Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

kolska 2014/2015

UVOD

Dr. Salko osi

Tuzla, oktobar 2014

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

Nastava: SYLABUS
predavanja:
vjebe:

kolska 2014/2015

2 asa sedmino (3 ECTS)

1 as sedmino (laboratorijske vjebe, LV)

Provjera znanja:
Pismeni ispit - raunski zadaci (50 %)
Usmeni ispit - (usmeno ili u pisanoj formi, 2x u semestru), seminarski radovi (50 %)
Obaveze studenata:
prisustvo nastavi
testovi: 2 x 25 = 50 %
seminarski rad: 25 %

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

Sadraj:
1. Uvod, numerike metode - osnovni pojmovi, definicije, cilj
2. Numeriko modeliranje, raun greaka
3. Sistemi linearnih jednaina (SL J), direktne i iterativne metode
4. Nelinearne jednaine i sistemi NJ
5. Aproksimacija, interpolacija, regresija
6. Numeriko diferenciranje i integrisanje
7. Numerika integracija ODJ i PDJ (FEM)

kolska 2014/2015

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

kolska 2014/2015

Numerike metode: matematika disciplina koja se bavi definisanjem i analizom algoritama za numeriko
rjeavanje sloenih matematikih problema za koje analitika rjeenja nisu mogua ili su po obimu raunanja i
sloenosti suvie komplikovana.
Sloene operacije ili postupci se preko algoritma pretvaraju u niz elementarnih aritmetikih i logikih operacija
koje izvrava raunar. Rjeenja koja se dobijaju su priblina ali sa mogunou procjene i poboljanja tanosti.

Primjer : PDJ, FEM

Algebarske jednaine: do 4 stepena
SL J: hiljade, milioni DOF
ODE, PDJ
Simbolika rjeenja: x2-a=0

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

kolska 2014/2015

Oblast primjene: prirodne nauke (matematika, fizika, hemija, astronomija, biologija), tehnike nauke (mainstvo,
elektrotehnika, graevina) kao i ekonomija, medicina, finansije...
Numerike metode razvijaju i analiziraju najvie ali ne i iskljuivo matematiari. Inenjeri svake struke treba da
znaju karakteristike pojedinih metoda kako bi znali pravilano izabrati i primjeniti metode te kritiki analizirati
rezultate za probleme iz svoje oblasti.
Primjena numerikih metoda u tehnici je najee dio procesa modeliranja i simulacije. Modeliranje i simulaciju
podrazumijevaju aktivnosti vezane za pravljenje matematikog modela realnog sistema i njegovu simulaciju na
raunaru.

ALGORITAM

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

Primjer implementacije u F90:

Numerika simulacija u irem smislu obuhvata:

Eksperimentisanje na realnom sistemu
Prikupljanje podataka o realnom sistemu
Formulisanje matematikog modela (najee sistem jednaina)
Razvoj (programiranje numerike metode) ili izbor gotovog algoritma
Ekperimentisanje programom na raunaru (simulacija)
Analiza rezultata dobijenih simulacijom kritika analiza
6

kolska 2014/2015

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

Numeriki SOFTWARE

MATLAB,
MAPLE, (CAS)
MATHCAD,
MATHEMATICA
IMSL
LAPAC, BLAS, NAG

Vlastiti programi fortran

PDE: FEM programi ...

kolska 2014/2015

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

kolska 2014/2015

Greake u numerikoj analizi - greka razlika izlaza stvarnog sistema i rezultata numerikog
modela
- Po naunu raunanja: apsolutne i relativne
- Po uzroku (mjestu nastanka):
greka modeliranja,
greka ulaznih podataka (mjerenih parametara)
greka zaokruivanja (numerika greka)
greka odsijecanja (numerika greka, greka algoritma)
- Propagacija greke
Apsolutna greka: e x x

Relativna greka: x

(R-cilindar, r-lopta)
8

xx
100%
x

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

kolska 2014/2015

GREKE MODELA
potie od nepotpunog ili netanog matematikog opisa realnog fizikog sistema. Stvarni (fiziki) sistem je kompleksan i izloen dejstvu
brojnih uticajnih veliina od koje su neke nepoznate ili sluajno promjenljive. Takoe, uticaj pojedinih veliina se moe i zanemariti.
Tako se kod izgradnje matematikog modela namee potreba za apstrakcijom tj. izdvajanjem skupa bitnih uticajnih veliina koje ulaze
u matematiki model dok preostale veliine imaju zanemariv uticaj. Ovom apstrakcijom se neminovno unosi greka u matematiki
model.

zanemarivanjem nekih uticaja

zamjene sloenog modela jednostavnijim
upotrebe modela u graninim sluajevima
(male deformacije, klatno)
Greke ulaznih podataka (nemogunosti tanog mjerenja parametara)

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet Numerike metode u mainstvu, II godina

Literatura:
1. D. Toi: Uvod u numeriku analizu, Beograd, 1997
2. V. Simonovi: Numerike metode, MFT 1989
3. M. Uumli, M. Oruevi: Elementi numerike analize, Tuzla 1991
4. I. Demirdi: Numerike metode, MF Sarajevo
5. I. Ivani: Numerika matematika, Zagreb 2002
6. S. Chapra, R. Canale: Numerical methods in engineering, McGrawHill 2006
7. Saa Singer: Numerika matematika, Predavanja, PMF Matematiki odjel, Zagreb
8. J. Hoffman, "Numerical methods for engineers and scientists", Marcel Dekker 1996 god.

10

kolska 2014/2015