O Sector Enerxético en Galiza: Situación e Perspectivas

O Sector
Enerxtico
en Galiza
Situacin e
perspectivas de futuro
O Sector Enerxtico en Galiza
Autoras/es: Equipa tcnica de FESGA (Xabier Prez Igrexas, Bernal Ra Fernndez, Pilar Rodrguez
Prez, Uxo-Breogn Diguez Cequiel).
Coordenacin: Manuel Mera
Deseo, maquetacin e fotografa: Xess Vaamonde Cid
Edita: FESGA
Depsito legal: C 3131-2011
Este traballo foi realizado no marco do Proxecto de Investigacin O sector enerxtico en Galicia. SItuacin e
perspectivas de futuro nanciado pola Deputacin Provincial da Corua.
Presentacin
O futuro do sector enerxtico en Galiza depender das polticas que se
desenvolvan tanto pola Xunta de Galiza, como por parte do Goberno central e a
Unin Europea, sen ignorar que camos engaiolados nun contexto internacional
complexo e cheo de incertezas.
Neste tema, como en tantos outros, son varias as alternativas posbeis. Todos
os escenarios estn abertos e dependen mis do modelo poltico e social que se
tea como obxectivo que das cuestins tcnicas ou dos presuntos condicionantes
econmicos, sen esquecer que estes tamn teen a sa importancia. Ser
correcta a solucin que permita crecer, xerar emprego, mellorar a calidade
de vida, e facelo sen estragar o medio ambiente e de xeito sostbel no tempo.
Non un reto doado, porn temos riqueza, potencialidades, que hai que
por en valor, como o vento, auga, mareas, sol, etc.
O presente traballo quere ofrecer ao pblico unha fotografa de conxunto
arredor da situacin do sector enerxtico en Galiza, a travs dunha anlise
da sa situacin presente e mis dos seus retos e oportunidades no futuro.
Non ten unha pretensin acadmica, senn fundamentalmente divulgativa, e
en todo caso complementar aos numerosos traballos xa editados sobre esta
temtica por parte de diferentes organismos pblicos, como o INEGA, ou
empresas do sector.
Trtase de posibilitar unha aproximacin asequbel mesmo para aquelas
persoas que non tean amplos coecementos previos, a cal a situacin
actual e cales son as perspectivas de futuro dun ben fundamental para o
desenvolvemento econmico e a calidade de vida da xente no noso pas.
Este breve libro enfronta a cuestin enerxtica desde os diferentes
puntos de vista, incorporando a achega de persoas e colectivos con dilatada
experiencia no mbito, o que permite abranguer os aspectos produtivo,
econmico, ambiental e tcnico.
O traballo est composto por tres pezas. En primeiro lugar un prlogo que
serve de introducin problemtica enerxtica galega, da autora de Manuel
Mera (Director de FESGA). En segundo lugar, e como bloque central, unha
anlise da situacin actual do sector enerxtico e das sas potencialidades.
E por ltimo un apndice con seis entrevistas realizadas a seis persoeiros
de acreditada experiencia no sector, desde diferentes mbitos, que
complementan e enriquecen de xeito destacado o propio texto, ofrecendo
matices que axudan a compoer unha fotografa mis ntida.
Algunhas
consideracins,
a xeito de introducin,
problemtica
enerxtica
na Galiza
Manuel Mera
Director de FESGA
Sen dbida ningunha, neste intre histrico, nunha conxuntura na que o

reaxuste entre clases e territorios foi acelerada pola crise sistmica, o sector
enerxtico un dos atrancos fundamentais para o desenvolvemento econmico
e a creacin de emprego en calquera pas. Galiza ten un d cit evidente neste
sector, moi especialmente no tema dos carburantes e a producin elctrica
dependente do carbn e gas.
No ano 2009 s cubriamos o 39% do noso consumo de enerxa, o desequilibrio,
a dependencia exterior, evidente e non a podemos ignorar. Esta grave eiva
dse nun contexto internacional con grandes tensins polticas, e mudanzas
moi rpidas, a veces imprevistas, as como nun escenario no que os cambios

climticos estn orde do da, con todo o que iso signi ca. Se nunha situacin
mais estbel a soberana en producins vitais, como a alimentar e a
enerxa, eran fundamentais, neste contexto adquiren unha relevancia
transcendental. Un corte parcial do fornecemento de electricidade tera
consecuencias moi graves para a economa, mesmo para o transcorrer da
vida normal da poboacin. A soberana nestes temas ademais necesaria
para evitar ou reducir as presins externas e a imposicin de polticas
de submisin. A interconexin con redes doutros pases sempre debe ser
un complemento para atender situacins extraordinarias, e a importacin de
recursos enerxticos bsicos a menor posbel.
UN
Uns datos previos, no mundo o consumo de petrleo representa un
34,6% e o de carbn un 21,6% do total. O gas, menos contaminante, que os
anteriores, porn tamn un recurso non renovbel, un 21,4%. A producin
hidroelctrica e de enerxas alternativas s forneca o 4,4% das necesidades
enerxticas no mundo.
O maior dos desequilibrios est causado polo enorme
parque automotriz. Non unha eiva menor, xa que o
petrleo un ben escaso e causa de grandes con itos
entre pases, en non poucas ocasins resoltos por
medio de mtodos violentos a favor dos mis fortes.
Neste eido non semella que os coches elctricos, en
base a gas ou hbridos sexan unha solucin de nitiva
a un futuro que se presenta incerto, mxime se temos
en consideracin o problema da contaminacin, e
a saturacin de cemento no hbitat que agrava os
problemas ambientais. No transporte por estrada
moi grave, polo nivel de consumo e os niveis de
contaminacin, todo o relativo ao desprazamento de
mercadoras e bens intermedios.
Traballadores nunha torre elctrica
Debemos ter en consideracin que

no ano 2009 mentres que o carril de
ferro transportaba 2.005.700 TM de
mercadoras procedentes de Galiza os
camins levaban 112.104.000 TM, ou sexa
55 veces mis! Convn lembrar que en
1953 o Estado espaol transportaba o
53% das sas mercadoras por tren, unha
porcentaxe que sen dbida era similar
no noso pas. Noutros pases da Unin
Europea, como Alemaa e Suecia, que
tantas veces serven de exemplo, a rede
Planta de Etanol de Teixeiro
de ferrocarril absorbe unha parte do
tra co de mercadoras e de pasaxeiros (un 22% e 35,3% respectivamente). O
carril de ferro, por traccin elctrica, ten uns menores custes ambientais e na
importacin de combustbeis fsiles, se as lias estn electri cadas. Agora ben
neste eido hai moito facer. Son poucas as lias de tren electri cadas e, mesmo
nas mis novas, como a do AVE, est deseada s para o transporte de viaxeiros,
cando a prioridade debera ser ao envs.
Outra das alternativas neste aspecto
a dos bio-carburantes, por exemplo o
etanol, dos que existe en Teixeiro (Curtis)
unha fbrica que produce unhas 140.000
TM de etanol, 96.000 de pensos secos e
98.000 tm de CO2 cada ano. Trtase neste
caso de transformar cereais, polo que o
criterio causa un gran debate, e tampouco
ca claro que tal mtodo rebaixe a
emisin de dixido de carbono, anda
que tea a vantaxe de que sexa un ben
renovbel. Este mtodo amplamente
usado nos Estados Unidos e Brasil, que
Planta de Repsol na Corua
producen un 30% do total mundial cada un, as como en Alemaa e Francia na
Unin Europea. O etanol mestrase coa gasolina en proporcins do 10% e 85%,
dando como resultado o E10 e o E85.
Por outra banda, existe preto da cidade de A Corua unha re nera de

petrleo, que era unha empresa pblica denominada Petroliber, e hoxe
pertencente a REPSOL. Nas sas proximidades Gas natural (Fenosa) conta
cunha instalacin de producin de electricidade a partir de fueloil, a nica
existente no pas deste tipo, anda que s pode fornecer pouco mis do 1%
do total producido na Galiza. Neste intre todo indica que vai construr un
oleoduto desde o novo porto exterior da cidade ate o complexo; deste xeito
evitarase o paso pola cidade que causa un crecente malestar social (son
catorce tubaras de 6,5 quilmetros e medio). A re nera produce derivados
do petrleo e gases licuados, en concreto 3.000 litros de gasolina por minuto
e 5.000 de gasleo. Sen dbida, este ser un tema de debate cada vez mis
lxido nos vindeiros anos. Polo tanto, na producin de carburantes temos
unha situacin comercial mis equilibrada que nos recursos primarios, onde
somos totalmente de citarios en petrleo, carbn e gas. As minas de lignitos
de As Pontes e Meirama estn esgotadas.
DOUS
No relativo producin de electricidade, que unha actividade na que
temos un enorme potencial, especialmente no aproveitamento na auga, vento,
sol, biomasa e mareas do mar, os resultados son mis optimistas porn ca
moito por facer. A vantaxe neste eido que falamos de recursos renovbeis,
que se sustentan no tempo, nos que a contaminacin moi baixa ou mnima,
e que reducen importacins, ou sexa:
xeran emprego no pas. Agora ben,
non se pode ignorar, que son recursos
que dependen case que todos eles do
clima, polo que formar un mix que se
complemente do xeito mis acaido, as
como contar con enerxas que permitan
un fornecemento constante (carbn,
gas, petrleo). Claro, non o mesmo
que estes recursos importados e moi
contaminantes representen un 50% do
consumo que un 10 ou 15% do total. Polo
tanto non se pode pechar o debate co
Central Termica en As Pontes
distorsionado argumento da dependencia

do clima ou de que necesitamos recursos
enerxticos constantes.
Non
podemos
ignorar
que
exportamos un 31% da enerxa
elctrica que producimos, e que no
mbito interno o complexo de Alumina
Aluminio en San Cibrao, de primeira
transformacin, absorbe unha boa
parte da electricidade consumida no
interior. Resulta alentador que durante
o ano 2010 Galiza, sen practicamente
ampliacin nas instalacins de aeroxeradores, producira un 30% mis de enerxa
elica atinxindo os 8.416,3 GWh, por riba de Castela Len, que ten unha maior
potencia instalada, e de pases como Italia e Dinamarca e non moi afastada de
Alemaa que unha referencia. Estes bos datos estn condicionados porque
houbo das excelentes nos que a enerxa elica forneceu un 43% da electricidade
e outros malos nos que s foi o 1% do total. A media foi do 29% da producin
total elctrica.
Curtis
No desenvolvemento da enerxa elica perdronse dous anos preciosos, desde

a aprobacin do concurso do ano 2008 ate a revisin e nova concesin en 2010. Un
prazo de tempo que impediu en boa medida, que os importantes investimentos
que se tian que realizar no sector e nas actividades complementares que
formaban parte da concesin, serviran para rebaixar os efectos da crise
econmica en Galiza. Teamos en consideracin que se trata dun investimento
de mis de 5 mil millns de euros, sempre que se faga efectivo. Todo indica que
detrs do litixio estaban agochados intereses de grandes grupos empresariais
que se sentiron afectados pola primeira concesin.
Os datos de 2009 (IGE) son menos optimistas e indican que resta moito por
facer: 27.700 miles de MWH de hidrulica, 36.413 de elica, 5.939 de fotovoltaica
e 208.351 de termoelctrica. En potencia instalada as diferencias son moito
menores 58.926.010 para a termoelctrica e 25.359.040 KW para a elica.
Calclase que uns 5.500 operarios estn ligadas ao sector elico. Dado
que Galiza foi pioneira neste modo de producin de enerxa a renovacin
de muos necesaria, deste xeito conseguirase mis rendibilidade, maior
producin e menor impacto ambiental. Estamos tocando aqu un tema
importante, o da e ciencia, que canda o da utilizacin racional da enerxa,
son fundamentais para o futuro da nosa sociedade, as como para o conxunto
da humanidade. En todo caso neste apartado ten importancia porque o
transporte de enerxa elctrica a grandes distancias signi can perdidas non
desprezbeis, que deberan encarecer o produto. Porn xa volveremos sobre
estes aspectos mis adiante.
Outra das alternativas con moito futuro en Galiza a das ondas marias,
xa que contamos cun gran potencial, tal como o recoecen organismos como
o Consello Econmico e Social de Galiza. A Escola Politcnica de Lugo leva
anos traballando sobre o tema. Os especialistas deste centro aseguran que
o pas podera cubrir toda a demanda de electricidade con este recurso. De
calquera xeito neste modo de producin estamos moi por detrs doutros
pases europeos e os planos son a longo prazo. A Xunta de Galiza contempla
para o ano 2020 a instalacins duns 100 MW.
Paneis solares
10
Nos ltimos anos desenvolveuse, con

apoio das administracins, a producin de
enerxa en base a paneis solares. Neste
aspecto lembrar que o noso pas extrae
silicio de alta calidade que son a base
destes paneis, e que practicamente se
exporta todo. Este modo de producin de
enerxa, malia que non tea en Galiza as
posibilidades das elicas e das mareas,
pode cubrir axeitadamente o fornecemento
de electricidade e calor para instalacins
domsticas e de pequenas empresas.
Neste eido imos tamn por detrs doutros
pases, xa que s se cubriu o 0,06% da demanda elctrica galega no ano
2010. Agora ben, durante ese ano adxudicronse a Galiza 24,4 MW o que
signi ca multiplicar varias veces a potencia instalada.
TRES
Outro dos temas que est en debate, para a
producin da enerxa elctrica, son as centrais atmicas
que moitos consideran como un recurso necesario e
insubstitubel no futuro (hoxe representa un 15% do
total). Dan como argumentos a prol, que os custes de
producin son moito mis econmicos e que permite
un uxo constante, algo que non garanten as enerxas
alternativas. Moitos tcnicos rebaten estas supostas
vantaxes, xa que no investimento das centrais atmicas
Central de biomasa en Allariz
non se teen en conta as medidas de proteccin, tratado
dos residuos, etc. Por outra banda os riscos para a vida humana que signi can estas
plantas son tremendos, por mis que se diga que pouco probbel un accidente,
pola mellora das medidas de seguridade por mor dos avances tcnicos.
O nmero de accidentes nas centrais moito mis grande do que
normalmente se re icte na maiora dos estudos sobre este modelo de enerxa,
xa que o lobby enerxtico ten moito peso econmico e poltico. Lembrara ao
leitor o de Three Mile Island (Pensilvania) no ano 1979, foi o peor accidente
nuclear dos Estados Unidos, a limpeza da central durou 14 anos, e o interior
do edi cio de contencin segue pechado. No ano 1986 estoupou un reactor en
Chernobyl (Ucrana) liberando material radioactivo que causaron ducias, pode
que centos, de mortos e milleiros de persoas afectadas pola contaminacin e
extensas areas do territorio e mesmo pases limtrofes. Mis prximo ao noso
pas foi o accidente que se produciu en 1989 na central nuclear de Valdells,
preto de Tarragona, por mor dun incendio na zona de turbinas. Malia que non se
liberou radioactividade o sistema de seguridade resultou seriamente danado,
polo que se decidiu desmantelar a instalacin.
Agora ben, o accidente que sen dbida amosou con mis claridade os perigos
das centrais atmicas o que se produciu o 11 de marzo de 2011 na central de
Fukushima no Xapn, por mor dun terremoto e tsunami na costa daquel pas
asitico. As consecuencias anda se seguen sufrindo meses despois, tanto sobre
o territorio circundante como pola contaminacin vertida no ocano paci co. O
Banco Mundial valorou os custes do accidente nuclear entre os 87.000 e 166.000
millns de euros.
11
Porto da Corua
12
O accidente de Fukushima amosou cun dramatismo radical, para aln dos

debates tcnicos e polticos, que os riscos son moi grandes mesmo nunha
instalacin que se consideraba segura e protexida de desastres naturais, e
nun pas moi avanzado como Xapn. As primeiras consecuencias foron que
Alemaa paralizara a construcin de novas centrais, outros pases revisaran
todas as que teen en funcionamento, e que Suza e Venezuela suspenderan
a construcin de futuras instalacins atmicas para producir electricidade.
Sen dbida todos teen postos os ollos sobre Xapn e o sabor amargo que
deixou na poboacin do mundo ser moi difcil de borrar, malia que desde
o sector ligado producin tradicional de electricidade se teime sobre a
necesidade de utilizar a enerxa nuclear porque limpa e de baixo custe.
Evidentemente non se ten en consideracin, ademais dos riscos, os problemas
que orixinan os residuos atmicos durante sculos e os custes que signi ca a
sa xestin.
No caso concreto de Galiza compre
lembrar que a mediados da dcada
dos setenta do sculo pasado, FENOSA
tia proxectada a construcin dunha
central en Regordela, na Maria de Lugo.
Proxecto que terminou desbotando por
mor do enorme rexeitamento social.
Varias mobilizacins populares a Xove, no
ano 1977 e 1979, e a oposicin dos vecios
indicaron con toda claridade tanto a
conciencia sobre os perigos que tia
este modo de producin elctrica como
a necesidade de protexer ante todo s
persoas e ao ambiente. Malia esta paralizacin hoxe somos un pas exportador
de electricidade. Neste perodo foi cando se deu pulo aos complexos das
trmicas de As Pontes e de Meirama. Estas centrais elctricas estaban
baseadas na explotacin de lignitos pardos, xa en gran medida esgotados e
que ademais eran fonte dunha enorme contaminacin medioambiental de
xofre e dixido de carbono. Neste intre importan carbn. A central de As
Pontes pode fornecer o 5% do consumo elctrico de todo o Estado espaol.
CATRO
Tendo en consideracin o grado de
desenvolvemento tecnolxico actual, os
problemas medioambientais e a escaseza
de recursos non renovbeis (carbn,
petrleo, gas e tamn o uranio), todo
indica que compre apostar polo aforro
enerxtico, a e ciencia na producin e
transporte e as enerxas renovbeis. Non
un tema secundario, nin imposbel,
calclase que desde 1970 at hoxe a
producins de bens faise cun 20% menos
de consumo de enerxa.
Sogama
A producin e distribucin da enerxa pode ser mis e ciente, mesmo coa

tecnoloxa existente na actualidade. Producir mis con menos recursos e evitar
as perdas na distribucin, que son moi elevadas, unha tarefa prioritaria,
na que empresas, organismos pblicos e os centros de investigacin, deben
traballar conxuntamente. As redes de distribucin elctrica e doutros recursos
enerxticos, cando se realizan transportes a moita distancia, implican
importantes perdas. Pdense rebaixar dependendo do tipo de condutores
elctricos. E un tema a ter en consideracin.
As centrais elctricas baseadas nos combustbeis fsiles mis e cientes son
as de ciclo combinado, cun 50% de e ciencia fronte ao 30% nas tradicionais. No
noso pas contamos cunha nas Pontes, propiedade de ENDESA. T een a vantaxe
de funcionar con gas natural, o que supn menor emisin de CO2. Aproveitan o
calor dos gases de escape para producir vapor que move outra turbina adicional.
Na producin de electricidade e calor mediante enerxas renovbeis, no caso
concreto de Galiza, pdense realizar melloras que aumentaran a e ciencia
da producin. Moitos do aeroxeradores son antigos, hoxe hainos que teen
unha capacidade produtiva que multiplica varias veces a conseguida antes. A
respecto dos custes da producin elica, calculouse para os Estados Unidos no
ano 2006, que eran semellantes as do carbn e gas natural.
13
Outro dos aspectos fundamentais o aforro enerxtico. Anda leva mis

tempo facelo efectivo, dado que debe obter a complicidade do conxunto da
poboacin, para que tea a repercusin necesaria. Neste aspecto compre
destacar medidas como son: un mellor illamento dos edi cios; aforro de
combustbel no transporte, usando outros substitutos como o gas, hidrxeno,
etc, as como a utilizacin do tren; a reciclaxe, xa que se evita realizar todo
o proceso de novo, concretamente no aceiro s implica utilizar un 14% da
enerxa necesaria.
Parque elico
en Ortegal
No aforro enerxtico, ademais do transporte de mercadoras, que

unha das chaves, deberase prestar especial atencin mtodos alternativos
tanto para o consumo de calor e electricidade nas casas familiares, as
como para a producin de bens e
servizos nas empresas. Por exemplo,
os especialistas destacan que a
coxeracin e a trixeracin poden servir
para aproveitar a calor que produce o
vapor quente que sae dunha turbina
elctrica que hoxe normalmente
se perde para, entre outros usos,
climatizar. Non menos importante foi
a substitucin de lmpadas elctricas
e aparellos do fogar por outros con
menos consumo e maior duracin. Os
uorescentes consumen un 25% do que
as incandescentes. O coche como transporte individual debe ser substitudo
maioritariamente polos medios colectivos. A mellora da aerodinmica, novos
combustbeis, velocidades axeitadas, poden ser ademais unha contribucin
que non se pode desprezar.
En resumo, o aforro de enerxa pode implicar todo os eidos da producin,
servizos e prestacins, e dos hbitos de vida. Evidentemente isto ademais de
evitar s agresins ao ecosistema, tomar conciencia da escaseza e lmite
dos recursos, garante economas mis competitivas, un aspecto que hoxe
semella que sobrancea todos os demais nas prioridades dos grandes grupos
de poder.
14
CINCO
Como resumo deste prlogo quero salientar mis unha vez a importancia
do sector enerxtico, e o seu carcter estratxico para o desenvolvemento
de Galiza. Lembrar os mltiples con itos entre Estados, mesmo utilizando a
violencia militar, que amosan con toda crueza a relevancia do tema. Para todos
os pases, e moi sobre todo para aqueles que non son produtores de petrleo e
gas ou potencias militares, a e ciencia, o aforro e as enerxas alternativas, son
a nica tboa de salvacin vibel para o futuro. S deste xeito poden evitar que
a importacin deste recurso vital afogue ao conxunto da economa, sen ignorar
que mesmo se pode dar a circunstancia de que sexa controlado e racionado
polas grandes potencias.
Tamn cmpre destacar que non parece lxico que o prezo da enerxa
elctrica sexa igual en todo o Estado espaol, tendo en consideracin a perda
ocasionada polas distancias. A capacidade de producin elctrica debe xogar
como un factor a prol dos territorios que dispoan deste recurso, como
acontece con outras potencialidades que favorecen a outras zonas do Estado,
por exemplo: residencia das institucins polticas, densidade demogr ca,
recursos minerais ou doutro tipo, etc. Semella que naquilo que somos
de citarios temos que adquirilo no mercado libre, mais no que temos grandes
potencialidades todo est regulado, ben no prezo ben no limite de producin
(leite, pesca, enerxa elctrica, etc.). Sobre estes aspectos hai un debate
pendente e moito que clari car.
Neste contexto histrico, tendo en consideracin os problemas ambientais,
a escaseza de recursos enerxticos e minerais, e os lmites do planeta, a
utilizacin de enerxas non renovbeis debe ser s un complemento para evitar
picos de desabastecemento. E isto s at non atopar outros medios que cumpran
este obxectivo dun modo mis racional e sustentbel no tempo. Isto implica unha
mudanza profunda nos hbitos de vida, nos modos de producin e utilizacin
da enerxa. Agora ben, todo fai pensar que canto mis se tarde en avanzar por
este camio maior ser o custe ecolxico, o desequilibrio e o endebedamento.
O contexto impn que estes cambios sexan urxentes e, pola contra, a
realidade social e poltica que se fagan de modo progresivo e constante. Para
realizalos deben ter un rol transcendente a Xunta de Galiza e outras institucins
15
con capacidade executiva, as como medios de informacin e o ensino en

todos os grados.
Non se pode negar que os sucesivos gobernos galegos teen feito un
esforzo neste sentido, mais non sempre procurando a mxima complicidade
do conxunto da sociedade. fundamental que a poboacin tome plena
conciencia de que os recursos son nitos, e que a sa utilizacin debe ser polo
tanto limitada e e ciente moi e ciente! Estes avances faran de Galiza un
pas competitivo, equilibrado no gasto, e sobre todo sustentbel no tempo.
Estamos diante dunha nova etapa histrica non deberamos ollar para outro
lado e moito menos seguir receitas forneas, que nunca serven aplicadas de
xeito mecnico nin para aplicar na realidade mais prxima.
Encoro de Vilario
16
Anlise do
Sector Enerxtico
en Galiza
ENERXA E SECTOR ENERXTICO. INTRODUCIN CONCEPTUAL

A enerxa (do grego s (ergos), que signi ca "traballo"), concepto fundamental na fsica
xurdido no sculo XIX, refrese a todo o que pode transformarse en calor, traballo mecnico ou
radiacin electromagntica como a luz, mediante procesos fsicos. Isto pode ocorrer de xeito
natural e espontneo ou mediante procesos tcnicos e mecnicos (motores, caldeiras), ou
tamn nun organismo vivo.
O traballo, entendido como o acto de mover un obxecto, de quecelo ou atravesalo por
corrente elctrica, consume enerxa. preciso matizar esta a rmacin, dado que en realidade
en lugar de consumo stricto sensu prodcese unha transferencia, pois ningunha enerxa se
perde, porn si se transforma e/ou se trans re. En base ao anterior, calquera cousa que poida
traballar pose e precisa- enerxa.
Con sector enerxtico refermonos precisamente s actividades, convencionalmente
includas no sector produtivo secundario ou industrial, destinadas explotacin, transformacin
e distribucin das fontes de enerxa.
17
Parada do Sil
18
ENERXA E SOCIEDADE/CIVILIZACIN
A humanidade, ao longo da sa evolucin histrica incrementou o seu
consumo enerxtico como medio que permitise primeiro a sa subsistencia, e
despois a satisfaccin de novas necesidades que agromaron como resultado do
seu propio desenvolvemento civilizacional. Para dar resposta a esa necesidade
esencial desenvolvronse diferentes procesos de producin, transporte e
almacenamento enerxticos.
Polo tanto cabe a rmar que a historia da propia humanidade est determinada
polo descubrimento e utilizacin da enerxa.
A respecto da evolucin histrica da relacin enerxa-humanidade e/
ou enerxa-civilizacin preciso situar o seu inicio na prehistoria co uso e
dominio sobre o lume, que tera efectos revolucionarios a nivel civilizatorio
en mbitos como o alimenticio ou o tcnico. Seguiran ao manexo humano do
lume o aproveitamento agrcola e gandeiro do que se extrae enerxa en forma
de alimentos. Coa invencin da roda (no neoltico) introduciranse novas formas
de transporte, factor decisivo no campo enerxtico, nomeadamente no relativo
ao seu consumo.
O primeiro aproveitamento da enerxa do vento agromar altura do ano
2.000 a.C. coa utilizacin das velas no incipiente transporte martimo. Varios
milleiros de anos despois xurdirn a roda hidrulica e os primeiros muos
de vento, que constituran a principal fonte de enerxa no medievo europeo.
En paralelo comeza o uso de novas fontes de enerxa: o carbn, a magntica
(comps) ou a 'qumica' (plvora).
O vapor como fonte de enerxa tentara ser explotado desde nais do sculo
XVII, porn a aparicin da primeira mquina de vapor tardar preto dun sculo.
Sobre esta nova tecnoloxa alicerzarase o proceso de mecanizacin produtiva do
que xurdir a grande industria na primeira revolucin industrial. A mquina
de vapor ser un factor decisivo no desenvolvemento do transporte, martimo
(barcos a vapor) e terrestre (ferrocarril). Da importancia do aproveitamento do
vapor d conta o feito de que at mediados do sculo XIX o insumo enerxtico
predominante, case exclusivo, ser a madeira.
As primeiras explotacins petroleiras (en 1859 perforarase o primeiro pozo
nos EUA) provocarn o xurdimento dunha grande cantidade de tecnoloxa
19
que utilizar esta fonte de enerxa: o motor de combustin e o autombil,

o xenerador e a luz elctrica. Parello deste novo aproveitamento enerxtico
poranse en marcha as primeiras centrais de producin elctrica e os primixenios
sistemas de distribucin enerxtica cos que comezar a implantarse unha nova
forma de enerxa: a electricidade.
A explosin industrial provocar que desde os albores do sculo XX o consumo
de enerxa aumente de xeito xeomtrico. A aminoracin na explotacin do
carbn (que comezara a descender desde a Primeira Guerra Mundial)
ser
paliado polo incremento da do petrleo, que se situara como primeira fonte de
enerxa por diante do carbn a partires da Segunda Guerra Mundial, mantendo
a sa hexemona desde entn at os nosos das.
En 1942 constrese a primeira central nuclear nos EUA, o que supuxo a
aparicin dunha nova fonte de enerxa que malia as primeiras expectativas
ter unha implantacin lenta e custosa. Tres dcadas despois a enerxa
nuclear representar apenas unha pequena porcentaxe sobre o total da
enerxa mundial producida.
En 1973 o consumo enerxtico alcanza un nivel moi signi cativo. Nesa
altura consmense no mundo mis de 6.000 toneladas equivalentes de petrleo
(tep), o que producir unha grave 'crise enerxtica' a nivel internacional.
Achmonos perante a primeira constatacin de que o petrleo unha
fonte que se esgotar nun futuro medio ou longo. A resposta fronte esta
constatacin dos pases produtores que agrupados na OPEP representaban
2/3 do mercado mundial do cr, ser limitar a comercializacin do mesmo
producindo un incremento dos prezos e instaurando unha tendencia alcista
que tera en 1979 un pico brusco do que resultara unha segunda crise do
petrleo.
Os prezos do cr reduciranse polo efecto de variados factores sociais
e econmicos, entre os que cabe destacar a implementacin de medidas
de e ciencia e aforro enerxtico nos maiores consumidores (pases
industrializados). Resultado disto a principios de 1986 o prezo do petrleo
retornar aos niveis previos crise enerxtica de 1973. Porn, o mercado
do cr estar condicionado nas dcadas seguintes por diferentes con itos
internacionais, retomando a tendencia alcista no prezo a partires dos anos 90.
20
O incremento sostido no consumo enerxtico mundial e a constatacin de

que a producin de petrleo -que segue a ser a principal fonte de enerxa- est
prxima ao seu cnit ('peak oil' ou 'pico de Hubbert') son factores que explican
que as sas reservas e a sa explotacin e comercializacin, tean cada vez
un maior valor xeoestratxico no marco da interdependencia asimtrica do
capitalismo global, na medida en que a sa previsbel escaseza pode provocar
un colapso civilizatorio, nomeadamente no marco do sistema capitalista
actualmente hexemnico.
Segundo a Axencia Internacional da Enerxa (AIE) a producin chegou ao
seu pico mximo histrico en 2006. A Asociacin para o Estudo do Pico do
Petrleo e o Gas (ASPO) pred que ter lugar en 2010 e ser seguido poucos
anos despois por un pico do gas. Mais o certo que en 2009, segundo datos
recollidos na estatstica anual da compaa petroleira BP, s 14 dos 54 pases
produtores incrementaron a sa producin, nos 40 restantes retrocedeu en
taxas que oscilan desde o -1% ao -47%. Tralo cnit petroleiro prevese que a
producin decline tan rpido como creceu, o que supora efectos profundos
e rpidos.
Este feito explica que zonas con grandes reservas, como oriente
prximo, tean sido -e previsibelmente seguirn a ser nun futuro mediatoescenario de conflitos blicos, na medida en que as principais potencias
imperialistas queren asegurar non s o seu aprovisionamento senn a sa
predominancia no mercado internacional. As o constatan as guerras do
Iraq e de Libia.
O desenvolvemento e crecente aproveitamento de fontes de enerxa
renovbeis (elica, solar, xeotrmica, maremotriz...) rexistrado no ltimo
tramo do sculo XX e inicios do XXI representa un positivo contrapeso na cesta
enerxtica mundial.
Porn, a substitucin do petrleo e derivados como principal fonte enerxtica
ser moi lenta. Substitucin que pese a ser ineludbel en termos ambientais
vese di cultada polo crecemento da demanda, o que fai da racionalizacin
do consumo, a travs do aforro e da e ciencia enerxtica, unha das chaves
fundamentais para solucionar o problema enerxtico.
21
CONTEXTO
No caso galego preciso circunscribir a cuestin enerxtica no modelo
industrial-capitalista vixente. Modelo que utilizou como fonte enerxtica
principal o carbn durante o sculo XIX, para despois substitulo polo petrleo
desde mediados do sculo XX at os nosos das.
Trtase dun marco socio-econmico (e histrico) caracterizado por unha
crecente demanda enerxtica, nomeadamente por efecto da universalizacin
extensiva da enerxa elctrica. Demanda que confronta con fontes ou recursos
enerxticos limitados e nalgns casos moi contaminantes, provocando problemas
ambientais.
A realidade enerxtica galega responde tamn sa insercin no marco
estatal e europeo. O noso pas foi durante dcadas un fornecedor neto de
enerxa elctrica para o resto do Estado espaol. Ao servizo do desenvolvemento
industrial doutras reas do Estado, aproveitarase inicialmente o seu grande
potencial hidroelctrico, despois o seu carbn (hoxe practicamente esgotado)
e mis recentemente a sa capacidade como centro transformador (re naras
ou regasi cacin).
A ENERXA NO MUNDO
Na medida en que a enerxa un factor econmico, ligado de xeito moi
pegado ao desenvolvemento, na actualidade o consumo enerxtico -e a
producin- concentrase maioritariamente nos pases mis desenvolvidos. Porn,
o crecemento sostido dos pases emerxentes, liderados polos denominados
BRIC (Brasil, Rusia, India, China e -agora tamn- Sudfrica), est comezando
a inverter ese desequilibrio mundial. Ser precisamente nestes pases onde se
rexistren maiores e mis rpidos incrementos no consumo enerxtico, por mor
da suba da demanda derivada das necesidades produtivas e do crecemento
poboacional.
Esta situacin supn un reto de importantes dimensins, tal e como
sinalan as previsins de que entre 2004 e 2030 o consumo de enerxa terase
incrementado un +57% a nivel mundial. Os pases desenvolvidos agrupados na
OCDE experimentarn un incremento medio da sa demanda enerxtica dun
+24% mentres que o resto de pases totalizarn unha media dun +95%.
22
En previsins da Axencia Internacional de Enerxa (AIE) o 90% do incremento

poboacional, o 70% do crecemento econmico e o 90% da suba da demanda
de enerxa entre 2010 e 2035 sern atribubeis aos pases que non integran a
OCDE. Como dato paradigmtico sinalar que se prev que China aumente a sa
demanda de enerxa un 70% mis que os EUA. Desde o punto de vista sectorial
sern o transporte e a industria os sectores que experimentarn un medre mis
signi cado da demanda de enerxa.
Segundo se recolle no World Energy Outlook 2011 , elaborado pola AIE, no
ano 2010 produciuse un incremento dun 5% na demanda, o que provocou un
novo rcord nas emisins de CO2. A previsin deste organismo que entre
2010 e 2035 se incremente nun terzo a actual demanda enerxtica mundial,
o que producir un investimento estimado en 38 billns de dlares (EUA) en
infraestrutura enerxtica, dos que un 40% estarn destinados distribucin de
electricidade.
Malia que se prev un lixeiro descenso do papel dos combustbeis fsiles
na demanda de enerxa primaria, do 81% que representaron en 2010 ao 75%
que se calcula para 2035, estes mantern unha importante predominancia. A
producin de cr manterase en niveis semellantes aos actuais, mais os custes
de subministracin e extraccin incrementaranse.
Pola contra, a AIE estima unhas boas perspectivas, tanto de demanda como
de oferta, no gas, podendo albiscarse unha caste de idade do ouro do gas.
Esta cuestin describe a crecente importancia de Rusia como grande produtor
enerxtico a nivel mundial, nomeadamente pola exportacin dese recurso.
As enerxas renovbeis non hidrulicas pasarn de representar o 3% (no
ano 2009) ao 15% en 2035 no que se re re xeracin de electricidade. Este
importante desenvolvemento estar liderado polos pases integrados na actual
Unin Europea e mis por China. A enerxa hidroelctrica manter o seu peso
arredor do 15%.
Contrariamente ao que a nivel social se percibe o carbn contina a ter
un papel ben relevante. As o demostra o feito de que fose o carbn quen
cubriu preto da metade do incremento mundial de enerxa rexistrado na ltima
dcada.
As predicins sinalan que cun incremento do 65% en 2035 o carbn porase
por diante do petrleo no mix enerxtico mundial. In uir en que as predicins
23
se con rmen o consumo de China, que actualmente representa case a metade

do total, pero que ten manifestado a sa vontade estratxica de reducir o peso
do carbn na sa cesta enerxtica nacional.
Do mesmo xeito a previsin dun incremento do 70% na producin nuclear
para ese mesmo perodo, ca actualmente condicionada polo cuestionamento
enerxa nuclear que provocou o grave accidente de Fukushima Daiichi (en
Xapn) e do que d boa conta a moratoria nuclear alem. A pesar do debate
existente, China, India, Rusia ou Corea estn inmersos en procesos de expansin
do aproveitamento nuclear.
Na actualidade calclase que preto de 1300 millns de persoas no mundo
carecen de electricidade. 2700 millns seguen a depender da biomasa (lume)
para cociar. As Nacins Unidas xaron como obxectivo para 2030 acadar o
acceso universal enerxa. Tal obxectivo para cumprirse esixira quintuplicar o
actual investimento anual en infraestruturas enerxticas, situndoo nos 48.000
millns de dlares (EUA).
A universalizacin do acceso enerxa, aln de ser unha cuestin esencial
desde un punto de vista estritamente humanitario e social, non supor ningunha
ameza ambiental xa que apenas producira unha suba dun 1% no consumo
mundial de enerxa.
A ENERXA EN EUROPA
A Unin Europea caracterzase pola sa dependencia enerxtica do exterior.
A taxa de dependencia da UE-27 situouse en 2009 no 53,9%, case un 8% mis que
en 1998. Por tipoloxa a maior taxa de dependencia a relativa aos produtos
petroleiros, que atinxiu o 83,5% en 2009, seguidos polo gas natural (64,2%) e o
carbn (62,2%).
Estas cifras ilustran a necesidade estrutural de importar as principais fontes
de enerxa primaria, tendencia que en datos da Comisin Europea ir en
aumento, prevndose que en das ou tres dcadas a dependencia enerxtica da
UE chegue ao 70% (petrleo 95%, gas 83,6% e 62,5% no carbn nas proxeccins
do ano 2030).
As mesmo hai un crecemento continuado do consumo de enerxa nal,
que en 2008 foi de 1.175.235 ktep fronte os 1.114.407 rexistrados dez anos
antes. Porn a producin de enerxa primaria na UE-27 acusa unha tendencia
24
baixa, pasando dos 948.387 ktep de 1998 aos 812.221 cuanti cados en 2008. O
incremento na producin con fontes renovbeis non su ciente para aminorar
esa tendencia que previsibelmente se agudizar nos vindeiros anos, coa
previsin de que a importacin total de enerxa primaria chegue aos 1.375.782
ktep (o 68,63% sobre o consumo interno bruto) en 2030.
Hai que ter en conta ademais que as necesidades de enerxa primaria na
UE aumentarn unha media do +0,41% anual entre 2005 e 2030. Segundo as
previsins recollidas no informe European Energy and Transport -Trends to
2030- Update 2007 (Comisin Europea, 2008), o uso do carbn, do petrleo e
derivados e do gas como fontes de enerxa primaria aumentar no vindeiros
anos. No caso do carbn, de xeito coincidente coa tendencia mundial, este
incrementar o seu peso que atinxir o 17%. As necesidades asociadas ao
transporte situarn o crecemento da utilizacin da enerxa primaria de
petrleo nun +0,25% anual, polo que manter o seu papel predominante. Por
ltimo o uso do gas natural para a xeracin de enerxa primaria incrementarase
nese perodo un +16%. A enerxa nuclear prevese que dimina progresivamente
arredor do -0,88% anual.
Pola contra, son as enerxas renovbeis as que se prev que aumenten en
maior medida, a un ritmo de case un +3% anual entre 2005 e 2030. A solar ser
a enerxa primaria renovbel que mis medre (+10% anual), seguida da elica
(+6,5%). As, en 2030 a enerxa primaria renovbel chegarn a representar o
33,72% do total fronte o 7,85% que esta representaba altura de 1990.
En relacin ao consumo nal de enerxa este aumentar un +20,5% entre
2005 e 2030. A demanda medrar fundamentalmente polas necesidades ligadas
ao transporte (28%), sector servizos (26%) e industria (19,1%); nestes dous ltimos
casos concentrada especialmente en electricidade. Ser precisamente a enerxa
elctrica na que se rexistre un maior incremento da demanda nal (+37,6%).
A producin elctrica sufrir cambios, xa que as renovbeis, o gas natural e o
carbn gaarn importancia en detrimento da nuclear ou o petrleo.
A ENERXA NO ESTADO ESPAOL
O contexto do Estado espaol en termos enerxticos inclese dentro do
marco europeo e reproduce algns dos factores que o describen. O Estado
padece unha importante dependencia enerxtica que en 2009 representaba o
25
79,4%. Esta foi sempre estruturalmente superior do conxunto da UE-27, malia

que o diferencial tense diminudo lixeiramente nos ltimos anos por mor do
incremento da dependencia enerxtica da UE.
A producin total de enerxa primaria no Estado espaol foi en 2009 de
29.579 ktep fronte os 32.163 de 1998. A producin con enerxa autctona en
2009 alcanzara os 29,8 Mtep sobre un total de 130 Mtep, da que un 40,8%
provira de fontes renovbeis, un 12,7% do carbn, un 0,4% do petrleo, menos
dun 0,1% do gas e un 46,1% da enerxa nuclear. As mesmo o saldo importacinexportacin de enerxa primaria nese ano sera de -697 ktep.
Porn, o consumo nal en 2010 chegara aos 94.460 ktep (1,8% carbn,
57,8% petrleo, 17,8% gas e 22,7% electricidade). Contrastar ese dato cos de
1973, cun consumo total de 40.249 ktep (10% carbn, 75,4% petrleo, 1,9%
gas e 12,7% electricidade) en plena crise do petrleo, serve para evidenciar o
exponencial crecemento da demanda enerxtica nal no Estado, as como da
evolucin do balanzo enerxtico estatal por mor da maior introducin doutras
fontes de enerxa e a universalizacin do acceso electricidade, que tera lugar
a nais do sculo XX.
No tocante xeracin elctrica preciso sinalar que no 2009 o 25,3% do
total producido provia da explotacin de enerxas renovbeis. Desta enerxa o
51,2% proveu do aproveitamento da elica, o 35,4% da hidroelctrica, o 8% solar
Balanzo de enerxa electrica (Gwh)
Ano 2010
Fonte: Unin Elctrica
26
Balanzo da enerxa electrica (Galiza-Estado)

Ano 2010
Galiza
Estado
fotovoltaica, o 5,2% biomasa e outros e un 0,1% da solar trmica. As proxeccins

do Ministerio de Industria, Enerxa e Turismo cara o 2020 sinalan un lixeiro
descenso no peso relativo da elica (49% do total das renovbeis) e outro
mis acusado da hidroelctrica (22,7%), en bene cio da solar trmica (9,8%),
da biomasa (8,7%) e da solar fotovoltaica (8,5%), as como da explotacin da
elica maria (1,3%).
Malia o importante, e crecente peso, das renovbeis na cesta enerxtica
do Estado, a principal fonte de producin elctrica en 2009 foi o gas natural
(27%), seguida -como xa dixemos- polas renovbeis. A enerxa nuclear
producira o 17,8%, o carbn o 12,4%, a coxeracin con gas natural o 10%, o
petrleo o 4,6%, a coxeracin con produtos petroleiros o 1,4% e por ltimo o
bombeo o 1%.
27
Potencia instalada de rxime ordinario (Galiza-Estado)

Ano 2010
Galiza
Estado
Potencia instalada de rxime ordinario (Mw)

Ano 2010
Fonte: Unin Elctrica
28
En base ao seu consumo por sectores, en 2010 foi o transporte o maior

consumidor (37,96%), seguido da industria (34,35%) e doutros usos (27,8%). Nas
ltimas catro dcadas o consumo en transporte incrementouse en case un +9%,
o de usos diversos en case +5%, mentres que o industrial descendeu un -14%.
Este feito ilustra a estreita relacin entre a situacin socio-econmica, e os
elementos que a compoen, coa cuestin enerxtica, tal e como xa a rmamos
noutro epgrafe.
A ENERXA EN GALIZA
Dependencia en fontes de enerxa primaria
A presentacin das potencialidades do noso territorio como produtor
enerxtico acostuma obviar a dependencia no referido s fontes de enerxa
primaria. Galiza malia destinar unha elevadsima porcentaxe da enerxa que
produce exportacin, importadora daqueles produtos que son susceptbeis
de a xerar (cr de petrleo, gas, carbn...).
Desde o ano 2001 a enerxa primaria de orixe galega nunca superou o 25%
do total. As en 2006 a importacin atinxa ao 77,2%. Mis do 90% desas fontes
importadas son o cr de petrleo, produtos petrolferos e carbn, representando
vez arredor do 70% da enerxa primaria transformada. Habemos sumar tamn
o crecemento da utilizacin do gas natural como fonte primaria, que pasou de
Enerxa primaria galega 2010
Carbn
Auga (grande hidrulica)
Auga (minihidrulica)
Biomasa ou residuos de biomasa
Biogs
Biocombustbeis
RSU
Outros residuos
Vento
Sol
Fonte: Inega
29
Enerxa primaria importada 2010

0%
Cr de petrleo
Produtos petrolferos
Carbn
Gas natural
Biocombustbeis
Fonte: Inega
Enerxa primaria total en Galiza

Ano 2009 (Ktep)
Auga (grande hidrulica)
Biomasa ou residuos de biomasa
RSU
Fonte: Inega
30
Carbn
Auga (minihidrulica)
Biogs
Outros residuos
Enerxa primaria total (ktep)

Ano 2009
Fonte: Inega
331 ktep en 2001 a 567 ktep en 2006, cunha previsin de que o seu consumo
se multiplique por 4,7 entre 2007 e 2012 (segundo o Plan Enerxtico de Galiza,
PEG). As como o incremento na importacin de cereais e alcohois, ligadas
xeracin de bioetanol, ou a importacin elctrica doutros territorios do Estado
e Portugal.
Estes datos evidencian que o sector enerxtico galego asntase nunha forte
dependencia exterior, dado que estamos a falar de recursos importados, e
nunha base contaminante e non renovbel. por iso que podemos a rmar que
un dos factores que contriben a consolidar a dependencia econmica co
exterior, ao funcionar como un sector de enclave (importando enerxa primaria
para exportar enerxa transformada).
Por outra banda achmonos perante un sector claramente ine ciente, como
amosa o feito de que as perdas da transformacin de combustbeis fsiles en
enerxa dispobel representen o 28,2% do total transformado, dicir preto
dunha terceira parte.
31
Fontes de enerxa renovbeis en Galiza

Auga
A auga constite unha das principais fontes de enerxa renovbel do noso
pas. O seu aproveitamento enerxtico a travs da hidrulica ten orixe sculos
atrs, como demostra a sa utilizacin como enerxa mecnica para usos agrarios
(moer gran). Ser desde nais do sculo XIX que a sa utilizacin se concentre n a
Evolucin da enerxa galega e importada
2001-2009 (%)
Galega
Importada
Fonte: Inega
transformacin en enerxa elctrica, mediante centrais hidroelctricas,

inicialmente para o autoconsumo e en pouco tempo destinada exportacin.
Esta producin, baseada no aproveitamento dos saltos de auga foi liderada por
Fenosa, empresa que liderara a construcin de embalses e a implantacin do
tendido elctrico no noso pas.
O aproveitamento hidroelctrico desenvolverase maioritariamente entre
1935 e 1975, coincidindo case exactamente coa duracin da ditadura de
Francisco Franco. Este notbel desenvolvemento deberase entre outros factores
as caractersticas favorbeis do noso territorio, cunha taxa de precipitacin
media superior ao conxunto do Estado (1.100 mm/ano), regularidade das
mesmas e unha rede uvial densa e con marcadas pendentes.
32
A producin hidroelctrica galega supor unha achega capital

industrializacin espaola, xa que a mesma foi destinada principalmente
exportacin coa nalidade de inxectar electricidade a outras reas do Estado.
Hoxe a potencia hidroelctrica galega atinxe ao 21% do Estado, concentrada
maioritariamente na provincia de Ourense. Galiza conta con 36 centrais de
grande hidraulica e 100 centrais minihidrulicas.
No cesto ou mix enerxtico galego a hidrulica ten unha grande importancia
non s pola sa produtividade senn por achegar estabilidade na subministracin.
Enerxa disponbel para o consumo nal en Galiza
3%
3%
2%
Electricidade
Combustbeis de uso trmico
Calor de coxeracin
Gas natural
Biocombustbeis
Fonte: Inega
Vento
A do vento ten sido a fonte de enerxa primaria galega cun crecemento mis
rpido nos ltimos anos (18 ktep xerados en 2001 a 491 ktep en 2006), cunha
importancia moi prxima da hidrulica.
De igual xeito que no aproveitamento enerxtico da auga, no caso galego
concorren tamn algunhas caractersticas vantaxosas como a media superior
(2.500h/ano) no aproveitamento dos ventos, por mor do clima e orografa
galegos. Trtase da enerxa primaria de orixe galega que mis medrou e que
mis se prev que medre nos vindeiros anos, malia que iso non poida inverter
a dependencia enerxtica galega mais si amortecer lixeiramente o seu
incremento.
a elica a principal responsbel da expansin das fontes de enerxa
renovbeis en Galiza.
33
Desde o punto de vista histrico, os primeiros proxectos relevantes

implementaranse a partires do 1987, ano no que se construir o primeiro
parque elico en Galiza, concretamente o de Estaca de Bares. Da rpida e
espectacular expansin elica d conta a evolucin da potencia instalada, que
en 1990 non pasaba de 2 MW e est previsto que en 2012 supere os 5.000 MW.
En 2009 Galiza tia o 20% da potencia elica instalada no Estado, con preto de
4.000 aeroxeradores instalados.
En 2010, sen practicamente ampliacin nas instalacins de aeroxeradores,
Galiza produciu un 30% mis de enerxa elica, totalizando un promedio de
8.416,3 GWh, por riba de Castela Len malia ter menor nmero de instalacins
que esa comunidade.
Electricidade neta xerada en Galiza
Renovbeis
Carbn
Gas natural
Outros
Fonte: Inega
Con todo, un dos principais retos que enfronta no curto prazo o aproveitamento
elico galego a renovacin tecnolxica dos seus aeroxeradores que valndose
dos adiantos tcnicos posibilitar unha maior e ciencia e rendemento
enerxtico.
Biomasa
A utilizacin da combustin de biomasa (materia orgnica orixinada en
proceso biolxico) como fonte de calor domstica data de moitos sculos atrs.
O agromar de novas formas tecnolxicas permitirn a industrializacin desta
fonte de enerxa, que non se limitar a obtencin de calor senn tamn de
electricidade.
A biomasa unha enerxa primaria en expansin. Na altura do 2006
achegaba 447 ktep, o 14,2% da enerxa primaria total transformada de orixe
34
galega. En marzo de 2009 existan cinco centrais de biomasa en Galiza, das das
cales empregan biomasa como combustbel e as outras tres procesan biogas de
vertedoiro, cunha potencia total instalada de 48MW. Porn, non se pode obviar
a problemtica ambiental que subxace no seu desenvolvemento, polo risco de
que poida incidir negativamente na subministracin alimentaria ou ter efectos
no medio.
Comparativa enerxa primaria consumida.enerxa obtida das centrais elctricas galegas
Ano 2009
Primaria
Obtida
Fonte: Inega
Trmicas de carbn
Ciclo combinado
Enerxas renovbeis Centrais coxeracin
Outra das vas de aproveitamento enerxtico da biomasa a dos

biocarburantes. En Teixeiro (Curtis) est instalada a fbrica de Bioetanol de
Galicia, na que se producen anualmente arredor de 140.000 TM de etanol,
96.000 de pensos secos e 98.000 tm de CO 2.
Este uso (no que son potencias os EUA e o Brasil, co 30% da producin
mundial), dado que se sustenta na utilizacin de insumos potencialmente
alimentarios, encerra unha grande controversia e polmica, dado que a
producin de biocombustbeis ten provocado burbullas nos prezos de alimentos
bsicos coma os cereais por mor da especulacin no mercado de futuros .
35
Ademais estn concibidos como unha fonte renovbel de enerxa para

alimentar o transporte, o que aln de non cuestionar o actualmente insostbel
modelo de mobilidade podera croni calo ou postergar en exceso a sa
superacin.
Solar
O aproveitamento da enerxa solar presntase en tres formas. Solar
trmica (calor), solar fotovoltaica (producin de electricidade) e mis a solar
termoelctrica.
Se ben polas sas condicins climticas Galiza ten uns niveis non moi elevados
de radiacin solar (entre 3,4 a 4,4 Kwh/m 2), na modalidade fotovoltaica o PEG
Evolucin da estrutura da xeracin elctrica en Galiza
Serie 2001-2009
Renovbeis
Residuos
Gas natural
Petroleo
Carbn
Fonte: Inega
establece o obxectivo de ter instalados 120.000 m 2 de paneis (en 2006 haba

15.427 m 2). Porn, salientbel que segundo o Atlas da Radiacin en Galiza,
elaborado polo goberno autonmico, existan zonas nas provincias de Pontevedra
e Ourense con excelentes niveis de radiacin, apenas un 20% inferiores aos das
zonas mis soleadas da pennsula.
Con todo, hai que ter presente que en territorios con menores potencialidades
que Galiza a enerxa solar ten unha importante implantacin, sendo Alemaa
o seu caso paradigmtico, xa que malia ter unha escasa radiacin solar o
primeiro produtor mundial de enerxa fotovoltaica (363 MW e 10 millns de
36
m2 instalados), o que constata que o desenvolvemento galego desta fonte

manifestamente posbel.
Malia que a explotacin da enerxa solar est hoxe escasamente desenvolvida
no noso pas (en 2010 s cubriu o 0,06% da demanda elctrica), esta ten rexistrado
un importante incremento nomeadamente desde os inicios do presente sculo
XXI, pasando dos 2.000 m 2 de paneis instalados no ano 2000 aos case 50.000
m2 en 2010, e medrando dos 200 Kw de potencia instalada a preto de 12.000
nese mesmo perodo. Ademais, en 2010 adxudicronse a Galiza 24,4 MW o que
signi ca multiplicar varias veces a potencia instalada.
As mesmo cabe sinalar o feito de que a nosa sexa a primeira comunidade
do Estado na producin de silicio, materia prima dos paneis solares, como un
factor de potencialidade no desenvolvemento futuro deste aproveitamento no
noso pas.
Mar
Existe un importante potencial para a producin enerxtica nos ocanos. O
aproveitamento das ondas (enerxa undimotriz), das mareas (mareomotriz) ou
da diferenza trmica, ten importantes posibilidades en Galiza.
Porn a implantacin destas modalidades est en fases moi primixenias, de
avaliacin de reservas e investigacin tecnolxica. Existen diferentes proxectos
de investigacin na costa galega, destacando o que se est a realizar na Ra de
Ares, e a Xunta de Galiza prev a instalacin duns 100 MW para o ano 2020.
Terra
O interior da terra pose calor, resultante da desintegracin radioactiva
e da calor permanente presente desde a formacin do planeta. Esa enerxa
denomnase enerxa xeotrmica e manifstase no exterior mediante procesos
xeolxicos (volcns, geyseres ou fontes termais).
O vapor que se produce na xeotermia unha alternativa renovbel ao que
se obtn con outras fontes de enerxa (queima de combustbeis fsiles ou sin
nuclear).
Esta fonte de enerxa permite a xeracin de electricidade (conseguiuse por
vez primeira en 1904) e a climatizacin (calefaccin, ACS e refrixeracin por
absorcin).
37
Evolucin da estrutura da xeracin elctrica renovbel en Galiza

Serie 2001-2009
RSU
Biomasa
Elica
Hidrulica
Fonte: Inega
Galiza ten importantes potencialidades para a explotacin desta fonte de

enerxa, nomeadamente a travs da tecnoloxa da bomba de calor. As provincias
de Ourense e Pontevedra son das reas de interese xeotrmico no conxunto
do Estado espaol.
Hai que sumar tamn as caractersticas do terreo, coa predominancia de solos
granticos. As mesmo existe un mercado potencial para a comercializacin polo
gran nmero de perforadoras e empresas de climatizacin radicadas no noso pas.
Na actualidade a Xunta de Galiza pretende promover o uso desta enerxa,
tendo regulamentada a sa explotacin.
Hidrxeno
Non se trata dunha fonte de enerxa, senn dun vector enerxtico. Galiza
encabeza a investigacin da producin de hidrxeno con fontes renovbeis.
Actualmente dentro dun parque elico experimental estase a estudar a
electrlise da auga con enerxa que produce o propio parque, aproveitando os
momentos nos que por capacidade da rede ou falla de consumo- a instalacin
est parada, extraendo hidrxeno da auga para almacenalo.
Malia o seu escaso rendemento, no caso galego ten un importante potencial
de aproveitamento dada a potencia elica instalada no noso territorio.
38
Fontes de enerxa non renovbeis en Galiza

Termoelctricas: carbn, fuelleo e ciclo combinado
altura do 2010 haba en Galiza 3.552 MW de potencia termoelctrica, fronte
os 2.420 MW do ano 2000. Este incremento concentrouse fundamentalmente na
producin por ciclo combinado, implementada desde o ano 2007.
O carbn pasou de representar o 30,06% (ano 2000) do parque de xeracin
elctrica de Galiza ao 17,70% en 2010. Hai que ter presente que foron
precisamente os lignitos pardos, explotados at hai pouco nas Centrais Trmicas
de As Pontes e Meirama, unha das principais fontes de enerxa primaria galega;
un recurso hoxe practicamente esgotado e substitudo pola hulla subbituminosa
importada.
A utilizacin de fuelleo na producin termoelctrica tamn est inserta
nunha tendencia de estabilidade despois dun lixeiro decrecemento no primeiro
tramo da presente dcada (470 MW en 2000 e 445 MW en 2010).
Por outra banda, na Corua est instalada unha re nera de petrleo, antes
pblica (Petroliber) e hoxe integrada na privada REPSOL. Nas sas proximidades
Gas Natural (Fenosa) conta cunha instalacin de producin de electricidade
a partir de fueloil, a nica existente no pas deste tipo, anda que s pode
fornecer pouco mis do 1% do total producido na Galiza.
Neste intre todo indica que vai construr un oleoduto desde o novo porto
exterior da cidade ate o complexo, deste xeito evitarase o paso pola cidade que
causa un crecente malestar social (son catorce tubaras de 6,5 quilmetros e
medio). A re nera produce derivados do petrleo e gases licuados, en concreto
3.000 litros de gasolina por minuto e 5.000 de gasleo.
Coxeracin
A producin conxunta de enerxa elctrica e calor nunha mesma instalacin,
isto a coxeracin, unha forma mis rendbel dado que optimiza a producin
de ambos elementos de xeito simultneo. Tamn te nunha maior e ciencia
enerxtica, dado que se aproveita unha parte importante da enerxa trmica
que a mido se perde ao aire ou auga.
Este tipo de producin enerxtica inclese no Rxime Especial, o que
permite s empresas proverse de toda a calor que precisen e inxectar na rede
39
elctrica a enerxa restante a unha tarifa xa. salientbel que supn tamn un
importante aforro enerxtico e econmico. Actualmente estanse a desenvolver
aproveitamentos de trixeracin en forma de traballo, calor e refrixeracin.
En Galiza a sa andaina serodia en comparacin co conxunto do Estado
e acadou o seu mximo desenvolvemento a nais da dcada dos 90 do sculo
XX. A partir do ano 2000 aminorar de xeito sensbel o seu crecemento, nunha
dinmica parella do resto do Estado.
Uso enerxtico dos produtos petrolferos en Galiza
Xeracin de electricidade
Xeracin de calor
Transporte
Outros (prod. Petrol,Pesca,
transp. Martimo, agricultura,
minas e construcin)
Fonte: Inega
A nais de 2003 a comunidade galega contaba con 107 centrais cunha potencia
elctrica de 627.695 KW, fundamentalmente concentradas na provincia da
Corua e instaladas en case todos os sectores empresariais galegos. Nese ano
a sa producin elctrica bruta foi de 276 ktep. En 2010 contbase xa con 617
MW de potencia instalada.
Impacto econmico do sector enerxtico
O desenvolvemento produtivo do sector enerxtico galego ten un importante
impacto econmico, en forma de investimento e emprego. Para facernos
unha idea do volume de investimento que supn a implementacin p.ex. das
enerxas renovbeis en Galiza, cabe salientar que entre os anos 2003 e 2004
estes atinxiran os 300 millns de euros ao ano, concentrados maiormente
na enerxa elica. Neses anos, e grazas a ese investimento, preto de 3.000
persoas traballaran na construcin e instalacin de infraestruturas para fontes
renovbeis, no seu mantemento e xestin ou na fabricacin de compoentes.
40
Ligados directamente ou indirectamente enerxa termoelctrica calclase

que existen na actualidade arredor de 3.500 postos de traballo, malia ter
sufrido nos ltimos anos un cuantioso descenso dos mesmos (-2.500 aprox.) por
mor da paralizacin da extraccin mineira nas Pontes e en Meirama.
Con todo, o sector enerxtico en Galiza constite unha actividade produtiva
relevante que representa arredor do 3,5% do PIB galego, un punto mis que
o peso do sector no conxunto do Estado, estimndose en arredor de 5.500 o
nmero de postos de traballo ligados ao sector no seu conxunto.
Pola sa singular importancia no conxunto do sistema enerxtico galego
e dado que ten sido o subsector que rexistrou un maior crecemento sostido
nos ltimos anos, preciso reparar en maior profundidade no impacto
socioeconmico que produce o aproveitamento elico.
Xa en 2008 o sector elico representa o 1,2% do PIB galego, igualando
en importancia industria lctea, a pesca (desagregando a conserva) ou a
construcin naval. O investimento elico nese ano representara case o 2% do
investimento total en Galiza e creaba postos de traballo estruturais directos a
un ritmo do 12%. Isto xo que a xeracin elica vaia camio de converterse nun
referente importante da economa galega.
A implantacin dos Parques Elicos Empresariais (PEE), impulsados ao abeiro
do decreto 205/1995, conlevar importantes compromisos de investimento.
Ao investimento monetario preciso para o propio desenvolvemento do PEE,
engdese a asignacin espec ca dese investimento en empresas galegos e
dentro deste unha conta determinada para ser gastada nos compoentes dos
aeroxeradores.
Os 19 PEE aprobados en Galiza comprometronse tamn a investir case 8
millns de euros en investigacin elica.
No perodo comprendido entre 1996 e 2009 estmase que o investimento
global dos PEE pola potencia elica instalada foi superior aos 2.539 millns de
euros, dos que arredor do 75% repercutiran en empresas galegas.
Ademais os promotores tecnlogos dos PEE adquiriron tamn compromisos
de investimento para o desenvolvemento industrial. En base aos mesmos deban
41
posibilitar o desenvolvemento da industria subministradora de insumos, de

tal xeito que mediante un investimento previsto de 46,7 millns de euros se
garantise o desenvolvemento de sete fbricas de ensamblaxe de aeroxeradores,
cinco fbricas de palas, tres de torres, das de armarios elctricos, das de
chasis e unha factora de capotes.
Co desenvolvemento dos PEE a administracin autonmica tamn pretendeu
axudar ao desenvolvemento da enerxa solar, xando un sistema de achegas
econmicas dos promotores a travs do INEGA para a execucin do Plan de
Fomento da Enerxa Solar. Lamentabelmente ese obxectivo non se cumpriu e
en 2010 inda non exista ningunha industria fotovoltaica ou solar trmica da que
sexa titular algn dos promotores dos diferentes PEE.
O consumo enerxtico en Galiza
O consumo total de enerxa no noso pas atinxiu no ano 2009 as 6.103 ktep
(un 20% superior s 4.915 ktep do ano 2000). Destes, 1.534 ktep correspndense
co consumo elctrico, 319 ktep co consumo de calor coxeracin, 1.701 ktep
combustbeis de uso trmico, 68 ktep de biocombustbeis e 2.481 ktep de
produtos petrolferos.
Consumo elctrico por subsectores en Galiza
Ano 2009
Domstico
Pesca, Agricultura e minas
Industria
Bombeo
Servizos
Construcin e transporte
Fonte: Inega
42
A distribucin do consumo galego de produtos petrolferos foi a seguinte en

2009: 64,5% gasleos, 18,4 fuelleos, 9,5% gasolinas, 5% GLP, 1,4% coque e 1,2%
querosenos. O seu uso enerxtico foi principalmente o transporte (52,1%), a
xeracin de calor (23,1%) e a xeracin de electricidade (8,7%).
Na medida en que, como xa se sinalou anteriormente, Galiza un importante
centro de producin elctrica, estruturalmente xera mis electricidade (2.447
ktep en 2009) da que consume (1.769 ktep en 2009). Por subsectores o consumo
elctrico concntrase na industria (54,1%), uso domstico (22,3%), servizos
(19%), bombeo (2%), sector primario e minas (1,4%) e construcin e transporte
(1,2%). Hai que sinalar tamn que o consumo bruto de electricidade reduciuse
en 2009 nun 4,4%.
Distribucin do consumo elctrico enerxtico galego
Ano 2009 (Kleo e %)
Consumo nal electricidade

Consumo calor coxeracin
Combustbeis uso trmico
Consumo biocombustbeis
Consumo produtos petrolferos
Fonte: Inega
O feito de que o consumo galego en 2009 representase o 8,5% do total do

Estado, mentres que a poboacin ou o PIB galegos apenas representaban entre
un 6 e un 7% un dos datos que pon en evidencia a escasa e ciencia no consumo
enerxtico na nosa comunidade. Por outra banda o incremento acumulado s na
ltima dcada ten sido de arredor dun +40%, pasando dos 4,9 millns de tep de
consumo no 2000 aos 6,9 millns de 2008. En 1980 o consumo enerxtico galego
fora de apenas 2,9 millns de tep.
Un factor relevante nesa estrutural ine ciencia, que se alicerza nun consumo
excesivo, o da escasa plani cacin enerxtica. O noso pas apenas se ten
dotado de instrumentos efectivos que sirvan non s para o deseo de escenarios
estratxicos senn para o seu desenvolvemento efectivo.
43
Unha das feblezas reiteradamente denunciadas das polticas pblicas de

enerxa ten sido ademais que a cuestin enerxtica non se abordase de xeito
integral, senn que ao contrario se optara por medidas inconexas e mesmo
improvisadas, obviando que factores como o infraestrutural ou o transporte
inciden de xeito decisivo no consumo enerxtico.
Enerxa e ambiente
As necesidades enerxticas a nivel planetario, concentradas
fundamentalmente no mundo desenvolvido, supoen un serio reto ambiental
tanto no relativo sa producin como aos efectos do seu consumo. Habemos
partir en inicio de considerar a enerxa como un ben social, como un servizo
indispensbel para a actividade humana -sexa social ou produtiva-, en lugar de
seguir a tratala unicamente como unha mercadora.
En primeiro lugar necesario cuestionar de xeito efectivo os actuais niveis
de sobreconsumo enerxtico, resultado da propia con guracin do sistema
capitalista e da sa consubstancial tendencia ao crecemento sostido que obvia
os propios lmites ecolxicos. Falamos dunha racionalizacin da demanda co
obxectivo estratxico do aforro.
Tamn hai que engadir as eivas en materia de e ciencia enerxtica s que
xemos antes referencia. Nese senso resulta paradoxal a perda de enerxa que
se rexistra no proceso de transporte da mesma a travs da rede de subministro,
por mor da centralizacin vixente.
Xa que logo, faise realmente necesario un cambio de paradigma enerxtico
e non s unha reformulacin do seu modelo de producin.
O espectacular desenvolvemento social e econmico producido ao abeiro do
agromar de novos usos enerxticos, entre os que cabe salientar a electricidade,
provocou unha aparente sobreabundancia enerxtica, e en consecuencia
tamn o despilfarro. Porn, este 'espellismo' resultado de que o crecemento
da capacidade de producin enerxtica era moi superior ao da demanda, cae
na medida en que os Estados comezan a rexistrar incrementos do consumo
enerxtico por riba do propio crecemento do seu PIB, como no caso espaol,
evidenciando a insostibilidade do actual modelo enerxtico.
Dada a escaseza duns recursos que cada vez se esgotan a maior velocidade,
a producin enerxtica enfrntase a importantes interrogantes. Non sostbel
44
que se teime en basear a producin de enerxa en recursos fsiles (cada vez

mis escasos e ambientalmente prexudiciais) ou que se presente como falsa
alternativa estes a insegura e ine ciente enerxa nuclear.
O futuro polo tanto debera pasar por unha progresiva localizacin e
descentralizacin, achegando o mximo a producin de enerxa ao punto de
consumo efectivo da mesma -o que favorecer a democratizacin da enerxa-,
as como a diversi cacin na sa producin, pulando pola retirada das fontes
non renovbeis e apostando polas que si o son, e de xeito espec co aquelas que
son inesgotbeis (solar, elica, maremotriz) en troques doutras que inda sendo
sustentbeis poden xerar custes ambientais ou sociais se se desenvolven desde
unha visin produtivista (aproveitamento da biomasa...).
A anlise en chave ambiental da cuestin enerxtica esixe abordar os
efectos que o actual modelo produce sobre o medio. A maior ameaza ten a ver
co cambio climtico, producido en boa medida pola emisin de gases de efecto
invernadoiro (GEI).
O espaol foi o Estado europeo que mis incrementou as sas emisins. De
285,12 millns de toneladas (mt) de CO2-equivalente (CO2eq) en 1990 a 405,74
mt en 2008. Os sectores que mis emisins de GEI producen a nivel estatal
son: o transporte (29,8%), a xeracin de electricidade (23,9%) e a actividade
industrial (20,9%), segundo datos de 2009.
No que se re re ao noso pas, s no ano 2000 Galiza emitiu 33.599
kilotoneladas (kt) de CO2eq, rexistrando unha emisin per cpita de dixido de
carbono de 12,16 toneladas/hab, sensibelmente superior taxa do Estado (7,6)
e a media da UE (8,8), situndose nun dos valores mis elevados do conxunto
da unin. En 2009 as emisins foron de 27.795 kt de CO2eq, o menor valor da
dcada moi por baixo do pico histrico das 36.371 kt de CO2eq, o que situou a
taxa de emisin por habitante no 9,9 que segue a ser superior que a estatal e a
da UE (8 e 9,2 respectivamente).
Galiza, malia rexistrar un crecemento moito mis desacelerado das emisins
de GEI en comparanza co Estado (+1,8% fronte +29,8%), ca nunha peor situacin
que a media da UE-15 onde se rexistrou un descenso das emisins da orde
do -12,7%. diferenza do que sucede no Estado, a producin de enerxa a
principal responsbel da emisin de GEI en Galiza (32,1%), seguida do transporte
(22,7%) e a industria (18%). especialmente preocupante o incremento sostido
45
nas emisins ligadas ao sector do transporte, que no perodo 1990-2009 foi do

+128,1% fronte o +71,4% estatal e o +16,8% da UE-15.
Os datos galegos amosan a necesidade de reducir en maior medida as
emisins contaminantes, co escenario estratxico de que en 2020 sexan un
40% menos que en 1990, o que s se pode acadar mediante a aminoracin do
consumo e a profundizacin na reformulacin do actual mix enerxtico por un
mis sustentbel.
En Galiza o cambio climtico ten -e ter- impacto sobre diferentes mbitos:
reducin dos recursos hdricos por mor do descenso nas precipitacins,
modi cacin sobre os ecosistemas terrestres e acuticos a consecuencia do
cambio nos ndices bioclimticos, efectos sobre o solo cunha perda de materia
orgnica, cambios fenolxicos e maiores riscos de incendio forestal ou o
incremento no consumo enerxtico (refrixeracin).
Evolucin do consumo e xeracin de elctricidade en Galiza Serie 2001- 2009
Consumo
Xeracin
Fonte: Inega
En sntese, a nica sada ambientalmente vibel ao problema enerxtico,

pasa polo aforro (reducin do consumo), pola descentralizacin e localizacin
da producin, pola utilizacin de fontes renovbeis e autctonas -na procura
da soberana enerxtica-, e no aproveitamento e ciente dos diferentes usos
enerxticos (elctricos e trmicos). Mais o vieiro que de nen eses criterios esixe
dunha plani cacin pblica que rache coa concepcin mercantil da enerxa e
que atenda a sa dimensin como ben social, como necesidade en troques que
mercadora. Eis o verdadeiro reto.
46
Fonte: Inega
Tboa do balanzo enerxtico de Galiza 2009 (Ktep)
47
48
48
49
49
50
Apndice:
Breve glosario
enerxtico
51
Aeroxerador: Dispositivo mediante o cal pdese levar a cabo a captacin da

enerxa elica para transformala nalgunha outra forma de enerxa. Unidade constituda por un xerador elctrico unido a un aeromotor que se move por impulso
do vento.
Balanzo enerxtico: Aplicacin da ecuacin da conservacin da enerxa a un
sistema determinado. Contabilidade de cantidades de enerxa intercambiadas
por un sistema.
Barril de petrleo: 159 litros de petrleo = 0,13878 tep = 5,81 x 109 J
Biocarburante: Biocombustbel empregado en motores e turbinas.
Biocombustbel: Combustbel slido, lquido ou gaseoso obtido a partir da biomasa.
Biogas: Produto da descomposicin anaerobia de compostos orgnicos pola accin de diversas bacterias. unha mestura de metano e CO2.
Biomasa: Na sa acepcin mis ampla, o trmino biomasa abrangue toda a materia orgnica de orixe vexetal ou animal, includos os materiais procedentes da sa
transformacin natural ou arti cial. Xa que logo, a enerxa da biomasa pdese
obter de multitude de materiais: cultivos que se transforman posteriormente en
enerxa (cultivos enerxticos), residuos de diferente tipo (forestais, agrcolas,
gandeiros, lodos de depuracin de augas residuais, emisins de gas de vertedoiros
controlados ou biogas, etc.), a transformacin qumica ou biolxica de determinadas especies vexetais ou dos aceites domsticos usados para convertelos en
biocombustbeis (metanol e etanol) e empregalos como substitutos ou complementos do gasleo e da gasolina. No entanto, sexa cal for o tipo de biomasa, todos teen en comn o feito de provir, en instancia ltima da fotosntese vexetal.
Un proceso que utiliza a enerxa do sol para formar sustancias orgnicas a partir
do CO2 e doutros compostos simples.
Clula fotovoltaica: Dispositivo, normalmente a base de silicio, que permite a
transformacin da radiacin solar en electricidade.
Central elctrica: Instalacin onde se efecta a transformacin dunha fonte de
enerxa primaria en enerxa elctrica.
Central electrosolar: Instalacin onde se produce electricidade a partir da radiacin solar.
52
Central elica: Instalacin na que se produce electricidade a partir do vento.

Central hidroelctrica: Instalacin onde se obtn electricidade a partir de
enerxa potencial ou cintica da auga.
Coxeracin: Producin simultnea de enerxa en forma de traballo e calor.
Combustbeis fsiles: Sustancias combustbeis procedentes de residuos
vexetais ou animais almacenados en perodos de tempo moi grandes. Son o
petrleo, gas natural, carbn, esquistos bituminosos, lousas e areas asflticas.
Combustbeis slidos: Produtos combustbeis que se presentan en forma slida. Fundamentalmente os carbns minerais (antracita, hulla, lignito negro,
lignito pardo, coque, turba) e carbns naturais (de residuos vexetais), aglomerados, briquetas, pelets.
Combustin: Reaccin qumica do osxeno (comburente) cunha sustancia (combustbel). A combustin unha reaccin exotrmica.
Consumo nal de enerxa: Consumo enerxtico na fase nal dun proceso.
Efecto Invernadoiro: O que producen uns materiais e sustancias que teen
distinto comportamento transmisivo en funcin da lonxitude de onda da radiacin. Deixan pasar unha parte importante da radiacin de onda curta (solar, por
exemplo) e re icten a radiacin de onda longa que emiten os corpos a tempe raturas prximas s do ambiente.
Enerxa: Propiedade dos corpos que se manifesta pola sa capacidade de realizar un cambio (de posicin ou de calquera outro tipo).
Enerxa do mar: Tres tipos de fenmenos, todos eles derivados en instancia
ltima da accin do sol e a la sobre o noso planeta, poden ser aproveitados
para obter enerxa do mar: as mareas, as ondas e as diferenzas de temperatura
(gradientes trmicos) das masas de auga.
Enerxa primaria: Fonte de enerxa natural existente na Natureza, como o
carbn, o petrleo, o gas natural, o sol, auga almacenada ou en movemento, as
mareas, o vento, o uranio, calor almacenada na terra (xeotermia), etc. Despois
da sa transformacin, a enerxa primaria produce enerxa intermedia (gasolina, carbn, electricidade, etc.).
53
Enerxas renovbeis: Son aquelas que se producen de forma contina e son

inesgotables a escala humana. O sol est na orixe de todas elas porque a sa
calor provoca na Terra as diferenzas de presin que dan orixe aos ventos, fonte
da enerxa elica. O sol ordena o ciclo da auga, causa a evaporacin que provoca a formacin de nubes e, xa que logo, as choivas. Tamn do sol procede a
enerxa hidrulica. As plantas srvense do sol para realizar a fotosntese, vivir
e medrar. Toda esa materia vexetal a biomasa. Polo ltimo, o sol aprovitase
directamente nas enerxas solares, tanto a trmica como a fotovoltaica.
Elica: A enerxa elica a enerxa producida polo vento. Como a maior parte
das enerxas renovbeis, a elica ten a sa orixe no sol, xa que entre o 1 e o
2% da enerxa provinte do sol convrtese en vento, debido ao movemento do
aire ocasionado polo desigual quecemento da super cie terrestre. Exclundo
as reas con valor ambiental, isto supn un potencial de enerxa elica de 53
TWha cinco veces mis que o actual consumo elctrico no mundo. Xa que logo,
en teora, a enerxa elica permitira atender sobradamente as necesidades
enerxticas do mundo.
Xeotrmica: A diferenza da maiora das fontes de enerxa renovbeis, a xeotrmica non ten a sa orixe na radiacin solar senn nunha serie de reaccins
naturais (calor remanente orixinado nos primeiros momentos de formacin do
planeta e desintegracin de elementos radioactivos) que suceden no interior da
terra e que producen enormes cantidades de calor. Esta enerxa pdese manifestar de forma violenta a travs de fenmenos como o vulcanismo ou os terremotos, e nas sas fases pstumas: geyseres, fumarolas e augas termais. O potencial
xeotrmico almacenado nos dez quilmetros exteriores da cortiza terrestre supera en 2000 veces as reservas mundiais de carbn, anda que desta enorme riqueza
enerxtica s se emprega unha parte mnima.
Hidrocarburo: Composto qumico cuxos elementos compoentes son o hidr xeno
e o carbono.
Intensidade enerxtica: Relacin entre a enerxa consumida e o Produto Interior
Bruto. Mide a e ciencia enerxtica global dun sistema econmico, en sentido
inverso. Normalmente cuantifcase en tep-dlares USA ou calquera outra moeda.
Minicentral: Pequena unidade hidroelctrica, normalmente de potencia inferior a 10 MW (en Europa).
54
Minihidrulica: As centrais hidroelctricas aproveitan a enerxa dun curso de

auga como consecuencia da diferenza de nivel entre dous puntos. Hai unha gran
variedade de instalacins pero se poderanse clasi car en tres grupos: centrais
de auga uente, de p de presa e de canle de rega ou abastecemento. Consi dranse centrais minihidrulicas aquelas cuxa potencia sexa igual ou inferior a
10 MW.
Potencia: Variacin da enerxa intercambiada co tempo. A unidade de potencia
o watio (W). 1 W = 1 Js.
Radiacin solar: a radiacin electromagntica producida polo sol cunha temperatura equivalente a 5777 K.
Reserva: Cantidade coecida dun recurso explotbel coas condicins econmi cas e tcnicas do momento.
Sistemas enerxticos hbridos ou mixtos: Son aqueles nos que intervn mis
dun tipo de fonte enerxtica.
Solar fotovoltaica: Enerxa baseada no chamado efecto fotovoltaico que se
produce ao incidir a luz sobre materiais semiconductores. Desta forma xrase
un uxo de electrns no interior deses materiais e unha diferenza de potencial
que pode ser aproveitada. A unidade base a clula fotovoltaica. As clulas
agrpanse en paneis sobre unha estrutura que adoita ser de metais lixeiros
como o aluminio. Os paneis permiten xerar electricidade en emprazamentos
illados onde non chega a rede elctrica. Esa electricidade acumulada en bateras. Tamn se emprega para telecomunicacins, alarmas, etc que, deste xeito,
non necesitan conectarse rede elctrica. Pero hai outras aplicacins conectadas a rede que inclen grandes centrais e pequenas instalacins. En ambos
os casos, a enerxa producida transferida rede elctrica. A fotovoltaica
a base enerxtica dos satlites arti ciais e de pequenos instrumentos de uso
coti que funcionan grazas radiacin solar, como reloxos ou calculadoras.
Solar trmica: A enerxa do sol, ao ser interceptada por unha super cie absor bente, degrdase e aparece o efecto trmico. Pdese conseguir de dous xeitos:
sen mediacin de elementos mecnicos, dicir, de forma pasiva; ou con mediacin deses elementos, o que sera de forma activa. A solar activa pode ser de
baixa, media e alta temperatura, segundo o ndice de concentracin. Os colectores solares trmicos das vivendas utilizados para proporcionar auga quente
55
sanitaria son de baixa temperatura. Adoitan ser colectores planos vidriados e

tamn se empregan no quecemento de vivendas, en calefaccins ou en usos
industriais e agropecuarios. A solar de alta temperatura a que se emprega nas
centrais que concentran moitos raios solares para alcanzar temperaturas por
encima dos 700C. Utilzanse para a producin de electricidade.
Tonelada equivalente de petrleo (Tep): A tonelada equivalente de petrleo
(Tep, en ingls Toe) unha magnitude de enerxa. O seu valor equivale enerxa que hai nunha tonelada petrleo e, como pode variar segundo a composicin
deste, tomouse un valor convencional de: 41.868.000.000 Xullos = 11.630kWh.
unha das mis grandes unidades de enerxa e serve tamn para comparar os
niveis de emisin de CO2 atmosfera que se producen ao queimar distintos
combustbeis:
1 tep de gas natural = 21 toneladas de CO2.
1 tep de carbn = 38 toneladas de CO2.
1 tep de gasoil = 29 toneladas de CO2.
1 tep = 1435 toneladas de carbn.
56
Bibliografa
ALONSO DE ARMIO Y ERCE, Guillermo. Cuanta energa nos queda? . Rebelin.
5 de agosto de 2010. 4 p.
BOIX, Vicent. El gobierno espaol apuesta por las energas sucias y peligrosas.
Rebelin. 11 de decembro de 2010. 4 p.
CALVO SILVOSA, Anxo. Comportamiento energtico de Galicia durante el perodo 2001-2006 a partir de sus balances energticos. Revista Galega de Economa .
Vol. 19 nm. 1 (2010). 21 p.
DAZ-FIERROS VIQUEIRA, Francisco. Os efectos do cambio climtico en Galiza.
Cadernos ADEGA. Nm. 16 (2006). p. 25-32.
DOLDN GARCA, Xon Ramn. A situacin enerxtica galega no contexto europeo. Revista Galega de Economa . Vol. 17 nm. extraord. (2008). 21 p.
HONTY, Gerardo. La energa en el mundo hacia 2025. Energa, ambiente y desarrollo en el Mercosur. Editorial Coscoroba, Montevideo, 2002. p. 103-111
MIRS ARAUJO, Jess; LINDOSO TATO, Elvira; MARTNEZ LPEZ, Alberte. El desarrollo de las energas renovables en Galicia, 1980-2008. Engasa, referente singular del sector. Revista Galega de Economa. Vol. 19 nm. 1 (2010). 23 p.
MONTERO MUOZ, Mara; SIMN FERNNDEZ, Xavier; GIMNEZ FERNNDEZ, Eduardo L.; CASTRO RODRGUEZ, Fidel. Los planes elicos empresariales en Galicia. Un
anlisis de su desarrollo. Revista Galega de Economa. Vol. 19 nm. 1 (2010). 28 p.
PETTAZZI, Alberto; SALSN CASADO, Santiago. Atlas de Radiacin Solar de
Galicia. Xunta de Galicia, 2011, 125 p.
REGUEIRO FERREIRA, Rosa Mara; DOLDN GARCA, Xon Ramn. Poltica sectorial de la energa elica en Galicia: Participacin social y comparacin internacional. Revista Galega de Economa . Vol. 19 nm. 1 (2010). 28 p.
SEMPERE, Joaquim. Eplogo: Cmo orientarse ante el nal de las energas fsi les? Casi todo lo que usted desea saber sobre los efectos de la energa nuclear
en la salud y el medio ambiente (Autores: Rodrguez Farr, Eduard; Lpez Arnal, Salvador). El Viejo Topo, Barcelona, 2008.
57
SIERRA, Jos. Una historia atormentada: la energa en Europa. ICE, Las polticas
comunitarias: una visin interna . Nm. 831, 2006. 12 p.
VARELAS DAZ, Ramn. A emisin en Galiza de gases de efecto invernadoiro.
Cadernos ADEGA. Nm. 16 (2006). p. 11-16.
VV.AA. As emisins de gases de efecto invernadoiro en Galiza (1990-2009) .
Verdegaia, outubro de 2011. 19 p.
VV.AA. Balance energtico 2010 . Ministerio de Industria, Comercio y Turismo,
2010. 31 p.
VV.AA. El sistema elctrico por comunidades autnomas. El sistema elctrico
espaol 2010. Red elctrica, xuo de 2011. p. 109-121
VV.AA. Energy, transport and environment indicators . EUROSTAT, novembro de
2011. 218 p.
VV.AA. Enersilva Promocin del uso de la Biomasa Forestal con nes energticos en el suroeste de Europa 2004-2007 . Enersilva, 2007. 40 p.
VV.AA. Libro de la energa de Espaa 2010 . Ministerio de Industria, Comercio y
Turismo, 2010. 347 p.
VV.AA. Ponencias do I Congreso Internacional de Enerxa e Medio Ambiente .
FAEPAC, 2009.
VV.AA. Propuesta ecologista de generacin elctrica para 2020 . Ecologistas en
Accin, 2011.
VV.AA. Resumo executivo do World Energy Outlook 2011 (edicin en Portugus).
Axencia Internacional da Enerxa, 2011. 14 p
Outras fontes consultadas:

INEGA/Instituto Galego de Estatstica/EuroStat/Instituto Nacional de Estatstica/EGA/Sotavento/FAEPAC/Fundacin Galicia Sustentbel/Asociacin Vspera
de Nada/Axencia Internacional de Enerxa/Energa y Sociedad /AGENBUR /Solar News/Gran Enciclopedia Galega.
58
Entrevistas
59
Que fontes de enerxa renovbel se poden explotar en Galiza?

En Galiza, que sempre foi un referente enerxtico a nivel estatal. Estamos exportando enerxa ao resto do Estado, sen embargo a nosa dependencia da enerxa
primaria exterior moi grande.
Aproximadamente dos 11.500 Ktep (Toneladas Equivalentes de Petrleo), aproximadamente o 80% os estamos a a importar, por temas de combustbel, petrleo fundamentalmente. O resto, un 20%, enerxa autctona e desa a gran maiora enerxa
renovbel.
Se facemos unha pequena anlise do sector est claro que enerxa elica a que
est mis instalada en Galiza. Eramos a primeira potencia a nivel estatal e unha das
grandes potencias a nivel mundial en canto a potencia instalada en elica; agora quedamos un pouco atrs xa que Castela e Len e Castela a Mancha nos pasaron, pero anda
as somos a terceira comunidade con mis de 3.000 Megavatios instalados. Cando se
instalen os 2.325 Megavatios que saron a concurso volveremos ser a primeira dentro
do sector pblico.
Temos tamn unha gran importancia no que a hidrulica. Somos a segunda comunidade de Espaa en canto a potencia instalada con mis de 4.000 Megavatios, detrs
de Castela e Len e despois no resto das enerxas renovbeis temos menos presenza.
En biomasa temos unha presenza pequena, pero ben, normal, xenrico en case
toda Espaa, salvo no caso de Andaluca que a teen un pouco mis instalada e a pou ca presenza est fundamentada na industria; na industria do taboleiro adoitan usar os
residuos como biomasa. Pensamos que a ten que haber un crecemento importante,
sobre todo anda que non sexa s no sector elctrico senn tamn no sector trmico.
Tamn dentro da biomasa podemos inclur o que o biogas e tamn cremos que pode
haber un potencial de crecemento importante.
60
"
"Temos
demasiado
pouca enerxa
fotovoltaica
instalada
Despois est o tema da fotovoltaica. Evidentemente a irradiacin que temos en

Galiza moito menor que no resto do Estado espaol e polo tanto os inversores irn
inverter a aqueles sitios onde sexa mis rendbel a inversin. De todas formas penso
que temos demasiado pouca enerxa fotovoltaica instalada, eu sempre penso que
cando din que a enerxa fotovoltaica en Galiza s rendbel de Santiago para abaixo,
sempre me poo a pensar no mesmo e que debe ser que Alemaa, que o pas que
mis fotovoltaica ten instalada, pois debe estar de Santiago para abaixo tamn; non
entendo, e creo que niso en algo estamos fallando.
"
"
O potencial de aforro que

temos nos fogares
importante, estamos a
falar dun 8-10%
Jess Castro Lozano:
Director da Fundacin Axencia Enerxtica

Provincial da Corua (FAEPAC)
61
61
Despois est o tema da enerxa do mar. A enerxa do mar que pode ser das mareas
ou pode ser das ondas, hai algn proxecto xa na zona da ra de Ares, que se vai empezar a traballar cunha empresa que est localizada en Ferrol e que trata de aproveitar
a enerxa das ondas. A hai algo de potencial, hai tamn algo de problemtica por
intereses dos pescadores, dos marisqueiros, un tema que haber que resolver dalgunha forma, e estudar un pouco mis realmente cal o noso potencial.
Est tamn a elica maria que tamn podera ser, e despois penso que nos que dara falar da xeotermia. Coa xeotermia hai moitas discusins se unha enerxa renovbel ou non, hai xente que di que si, hai xente que di que non, de todas formas
en Galiza xa consta como enerxa renovbel e est dentro das axudas das enerxas
renovbeis, entn hai zonas en Galiza onde a xeotermia puidera resultar, sobre todo
nas provincias de Lugo, Ourense e algo na provincia de Pontevedra. Na Corua non
ten moito sentido.
Canto pesan na actualidade as enerxas renovbeis no mix galego?
No mix enerxtico galego estamos a falar de por encima do 60%. Mentres que
no conxunto de Espaa estamos a falar de en torno ao 45%. Aqu estamos a falar
por encima do 60%, cunha gran importancia, fundamentalmente da elica e da gran
hidrulica, son as das que ocupan entre as das mais do 90% do total das enerxas
renovbeis que hai agora mesmo en Galiza.
As renovbeis son, polo tanto unha alternativa real?

Eu penso que si, tecnicamente vibel. O gran problema moitas veces se pensamos como unha illa. Se todo isto fora unha illa teriamos mis problema porque en
momentos determinados, hai certas enerxas renovbeis que non son xestionbeis.
Isto signi ca que no momento que ti as necesites pode que non as poder usar, porque
se non hai vento non o podes inventar, se non hai sol non o podes inventar, entn ese
o gran problema. Como podes eliminar isto? cunhas boas redes de interconexin. No
momento en que aqu non haxa vento ao mellor o hai en Francia entn pdese transportar a enerxa dun sitio para outro, pero hai que pensar que aproximadamente,
agora mesmo temos de potencia instalada que non sexa renovbel en Galiza da orde
de 4.000 Megavatios, dicir, que teriamos que cubrir eses 4.000 Megavatios. Se estamos pensando que hai un concurso elico, pendente de executar de 2.300 Megavatios
non estamos tan lonxe, son 1.800 Megavatios mis. O outro problema resolver iso a
interconexin, resolver incluso o poder almacenar esa enerxa a travs, por exemplo
do que estn facendo en Sotavento que un experimento pioneiro en toda Espaa,
62
e creo dos mais pioneiros a nivel mundial, que producir hidrxeno a partir da enerxa
elica, entn facer a electrlise da auga coa enerxa renovbel. O hidrxeno non unha
enerxa renovbel, un vector enerxtico que se chama, pero se conseguimos iso pois
poderiamos producir hidrxeno que despois poderiamos queimar nun motor e producir
enerxa elctrica cando realmente non teamos vento, ese un camio no que hai que
traballar, claro.
Desde o punto de vista estritamente do consumidor dlle igual de onde vea a ener xa. Pondonos na pel do consumidor o que quere que a enerxa sexa o mais barata
posbel e, por desgraza, usar a maior posbel, e non sostbel e non vlido. Entn a
vantaxe que as enerxas renovbeis contaminan menos e se temos un aire menos contaminado pois seguramente todos nos bene ciaremos. Eu sempre digo unha frase que
escoitei que iso de que a terra non algo que herdamos dos nosos pais senn algo que
temos en prstamo dos nosos llos. Entn temos que pensar un pouco nese camio e os
consumidores podemos forzar dalgunha forma a que as grandes produtoras pensen algo
mis en renovbeis e penso que unha labor de concienciacin, unha labor de educacin
e creo que estamos no bo camio.
"Eu sempre
digo unha frase
que escoitei
que iso de que
a terra non algo
que herdamos
dos nosos pais
senn algo
que temos
en prstamo
dos nosos fillos
"
Que vantaxes ten a enerxa renovbel para as e os consumidores?
Hai sectores que denuncian unha escasa plani cacin enerxtica...

Si, no tema enerxtico que sempre estamos a falar de enerxas renovbeis, de producin de enerxas limpas, e parceme que est moi ben e necesario pero hai un tema
que o aforro e a e ciencia enerxtica. Porque a enerxa que menos contamina a que
non se consume, ese un lema ademais dunha gran compaa elctrica, pero verdade.
Entn hai que pensar da cantidade, o potencial de aforro que temos nos fogares importante, estamos a falar dun 8-10% dentro do fogar. O consumo da enerxa das familias
o 50% o leva o transporte. Con certas tcnicas de conducin e ciente podemos aforrar
un 15% do combustbel e hai moitos camios nos que se pode facer.
Antes falabamos un pouco do consumo, das enerxas renovbeis para o sector domstico, para a xente en xeral. Hai un tema no que creo que as enerxas renovbeis
teen que avanzar moito digamos na producin a pequena escala. O que temos que
falar en minielica, pequenos paneis fotovoltaicos nas casas o que se chama enerxa
distribuda, dicir consumila onde se produce, cerca de onde se produce, evitamos
perdas, conseguiriamos mellorar moito. Porque verdade que a inversin que hai que
facer para instalar unhas placas fotovoltaicas ou un minielico son importantes o perodo de retorno raro que baixe de dez anos, entn a ten que xogar un pouco a labor
63
da administracin en canto a subvencins pero tamn, hai que pensar que despois
dos 10 anos a partir de a todo aforro. Entn, vale a pena ou non vale a pena facer
unha inversin que podas amortizar a 10 anos? Eu penso que si, ir a esas casas que din
de emisins contaminantes 0.
Hai moitos temas que creo que nos prximos anos van dar moito que falar e van
dar moito xogo. Non nos vai quedar mis remedio que ir por a porque o que hoxe son
10 anos seguramente dentro de 2 anos igual son 4 porque a subida do prezo da enerxa
imparbel.
64
"
"Queimar
o petrleo
a maior
animalada
que se
pode facer,
porque
a cantidade
de produtos que
se poden
elaborar co
petrleo
inmensa
O de que o petrleo se acaba algo que levamos escoitando desde vai 50 anos,
desde fai 50 anos escoitamos que quedan s reservas para 20 anos. Sempre quedan reservas de petrleo para 20 anos, agora hai pouco atopouse en Arxentina unha reserva
importante de petrleo, dicir, sempre se vai atopar petrleo pero, de todas formas,
eu creo que queimar o petrleo a maior animalada que podemos facer. Pensar que
nunha xeracin ou xeracin e media estamos acabando co que levou millns de anos
facerse... a verdade que tiamos que pensalo moi seriamente e pensar que quere mos deixar aos nosos llos como dica antes. Non unha mensaxe retrica nin nada
polo estilo, a realidade, queimar o petrleo a maior animalada que se pode facer,
porque a cantidade de produtos que se poden elaborar co petrleo inmensa, hai
que pensar que todo na vida carbono e hidrxeno e o petrleo o que ten carbono
e hidrxeno, case todo se pode facer co petrleo e o nico que estamos a facer con
el queimalo.<<
"
"
A enerxa vai subir

en torno a un 20%
nos prximos anos,
co cal as renovbeis
mesmo a pequena
escala van ser unha
opcin moi interesante
Antn Casal
Tcnico Industrial
65
65
Cal o impacto actual, e o futuro, dos avances tcnicos no aproveitamento elico?
"
"As mquinas
empezaron con
50 quilovatios no
primeiro parque
de Bares e hoxe
estamos nas
de 1500
Desde que en Galiza se empezaron a instalar os parques elicos houbo unha grande
evolucin na mquina. As mquinas empezaron con 50 quilovatios no primeiro parque
de Bares e hoxe estamos nas de 1500 quilovatios. As mquinas que hai neste momento
necesitan a reactiva da lia que ven doutra fonte de alimentacin, quere dicir, ne cesitan ter unha fonte de alimentacin de apoio, as de nova xeracin iso non o van a
ter, polo que van ser mquinas autnomas, van ser alternadores puros, os outros eran
motores elctricos, entn a non van necesitar a reactiva co cal vaise regular moito
mellor e van ter maior e ciencia.
Cando se xeron os clculos dos parques estaban en torno as 2500 horas (de ven to); neste momento hai datos que estn nas 3000-3500 en algn caso o que incide na
sa e ciencia, quero dicir que a elica un terreo importante.
O problema que eu vexo no tema da elica cando hai moita producin e o sistema non capaz de almacenala. A estase desenvolvendo o producir cando non se pode
acoplar o parque, producir en illa tanto hidrxeno como bombeo de auga, para despois turbinar esa auga, co cal non se desaproveitara eses tempos que hai moito aire
pero que hai exceso de producin elica e hai que desconectalo parque do do sistema.
A elica ademais do aproveitamento elctrico da enerxa do vento tamn

permite outros usos...
Efectivamente, hai outros aproveitamentos que complementan e permiten turbinar auga cando necesitamos producir enerxa elctrica ou non, e podemos a travs do
hidrxeno metelo en mquinas trmicas onde podemos producir enerxa elctrica en
ocos onde non temos nin hidrulica nin temos elica que poden ser un complemento
perfectamente.
Cal a situacin no relativo ao aproveitamento da enerxa do sol?

Fai uns anos o tema da enerxa solar fotovoltaica proxectouse como un gran negocio porque haba instalacins menores de 100 quilovatios, a prima era do 595% da
tarifa bsica e mais de 100 quilovatios era cerca do 300% da tarifa bsica, entn
plantexouse como un negocio. Modi couse o tema da subvencin e caeu o tema da
inversin dentro da implantacin de parques. Tamn hai que dicir que as compaas
subministradoras crearon bastante problema na implantacin, porque como sabemos,
haba que determinar un punto de entronque determinado, entn cando non interesa-
66
ba mandbanche colocar o punto de entronque en puntos onde non era vibel nancei ramente porque haba que meter un centro de transformacin. Crebanse problemas en
troques que solucins para facer instalacins.
Naquel momento plantexbase como negocio e os paneis estaban de 4,5 a 6/vatio
-dependendo do tempo-, dicir, que se tias o poste de Fenosa non era unha boa inver sin se non era pola subvencin, era unha inversin ruinosa.
Co cambio que experimentou o mercado unha opcin neste momento, e xa non

digo en sitios ou lugares onde tanto a calidade de enerxa como a cantidade de enerxa
un problema, estamos falando de lugares no noso Pas de que hai d cits tanto na
calidade como na cantidade de enerxa estamos falando no rural, non? Entn a si que
unha opcin xa real o facer unha instalacin illada. Ou sexa, non vendes porque xa
non tes para evacuar, pero si que podes producir para autoabastecemento autnomo.
" unha
solucin posbel
para ti meterte
nunha casa
unha instalacin
fotovoltaica e
vender o
excedente
"
En cambio agora o panel fotovoltaico est en torno a 1/vatio -paneis moi bos-, co
que 1500 vatios son 1500, xa non custan os 6000 ou os 8000 que eran antes, e con ese
prezo xa vara totalmente o plantexamento. Xa non unha cuestin econmica, como
era coa subvencin, senn que unha solucin posbel para ti meterte nunha casa unha
instalacin fotovoltaica e vender o excedente. Ti produces, ti autoconsumes e no momento que teas un exceso de producin transfrela rede, pero non como ate de agora
que como me pagan moito pola prima vendo todo e despois compro o que me fai falta.
No noso pas temos outra opcin que a pequena elica. Entn se facemos instalacins mixtas, fotovoltaica para pocas de mxima radiacin solar, na poca do vern,
e para o inverno que o peso da producin o leve a pequena elica, estamos a falar da
aeroxeradores de 6-3 Quilovatios, unha opcin moi boa, no sentido de que podes levar
cantidade e calidade, xa que s veces non se ten en conta a calidade de enerxa a zonas
onde vai ser moi complicado levar a rede estbel que temos en moitos sitios.
E sobre o aproveitamento solar trmico?

No tema da enerxa solar trmica hai fundamentalmente das posibilidades: o quentamento de auga para o que o uso domstico ou semi-industrial ou para instalacins
pblicas, como pode ser quentamento de auga sanitaria, quentamento de auga de vaso
nas piscinas... Mais se temos o solo radiante, que unha opcin moi importante de
temperatura baixa, podemos facer instalacins mixtas onde en determinadas pocas
do da esteamos alimentando o solo coa enerxa solar trmica e outras con outros sistemas de calefaccin, como bombas de calor ou outro tipo de instalacins. Pero aparte
destas opcins que nestes momentos xa estn no mercado e que se poden utilizar
67
perfectamente, hai outras que estn menos desenvoltas, que o tema de facer aire
acondicionado a travs da enerxa solar trmica.
"
"Coa enerxa
solar-trmica
poderamos
ter o aire
acondicionado
gratis no seu
conxunto
En Galiza cuns determinados paneis, cos colectores planos ou con colectores de

baleiro, podemos alcanzar perfectamente no vern temperaturas entre 70-90c. Hai
mquinas de absorcin que funcionan con auga quente, que se ti lle inxectas ao sistema a auga quente entre 70-90, podes ter auga fra a 14-15. Que quere dicir isto
que se nos polo mesmo sistema que metemos auga quente, metemos auga fra, estariamos tamn climatizando, xa sexa as instalacins que falei anteriormente, piscinas,
casas... entn esa unha opcin porque co prezo que falabamos antes que estaban
as placas fotovoltaicas, facer unha pequena instalacin para o que o bombeo de
udos, mais a potencia para a mquina de absorcin subministrada pola placa enerxa
solar-trmica, podemos dicir que poderamos ter o aire acondicionado gratis no seu
conxunto.
Non quere dicir que no nanciamento na posta en marcha sexa mis ou menos
custosa sobre todo agora ao principio, pero no futuro a alimentacin do aire acondicionado dunha piscina dun pavilln polideportivo o custe pode ser 0. Con todo un
mbito no que se ten inda que avanzar mis tecnicamente.
No noso pas realmente vibel a enerxa solar?

Imos ver, hai unhas lendas urbanas que moi difcil de tirar, s se poden cambiar
en base a educacin ou da formacin. O pas que mais colectores solares ten instalados Alemaa. Alemaa esta nunha latitude superior a ns, ten menos horas de sol
que ns, e iso xa non cuestionbel. Alemaa ten menos horas solares que Galiza,
punto primeiro. Punto segundo, hai unha certa resistencia por parte dos profesionais
da instalacin. Realmente tanto os arquitectos, os profesionais que fan as instalacins, ou que desean as casas, ou que desean os pavillns.
Tampouco non estn moito por meter as tecnoloxas, pero non un problema de
que o sistema non funcione, un problema de que teen feito xa a sa plani cacin
empresarial e moi difcil que cambien e aposten por novas vas coma a solar.
Isto non quere dicir, en absoluto, que non sexa vibel. De feito, eu participei de
experiencias por exemplo de instalacin para quentar uns 100.000 litros de auga
sanitaria na piscina de Narn, ou para 3.500 litros no pavilln polideportivo das Pontes. Fixronse garderas onde combinamos enerxa solar trmica con chan radiante
e cunha bomba de calor. Fixemos unha instalacin para refrixerar a Casa da Enerxa
das Pontes a travs de enerxa solar trmica. dicir, a solar unha opcin real.
68
Ademais, outra opcin para aproveitamento trmico a pequena elica que se pode
utilizar por exemplo para crear sistemas para quentar auga.
No aproveitamento trmico falounos da solar e a elica, poderianos falar da

coxeracin?
Pois o mesmo mis ou menos o que estivemos a falar agora. O caso que vamos a
cambiar de fonte de calor. No tema da coxeracin, temos o escape dos motores trmicos
que poden estar a 400C, co que podemos facer vapor que se podera utilizar para unha
tinturera, para quentar auga ou tamn para facer refrixeracin. Imaxinemos un hotel.
Un hotel onde ten necesidades enerxticas elctricas, necesidades de enerxa calor ca
para lavandera, para tinturera, para quentar as habitacins, pero tamn precisa ter
refrixeracin. Se a calor dese escape, que ests tendo que evacuar ao exterior, o recolles e quentas auga para a mquina de absorcin estaras obtendo o que se denomina a
coxeracin. Xa que aproveitaras a enerxa elctrica, a enerxa calor ca, e a refrixera cin. Podes ter tres aproveitamentos moi importantes, porque na coxeracin o que ests
utilizando a calor residual que teras que tirar ao ambiente e deste xeito aproveitas
para outra fonte de enerxa.
Que potencialidades teen a enerxa xeotrmica e maremotriz no noso territorio?

A xeotermia unha enerxa que esta baseada nunha mquina frigor ca, dicir non
estamos falando dunha enerxa nova, senn que o aproveitamento dunha mquina
frigor ca, para producir enerxa calor ca ou a falta desa enerxa calor ca -que a
refrixeracin-, e unha moi boa opcin. Porque unha mquina, unha bomba de calor,
por cada Quilovatio de enerxa que ti achegas mquina estche devolvendo aproximadamente 3, entn moi boa opcin.
No caso das maremotrices, ns non temos as condicins do Canal da Mancha, por
exemplo. O Canal da Mancha pode baixar, entre preamar e baixamar, 6 metros. Aqu
non temos esas condicins, pero si que temos as pequenas ras e pontes, caso da mia
vila -Viveiro- ou Pontedeume, que nos arcos das pontes pdese establecer mquinas con
relativa facilidade, sen grandes custes, e que podera ser un aproveitamento importante. un problema de nanciamento; dicir poernos a meter un alternador na ponte
de Viveiro a ser un custe importante, pero si que un aproveitamento que se pode
utilizar. Poderamos aproveitar perfectamente 2 horas na subida e 2 horas na baixada,
en mareas vivas mis horas. A cuestin se aproveitamento xusti ca o investimento
que haba que realizar para utilizar esa enerxa, esa a clave. dicir, se vou aproveitar
pois 4h ao da como mximo para que unha mquina funcione e nunha marxe horaria
69
que non importante, que a metade coincidir na noite, non sern horas puntas,
pois habera que ver se o investimento era o su cientemente importante para que
4 horas de funcionamento compensaran ou non. Este non un problema tcnico,
un problema econmico.
Porque non hai un pulo das enerxas renovbeis proporcional ao importante empuxe tcnico que as ten feito avanzar nos ltimos tempos?
Ben, o que falabamos anteriormente, o tema de informacin e formacin, sobre
todo nos profesionais que son os que van ser capaces de ir metendo estas tecnoloxas.
Neste momento o sistema tcnico est totalmente desenvolvido, non ten problema ningn e vaise ir acurtando o tempo de amortizacin das propias instalacins. A
enerxa non vai ir a menos, estase falando que vai empezar a subir en torno a un 20%
nos prximos anos o seu prezo, co cal as renovbeis mesmo a pequena escala van ser
unha opcin moi interesante.
Hai un su ciente estmulo pblico por parte da administracin para un

maior e mis diversi cado desenvolvemento das enerxas renovbeis?
"
"Non
vibel facer
unha poltica
enerxtica con
900.000 euros
para todo o pas
Ti colles as ordes que ten agora mesmo o INEGA, estamos falando das enerxas
renovbeis, de armonizar os edi cios e cazmente e no formal ves que si, pero despois
ves que para a orde de renovbeis pois hai 900.000 para todo o pas. Pois a onde
ves que non, que non vibel facer unha poltica enerxtica con 900.000 para todo
o pas; dicir a con 30-40 instalacins iso esfumase, con 40 instalacins ti vas facer
un desenvolvemento enerxtico de todo o Pas? Non. Entn no formal si hai os instrumentos, non estn dotados.
Unha das fontes de enerxa primaria que importa o noso pas o gas natural, que uso se lle est a dar?
En Galiza hai unha central de ciclo combinado. Est nas Pontes. Facer enerxa con
gas caro. De feito unha central de ciclo combinado se non fora pola terceira turbina,
que de baixa presin, non sera rendbel.
Neste momento o pero segue sendo caro. O bo que ten a producin elctrica con
gas que se acende e se apaga facilmente, non como unha trmica ou unha nuclear,
sobre todo unha nuclear.
Entn para regular o sistema unha opcin pero cara. Se falamos de gas domstico pois unha opcin interesante pero para producir enerxa non unha opcin
a contemplar. Porn, unha opcin moi interesante o carbn, independentemente
70
que ten as connotacins ambientais que ten, pero a central das Pontes unha central que produce mis ou menos o 9% da enerxa de todo o Estado Espaol e unha
enerxa barata.
Por ltimo, o gas non unha opcin para o noso pas dado que temos importalo de
Alxeria ou en barco desde outros puntos.
Galiza ten historicamente un importante aproveitamento hidroelctrico. Que

podera apuntarnos en relacins s minicentrais hidrulicas? Son unha opcin?
un tema importante para discutir no noso pas, para falar del. Eu antes sinalei que
onde temos os problemas de citarios de subministro de enerxa Galiza no medio rural.
No medio rural hai un d cit, estamos falando de sitios onde hai explotacins gandeiras
que case teen que facer quendas para muxir, porque se muxen todos vez teen un
problema de cantidade enerxtica.
En cambio nas nosas parroquias hai muos que neste momento estn ou pechados
ou nunha situacin case de destrucin. Con tranquilidade, habera que abordar se
todas estas instalacins que teen xa os canais feitos de subministro de auga, que
teen practicamente toda a infraestrutura montada para mover un rodete, se nos
interesa que ese rodete en vez de mover unha pedra mova unha mquina elctrica.
Isto supora moi pouca modi cacin exterior. Non falo de facer grandes presas. Cun
muo para que produza entre 30-40 Quilovatios de enerxa, non fai falta unha ins talacin moi grande.
Podemos dar unha solucin en illa a uns determinados. Eu tia un traballo xa fai
tempo onde sinalei os puntos con d cits enerxticos que haba no noso pais e os
puntos onde haba muos, e superpoendo os dous planos vase que era unha opcin
para rehabilitar unha instalacin que neste momento estaba derruda ou cun d cit
de conservacin importante.
"Se se
aproveitase
esa enerxa
ao mellor a
xente do rural
non se a
"
Sabemos os problemas que nos encontramos tamn de permisos porque eses muos teen a concesin de auga para moer, non para proporcionar enerxa elctrica,
ou sexa que tia que ser unha discusin onde entraran moitos axentes. Pero unha
opcin. Se se aproveitase esa enerxa ao mellor a xente do rural non se a. Se non tes
problema para muxir, se non se che queiman os motores por un d cit enerxtico na
instalacin... Cantos tanques de fro se estragan por culpa da mala calidade e de ciente cantidade enerxtica que hai? Entn a unha opcin na lia ademais dunha
menor dependencia enerxtica. <<
71
Flenos do balanzo enerxtico galego.
dicir, somos unha gran potencia de transformacin enerxtica, de xeracin de

electricidade, pero tamn certo que actualmente importamos a materia prima fundamental para xerar esta electricidade, sobre todo o que ten a ver, fundamentalmente cos ciclos combinados que funcionan a base de gas natural e coas das centrais de
carbn importado que mantemos en Meirama e mantemos nas Pontes.
"
"Somos unha
gran potencia de
transformacin
enerxtica,
de xeracin
de electricidade,
pero tamn
certo que
actualmente
importamos a
materia prima
fundamental para
xerar esta
electricidade
Galiza nun ano normal ven exportando enerxa elctrica en torno a un 35-40% da
sa capacidade de producin ou de xeracin. Ben certo que se depende moito do
ano hdrico, do que chova ese ano, pois nos temos unha potencia hidrulica instalada
en Galiza moi importante. Ben certo que estas referencias hai que matizalas porque s veces dan lugar a interpretacins erradas a respecto da capacidade elctrica
galega; porque Galiza si certo que ten fontes propias de enerxa fundamentalmente
o vento, a auga e a biomasa, e ate pouco, ate o ano 2007, tia das minas de lignito
pardo importantsimas, que sufriron un nivel de explotacin tremendo en pouco tempo
-realmente foi unha espoliacin dos recursos propios a respecto do lignito pardo-, pero
na situacin actual Galiza de citaria en materias primas. Galiza importa gas, Galiza
importa carbn, fundamentalmente.
Dentro do que o mbito do Estado, somos un pas exportador neto dentro do mbito do Estado, cando hai territorios dentro do Estado que son claramente de citarios.
Podemos poer como exemplo paradigmtico a Madrid que un gran consumidor de
enerxa elctrica e a Comunidade Autnoma de Madrid practicamente non produce un
s megavatio en todo o ano, dicir, practicamente de citaria -non exactamente nun
100% mais case nun 100%-, porn un gran consumidor. Ns somos exportadores, ns
cubrimos amplamente o noso consumo e exportamos.
Que importancia estratxica ten a enerxa para o noso pas?

Para calquera Estado o sector enerxtico estratxico. Anda despois desta vaga
de privatizacins e liberalizacins moitos dos estados do noso entorno e da Unin Europea, manteen o sector enerxtico cunha parte moi importante de capital pblico.
Podemos falar de Portugal, de Italia, de Francia, en n, poderamos poer moitos
exemplos de porqu os Estados manteen, anda despois desta situacin na que an damos de neoliberalismo a tope, moitas empresas enerxticas dentro do escenario
pblico.
Non pasou as no Estado, sobre todo na poca Aznar. Xa comezara o PSOE de Felipe
Gonzlez, pero na poca Aznar, empezou a privatizar, e privatizou de feito a principal
empresa elctrica que tiamos no Estado, que era Endesa. No Estado espaol hai que
72
"
"
fundamental que Galiza,

como nacin, intente
coas sas polticas
manter capacidade de
decisin pblica no
sector enerxtico
Fernando Branco Parga
Ex-membro do Comit de Empresa de ENDESA

e Deputado do BNG no Parlamento galego
73
73
dicir que convivan unha empresa pblica, Endesa, con empresas do sector privado,
Unin Fenosa aqu en Galiza, Iberdrola, Hidrocantbrico na zona asturiana, etc.
Curiosamente privatzase Endesa e agora Endesa foi comprada por ENEL que unha
empresa pblica italiana de enerxa elctrica. Curiosamente as reviravoltas estas que
fai o mercado, estas operacins no proceso privatizador agora mesmo Endesa volve
a estar en mans pblicas, pero do Estado italiano.
A respecto de Galiza. Galiza nunca tivo, efectivamente, empresas pblicas. Galiza
un territorio onde o Estado veu a coller recursos. Un dos recursos que extrae de Galiza
os recursos enerxticos como expliquei antes.
"
"Temos moita
capacidade de
vento e unha
gran capacidade
de xeracin
elctrica
Houbo un intento que eu creo que era moi importante no anterior goberno galego, no
goberno que pivotaba no BNG e o PSOE, dunha Consellera propia do BNG, a Consellera de
Industria, que publicou e aprobou un concurso elico, que primaba que unha parte importante dos megavatios concedidos foran pblicos. Que houbera cesin dese capital privado
ao capital pblico, para ns era moi importante porque era empezar a xerar unha estrutura enerxtica propia pblica. Nese concurso, unha vez resolto, o 14,1% era pblico.
Ben certo que logo houbo as eleccins no 2009 e entra o Partido Popular e derroga ese
concurso, fai un novo concurso onde a participacin pblica xa non aparece por ningures,
xa non ten importancia para o Partido Popular a participacin publica.
Para ns era moi importante, ese era un elemento, no campo elico onde temos
moitos recursos. E que hai que valorar que en Galiza no sector elico, no mbito do Estado onde mais capacidade de xeracin de enerxa elctrica hai, xunto a outros tres
territorios.
En Galiza un aeroxerador pode funcionar de media entre as 2.800-3.000 h/ano e
no resto do Estado est entre as 2.200-2500h/ano. Ns temos moita capacidade de
vento e unha gran capacidade de xeracin elctrica.
Outro elemento o recuperar as concesins das hidrulicas. Galiza ten unha enorme potencia hidrulica moi importante, xranse moitos megavatios do sector hidrulico, porn todas as concesins dun dominio pblico como a auga foron dadas a maior
parte delas na poca do Franquismo e seguen sendo renovadas a 99 anos e 60 anos
na actualidade. dicir, ns entendemos que ese sector pdese recuperar polo sector
pblico e a poderamos ter as bases, entre o sector elico e o sector hidrulico, as
bases de ir xerando unha estrutura enerxtica pblica.
Por que importante? Por que todos os Estados procuran manter unha incidencia
neste sector, a diferenza do que pasou no Estado espaol? Porque no prezo nal da
74
enerxa, o prezo que ao nal se consegue da enerxa, dependen bastantes procesos pro dutivos e a calidade de vida da sociedade no seu conxunto.
Se ns conseguimos unha enerxa posta nas empresas, posta nas casas relativamente barata estaremos incentivando movementos econmicos, estariamos incentivando
asentamentos empresariais no noso territorio en base a ter un custe enerxtico barato
e facilitaremos, loxicamente, a vida das familias que podan ter unha enerxa a un prezo
barato. Isto non as, actualmente a enerxa esta encarecndose, logo falaremos de vai
seguir aencarecerse previsibelmente moito mis, porque estn en mans privadas que
priman outros recursos que non son os pblicos. Para ns fundamental que Galiza,
como nacin, intente coas sas polticas manter capacidade de decisin publica no sector enerxtico porque estratxico aqu e en calquera Estado.
Que representa en termos produtivos o sector enerxtico galego?

Anda que por exemplo en termos de emprego vense reducindo moito polos peches das
minas en Meirama e As Pontes, onde haba unha importante man de obra, anda hoxe o sector enerxtico que acta en Galiza pode representar tranquilamente o 3-4% do PIB galego.
Dicir que ningunha destas empresa que operan en Galiza e explotan os nosos recursos, ben os ros, ben o vento, ben a biomasa no seu caso ou ben os ciclos combinados, os
de carbn importado, etc., ningunha destas empresas ten a sa sede radicada en Galiza.
Unhas tena en Madrid, outras en Barcelona ou outras en Bilbo. Incluso no sector elico
podmonos atopar sedes variopintas, desde Xapn ate outros pases do mundo. Quero
dicir que ningunha delas ten a sa sede en Galiza e iso para ns tamn fundamental
porque estn explotando recursos propios do Pais.
Se non se modi ca a normativa, o imposto de sociedades de todas estas empresas
seguir a pagarse todo en Madrid; iso as, e efectivamente a perdemos posibilidades
de recursos tamn para o Pas. Entn non ten sentido que nos esteamos deixando este
sector estratxico ao albor do mercado e ao albor das compras de investimentos privados que s priman o bene cio privado, loxicamente.
Que efectos tia o Decreto do Carbn para Galiza?

O Decreto do Carbn non deixa de ser unha intervencin do Estado, nun marco teoricamente liberalizado, que el mesmo propn a travs da Lei elctrica que hai actualmente en vigor, a lei 54/1997. Entn, dado que o mercado nito, a capacidade de producir
un da para atender ao consumo dese dia tamn nita, e se hai unha intervencin do
Estado dndolle prioridade a un subsector, neste caso ao carbn espaol, algun ten que
deixar de producir.
75
O que se recolla na normativa do coecido popularmente como Decreto do Car bn, era que quen tia primeiro que deixar de producir eran as centrais de carbn
importado e as de ciclo combinado a gas. Nese sentido opomonos porque o noso
carbn autctono foi espoliado. Fomos grandes exportadores de enerxa elctrica a
base do noso carbn, e agora que xa o tiamos espoliado, cando transformamos as
centrais a carbn importado se nos quere deixar fra igual que as de ciclo combinado
a gas. Iso para ns unha agresin ao noso tecido produtivo.
A realidade que se deduce dese decreto, anda que est aprobado e formalmente
en vigor, que non se aplicou na sa literalidade. De feito, pdense observar nos
medios de comunicacin asturianos ou de Len reclamacins permanentes dos seus
sectores mineiros para que se aplique. Que pasou? Houbo unha gran resposta social,
houbo mobilizacin sindical e o que xo o Ministerio de Industria sen dicilo facer
unha aplicacin para contentar a todo o mundo en troques da agresin que pretenda
na sa orixe o Decreto do carbn. Co cal efectivamente estn producindo mis do que
estaban producindo antigamente as centrais de carbn espaol, pero tamn procuran
que as centrais de carbn importado e as de gas sigan tendo producin. E ademais
vese nas diversas centrais de carbn importado, que hai 4 ou 5, que tampouco hai tantas, como por exemplo no caso das Pontes funciona de forma regular anda que pode
ter paradas puntuais. Pero por exemplo unha central de carbn importado en Asturias,
onde al ten moito mais peso o carbn espaol, estivo mis de 9 meses parados; mis
de 9 meses parados, porque haba que darlle prioridade ao carbn espaol.
Que pode pasar nun futuro? Non o sabemos, o Decreto ten vixencia ate 2014. Non
o sabemos pero en todo caso estamos permanentemente atentos a que non agredan a
nosa economa. un sen sentido que quen liberaliza o mercado, decisin coa que somos moi crticos, logo cando lle convn por unha decisin poltica, intervir. Digo porque se iso se fai neste sector, ns pedimos que se faga en outros sectores produtivos
que afectan a Galiza, dende o naval, a pesca, o agrogandeiro, etc. Temos sectores en
Galiza que teen limitadas a capacidade de producin por decisins deste tipo, porn
co carbn espaol o goberno do Estado toma esa decisin. Pois se abrimos, abrimos
para todos e se non tamn nos defendemos.
76
Cal a sa opinin sobre o sistema tarifario da electricidade?
"
"O sistema de
casacin
de prezos
un disparate
O sistema de casacin de prezos que est na lei 54/1997, que unha lei aprobada
polos goberno Aznar e mantida polos gobernos PSOE, un disparate. Basicamente
para explicalo, entendendo que isto algo complexo, quere dicir que se divide o dia
en 24 bandas horarias e en cada banda horaria demndase unha cantidade de enerxa -o

sistema demanda enerxa. A enerxa non se almacena; no momento que se est consumindo estase producindo nalgn sitio, ao momento, on line. Entn, o sistema ten unha
previsin do consumo que vai ter ao da seguinte, por un histrico que calcula moitas
cousas, calcula a climatoloxa, se n de semana ou non, se hai folga ou non. Calcula
moitos de elementos, e hai un modelo matemtico que d unha previsin bastante
aproximada do consumo.
Saca a oferta s 24 h de ma a unha puxa ate casar cunha demanda, entn van
entrando primeiro as centrais que ofertan mis barato. Fundamentalmente oferta mis
barato a hidrulica, e a nuclear mesmo oferta sempre a prezo -non porque a enerxa
nuclear sexa mis barata que moito mis longo de explicar, senn que a enerxa nuclear o tema dos residuos o traslada ao comn da sociedade-, entn eles nada mis meten o custe do Quilovatio. Probabelmente haxa enerxas mis baratas nesa oferta, pese
pull, nesa puxa pblica, ate que casan cunha demanda concreta. Entra a hidrulica,
entra a nuclear, entra o carbn importado, entra o carbn espaol e por ltimo poamos
que entra o gas -vou dicindo do prezo de mis barato ao mis alto-. O curioso que o
ltimo que entra, o ltimo que d prezo, que casa totalmente coa demanda necesaria e
que casa coa oferta, dlle prezo aos que estn abaixo.
"Unha central
hidrulica que
funciona as 24h
do da pode
estar cobrando
de 24 prezos
diferentes
segundo cal
fose a casacin
de cada
momento,
pero sempre
no prezo mis
caro desa hora
"
Quero dicir, a ver se consigo trasladar o exemplo, por exemplo unha central hidrulica que funciona as 24h do da pode estar cobrando de 24 prezos diferentes segundo cal
fose a casacin de cada momento, pero sempre no prezo mis caro desa hora, no prezo
mis caro, co cal esta obtendo un sobrebene cio sobre o seu valor real de producin.
Se lle costa producir por exemplo a 1/Mw, por poer un exemplo, igual esta cobrando
a 8/Mw, ao 800% xoga, e a nuclear igual. Entn sempre estn cobrando sobrebene cio.
Por poer un exemplo que tamn moi visbel, se sube o petrleo no mercado interna cional por calquera problema xeopoltico, se se dispara o prezo do petrleo, algunha das
fontes enerxticas que si estn indexadas ao prezo do petrleo, en concreto o gas natural, tende a subir, entn por ese efecto rebote, se as centrais ciclo combinadas de gas
son as que marcan o prezo e subiu o gas natural polo efecto sobre o petrleo, sube o seu
KW, pois por ese efecto rebote, as de mis abaixo, entre elas a hidrulica por poer un
exemplo que non ten nada que ver co petrleo, est tendo ademais dos bene cios que
ten habitualmente un bene cio a maiores. Isto provoca efectivamente o que se coece
socialmente os d cits tarifarios.
Que o que se coece socialmente por d cit tarifario -que logo unha falsidade?
Que as tarifas non dan pagado a capacidade de producin elctrica. Non dan pagado
porque o que est in ado o custe da enerxa na sa orixe, est in ado neste sistema
que un autntico disparate. Agora mesmo estmase que o d cit tarifario de 20 mil
77
millns de euros, que adebedamos todos os que somos consumidores e consumidoras

a 15 anos vista, de feito na nosa tarifa xa en torno ao 15% que pagamos para d cits
acumulados anteriores. Ns dicimos que isto hai que reformulalo porque hai determinadas tecnoloxas, entre elas a hidrulica e a nuclear que estn tendo un sobreprezo
ademais disparado sobre o que realmente lles custa producir.
E unha ultima re exin, isto antigamente non era as, isto nace na lei 54/1997,
unha lei, xa dixen, de Aznar pero anteriormente haba o que se denominaba o marco
legal estbel, co que a cada tecnoloxa se lle pagaban uns prezos recoecidos segun do o custe estimado de producin. As hidrulicas tian un prezo, o carbn tia outro
prezo, as de fuel tian outro prezo e as nucleares tian outro prezo, porque iso mais
xusto, porque a se ve o que custa a producin do Quilovatio; non igual a producin
do Quilovatio con carbn importado que con fuel, non ten ningunha relacin, anda
que logo para o consumidor todo sexan Quilovatios, pero ese sistema de casacin de
prezos no mercado maiorista un disparate que antes se podan corrixir porque non se
poden ter d cits tarifarios de 20 mil millns de euros que vamos pagar todos e todas
e iso vai estar provocando unha tensin en que efectivamente as tarifas van subir.
As empresas elctricas que teen ese d cit nos seus balances van provocar, estn
provocando, presin poltica para que suba, agora ben, este sistema de casacin de
enerxa o que demostra o poder das elctricas diante do Estado, porque isto non
pasara en ningn outro sector que coezamos a este sistema de casacin de prezos,
en ningn. Entn quere dicir que isto hai que corrixilo porque senn, efectivamente,
cada vez vamos a ter tarifas cada vez mais altas porque isto non ten sentido.
Que alternativa tarifaria propoen?
78
"
"Non se poden
cobrar todas
as enerxas
ao mesmo prezo
porque non son
iguais os custes
Primeiro habera que modi car a lei elctrica, fundamental. Unha lei elctrica
nova, non nos serve esta e contemplando varias cuestins. Hai que ver o tema ambiental, o peso das enerxas renovbeis no sistema que dan ao pull elctrico este que
falei antes; nunca falei de renovbeis porque as renovbeis teen un sistema de cobro
diferente non entran neste sistema. Canto estamos dispostos a pagar polas renovbeis
que socialmente teen un custe? Non igual o prezo Kw/h de fotovoltaica onde son
KW limpos, isto temos que discutilo socialmente e como equilibramos a nosa cesta de
producin de enerxa. Non se poden cobrar todas as enerxas ao mesmo prezo porque
non son iguais os custes e non se pode trasladar o custe da maior ao conxunto da sociedade. Iso , incluso no argot do propio sector, eses bene cios que cobran as hidr ulicas e as nucleares ten unha denominacin en ingls e unha denominacin en galego
que bene cios chovidos do ceo, iso quere dicir que non teen sentido ningn. <<
"
"
Tan importante debera

ser no futuro conseguir
que as enerxas renovbeis
foran a maior parte das
que consumimos, como
potenciar a reducin
dos consumos
Bernardo Varela
Concelleiro de Medioambiente de Allariz
79
79
BioAllarluz unha experiencia pioneira como central de biomasa. Como

xorde este proxecto en Allariz e a que responde?
En realidade isto correspndese cun proxecto global e o desenvolvemento sostbel
que se ven levando adiante desde fai mais de 20 anos no Concello de Allariz. Neste
caso concreto entrou dentro dunha iniciativa mis global que era ver se eramos quen
de recuperar o medio rural de Allariz. Hai que pensar que Allariz ten 82 Km2 de super cie, nos cales se atopan implantados 90 ncleos de poboacin, e un dos maiores
problemas que temos -como na maior parte da Galiza interior- o abandono que ten
xurdido ao longo destes anos das nosas super cies agrarias tradicionais.
A partires de a isto ten unha serie moi clara de problemas. O mis palpbel seguramente para a toda poboacin son os lumes forestais. Moito mis do que o seu
propio abandono en si, do que supn o seu propio abandono, e empezouse a buscar
medidas que puideran paliar un pouco o problema que supuan os lumes no territorio
galego. Que se pensou inicialmente? Pois brigadas de limpeza pero as brigadas de limpeza tian o problema de que limpaban pero o mato segua quedando no mesmo mon te e iso provocaba unha serie de problemas. Entn buscouse algo mais al e acabouse
na solucin transitoria digamos que era montar unha central de biomasa.
80
"
"Collemos a
biomasa,
retirmola do
monte para
evitar que arda
e levmola
central para
xerar enerxa
elctrica en base
a queima dese
material
Estamos falando do ano 97-98, a idea do 97 e comezouse a materializar no ano

98. En Allariz montouse Allarluz con capital basicamente municipal, a maiora do capital era aportado polo propio Concello, con moita ilusin e tamn coa participacin
de empresas do sector enerxtico, como poden ser Fenosa ou Endesa ou Engasa, que
inicialmente participaron porque estaban interesadas en ver a onde levaba isto. Temos
que pensar que non foi un proxecto innovador soamente para Galiza, foi un proxecto,
podemos dicir, innovador practicamente para todo o Estado e incluso para a Europa,
pois non haba iniciativas deste tipo practicamente en ningn lugar e incluso cun tema
curioso que que se tratou de I+D galego. Estamos falando de que a caldeira e a turbina
que est instalada en Allarluz anda hoxe proceden de Bazn e Astano, entn estamos a
falar de algo que era innovador e ademais innovador con tecnoloxa galega.
Pero como ben dica antes isto esta englobado dentro dun proxecto global de recuperacin do medio rural, de recuperacin de super cies, e era o que se buscaba.
dicir, est ben, collemos a biomasa, retirmola do monte para evitar que arda e
levmola central para xerar enerxa elctrica en base a queima dese material. Pero
despois que? Ns tentamos desde o principio, desde o ano 98, aproveitar esas super -
cies que se van limpando para outros aproveitamentos, para que non houbera que seguir
limpndoas para que nos entendamos. Entn aproveitamentos de gandera extensiva,
semiextensiva, tanto de ovino, como de cabrn, como de vacn, e sempre con criterios
de extensibilidade e sostibilidade e que iso xera apropia limpeza sostbel no tempo.
Cal a valoracin que facedes da andaina percorrida por BioAllarluz?
Creo que con iso hai que ter sensibilidade e hai que ter coidado. Ao mesmo tempo
que hai que medir o que a producin de combustbeis, digamos, de plantas enerxticas. Todo ten que ter o seu equilibrio e non podemos pensar en poer a producir para
combustbel enerxtico super cies inmensas de Galiza. Primeiro temos que pensar no
que temos, temos que pensar nos aproveitamentos de toda esa madeira que queda hoxe
no monte de facer as cortas de todos eses restos de limpezas de viais, de limpezas de
encoros e de todos eses restos que quedan sen aproveitamento practicamente unha vez
se fai. Para iso certo que hai que implementar unhas medidas tamn de investigacin
e desenvolvemento como pode ser que maquinaria pode ser susceptbel de empregarse
para ese aproveitamento no campo galego, non? Hai que pensar que imposbel que
"Todo ten
que ter o seu
equilibrio e non
podemos pensar
en poer
a producir
para combustbel
enerxtico
superficies
inmensas de
Galiza
"
Que mis re exins facemos? Pois que ten un limite, dicir, a posbel producin en
base a biomasa non debe escaprsenos das mans, no sentido de que non pode entrar en
competencia o consumo de biomasa das centrais das centrais de producin enerxtica,
con outras producins en base a madeira dos montes galegos. Estamos a falar por exemplo de madeira para a producin de taboleiros. Pois non tera sentido que estiveramos
queimando madeira que vale para esa producin de taboleiro, en base a que coa prima
nos sae mais rendbel queimala que utilizala nesa outra producin.
"Non tera
sentido andar
transportando
biomasa
atravesando
toda Galiza
para queimala
en Allariz
"
Que re exins temos ao longo destes anos, pois hai re exins desde o punto de vista
ecolxico. Ben, pois unha central como Allarluz ten sentido sempre que tea a biomasa
que precisa para o seu funcionamento dentro dun radio de accin razobel, dicir, non
tera sentido andar transportando biomasa atravesando toda Galiza para queimala en
Allariz, posto que combustbeis fsiles que queimariamos nese transporte suporan un
custe ambiental superior ao que aforramos queimando esa biomasa, non? Ao mesmo
tempo tamn temos aprendido cousas a nivel de sostibilidade econmica. Por exemplo
esta central pequena seguramente, ten 2,5 Megavatios de capacidade, nos plantexmonos hoxe que se a empezaramos a facer de novo estariamos falando de centrais de
4 a 5 Megavatios, tamn tendo en conta o criterio ambiental que dica anteriormente,
para que foran economicamente rendbeis.
81
sexa rendbel desde o punto de vista econmico facer todo o traballo manualmente
e despois, ademais, cargarlle o transporte simplemente para producin enerxtica.
Entn, xa digo, son 12 anos de experiencia que nos teen dado bastante respostas
pero que anda nos seguen plantexando moitos interrogantes. Si que certo que eu
creo que foi unha iniciativa como signi cabamos inicialmente pioneira, que abriu
un campo que daquela. Claro, cando as ao Ministerio ou a propia Xunta e lles dicas
que as montar unha planta de biomasa mirbante raro e ademais cando tratabas de
pelexar por que esa enerxa, en canto que enerxa renovbel tivera unhas primas importantes pois tamn a xente dica pois de que me estades falando? porque non haba
case nada desenvolvido neste campo.
Pois hoxe por sorte tense demostrado que unha iniciativa do ano 98 anda est aqu,
ten futuro e ademais que hai moitas outras iniciativas que queren sumarse a esta. Xa
digo que eu creo que importante ese papel de experiencia piloto, de experiencia para
achegar os posbeis erros e as posbeis solucins, pero que tampouco hai que deixarse
cegar e hai que manter ese equilibrio entre o que supn ese bene cio da enerxa que se
produce en centrais de biomasa como Allarluz e o que supn tamn de prevencin de
incendios e de liberar super cies que anteriormente estaban cultivadas, para que vol van a ser cultivadas ou pastoreadas e con outras posbeis eivas como sera un intento
de implantar masivamente este tipo de producin.
Como valorades o desenvolvemento do aproveitamento da biomasa que se

vai implementar en Galiza en base plani cacin actual?
82
"
"A experiencia
que temos
francamente
positiva despois
destes 12 anos
pois ten tido un
aproveitamento e
ten servido para
algo mis do que
ten sido a
producin
enerxtica
A experiencia que temos francamente positiva, despois destes 12 anos pois

francamente positiva, unha fonte de xeracin de postos de traballo e tamn ao
mesmo tempo manter super cies limpas que no caso de Allariz, en boa medida si que
fomos quen de conseguir implementar outro tipo de iniciativas, nun caso vacas limiares, en pleno sistema ecolxico para producin de carne con valor engadido, e agora
incluso cunha segunda fase de producin de carne de boi tamn en sistema ecolxico e
tamn cun gran valor engadido. Noutras zonas instalronse producins en pastoreo extensivo para aproveitamento e despois a producin de queixo de ovella; noutros casos
tamn vacas de leite en ecolxico. dicir, iso ten tido unha continuidade, ten tido un
aproveitamento e ten servido para algo mis do que ten sido a producin enerxtica.
Despois quizs algo tamn como factor que neste proxecto houbera sido interesante
explotar -e a verdade que non fomos quen de aproveitar- o que o aproveitamento
calor co da propia central, que un factor moi importante para a valorizacin.
A verdade que cando entrou maioritariamente o capital privado, que hoxe ostenta
a maiora en Allarluz, pois empezronse a facer experiencias nese senso e outras experiencias que hai a nivel europeo nos indican o camio. Debe haber un aproveitamento
enerxtico pero ao mesmo tempo un aproveitamento calor co, e iso importante sina lalo. Despois ns cremos que, o que dica antes, isto tivo o seu valor como experiencia
piloto e ten uns anos de traxectoria que avalan esta experiencia.
No caso das novas plantas que se van abrir, os 80 Megavatios que en principio estn
previstos, a habera varias cousas que sinalar, unha moi importante, a identi cacin
do territorio. Non ten sentido montar unha planta onde non teas claro que a super cie
que o rodea vai ser capaz subministrar a biomasa para esa planta e ter que traer esa
biomasa desde moi lonxe, iso non tera sentido desde un punto de vista ambiental para
empezar, tampouco desde un punto vista econmico. Entn eu mis ou menos teo es coitado moitas experiencias que se queren montar en sitios moi distintos, moitas delas
xa levan moitos anos que se van poer en marcha pero non se puxeron en marcha. O
momento econmico tampouco o mais acado seguramente para novas experiencias.
Hai que ter moi en conta a cantidade. Plantas mais al de 6 megavatios, habera que ver
coas novas tecnoloxas, pero cremos que poden ser complicadas de soster con biomasa
dunha zona mis ou menos de referencia para esa propia central.
Cal o impacto da biomasa como enerxa renovbel na cesta enerxtica galega?

A entra tamn o factor limitante que supn a cantidade que podemos producir en
base a biomasa. Temos que pensar que hai parques elicos nos que un s parque ten
mis capacidade de producin en Megavatios que pode ter todo este paquete de centrais
de biomasa que en principio se van poer en explotacin a partires de agora. Estamos
"Hai parques
elicos nos
que un s
parque ten
mis capacidade
de producin
en Megavatios
do que pode
ter todo este
paquete de
centrais
de biomasa
"
Creo ademais que esas centrais deberan ter un complemento de utilizacin calorca, non disipar a enerxa calor ca que se consume porque iso fara mais vibeis esas
plantas, e tampouco irnos a unha cantidade de enerxa procedente da biomasa desaforada, porque anda que Galiza ten moitsima biomasa nos seus montes seguramente non
ten biomasa para soportar unha producin esaxerada; porque claro isto queima todos os
das ano tras ano, e polo tanto hai un lmite de capacidade e temos unhas complexidades orogr cas e de sistemas de propiedade que fan que non se poda acceder a toda a
biomasa que temos no pas para levar as centrais. Iso non sera real, entn hai que facer
estudios serios e rigorosos para ver a viabilidade desas centrais desde o punto de vista
socioeconmico e tamn desde o punto de vista ambiental.
83
falando de 80 Megavatios para toda Galiza mentres que un s parque elico pode ter
mis Megavatios que eses 80. Entn volvemos de novo a esas pautas de equilibrio; a
biomasa di cilmente deixara de ter unha moi pequena parte do mix enerxtico e a
biomasa si que renovbel claramente, dicir, que algo que tamn debera ser case
esixbel a aqueles que traballen nese sector, garantir dalgunha forma que esas super cies que se van empregar para aproveitamentos enerxticos van a ter unha viabilidade
futura que non vai ser chegar cortar... e vamos a ter unha viabilidade econmica ou
ben como aproveitamento enerxtico ou para outros aproveitamentos.
Pero temos que saber porque facemos iso e sempre con esa limitacin clara que
supn que as centrais, como moitas das que se estn a falar, poden ser de 10 Megavatios e 10 Megavatios pois da para unha cantidade de poboacin pois certamente limitada. Sobre todo porque a outra gran loita que teremos que ter, e unha re exin que
deixo ao futuro e o tema do aforro enerxtico. moi importante a implementacin de
enerxas renovbeis, est claro, e cara a e onde debemos de ir, pero tamn e certo
que cara onde temos que re exionar e se sostbel o nivel de consumo enerxtico...
Que por un lado temos que pensar a importancia que ten a producin en base a
enerxas renovbeis ou que debe sumar iso para reducir os consumos, pero ao mesmo
tempo tamn temos que ter a cabeza e os ps na terra e pensar se sostbel o actual
nivel de consumo que temos e cara onde parece que vamos, que non a menos. Entn
tan importante debera ser no futuro conseguir que as enerxas renovbeis foran a
maior parte das que consumimos, como potenciar a reducin dos consumos. Do contrario non seremos sostbeis. <<
84
"
"
En Galiza para ns non

existe ningn tipo de
planificacin enerxtica
Fins Eirexas
Secretario Executivo e Responsbel de

Enerxa e Cambio Climtico de ADEGA
85
85
Valore o actual mix enerxtico galego desde o punto de vista ambiental.

Os ltimos datos cos que contamos que son os do INEGA, Instituto Enerxtico de
Galiza, indican que na cesta enerxtica, o mix, arredor do 85% da enerxa que produce Galiza ven de fontes non renovbeis e un 15% de fontes renovbeis; pero hai que
entender que toda a enerxa, includo produtos derivados do petrleo, produtos en
cr, etc, non unicamente a enerxa elctrica.
"
"Temos unha
economa moi
dependente da
enerxa -sobre
todo da industria-,
en concreto da
electricidade
Se falamos da enerxa elctrica pois arredor do 50% est producida por fontes non
renovbeis e outros 50% por fontes renovbeis. Un dato que hai que ter moi en conta,
que a sociedade galega, e sobre todo a industria galega, o sector produtivo galego
ten moita dependencia da enerxa, fronte a outras situacins dentro do Estado espaol e incluso de Europa. Por bene cios producidos en relacin co PIB que se produce,
precisase moita mis enerxa aqu en Galiza que en Europa ou no resto do Estado.
Entn temos una economa moi dependente da enerxa -sobre todo da industria-, en
concreto da electricidade.
Hai alternativa a ese mix insostbel en termos ambientais?

Evidentemente, ns tmolo moi claro: aforro, e ciencia, su ciencia e renovbeis.
As de claro. Empezando polo aforro. dicir, a mellor enerxa, loxicamente, a que
non se consume. Vivimos nunha sociedade, sobre todo a parte produtiva, como digo,
moi dependente da enerxa e con sistemas moi ine cientes. S por exemplo a factora
de ALCOA, consume o equivalente ao que se consume nas cinco grandes cidades galegas, e iso unha autntica barbaridade.
A trmica das Pontes nestes momentos est traballando con ciclo combinado, funcionando exclusivamente para esta industria, para a industria do Aluminio. Entn
unha industria moi ine ciente e na medida que consigamos que por esa va haxa un
importante aforro, ou sexa que o gasto industrial de electricidade deixe de ser a
metade de todo o que se require para o consumo galego, pois haber un importante
avance.
Despois est a su ciencia, rexeitar o produtivismo e rexeitar o consumismo. Va mos a producir aquela enerxa que necesitamos, exclusivamente, pero por desgraza
a enerxa un ben de especulacin mis como calquera outro, e as industrias enerxticas que especulan coa electricidade pois entenden que funcionan nun mercado
globalizado e Galiza unha pequena parcela produtora de Kilovatios. Tanto ten se
86
eses Kilovatios van reverter na industria propia ou se responden necesidade que temos
no pas, da igual, eles utilizan unicamente os nosos recursos naturais, como os encoros
ou as elicas, para facer negocio exclusivamente. Polo tanto, o segundo chanzo sera
garantir a su ciencia.
E despois a e ciencia. Comentaba antes de fbricas que son moi ine cientes; facto ras que estn gastando enormes cantidades de enerxa, entn temos que ser mis e cientes na producin de enerxa e sobre todo por exemplo tamn a nivel do transporte.
"As renovbeis
teen que ter
un peso maior
do actual no
mix enerxtico
galego
"
E por ltimo as renovbeis. As renovbeis evidente que teen que ter un peso maior
do actual no mix enerxtico galego; estamos a falar que arredor dun 50%, tendo un
dos parques elicos, en xeral, de producin de enerxa elica, mis importantes de Europa. Con todo isto non su ciente, ns tamn entendemos que a enerxa e a producin
de enerxa debe responder s necesidades da sociedade non unicamente das grandes
industrias.
E outro reto pendente que ten que ver tamn cos impactos ambientais que ten
este tipo de mix enerxtico, e este tipo de parque que temos hoxe en Galiza, pois a
socializacin. Temos que facer que a enerxa estea a favor das sociedades, non a favor
das grandes empresas. A enerxa elica desenvolveuse s por arriba, a nivel industrial,
a nivel especulativo e desprezouse o que poda ser un desenvolvemento domiciliario, de
pequenos barrios,concellos, instalacins, por exemplo das administracins, iso deixouse
a un lado, aqu apostouse polo produtivismo, apostouse polo consumismo e ese un modelo que temos que abandonar, a prol dunha maior utilidade social da enerxa.
Hai unha su ciente plani cacin enerxtica?

En Galiza para ns non existe ningn tipo de plani cacin enerxtica, ags a que fan
as propias industrias e as empresas produtoras de electricidade.
Os libros brancos estn para non facer xustamente o que recomendan, esa parece
que a utilidade de todos os libros brancos. A realidade do sector enerxtico en Galiza
ao igual que no Estado e no resto de Europa, describe un sector dominado polas grandes
corporacins, un sector que funciona a base de vender un produto e minimizar os custos
e os gastos que ese produto ten sobre todo nunha sociedade e no ambiente. s grandes
transnacionais enerxticas o que lle interesa cadrar as sas contas de bene cio, por
certo, cada vez mais avultadas e incluso en poca de crise, e por parte das administracins se lles deixa facer, simplemente se lles deixa facer, incluso se lles facilitan as
87
cousas. Se lles facilitan as cousas hora de ocupar terreos, coa utilidade pblica que
automaticamente teen todas as instalacins de producin e transporte de enerxa, e
mesmo se prima determinados modos de producin de enerxa para que entren antes
no mercado elctrico con importantes subvencins que acabamos pagando todos e
todas.
O que debera facer unha administracin, unha administracin preocupada porque a enerxa que se produza responda s necesidades de consumo que teen as e
os administrados e minimicen os impactos ambientais, sera plani car de acordo con
esas necesidades, non en funcin s lias estratxicas e s previsins de ingresos das
grandes transnacionais de enerxa, e isto o que esta acontecendo nestes momentos.
Gas Natural-Fenosa ven de anunciar a sa intencin de novas perforacins

no Cann do Sil. Cal a sa valoracin?
Vamos a contextualizar antes no que o sector elctrico, e a producin elctrica
en Galiza que diferente do enerxtico en xeral, tal e como vos dica antes. Galiza
non exportadora de enerxa, exportadora de enerxa elctrica, pero en canto
a enerxa unha importadora clara, en xeral. Cingundonos a enerxa elctrica, as
principais responsbeis deste supervit elctrico, por chamarlle dalgn xeito son as
grandes empresas transnacionais que utilizan os enormes recursos naturais que ten o
pas para obter inmensos bene cios e transportar, vender e colocar esa enerxa nou tros mercados.
88
"
"O que queren

facer nos canns
do Sil lavar
Megavatios
suxos,
as de claro
Este outro exemplo de como o sector enerxtico esta dominado polos intereses
das grandes transnacionais da enerxa. Ns somos unha mina de Megavatios, exclusivamente. O que queren facer nos canns do Sil lavar Megavatios suxos, as de claro.
monos explicar, o que van facer unha central de bombeo, unha central reversbel,
que ademais de turbinar a auga que esta encorada, neste caso nun encoro do Ro
Mao, queren que a enerxa que non colocan no mercado cando a demanda baixa
por exemplo pola noite, ou a que non poden desenchufar directamente da rede por
exemplo as nucleares, pois a queren transformar en enerxa limpa. Queren utilizar esa
enerxa que non ten sada no mercado ou se a ten non ao prezo que lle interesa
empresa, pois transformala en maiores bene cios. E como fan? Pois bombear. Onde se
turbinaba bombease, dicir, a auga volve outra vez polos tubos para arriba, a acumularse no encoro, para estar al agardando a que o mercado e a demanda suba e para
poder colocala. Deste xeito os Quilovatios trmicos que non teen sada no mercado,
porque parar unha trmica tamn complicado, Quilovatios nucleares que tamn polas
propia caractersticas das instalacins nucleares moi difcil desenchufar da rede, pois
vense reconvertidos en Megavatios elctricos que van ser ademais recolocados a maior
prezo, con subvencins pblicas no momento en que a demanda sexa mis alta.
Isto un truco que tanto as empresas como a administracin estn intentando camuar como que son para garantir o subministro, porque a enerxa elica funciona cando
hai vento e polo tanto necesita unha garanta de subministro. Porn, a hidroelctrica
con abrir a comporta pode sar en calquera momento. Eles teen esa escusa de que
para apoiar os Megavatios elicos necesitase un sistema de producin de enerxa que
poda dar resposta inmediata a esa demanda e garantir o subministro, pero xustamente a
mesma escusa, saa o goberno para botar adiante o decreto do carbn, subvencionar o
carbn estatal e subvencionalo coa escusa de que se necesitan as trmicas, para garantir
o subministro. dicir, en que estamos? Ou son as trmica as que van garantir o subministro elctrico ou son as hidroelctricas, o que non pode ser e que polas das vas se tente
facer unha pirueta contbel e acabar ingresando e lavando Megavatios suxos a costa dos
cartos de todos e todas. Iso o que acontece en ultimo termo. <<
89
Flenos da orixe pblica do sector enerxtico no noso pas.

O sector enerxtico en Galiza, houbo sempre sector pblico e sector privado, pero
sempre estivo regulado con marco estatal, de forma o cial gobernamental. Pero o
que a orixe do sector pblico galego enerxtico ven do antigo INI, do INI de xa dos
tempos do Franquismo. Foi en poca dos ltimos gobernos de Felipe Gonzlez, sobre
todo do segundo goberno, cando se empezou a meter capital privado nas empresas
pblicas, pero sobre todo dominaba o capital pblico.
Pero a raz da entrada no goberno Espaol por parte de Aznar, no primeiro goberno
do PP, foi cando se privatizou completamente. Dse o paradoxo de que unha empresa
como ENDESA que era unha empresa pblica, privatizouse, mercouna a multinacional ENEL, que unha empresa de capital pblico Italiano, e agora pertence a esa empresa, entn de ser empresa de capital pblico do estado espaol pasou a ser privada
e agora pertence a unha empresa de capital pblico italiano.
Ns como Central Sindical facemos unha aposta clara polo sector pblico, pero
neste momento a importancia que lle damos sobre todo a que haxa unha regularizacin por parte do estado, por parte dos gobernos, dese sector enerxtico. Ns
evidentemente defendemos o sector pblico porque o sector enerxtico un sector estratxico para o noso Pas. Pero a falta de regulacin por parte do Estado,
o que esta provocando que os oligopolios enerxticos campen s sas anchas e
iso vai en detrimento evidentemente, das familias, do consumo e das pequenas
industrias.
A teora que estn nun marco de libre competencia, pero no fondo o que hai
que as propias empresas entre elas -por detrs- fan os seus amaos para marcar os
prezos e para marcar o control sobre a enerxa. Un control que debera ser un control
pblico como mnimo ou senn cunha regulacin dos gobernos, o que estn a facer
que campen as sas anchas as empresas enerxticas, facendo e desfacendo como lle
peta.
Cal o impacto produtivo e laboral do sector enerxtico galego?

Nun ano hidrolxico normal da producin elctrica de Galiza exprtase o 35-40%.
Iso representa para ns, para Galiza, o 3,5% do PIB. No estado espaol ven represen tando un punto menos en torno a un 2,5%.
No que se re re ao emprego, nos ltimos anos o que houbo foi unha perda de
emprego, unha destrucin de emprego sobre todo ligado paralizacin das minas de
90
"
"
Defendemos o sector
pblico porque o enerxtico
un sector estratxico
para o noso Pas
Alberte Gonalves
Secretario Nacional da Federacin de

Qimicas e Enerxa da CIG, entidade
membro da asociacin internacional
Dereito Enerxa, SOS Futuro
91
91
Meirama e das Pontes, onde se vieron perdendo en torno aos 2500 postos de traballo.
O que a dia de hoxe o emprego que emprega tanto as trmicas de Galiza, como as de
ciclo combinado e os traballadores dos portos tanto de Ferrol como de Corua sobre
tema de importacin de carbn importado e de traballo de porto ven representando
sobre 3500 traballadores. Iso sen contar, evidentemente, todo o que tema elico,
producin elica e todo o que ten que ver co traballo das palas elicas.
A situacin laboral a da de hoxe foi minguando en dereitos das e dos traballadores
con respecto aos ltimos anos. Por varias medidas, por unha o que chamamos dobre
escala salarial; dobre escala salarial e dobre escala en dereitos tanto sociais como laborais. Existe un grupo de traballadores, que estaban vinculados, que eran os que vian de
antes, que tian unha serie dereitos adquiridos, uns salarios moito mis altos, unhas con dicins econmicas, laborais, sociais moi boas porque vian da empresa pblica. O que
estn facendo coa privatizacin as empresas que s novas contratacins aplicoulles un
convenio diferente, dicir, aplicselles un salario moi inferior e redceselles completamente o que son os bene cios que foron conquistando os traballadores, tanto sociais
como laborais e dse o paradoxo de que nalgunhas empresas, algns traballadores non
teen o concepto de antigidade a nivel salarial.
Tamn nos encontramos coa creacin de convenios de grupos de empresas. A da de
hoxe as empresas elctricas son conglomerados empresarias por dicilo dalgunha forma.
Hai unha empresa que se dedica producin, outra a distribucin, outras a transporte
a comercializacin, etc. No fondo, o que se pretendeu foi dividir as loitas de traballadores e ao mesmo tempo centralizar as empresas elctricas e afastar a toma de
decisins dos centros de traballo, hoxe concentradas en Madrid.
Outro factor que vai en prexuzo dos traballadores a implantacin das subcontratas, a subcontratacin de actividades. O que xeron estas empresas en moitos casos foi
que os traballadores que se an prexubilando e xubilando non se cubran eses postos de
traballo, e esas mesmas empresas o que facan era crear subcontratas, que facan ese
traballo, evidentemente, con moito menos salario e cunhas condicins laborais moito
peores, pero xa non con cadros xos.
Como enfrontan desde o mundo do traballo o denominado Decreto do

Carbn?
Cremos que o Decreto do Carbn moi prexudicial porque intervn no mercado
enerxtico. Aparte porque unha contradicin. Unha contradicin da defensa que xo
92
o goberno do PSOE durante tantos anos, da defensa do protocolo de Kioto, e agora nos
ven co fomento do consumo de carbn espaol. Isto foi debido a presin, tanto das ener xticas, pero sobre todo da patronal mineira espaola, tanto de asturiana como leonesa.
A ns prexudcanos porque durante moitos anos houbo unha espoliacin das minas,
en concreto do lignito pardo, das minas galegas. Esquilmronse completamente e despois de terminar con elas, da espoliacin absoluta, o que se xo foi preparar as centrais
trmicas galegas para un uso de carbn importado, menos contaminante, por certo, e
ao mesmo tempo creouse para gas natural.
Creronse as trmicas que consuman carbn importado tanto en Meirama como nas
Pontes, e as de gas natural en Sabn e As Pontes. Nun principio a idea que haba, era
deixar de producir aqu para que seguiran producindo o carbn espaol deixndose
levar pola presin dos mineiros e os traballadores do sector, nos diferentes puntos
de Espaa, Asturias e Len. O goberno cedeu ante iso. Pero ante as presins da CIG,
hai que dicilo, fomos os primeiros en sacar publicamente ante a opinin pblica a
aprobacin dese decreto que ate a propia Xunta nos recoeceu que se enteraron
por ns, os medios de comunicacin se enteraron por ns... Ante a presin social
encabezada pola CIG e polos movementos sociais tanto das Pontes como de Meirama
o que xo o goberno foi ralentizar a aplicacin dese Decreto, por iso a da de hoxe
non vemos anda, da forma mis dramtica, por dicilo dalgunha forma, o que pode pasar
nestas zonas, tanto nas comarcas de Ferrolterra, concretamente nas Pontes, como en
Cerceda e en Meirama.
Hai uns das os propios medios de comunicacin resaltaban que, a da de hoxe a
patronal mineira e os sindicatos espaois CCOO e UGT estn premendo ao goberno para
que as toneladas de carbn espaol que se deixou de consumir o ano pasado pasen a
engrosar no bruto, no montante que se vai consumir este ano. O goberno ate agora non
cedeu a esas presins e mantn unha postura de seguir producindo cos dous a baixo
rendemento e iso o que esta producindo que non esteamos notando anda a aplicacin
do decreto.
Para ns como CIG importantsimo que o sector enerxtico, como sector estratxico do noso Pais sexa pblico, e cara ese camio temos que ir. O goberno bipartito
intentou un pouco empezar a aplicar iso nunha cantidade que nos consideramos pequena pero era o inicio de algo que podera ser moito mais importante. Cando foi o
concurso elico haba unha cantidade que estaba destinada para ser controlada polo
93
94
goberno galego, iso evidentemente, deixouse de lado cando chegou ao poder o PP e

aparcou iso e desbotou ese inicio que co concurso elico que comezara o bipartito. Iso
tamn provocou o peche de empresas dedicadas a cuestin elica, enerxa elica.
Ns entendemos que o futuro pasa por tres piares bsicos, un a retirada das
concesins que se xeron nas hidrulicas, que veen dos tempos do franquismo e en tendemos que estas teen que ser xestionadas por unha empresa pblica. A segunda
sera cuestionar as utilizacins administrativas de novos Megavatios elctricos que non
pasen por esa empresa pblica. E a terceira sera o fomento e a axuda a pequenos
produtores de enerxa renovbel, como son a enerxa fotovoltaica a biomasa, isto
que se fai con que n, que a enerxa en xeral sexa mis barata e iso que poda fa vorecer que se poda producir e en de nitiva o que poeriamos o sector elctrico
a servizo das familias e a industria galega, e facilitando prezos baixos para poder
producir no noso Pas.
Tamn hai que dicir ate agora, coa producin, tal e como estn producindo, nos
non estamos sacando ningn tipo de bene cio con toda a desfeita ambiental que es tamos a levar, por iso ns apostamos como dica nun principio pola defensa do sector
pblico, e porque os bene cios do sector publico recaian sobre a nosa industria e a
sociedade. <<
"
"Ns entendemos
que o futuro
pasa por tres
piares bsicos,
un a retirada das
concesins que se
fixeron nas
hidrulicas, que
veen dos
tempos do
franquismo e
teen que ser
xestionadas
por unha
empresa pblica;
cuestionar as
utilizacins de
novos Megavatios;
e o fomento e a
axuda a pequenos
produtores de
enerxa
renovbel
De esquerda a
dereita e
de arriba a
abaixo:
Encoro de Frieira
Bergantios
Sogama Cerceda
Chantada
Cabo Ortegal
Planta Biogs Teixeiro
Reganosa Mugardos
Vilario de Conso
95
De esquerda a
dereita
e de arriba a
abaixo:
Endesa As Pontes
Porto de Mouro
Cabo Viln
San Estevo de Ribas
de Sil
Repsol A Corua
Os Peares
Bioallarluz Allariz
Parada do Sil
96

O Sector Enerxético en Galiza: Situación e Perspectivas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

O Sector Enerxético en Galiza: Situación e Perspectivas

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

O Sector Enerxético en Galiza: Situación e Perspectivas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

O Sector

O Sector Enerxtico en Galiza

O Sector Enerxtico en Galiza

Sen dbida ningunha, neste intre histrico, nunha conxuntura na que o

O Sector Enerxtico en Galiza

moi rpidas, a veces imprevistas, as como nun escenario no que os cambios

Debemos ter en consideracin que

O Sector Enerxtico en Galiza

Por outra banda, existe preto da cidade de A Corua unha re nera de

distorsionado argumento da dependencia

No desenvolvemento da enerxa elica perdronse dous anos preciosos, desde

O Sector Enerxtico en Galiza

Nos ltimos anos desenvolveuse, con

O Sector Enerxtico en Galiza

O accidente de Fukushima amosou cun dramatismo radical, para aln dos

A producin e distribucin da enerxa pode ser mis e ciente, mesmo coa

O Sector Enerxtico en Galiza

Outro dos aspectos fundamentais o aforro enerxtico. Anda leva mis

No aforro enerxtico, ademais do transporte de mercadoras, que

O Sector Enerxtico en Galiza

con capacidade executiva, as como medios de informacin e o ensino en

ENERXA E SECTOR ENERXTICO. INTRODUCIN CONCEPTUAL

O Sector Enerxtico en Galiza

O Sector Enerxtico en Galiza

que utilizar esta fonte de enerxa: o motor de combustin e o autombil,

O incremento sostido no consumo enerxtico mundial e a constatacin de

O Sector Enerxtico en Galiza

En previsins da Axencia Internacional de Enerxa (AIE) o 90% do incremento

O Sector Enerxtico en Galiza

se con rmen o consumo de China, que actualmente representa case a metade

O Sector Enerxtico en Galiza

79,4%. Esta foi sempre estruturalmente superior do conxunto da UE-27, malia

Fonte: Unin Elctrica

Balanzo da enerxa electrica (Galiza-Estado)

fotovoltaica, o 5,2% biomasa e outros e un 0,1% da solar trmica. As proxeccins

O Sector Enerxtico en Galiza

Potencia instalada de rxime ordinario (Galiza-Estado)

Potencia instalada de rxime ordinario (Mw)

Fonte: Unin Elctrica

En base ao seu consumo por sectores, en 2010 foi o transporte o maior

O Sector Enerxtico en Galiza

Enerxa primaria importada 2010

Enerxa primaria total en Galiza

Enerxa primaria total (ktep)

O Sector Enerxtico en Galiza

Fontes de enerxa renovbeis en Galiza

transformacin en enerxa elctrica, mediante centrais hidroelctricas,

A producin hidroelctrica galega supor unha achega capital

O Sector Enerxtico en Galiza

Desde o punto de vista histrico, os primeiros proxectos relevantes

Enerxas renovbeis Centrais coxeracin

Outra das vas de aproveitamento enerxtico da biomasa a dos

O Sector Enerxtico en Galiza

Ademais estn concibidos como unha fonte renovbel de enerxa para

establece o obxectivo de ter instalados 120.000 m 2 de paneis (en 2006 haba

m2 instalados), o que constata que o desenvolvemento galego desta fonte

O Sector Enerxtico en Galiza

Evolucin da estrutura da xeracin elctrica renovbel en Galiza