Mhendislikte statistiksel Yntemler

1/2

DENEY 1-A
MHENDSLKTE STATSTKSEL YNTEMLER
1. AMA
Deneyin amac, istatistiksel yntemlerin dzensiz davran gsteren oluumlara
uygulanmasn gstermektir. ap ve motor devri says llerek alnacak, elde edilen
verilerin istatistiksel analizi yaplacaktr.
2. TEOR
Deney ile ilgili teorik bilgiler aada verilen kaynaklardan alnabilir :
a) MM 324 ders notlar
b) Kural O., Notes On Instrumentation & Measurement , METU , Ankara , 1981 , pp 1-28
c) Schenk II. Jr., Theories Of Engineering Experimentation, 2nd ed., McGraw Hill, NY,
1968, pp 12-44
th
d) Hollmann, J. P., Experimental Methods For Engineers, 6 ed., McGraw Hill,
3. YNTEM
Deneyde ve deney sonularnn deerlendirilmesinde uygulanacak yntem aada
verilmitir:
a) Boyut belirlenmesi ile ilgili deneylerde her grup en az yirmibe lm alacaktr.
b) Motor devir says lmnde her grup en az sekiz lm alacaktr.
c) lmlerin ortalama deerini ve standart sapmalarn hesaplaynz.
d) Chauvenet Kriterini uygulayarak atlacak veri varsa belirleyiniz.
e) Chauvenet Kriterini uyguladktan sonra ortalama deer , standart sapma , mod ve
median hesaplaynz.
f) Frekans ve greli frekans diyagramlarn ayn grafik zerinde iziniz.
g) Ortalama deeri ve standart sapmas ayn olan Normal Dalm (Gaussian) erisini
iziniz. Frekans ve greli frekans diyagramlar ile normal dalm erisini, farkllklar
grebilmek iin ayn lekli iziniz.
2
h) (Chi-square) testini uygulaynz.
i) Elde edilen dalmn Normal Dalm verme olasln gsteriniz. Normal Dalm dan
sapma miktarnn istatiksel nemini vurgulaynz.
j) llen byklkleri (ap ve dnme hz ), belirsizlikleri ile birlikte ifade ediniz.
(belirsizlikleri gerekli ise yuvarlatnz).

1 n
xi
n i =1

Ortalama Deer

xm =

Standart Sapma

m =

Mode

: En sk tekrar eden veridir.

Median

: Veriler kkten bye sraland zaman

ortada kalan deerdir. (ift veri saysnda orta
iki deerin ortalamas alnr.)

Normal Dalm
Chi-Kare Testi

P( x) =

1 n
( xi x m ) 2
n i =1

( x xm ) 2

2 2

: Bulunan deer ile hipotez kabul veya red edilir.

Mhendislikte statistiksel Yntemler

Toplam Chi-Kare Deeri:

2/2

n
(O E ) 2
X 2 =

E
i =1

O : Gzlenen Deer , E : Beklenen Deer

Serbestlik Derecesi

: F = n-k

F : serbestlik derecesi, n : gzlem says, k : limitlerin says

rnek:
Erkek
Bayan

Palto Giyen
5
7

Mont Giyen
10
9

Yamurluk Giyen
11
7

Yukardaki veri seti iin F = 6-3 = 3 olur

Toplam Chi-Kare deeri ve Serbestlik deeri iin tablodan kritik deer okunur, bu deer
toplam Chi-Kare deerinden byk olursa hipotez red edilir.
4. CHAZ VE GERELER :
Deneylerde aadaki cihazlar kullanlacaktr.
a) 0-25 mm lme kapasiteli, 0.01 mm hassasiyetli mikrometre (ekil 1) .
b) Dijital takometre (ekil 2) .
c) ap lmnde ayn malzemeden kesilmi silindir numuneler ve hz lmnde elektrik
motoru kullanlacaktr.

Mikrometre

Dijital Takometre

1/3

Atalet Momentinin Belirlenmesi

DENEY 1-B
ATALET MOMENTNN BELRLENMES
1.GR
Kolonlar, kiriler gibi yapsal elemanlarla, makina paralarnn tasarmnda atalet momentinin
nemli bir yeri vardr. rnein asal ivmesiyle dnen bir cisme etkiyen net moment cismin
asal ivmesiyle doru orantldr ve orant sabiti de atalet momentidir. (Newtonun hareket
denklemi M = I ) . I atalet (eylemsizlik) momenti, dnme eksenine, cismin ekline ve
byklne baldr.
2. TEOR
2.1 Rotor Atalet Momentinin Bulunmas

ekil 2.1 ift Telli Sarka

Jiroskop rotorunun atalet momenti ekil 2.1 de grlen ift telli sarkatan yararlanarak
bulunabilir. Rotor ktlesi Mr, tellerin uzunluu L ve aralarndaki mesafe d olsun. Her bir teldeki
gerilme kuvveti Mrg/2 dir. Rotor, dikey ekseni etrafnda kk bir as kadar dndrlrse,
teller deyden as kadar ayrlr. Eer her iki a kk ise, L =d /2 yazlabilir. Her bir
teldeki gerilme kuvvetinin yatay bileeni Fr,

2/3

Atalet Momentinin Belirlenmesi

Fr =

M r g sin M r g
=
2
2

(2.1)

olarak ifade edilebilir. Eer =d /2L yerine koyulursa,

Fr =

M r gd
4L

(2.2)

elde edilir. Dolaysyla rotoru denge konumuna geri getirmeye alan moment Mg,
M r gd 2
M g = Fr d =
4L

(2.3)

olur. Sistemin hareket denklemi ise,

..

Jr +

M r gd 2
=0
4L

(2.4)

eklindedir. Bu denklem, basit harmonik bir hareketi tanmlar. Bu hareketin periyodu T ise

T = 2

4Jr L
M r gd 2

(2.5)

olarak ifade edilebilir. Bu ifadeden atalet momenti Jr zlrse,

M r gd 2T 2
Jr =
16 2 L

(2.6)

elde edilir.

3. CHAZLAR

Atalet momentini bulmak iin bir rotor kullanlarak ift telli bir sarka oluturulmu ve
bu sarka aparatn taban plakasna monte edilmitir. Atalet momenti bulunurken bu sarka bir
kola aslmakta, torsiyon salnmlarnn periyodu bir kronometreyle belirlenmekte ve denklem
(2.6) a gre atalet momenti bulunmaktadr.

Atalet Momentinin Belirlenmesi

3/3

4. DENEYN YAPILII
Atalet Momentinin Belirlenmesi

Yedek rotoru kliplerden karn; ask kolunu dar dndrn; rotoru ekil 2.1 de
grld gibi sallandrn ve denge durumuna getirin. Sonra, rotoru dey ekseni etrafnda
yaklak 10o kadar dndrn ve serbest brakn. Bir kronometre yardmyla rotorun 50 salnm
iin geen sreyi tutun. Tellerin boyunu (L) ve arasndaki mesafeyi (d) ln. Kullanlan
dzenek iin L=0.53 m, d=0.073 m dir. Rotor ktlesi ise Mr=1.09 kg dr. iniz bittiinde asma
kolunu tekrar geri dndrn ve rotoru klip yuvasna yerletirin.
Elde edilen deerleri kullanarak denklem (2.6) dan atalet momentini hesaplayn.