershm dhe puntor, me
nj fjal populli punonjs e patriot shqiptar, i cili t'i jap
vendit t vet regjimin q ai dshiron.
Shok,
Populli q na ka deleguar n kt kongres ka pasur
besim t madh te ne dhe ne duhet ta meritojm kt
besim. Duhet me vmendje t madhe t ndjekim punimet
e ktij kongresi, t prfitojm nga kto msime dhe pas
ktij kongresi Fronti Nacional-lirimtar, q ka korrur
kaq suksese gjer tani, t bhet organizata e gjith popullit, Fronti i popullit dhe t korr suksese t lavdishme.
Rroft Kongresi i par i Frontit!
Rroft populli shqiptar!
Botuar pr her t par n
gazetn Bashkimi-, Nr. 189,
7 gusht 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi-, Nr. 189,

7 gusht 1945

FJALA E IVIBAJTUR ME RASTIN E ZGJEDHJES

PRESIDENT I FRONTIT DEMOKRATIK

8 gusht 1945
T dashur shok,
Ky besim dhe ky entuziazm q shfaqni, m mbush
zemrn me kurajo t madhe, pse shoh q populli yn
sht m i vendosur se kurr pr t mbrojtur t drejtat
e tija. Dhe un si djal i popullit, po ju betohem se besimin q ka populli te un dhe te shokt e mi, do t bjm
mos, gjer n vdekje, q ta meritojm.
Populli yn, i cili bri kaq sakrifica, q derdhi kaq
gjak, meriton t rroj m mir dhe ne, t gjith sa jemi
ktu, prfaqsuesit e popullit, kemi bindje se me kt
entuziazm, vullnet dhe guxim do t arrijm nga suksesi
n sukses. Un dhe shokt e mi, q do t zgjidhen l n
Kryesin e Frontit, ju sigurojm se do t vm t gjitha
energjit dhe forcat tona q Fronti t bhet me t vrtet
organizata politike pr ta drejtuar popullin drejt nj s
ardhmeje t lumtur. Pr t'ja arritur ktij qllimi populli
Presidenti i Frontit Demokratik u zgjodh drejtprdrejt
nga kongresi, prpara se t zgjidhej Kshilli i Prgjithshm.
6 432

ENVER HOXHA

yn duhet t sqarohet pr do gj, pse vetm n kt

mnyr ai do t mund t prmirsoj gjendjen e tij.
Kto detyra t Frontit jan me nj rndsi t jashtzakonshme. Prandaj ju, shok delegat, q do t shkoni
tani npr krahinat, duhet q kto detyra t'i zbrtheni n
popull, t'i konkretizoni dhe t bni q ai t'i prvishet
puns me mish e me shpirt, pse nga rezultati dhe nga
puna jon do t varet e ardhmja e vendit.
Me brohoritje ju krkoni Repu'olikn Demokratike.
Patjetr kjo sht dshira e popullit dhe, po t punojm
si duhet ne t Frontit, po t sqarohet mir populli mbi
regjimet e vjetra, regjimet e satrapve, regjimin e Zogut
dhe regjimin e fashizmit, ai patjetr do t votoj pr
Republikn.
Ju faleminderit edhe nj her dhe ju uroj pun t
mbar.
Rroft populli shqiptar!

Botuar pr her t par n

gazetn Bashkimi ,Nr. 191,

9 gusht 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi, Nr. 191,

9 gusht 1945

FJALA E MBYLLJES N KONGRESIN E PAR TE

FRONTIT DEMOKRATIK
9 gusht 1945
T dashur shok,

Kongresi yn i madh mori fund me sukses. Pr pes

dit rresht u manifestuan, n mnyr t shklqyer, vullneti i madh dhe dshirat e popullit ton. Kjo gj u b me
nj entuziazm, me nj bindje dhe me nj besim edhe
m t madh se ai i kohs s lufts. Kjo tregon se populli
yn sht plot dinamizm dhe ecn kurdoher prpara.
Kjo duhet t na gzoj dhe t na forcoj pr punn ton.
Fronti Demokratik sht br nj realitet i shndosh, pse ai sht i gjith populli yn i pajisur me virtytet
larta dhe me ndjenjat e holla q karakterizojn njerzit
vendit ton. Fronti yn sht br nj realitet, pse cilido q bn pjes n t ka kuptuar rolin q duhet t luaj
n jetn kolektive, ai ka kuptuar se duhet t jet nj
ndrtues i ndrgjegjshm. Me kto cilsi duhet t prpiqemi t pajisim gjith popullin ton.
Nuk dua t zgjatem mbi detyrat e Frontit, pse kto
prekn shum dhe si duhet, vetm dua t ritheksoj
edhe nj her karakterin demokratik t Frontit. Gjaku

78

ENVER HOXHA

i shenjt i popullit ton u derdh pr ngritjen e nj demokracie t vrtet dhe jo pr nj demokraci false. Prandaj
s'duhet ta lejojm kurr q Fronti t bhet arma e disa
prapanikve q do t prpiqen arbitrarisht ose me mnyra tarafi t zgjidhin shtjet dhe problemet n interesin e tyre vetjak. Fronti duhet t jet arma politike e
gjith popullit, ajo q do t edukoj masat, do t sqaroj t
gabuarit dhe do t demaskoj armiqt e popullit. T gjith
njerzit s'jan njsoj, kt e dim t gjith dhe s'them
ndonj gj t re, por t dish t'i marrsh njerzit ashtu si
jan me t mirat dhe t metat e tyre e t'i osh n rrugn
e mbar t prparimit pr t mirn e prgjithshme, kjo
sht nj pun tjetr dhe shum delikate, q s'e bn dot
do njeri, por q Fronti yn duhet ta bj. Q ta bjm
kt gj duhet t luftojm sektarizmin dhe paragjykimet
n punn ton. Ta lm lirisht tjetrin t flas, t shprehet
pa ndrojtje, t kritikoj gabimet q mund t bjn njerzit e pushtetit, qoft ky dhe nga ata q kan humbur tre
djem n luft, ose jan plagosur pes her. do njeri mund
t gaboj dhe me nj kritik t till t shndosh punt shkojn prpara dhe Fronti yn e pushteti bhen m
demokratik. sht nj gabim t cilsojm disa njerz
prnjher si reaksionar dhe t refuzojm kontributin
e tyre. Ka shum nga kta njerz q u dhimbet shtja
e popullit, q pr nj arsye ose pr nj tjetr kan qndruar larg e neutral prpara evenimenteve t mdha
q ndryshuan krejt situatn n vendin ton. Kta njerz
jan akoma t dezorientuar, por un kam bindjen se ata
mund t bhen njerz t mir, po t dim t punojm
me ta. Sjellja jon e mir me ta s'do t thot aspak
oportunizm kundrejt tyre, por sht vetm nj qndrim

FJALA E MBYLLJES NE KONGRESIN E PARE TE F RONT IT 79

i drejt i njerzve q nuk lodhen pr t shkputur nga

thonjt e reaksionit mendje dhe krah q t'i shrbejn
popullit. N pun do t'i shohim kta njerz n jan t
mir a t kqinj, n pun do t'u shohim zotsin dhe
vlerat e tyre, n pun do t shoshiten t kqinjt dhe do
t luftohen armiqt e popullit. T mos kemi frik nga
kta njerz, se kalaja e popullit sht shum e fort dhe,
po t punojm n kt drejtim, ajo do t forcohet edhe
m tepr. Shihni si bien n dorn e drejtsis kuislingt
njri pas tjetrit. Dje ishte radha e Pater Anton Harapit
dhe e Lef Nosit, u shfaros krejt banda e Abaz Kupit me
Bilal Koln e Macukulls n krye, kurse nesr do t
jet radha, patjetr, e disa banditve si Gjon Markaj q
kan shtypur popullin trim t Veriut dhe q tani s'gjejn
vend ku t futen. Kta njerz s'i mban vendi, ata i ndjek '
populli kmba-kmbs pr t'u hakmarrur. E vetmja
shpres e ktyre banditve ka qen dhe sht bajoneta e
huaj. E pam sa u vlejtn bajonetat gjermane dhe italiane. Kohrat ndryshuan pr ta dhe pr Shqiprin. Lufta
e drejt dhe heroike e popullit ton dhe puna e pastr
q bhet n Shqiprin e re shikohen me admirim nga
gjith vendet prparimtare. Pozitat tona ndrkombtare
forcohen dita-dits. Le t lehin dhe le t spekulojn t
gjith ata parazit, q s'kan asnj vler morale, mbi vonesn e njohjes s qeveris son. Qeveria jon duhet t
njihet dhe klikat e reaksionit ndrkombtar s'do t jen
dot n gjendje q t shtypin vullnetin e popujve t lir,
ata s'do t jen dot n gjendje t'u fshehin pr shum
koh popujve prparimtar t vrtetn e madhe mbi
Shqiprin. Opinioni i prbotshm po sqarohet dita-dits
pr situatn e vendit ton. Korrespondent t gazetave

80

ENVER 110XHA

t mdha t Evrops dhe t Ameriks kan ardhur t

bien n kontakt me popullin ton t vogl q hodhi n
balancn e lufts antifashiste do gj q kishte. Ata do
t shohin me sy dhe duhet t sqarojn popujt e tyre sa e
ashpr ka qen lufta jon, sa besnik i kemi qndruar
dhe po i qndrojm aleancs s madhe, sa e gjer dhe e
vrtet sht demokracia jon, sa me shpirt e me kurajo
i sht prveshur populli yn i varfruar puns pr rindrtim. Ata do t uditen, pse n asnj vend t bots nuk
ka ngjar q brenda pes muajve, pa ndihmn e askujt
dhe me gjith varfrin e madhe, t ngrihen n kmb
gjith urat n Shqip in ton, ura q regjimit t Zogut
i jan dashur pesmbdhjet vjet pr t'i ndrtuar. Dhe
nj i leht nga mendja mund t kuptoj se kto mrekuIlira nuk bhen prvese n ato shtete ku pushtet dhe
popull jan nj dhe t pandar, n ato shtete ku armiqt
e popullit zbulohen dhe dnohen, n ato shtete ku ka
demokraci. Numrohen me gisht ato shtete demokratike
t paslufts, ku reformat e mdha sociale dhe ekonomike po bhen me nj ritm t shpejt dhe me sukses t
madh, ku thrritet populli lirisht t votoj pr do gj
n mnyrn m demokratike pr Asamblen e madhe
Kushtetuese, pr formn e regjimit q dshiron t'i jap
vendit t tij. Nj nga kto vende t pakta, me t vrtet
demokratike sht Shqipria. Prandaj asgj s'na tund,
pse jemi n rrug t drejt. Ta ndjekim kt rrug me
krenari dhe me ball hapt pr t mirn e popullit ton
dhe pr t mirn e blokut t madh t popujve prparimtar! Fatet e vendit ton jan vetm n duart tona dhe
t askujt tjetr, prandaj t mos na zr gjumi gjersa t'ja
sigurojm qind pr qind atdheut t ardhmen m t lum-

FJALA E MBYLLJES NE KONGRESIN E PARE TE FRONTIT 81

tur. Sa pr t drejtat tona n fushn ndrkombtare, t

cilat duhet t na njihen patjetr, kemi t drejt t themi
me krenari se s'na dhurohen, por i kemi fituar me gjak
e me djers dhe i kemi merituar plotsisht.
Shok t dashur,
T shtrngojm radht tona, t forcojm bashkimin
e gjith popullit ton, ta bjm Frontin ton Demokratik
nj barrier t elnikt, ku armiku t mos gjej asnj t
ar pr t na dmtuar, t punojm pareshtur dhe pa u
lodhur pr vendin ton. Ky duhet t jet betimi solemn i
njerzve t rinj t Shqipris.s re demokratike q duhet
t'i bjn popullit t tyre t dashur.
Rroft populli shqiptar!
Rroft Fronti yn Demokratik!
Botuar pr her t par n
gazetn Bashkimi, Nr. 192,

10 gusht 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi , Nr. 192,

10 gusht 1945

TA KUPTOJME SI DUHET REFORMEN AGRARR

TA KUPTOJME SI DUHET REFORMEN AGRARE 1

2 shtator 1945

U realizua m n fund ndrra e katundarve tan,

ndrra e gjyshrve dhe e strgjyshrve t tyre, ndrra e
gjith patriotve t vjetr e t rinj, ndrra e t gjith
atyre q e duan popullin shqiptar dhe Shqiprin. Katundart tan u gdhin me tok t tyre.
Vendimi historik i Kshillit Antifashist 2 po deprton si rrufe n gjith Shqiprin dhe te dera e kasolles,
do bujk shqiptar me duart n ij, i lodhur e i kputur
nga vuajtjet e shekujve, po me kryet lart dhe mushkrit plot ajr t pastr dhe t lir, do t'i thot gruas dhe
kalamajve:
m skllevr! Sot gjith toka sht e
jona, prjet e jona! Dhe shpirti i tij i zhuritur do t
ohet lart e me lot n sy do t kujtoj burrat q ran
dshmor n kt luft t madhe pr lirin e tij, pr t
drejtat e tij.
Fitorja sht e madhe dhe kjo u arrit se u derdhn
rrke gjaku, se i gjith populli u bashkua si nj trup
Artikull botuar n gazetn Bashkimi me rastin e shpaIljes s Ligjit t reforms agrare.
2 Esht fjala pr Ligjin e reforms agrare, aprovuar nga
Kryesia e Kshillit Antifashist Nacional-lirimtar m 29.8.1945.

83

prpara rrezikut t madh dhe t prbashkt, se populli

u udhhoq nga parime t drejta dhe t shndosha, q
prfaqsonin dshirat dhe aspiratat e tij dhe se u udhhoq nga djemt q dualn nga gjiri i tij plot plag. Kto
jan arsyet e fitoreve, q tani i ka kuptuar i madh e
i vogl .
E shkuara e katundaris son ka qen e zez: feudalt xhelat, Vrionasit, .Vrlact, Toptanasit, bejlert e
Klcyrs e t Libohovs, Bushatllinjt, Zogu dhe Krost
e t tjer, i kishin pir gjakun katundarit ton. Jeta pr
kt ishte skterr. Katundart tan gjat historis jan
uar me pushk n dor kundr ktyre satrapve pr t
fituar lirin e dshiruar. Kto kryengritje katundarsh
jan mbytur n gjak, se
t organizuara si duhej
dhe ishin me karakter t ngusht lokal. Katundart e
Mallakastrs me trimin Rrapo
luftuan, por lvizja e tyre s'mori hov, u lokalizua dhe u shtyp. Katundaria e Shqipris s Mesme mori zjarr, u b nj lvizje
serioze kundr feudalve latifondist. Rebelt e Haxhi
Qamilit 2 dogjn kullat e bejlerve, rrmbyen pasurit e
tyre, tokat e tyre, por feudali Esat Toptani i shpartalloi,
i vrau, i dogji katundart trima t Shqipris s Mesme
dhe u hodhi prsri zgjedhn shekullore. Niprit e Esat
Toptanit, Zogu dhe klika e tij e bejlerve t degjeneruar
Rrapo Hekali, fshatar nga Hekali i Mallakastrs, nj nga
udhheqsit e kryengritjes fshatare t Shqipris s Jugut n
vitet 1847-1848 kundr zbatimit t reformave t Perandoris
Otomane, q shkaktonin rrnimin ekonomik t masave fshatare.
Haxhi Qamili, udhheqs i kryengritjes fshatare t Shqipris s Mesme n vitet 1914-1915. U vra nga forcat e feudalit Esat Pash Toptani.

84

ENVER HOXHA

dhe hajdut, pr pesmbdhjet vjet punuan pr t forcuar pozitat e tyre n kurrizin e katundarit. Lumo
Skndot, Ali Klcyrt, Bushatllinjt, Qemal Vriont,
Shefqet Vrlact e Biakinjt dhe t gjith shokt e
tyre u lidhn me okupatorin pr t prjetsuar traditat
e vjetra t feudalizmit, u lidhn me okupatorin q kishte
shkelur vatrat tona e t katundaris n radh t par.
Ata u bashkuan me at armik q synonte kolonizimin e
Shqipris nga Italia, me at armik q prpiqej t bnte
popullin shqiptar skllav t bejlerve, t gjermanve dhe
t shrbtorve t tij shqiptar.
Por sot kjo ndrr e tmerrshme mori fund, ua shtypm kokn gjakpirsve feudal. Reforma agrare i dha
grushtin e vdekjes klass feudale dhe e mbylli prgjithnj faqen e historis s saj plot tmerr, turp, shfrytzim
dhe gjak.
Sot ndrroi faqja e Shqipris, mbi t fryn nj er
e re, fryn era e lir e maleve tona, fryn era e liris, pr
t ciln dhan jetn e tyre me mijra djem t popullit,
fryn era e reformave t mdha q do t lulzojn vendin
dhe do ta ojn popullin n sferat m t larta sociale,
ekonomike dhe kulturale.
Reforma e madhe e sotme e ndarjes s toks duhet
t kuptohet drejt prej t gjithve: prej atyre q prfitojn nga kjo reform dhe prej atyre q preken. Prjashtojm ata njerz q preken nga kjo reform, feudalt
ifliksahibinj, pr t cilt e dham mendimin ton m
lart dhe q sht mendimi i gjith popullit shqiptar.
Po t studjohet me kujdes reforma jon. agrare, do
t shikohet se legjislatort e popullit ton jan prpjekur t godasin prgjithnj feudalizmin shtyps dhe

TA KUPTOJME SI DUHET REFORMEN AGRARE,

85

shfrytzues dhe t mbrojn katundarin e varfr dhe katundarin e mesm. Ligji i reforms agrare zhduk sistemin e ifliqeve t mdha t shtetit dhe private n favor
t katundarve, ndan pronat toksore t katundarve n
nj mnyr t drejt dhe t mjaftueshme pr t gjith...
Reforma agrare, natyrisht, u b pr t ndihmuar katundart dhe n radh t par katundarin e varfr dhe, q
t mundim t prballojm krkesat e mdha q paraqiten, u desh q t preken pronar t mesm jo bujq, q
rrin npr qytete dhe merren me profesione t tjera.
Kjo sht e natyrshme: gjithkush punn e tij. Nga ana
tjetr, dhe kjo sht nj mas e drejt, reforma godet t
gjitha ato forma t parazitizmit dhe tendenca t theksuara n nj kategori pronarsh," q krkojn t. bjn nj
jet t rehatshme me t ardhura t bollshme dhe pa
kurrfar mundimi. Toka e punuar n vendin ton nuk
sht n sasira t mdha. Pr t mundur t shtojm sasin e toks s punuar dhe t knaqim q t gjith, duhet pun, duhen bonifikime, t cilat qeveria i ka n programin e vet, por q nuk mund t realizohen prnjher.
N fushat e gjera do t vendosen nj numr i madh bujqish, por n disa vende, si pr shembull, n Dropull e n
afrsi t disa qyteteve ku ka bujq dhe q njkohsisht
pronari i toks' ka aq pak tok, saq ligji i reforms nuk
e prek, detyrohemi ta shpronsojm kt pronar n favor
t bujkut.
sht fjala pr zanatinj ose njerz t profesioneve t
ndryshme q banonin npr qytete dhe q zotronin edhe ngastra
tokash t cilat nuk i punonin vet, por ua jepnin pr t'i punuar
fshatarve pa tok ose me pak tok, kundrejt shprblimit n t
holla ose me prodhime bujqsore.

86

ENVER HOXITA

S'mund t kuptohet ndryshe nj demokraci pa br

reforma t mdha shoqrore, ekonomike, politike dhe
kulturale dhe, n radh t par, pa br reformn agrare
e sidomos n nj vend si yni, ku feudalizmi ekzistonte
n formn e tij m t egr, ku bujku shfrytzohej nga
ana e beut latifondist.
Lufta e madhe e lirimit u b dhe u udhhoq nga
kto parime. Katundart tan, gati n trsi, i kuptuan
dhe i prvetsuan parullat e kushtrimit dhe u hodhn pa
rezerva n luft, ata dhan kontributin m t madh n
luftn e lirimit. Ata u treguan aleat besnik t klass
puntore dhe t Partis s lavdishme t saj: Partis Komuniste t Shqipris. Ata u bashkuan pa rezerva me
Frontin Nacional-lirimtar; ata me puntort dhe me
intelektualt e Shqipris krijuan frontin e elnikt, q
theu armikun dhe q ndrton Shqiprin e re. Duhet t
vazhdohet kjo tradit e madhe e lufts, tradita e bashkimit t shndosh t t gjitha shtresave t popullit punonjs e patriot se vetm atje sht e ardhmja kurdoher m e mir e vendit ton. Ktu e kishim fjaln kur
prmendm m lart se kjo reform duhet t kuptohet
drejt prej atyre q prfitojn dhe prej atyre q preken.
Pa sakrifica nga t gjith asgj s'arrihet, pa sakrifica
dhe vetmohim nuk fitohej lufta dhe liria. Njerzit me
vullnet t mir do ta kuptojn; me rezultate do t tregojn se reforma agrare, e cila prek nj kategori njerzish dhe favorizon nj pjes tjetr, u b n t mirn e
t gjith popullit shqiptar. Reforma agrare s'do t sillte
frytet e dshiruara, n rast se kjo reform nuk do t
shoqrohej prej reformave t tjera dhe nuk do t shkonte
krahas me ndrmarrje t tjera t guximshme n lmin

TA KUPTOTME SI DUHET REFORMEN AGRARIL

ekonomik. Kto reforma dhe ndrmarrje jan t siguruara, do t realizohen, pse kemi pushtetin, i cili sht
n duart e popullit. Ja garancia pr t gjith, pr t gjith ata q duan t rrojn me nder, t rrojn t lir dhe
t fitojn bukn me djersn e ballit. Patjetr, s'flasim
pr parazitt dhe dembelt, pse ata e kan humbur davan n rast se nuk ecin me stilin e ri t puns dhe
t jets.
Fshatarsia q favorizohet me reformn agrare, duhet t qndroj e ndrgjegjshme, ashtu si ka qen n
kohrat m t rrezikshrne q kalonte atdheu, duhet t
kuptoj mir detyrn e madhe ndaj shtresave t tjera t
vendit ton, ndaj puntoris, ndaj intelektualve shqiptar, ndaj mbar popullit. dO katundar do t ket tokn
e tij; at duhet ta punoj me gjith forcat e tija, me ato
mjete q ka, me <<thonj e me dhmb, si thot populli
yn. Qeveria do t bj mos q ta ndihmoj katundarin
me far, me vegla, me kafsh, me bonifikimet, por prsri nj fjal e urt thot: Nem t t jap. Qeveri e popull jan nj. Asgj s'do t na bjer nga qielli. Me duart
tona do t ndrtohet do gj. T zhduket pikpamja n
kuptimin e vjetr: Na ndihmon qeveria. Po, qeveria do
t ndihmoj, pse pr shrbyer popullit sht zgjedhur.
Qeveria drejton energjit e mdha t popullit n rrugn.
e prparimit, rregullon pasurit e popullit n fitim t
popullit, por forca e qeveris sht n ndrgjegjen e
shndosh t popullit, n punn e palodhur dhe t ndershme t gjithsecilit, n solidaritetin e t gjithve, pr
mbarvajtjen e t gjith kombit.
Fshatarsia do t jet e lumtur vetm ather, kur
puntort dhe intelektualt e Shqipris t jen dhe ata

88

ENVER HOXHA

t lumtur. Aktiviteti i madh, ndrgjegja n pun, solidariteti i t gjitha shtresave t popullit ton, jan faktori i
mirqenjes s t gjithve. Kur ta kemi kuptuar mir kt
dhe ta zbatojm pr rindrtimin e Shqipris, ashtu si e
zbatuam pr lirimin e atdheut, athere dhe ai pronari i
varfr, skeptik gjirokastrit, q ka pasur 5 strem 1 ara
dhe q i shpronsohen n favor t bujkut t Dropullit, do
t thot: .E past hallall bujku, pse ai di ta punoj, pse
ai m sjell me bollk grur n pazar, pse un kam fituar
tani nj ndrgjegje t re, jam puntor, e fitoj bukn me.
djersn e ballit dhe familja ime sht m e lumtur se
ather, kur kisha pes strem ara!
Kjo sht Shqipria e re dhe njerzit e rinj, kt
epok t lavdishme po hap reforma e madhe e ndarjes s
toks. T punojm n kt drejtim, se kjo sht e vetmja
rrug e lumturis s popullit ton t shumvuajtur.
Botuar pr her t par n
gazetn Bashkimi, Nr. 211,
2 shtator 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkimi , Nr. 211,

2 shtator 1945

Strem mas toke baras me 1 dynym.

TELEGRAM
KRYETARVE TE QEVERIVE TE TRI FUQIVE TE
MDHA: BRSS, ANGLI DHE SHBA ME ANN E TE
CILIT KRKOHET PJESMARRJA E SHQIPRIS
NE DISKUTIMIN E TRAKTATIT TE PAQES ME
ITALIN
4 shtator 1945

Shklqes,
Kam nderin t'Ju parashtroj Shklqess Suaj sa
vijon:
Sikurse dihet nga Shklqesa Juaj, Shqipria sht
nga vendet e para q psoi nga agresioni i fuqive t
Boshtit dhe q e nisi q n fillim lvizjen e rezistencs
s armatosur kundr fashizmit.
Pr kt shkak dmet e lufts q i jan shkaktuar
Shqipris kan arritur shifra shum t mdha, e proporcionalisht jan m t mdha nga ato t shteteve t
tjera, viktima t agresionit t Boshtit.
N kohn m t volitshme qeveria shqiptare do t
paraqes ku duhet nj list t hollsishme dhe objektive
t ktyre dmeve q kan dmtuar rnd dhe n nj
mnyr t pandreqshme sektort e ndryshm t ekonomis son kombtare.

90

ENVER HONITA

Meqense nj nga problemet me t cilat do t merret

Kshilli i Ministrave t Jashtm t fuqive t mdha, q
do t mblidhet s shpejti n Londrl , sht ai i bisedimit dhe i prfundimit t Traktatit t Paqes me Italin,
Qeveria Demokratike e Shqipris, interprete e dshirave dhe e ndjenjave t thella t popullit shqiptar, sht
duke pritur q fuqit e mdha aleate t'i marrin parasysh
sakrificat e mdha morale dhe materiale q bri Shqipria gjat lufts. Duke vlersuar t drejtat e saja gjat
diskutimeve t klauzolave financiare n lidhje me dmshprblimet q duhet t paguaj Italia si edhe pr t
gjitha shtjet e tjera q do t'i interesojn s afrmi dhe
n mnyr t veant Shqipris, jemi plotsisht t
bindur se do t'i jepet mundsia pr t br q zri i saj
t dgjohet si pjestare aktive e aleancs antifashiste.
Duke marr parasysh sa u tha m sipr, Qeveria
Demokratike e Shqipris n baz t t drejtave t saja
dhe t gjakut t derdhur n luftn e prbashkt prkrah
aleatve t saj t mdhenj, shpreson se fuqit e mdha,
me kujdesin e tyre pr t'i ruajtur interesat e shteteve
t vegjl, do ta shqyrtojn kt shtje me nj shpirt
t gjer dashamirsie e drejtsie ndrkombtare dhe se
ato nuk do t mungojn ta trajtojn Shqiprin sikurse
t gjitha shtetet e tjera t interesuara, duke e thirrur t
drgoj n Londr nj delegacion q t mund t'i shfaq
1 2sht fjala pr sesionin e par t Mbledhjes s Kshillit
t Ministrave t Punve t Jashtme t fuqive t mdha q u
mbajt n Londr nga 11 shtator deri m 2 tetor 1945. Ky sesion
u thirr sipas vendimit t Konferencs s Potsdamit pr pregatitjen e traktateve t paqes me Italin, Rumanin, Bullgarin,
Hungarin dhe Finlandn.

PER DISKUTIMIN E TRAKTATIT TF. PAQES ME ITALINE 91

para Kshillit pikpamjet e saja n lidhje me krkesat

e veta t drejta. Pranoni, Shklqes, sigurimet e konsiderats sime m t lart.
Kryetari i Qeveris Demokratike t Shqipris
Gjeneral-Kolonel
Enver Hoxha

Botuar pr her t par n

gazetn
Nr. 212,

4 shtator 1945

Botohet sipas tekstit t gazets Bashkirni% Nr. 212,

4 shtator 1945