SRBIJA - RAKA KOLA

Srpska drava poela

je da se razvija i jaa
u vreme opadanja moi
Vizantijskog carstva. Sa
dolaskom Stefana
Nemanje na vlast, oko
1168.godine utemeljena
je srpska
sredenjevekovna drava
i dinastija Nemanjia,
koja e vladati sve do
1371.godine.

STEFAN NEMANJA
VUKAN

STEFAN PRVOVENANI

RADOSLAV

VLADISLAV

DRAGUTIN

SVETI SAVA

STEFAN URO I

STEFAN URO II MILUTIN

STEFAN URO III DEANSKI

STEFAN URO IV DUAN

STEFAN URO V

Srpska srednjevekovna drava je, tokom svog

postojanja od kraja XII veka pa do pada
Smedereva 1459.godine, u umetnosti razvila
tri stila. Prvi, RAKA KOLA, razvija
se od kraja XII veka pa do 1282.godine, do
dolaska kralja Milutina na presto. Raku
kolu karakterie jak uticaj Primorja u
arhitekturi. Prve srpske crkve gradili su
majstori koji su dolazili iz primorskih
gradova Bara i Kotora, i bili pod uticajem
Romanike. Srpsko slikarstvo bilo je
potpuno pod uticajem Vizantije.

KTITORI su bili ljudi

koji su finansirali
izgradnju i oslikavanje
crkava i manastira. U
srednjevekovnoj Srbiji
ktitori su u poetku bili
iskljuivo pripadnici
porodice Nemanjia. Od
kralja Milutina i srpska
vlastela poinje da gradi
svoje zadubine.

Kralj Milutin, Kraljeva

crkva u Studenici

SPOMENICI RAKE KOLE :

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

STUDENICA Stefan Nemanja, oko 1190.g.

IA
- Stefan Prvovenani, oko 1210.g.
PRIPRATA u Studenici Radoslav
MILEEVA - Vladislav, oko 1218-19.g.
SOPOANI - Uro I, oko 1265.g.
GRADAC
- Jelena Anujska, oko 1270.g.
ARILJE
- Dragutin, oko 1290.g.

Najuveniji spomenik Rake kole je zadubina velikog

upana Stefana Nemanje STUDENICA. Izgradili su je i
ukrasili graevinari i klesari iz Primorja. Studenica je
postavila parametre za sve ostale graevine rake kole,
sve su napravljene po uzoru na nju.

Studenica je jednobrodna i jednokupolna

graevina, severno i juno od potkupolnog
prostora ima nie pravougaone prostorije sa
ulazima. Postavljena je kao sve pravoslavne
crkve tako da se ulaz u crkvu nalazi na
zapadu, a oltarska apsida na istoku. Ulaz u
crkvu se zove PORTAL i raskono je
ukraen kamenom, reljefnom dekoracijom
na kome je prikazana Bogorodica sa
Hristom, na prestolu, izmeu dva andjela.

Cela graevina je spolja obloena mermerom, osim

kupole koja je od opeke i kamena. Fasada je
ukraena reljefnom romanikom dekoracijom.
Prozori su BIFORE i TRIFORE ( bifore imaju
jedan stubi koji deli prozor na dva dela, a trifore
dva stubia).

Od manastira ie, oko 1210. godine,

konano se formira osnovni tip crkve rake
kole. To je jednobrodni hram sa kupolom i
pripratom, ali se u odnosu na Studenicu,
javljaju i neke promene. Nekadanje
podkupolne prostorije sa ulazima ovde su
zazidane i pretvorene u pevnice, a uz
pripratu grade se male crkvice, paraklisi sa
kupolicama. Uz male varijacije, ovaj
oformljeni tip graevine ponavljae se kroz
celi XIII vek.

ia, oko 1210.godine

Mileeva, oko 1218-19.godine

Sopoani, oko 1265.godine

Pored navedenih manastira jo nekoliko

spomenika se vode kao graevine rake kole,
iako su nastali posle 1282.godine. Po uzoru na
Studenicu sve grobne crkve kasnijih vladara
graene su u rakom stilu. Tako da u ovu
kolu, po arhitektonskom planu i izgradnji,
spadaju i BANJSKA zadubina kralja
Milutina, VISOKI DEANI zadubina
Stefana Deanskog, SVETI ARHANDJELI
zadubina cara Duana i RESAVA ili
MANASIJA zadubina despota Stefana
Lazarevia.

Visoki Deani, zadubina kralja Stefana Deanskog

jedan je od retkih srednjevekovnih spomenika za koji
znamo ime arhitekte. Natpis kae da ga je podigao
protomajstor fra Vita iz Kotora

Deanska crkva ima oblik

petobrodne bazilike sa
kupolom i trobrodnom
pripratom. Spoljanja fasada
je obloena blokovima
kamena u dve boje ukaste i ljubiastocrvene.
Skulptoralna dekoracija je
veoma bogata na ovom
spomeniku. Reljef je
obraen u romanikom
stilu, a motivi su najee
biljni i ivotinjski, a
pojavljuje se i ljudska
figura. Ukraeni su portali,
prozori, kapiteli stubova i
konzole.

Slikarstvo Rake kole je u potpunosti

bilo pod uticajem vizantijske ikonografije.
Stroga pravila koja su postavljena jo u
IX veku potovala su se i u Srbiji.
Slikarstvo ovog perioda se zove
MONUMENTALNO SLIKARSTVO.
Figure su bile velike i masivne, a jedna
scena je obino zauzimala ceo zid.

U prvoj, najnioj zoni

slikane su figure
starozavetnih proroka,
Svetih Ratnika i
Svetitelja.

Car David, Sopoani

Ktitori su
uvek slikani
na zapadnom
zidu, pored
ulaza u crkvu.
Ktitor uvek u
rukama dri
malu maketu
crkve.

U drugoj zoni slikan je ciklus

12 Velikih Praznika. Ovo su
scene koje su vezane za Hristov
ivot, stradanje i vaskrsenje.

RASPEE HRISTOVO, Studenica

Studenike freske, nastale oko 1208. godine, samo su delimino

ouvane. Likovi i kompozicije imaju monumentalan, svean
karakter i pune su unutranjeg mira i potisnutih oseanja.
Slikari sa izuzetnom lakoom, odmerenim linijama izvode
crte, ljudska lica se slikaju veoma briljivo, dok se boja na
odei postavlja irokim potezima. Monumentalnost, koja se u
punom sjaju iskazala u Studenikom slikarstvu, jasno je
vidljiva i u Vladisavljevoj zadubini Mileevi. Likovi svetitelja
i portreti slikani su skoro u prirodnoj veliini, a saete
kompozicije su osloboene svega suvinog. Svetli, bogati
kolorit dolazi do izraaja zato to su, kao i Studenici,
predstave bile postavljene na zlatnoj pozadini - time se
podraavala mozaika slikarska tehnika. Vedra lepota
mileevskih fresaka, gotovo profanog karaktera, duguje sve
uzorima iz kasne antike koji su tada bili posebno uvaavani.

MIRONOSNICE NA
HRISTOVOM GROBU,
Mileeva
Beli Andjeo, detalj freske

U treoj zoni
slika se
predstava

Hrista
Pantokratora,
Vladara Svemira
u kupoli, i
predstava
Bogorodice u
polukaloti
apside.

Najbolje slikarstvo rake skole sauvano je u

Sopoanima, zadubini kralja Stefana Uroa I. Poto
je ovo slikarstvo pod velikim uticajem antike
umetnosti smatra se da je ovu crkvu oslikao neki
veliki majstor iz Konstantinopolja. Izuzetnog talenta
i velike likovne kulture, sopoanski majstor je
virtuozni crta, suvereno konstruie slike, tanano
modelira likove, a iznad svega poseduje oseanje
za istanane bojene odnose bez jaih akcenata.
Ljudske figure su velikih dimenzija, sa mirnim i
uzdranim pokretima i draperijom koja u irokim i
slobodnim naborima prijanja uz telo. Slike
Sopoana ostavljaju utisak stabilnosti, vrstine,
vedrine i svetlosti.

USPENJE BOGORODICE, Sopoani

Sveti Filip,
Sopoani

Pastiri, Sopoani