UNIVERTITET U TRAVNIKU

PRAVNI FAKULTET
POSLOVNO PRAVO

PRAVO PRIVREDNIH DRUTAVA

II P r e d a v a nj e
Doc.dr.sc. ARIF NANI

GLAVA II

PRIVEDNA DRUTVA (PD)

TEMATSKE JEDINICE
- Pojam, oblici PD
-

Elementi-obiljeja PD
Vrste PD
Teorije i sistemi osnianja PD
Individualizacija Atributi PD ( Firma ,sjedite ,djelatnost)
Imovina i Imovinska masa
Pravni i ekonomski promet

Doc. dr. sc.Arif Nani

POJAM I OBLICI
PRIVREDNIH DRUTAVA
PROBLEM jedinstveno odreivanje
definisanje pojma privrednog drutva

UZROK OVOG PROBLEMA

sloenost opih i posebnih karakteristika

pojedinih oblika privrednih drutava

u uporednom zakonodavstvu u pravilu
nema jedinstvene (ope) definicije
privrednih drutava, ve se umjesto ope
definicije u pravilu definiu pojedini oblici
privrednih drutava

Ipak,pokuaji ope definicije

priv.drutva
PRIVREDNO (TRGOVAKO) DRUTVO
JE POSLOVNI SUBJEKT SA
STATUSOM PRAVNOG LICA KOJI
SAMOSTALNO OBAVLJA DJELATNOST
PROIZVODNJE, PRODAJE ILI
VRENJA USLUGA NA TRITU U
CILJU STICANJA DOBITI
..............

ili (druga mogua opa

definicija)
PRIVREDNO DRUTVO JE SKUP (ZAJEDNICA) DVA
ILI VIE LICA (pravnih i/ili fizikih) koja ima
pravni status, a iji je cilj obavljanje registrovane
trgovake djelatnosti pod personalnom ili
realnom firmom (zajednikom).Ova zajednica
nastaje udruivanjem odreenih uloga (izraenim
u dionicama ili udjelima),a cilj njenog nastanka i
svrha postojanja je ostvarenje odreene dobiti za
lica koja su osnovala ili imaju uloge (udjele ili
dionice ) u privrednom drutvu.Ovu eventualno
ostvarenu dobit dijele meusobno prema
kriterijumima utvrenim u ugovoru (ili ponekad
odluci) o osnivanju drutva.

1. ZAJEDNIKI ELEMENTI
DEFINICIJE P.D.

P.D. nastaja voljom osnivaa

(ugovorno ili odlukom)

P.D. je u pravilu pravno lice
P.D. nastaje udruivanjem kapitala
osnivaa
P.D. samostalno obavlja registrovanu
djelatnost (proizvodnja,prodaja ili
vrenje usluga)
P.D. je profitna organizacija
P.D. samostalno odgovara

P.D. nastaja voljom osnivaa

(ugovorno ili odlukom)
Ugovor o osnivanju(izuzetno odluka

o osnivanju kod jednolanih

drutava) je osnivaki akt P.D.
Formalan pravni posao (obavezna
notarska obrada osnivakog akta)
Kod sukcesivnog osnivanja dionikog
drutva (javni upis dionica) ugovor
potpisuju samo osnivai,a ne i ostali
dioniari

P.D. je u pravilu pravno lice

U veini pravnih sistema P.D. je pravno

lice
U naem pravu P.D. pravni subjektivitet
stiu danom pravosnanosti rjeenja o
upisu u registar drutava,a taj
subjektivitet mogu izgubiti samo
brisanjem iz registra
Pravni subjektivitet svojstvo nekog lica
da moe biti nosilac,te da moe sticati
razliita prava i obaveze
Svako P.D.u pogledu obima pravnog
subjektiviteta ima tkz. posebnu pravnu
sposobnost, koja se razlikuje od pravne

Elementi kroz koje P.D. ispoljava pravu

sposobnost

vrsta i trajna organizacija

Doputen cilj osnivanja (nije

suprotan pravnom poretku)

Samostalnost u pravnom prometu i
odvojenost od subjektiviteta lanova
drutva
P.D. ima svoju posebnu imovinu
odvojenu od imovine lanova

P.D. nastaje udruivanjem

kapitala osnivaa
Ulaganje kapitala osnov nastanka

P.D.
Minimalni iznos odreuje zakon
Ulog : novac,stvari,prava ( vrijednost
uloga mora biti iskazana u novcu)
Osnivaki kapital nije fiksan
Ponekad mogu postojati zakonske
zabrane i ogranienja upisa i otkupa
osnovnog kapitala i fondova drutva

P.D. samostalno obavlja

registrovanu djelatnost
P.D.u pravnom prometu istupa u svoje

ime i za svoj raun,te za obaveze

odgovara cjelokupnom svojom imovinom
Izuzetno moe istupati u tue ime a za
svoj raun (komision) ili u tue ime i za
tui raun (zastupnik)

P.D. je profitna organizacija

Cilj osnivanja P.D. ostvarenje i

podjela dobiti
Dobit dijele lanovi drutva
srazmjerno vrijednosti svojih uloga
Zabrana tkz. Lavovske klauzule (po
kojoj bi odreeni lan drutva
uestvovao samo u dobiti,a ne i u
pokrivanju gubitaka

P.D. odgovara cjelokupnom

svojom imovinom
Odgovornost drutva za obaveze

prema treim licima nastupa po

proteku roka od petnaest dana od
izvrene registracije
Prije tog roka odgovaraju osnivai
svojom imovinom
Kod drutava lica moe postojati
solidarna odgovornost za imovinske
obaveze i drutva i osnivaa

2. VRSTE PRIVREDNIH
DRUTAVA
Kriterij uzajamne povezanosti i linih
odnosa lanova drutva

DRUTVA LICA

a) Drutvo s neogranienom solidarnom

b)

odgovornou
Komanditno drutvo

DRUTVA KAPITALA

a) Drutvo s ogranienom odgovornou

b) Diooniko drutvo

Drutva lica
Lina povezanost,poznanstvo, povjerenje

lanova drutva
Dominantni lini elementi intuitu
persone
Drutva lica imaju svoju imovinu,ali i
lanovi drutva svojom imovinom
solidarno odgovaraju za obaveze drutva.
Drutvo lica ne odgovara za obaveze
lanova drutva
lanovi drutva imaju pravo pree
kupovine udjela

Drutva kapitala
Odluujui element nastanka je ulaganje

kapitala osnivaa,a ne lina povezanost

Imovina drutva odvojena od imovine
lanova
Drutvo odgovara za svoje obaveze,a
lanovi ne odgovaraju za obaveze drutva
(osim do visine svog uloga)
lanovi drutva svoje uloge mogu
slobodno prenositi na trea lica

3.Pravna priroda i sistemi

osnivanja privrednih
drutava

3.1. Terminoloka odreenja

P.D.
3.2. Teorije o pravnoj prirodi
P.D.
3.3. Sistemi osnivanja P.D.

Terminoloka odreenja
P.D
Razliitost kontinentalnog i

anglosaksonskog prava, kao i razlike

u okviru ova dva pravna kruga
KONTINENTALNO PRAVO (romanski i
germanski pravni krug,
ANGLOSAKSONSKO PRAVO
(engleskko i ameriko pravo)

Privredno drutvo u kontinentalnom

pravu

Romansko pravo societe drutvo

institucija (ustanova) iako nastaje

ugovorom association (neprofitno
drutvo)
Njemako pravo Gesellschaft
drutvo obuhvata drutva
poslovnog prava (cilj dobit) i drutva
graanskog prava
(societes,udruenja) - profit nije
primarni cilj .........

Privredno drutvo u angloamerikom

pravu

Society - association (neprofitno

drutvo) ili societes

Partnershift ako ima profitne
ciljeve odgovara pojmu evropskog
javnog trgovakog drutva
Company (eng) ili corporation
(amer.) trgovaka drutva
evropskog prava

Privredno drutvo u naem pravu

Privredno drutvo - trgovako drutvo - sinonimi Preduzee nije komatibilno s uporednom

terminologijom i ima preiroko znaenje
Preduzee(pravo znaenje) isplaniran i
organizovan poslovni poduhvat

4. Teorije o pravnoj prirodi

privrednih drutava
Kontinentalno pravo
1. Teorija ugovora
2. Teorija institucije
3. Mjeovita teorija

5. Sistemi osnivanja
privrednih drutava
1. Sistem koncesije dravna dozvola
za osnivanje primjenjuje se vrlo
ogranieno u savremenim
sistemima
2. Normativni sistem (sistem prijave)
polazna pretpostavka sloboda
obavljanja privrednih aktivnosti
3. Sistem zakona ili upravnog akta
osnivanje javnih preduzee,
kompanija,ustanova

Koncesioni sistem
za osnivanje jednog drutva, pored

zadovoljenja uslova, potrebna i dozvola

dravnog organa, koje procjenjuje
oportunost osnivanja drutva.
Danas po naem pravu na ovaj nain se
osnivaju banke (potrebna dozvola
Agencije za bankarstvo), berze (dozvola
Komisije za vrijednosne papire),
osiguravajua drutva (Ured za nadzor).

Normativni sistem
ako drutvo ispunjava uslove za osnivanje
koje propisuje zakon, dravni organ (sud
ili nadleni upravni organ), po primljenom
zahtjevu, e udovoljiti istom i (po pravilu)
odobriti osnivanje drutva.
Ovaj sistem je u pravilu primjenjen u
veini savremenih pravnih sistema

Sistem zakona ili upravnog

akta
primjenjuje kod osnivanja preduzea

(privrednih subjekata) u javnom sektoru

(javna preduzea), i u oblasti drutvenih
(nelukrativnih) djelatnosti.
Osnivaki akt dravnih organa (drava,
kanton, grad, opina) moe biti zakon ili
odluka, kojim se utvruje sva bitna pitanja
osnivanja i poslovanja privrednih
subjekata i ustanova.

INDIVIDUALIZACIJA
PRIVREDNIH SUBJEKATA U
PRAVNOM PROMETU
Elementi za individualizaciju :
1. Ime (firma)
2. Djelatnost
3. Sjedite privrednog subjekta
4. Nacionalna pripadnost
(dravljanstvo)
5. Jedinstveni identifikacioni broj

Ime (firma) dutva

ime pod kojim privredno drutvo posluje.
drutva sa personalnom firmom (drutva

lica - javno trgovako drutvo, komanditno

drutvo, i individualni trgovac), to znai
navoenje imena jednog ili vie lanova
drutva i pravnog oblika drutva (npr.
Hodi i drugi, d.n.o.), i
drutva sa realnom firmom, pod kojom
posluju drutva kapitala. U ovom sluaju
nema imena osnivaa ili lanova
(dioniara), ali obavezno mora stajati (u
firmi) oznaka oblika drutva (d.o.o. ili d.d.)

Obavezni (zakonski) elementi

firme
- oznaka pod kojom se poblie
oznaava ime (firma) privrednog
drutva (npr. Olimpik - turs),
- oznaka koja direktno oznaava
djelatnost privrednog drutva
(cementara),
- oznaavanje sjedita privrednog
drutva (uz dodatak adrese),
- oznaavanje oblika privrednog
drutva (d.d., d.o.o., k.d.).

Fakultativni elementi firme

oni koje firma moe, ali ne mora

sadravati poput: slika, crtea, skica (npr.

Sarajevska pivara 1880).
Zabranjeni su oni elementi koji su protivni
zakonu i javnom moralu, zatieni robni i
usluni igovi drugih pravnih i fizikih lica,
slubeni simboli i znakovi, nazivi i znakovi
stranih drava i meunarodnih
organizacija.

Upis firme
Firma privrednog subjekta obavezno se

upisuje u sudski ili javni registar privrednih

drutava. Takoer, sve promjene firme se
moraju registrirati
Institucija koja vodi registar, po sjeditu
firme, (sud ili druga) nee dozvoliti da se u
registar upiu dva privredna drutva pod
istom ili slinom firmom, koja obavljaju
istu ili slinu djelatnost.

Djelatnost
Svaki privredni subjekt, u pravilu,

utvruje svoju djelatnost (predmet

poslovanja) u osnivakom aktu
slobodno.
Izuzetak je primjena koncesionog
sistema (npr. banke, javno zdravlje,
javna sigurnost, ekologija) kada se
zahtijeva prethodno odobrenje
nadlenog dravnog organa.
Privredni subjekt moe zapoeti

Prekoraenje upisane
djelatnosti
Po anglosaksonskoj teoriji (ultra vires)

zakljuenje pravnih poslova sa treim subjektima

mimo registracije nije dozvoljeno. Takvi pravni
poslovi su bez pravnog uinka.
Po naem Zakonu o privrednim drutvima isto kao
u pravu Evropske unije, svi pravni poslovi
zakljueni izvan registrovane djelatnosti drutva
pravno su valjani za trea lica, ako su zakljueni
od lica koja su svojim poloajem, ili na drugi
nain, ovlatena za zastupanje i predstavljanje
drutva, a tree lice je bilo savjesno (nije znalo,
niti moralo znati da su poslovi zakljueni mimo
registrirane djelatnosti drutva).

Sjedite
Sjedite privrednog subjekta moe se

odrediti kao mjesto koje je upisano u

registar drutava (ili sudski registar),
mjesto odakle se upravlja poslovanjem
drutva, ili mjesto gdje drutvo obavlja
registrovanu djelatnost.
Po pravilu sjedite se odreuje osnivakim
aktom.

Identifikacijski broj
Identifikacijski broj (matini broj u RS)
je jedinstveni broj, koji pravni subjekt, kao
porezni obveznik, dobiva od Porezne
uprave Federacije BiH.

Imovina privrednih
subjekata
Osnovni (osnivaki) kapital kod drutva

kapitala je novana vrijednost uloga

koji lanovi (osnivai) moraju uplatiti
prilikom osnivanja drutva.
Osnovni kapital drutava kapitala (d.d. i
d.o.o.) utvruje se zakonom.
Osnovni kapital drutava mora biti u
cjelosti upisan

 Osnovni kapital (imovina) ne moe biti

manji od zakonskog minimuma, koji se

utvruje osnivakim aktom i statutom i
upisuje u poseban registar.
Svako poveanje ili smanjenje kapitala
mora biti usklaeno sa statutom i
provedeno kroz registar. Osnovni kapital
kod dionikog drutva (F BiH) iznosi
50.000 KM, a kod drutva sa ogranienom
odgovornou (d.o.o.) 2.000 KM.

Poveanje osnovnog kapitala

privrednog drutva
Poveanje osnovnog kapitala

privrednog drutva prvenstveno se

vri: uplatom novih udjela u novcu,
stvarima i pravima, odnosno
uslugama kod drutava lica, i po
osnovu dobiti. Smanjenje osnovnog
kapitala moe biti prinudno ili
dobrovoljno.

Pojmovi imovina ,osnovni i

osnivaki kapital
Pojam imovine privrednog subjekta ima

ire znaenje od pojma osnovnog

(osnivakog) kapitala.
Osnovni kapital je poetna imovina
drutva. Poslovanjem imovina drutva se
poveava i po pravilu nadmauje osnivaki
kapital privrednog drutva ................

...................
Imovina drutva je skup imovinskih prava

koja pripadaju jednom poslovnom

subjektu. Ili, to je skup svih prava i
obaveza pravnog subjekta. Ili, imovina je
skup subjektivnih prava imovinskog
karaktera, koja se mogu izraziti u novcu.
Imovina obuhvata pravo vlasnitva na
pokretnim i nepokretnim stvarima,
novana sredstva, vrijednosne papire
(obveznice, mjenice, dionice), obligaciona
prava, prava industrijske svojine.

Imovinska masa
ukupnost svih ekonomskih dobara koja

pripadaju jednom privrednom licu (aktiva i

pasiva).
Po savremenoj pravnoj teoriji samo se
aktiva smatra dijelom imovine privrednog
subjekta, dok je pasiva teret (obaveza)
imovinske mase.

Ekonomski i pravni promet

imovine
Ekonomski promet predstavlja faktiki

prijenos stvari koje imaju novanu

vrijednost sa jednog subjekta na drugi, s
ciljem ekonomskog iskoritavanja (npr.
prijenos prava koritenja, bez prijenosa
prava vlasnitva).
Pravni promet podrazumjeva prijenos
subjektivnih prava na predmetima imovine
sa jednog privrednog drutva na drugo.