ZIDNI NOSAI

SADRAJ
1.

Openito ....................................................................................................................... 1

2.

Dimenzioniranje na moment savijanja .......................................................................... 3

3.

Proraun na poprene sile............................................................................................ 8

4.

Zidni nosai optereeni koncentriranim optereenjem ............................................... 10

5.

Dimenzioniranje modelom reetke ............................................................................. 12

5.1.

Nosivost vlanog tapa reetke........................................................................... 17

5.2.

Nosivost tlanog tapa reetke ........................................................................... 17

6.

Armiranje zidnog nosaa ............................................................................................ 19

7.

Primjer prorauna zidnog nosaa............................................................................... 22

8.

Literatura .................................................................................................................... 24

Zidni nosai

1. Openito
Zidni nosai su ravni povrinski nosai optereeni u svojoj ravnini, kod kojih je raspon
manji od tri visine grede. Smanjivanjem odnosa L/h ispod dva, dijagrami normalnih
naprezanja x i deformacija odstupaju od pravca, odnosno vie ne vrijedi Bernoullijeva
hipoteza ravnih poprenih presjeka.
Zidni nosai pojavljuju se u konstrukcijama kao zidovi zgrada, bunkera, silosa i mostova,
kao vertikalne dijafragme oslonjene na pojedinane stupove, zidove ili temelje.

Slika 1.1 Dijagrami normalnih naprezanja u gredi i zidnim nosaima.

Normalna naprezanja y okomita na uzdunu os, ovise po obliku i predznaku o tome da li
se optereenje nalazi na gornjem ili donjem rubu nosaa. U grednim nosaima ta se
naprezanja mogu zanemariti dok se u zidnim nosaima moraju uzeti u obzir kod prorauna
poprene armature.

Slika 1.2 Dijagrami naprezanja u zidnom nosau.

Razdioba normalnih i posminih naprezanja ovisi o nainu oslanjanja zidnog nosaa.
Nosai mogu biti oslonjeni po cijeloj visini brida ili na dnu.

Zidni nosai

a) zidni nosa

b) greda

Slika 1.3 Krak unutarnji sila u zidnom nosau i gredi.

Slika 1.4 Trajektorije glavnih normalnih naprezanja ovise su o nainu oslanjanja.

Slika 1.5 Trajektorije naprezanja za djelovanje na zid s gornje, odnosno s donje strane
2

Zidni nosai

Zidni nosai moraju imati minimalnu debljinu "b" da se osigura bona stabilnost koja ovisi
o optereenju, odnosu L/h, te o tome je li nosa ukruen ploama na donjem i gornjem
rubu ili stupovima, odnosno poprenim zidovima u podruju leaja.
Takoer u podruju leaja mogu biti kritini glavni kosi tlani naponi, te je potrebno
provjeriti prijenos sila na oslonce.

2. Dimenzioniranje na moment savijanja

Za proraun glavne vlane armature za prihvaanje momenata savijanja rabi se nosivi
mehanizam koji se sastoji od betonskog tlanog luka formiranog u zidnom nosau
optereenom na gornjem rubu i zatege koju ini glavna vlana armatura. Pri tome treba
voditi rauna o sidrenju glavne vlane armature.
Kod zidnih nosaa naprezanih silama na donjem rubu (objeeni teret) treba predvidjeti
dodatnu vertikalnu armaturu u obliku zatvorenih spona za prijenos tog tereta u gornju zonu
kako bi se mogao formirati nosivi mehanizam tlanog luka sa zategom.
Potrebna vlana armatura za prihvat vlane sile izazvane momentom savijanja dobije se
prema izrazu:
As =

M Sd
z f yd

(2.1)

gdje je:
Msd = g Mg + q Mq - raunski moment savijanja

(2.2)

Mg i Mq - momenti savijanja za upotrebno optereenje dobiveni na isti nain kao za gredne

nosae.
fyd=fyk/s raunska granica poputanja elika
Izrazi za krak unutarnjih sila predloeni Model propisima CEB-FIP.
Krak unutarnjih sila za zidni nosa na dva leaja:
z=0.2(L+2h), za h=L z=0.6h

(2.3)

Krak unutarnjih sila za kontinuirani nosa:

z=0.2(L+1.5h) , za h=L z=0.5h

(2.4)

Izrazi za krak unutarnjih sila predloeni prema DIN 1045-1.

Prosta greda:
zF=0.3h(3-h/L) za 0.5<h/L<1.0

(2.5)

zF=0.6L za h/L >1.0

(2.6)

Prvo polje i drugi leaj kontinuiranog nosaa

zF = zS = 0.5h(1.9-h/L) za 0.4<h/L<1.0

(2.7)
3

Zidni nosai

zF = zS = 0.45L za h/L> 1.0

(2.8)

Ostala polja i leaji kontinuiranog nosaa:

zF = zS = 0.5h(1.8-h/L) 0.3<h/L<1.0

(2.9)

zF = zS = 0.4L za h/L> 1.0

(2.10)

Konzola:
zS = 0.65Lk + 0.10 h za 1,0<h/Lk<2,0

(2.11)

zS = 0.85Lk za h/Lk>2,0

(2.12)

Tablica 2.1 Koeficijent horizontalne sile za sustav proste grede (odnos Z/P).

h/L

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

0.5

0.37

0.66

0.50

0.66

0.50

0.6

0.21

0.55

0.41

0.53

0.42

0.7

0.27

0.45

0.35

0.46

0.36

0.8

0.24

0.38

0.30

0.42

0.32

0.9

0.22

0.32

0.26

0.41

0.30

1.0

0.21

0.27

0.23

0.40

0.29

1.1

0.21

0.24

0.22

0.40

0.29

1.2

0.20

0.22

0.20

0.40

0.28

1.5

0.20

0.20

0.19

0.40

0.28

>2.0

0.20

0.20

0.19

0.40

0.28

Zidni nosai

Tablica 2.2 Koeficijent horizontalne sile za sustav grede preko dva raspona (odnos Z/P).

h/L

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

c/L=0.1

0.4

0.26
0.27

0.55
0.44

0.39
0.37

0.55
0.44

0.39
0.39

ZF/P
ZS/P

0.5

0.22
0.24

0.47
0.31

0.35
0.29

0.47
0.32

0.35
0.32

ZF/P
ZS/P

0.6

0.19
0.22

0.41
0.25

0.31
0.24

0.43
0.27

0.32
0.28

ZF/P
ZS/P

0.7

0.18
0.21

0.36
0.23

0.29
0.22

0.40
0.27

0.30
0.27

ZF/P
ZS/P

0.8

0.17
0.20

0.33
0.24

0.27
0.22

0.38
0.30

0.29
0.28

ZF/P
ZS/P

0.9

0.16
0.19

0.30
0.25

0.25
0.22

0.37
0.32

0.28
0.30

ZF/P
ZS/P

1.0

0.15
0.19

0.28
0.26

0.23
0.23

0.36
0.34

0.27
0.31

ZF/P
ZS/P

1.5

0.14
0.19

0.20
0.27

0.19
0.24

0.36
0.34

0.25
0.32

ZF/P
ZS/P

>2.0

0.14
0.19

0.18
0.27

0.17
0.24

0.36
0.34

0.25
0.32

ZF/P
ZS/P

Slika 2.1 Raspored armature nad leajem kontinuiranog nosaa.

Zidni nosai

Slika 2.2 Raspored armature za koncentrirano optereenje na vrhu zida.

Slika 2.3 Raspored armature za konzolni zidni nosa.

Dobivenu armaturu treba smjestiti u polju na visini 0.15h, odnosno 0.15L kada je h > L.

Zidni nosai

Slika 2.4 Armiranje zidnog nosaa prema PBAB.

Nad leajem kontinuiranog zidnog nosaa armatura se rasporeuje na visini 0.6h kada je
L/h < 1.0, a kada je 1.0 < L/h < 2.0, dijeli se na Asr=0.5(L/h-1.0)As na visini 0.2h i As-Asr na
visini 0.6h.

Slika 2.5 Raspored armature nad leajem kontinuiranog nosaa prema PBAB.
Minimalna povrina glavne armature u polju i nad leajem, prema Pravilniku za beton i
armirani beton, odreuje se po izrazu:
Asmin = kbhfct,m/fyk
gdje je:
fctm - srednja vlana vrstoa betona
k=0.22...za h/L=0.4
k=0.20...za h/L=0.5
k=0.15..:za h/L>1.0
fyk - karakteristina granica poputanja elika.
Zidni nosai kojih je visina h>L tretiraju se kao zidni nosai visine h=L.
Minimalna debljina nosaa, da ne bi dolo do izboenja tlanog pojasa, odreuje se ovisno
o optereenju i kakvoi betona. Za slobodno oslonjene nosae vrijedi:
Za

qSLS
1
<
s h 52

onda je bmin =

1
qSLS
3
10 cm
2 100 s h

(2.13)

Zidni nosai

Za

qSLS
1

s h 52

onda je bmin =

3 qSLS h
10 cm
2 s L

(2.14)

gdje je:
qSLS=g+q - ukupno kontinuirano optereenje

s 0.25 f ck ,cube - doputeni napon u betonu.

Za zidne nosae ukruene stupovima, poprenim stijenkama ili ploom na gornjem i
donjem rubu vrijedi prvi izraz.
Ogranienje maksimalne poprene sile za zidne nosae na dva leaja indirektno oslonjene
po itavoj visini na ojaanja (stup, popreni zid), da ne bi dolo do raspucavanja sa irokim
pukotinama od sila cijepanja, provodi se po izrazu:
VSd,max 0.1bh0.85fcd

(2.15)

Ako zidni nosa nije ojaan stupovima ili poprenim zidovima, odnosno ako se optereenje
zidnog nosaa prenosi direktno na leaj, tada se raunske reakcije ograniavaju, prema
PBAB, izrazima:
RSdA 0.68fcdb (c + hf) - za krajnji leaj

(2.16)

RSdB 1.02fcdb (c + 2hf) - za srednji leaj

(2.17)

gdje je:
c - irina leaja
hf - debljina eventualne ploe ili pojasnice koja ukruuje donji rub zidnog nosaa.

3. Proraun na poprene sile

Istraivanja koja su proveli Leonhardt i Valther na zidnim nosaima oslonjenima na dva
leaja pokazala su nain otkazivanja nosivosti nosaa optereenih na gornjem rubu.
Dolazi do poputanja glavne vlane armature te se otvaraju, priblino, vertikalne pukotine
koje doseu do tlanog ruba. U takvom mehanizmu vertikalne spone nisu nune za
nosivost na poprene sile. Meutim propisi veine zemalja, predviaju minimalnu
vertikalnu i horizontalnu armaturu u obliku zatvorenih spona ili ukosnica.

Slika 3.1 Slom zidnog nosaa s otvorima.

8

Zidni nosai

Slika 3.2 Slom zidnog nosaa bez otvora optereenog s dvije sile.

Slika 3.3 Slom zidnog nosaa prema F. Leonhardtu.

Prema Pravilniku za BAB minimalna armatura iznosi:
-

0.25% betonskog presjeka za B 240 (GA 240/360),

0.20% betonskog presjeka za B 400 (RA 400/500) i

0.15% betonskog presjeka za B500 (MA 500/550),

i postavlja se obostrano za svaki smjer.

Slino je to regulirano propisima drugih zemalja te Model- propisima CEB-FIP. Osim toga,
Pravilnikom za BAB sugerira se proguenje mree u blizini leaja na polovicu razmaka. U
tlani pojas treba postaviti barem dvije ipke radi povezivanja vertikalne armature te
pojaanja tlane zone. Pri veim poprenim silama bit e potrebno proraunati armaturu
hrpta koja se sastoji od horizontalne i vertikalne armature.
Ako optereenje djeluje na donjem rubu, vertikalnoj armaturi treba dodati jo armaturu za
prijenos tog tereta u gornju zonu:
Asw =

qSd 1.35g + 1.5q

=
f yd
f yd

(3.1)

gdje je:
g - stalno optereenje po jedinici duljine
9

Zidni nosai

q - promjenjivo optereenje po jedinici duljine

Asw - dodatna vertikalna armatura po jedinici duljine.
Prema PBAB, slino kao i prema Model-propisima CEB-FIP, potrebno je proraunati
vertikalnu i horizontalnu armaturu u hrptu zidnog nosaa posredno oslonjenog kada je
raunska poprena sila vea od jedne treine maksimalne:
VSd > 1/3VSd,max
gdje je VSd,max = 0.1bh0.85fcd
Raunska poprena sila ni u kojem sluaju ne smije prekoraiti maksimalnu. Vertikalna
armatura proraunava se po izrazu:
Asw =

VSd
f yd

(3.2)

a horizontalna bit e:
Asw ,h =

0.8 VSd
f yd

(3.3)

Tu armaturu valja staviti u blizini leaja prema uputama u pravilniku, dok se ostalo
podruje armira minimalnom armaturom.

Slika 3.4 Raunski model zidnog nosaa

4. Zidni nosai optereeni koncentriranim optereenjem

Uzduna armatura odreuje se kao kod normalnih grednih nosaa i kraka unutarnjih sila
uzetih kao za zidne nosae kontinuirano optereene.
10

Zidni nosai

Slika 4.1 Dodatna armatura za prihvaanje koncentrirane sile F.

Djelovanje velikih koncentriranih sila po visini zidnog nosaa, kao to je optereenje
poprenog zida, treba prihvatiti dodatnim vertikalnim sponama koje se polau po cijeloj
visini nosaa ili sponama i dodatnom kosom armaturom u podruju djelovanja
koncentriranih sila na nosa. Kosom armaturom moe se prihvatiti najvie 60% ukupne
sile. Objeeni koncentrirani teret valja u cijelosti vertikalnim sponama prenijeti u gornju
zonu nosaa.

Slika 4.2 Kontinuirani zidni nosa i oslonjen na konzolni dio zidnog nosaa II
Konzolni dio nosaa II proraunava se kao kratka konzola indirektno optereena silom F
(Sl. 4.2). Pretpostavlja se da pola sile F djeluje na gornjem rubu, a pola na donjem rubu
konzole. Sile se rastavljaju u horizontalne i kose komponente. Armatura se proraunava
po izrazima:
As1 =

FSd , s1
f yd

(4.1)

Asw =

0.5 FSd
f yd

(4.2)

As1 =

0.5 FSd
sin f yd

(4.3)

11

Zidni nosai

5. Dimenzioniranje modelom reetke

Slika 5.1 Reetkasti model zidnog nosaa.

Slika 5.2 Reetkasti model zidnog nosaa.

Proraun zidnih nosaa reetkastim modelom (strut-tie model) posebno je koristan kad u
zidnom nosau postoje otvori.

12

Zidni nosai

Slika 5.3 Primjer zidnog nosaa s otvorom

Slika 5.4 Proraunski model zidnog nosaa s otvorom.

Metodom topoloke optimizacije moe se odrediti ispravan proraunski model.

Slika 5.5 Dva proraunska modela zidnog nosaa a) dobar model b) lo model.

Slika 5.6 Vrste vorova u modelu reetke.

13

Zidni nosai

U ovisnosti o predznaku sile u voru razlikujemo vorove CCC, CCT, CTT, TTT. Oznaka
C-compression (tlak) a T-tension(vlak).

Slika 5.7 Primjeri vorova reetkastih modela.

Slika 5.8 Primjer prostornog reetkastog modela.

Slika 5.9 Reetkasti model zidnog nosaa preko dva raspona ista visina.
14

Zidni nosai

Slika 5.10 Reetkasti model zidnog nosaa preko dva raspona razliita visina.

Slika 5.11 Dio teine zida potrebno je obijesti u tlanu zonu.

Donji dio teine zida potrebno je uzeti u proraun za sile vjeanja. Za zidni nosa h>L
uzeti 0.5L a za h<L uzeti 0.7h.

Slika 5.12 Armatura zidnog nosaa.

15

Zidni nosai

Slika 5.13 vor CCC reetkastog modela zidnog nosaa.

Slika 5.14 vor CCT reetkastog modela zidnog nosaa.

16

Zidni nosai

Slika 5.15 vor CCT reetkastog modela zidnog nosaa.

5.1. Nosivost vlanog tapa reetke

Sve sile vlaka preuzima armatura. Potrebna uzduna armatura rauna se po izrazu:
NSd NRd

N Sd = As f yd
As =

NSd
f yd

(5.1)

5.2. Nosivost tlanog tapa reetke

Nosivost betona na tlak:

RD,max =

fck

= 0.85

f ck
= 0.57 fck
1.5

(5.2)

Ovisno o vrsti vora, nosivost se rauna prema izrazima:

Za vor CCC vor je u tlaku:

RD,max =

fck

= 0.9 0.85

f ck
= 0.51 fck
1.5

fck

za beton C 25/30 =0.9

250
1 =1.0 za normalni beton

= 1.0 1 1

(5.3)
(5.4)

Za vor CCT vor ima jednu vlanu silu:

17

Zidni nosai

RD,max =

fck

= 0.85 1 1

= 0.765 0.85

fck
= 0.43 fck
1.5

f ck
za beton C 25/30 =0.765
250

(5.5)
(5.6)

Za vor CTT vor ima dvije vlane sile:

RD,max =

fck

= 0.75 1 1

= 0.675 0.85

fck
= 0.38 f ck
1.5

f ck
za beton C 25/30 =0.675
250

(5.7)
(5.8)

Ako su naprezanja u betonu vea od nosivosti betona na tlak potrebno je postaviti tlanu
armaturu:

NSd = A c RD,max + A s f yd

(5.9)

Potrebna armatura rauna se po izrazu:

As =

NSd A c RD,max
f yd

(5.10)

18

Zidni nosai

6. Armiranje zidnog nosaa

Minimalni postotak armiranja uzdune i poprene armature na svakoj strani zida prema
EC2 iznosi 0.075%, odnosno ukupni postotak armature u zidu u svakom smjeru mora biti
vei od 0.15%. Razmak armature mora biti manji od dvije debljine zida ili 30 cm.

Slika 6.1 Uzduna armatura zidnog nosaa.

Slika 6.2 Poprena armatura zidnog nosaa.

19

Zidni nosai

Slika 6.3 Armatura zidnog nosaa kod sudara dva zida.

Slika 6.4 Sudar dva zidna nosaa.

20

Zidni nosai

Slika 6.5 Armatura konzolnog zidnog nosaa kod sudara dva zida.

Slika 6.6 Armatura zidnog nosaa sustava proste grede.

21

Zidni nosai

7. Primjer prorauna zidnog nosaa

Potrebno je dimenzionirati zidni nosa optereen jednoliko rasprostrtim optereenjem na
gornjem i donjem rubu prema slici. Gradiva: C 25/30 i B500B.

Slika 7.1 Zidni nosa.

Na gornjem rubu: g1=200 kN/m q1=100 kN/m

Na donjem rubu:

g2=50 kN/m

q2=40 kN/m

Proraunski raspon Leff=6.0m

Teina zida g3=0.3*4.2*25=31.5 kN/m
Raunsko optereenje na vrhu zida qsd1=1.35*200+1.5*100=420 kN/m
Raunsko optereenje na dnu zida qsd2=1.35*(50+31.5)+1.5*40=170 kN/m
Ukupno raunsko optreenje qsd=420+170=590 kN/m
Raunski moment: Msd=0.125*590*62=2655kNm
Raunska poprena sila: Qsd=0.5*590*6=1770kNm
Raunska vrstoa betona:

f cd =

f ck

2.5
= 1.667 kN / cm 2
1.5

Raunska granica poputanja elika:

f yd =

f yk

50
= 43.48 kN / cm 2
1.15
22

Zidni nosai

Krak unutranjih sila prema izrazu za (h/L=420/600=0.7)

zF=0.3h(3-h/L)=0.3*4.2*(3-4.2/6.0)=2.898m

(za 0.5<h/L<1.0)

Potrebna vlana armatura za prihvat vlane sile izazvane momentom savijanja:

As =

M Sd
=2655/(2.898*43.48)=21.07cm2
z f yd

Odabrano 622 (22.81 cm2)

Proraunski model baziran na modelu tlano-vlanih tapova

Slika 7.2 Reetkasti model zidnog nosaa.

Kut nagiba tlanog tapa

tan=zf/(L/4)=2.898/(6.0/4)=1.932rad

=62.63

Sila u tlanom tapu Fcd=Rsd/sin=1770/sin62.63=1993 kN

Sila u vlanom tapu Ftd=Rsd/tan=1770/tan62.63=916 kN
Potrebna vlana armatura:
As1 =

Ftd
916
=
= 21.07cm2
f yd 43.48

Kontrola tlanog naprezanja na osloncu:

c =

1770
0.85 f ck
0.85 2.5
= 0.983 kN / cm 2 Rd,max =
= 0.765
= 1.08 kN / cm 2
c
60 30
1.5

Kontrola tlanog naprezanja u tlanoj dijagonali:

23

Zidni nosai

irina tlanog tapa b1=(60+0.1*420*cot62.63)*sin62.63=72.6cm

c =

1993
= 0.915 kN / cm 2 Rd,max = 1.08 kN / cm 2
72.6 30

Armatura za vjeanje:
Optereenje na donjem rubu+vlastita teina zida
qsd2=1.35(50+31.5)+1.5*40=170.0kN/m
Ukupna armatura za vjeanje:
As=qsd2/fyd=170/43.48=3.91 cm2/m
Armatura na jednoj strani zida:
As1=3.91/2=1.95 cm2/m
Minimalna armatura
Asmin=(0.075/100)*30*100=2.25 cm2/m

8. Literatura
[1]
[2]

Tehniki propis za betonske konstrukcije, NN 101/05

HRN ENV 1991-1 EUROKOD 1: Osnove projektiranja i djelovanja na
konstrukcije 1. dio: Osnove projektiranja, Dravni zavod za normizaciju i
mjeriteljstvo, 2005.
[3] HRN ENV 1992-1-1 EUROKOD 2: Projektiranje betonskih konstrukcija 1.1 dio:
Opa pravila i pravila za zgrade, Dravni zavod za normizaciju i mjeriteljstvo,
2004.
[4] Jure Radi i suradnici: Betonske Konstrukcije Prirunik, Hrvatska sveuilina
naklada, Sveuilite u Zagrebu Graevinski fakultet, SECON HNDK, Andris,
Zagreb, 2006.
[5] Jure Radi i suradnici: Betonske Konstrukcije Rijeeni primjeri, Hrvatska
sveuilina naklada, Sveuilite u Zagrebu Graevinski fakultet, Andris,
Zagreb, 2006.
[6] Ivan Tomii: Betonske konstrukcije, DHGK, Zagreb, 1996.
[7] Schlaich, J.; Schfer, K.: Design and detailing of structural concrete using strutand-tie models, The Structural Engineer, Vol 69, No. 6, 1991.
[8] FIP Recommendations: Practical Design of Structural Concrete. FIP-Commission
3 "Practical Design", Sept. 1996. Publ.: SETO, London, Sept. 1999.
[9] CEB-FIP MC 90: Design of concrete structures. CEB-FIP-Model-Code 1990.
Thomas Telford,1993.
[10] Betonkalender 1998 - Teil 1, Ernst & Sohn Verlag.
[11] Betonkalender 1998 - Teil 2, Ernst & Sohn Verlag.
[12] Leonhardt F. and Walther R.,Wandartiger Trger, DAfStb Heft 178, Wilhelm
Ernst & Sohn, Berlin, 1966.

24