PHN M U

1. L do chn ti
F. xtiepxki khng ch l nh vn v i ca nc Nga th k XIX m cn l
cy i th ta bng rng khp trong nn vn hc th gii. Nhng sng tc mang tnh
nhn vn su sc ca ng c n nhn nng nhit v cng tr thnh tin cho
khuynh hng vn chng ca nhiu nh vn sau ny.
Tiu thuyt Ti c v hnh pht ca F. xtiepxki l mt trong nhng tc phm
phc tp nht ca nn vn hc Nga, m u cho mt lot nhng tc phm mang
ngha ln, to nn ting vang trn vn n th gii.
Vi Ti c v hnh pht c nhiu nhng cng trnh nghin cu khp ni i
su vo khai thc, phn tch, thm nh trn nhiu phng din v nhiu kha cnh
khc nhau ca tc phm. Nghin cu Ti c v hnh pht, chng ti chn nghin cu
ti Hnh tng nhn vt ngi ph n trong tiu thuyt Ti c v hnh pht
ca For Mikhainlvich xtiepxki t em n ci nhn thu o, su sc
v nhng ngi ph n ti nghip, khn kh, ng thng di y x hi, ng thi
lm ni bt nhng c im nhn cch, phm cht tt p h, cng nh gp phn lm
r quan nim ca F. xtiepxki v s cu ri th gii ni ngi ph n.
2. Lch s vn
Trong lch s vn hc Nga na sau th k XIX, F. xtiepxki l nh vn v i,
ti nng v sng gi. Nhng sng tc ca ng tr thnh nhng hin tng tiu biu,
c sc trong kho tng vn chng ca nhn loi. Trong nhng sng tc c Ti c
v hnh pht vi nhng im c sc c v ni dung, ngh thut ln t tng v gi tr
nhn vn. V th, t khi tc phm c xut bn, c dch v ph bin, tr thnh
mt hin tng vn hc, nhn c nhiu s quan tm ca cc nh nghin cu. Nhn
chung, nhng bi vit, nhng cng trnh nghin cu nhn nhn v tc phm kh y ,
c th v thng nht trn nhiu bnh din. Tuy nhin, hin nay vic tip nhn tc phm
cng nh nhng ti liu nhn xt, nghin cu v tc phm nc ta vn cn nh l, t
i v ch mang tnh khi qut. Cho nn, trong lun vn ny, chng ti ch nu nhng

kin nh gi ca mt s nhng nh nghin cu da trn mt s t ti liu su tm

c. Sau y, chng ti xin im qua nhng nt nhn xt khi qut trong mt s
nhng cng trnh nghin cu v tiu thuyt Ti c v hnh pht c lin quan trc tip
hoc gin tip n ti m chng ti t ra:
Ni v Ti c v hnh pht, L.Gxman trong cun xtiepxki Cuc i v s
nghip cho rng: Ln u tin trong tiu thuyt Nga, hnh ng v bi kch c xy
dng trn cuc khng hong kinh t ca thi i, cuc khng hong dn n nhng
xung t t tng v nhng thm ha c nhn [5, tr. 453]. Bn cnh , L.Gxman
cng khng nh rng ton b hnh ng ca cun tiu thuyt xoay quanh ngun gc l
vn ng tin: Mt trong nhng nhn vt ca cun tiu thuyt gii thch thng ra
rng ti c ca Raxcnnhicp l do nhng nguyn nhn kinh t v c th l bc
ngoc kinh t khong u nhng nm 60. p li cu hi ca Lugin lm th no gii
thch c s sa a ca b phn vn minh nht trong x hi chng ta, b y vo
cc hnh ng ti li, bc s xicp ni: l do nhng thay i v kinh t Ngay t
nhng cu u ca cun Ti c v hnh pht, chng ta thy nhn vt sng trong
cnh ngho kh v m u cun tiu thuyt l mt cuc chuyn tr ca anh ta vi
ngi n b cho vay n li v ti mn cm c r tin. Mt phong cch tiu
thuyt hon ton mi m, ng th ngn ng k ton trong nhng cu chuyn v vic
tnh ton phn trm li [5, tr. 454-455].
Phm Vnh C khi bn v tiu thuyt Ti c v hnh pht khi qut t tc
phm mi loi ngi v cnh sng ca h trong x hi Ptecbua nhng nm 1860,
l thnh ph khng ca gii qu tc thng lu, m ca dn ngho, vi nhng ng
ph hi hm rc ri, nhng cn nh thu ti tm cht hp, nhng qun ru bn
thu, nhng tim nhy chen chc, nhng bung tip khch lnh lo ca cc c gi im
v s cnh st ng nght ngi ngho b giam gi, thnh ph ca nhng sinh vin
ngho v nhng vin chc b sa thi, nhng b m nh mng l con ku khc v i
v nhng c gi bn mnh nui gia nh, v bn cnh l nhng m gi cho vay
vi t l li ct c, nhng tn lu manh sng bng ngh t tng, nhng k bun i bn

li hng ha sng, nhng cng t trc tng sn lng vt tiu khin mi l [4, tr.
683-684].
Trong cun Lch s vn hc Nga, Nguyn Kim nh cp n t tng v
ngh thut ca F. xtiepxki trong Ti c v hnh pht: Ti c v hnh pht
(1866) l tc phm ln nht u tin trin khai su sc, hon chnh nhng suy t nung
nu lu nay, nht l sau khi trc tip gip mt vi ch ngha t bn chu u nhng
suy t v thc trng x hi, nhn cch con ngi ng thi v c hnh thc ngn t
ngh thut biu t tng ng vi thc trng , th hin c ngh thut ca
mnh [3, tr. 368].
Trong cun T in vn hc (B mi), mc gii thiu v Ti c v hnh pht,
Nguyn Trng Lch c nhn nhn v s phn nhng con ngi trong tiu thuyt
nh sau: Vi tm lng nhn o v b bn, nh vn dng ln mt bc tranh m
m v s phn b tc ca lp ngi di y x hi, b ch p, b s nhc, nht l
lp tr trong trng, yu i, y kht vng v ng c t do hng hnh phc trong
lao ng nh Raxcnnhicp, unhia, Xnhia, li phi ri vo bc ng cng hoc
lm gi im hoc git ngi kim sng, bi khng cn li thot [8, tr. 1756].
Nguyn Trng Lch cn cp n sc t co ca tc phm: Tc phm cn l li t
co x hi t sn cng th lc ng tin y con ngi vo nhng cn thc lon,
gim p ln o c, nhn phm, ti nng, sc p, nhm bin mi th phc v
cho ch ngha c nhn ca lp ngi no y theo phng chm tt c v ti v c
th gii ny c dng ln l cho ti [8, tr 1756].
Cun Lch s vn hc Nga th k XIX do Nguyn Hi H ch bin cng c s
nhn nhn v nhng nhn vt trong sng tc ca F. xtiepxki nh sau: Nt ni bt
trong sng tc ca F. xtiepxki l s ng cm su sc vi s phn ca nhng
ngi cng kh, ca dn ngho thnh th, vin chc nh, th th cng ng miu
t chn thc s ph sn ca trit l ngi hng, ca bn ngi sng bi ch ngha
Naplng. ng xy dng nn nhiu in hnh thuc giai cp thng tr nm di
quyn lc ca ng tin, b nhng dc vng en ti, c c giy v v ri vo nhng

hnh vi ti li, mt ht nhn cch. ng t co mnh lit nhng tai ha ca trt t

t sn mi [6, tr. 29-30].
Trn Th Phng Phng trong cun Tiu thuyt hin thc Nga th k XIX cng
vit: F. xtiepxki l mt nh vn ht sc giu cm xc, giu ni xt thng con
ngi, ng thi cng c mt kh nng vn dng t ng tuyt vi, cho nn nhng
trang ng vit v nhng ni thng kh ca con ngi lay ng con tim ngi c
[15, tr. 145].
Bn cnh nhng phn tch, nh gi chung v tiu thuyt Ti c v hnh pht, v
nhn vt trung tm ca tc phm l Raxcnnhicp, cc nh nghin cu cng dnh
nhiu s quan tm n nhng vn khc, nhng nhn vt khc trong tc phm, c
bit l nhn vt ngi ph n. Trong cun Lch s vn hc Nga do nhiu tc gi bin
son, Nguyn Kim nh khi ni v nhn vt Xnhia, c vit: Hnh tng c gi im
b nh, gy cm, v tha, nhn hu mt cch hn nhin, trong sng, lng lng chu
ng tt c nhng mt mt ca bn thn bo ton cuc sng hng ngy ca nhng
ngi rut tht, gy c n tng mnh m ngay phn m u tc phm v nh
vn Nga ca nhng ngi b ch p v nhc m dnh cho c gi thnh thin
v tr quan trng trong tc phm [3, tr. 373]. Bn cnh , Nguyn Kim nh cng
khng nh vai tr quan trng ca Xnhia trong tc phm Xnhia gn lin vi mtip
hnh pht, ng thi th hin mtip phc sinh ca tc phm. C gi thnh thin vi
tnh cm v tha, bc i, nhn nhc chu mi hy sinh, m sc mu cu th ca Cha
thing ling c tc gi xy dng tiu biu cho l tng o c m ng cho l
gn gi vi qun chng nhn dn Nga rng ln. Tri vi Raxcnnhicp ang b nhng
t tng siu nhin, v k mang tnh cht l tr gi lnh, tn nhn cun ht, m nh,
Xnhia sng bnh d vi nguyn l tri tim, nguyn l linh cm knh Cha, sng
o [3, tr. 373-374]. V th cho nn Xnhia c ngi bt ca F. xtiepxki
a ln thnh mt tng trng, hn na mt nguyn l sng, mt con ng, mt gii
php m ng k vng c kh nng a x hi Nga ra khi tnh trng ngu c, thc
lon, m y nc mt v mu ng thi [3, tr. 374].

Cng nh Nguyn Kim nh, Phm Vnh C khi ni v s tch bn mnh nui
gia nh ca Xnhia, cng vit: mt s tch thng tnh, kh ph bin thnh ph t
bn ch ngha di ngi bt ca F. xtiepxki tr thnh mt thm kch nhn th,
mt bn co trng ngn ngt cm hn chng li ci x hi kim tin. X hi dn con
ngi ngho vo nhng tnh hung qui c n ni nhng tm hn trinh bch nht,
cao thng nht, ng yu nht li buc phi lm nhng vic nh nhuc nht, hn h
nht, b ngi i khinh mit nht. Nhan sc, tui tr, danh d, tnh yu mi gi tr
u b bin thnh vt hy sinh vt hy sinh r tin ch gip cho ngi thn ko
di mt s tn ti khc khoi bn b vc ca cnh cht i [4, tr. 684]. Bn cnh s
xt thng, ng cm vi hon cnh ng thng ca Xnhia, Phm Vnh C cng
nhn nhn Xnhia nh l mt gii php cu ri ci c: Xnhia trong Ti c v hnh
pht cng nh Mskin trong G kh, v Aliosa trong Anh em nh Caramadp, th
hin ci o l nhn dn thng ngi nh th thng thn c nng ln thnh
gio l trong kinh Phc m m nh t tng C c gio F. xtiepxki coi nh mt
v thuc c dng cho mi ung nht tm hn, mt diu k dn xp mu thun x hi,
mt chn l mu nhim c sc bin ci th gii kh i ny thnh mt thin ng tn
thin tn m [4, tr. 690].
Ni v nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht, trong cun
xtiepxkvi - Cuc i v s nghip, L. Gxman c nhn xt v ngi m k ca
Xnhia, l Catrina nh sau: l mt tn bi kch y xc ng v s tm kim chn l
vi mt li thot duy nht l ci cht. Mu c hng chy ra v ngi ph n khn
kh ng gc xung mt ng. Ngi v ca vin quan hm t vn hon ton bin
thnh mt n nhn vt bi kch thc th, b chn p v bi xc phm, ng thi l mt
ngi m tuyt vi, mt ngi chng i n cng ci xu ca cuc i [5, tr. 468].
Ni v Catrina, Phm Vnh C ch ra nhng bin c cuc i b: Tng
phn vi cnh cng thnh danh toi ca Lugin v cng rt in hnh cho x hi Nga
thi y l cnh sa c l vn ca Catrina, v k ca Macmlap v d gh ca
Xnhia. ng i ca b ta tht th thm mt ng i bt u t cuc sng
thanh cao, m m trong gia nh qun nhn qu tc v kt thc bng cnh n my

ngoi ng ph. Catrina Ivanpna, sinh ra v ln ln trong mt x hi ng cp,

ni m thnh phn qu phi bo m cho con ngi mt a v u tin. Nhng ci
x hi mc nt nhng ch cho mt x hi khc x hi m mi ngi u
bnh ng trc th lc tuyt i ca ng tin, k c tin c tt c, ngi khng c
tin khng c g ht. Trn i din ra nhng bin c ton cc, nhng gi tr mi
c thit nh, nhng Catrina Ivanpna khng thy v khng hiu iu , v vn
bm ly nhng gi tr c b gt b. Ngun gc c ci bi ln ci hi Catrina
Ivanpna chnh l y. M c tr v vi th gii thng lu nhng li hng ngy
lp v trc nhng loi ngi h ng; hnh din trc m ch nh v thn th ca
mnh, nhng li b con m mt hng y ui ra ngoi ng v n tin bung; ko l
con l ngc cnh vng i n xin, tng rng c thin h phi ng lng thng xt,
nhng ku go, ca ht mi, n lc sp hc mu ng gc xung mt ng, mi c
b th cho hai xu [4, tr. 685].
Ti c v hnh pht l mt tc phm tp hp rt nhiu nhng cnh i bt hnh
trong x hi Nga ng thi. Nhn vt ngi ph n c nh vn ni n rt a dng,
nhng phn ln h u l nhng thn phn khn cng ng thng, nht l nhng c
gi tr phi nh i cuc i:C em gi Raxcnnhicp l unhia phi i lm gia s
cho mt gia nh a ch ly tin cho anh n hc, b tn a ch Sviigailp tn
tnh, b v ng ta lng nhc, sau tip tc hy sinh cuc sng ca chnh mnh cho
ngi anh, c li quyt nh ly tn lut s hnh tin Lugin m c bit r l k t hi.
Nhng c gi im ng y trc ca nh cha, cc gc ti tng hm, lang
thang ngoi phmi cho khch. C gi mi mi lm, mi su tui cn hon
ton l mt a tr b ngi ta chuc ru li dng v s cn tip tc b ngi ta li
dng trn ph [14, tr. 70].
Tm li, nhn nhn mt cch tng qut, qua tm hiu, tham kho mt s nhng
kin ca cc hc gi, cc nh nghin cu, chng ti nhn thy h c nhng ci nhn,
nhng nhn xt nh gi tng i c th, y v thng nht v cuc sng, s phn
ca nhng con ngi nh b trong tc phm. Cc bi vit cng nh nhng cng

trnh nghin cu ny l nhng ti liu hu ch i vi chng ti, gip chng ti rt

nhiu trong qu trnh tm hiu v tc phm hon thnh lun vn.
3. Mc ch nghin cu
Thc hin ti Hnh tng nhn vt ngi ph n trong tiu thuyt Ti
c v hnh pht ca F. xtiepxki, chng ti hng n nhng mc ch nh sau:
Th nht, thng qua vic phn tch, l gii c im s phn, tch cch nhn vt
ngi ph n ca Ti c v hnh pht, chng ti c th mang n ci nhn y , khi
qut v hnh tng nhn vt ngi ph n c v phng din ni dung ln ngh thut,
t khng nh gi tr tc phm.
Th hai, qua nhng c im y c ci nhn y v F. xtiepxki, v
phng php sng tc ca ng cng nh nhng ng gp ca ng cho vn hc Nga v
nn vn hc th gii.
4. Phm vi nghin cu
F. xtiepxki l nh vn hin thc c phong cch ht sc c o trong vn
xui hin thc Nga. Ti c v hnh pht l mt trong nhng tc phm hay nht v
thnh cng nht ca F. xtiepxki. Tc phm th hin nhng mu thun ging x,
nhng ni au thn phn v nhng kht vng cu ri ca nh vn. Do s gii hn v
ti v mc ch nghin cu quy nh, trong lun vn ny, chng ti ch tm hiu nhng
vn lin quan n hnh tng ngi ph n trong tc phm. ng thi, thng qua
chng ti ch ra nhng mt tch cc, nhng ng gp cng nh nhng hn ch ca
tc phm trn mt s phng din.
5. Phng php nghin cu
thc hin ti Hnh tng nhn vt ngi ph n trong tiu thuyt
Ti c v hnh pht ca F. xtiepxki, chng ti s dng nhng phng php
nghin cu sau:
- Phng php lch s - x hi: Khi bc vo kho st tc phm, chng ti tm
hiu hon cnh lch s, bi cnh x hi ca tc phm, bi v bt k mt tc phm vn
hc no cng u b chi phi t nhiu bi bi cnh lch s - x hi. V chnh Ti c v
hnh pht cng th. Bi cnh lch s - x hi trong tc phm c tc ng khng nh i

vi s phn, tnh cch ca cc nhn vt, trong c nhn vt ngi ph n. Vic t

nhn vt vo hon cnh x hi nc Nga ng thi s gip cho chng ti l gii
nhng vn lin quan n hnh tng ngi ph n c r nt, ng thi c ci
nhn y hn, ton din hn v gi tr ca tc phm cng nh phong cch sng tc
ca F. xtiepxki.
- Phng php phn tch tng hp: vn dng phng php ny kho st
hnh tng ngi ph n trong tc phm. Trn c s , chng ti nhn din v pht
hin nhng nt c o trong vic xy dng hnh tng nhn vt ca F. xtiepxki.
Sau khi phn tch trnh by cc kin, a ra nhn xt, nh gi, chng ti tng hp
li a ra kin khi qut v kt lun chung.
Bn cnh nhng phng php trn, chng ti cn su tm, tng hp nhng nhn
nh, nh gi, nhng cng trnh nghin cu c lin quan phc v qu trnh thc
hin ti. Ngoi ra, khi thc hin ti, chng ti khng tch bch m lun c s xen
k gia cc phng php t hiu qu cao hn trong qu trnh thc hin lun vn.

PHN NI DUNG
CHNG 1: NHNG VN V BI CNH X HI, TC GI, TC
PHM V L LUN
1.1. Khi qut bi cnh lch s v x hi Nga th k XIX
Kt thc th k XVIII bc sang th k XIX, trong khi nhiu nc Ty u
v ang dn hon thnh cch mng t sn v i vo con ng dn ch t sn th nc
Nga vn l mt nc nng nghip lc hu, ang b nng di ch nng n chuyn
ch.
Chin thng oanh lit nm 1812 ca nhn dn Nga nh bi hn na triu qun
xm lc hng mnh ca Naplng gp phn gii phng t nc, gii phng chu
u, chng t sc mnh cng nh kh nng u tranh tim tng ca nhn dn Nga,
nhng ngi ng vai tr to ln trong cuc chin tranh yu nc ln lao ny. Cuc
chin tranh cu quc nm 1812 thc tnh thc dn tc v lng t ho v sc mnh
bn thn trong nhn dn Nga. H lm nn mt cuc chin tranh nhn dn su sc v
mang ngha v cng to ln i vi thi i lch s lc y. Th nhng nhng con
ngi lm nn iu v i y vn cn nm trong cnh n l, vn ang b xing xch
di gng cm ca ch nng n chuyn ch. Sau chin thng, i sng ca ngi
dn Nga m i b phn l nng n vn v cng tm ti, cc kh, nhng quyn sng
c bn nht, ti thiu nht khng h c m bo. Bn a ch vn mc sc mua bn,
hnh h, bc lt nng n mt cch ht sc tn bo, d man. Chnh v vy lm ny
sinh nhng mu thun bn trong ca nc Nga, m ni bt l mu thun ngy cng gay
gt, quyt lit gia qu tc a ch Nga v nng n Nga. Bt bnh trc cnh n l, ln
sng u tranh gii phng ca nng n ngy cng dng cao. Phong tro u tranh ny
ko di sut th k v ngy cng si ni, mnh m, n l nhn t lm lung lay v
y mnh tin trnh sp ca ch nng n chuyn ch.
Vo u th k XIX, ch ngha t bn Nga cn kh yu nhng vo gia th k,
ch ngha t bn pht trin ngy cng mnh m. Qu trnh pht trin ngy cng mnh

m ca ch ngha t bn cng vi cuc u tranh ko di quyt lit ca nhn dn m

ch yu l nng dn y nh nc nng n chuyn ch vo tnh cnh b tc, bt
buc phi tin hnh ci cch nm 1861. trnh khi nguy c tan r v sp , nh
nc nng n chuyn ch phi ra bn tuyn ngn ngy 19 thng 2 nm 1861 tuyn b
hy b ch chim hu nng n v a ra mt s ci cch dn ch. Tuy nhin, cuc
ci cch ny ch mang tnh cht na vi bp bm. Thc t, cuc ci cch ch to iu
kin cho ch ngha t bn pht trin trong s cu kt vi nh nc nng n chuyn
ch. Bn a ch thc hin ci cch sao cho mnh c li nhiu nht, cn nng dn
vn sng c cc, t ti i rt trong s p bc ca bn a ch cng s bc lt ca bn
t sn. Na sau th k XIX, cuc sng ngi dn ngy cng tr nn kh khn c cc,
nc Nga lm vo tnh trng b tc, u ut, khng li thot v nhng mu thun x hi
ngy cng tr nn gay gt hn.
Chnh s pht trin v tip tay ca ch ngha t bn gp phn y nhn dn Nga
vo bng ti bao la ca s phn n l, ca cuc sng c cc, khng li thot, nhng
cng chnh s pht trin gp phn to nn giai cp v sn Nga ng o v ngy
cng tin b. Giai cp v sn ngy mt ln mnh v tr thnh lc lng chnh tr c
lp, lnh o phong tro u tranh gii phng ca nhn dn Nga. Con ng cch
mng ca nc Nga di s lnh o ca giai cp v sn khng ch dng li vic lt
ch nng n chuyn ch m cn xa b c ch ngha t bn, tin ln xy dng
mt x hi mi, x hi x hi ch ngha. T cui th k XIX, nc Nga tr thnh trung
tm cch mng th gii. S thng li v i ca Cch mng thng Mi Nga l bc
ngoc quan trng trong lch s u tranh ca nhn dn Nga th k XIX, l ct mc
nh du c m gii phng v t do trit ko di sut th k.
1.2. Vi nt v tc gi F. xtiepxki
For Mikhainlvich tiepxki l nh vn ln ca nc Nga sinh ngy 11
thng 11 nm 1821 trong mt nh thng lm phc ti Maxcva. F. xtiepxki cho
i y v b ng l Mikhain Anrvich vn l bc s qun y lc ang phc v
ti nh thng ny. ng Mikhain thuc gia nh qu tc ph sn v b v xut thn t
mt gia nh th cng v bun bn nh. Trong gia nh, F. xtiepxki thng xuyn

10

bun b v thng chng kin nhng mu thun ca ngi b c tnh cch c on

khc nghit v ngi m hin hu, thng minh, c tm hn phong ph. B m ca ng
c tng cng n tm ngi con, cht lc ng mi su tui, ci cht ca b li
trong ng nhng suy ngh kh au su sc: Ngi m hin lnh m o cng chnh l
ngi u tin dy F. xtiepxki c sch. Cun sch u tin v cng l cun sch
m nh F. xtiepxki sut i l Kinh thnh. Cu b For khng ch thuc lng
nhng cu chuyn ng ngn v th gii huyn thoi nh hnh di s sp t ca
Cha trong Kinh Cu c, m cn trn tr trn nhng trang Sch Jop trong Kinh Tn
c vi nhng kh au cng cc th thch nim tin ti hn ca con ngi [14, tr.
56]. Cc cun Kinh thnh c nh hng su sc n tm hn nh vn tng lai.
Tui th ca F. xtiepxki khng c nhiu bin ng nhng n tng t
nhng s kin trong cuc sng hng ngy tng chng nh nh b ca tui th li c
bit c ngha i vi qung i sau ny ca nh vn.
Nhng nm trung hc, sng trong k tc x trng cng ngi anh trai,
F.xtiepxki m mi vi nhng trang sch ca nhng tc gi nc ngoi nh Homer,
Dante, Schxpia, Sile, Huyg, Bandc Bn cnh , ng cng c nhiu tc phm
vn hc Nga ca Spukin, Karamzin, Ggn, Lepmntp, Bilinxki Nhng tc phm
vn hc ny nui dng nim am m v dy ln trong lng nh vn tng lai
nhng c vng ln lao. Sau khi m mt khng bao lu, F. xtiepxki vo hc ti
trng Cao ng K thut cng binh Ptecbua theo lnh b mc d ng rt thch hc
vn i hc Maxcva. Khi F. xtiepxki ang theo hc ti th th b ng b nh
cht trong mt cuc ng , x xt vi nng dn in trang. Nm 1843,

F.

xtiepxki tt nghip trng Cao ng v c b v phc v V k thut

Ptecbua. Nhng cha y mt nm sau, vo cui nm 1844, F. xtiepxki cm thy
chn nn v xin gii ng dnh trn cuc i cho sng tc vn chng. ng bc vo
ngh vit vn vi bn dch xut sc gini Grng ca Bandc. Nm 1846,
F.xtiepxki vit xong tc phm u tay, tiu thuyt Nhng ngi ngho kh. Tc
phm l cu chuyn v mi tnh ngho ca vin cng chc nh Maca vuskin cng
c gi ngho bnh tt Varenca tht bi thm. Hai ngi yu nhau thm thit. Mi tnh

11

c trao i bng nhng bc th m a nc mt v cui cng h phi xa nhau. V

mun thot khi cnh bnh tt ngho i, Varenca khng cn cch no khc l kt hn
vi Bcp, mt g t sn a ch lung tui, giu c, ch bit c tin v hng lc [8,
tr. 462]. Nhng ngi ngho kh ln u tin a ra hnh tng con ngi nh b c
thc trong vn hc Nga l bc khi u thnh cng dn bc nh vn vo v tr
ly lng trn vn n. Sau khi c tc phm u tay ny ca F. xtiepxki, Bilinxki
vui mng tuyn b vi nh vn tr: Anh s tr thnh mt nh vn v i. T ,
F. xtiepxki say m vng bc trn con ng sng tc v chu nh hng khng
nh ca t tng Cch mng dn ch t Bilinxki.
Khong thi gian t nm 1846 n 1849, F. xtiepxki vit cc tiu thuyt c
khun kh nh nh K song trng, Ngi Prkharsin, B ch, Nhng m trng,
Nm 1849, F. xtiepxki tham gia nhm cch mng do Ptrasepxki t chc. Nhm
ny ch trng truyn b hc thuyt ch ngha x hi khng tng. Thng 4 nm 1849,
F. xtiepxki v cc thnh vin ca nhm b bt v tng giam v l do , trong mt
bui hp c hi giao cho c Th gi Ggn tc phm b cm ca Bilinxki.
Thng 12 nm , F. xtiepxki v hn hai mi ngi trong hi b kt n t hnh.
H b gii ra trng bn. Nhng khi ng trc mi sng trn qung trng i
din vi ci cht th li t ngt c lnh gim n ca Nga hong thay ti cht bng n
kh sai lu y bit x bn nm n Xibri.
Xibri, bn nm u F. xtiepxki phi lao ng kh sai cng vi nhng
ngi t thng phm. Nm 1854, ng mn hn kh sai, chuyn sang lm lnh, sau
c phc chc h s quan phc v trong qun i ngay ti Xibri. Nm 1857,
F.xtiepxki kt hn vi v ga ca mt cng chc Xibri l Maria Isaeva, mt
ngi ph n au m, c con nh. Cuc sng ca ng vi ngi v au yu, hay ghen
ny khng hnh phc.
Trong thi gian Xibri, ng vit tiu thuyt Bt k t ngi nh cht (18541859). Tc phm gm 3 phn: Phn 1 ni v i sng v tp qun nh t, t qun o,
n ung, tm git, bnh x, ru ch, c bc, gng cm n cnh vt. Phn 2 l nhng
chn dung ca ngi t kh sai, i sng tinh thn v tm l ca h. Nh vn nu r

12

rng ngay c Xibri vn c nhiu ngi c tm hn su sc, c ngh lc phong ph

k diu Phn 3 l nhng mu chuyn qu kh ca ngi t, nhng ti li, nhng say
m v hn th ca h gia mt th gii chm m trong cnh n l v ngu dt; cun
sch gy xc ng su sc cho nhiu ngi c v cnh sng bi thm ca nhn dn
di ch Nga hong [8, tr. 463]. Bn cnh , tc phm cng bc l ni hoi nghi,
bi quan ca F. xtiepxki trc nhng hin tng, nhng tm a c c.
Nm 1859, F. xtiepxki xin gii ng v c cho php quay tr v Ptecbua
tip tc sng tc sau mi nm lu lc. Nm 1861, F. xtiepxki vit tiu thuyt
Nhng ngi b lng m v b s nhc. Nm 1862, nh vn c chuyn ra nc ngoi
u tin, trong my thng ng i qua mt s nc phng Ty nh Php, Anh, Thy
S, c. Nm sau, ng li c chuyn xut ngoi ln na thm nc Php, c v .
Nm 1863, sau nhng ngy sng trn t chu u, nh vn vit tp Nhng ghi chp
ma ng v nhng n tng ma h. Tc phm bc trn nhng bnh hon ca ch
ngha t bn, ln n giai cp t sn vi th lc ng tin ch p ln khu hiu
T do, Bnh ng, Bc i ca cch mng Php trc y. Nn tht nghip, cnh
ngho i, nn mi dm Lun n, Pari v cc thnh ph ln din ra song song vi
cnh giu sang ca bn t bn ngo ngh c thng. Nh vn cm gin v hon ton
tht vng trc s pht trin ca nn cng nghip t bn ch ngha cng vi nn vn
minh gi di. Mt khc, ng li t cng nhn l tng lp v o c, ru ch, bt
lc [8, tr. 463].
Nm 1864, ngi v u ca nh vn qua i, cng trong nm ny ng vit
truyn Bt k di cn hm, tc phm bc l nhng suy t su kn ca ng. Ln u
tin, ng ph phn ch ngha x hi khng tng do Ptrasepxki xng, ch trch
t tng cch mng dn ch ca Bilinxki v Scnsepxki, chnh l nhng nhn vt u
t m thi trai tr trc khi vo t, ng tng sng bi v tin tng. Cng trong tp
bt k ny, F. xtiepxki ht mc cao ch ngha c nhn cc oan, t bn thn
mnh ln trn ht, ca ngi thi v o c kiu ngi hng. Bt k di cn hm c
bit mu thun vi nhng sng tc trc ca F. xtiepxki. Mu thun ny tr
thnh cuc i thoi ln dng nh khng c hi kt trong nhng tc phm sau ny

13

ca nh vn. Nm 1865, F. xtiepxki vit tip tiu thuyt Ti c v hnh pht (18651866), Canh bc (1866).
Nm 1867, F. xtiepxki kt hn vi Anna Snitkina, ngi n th k tr hn
ng 25 tui, b tr thnh ngi gip F. xtiepxki trong sng tc cng nh gip
ng gii quyt nhng kh khn v ti chnh, mt vn m nh vn thng xuyn gp
phi. Cui nm 1867, F. xtiepxki cng v phi b ra nc ngoi trnh cc ch
n mi n nm 1871 mi v li nc Nga. Tiu thuyt Chng ngc c vit vo nm
1868, khi nh vn ang nc ngoi.
Trong khong mi nm cui i, F. xtiepxki cho ra i mt lot cc tiu
thuyt ln nh L ngi qu m (1872), u xanh tui tr (1875), Anh em nh
Caramadp (1879-1880).
Ngy 28 thng 1 nm 1881, F. xtiepxki qua i ti Ptecbua.
Mc d c nhiu sai lm v quan im chnh tr, trit hc v nhn sinh, nhng
theo Gorki, F. xtiepxki vn l nh vn thin ti bit phn tch nhng bnh trng
x hi, l mt thin ti khng th ph nhn c, vi sc biu hin nh vy, ch c
Schxpia mi t ngang hng c [8, tr. 463].
1.3. Vi nt v tc phm Ti c v hnh pht
1.3.1. S lc tc phm
F. xtiepxki bt tay vo vit Ti c v hnh pht tc phm v i ca mnh
trong tnh cnh kh khn v ti chnh, b cc ch n ba vy trong khong thi gian
nm 1865-1866. V thng 12 nm 1866, tc phm c xut bn ra mt bn c. y
l cun tiu thuyt nhn c nhiu s quan tm, nh gi ca d lun cc nc. Thin
ti F. xtiepxki to nn mt tc phm vn hc tuy su sc nhng li rt gn gi
vi mi con ngi, mi thi i.
Chng ng nh vn i n kit tc ca mnh ko di gn mi lm nm,
nhng mm mng ca cun tiu thuyt c F. xtiepxki p t u nhng nm
50. Trong mt bc th gi cho ngi anh, nh vn chia s rng: Em ngh n n
khi em cn nm trong t, vo lc tm hn em au bun nht v ri r nht [5, tr.
442]. Nhng ngy thng chu n kh sai Xibri, F. xtiepxki c c hi tip xc

14

vi nhng con ngi c tm hn cao qu, ngh lc mnh m, tht ng ngc nhin khi
h l nhng ti phm git ngi.
Trong nhng nm sau , bn d tho ban u ca tc phm khng ngng c
b sung bng nhng iu nh vn mt thy tai nghe, bng nhng t liu c nh vn
tm ti, khm ph, bng s hiu bit v nhng n tng mi v con ngi, cuc i v
li sng x hi.
Tiu thuyt Ti c v hnh pht gm c su phn v mt v thanh, tc phm c
khun kh ni dung rng ln c xy dng mt cch tp trung theo hai tuyn chnh:
tuyn cc nhn vt trong gia nh Raxcnnhicp v tuyn cc nhn vt trong gia nh
Xnhia. Trin khai cu chuyn theo hai tuyn nhn vt ny, ti v ci i v ng
tin c t ra mt cch bc thit v gay gt trong ci x hi Ptecbua ngt ngt, u
ut ca nhng nm 60 nhng nm m nc Nga xy ra nhiu bin ng x hi bi
cuc ci cch nng n.
Kt cu tc phm chng cht, phc tp nhng khng h b ngt qung m din ra
mt cch thng nht v hp l. Chng xoay quanh nhng mnh i ngho kh, nhng
t tng ti c v nhng tm hn cu ri.
Ti c v hnh pht xc nh vng chc hnh thc sng tc c o ca
F.xtiepxki. y l cun tiu thuyt trit hc u tin ca ng trn c s mt cu
chuyn mang tnh cht hnh s. ng thi cng l quyn tiu thuyt tm l in hnh,
m c th hn c th gi l quyn tiu thuyt bnh l v mang r nt du vt ca loi
tiu thuyt trinh thm ly k, tiu thuyt en hoc tiu thuyt phiu lu m m ca
Anh.
Nhng i vi F. xtiepxki th y l quyn tiu thuyt x hi u tin, trong
c rt nhiu s kin, c soi sng bng php bin chng, cp n nhng vn
ln v trng yu ca sinh hot chnh tr ng thi [5, tr. 461].
Tp ch Time bnh chn Ti c v hnh pht l mt trong nhng tc phm v
i nht mi thi i.
1.3.2. Tm tt tc phm

15

Ti c v hnh pht xoay quanh nhn vt trung tm l Raxcnnhicp mt sinh

vin ang hc ngnh lut ti mt trng i hc th Ptecbua. Raxcnnhicp xut
thn t mt gia nh ngho nng thn, trong gia nh anh cn c m v mt ngi em
gi. Bng s tin tr cp t i, b m ca Raxcnnhicp khng kh nng lo cho
anh n hc nn em gi anh l unhia mt c gi nhn hu v giu lng hy sinh phi
n lm gia s trong gia nh ca lo Svriigailp kim tin nui m v chm lo cho
anh n hc. Tuy nhin, Svriigailp li l mt a ch nng thn ho sc, y dc
vng, ng ta tm mi cch tn tnh nhm chim ot unhia. Nhng l mt c gi
thng minh, t trng, unhia thng thng c tuyt v ri khi nh . Sau khi
unhia ri khi, v ca Svriigailp l b Marfa lun c nhng li l nhc m c v
cho rng unhia quyn r lo, th nhng sau khi hiu r mi chuyn, b ta xin li
v gii thiu Lugin cho m con unhia. Lugin l mt vin quan cao cp ngnh ta n
Ptecbua, qua mi li hn ta ti nh xin kt hn vi unhia. Trong tnh cnh i sng
gia nh ht sc kh khn, m khng ni nng ta, anh khng c tin tip tc n
hc, nn unhia v thng m thng anh, chp nhn ly Lugin, mc d c unhia
v m c khng c bt k s hiu bit g v con ngi hn. unhia ly Lugin nhm
to ch da kinh t cho gia nh v gip con ng cng danh sau ny ca anh. Sau
khi gi bc th cho Raxcnnhicp thng bo s tnh, hai m con quyt nh n th
tin hnh l ci.
Cn Ptecbua, Raxcnnhicp phi b hc v ht tin. Cng vo lc ny, do
sng trong tnh cnh ht sc thiu thn li b tim nhim th trit l ngi hng,
Raxcnnhicp tm n nh m cm Alna giu c, ly ba b vo u m
cp tin v vng bc ca m ta. Raxcnnhicp cng git lun ngi em gi ca m ta
khi b ta thnh lnh tr v vo lc y. Sau khi trn thot khi nh m cm , anh lp
tc giu s tin vng cp c di mt tng v khng bao gi s dng n mc d
anh khng cn mt xu dnh ti. Sau v git ngi khng khip, mc d cha b ai pht
hin nhng Raxcnnhicp li lun b giy v, ging x trin min bi lc no cng
phi i mt vi s truy vn ca lng tm. Anh b n, b ung, nm st m mang, m
sng hong lon v thng i li lang thang v nh trn ph. Mt ln anh vo qun

16

ru ung ru gii ta ni nim, ti y anh gp v tr chuyn vi mt vin cng

chc gi nt ru ngho kh tn l Macmlap. ng k cho anh nghe v hon
cnh ngho kh, tng qun ca bn thn v gia nh, v ngi con gi duy nht l
Xnhia, c phi bn thn nui ngi cha nghin ru cng ngi m k v n
em nh trong tnh cnh i rch, bnh tt.
Li ni v hai m con unhia, sau khi n Ptecbua, h n thm Raxcnnhicp
v bn v hn s ca unhia. Tuy nhin, Raxcnnhicp khng ng vic ny v anh
qu hiu r bn cht nham him, xu xa ca Lugin. Anh cho rng, ly Lugin th chng
khc no unhia phi lm gi im nh Xnhia. V th, anh ui Lugin ra khi nh
trc mt m v em gi.
Trong mt ln lang thang trn ph, Raxcnnhicp chng kin cnh Macmlap
say ru v b mt chic xe nga tng phi trn ng. Anh a Macmlap v
nh v dc ht s tin m anh a anh trc lm m tang cho Macmlap.
T , anh quen bit v dn thn thit vi Xnhia. Trong tang l ca Macmlap,
Lugin n buc ti Xnhia n cp mt trm rp ca hn ta khi m trc , v lng
tt hn ta hn Xnhia n gp mt v cho c mi rp. Mc ch ca Lugin l
nhm tr th Raxcnnhicp, hn mun lm Raxcnnhicp phi b mt v mun cho
tt c mi ngi thy rng hn s ca hn v unhia khng thnh bi v Raxcnnhicp
c mt c bn gi chng ra g, mang ti n cp. Tuy nhin, mt ngi thu chung
phng vi Lugin ng ra lm chng rng chnh mt thy hn ta ln lt nht tm
giy bc gp tm vo ti o ca Xnhia. Sau khi b vch mt ti vu khng, Lugin lm
li ra v trong xu h.
V phn Raxcnnhicp, sau v khng chu c giy v, anh n phng
ca Xnhia v tm s vic git ngi vi c. Xnhia khuyn anh nn i u th. Cng
lc ny, phng k bn, Svriigailp ngi tr cng nh vi Xnhia, nghe thy
tt c. Trc , Svriigailp c cho l git v ca mnh l b Marfa, sau ng
ta n Ptecbua vi mc ch tip cn unhia, ng ta phng k bn phng
Xnhia. Sviigailp cng ang nh kt hn vi mt c gi cn rt tr, con mt qu tc
ph sn. Svriigailp n phng unhia, em vic ny uy hip c, bt buc c chp

17

nhn ng ta. unhia v cng gin d, c dng sng bn Sviigailp nhng trt. C
chy ra khi phng trong tm trng ht sc au kh bi khng tm c li thot. Sau
khi unhia chy khi phng, vo chiu hm , ng ta lang thang khp cc ni, sau
gh vo thm Xnhia, bo cho c bit lo sp sang M ri trao cho c mt s tin
dnh cho nhng a con ca b Catrina va mi mt, ng ta cn cho ring Xnhia
ba ngn rp, c gip c v Raxcnnhicp. Sau , Sviigailp n thm ngi v
sp ci v tng c gi mi lm ngn rp ri t bit. Sng hm sau, ngi ta tm thy
Sviigailp nm cht trong mt cn phng ca khch sn vi mt t giy li ni
rng ng ta t st.
Cng trong ngy hm , Raxcnnhicp n tm bit m v em, sau n ta
n t th v nhn n lu y tm nm ti Xibri. Xnhia quyt nh i theo v gn b
cuc i vi Raxcnnhicp. Sau khi Raxcnnhicp v Xnhia i n Xibri, unhia
kt hn vi Radumihin mt ngi bn rt t t vi Raxcnnhicp, ngi yu
thng unhia ngay t nhng ln gp g u tin. M ca Raxcnnhicp qua i v
bnh.
Xibri, thi gian u Raxcnnhicp lun chm m trong tm trng bc tc, u
ut v phi nm vin sut my thng tri. Sau khi ra vin, ngay khi va thy Xnhia,
anh qu xung v bt khc di chn c, Xnhia cm thy rng anh yu c tha
thit v h bt u mt cuc sng mi.
1.4. Mt s vn l lun
1.4.1. Khi nim nhn vt vn hc
Theo Trn nh S v nhm cc tc gi Phan Huy Dng La Khc Ha
Phng Ngc Kim Nguyn Xun Nam trong cun L lun vn hc Tp 2, Nhn
vt vn hc l khi nim dng ch hnh tng cc c th con ngi trong tc phm
vn hc ci c nh vn nhn thc, ti to, th hin bng cc phng tin ring
ca ngh thut ngn t [16, tr. 114]. Ti liu ny cng quan nim: Nhn vt vn hc
l mt hin tng ngh thut c l, c nhng du hiu ta nhn ra [16, tr. 116].
Theo , nhng du hiu nhn ra thng thy ca nhn vt vn hc l tn h, tiu s,
nhng c im v hon cnh sng, v ngoi hnh, tnh cchCng trong ti liu ny

18

nhn nh, nhn vt vn hc khng ch gii hn trong ci tnh cch x hi lch s v

mng i sng gn lin vi n m cn l quan nim v tnh cch v ci t tng m
tc gi mun th hin [16, tr. 123]. Nh vy, nhn vt vn hc bn cnh gn vi i
sng, hon cnh x hi m n c t vo trong tc phm, n cn gp phn th hin
quan nim ngh thut ca nh vn v con ngi.
Cn theo Li Nguyn n trong cun 150 thut ng vn hc, nhn vt vn hc l
hnh tng ngh thut v con ngi, mt trong nhng du hiu v s tn ti ton vn
ca con ngi trong ngh thut ngn t [1, tr. 249]. Nhn nhn nhn vt vn hc l
mt sng to ngh thut, Li Nguyn n quan nim: Nhn vt vn hc l mt n v
ngh thut, n mang tnh c l, khng th ng nht vi con ngi c tht, ngay khi
tc gi xy dng nhn vt vi nhng nt rt gn vi nguyn mu c tht. Nhn vt vn
hc l s th hin quan nim ngh thut ca nh vn v con ngi: n c th c xy
dng ch da trn c s quan nim y. ngha ca nhn vt vn hc ch c c trong
h thng mt tc phm c th [1, tr. 250].
Tm li, nhn vt vn hc l hnh tng con ngi c th c nh vn nhn
thc v miu t trong tc phm vn hc bng cc phng tin ngn t. Hnh tng con
ngi trong tc phm vn hc l mt biu tng ngh thut mang tnh cht c l,
mang nhng c im v ngoi hnh, tnh cch, li sng, tm l, hnh ngV vy
cho nn, chng ta khng nn ng nht con ngi trong vn hc vi con ngi c tht
trong i sng. Nhn vt vn hc th hin quan nim ngh thut v con ngi ca nh
vn, cng nh nhng t tng, l tng thm m m nh vn mun th hin trong tc
phm.
1.4.2. Vai tr ca nhn vt vn hc trong vic th hin ch t tng ca
nh vn
M.Gorki quan nim: Vn hc l nhn hc. Vn hc phn nh cuc sng v
cuc sng s l cht liu cho vn hc tn ti v pht trin. Vn hc khng nn tch ri
cuc sng, vn hc ch c gi tr khi phn nh chn tht v sinh ng nhng s vic,
con ngi trong cuc sng. Nh vn hc, con ngi trong cuc sng c c hi tip xc

19

nhiu hn nhng bnh din khc nhau ln bt ng trong cuc sng m chng ta cha
tng bit hoc cha c kh nng tm hiu, khm ph.
Tc phm vn chng l ni nh vn xy dng nn mt hnh tng nhn vt
mang nhng nt c trng, gn gi, tng ng vi nguyn mu nhng con ngi,
nhng s kin ang tn ti khch quan trong cuc sng v x hi. Tuy nhin, nhn vt
vn hc ch mang nhng nt tng ng vi cuc i tht ch khng phi l mt chn
dung chp li ca mt c nhn, c th no tn ti khch quan trong cuc sng. Bi v,
nhn vt vn hc c xy dng trong mt tc phm tri qua s mi da, thm tht
sao cho ph hp vi dng ngh thut v nhng t tng ch m nh vn mun gi
gm n ngi c. Mt tc phm vn hc ng ngha khng ch phn nh cuc sng
a sc mu xung quanh chng ta, m n cn th hin tm t, quan nim, t tng ca
tc gi vi tng con ngi, tng s vic c xy dng v trin khai.
Xy dng mt nhn vt vn hc, trc tin nh vn mun phn nh cuc i, s
phn cng nh nhng c im tnh cch, tm hn nhn vt, thng qua em li ci
nhn chn tht, gn gi nht v s phn nhng con ngi, nhng giai tng khc nhau
trong x hi. Qua , nh vn cn mun th hin ci nhn, t tng ca bn thn trc
cuc sng cng nh nhng c im con ngi nhn vt c phn nh trong tc
phm. c khi l ci nhn cm thng, au xt, c khi l s phn n, bc tc, c khi l
s ph phn, d buca nh vn trc li sng v cch ng x ca nhn vt vi mi
ngi, vi cuc i. cn l t tng ca nh vn trc mt vn , mt tnh hung
m nhn vt gp phi trong tc phm; c khi l mt quan nim sng ng n hoc sai
lm, c khi l s khen ngi hoc s ch trch, c khi l mt quyt nh hoc mt s
mu thunNh vn em n cho ngi c s nhn nhn ca bn thn v tng con
ngi, tng s vic qua vic xy dng hnh tng nhn vt trong tc phm, t gip
chng ta hon thin v cch sng v li ngh, em n nhng ci nhn mi m, ng
n cho con ngi trong cuc sng. Mi nhn vt, mi tc phm s l mt bi hc cuc
sng thit thc v ngha nht.

20

CHNG 2: C IM S PHN, NHN CCH V NGHA HNH

TNG NGI PH N TRONG TIU THUYT TI C V HNH PHT
2.1. c im s phn ca hnh tng ngi ph n
2.1.1. Ngi ph n gn lin vi ni kh vt cht
Qua ci nhn rt hin thc ca F. xtiepxki, chng ta thy rng ngi ph n
c ng xy dng nn trong Ti c v hnh pht phn nhiu l hin thn ca nhng
cuc i thiu thn v c cc. Tuy nhin, nhng kh khn v vt cht trong i sng
ngi ph n ch c nh vn phc ha ch yu trong mt s chi tit nh nh bi
cnh ni ca h hay cc chi tit v b ngoi, trang phcNh vn khai thc v
miu t khng qu c th nhng kh hiu qu tng cnh i nhn vt ngi ph n
trong s ngho i, khn cng. T , khc ha cuc sng ca mt lp ngi khn kh
ln khut trong mt gc n o, no nhit ca x hi Nga nhng nm sau ci cch.
Trong tc phm, Catrina c v l hin thn y , hon chnh nht ca mu
ngi ph n chu ng nhiu ni kh, trong ni bt l ni kh ca cuc sng c
cc, khn cng. So vi nhn vt ngi ph n khc, F. xtiepxki dnh nhiu bt
mc miu t s kh khn, khn cng ca Catrina hn. Catrina vn xut thn trong
mt gia nh qun nhn qu tc, l con ca mt s quan tham mu cao cp, tng l
mt con ngi quyn qu nhn c s gio dc tt nht, tng c mt cuc sng
sung tc tt p. Th nhng, nhng chui ngy thng hnh phc y khng ko di.
Mt nhn vt c hc thc v bm sinh l con ca mt s quan tham mu [4, tr. 21],
mt ngi c tm hn thanh cao, li c gio dc thm nhng tnh cm tn qu
[4, tr. 21] y li b y vo gung quay thc t , khc nghit v lnh lng ca mt cuc
sng khc, mt th gii khc, mt x hi khc mt cuc sng bn cng, mt th gii
vi nhng con ngi nh b khn kh, mt x hi hn lon mi quan nim, mi gi tr
trc th lc mnh m, p o nhng tn nhn ca ng tin t bn.
Sau khi ngi chng trc mt, Catrina phi em theo ba a con nh ti gi
vi Macmlap mt vin cng chc ngho kh, t hc li c thi ru ch. Sau mt
thi gian cn mn, Macmlap tr nn b tha, b b cng vic v chm trong men

21

ru. T , cuc sng khn cng kh khn vi ngi chng nghin ru, tht nghip,
mt by con nh nheo nhc thiu n thiu mc l nhng g ngi ph n ny phi i
mt mi ngy. Nhng du vt ca cuc sng khn cng lun in hn trn v ngoi ca
b mt ngi n b gy g, mnh khnh [4, tr. 34], gng mt hc hc v thng
tht, trng cng thm thiu no [4, tr. 34]. B v gia nh phi sng ti mt cn bung
trn li ra vo, tt c ti sn c c ch l c ngn ngang, ba bn, u cng la
lit cc th qun o rch nt ca tr conTrong bung vn vn ch c hai ci gh,
mt chic ivng lt vi sn trc gn ht, mt ci bn lm bp c k bng g thng
mc khng tri khn bn [4, tr. 33]. Mt khng gian sng m thp, ti tm, cht
hp, ba bi vi mt vi vt dng c k, r tin v h hng. Chi tiu ca gia nh y
c duy tr ch da vo nhng ng tin t i m Xnhia mang v. Nhng n cng
chng c bao nhiu bi v nh ng ming n. B phi chi tiu mt cch d sn
trang tri cho cuc sng hng ngy, th nhng c b v nhng a tr vn thng thiu
n thiu mc. S sng trc mt khn cng nh th, nhng n cn tr nn cng
qun hn na khi c ln Macmlap nh cp s tin t i cn li ca Catrina em i
ung ru. Trc tnh cnh ngho tng, n nn nh th, Catrina phi gng sc qun
qut sut ngy lau dn nh ca, tm ra cho n con, n khi m xung, b vn
khng c c gic ng trn vn v phi thc sut m git qun o, may v.
Chnh cuc sng b nn vi bao gnh nng trn vai khin Catrina ngy
cng tr nn suy kit, b b cm hn v bt u ho ra mu. Cuc sng ngho kh cng
cn bnh ho lao hnh h khin b tr nn kh s, ng thng, cng qun.
Sau m tang Macmlap, v khng c kh nng tr tin tr, b ch nh tr
ui Catrina v nhng a tr ra khi ch mt cch khng thng xt. Nh vn cho
chng ta thy rng cuc sng vi s thng tr ca ng tin khin con ngi tr nn
xa l, c c v tn nhn vi nhau. V cuc i bt hnh ca Catrina n y kt thc
bng cnh n xin ngoi ng ph. Mt ngi ph n lon tr ng thng v nhng
a tr bt hnh ku khc, van ni, ca ht n khn c ging, n bt mu ng vt ra
ngoi ph ch c b th cho c vi xu. ng l mt thm cnh xt xa ca mt kip

22

ngi khn cng bn l x hi. Ci x hi ng tin m n c lng thng hi cng

b khoa hc cm on [4, tr. 20], ch ng ni chi n tnh ngi v lng trc n.
Cuc sng v c ci cht trong cnh khn cng ca Catrina li trong lng
ngi c bao nhiu s nghn ngo, au xt. Cuc sng kh khn thng l nguyn
nhn gy ra ni bt hnh cho cuc i ngi ph n. Theo sau s kh kh khn v vt
cht l bit bao ni nim v bi kch.
Nhn vt Xnhia trong tc phm c bit n l mt ngi ph n ni bt vi
tm lng nhn hu v s thnh thin. Tuy nhin, c cng nh phn ng nhng con
ngi khn kh, u phi gnh trn vai gnh nng ca cuc sng c cc khn cng. V
i vi Xnhia, khng ch l s thiu thn kh khn cng cc ca bn thn c, m
c cn mang trn vai gnh nng mu sinh ca c gia nh, gm ngi b, ngi m k
v my a em nh. n khi lm vo bc ng cng, Xnhia buc phi tr thnh
mt c gi im kim sng.
Th nhng, cuc sng ngho kh vn eo bm Xnhia ngay c khi c nh
i cuc i chp nhn dn thn vo vng bn khng li thot. Gia cnh bn nh,
Xnhia vn sng ngi mt tnh yu thng, s quan tm ngi khc. Th nn Xnhia
em ht s tin kim c chm lo cho gia nh, cn bn thn mnh, Xnhia ch li
c ba mi cdch. Chnh v vy, ni ca Xnhia ch l mt cn phng ti tn, cht
chi Phng ca Xnhia ging nh mt ni cha c hnh bn gc xin xo trng
rt chng mt. Bc tng c tr ba khung ca s nhn ra b knh ct gian phng
thnh mt ng cho, thnh th mt gc phng nhn hoc tht vo tn u u, nn
khi thiu nh sng khng th nhn thy g trong ci x su hom y c; cn gc kia
th li t mt cch k qui. Trong c gian phng thnh thang hu nh khng by bin
g c. Trong gc bn phi k mt ci ging; cnh ging, v pha ca ra vo, c mt
ci gh. Cng st bc vch c k ging, ngay bn cnh ca n thng sang phng
bn, t mt ci bn g mc, trn tri mt chic khn bn mu xanh xanh; bn bn c
hai chic gh an. St bc tng i din, gn ci gc nhn, c k mt chic t ngn
nh bng g mc trng nh ch v gia khong khng. c trong phng ch c th.
Giy dn tng mu vng vng, x xc v m khi, en xn li cc gc; chc ma

23

ng y m thp v rt mt lm. Cnh ngho tng p ngay vo mt; ngay

ging ng cng khng c rm che [4, tr. 389-390]. Cn nh l ni gn b nht ca
mt ngi, khng gian sng l ni tt nht th hin cch sng v cuc sng ca mt
ngi. Vi nhng g quan st c ti ni ca Xnhia, chng ta dng nh phn no
nhn thy c cnh i ca c: tiu iu v ngho kh. Khng ch vy, s khn kh
ca Xnhia cng c th hin dng v bn ngoi, trang phc ca c: gin d v ti
tn [4, tr. 291]. Xnhia hnh ngh gi im, nhng qun o c mc tuy c s trao
chut ph hp nht vi hon cnh sng nhng tt c u r tin v c k Ngi con
gi cng n mc rt ti tn; trang phc ca nng l loi rt r tin, nhng li c
trang hong dim da theo khu v v kiu cch ring ca gii nng [4, tr. 228].
Bn cnh Catrina, Xnhia, hnh nh nhng ngi ph n c cuc sng vt v,
kh ngho cng hin ln trong mt ngi c qua hai m con Pulkhria v unhia. H
l nhng ngi ph n ngho kh sng trong mt th trn nh, phi vt v, lam l kim
sng. C v, khi miu t cnh i kh cc ca ngi ph n, F. xtiepxki ch
nhiu vic phc ha trang phc cng nh ni ca nhn vt. Vi Pulkhria v c
unhia, nh vn cng c t nhng iu . S thiu thn, kh khn v vt cht c
th hin trong cch n mc ca h Radumikhin nhn thy gng tay ca nng khng
nhng c m cn b thng na; tuy nhin cnh ngho nn l r trong trang phc ca
h li cng lm tng ci phong thi chng chc c bit m ngi ta vn thng thy
nhng ngi bit cch n mc nhng qun o sn c [4, tr. 272], Sng hm y
nng mc mt chic o di mng thm mu, quanh c tht mt chic khn qung trng
bng th hng trong m m. Radumikhin nhn thy c nhiu du hiu t ra rng hai
m con nng sng trong mt hon cnh ngho kh cng kit [4, tr. 266]. Cnh ngho
kh cng c th hin trong khng gian sng ca cn phng tr m Lugin thu cho
h, n cng nh b, ti tm, cht hp nh chnh cuc sng ca nhng con ngi khn
kh di y x hi.
Cuc sng ca m con b Pulkhria l cuc sng in hnh ca nhng ngi
ph n kh ngho trong mt x hi t bn ang trn pht trin i cng vi h ly
ng tin. B Phukhria sinh sng, lo cho con ci ch bng ng lng qu ph mi

24

thng. Bng s tin t i , b phi c gng cht chiu nhng vn lun thiu ht, phi
mn trc n trang tri. V l , unhia phi lm gia s cho gia nh Sviigailp,
chu bao hiu lm, ti nhc ch v mn tin c ng trc gi ln th cho
Raxcnnhicp. Tip , unhia li chp nhn li cu hn ca Lugin gip gia
nh. Trong khi, mc tiu ca Lugin khi cu hn unhia li xut pht t ci ngho ca
c.

Trong bc th gi ln th cho Raxcnnhicp, B Pulkhria chia s vi

Raxcnnhicp rng mong mun ca Lugin l s ci mt c v tht th lng thin,

nhng khng c ca hi mn, v nht nh phi l ngi tng chu cnh khn cng
v anh ta ni ngi chng khng c nh cy cht g ca v, m tt hn nhiu l
ngi v nn coi chng nh n nhn ca mnh [4, tr. 47]. Chnh Lugin cng ni rng
theo ti th ly mt ngi con gi ngho tng chu kh c li cho cuc sng gia
hai v chng hn l ly mt ngi quen sng sung tc [4, tr. 374]. Ci ngho
khin con ngi phi chp nhn h thp mnh, nh i nhn phm, cuc i, hnh
phc mong mun ci thin cuc sng cho ngi thn nh trng hp ca unhia.
Ngoi nhng nhn vt ngi ph n c nh vn ti hin r nt da trn tuyn
truyn chnh ca tc phm, Ti c v hnh pht cn n hin thp thong u bng
dng nhng mnh i c cc, ngho kh ca nhiu nhng ngi ph n vn ang qun
quanh trong cnh khn cng, bt hnh. l b Alizabet - em gi ca m ch cm mt ngi ph n kh ngho, hin lnh, qun qut lm vic cho m ta, n cui cng
phi chu mt ci cht oan khut. L mt c gi ngy th, nht nht mi mi su tui,
v ci ngho phi chp nhn ha hn vi mt lo gi c nhiu am m, dc vng nh
Sviigailp, l ch gip vic ngho kh nhng tt bng Nataxia, ngi gip
Raxcnnhicp rt nhiuNhng ngi ph n ch xut hin thong qua cng gp
phn khng nh trong vic phn nh hnh nh ngi ph n kh ngho, c cc trong
tc phm.
Miu t nhng s phn tm thng c cc, khn cng ca ngi ph n trong
x hi Nga lc by gi, F. xtiepxki ch phn nh th gii ca nhng con ngi
ngho kh mt cch khch quan v chn tht nht. l th gii ca nhng con ngi
nh b phi vt v mu sinh, phi chu cnh bnh tt lin min m vn khng th tm

25

thy mt cuc sng tt p hn. S tng qun, ngho hn gn lin v eo bm h t

nm ny qua nm khc, t ni ny n ni khc. F. xtiepxki vi tm lng nhn i
v s ng cm su sc vi con ngi b nh v khn kh, vi ci nhn a din nhiu
chiu v cuc sng gip ngi c hiu hn v s tng qun, khn cng mt b
phn con ngi cng nh nhng h ly trong cuc sng x hi Nga nhng nm sau ci
cch.
2.1.2. Ngi ph n vi tn bi kch tinh thn
X hi Nga nhng nm 60 ca th k XIX ang trong thi k chuyn ha d
di gia nhng li ngh, cch sng v nhn thc a chiu, gia cc gi tr c phn
bit v rch ri. Chnh v th, s ha nhp tm ra mt gi tr sng ph hp vi cuc
sng x hi ng thi khng h d dng. Th nn, nhng con ngi trong x hi
lun khng th tm ra l phi cng nh li sng ph hp m c lun phi loay hoay
trong mt vng ln qun ca nhng s suy t v trn tr, ri t to ra nhng ni
nim u ut v nhng bi kch trong tm hn h.
F. xtiepxki khi vit Ti c v hnh pht rt thnh cng trong vic khai
thc hiu qu nhng nt chuyn bin hn lon trong ni tm ca nhn vt trn bi cnh
chung ca x hi lc by gi, qua lm r nhng bi kch tinh thn ca con ngi
trong x hi ni chung v ngi ph n ni ring.
Cuc sng ca Xnhia t khi c la chn hy sinh cho gia nh cng l lc c
phi i mt vi mt tn bi kch nhn cch ng thng. Xnhia trong lc cng ng
quyt nh lm gi im gip gia nh, v t khi bt u la chn , cuc sng
ca c nh sn phi sng trong ti nhc, b y a thn xc, b mi ngi xung
quanh khinh khi, xa lnh , ci ctD cho vic lm ca c l mt hnh ng hy sinh
cao c, ng thng, ng c trn trng, nhng ci ngh bn thn nui ming y,
theo nh kin x hi nh sn l mt cng vic thp hn, r mt, nhc nh. L mt
con ngi a cm, Xnhia thc c nhng tn thng phi i mt khi chp nhn
dn thn, th nn Xnhia c gng gim thiu s tn ti ca bn thn khi tip xc vi
mi ngi, c cn trng d dt trong ng x v giao tip: nng l mt ngi con gi
n mc gin d v ti tn, cn rt t tui, trng nh mt a tr; c ch nng d dt v

26

l , nt mt ci m, nhng hnh nh c chiu s hi Cht nhn thy trong bung

ng ngi, nng khng nhng ngng ngng m cn ri tr hn hoi, lung cung
nh mt a b, thm ch cn toan quay tr ra na l khc [4, tr. 291-292].
Mc d c gng ln trnh, thu nh bn thn trc nh nhn ca ngi khc,
nhng Xnhia vn khng th trnh c ci nhn c ln thi khinh khi ca ngi
khc i vi c, iu khin Xnhia cng tr nn tn thng v mc cm.
Xnhia tr thnh ti cho mi ngi bn tn v ch bai, trong ci nhn ca
ngi xung quanh, h xem Xnhia l mt con ngi nn xa lnh, khng nn gn gi.
Hai m con ngi n b mi ln Ptecbua t ra ch bai khiu khch trc li mi
d tang l b Xnhia, v Xnhia cng bit rng nguyn nhn trong l do mnh
nng cng bit rng nguyn nhn chnh lm cho hai ngi n b mi ln
Ptecbua t khc li mi ca Catrina Ivanpna mt cch khinh mit nh vy chnh
l nng, Xnhia. Chnh Amalia Ivanpna c ni vi nng rng b m cn ly lm kh
chu khi nghe mi v hi: Lm sao ti li c th cho con gi ti ngi cng bn vi
ci ng y? [4, tr. 475]. mi lc mi ni, Xnhia u c th tr thnh i tng
ca nhng ci nhn tru chc v giu ct ca ngi khc, thm ch ngay trong tnh
hung c bit: ti ba tic tang ca ngi cha qu c ca c Va lc y, nh c tnh,
c mt ngi no ngi cui bn nh chuyn n cho Xnhia mt ci da trn t hai
qu tim nn bng rut bnh m en c mt mi tn xuyn qua [4, tr. 475].
Bi kch nhn cch ca Xnhia cng tr nn su sc hn khi chnh Xnhia li l
mt con ngi thc rt r v nhn cch ca bn thn. C l mt ngi t trng, thu
hiu v a cm. C thy r ci nhn khng thin cm ca mi ngi dnh cho mnh v
iu lm cho c au kh, tn thng rt nhiu. Cn g au kh hn khi con ngi
c thc v nhn phm li phi chp nhn nh i, t b n bi v khng cn la
chn no tt hn, mt con ng no trn vn hn.
Bn cnh Xnhia, unhia cng l mt c gi ng thng, au kh. unhia yu
thng gia nh, ngi thn nn c t nhn v mnh bao thit thi, nh i hnh phc
hy sinh cho anh cho m. T khi Raxcnnhicp ln th hc, unhia cng vi b
Pulkhria gnh vc kinh t gia nh, chia s gnh nng vt cht cho b m ngho lo

27

chi ph sinh hot hng ngy v nht l lo cho ngi anh trai n hc. Trong lc tng
qun, unhia n lm gia s cho gia nh Sviigailp lnh trc mt s tin gi
cho Raxcnnhicp. Khng may c b Sviigailp quy ri, ri sau b v ca ng
ta mng nhic, lng m, ui khi : Mt hm, b Marfa Prpna tnh c bt gp
chng b ang khn khon van ni unhia trong vn, th l b ta hiu lm v quy
ti tt c cho unhia, cho rng u ui ti em con gy ra ht. Th l mt cnh khng
khip din ra trong vn gia ba ngi, b Marfa khng cn mun nghe phi tri
g na, dm nh unhia v lng m em con sut mt ting ng h, ri cui cng
ra lnh cho ngi nh v vn c qun o ca unhia vt ba ln xe v a em
con v tr m ph [4, tr. 43]. Khng ch c th, sau s kin , unhia v c m c
cn phi chu ng c s bi xch, coi thng, xa lnh ca mi ngi xung quanh:
Rng r mt thng tri trong khp thnh ph ngi ta c em chuyn ny ra kho
nhau, n ni hai m con khng th i l nh th c na, v n u ngi ta cng
x xo bn tn, nhn ng mnh mt cch khinh b, thm ch li cn ni to nhng li ch
bai d bu ngay trc mt hai m con. Bn b quen bit u ngonh mt i, khng ai
thm cho hai m con na, m li bit chc rng nhng tay i chiu hng ca cc hiu
bun v mt vi vin chc cn mun lm nhc hai m con mt cch b i hn na: h
bi nha ng be bt trc cng nh, lm ng ch nh phi yu cu hai m con dn
i ch khc [4, tr. 43]. i mt vi s coi thng, d bu, cng kch ca d lun, ng
trc s nghi ng nhn cch ca nhng ngi xung quanh, unhia phi chu ng
nhiu nhng p lc, tn thng, au kh. Ging nh Xnhia, unhia phi hng
chu bi kch b nghi ng, tn thng nhn cch.
Sau bi kch nhn cch, unhia li la chn bc tip n bi kch hn nhn sau
khi c chp nhn ly Lugin. Hn nhn l iu quan trng i vi ngi ph n nhng
i vi mt c gi cao thng nh unhia, c chp nhn hy sinh n cho ngi anh c
yu thng. unhia ng ly Lugin, mt k ch k, t li, c on, mt k m c
chng h hiu r, chng th tn trng hay yu thng l mt quyt nh c th dn dt
cuc i c n bt hnh c thun ly mt con ngi c c thc t, giu l tr, mt
ngi c vn ring (ni l c vn ring ri, cho n chng chc v oai v hn), c

28

hai ni lm vic, chia s quan nim ca cc th h mi ta (nh m mnh vit) v hnh

nh cng n hu, nh bn thn unhia nhn xt. Ci hnh nh nghe mi tuyt ch!
M chnh unhia li kt hn vi ci hnh nh [4, tr. 53]. Quyt nh ca unhia l
gip cho anh c nhng cng chnh n li l nguyn nhn gy nn s tranh ci
gia hai anh em. Nhng cuc i thoi, nhng ln tranh ci vi Raxcnnhicp, s nghi
vn, phn i ca Raxcnnhicp li tip tc khin unhia tr nn bn khon, au kh.
Bi kch ca Xnhia v c unhia chung quy l bi kch ca mt nhn cch cao
p b ch p v b s nhc. Bi kch tinh thn ca h xut pht t vn ng tin
cng vi nhng nh kin x hi bt cng y a con ngi ngho kh, khng trn
trng phm gi ngi ph n. Ci x hi y l mt x hi in hnh ca vic ch nhn
thy v b ngoi, coi trng tin ti m xem nh o c, gi tr lm ngi.
Ngoi Xnhia, unhia, Ti c v hnh pht cng tiu biu cho tn bi kch ca
ngi ph n khi ng trc s i thay ca gi tr, quan nim x hi l Catrina.
Catrina trc ht l mt ngi ph n bt hnh. S bt hnh ca b c l bt ngun t
cuc sng sa c l vn, t s ngho kh khn cng, nhng y c l cng ch l s bt
hnh thng tnh ca nhng con ngi khn kh vi cuc sng chy vy ming cm
manh o. Catrina phi i mt vi nhng iu hn c th. B khng nhng bt hnh
m con mang trong tm hn gnh nng tinh thn. l bi kch ca mt con ngi nh
b c thc, thc ca mt con ngi xut thn t gii qu tc v vi xut thn nh
th hn b s c i x hn hn ngi khc, nhng s t thc to nn
nghch cnh cho b trong hin ti, bi v s thay i ca l li x hi. Hay ni khc i,
l bi kch ca mt quan nim sng c v khng cn trn vn trc nhiu quan
nim mi, c th lc ng tin hnh thnh v chi phi.
Catrina lun b m nh bi ci bng bao trm ca qu kh, b lun khao kht
c m c tr v nhng ngy thng ti p lc trc, l thnh vin trong mt
gia nh qu phi, hn na c th ni l qu tc thng lu, gia nh ca mt v i
t, ch tuyt nhin khng phi lau sn v m m git qun o rch cho con [4,
tr. 465]. M c c mt a v trong x hi nh th, c i x cng bng, bnh ng
nhng li khng th tm thy iu trong hin thc, Catrina rt thch k l vi bt

29

k ai v nhng ngy thng hnh phc qua [4, tr. 22] m b cho rng iu tht
ng t ho (thm ch b thng hay huyn thuyn cho c b ch nh tr m b rt
xem thng hay a con cn nh tui cha bit g). B gi gn rt cn thn tm bng
khen m ngy xa ngi tng trn trao tng, nhc n vic khiu v trc quan tng trn
hay k li cuc sng sung tc trc . Catrina cng rt thch khoe khoang, thm ch l
ba t v mt vin cnh tt p sung tc vi mt ging iu rt l c , t ho.
Ngi ph n nhn b ngoi c v ham h vinh ny thc cht lun mong mun vn
ti vic c khng nh v tha nhn. Nhng o tng v ho quang qu kh ti p
ca ngi ph n khn kh y lun b bng ti hin thc bao trm v dp tt. Hin
thc, Catrina vn ang l mt ngi ph n c cc, phi nh thu, c mt ng
chng tht nghip nghin ru, ng con v mang trong mnh cn bnh ho lao rt
nng. Nhng ngi xung quanh b ch l nhng con ngi ngho kh khn cng, cuc
sng ca b ch l nhng mng ti tm. Khng ai trong gii qu tc nhn quen bit b,
i vi h b cng ging nh bao nhiu con ngi ngho kh, r mt khc trong x
hi. Ngay c chnh nhng ngi trong cng tng lp hin gi vi b, nhng con ngi
ngho kh nh b, h cng i ngi v trnh xa Catrina. Nh mt l thng tnh, h
nghi k b v gia nh b mt gia nh c mt ngi chng tht nghip nghin ru,
mt c con gi lnh th vng bn thn, mt ngi v lun khoe khoang qu kh sang
giu nhng li c cuc sng c cc hn ai ht. Trong cuc sng thc t, b b c lp
bi chnh nhng ngi xung quanh, n nhng mong mun, nhng o tng tn ti
trong tm thc cng lun b thc ti ph nhn. Thi i quyn lc, a v lun chim v
tr cao trong x hi dn b x hi t bn m ng tin l trn ht thu hp v ang dn b
thay th. y cng l s chuyn i t mt x hi bt bnh ng ny sang mt x hi
bt bnh ng khc nh mt xu th tt yu do s pht trin khng ngng ca ch ngha
t bn. Nhng iu lun hin din r rng trc mt rt nhiu ngi nhng chnh
Catrina li lun khng nhn ra iu . B khng khi no thot khi s m nh ca x
hi c trc kia. Nh vn xy dng nhn vt Catrina l mt con ngi khng chm
m trong trn trnh thc ti bi mt s nui tic no , m Catrina nhn nhn

30

v ni n cuc sng tt p qua, nh rng n s tr li, nh mt l d nhin n

phi th.
Trong thc ca Catrina, chng ta lun bt gp s tn ti ca nhng mu
thun v li sng, cch t duy cng nh trong nhng suy t v cch nhn nhn. Chng
bt ngun t nhng xung t t qu trnh thay i ca thc trng x hi. Sng trong
khn cng, Catrina cho rng y ch l cuc sng tm thi, sau ny l d nhin n phi
khc, b s c bc chn tr v cuc sng ca mt qu tc. B t vch ra mt
tng lai rt l tt p cho bn thn v gia nh m khng h c mt s suy xt xem
nhng iu liu c cn tn ti khng?
Catrina mong mun mt s i thay, mt l cng bng nhng cho n lc cht,
iu vn cn v vng. Trc khi tt th, Catrina khng chp nhn vic mi linh
mc ra ti: Ci g? Linh mc ? Khng cnTin u m tha th [4, tr. 534].
n lc ny, Catrina bt u nhn ra s thay th ca quan nim sng mi, rng mi
th u b ng tin chi phi, ngay c nim tin tn gio.
Bt ngun t nhng mu thun gia t tng v hin thc, Catrina to nn s
au kh trong tm hn cho bn thn. M c c th tr v gii thng lu nhng ng
trc x hi m ng tin l vn nng, ngi c tin c mi th, k khng tin chng
c g, m c ca Catrina li tr thnh mt iu o tng xa ri thc t. V chnh
iu to nn tn bi kch tinh thn cho b.
Gung quay mnh m, tn nhn v v tnh ca x hi ng tin c mt sc
mnh k l. Mi gi tr u c th o ln trc n. Catrina ch l mt ngi ph n
bnh thng, ngho kh, bt hnh v ng thng. Ngi ph n ny li mang mt
thc v mt quan nim c, vi nim tin thay i quan nim x hi hin thi. D
nhin, iu l khng th. Cui cng, Catrina n nhn ci cht. Cn bnh ho lao
git cht thn xc b. Nhng chnh ci cht ny ng thi cng gin tip git cht mt
ci nhn, mt thc sng, mt nim tin, mt quan nim. Ci cht ca Catrina l ci
cht ca mt quan nim x hi c b chnh x hi ng tin ngn cn v bc t.
Khc vi Catrina ngi ph n mang bi kch ca mt tm hn lc lng
cuc sng hin ti v lun c mt o tng khng ngui v x hi c. Pulkhria l

31

ngi ph n mang nhng ni au, tn bi kch ca mt ngi m chng kin ni kh

v s lm lc ca con mnh khi ng trc s chuyn mnh ca x hi.
L mt ngi m, khng ai khng mong mun con mnh c hnh phc,
Pulkhria cng th. Nhng Pulkhria li ch l mt b m ngho kh, b ch c th cho
cc con s yu thng, ch c th m c nhng iu tt p v t ht hy vng vo
cc con. Nhng ng trc s bin chuyn tng ngy v kh lng ca cuc sng, b
dn ri vo nhng ni au kh khng ngui, thm ch phi i din vi ni tuyt vng
khi chng kin nhng a con ln lt ri vo nhng bi kch ca cuc i.
Tnh thng ca Pulkhria i vi unhia tuy i lc khng c th hin r
rng nh vi Raxcnnhicp, nhng n vn lun tn ti trong tim ngi m au kh.
i vi unhia, b thm ch khng ch c tnh yu thng m cn c s ng cm,
hn na l y ny, v b hiu r s hy sinh cng nh nhng au kh m unhia phi
gnh vc mu cu hnh phc cho anh trai. unhia vn l mt c gi thng minh,
kin quyt, c ch kin v yu thng anh mnh hn c chnh bn thn. Vic unhia
la chn kt hn vi Lugin, mt k m c rt nhiu ci hnh nh l mt la chn d
nhin khin c phi chu ng khng t nhng au kh. Th nhng, ng trc ni kh
ca bn thn vi mt cuc hn nhn khng hnh phc, th vic ng trc tng lai
m mt ca Raxcnnhicp li cng khin c kh tm bi phn. V vy, unhia quyt
nh trong hai ni kh, em chn ly ni nh nht [4, tr. 287]. Th nhng,
Raxcnnhicp ng trc la chn ny li cho rng, hnh ng chp nhn, ng h cho
vic lm ca unhia l ang hy sinh a con gi cho con trai. Nhng chc rng,
Raxcnnhicp sai lm khi suy ngh nh th. Pulkhria khng th , v cm trc s
hy sinh ca unhia. L mt ngi m, c l su trong ni lng ca Pulkhria l mt s
day dt v au kh khn ngui khi i din vi unhia.
Pulkhria l ngi thu r s nhn nhn, hy sinh v tm hn v tha, cao thng
ca unhia hn ai ht. unhia cn l ngi rt c ch kin. Pulkhria tn trng s la
chn ca c. Ngay t u, khi ng trc li cu hn ca Lugin, b cho c quyn
quyt nh. Thay v lm cho unhia kh tm nhiu hn, chi bng chp nhn quyt nh
mang n cho c ni kh nh nht.

32

Xnhia bit n hnh ng ti c ca Raxcnnhicp, bi v anh em s tht

n ni vi c. Sviigailp h l vic ny cho unhia uy hip c. Cn Pulkhria
khng trc tip bit n iu ny, khng ai ni g vi b c. Nhng bng linh cm ca
mt ngi m, b m h nghi ng v mt iu g xu xa ang xy n vi
Raxcnnhicp. Th nn, b bt u m ra lo lng, bt an v s hi. Mt iu s hi
ca mt ngi m khi c mt vic g khng may v bt hnh xy n vi con ca
mnh. B t an i mnh bng vic ngh n nhng vic lm tt p ca anh lc trc,
b ch c th lm th v cng ch c nh vy mi c th vi bt phn no nhng phin
mun trong b.
n khi Raxcnnhicp nhn n lu y n Xibri, Pulkhria mi thy ht
nhng iu ang xy n vi anh. i vi tt c nhng ngi xung quanh,
Raxcnnhicp mang ti st nhn v nhn n lu y, h ch bit n c vy. Nhng
l mt ngi m, Pulkhria nhn ra nhng iu khc n su trong tm hn anh, rng c
mt s khc mc v au kh ang xy n cho anh. Th nn, thay v tin rng,
Raxcnnhicp git ngi v tin, Pulkhria lun bm vu vo nhng iu ngc li: b
hay k li chuyn anh tng phng dng ngi cha gi ca mt ngi bn, ri vic
anh lao vo cu mt a tr trong m chy. Rng con b l mt ngi nhn i, bit
yu thng.Th nhng, c v nh nhng c gng ca b cng ch c th l nim an i,
bi v khng my ai quan tm n nhng iu . T , Pulkhria m ra lon tr.
Ni au, s bt hnh, au kh v lm lc ca a con khin cho mt ngi
m ng trc b vc ca s sp . Pulkhria n nhn nim au kh cn hn c
Raxcnnhicp, anh ch ang i din vi ni au ca chnh mnh, nhng m anh cn
phi n nhn nhiu gp bi, bi v b au kh cho c ni au ca anh. L mt ngi
ph n x x theo l phi ca con tim, nn khi ng trc mt iu qu i khng
khip, iu vt qua ngng c th chp nhn ca b, v th nhng thc ca b
khng th r rng, phn bit, dn n lon tr.
Cng ging nh Catrina, Pulkhria cng n nhn ci cht nh mt s tt yu.
Bi v khng ch l cn bnh thng thng m l cn bnh x hi. Cn bnh
khng tm ra li thot trong nhng quan nim sng ri phi i vo ng cng. Bi

33

kch ca Pulkhria l bi kch ca mt ngi m khng th tm ra li i ng n cho

con ri phi chng kin anh lc li. cng l bi kch chung ca rt nhiu nhng
con ngi trong x hi.
Qua vic xy dng nhn vt ngi ph n vi nhng ni nim, bi kch ring,
F.xtiepxki mun thng qua phn nh nhng bi kch chung ca x hi Nga lc
by gi. Qua , nh vn mun vch trn thy r nhng au kh m con ngi khn
kh ni chung v ngi ph n ni ring phi chu ng trc mt x hi c qu nhiu
iu bt cng v ngang tri. Khng ch phn nh hin thc m ta thy rng tc phm
ca ng cn cha ng s ph phn v t co mnh lit.
2.2. c im nhn cch ca hnh tng ngi ph n
Hnh nh ngi ph n cng nhng phm cht ng qu ni h l mt mng
ti c cp kh nhiu trong lch s vn hc vit, trong ni bt l phm cht yu
thng, tm lng nhn i ca ngi ph n trong nhng mi quan h x hi. Vi nhn
cch cao p, ngi ph n vt qua c bao th thch khc nghit ca mi
trng cuc sng y ry nhng tnh ton, bon chen li ch chng t v p cng
nh sc mnh ca nhng phm cht ng qu ca con ngi.
Trn ci nn chung , hnh nh ngi ph n c nhn cch ng qu trong Ti
c v hnh pht ca F. xtiepxki tr thnh mt im nhn khng th thiu lm
cn bng nhng t tng, nhng li sng tha ha, c nhn v k trong tc phm. Qua
, th hin ci nhn nhn vn, giu tnh ngi ca nh vn vi nhng con ngi khn
kh.
Trong Ti c v hnh pht, chng ta s bt gp tng nt ring, nhng biu hin
ca nhng nhn cch sng c nh vn trin khai qua hnh tng nhn vt ngi ph
n. c khi l s nhn nhn, hy sinh v gia nh, c khi l s cm thng, chia s vi
ni bt hnh ca ngi khc, l tnh yu thng khng phn xtTnh yu thng, s
tha th c xem nh l mt gii php gp phn xoa du mi ni au, dn li con
ngi lm lc ra khi vng ly sai tri cng nh khin con ngi tr nn yu thng,
nhn i hn.
2.2.1. Ngi ph n nhn nhn hy sinh

34

Vi tm lng yu thng con ngi, ngi ph n la chn s hy sinh bo

v ngi khc khi s tn thng, ng thi em n cho h mt cuc sng tt p.
Nhn vt Xnhia l ngi ph n mang trong tim tnh yu thng bao la, khng
phn xt. Chnh v vy, c chp nhn s hy sinh v s cn tip tc iu mt khi
nhng con ngi khn kh cn n c.
Xnhia sng bn ngi cha nghin ru, tht nghip, bn ngi m k c cc,
mc bnh ho lao v bn nhng a em nh khng cng huyt thng nhng ng
thng v bt hnh. Ngay t khi cn nh, Xnhia chng kin, chu ng v thu
hiu cuc sng ca bn thn, ca gia nh trong hon cnh ngho tng, khn cng, gia
nhng mi quan h lng lo v nhng tnh cm yu thng khng trn vn. n khi
ln ln, ko gia nh ra khi b vc ca ci i, Xnhia tr thnh gi im vi mt
tm th vng, v ra sc n gia nh bng s tin t i mnh kim c. Sng trong
nhc, b khinh khi, nhn phm b ch p kim nhng ng tin cu gip cuc
sng ca c gia nh bao gm ngi b nghin ru, ngi m k v nhng a con
ring ca b ta l cuc sng m Xnhia la chn.
Mt c gi c tm hn thanh cao trong sng nh Xnhia li phi sng tri vi
nhn cch ca bn thn, sng trong bn th cn ni au kh no hn. C b cuc sng
gia nh, hon cnh x hi y vo con ng tm ti. Nhng khng hn l con
ng khng c li thot. Xnhia hon ton c th c nhng la chn khc, nhng ng
r khc trn con ng . C c th la chn thot khi cuc sng phong trn ca
mnh thay v c tip tc sng nh th. Raxcnnhicp ngh rng Xnhia c n ba
con ng kt thc nhy xung sng, vo nh thng inhay rt cc lao mnh
vo try lc, tr tu u m i, tm hn st li [4, tr. 399]. Raxcnnhicp c nhng c s
ngh nh th. Th nn, trong mt thong chc, Raxcnnhicp cho rng, Xnhia
khng t b cuc sng hin ti v c b cun vo try lc. Nhng ngay lp tc
ngh y li b anh ph nhn nhanh chng: mt c gi thanh cao, c thc v thn phn,
dt do tnh ngi nh Xnhia khng bao gi l loi ngi chm m trong try lc!
Nhng ti sao Xnhia li chp nhn hin thc v khng lm g thay i n? C
khng chn ci cht, khng vo nh thng in v cng khng tm hn b vy bn.

35

Vy nguyn nhn no khin Xnhia tip tc sng nh th? Quan im sng ca

Xnhia khin cho mt ngi lun hoang mang i tm chn l nh Raxcnnhicp
phi tn ti nhng bn khon, thc mc: Cn g khng khip hn phi sng trong
ng bn nh m em gh tm v ng thi chnh em cng bit (ch cn m mt ra
thi) rng lm nh vy chng cu c ai v chng c ch g cho ai cht no ht! Em
th ni ti nghe chng ni nh ni khng ln lm sao trong tm hn em li c th
pha ln nhng iu nh nhuc, hn h nh vy vi nhng tnh cm thing ling, tri
ngc hn li? Th m u xung sng m cht cho xong c phi l cng bng hn,
cng bng hn khng bit bao nhiu m k, m li khn ngoan hn na khng? [4, tr.
398]. i din vi s cht vn nh th ca Raxcnnhicp. Xnhia chng h s hi
ngc nhin, chng ly g lm l v c th trong mt lc no , nhng khi tuyt vng,
c cng c nhng ngh ging nh th, ngh dn nhiu ln v ngh mt cch
nghim tc nh mt li thot thot khi cuc sng nh nhuc hin ti. Nhng ri cui
cng, Xnhia vn khng la chn lm th. Bi v nu lm th th h s ra sao? [4,
tr. 398]. H l gia nh c, l ngi b tht nghip, ngi m k bnh tt v n em
nh thiu n thiu mc ca Xnhia, nhng ngi sng bng s tin c kim c bng
ci ngh m c t bit l hn mt, nh nhuc.
Mang trong tim mt tm lng yu thng, Xnhia khng th th khi ng
trc ni kh ca nhng ngi gn gi, thn thng. C t nguyn chp nhn hy sinh
nhn phm, cuc i vi mong mun ci thin phn no cuc sng khn cng ca
ngi thn. Xnhia bao gi cng l nhn vt ph trong chnh cuc i ca mnh, bi v
bt k ai trong nhng con ngi au kh lun chim v tr chnh yu.
Tng t Xnhia, hnh nh unhia cng em n cho ngi c ci nhn y
cm phc khi chp nhn nh i t do v hnh phc ca bn thn v m v v anh.
iu th hin tnh cm chn thnh, cao thng, rt ng qu trng m unhia dnh
cho nhng ngi thn thng nht.
unhia cng l hin thn ca kiu ngi ph n ht lng yu thng, tn ty hy
sinh v gia nh. i tng ca tnh yu thng, s hy sinh ny l anh c,
Raxcnnhicp. V cho ngi anh xa nh c tin trang tri chi ph n hc, unhia

36

chp nhn n lm gia s cho nh Sviigailp lnh trc mt trm rp. L mt c

gi thng minh, unhia bit rng i vi mt cng vic nhn lng trc s c nhiu
nhng kh khn v bt tin. Nhng ct c tin gi ln Ptecbua cho Raxcnnhicp,
unhia vn chp nhn cng vic ny. Khi b Sviigailp quy ri, bung li t tnh,
unhia cn thn v cng quyt t chi. Nhng c li khng b i v cng khng
lm ln chuyn ny ln m vn m thm chu ng. C lm th mt phn v khng
mun hnh ng ny ca mnh gy ra nhng him nghi v mu thun trong gia nh
Sviigailp, mt phn khc ln hn l cn c cng vic gip cho anh, san s
gnh nng cho ngi m ngho kh. unhia thm ch khng k chuyn ny vi m bi
s b s lo lng. C nh th, unhia m thm chu ng tt c.
L mt c gi a cm, t trng, unhia hn ai ht hiu r bn cht con ngi
Lugin ngay t nhng ln u tin tip xc. unhia bit r rng l mt con ngi ch
k, t li v khinh ngi. Nhng khi ng trc li cu hn chng vnh ca Lugin,
unhia vn gt u ng thun sau mt m suy ngh. Nu nh khng hiu g v
unhia, hn s ngh rng y l mt c gi hi ht, tham danh li m khng cn nhc
thit hn? Nhng Raxcnnhicp hiu r c, hiu r ti sao c li quyt nh nh th.
V iu gii thch ti sao Raxcnnhicp li kch lit phn i cuc hn nhn ny:
V ci l b n g th? iu b quyt u? Vn qu r: nu v bn thn mnh,
v mun yn m cho c nhn mnh hay cu sng c tnh mng mnh na, nht nh
em ta s khng bn mnh, nhng nu v mt ngi khc, ng th, em ta s bn mnh.
V hnh phc ca mt ngi thn yu qu, em ta s bn mnh. y, tt c mi iu b
n chnh l y: n bn mnh v hnh phc ca anh, ca m. [4, tr. 57]. Trc khi
chp nhn li cu hn ca Lugin, unhia trn trc suy tnh v cn nhc thit hn
nhiu ln. Nhng c khng h cn nhc cho bn thn mnh m cn nhc cho ngi anh
ang hc trng lut. Lugin l lut s v s m mt vn phng bo cha Ptecbua.
Nu unhia ly hn, Lugin c kh nng c th gip anh c mt v tr tr vn phng
lut. V hn t y, tng lai ca Raxcnnhicp s dn c m ra. C cng c th
nh Lugin gip Raxcnnhicp chi ph n hc v sinh hot, th l cuc sng ca anh
c li cng c bo m v cng khng phi b hc gia chng. y, unhia ch

37

ngh c th. Trc khi kt hn, ngi con gi cao thng y mm ci v m mng v
tng lai ca ngi anh thn yu m khng h ngh ngi quan tm g v hnh phc ca
bn thn. M cng c th ngay t u, unhia cng nhn ra rng s chng c hnh
phc no c khi c gn b bn thn vo mt ngi nh Lugin. unhia chp nhn hy
sinh v c yu thng ngi anh hn c chnh bn thn mnh, iu m bt k ai cng
nhn ra khi chng kin v thu hiu con ngi c cng nh s la chn ca c.
Pulkhria vit trong bc th gi Raxcnnhicp: Hy yu ly unhia, Rodia , v
em yu con hn c bn thn mnh [4, tr. 51].
Qua nhn vt unhia, ngi c d dng nhn thy bn tnh nhn hu, yu
thng trn vn v chn thnh khng thua km g tm hn cao p ca Xnhia.
unhia, Xnhia, mi ngi mt cnh ng song h u c mt im chung nm nt
p ca tm lng yu thng tht tm, la chn s nhn nhc hy sinh v nhng ngi
thn yu. S cao thng v chn thnh ca h lun khin ngi khc phi c nhiu
nhng bn khon, kh hiu. Bi v, la chn hy sinh v ngi khc ngoi tm lng yu
thng, cn cn phi c s quyt tm trong suy ngh v lng dng cm khi i mt.
l iu khng phi ai cng c th lm c.
Trong tc phm, bn cnh Xnhia, unhia, Catrina v Pulkhria cng u l
mu ngi ph n nhn nhn, hy sinh. H hy sinh cho nhng a con ca mnh.
Catrina tuy hay cu gt vi ngi khc, i khi li qun tr, hay o tng v
qu kh, nhng chung quy b vn l mt ngi ph n nhn nhn, hy sinh v gia nh,
v con ci. Catrina chp nhn ti gi vi Macmlap c l bi v mun mu cu mt
cuc sng n nh cho nhng a con, dng chm lo cho chng: Mt ngi n
b c hc thc v cao qu nh vy m li thun lng kt hn vi ti! Ch ring vic y
thi cng ng thy r nng lm vo mt cnh c cc n th no! y th m
nng cng ly ti! Nng khc nc n, nng v u bt tai, nhng nng ly ti!
V nng khng cn bit i u na [4, tr. 23]. Cuc sng kh ngho, nn trong nhng
m khuya, khi mi ngi u chm vo gic ng, th Catrina li mit mi may v,
git gi cho c nh. Bnh tt hnh h, nhng Catrina vn c gng dn dp nh ca,
chm lo cho ci n ci mt ca nhng a tr. B dnh dm, cht chiu tng ngy

38

nhng a con khng b i, tuy nhin i khi b cng nh bt lc trc thc trng
khn cng.
Pulkhria l mt ngi m hy sinh rt nhiu cho con ci. B cht chiu tng mn
tin lo cho Raxcnnhicp n hc. Khi unhia chp nhn li cu hn ca Lugin, b
m ngho kh y d on c vin cnh tng lai m m ca bn thn. B hiu
rng, mt ngi nh Lugin s khng cho php b cnh con gi, b s phi sng c
n mt mnh trong cnh ngho tng bnh tt, c Raxcnnhicp cng nhn thy iu
na Ri b c trng mong vo ci g m sinh sng Ptecbua? V qua mt vi
triu chng no , b c cng on l ci xin xong c s khng th sng chung
vi unhia c d ch trong thi gian u kia m? Chc l con ngi kh i y l
li l tm a ca hn ra, tuy th b c vn c mun ni di mnh, ni nhng m
m s t chi. B c cn ch i ci g, cn bit trng mong vo ai na kia ch? Vo
s mt trm hai mi rp tin lng qu ph hn? Nhng li cn phi khu tr vo
khon tm vay ca Afanaxi Ivanpvich na! Ri sut ma ng b c s cm ci ngi
ang khn trm, bt tt tay, ch t lm hng i mt gi thi. Nhng ta cng bit thc
ra l nhng th khn khic y cng ch thm c hai mi rp mt nm l cng [4,
tr. 55]. i mt vi tnh cnh nh th, nhng ngi m y vn c sc an i con bng
mt thi lc quan, rng b s t nguyn ring sau vic ci xin ca unhia m
nguyn nhn xut pht t mong mun ca b: Rodia yu qu ca m, v mt vi l do
(cng khng c g dnh dng n Pit Ptrvich, m ch l nhng l do hon ton
ring t, c l ch l chuyn lm cm ca b gi thi), m thy rng ci xin xong, c
l m c ring nh by gi th hn, ch khng v vi hai v chng. M tin chc
rng anh ta, vn l ngi cao thng v t nh, th no cng mi m v khi xa
con gi, v s d n by gi anh ta cha ni chnh cng v d khng ni ra th
cng l vic tt nhin ri; nhng m s t chi.Trong cuc sng m tng nghim
thy rng chng r thng khng a g m v. Khng nhng m khng mun lm
phin ai mt cht no, m hn na m cng mun sng hon ton t lp, qu h n
v c nhng a con yu qu [4, tr. 50].

39

L mt ngi m, Pulkhria sn lng nhn nhn v hy sinh cho cuc sng, cho
tng lai, cho con ng m con ci ca b la chn, b ch mong chng tm thy
s bnh yn trong tm hn v c mt cuc i y v bnh an.
2.2.2. Ngi ph n thu hiu, s chia
Ngoi s nhn ni hy sinh v gia nh, v ngi thn, nhn vt ngi ph n
trong Ti c v hnh pht cn c s cm thng, thu hiu v chia s vi nhng ni au
kh ca con ngi trong cuc sng. L mt nh vn c ci nhn su sc v mt tm
lng cm thng trc ni kh ca con ngi. F. xtiepxki xy dng hnh nh
ngi ph n thu hiu, s chia trc nhng au kh ca ngi khc, tuy khng qu
mnh lit, ln lao nhng n nh mt s nng trong tm hn, lm nh bt gnh nng
tm hn ca nhng con ngi b v, lc lng khi i din vi mt x hi chuyn bin
hn tp.
Yu thng con ngi, Xnhia cm thng v bao dung cho mi khuyt im
ca h. i vi Macmlap, Xnhia lun quan tm, thu hiu cng nh thng hi
ng. C lun thu hiu nhng ni kh tm ca ng. Xnhia vn lun yu mn, qu
trng Macmlap k c khi i din s ch k v ln trnh hin thc ca ngi b
nghin ru, nh mt vic lm ri phi n bm a con gi phi v gia nh m
nh mt nhn phm v cuc i. Ngay c khi ng trc s v tm ca ng, c vn
chp nhn v tha th. C ln, ngi cha rut tht y cn n xin c ba mi c dch
cui cng mua ru ung k c khi bit rng l s tin cui cng cn li ca
Xnhia, v c s phi dng s tin y gi gn s sch s, s sch s ca mt c gi
im. Ngay c khi nh th, Xnhia vn n v a cho ng s tin m khng trch
mc na li. C ch nhn ng bng ci nhn lng l, ci nhn trn kia, ch khng
phi di ci trn ny [4, tr. 30], ci nhn i ngi, khc thng cho con ngi ch
khng trch mc h, khng h trch mc [4, tr. 30]. Chnh Macmlap cng t bit
mnh l mt ngi ch k, b tha, l mt ngi cha khng xng ng v ng trt
di trong men ru, t trch mc bn thn, t nhn chm mnh vo au kh nhng li
khng ngh n s thay i, khng mun i mt. Nhng Xnhia khng ngh th. C
nhn thu nhng dn vt, nhng ni kh ca ng (v ca nhng ngi khc), c nguyn

40

em nhng g mnh c th gip h, gnh bt ni au v san s hi m ca tnh

yu thng cho h. C khng khc than, on trch ngi khc, cho d nhng g h gy
ra lm sai lm. Th nn, i vi Macmlap, Xnhia khng trch mc ng, c ch
ang thng hi ng. Thng hi cho mt con ngi tuy m mnh trong men ru
nhng lun phi chu ng s ging x ca tm hn, ca lng tri khi bn thn ch bt
lc v th trc s bt hnh ca v con. Xnhia ng trn gc ca
Macmlap cm nhn v nhn thu nhng ni kh tm ng phi chu ng. Th
nn, c khng on trch ng. Bi v, Xnhia cho rng ng trc s ray rt, t vn ca
lng tm l mt hnh pht ca con ngi. H khng dng dng, h lun phi i
mt vi nhng ni au khn ngui. H cn c bao dung, tha th hn l on trch,
bi v khi i mt vi s t trch ca bn thn th h cng tr gi cho li lm ca
mnh. Hn ai ht, nhng con ngi y cn c cm thng, chia s, bao dung v tha
th.
Ci khng kh hn lon, thm hi ca x hi cng cuc sng ngho kh cng
cc to ra nhng vt thng kh phai trong tm hn mi con ngi. , con
ngi cn s che ch, m bc, cm thng cho nhau hn bao gi ht. , con ngi
cn nn i x cng bng v bao dung cho nhau. Xnhia l mt nhn cch nh th.
Xnhia c x vi Catrina, nhn nhn Catrina khng phi ng trn lp trng mt
con ngi cao c, mt ngi ban n cho cuc sng ca k khc m trn lp trng ca
nhng con ngi bnh ng, bnh ng trong a v, trong cuc sng, trong tm hn. C
ln Catrina van Xnhia cho b my chic c o v mng st r tin nhng khi
y c t chi. Th ri, Xnhia cm thy dn vt c li bi v li t chi . Sau
nhng hy sinh cho cuc sng ca k khc, nhng ch mt ln t chi khin c au
lng, y ny v day dt Ti tn nhn qu! M bao ln nh th ri. Sut ngy hm
nay ti nh li m au lng qu [4, tr. 394]. C cm thy rt n hn, rt c li bi v
hiu rng Catrina khng ch bun v khng nhn c mn m l v c t chi
b Khng phi d y bun v my chic c o u, m v ti t chi d, ti bit [4,
tr. 395].

41

Xnhia cm nhn nhng ni au kh ca Catrina v thng hi b v nhng

ni au . Trong mt cuc i thoi vi Raxcnnhicp, anh cp n vic
Catrina nhiu ln sut nh c. Nhng Xnhia bng mt nim thng xt khng th
no ngui c [4, tr. 392] dnh cho ngi ph n khn kh y ln ting bnh vc
Catrina bng mt ging iu au n v xt thng D y bun phin qud y
cao thng qutt qu! ng khng bit g c, khng bit g c [4, tr. 392]. Chm
n Catrina, chm n ni au kh ca Catrina, Xnhia cm thy iu cn lm c
au kh hn chnh ni kh ca bn thn.
Xnhia bng tri tim a cm, chan cha yu thng lun tinh t v nhy cm
trc ni lng ca con ngi, c bit l nhng con ngi au kh. C au kh v ni
au ca ngi khc, c gnh ly v mnh mi au kh v xem l iu hin nhin.
i vi Xnhia, nhng bt hnh ca cuc i c khng lm c au n bng ni au
ca ngi khc, c xem vic gnh ly au kh l iu c nn lm gip ngi
khc v l iu c phi gnh chu. Xnhia ch thc s au kh khi ng trc ni au
ca ngi khc, ni bt hnh ca con ngi. Chnh mt k mang trong tm hn nhiu
mc cm ti li v mt quan nim sng thin v l tr c phn v k, c nhn, b nhng
quan im sng siu nhn hay tm thng ging x nh Raxcnnhicp cng phi xc
ng, khut phc trc ni kh v tnh yu thng khng phn xt ca Xnhia.
Raxcnnhicp qu di sn nh v hn ln chn Xnhia Khng phi ti ci ly
em, ti ci ly trc s thng kh ca loi ngi [4, tr. 397].
S cm thng, chia s, thu hiu khng ch c ngi ph n yu thng, hy
sinh cam chu nh Xnhia m cn c biu hin mt nhn vt mang nhiu nhng
ni au tinh thn day dt nh Catrina. Mt yu thng cho i l mt yu thng c
kh nng nhn li nhiu nht. ng trc s hy sinh cho ngi khc ca Xnhia,
Catrina t nhn ra nhng phm cht ng qu trong tm hn c.
Trong suy ngh ca Catrina, mt c gi bao dung sng ht mnh v mi ngi
nh li chu nhiu bt hnh v thit thi nh Xnhia cn c yu thng v trn
trng. Chnh v th, Catrina khng th no chu ng ni vic ngi khc khinh khi,
d bu ngi con gi cao thng y, i vi b, mt iu g xc phm n Xnhia cn

42

quan trng hn l xc phm n bn thn b, n con ci b, n cha b na, tm li

l iu s nhc au n nht i vi Catrina Ivanpna [4, tr. 475]. T su trong
ni lng Catrina, b lun mong cng bng n vi c, hy vng mi ngi tha nhn
Xnhia nh mt con ngi ng hong c tm hn thnh thin v cao qu. Sau nhng
kh khn, lo toan b bn ca mt cuc sng bt hnh, s vp ng v tn thng ca
tm hn, ci cn ng li trong Catrina l mt s cm thng, chia s v hn th na l
s tin tng tuyt i vo bn tnh cao p ca Xnhia. Mt ngi ch bit sng v
ngi khc, th tn thng bn thn ch khng th th trc ni au ca con ngi
khng th v mt mi li nh m nh i nhn cch. Trong m tang Macmlap,
khi Lugin n v ch trch Xnhia ly cp tin ca hn, chnh Catrina ch khng ai
khc l ngi u tin lao ra bnh vc bo v c. Ngay khi Lugin kt thc li buc ti,
trong khi mi ngi c mt u nhn nng vi nhng b mt d tn, nghim
khc, ngo ngh, th hn [4, tr. 484], ch ring Catrina vn ng v pha c. Bng
mt nim tin k l, b chc chn rng l mt s vu khng, rng Xnhia vnh vin
khng c kh nng ly cp tin ca ngi khc. B la ht, chi bi v cng kch
ng Xnhia, Xnhia m li i ly tin ca hn! Xnhia m li i n cp! N cn b
th cho my na y, ngu! [4, tr. 485]. Sau , khi i din vi bng chng mt
trm rp ri ra t ti o Xnhia, lng tin ca Catrina vn khng h b lung lay m n
cng tr nn mnh m v kin quyt hn. Hai con ngi au kh y m chm ly
nhau, v Catrina trong ting go khn c, trong ting khc nc n nh ting khc
tr con, trong li van xin y lng tin cy, ngy th v tuyt vng [4, tr. 488] ht
li bin minh cho Xnhia: Xnhia! Xnhia! D khng tin u! Con thy y, d c tin
u! Catrina Ivanpna ku ln, bt chp s tht s s ra y, b lay lay ngi nng
trong tay nh ru mt a tr, hn ly hn ln khp mt nng, ri chp ly hai tay
nng m hn ti tp. Con m li i n cp! Sao n ngu th! Tri i! Cc ngi ngu
lm, ngu lm! [4, tr. 487].
Bng tnh yu thng v mt s thu hiu no , Catrina tin tng Xnhia
tuyt i. i khi s tin tng cn ng gi gp trm ln bt c mt tnh cm no khc.
khng phi l s tin tng chp nht xut pht t s y ny vn d phi c ca mt

43

ngi nhn n hu m n xut pht t s tht tm ca Catrina, s tht tm yu thng

v tin tng. Catrina hiu Xnhia cng nh Xnhia hiu b. Gia h dng nh c
mt s ng cm gn kt no y. Sng gia mt x hi thc t, lnh lng, , con
ngi cn s yu thng, che ch, m bc ln nhau hn bao gi ht.
2.2.3. Ngi ph n vi tnh yu thng, tha th cho con ngi trong lm li
Trong Ti c v hnh pht, F. xtiepxki nhn nhn v th hin o l tnh
thng tp trung nhiu nhn vt ngi ph n bn cnh nhng con ngi tm
thng, au kh, c n, sai lm ang tn ti bn l x hi.
Ngi ph n vi tnh yu thng khng phn xt, lng cm thng s chia
to nn mt vng sng p gia mt x hi ti tm bao ph gia ng tin v nhng t
tng v k, c c, t li xung quanh. Chnh tnh yu thng bao dung v lng hy sinh
tn ty v ngi khc l gii php tch cc gip con ngi lm lc n vi nh sng
chn l, thc tnh tnh yu thng n su ni tm hn h, em ngi v ngi n gn
nhau hn.
Xnhia l hin thn tiu biu ca kiu ngi ph n giu tnh yu thng v
lng nhn i. Chnh tnh yu thng, lng nhn i ca c em n hiu qu nht
nh trong vic xoa du s tn thng ca con ngi au kh, cu vt h thot khi s
ging x ca ni tm, t b con ng lm lc.
Bng tnh yu thng v san s, Xnhia gip Raxcnnhicp tm v con ng
ng n sau nhng au kh v ging vt bi t tng ti c v ting ni lng tm.
Chnh Xnhia em n cho Raxcnnhicp mt ci nhn rt khc vi kiu ngi m
Raxcnnhicp ang c nh vn ti. Vic Xnhia bn mnh cu vt c gia nh ra
khi b vc ca ci i c b c k cho Raxcnnhicp nghe trong mt qun ru ti
tn to thnh mt li r ngang rt i t ngt trn con ng thng i ti vic tr
thnh con ngi phi thng ca anh. Xnhia cho Raxcnnhicp thy rng trn i
ny cn c mt con ngi cao thng nh th, nhn hu nh th, sn sng hy sinh cuc
sng ca bn thn cho cuc sng k khc, yu thng ngi khc hn chnh bn thn
mnh. Chnh quan im sng thng ngi nh th thng thn ca Xnhia ko
gn khong cch gia c v Raxcnnhicp trong mt khong thi gian ht sc ngn

44

ngi. Raxcnnhicp b cun ht bi Xnhia. T , anh quyt nh n th ti trc

c. Bi v anh rt cn li ra cho tnh trng b tc ca bn thn. Bng mt s thi thc
mnh lit, quan nim sng cng nh s b tc trong t duy ca Raxcnnhicp tm
thy nim hy vng t quan im sng ca Xnhia mt con ngi sng v ngi khc
v mang trong tim mt tnh yu thng khng phn xt.
Raxcnnhicp mang theo s lo lng v s hi khi tm n th ti trc
Xnhia. l s lo lng mt cch d hiu ca mt k mang trong mnh ti li khi ng
trc mt con ngi thnh thin c quan im sng, c ch hnh vi hon ton tri
ngc. L ni s hi b xa lnh v chi b, nh mt l thng tnh khi con ngi ng
trc mt k st nhn. Nhng Xnhia li khng lm th. C bng tri tim nhy cm
trc ni au ca con ngi nhn thy nhng kh au ang tn ti trong tm hn
Raxcnnhicp. C thng hi anh, cm thng anh v nhn ra rng anh khng phi l
mt ngi mang tm hn c c, rng anh bt hnh v t y mnh vo ng cng
bng li sng thu mnh vo khng gian ring, ri xa con ngi. Xnhia xem ni au
ca Raxcnnhicp nh chnh ni kh ca mnh i, sao ti kh th ny [4, tr. 506].
C khuyn anh nn t th. T th khng ch gii ta ni kh au ging x gia l tr v
lng tri ca Raxcnnhicp m cn l bin php ly li cng bng cho nhng nn nhn
ca anh, nhng con ngi phi gnh ly ci cht v mt t tng lm lc ca mt
con ngi giu lng nhn i trn con ng i tm chn l. Xnhia tin rng, con ngi
l bnh ng. Con ngi khng ai c th t phn xt quyt nh sng cht ca ngi
khc. Con ngi c nhng sai lm, nhng s ch k nhng iu khng hon ton l
xu xa, chng qua h yu thng bn thn mnh nhiu hn yu thng ngi khc mt
cht thi. Con ngi cn c yu thng, bao dung v tha th. Khi Raxcnnhicp
n Xibri, Xnhia li tip tc bn cnh anh em nh sng ca tnh yu thng bao
dung tha th lp y nhng khong ti trong tm hn mt con ngi nhn i nhng
au kh v lm lc. Xnhia phi c tm hn trong sng v bao dung bit chng no,
mi c th cm thng v cu vt mt th gii ni tm y hn lon ca mt k ng
bn b vc ca ci c nh Raxcnnhicp?

45

Khng ch c Raxcnnhicp m nhng con ngi au kh, ti li khc cng tr

nn yu thng, gn gi hn khi tip xc vi tm lng nhn i ca Xnhia. chnh l
nhng ngi t Xibri. H c nhng qu kh khc nhau, nhng tm hn ti li,
nhng cng nh Raxcnnhicp, tnh thng ni Xnhia cun ht h. H quan tm
c, cho hi c, thn thin vi c, nh v s gip ca c. So vi s b v, lc lng
ca Raxcnnhicp trong mt tp th, Xnhia gn gi thn quen vi mi ngi xung
quanh hn. C chnh l si dy kt ni v buc cht mi tm hn con ngi lm lc.
C cng chnh l ngi cha lnh mi vt thng t vt, mi au kh ca nhng t
tng sai lm, nhng hnh ng sai lm ca Raxcnnhicp cng nh nhng con ngi
au kh nh anh.
Tng t Xnhia, unhia bng tnh yu thng rt i chn thnh v su sc
ca ngi em gi lun quan tm, yu thng v gip Raxcnnhicp d trong bt
c nghch cnh tri ngang, au kh no ca ngi anh m c yu qu. Thm ch, ngay
c khi c phi i din vi ti c khng khip ca anh. Ging nh Xnhia, sau nhng
sng s, hong lon khi bit c s tht hnh ng ti c ca Raxcnnhicp l nhng
bn khon, au bun v thng xt cho anh. Bng s thu hiu, c khng cho rng
Raxcnnhicp l mt k st nhn git ngi v tin. Anh tht ra l mt con ngi au
kh v vo lc ny, anh rt cn tnh yu thng, s tha th v bao dung. L mt ngi
thn, mt ngi em gi yu qu Raxcnnhicp, unhia n bn anh v khc cho
nhng ni kh au m anh ang gnh chu. Gia unhia v Xnhia c mt iu ging
nhau. H u yu thng, ng cm v tha th cho Racnnhicp. C l xut pht t
tri tim yu thng, hy sinh v ngi khc bt chp mi ti li ca h.
Cng ging nh khi i din vi Xnhia, khi Raxcnnhicp hiu rng unhia
bit ht vic lm ti c ca anh, bng mt s d dt v t ti trong tm hn,
Raxcnnhicp hoang mang v ngn ngi khi i din vi unhia: - By gi anh phi
th no, vo vi em hay l i ch khc? Chng hi, v ngn ngi [4, tr. 640].
Raxcnnhicp khng th on trc c thi ca unhia v t tin ng
trc c sau iu m anh gy ra. Sau nhng ti li, Raxcnnhicp vn l mt ngi c
nhn cch v c tri tim nhy cm. V sau tt c nhng sai lm ca anh, unhia vn

46

yu thng anh nh lc trc. Tnh yu thng thm ch ngy cng nhiu hn trc
ti li ca anh. unhia hiu rng anh ang ng gia ranh gii mong manh ca nhng
gi tr tt p v nhng iu xu xa, gia ci cao c v ci thp hn v anh ch ang
bc bc chn u tin vo lnh a ca ci c. unhia khng chp nhn li ngh
anh git mt con rn gh tm [4, tr. 642] ca Raxcnnhicp v c cho rng vic anh
i t th, i mt vi ti c ca mnh v chp nhn au kh s gip anh gim bt phn
no ti c. Cn v phn unhia, c khng h xa lnh, s hi, on trch, t b anh. C
em tnh yu thng, s xt xa, s tha th v bao dung nu ko anh tr v con
ng lm ngi chn chnh. Vi tnh yu thng , tc ng khng nh n li t
duy v thc ca Raxcnnhicp. Sau khi gng sc bo v bin minh cho hnh ng
anh git cht mt con rn gh tm [4, tr.642], Raxcnnhicp bng tr nn do d v
cn rt khi bt gp nh mt ca unhia, ngi em gi m anh gy ra nhiu au kh
trong i mt y, chng thy bit bao nhiu, bao nhiu l bun kh thng xt v
chng, n ni bt gic chng trn tnh li. Chng thy rng d sao mnh cng
lm cho hai ngi n b ng thng y tr thnh nhng con ngi khn kh. D
sao, chnh chng cng l nguyn nhn [4, tr. 644]. Chng ta thy rng, tuy tnh yu
thng khng th xa sch hon ton t tng ti c n su trong tm hn
Raxcnnhicp, nhng n khin anh trn tnh li, suy ngh li v lm du li phn no
nhng ging x trong tm hn anh gia ci ng v ci sai.
Nhng ray rt ca Raxcnnhicp cho chng ta thy rng, tnh yu thng tha
th lng nhn i tht s em n li thot cho nhng ngh lm lc, cho nhng con
ngi au kh v lc ng. Con ngi d c c chp, kiu hnh, hay mang thc sai
lm nh Raxcnnhicp i na, ch cn anh cn mang trong tim s y ny, tnh thng
v ch cn anh ng trc ni au kh gy ra cho ngi khc, khi ng trc tnh
cm chn thnh ca unhia v c Xnhia i vi mnh, anh khng n lm h tht
vng. D sao, phng tuyn mong manh nht ca con ngi khng nm l tr m nm
l l ca con tim. Trong tim thc ca mi ngi, d c l ai i chng na vn lun
vn n ci thin, nhng iu tt p.

47

Bn cnh lng nhn i, tnh yu thng trn vn m Xnhia, unhia dnh cho
Raxcnnhicp, chng ta khng th khng nhc n tnh cm m con gia Pulkhria v
Raxcnnhicp. Chnh tnh cm m con y cng c mt v tr quan trng trn con ng
quay v ca Raxcnnhicp.
Trong nhng cung bc tnh cm ca con ngi, tnh m thing ling v cao qu
hn ht. N l si dy tnh cm vnh vin khng bao gi c th t la, chia ct, k c
khi con ngi khng nhn ra s tn ti ca n hoc chi b n. i vi Pulkhria v
Raxcnnhicp cng th. T sau khi tip xc vi t tng con ngi phi thng, nht l
sau khi gy ra ti c git ngi, Raxcnnhicp tr nn c n, lc lng. Anh thu mnh
vo ci v trng rng ca bn thn, t ra bt mn v c thi tiu cc trong giao tip
vi mi ngi, bao gm nhng ngi thn yu nht ca anh l m v em gi. Sau khi
gp li m v em Ptecbua, dng nh hai m con tr nn xa l v khng th tm
c ting ni chung. Raxcnnhicp t ra kh chu v cu knh trong nhng cuc tr
chuyn vi m v em, k c nhng khi h quan tm thm hi anh. Nhn thy biu hin
ca Raxcnnhicp, Pulkhria t ra kh tm v lo lng rt nhiu. Nhng tng si
dy lin kt gia hai m con ngy cng mng manh bi li t duy khc thng v li
sng khp mnh ca Raxcnnhicp. Nhng F. xtiepxki cho chng ta thy nhng
iu k diu t nhng rng buc tnh cm ca con ngi, t nhng tnh cm quan tm
chia s chn thnh nht.
Sau tt c nhng kh au, nhng dn vt ca mt trit l sng lm lc, sau tt c
nhng b v v hong lon, Raxcnnhicp vn tm v bn m mt cch t nhin
nhng v thc. Vng tay ngi m lun l ch da vng chc cho a con lm lc v
au kh. Raxcnnhicp d c chu nh hng ca bt k iu g, anh vn l a con
ca mt ngi m. Trc khi quyt nh i din vi ti li ca mnh, Raxcnnhicp
tm v bn b Pulkhria, tm v mt khong lng bnh yn ca tm hn. , khng c
nhng toan tnh, s h thn, nhng au kh, nhng dn vt m ch c s yu
chiu, tin tng v bao dung tuyt i ca ngi m. , con ngi c t do by t
lng mnh, th hin s yu ui s hi ca bn thn. bn m, Raxcnnhicp tht
ra li tn y lng ngi con: M i, d c xy ra chuyn g, d m c nghe ni g v

48

con, m c cn thng con nh by gi na khng? [4, tr. 637]. l li tm s t

y lng ngi con sau nhng sai lm tm v mt sui ngun yu thng khng cn.
D cho con c ra sao, con vn mi l con ca m, tnh thng ca m dnh cho con
mi khng thay i. V bn m, Raxcnnhicp thy lng du li sau nhng khng
hong v tinh thn lng chng dng nh bng du li sau c ci khong thi gian
khng khip y. Chng phc xung trc mt m, hn chn m v hai m con m nhau
khc [4, tr. 639].
Tnh m l ngn ngun ca tnh yu thng trong tm hn mi con ngi, gip
nng tm hn con ngi trong mi nghch cnh cuc i. Tnh yu thng, s quan
tm, tin tng, tha th bao dung ca mt ngi m m Pulkhria dnh cho
Raxcnnhicp nu gi bn cht lng thin ni Raxcnnhicp. Trc tnh cm cao
qu, chn thnh ca nhng ngi ph n quanh mnh, Raxcnnhicp v thc p
li s tin yu v k vng . Anh vn b li suy ngh l tr ba vy trong nhn thc
nhng bc chn anh lun v thc bc v ni hin hu yu thng v tnh ngi.
Vi ci nhn ton din v su rng, vi con tim nhy cm trc ni bt hnh ca
con ngi, F. xtiepxki soi r phn nh thu o nhng au kh ca con ngi lm
lc nhng ng thi cng v cng dng tm trong vic xy dng nn hnh nh ngi
ph n chan cha yu thng, tn ty hy sinh v ngi khc. Chnh nhng ngi ph
n au kh nhng nhn i y mang li li thot cho nhng mng i ti tm. Tnh
yu thng bao gi cng cha ng nhiu gi tr tinh thn c ngha nhn vn su sc,
li du n kh phai m trong tm thc mi con ngi chng ta.
2.3. ngha hnh tng ngi ph n trong tiu thuyt Ti c v hnh pht
2.3.1. Hnh tng ngi ph n v gi tr hin thc
Trong bt k thi i no, x hi no, con ngi trong cuc sng cng phi lun
quanh i qun li vi i sng vt cht v tinh thn. C ngi kh gi, c ngi ngho
kh. C ngi c hnh phc, c ngi li bt hnh. Cuc sng con ngi c cc
nh vn a vo trang vit vi mun vn sc thi khc nhau, tuy nhin phn ln u
c bit ch trng khai thc s phn con ngi xoay quanh i sng vt cht, tinh thn
ca nhn vt. Nh vn em n cho ngi c ci nhn ton din hn v con ngi v

49

x hi trong tc phm ca mnh, t th hin ci nhn ca nh vn vo nhng iu tt

p hoc bt cng t nhng g c xy dng nn trong tc phm.
Khi xy dng Ti c v hnh pht, F. xtiepxki cng mun em ci nhn hin
thc ca mnh v con ngi v tnh trng x hi nc Nga ng thi. Chnh v vy,
bn cnh vic xy dng hnh tng Raxcnnhicp trong qu trnh u tranh t tng,
nh vn cng c bit ch tm n nhng con ngi nh b xung quanh anh, nhng
con ngi khn kh bt hnh vn lun qun quanh bn gc x hi. Trong , ng ni
nhiu n thn phn ngi ph n - nhng ngi ph n ngho kh cng cc v mang
trong tm hn nhng dn vt tinh thn khn ngui. C th, i vi F. xtiepxki cng
nh nhiu th h nh vn, nhng ngi ph n khn kh bt hnh lun l mt ti
phn nh hin thc thit thc nht, ng thi em li ci nhn cm thng, xt xa hn ai
ht.
Cuc i bt hnh ca nhng ngi ph n trong Ti c v hnh pht l ci nhn
hin thc y ni xt xa ca F. xtiepxki. S phn ca h l sn phm tt yu ca
hin thc x hi nghit ng, ca nhng n np x hi t bn bt cng v tn nhn.
l mt x hi dung tng cho iu c, cho v tr c tn ca ng tin cng li ch, cho
s th v cm gia ngi vi ngi. X hi y to ra nhng con ngi lc li v
b tc, nhng k c ci nhn dng dng, lnh lng trc ni bt hnh ca ngi xung
quanh, ng thi cng to ra v s nhng cuc i lm than v bi kch.
Gia nh Macmlap l mt t hp ca rt nhiu nhng ni kh au ca con
ngi, tuy nhin cng ch l mt t bo nh nhoi ca mt x hi trn ngp nhng
cnh i nh th. Cnh i ca m v em gi Raxcnnhicp cng l nhng cnh i
chu ng au kh v s ngho kh, nhng hn ht l s thay i ca Raxcnnhicp
mt con ngi chu nhiu nhng dn vt, b tc do nhng quy tc, quan im ca x
hi. Nh vn hin thc xy dng nn nhng tn thm kch m ngi ph n
lun phi chu ng nhiu hn c. Cuc sng ngho kh, b tc ngang nhin ch
p ln cuc i, nhn phm ca nhng c gi thnh thin, nhn i nh Xnhia,
unhia. S c cc, cn bnh ho lao cng vi nhng hoang tng phi thc t khin
cuc i ca Catrina ngy cng tr nn bi t v bt hnh. Ci ngho, cnh khn cng

50

cng to nn nhng ngi m qun qut kim sng, lao tm kh t v ci n ci mc, v

tng lai m mt cho con ci nh b Pulkhria, nh Catrina.
C th ni rng, s thiu thn vt cht vi nhng lo toan khng ngt v ci n
ci mt chnh l nguyn nhn d thy nht ca nhng ni kh ni ngi ph n.
F.xtiepxki cho chng ta thy rng, s can thip ca th lc ng tin l nguyn
nhn trc tip nht, thit thc nht gy nn au kh cho nhng con ngi nh b di
y x hi. Gi nh ng tin khng tc qui, nhng li ch c nhn khng tr nn
quan trng n ni vt ln hn tnh cm con ngi, gi nh mi ngi u sng lnh
mnh, chan ha, gip nhau, quan tm nhau hn, chc hn nhng mnh i ngho
kh trong x hi s c cuc sng tt p hn. u trong cuc i c th s c
nhng mnh i ngho kh nhng khng phi l nhng mnh i cng cc n ni
nh i thn xc, nh i t trng v gi tr con ngi ch kim vi ng tin t i
ko di cuc sng cho rau thiu thn ca gia nh nh Xnhia, c l s khng c
ngi em gi nhn hu v cao thng nhng phi chp nhn nh i hnh phc hn
nhn gip ngi anh trai yu qu nh unhia.
Nu cuc sng khn cng, ng tin l th phm trc tip gy nn ni bt hnh
ca ngi ph n th nguyn nhn xu xa ca vic ny n t s bt bnh ng v hn
lon ca x hi ng thi. Mt x hi m , ngi ph n ni ring v con ngi
khn kh ni chung khng th tm thy li thot cho cuc sng khn kh cng cc,
khng th bo v c nhn phm, cuc i trc cuc sng khn cng b tc, khng
th d dng tm thy tnh yu thng, ng cm gia ngi vi ngi. Ci x hi m
tt c nhng tnh cm cao p ca con ngi u b nh ng vi li ch tin ti, u
b em ra cn o ong m v i chc. Macmlap khng nh vi Raxcnnhicp
rng: ngho nn khng phi l thi xu xa: l mt chn lNhng s khn cng,
khn cng l mt s xu xa y . Trong cnh ngho nn ngi cn c th gi c
bm tnh cao thng ca tm hn, nhng trong cnh khn cng th khng bao gi v
khng ai c th gi c. Khi ngi trong cnh khn cng, ngi ta s ui ngi,
khng phi ui bng gy na, tha ngi, ngi ta s qut ngi ra khi x hi loi
ngi bng mt ci chi cho cng thm nhc nh [4, tr. 18]. S khn cng s bc

51

con ngi i vo ng cng. V ci x hi to ra nhiu con ng cng nh th li

vn ang tn ti v pht trin.
Bn cnh , chng ta cng thy rng, chnh hin thc x hi bt cng, ri lon
y s phn ngi ph n vo cnh sng khn cng, khng li thot, nhng cng
chnh iu cng gp phn to nn nhng con ngi mang nhn cch cao p. Ngi
ph n nhn i, bao dung, hy sinh v ngi khc gp phn khng nh trong vic
khng nh nim tin vo con ngi, nim tin vo ci p vn lun tn ti bt chp s
xung dc ca nn tng o c x hi tn th ng tin v a v.
Tm li, trong Ti c v hnh pht, hnh ng bn mnh ca Xnhia, la chn
nh i hnh phc hn nhn ca unhia v c ci cht au lng ca Catrina,
Pulkhria phn nh mt thc trng au lng v thn phn ngi ph n trong mt
x hi kim tin, i chc. H b vy cht trong khun kh ca cuc sng, tr thnh nn
nhn ng thng chu ng nhiu bt cng, nhiu au kh v bt hnh. Tuy nhin,
ngay trong bt hnh, ngi ph n vn lun ngi sng v p nhn cch ng qu.
Nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht gp phn t co, phn nh hin thc
y ry au kh nhng ng thi cng gp phn khng nh nim tin nhn cch ca
con ngi nh b. cng chnh l iu m nh vn mun ni n trong tc phm ca
mnh t hnh tng ngi ph n.
2.3.2. Hnh tng ngi ph n v gi tr nhn vn
Bn cnh nhng gi tr hin thc, hnh tng ngi ph n trong Ti c v hnh
pht cn mang nhng gi tr nhn vn su sc.
Qua nhng phm cht tt p ca ngi ph n trong tc phm, tc phm
gp phn phn nh cng khng nh nhng v p nhn cch ca giai cp v sn,
nhng con ngi au kh tn ti bn l x hi Nga lc by gi. F. xtiepxki dnh
trn cho nhn vt ngi ph n nh Xnhia, unhia, Catrina, Pulkhria s trn
trng, yu mn, cm phc qua tng trang vn, tng cu ch.
Xnhia l mt c gi hin lnh, hiu tho, yu thng, bao dung, tha th, tn ty
hy sinh cho cuc sng ca ngi khc, c c nhiu phm cht ng qu ng trn
trng nh th, l ra c phi c mt cuc i bnh an, nhng ht ln ny n ln khc,

52

ngi con gi y phi chp nhn sng trong cuc i nh nhuc vi mt thn phn
thp hn, trong ci nhn d bu ca ngi khc v gia nh, chu ng nhiu au bun
v tn thng. Khi xy dng nhn vt Xnhia, nh vn dnh cho nhn vt ca mnh
s cm thng v vn cho cuc i bt hnh ca c, dnh s ng tnh, trn trng thi
ng x, thi sng v ngi khc ca Xnhia. C gi im Xnhia d phi sng
trong s giy v tinh thn ln th xc nhng vn lun gi vng nhng phm cht ng
qu ca mt con ngi giu tnh cm, mang mt tm hn cao p, mt li sng gn
bn m chng hi tanh mi bn.
Bn cnh Xnhia, F. xtiepxki cng dnh s cm thng, trn trng vi v
p nhn cch ca unhia. unhia mang nhiu nhng v p tm hn, nhn cch ca
ngi ph n: xinh p, thng minh, tha th, yu thng gia nh, sn sng hy sinh cho
hnh phc ca nhng ngi thn yu. Cuc sng ngho tng ca gia nh, gnh nng
tng lai ca Raxcnnhicp lun khin c phi lo ngh. Yu thng anh, c cng m
bn chi lo cho cuc sng, chp nhn mt cuc hn nhn nh i li ch cho anh c,
sau c cn phi i mt vi nhng thay i v ti c ca ngi anh yu qu, nhng
iu u to nn au kh cho c, nhng n khng lm thay i phm cht cao p
trong unhia. Trc mt nhn cch cao p nh th, nh vn lun dnh cho unhia
nhiu s trn trng v ng cm qua tng trang vit.
Nh vn khng ch dnh s trn trng cm thng cho Xnhia, unhia, ng cn
dnh iu cho c Catrina, b Pulkhria.
Catrina nm tri rt nhiu ni au t cnh sng bn hn cho n nhng tn
thng v tinh thn. Ci cnh sng bn cng, s hnh h ca bnh tt cng nhng gnh
nng tinh thn gp phn to nn thm cnh cho cuc i b. Trang vit v Catrina
l nhng trang vit thm m s xt thng v cm thng ca tc gi. Nh vn xt
thng cho mt ngi ph n b ng tin, b nn tng x hi x y vo thm cnh
ca s khn cng tn nhn, cng vng vy phn khng li cng chm su vo bi kch
khng li thot.
Cn i vi b m ca Raxcnnhicp v unhia, b Pulkhria, nh vn dnh s
trn trng cho ngi m sng ht mnh mu cu hnh phc cho con ci. B m

53

ngho kh chu ng ht mi gian trun vt v, cht chiu tng ng tin t mc

lng qu ph t i ch dnh lo vic n hc ca Raxcnnhicp. Tnh thng ca
ngi m khng ch th hin t vt cht m cn th hin qua tng s quan tm trong
tng li ni, tng c ch, trong c s tin tng, bao dung, tha th cho s lm lc ca
con. Nh vn dnh nhiu s trn trng cho nhn vt Pulkhria cng nh l cho tnh
m thing ling cao qu.
Nh vn cng trn trng, cao nhng nt phm cht tt p ni ngi ph n
bao nhiu th ng cng xt thng, cm thng, thu hiu trc bi kch ca cuc i h
by nhiu, bi kch ca nhng con ngi b ch p v b s nhc.
Nhng ngi ph n trong tc phm u c y nhng nhn cch cao qu,
ht lng hy sinh, vun vn cho gia nh nhng li phi nhn nhiu nhng bt cng, thit
thi, chng c hng hnh phc xng ng vi nhng g h b ra.
Xnhia ln unhia u l nhng c gi c tm hn cao p, h yu thng san
s, lo lng cho ngi khc, hy sinh cho gia nh m khng bn tm g n cuc i,
tng lai ca bn thn, nhng gn lin vi nhng v p ca h ch l s bt hnh v
nhng ni kh au. Xnhia, unhia ht lng hy sinh cho cuc sng ca ngi thn.
p li s hy sinh ca Xnhia l s khinh khi, lnh nht, d dt ca ngi khc, l s
xa lnh, r khinh ca nhng ngi xung quanh; cn unhia th lc no cng nhn
nhn, chu ng s tn thng trong b tc.
Nhng con ngi trong sng, thanh cao y phi nh i c cuc i v hnh
phc, b ch p nhn phm, b vi dp v y vo hin thc x hi x b tn nhn,
ph phng ch i ly mt cuc sng rt i bnh thng cho ngi thn, mt cuc
sng c bn ca con ngi m ng l ai ai cng c th t c. Bi kch ca h l bi
kch ca ci p b ch p, b vy bn bi th lc ng tin v s tt dc ca o c
x hi.
Song song vi s thng cm cho bi kch ci p b ch p, F. xtiepxki
cng th hin nim xt thng cho ngi ph n gn lin vi nhng ni au t bi kch
ca gia nh, bi kch ca mt ngi m. Catrina, Pulkhria nhng ngi ph n dnh
c qung i ca mnh vun vn cho gia nh, lun thit tha tm kim tng lai v

54

hnh phc n cui cng phi nhn ly ci cht thng tm. chnh l bi kch au
n tt cng ca ngi ph n bt hnh.
Tuy nhin, bn cnh s xt thng, cm thng cho thn phn ngi ph n
trong Ti c v hnh pht. F. xtiepxki cng gp phn em n mt cch nhn rt
khc mang gi tr nhn vn mi m t hnh tng ngi ph n trong tc phm. l
nhn vt ngi ph n t tc, t khng nh nhn cch bn thn trong bt hnh.
Nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht l nhng con ngi thc, c bn
lnh t khng nh mnh, h t nguyn gnh trch nhim v mnh mu cu hnh
phc cho ngi khc. Th nn, h chp nhn nh i, chp nhn hy sinh. Hon cnh
c th x y h vo tnh cnh tr tru nhng n khng sc nhn chm nhng
con ngi nh Xnhia, unhia. Xnhia, unhia v yu thng ngi thn, yu thng
gia nh, th nn c hai mi la chn hy sinh cho ngi khc. C hai t nguyn la
chn nh th, khng ai p h lm iu , th nn h lun chu trch nhim vi la
chn ca mnh, v trong thc ca h lun chng li s cm thng t ngi khc.
F.xtiepxki xy dng nhn vt ngi ph n vi nhn cch yu thng khng phn
xt v tp trung vo kiu nhn vt t thc. Mt im c bit ca kiu nhn vt ny
trong sng tc ca F. xtiepxki l nhn vt khng c ch mu cu s cm thng
t ngi khc, nhn vt c xu hng chng li s thng hi. H cn s khng nh
ca ngi i din. Chng ta nn nhn nhn nhn vt nh mt nhn cch thc ton
din. Nu chng ta biu hin s cm thng khi i din vi h, iu cng c ngha
l ang ph nhn quan im sng, nhn cch sng ca nhn vt.
Qua s phn, tn bi kch

ca ngi ph n trong Ti c v hnh pht,

F.xtiepxki thnh cng khc ha nhng bt cng, ngang tri, gnh nng ca s
kh au m ngi ph n lun phi gnh chu trong cuc i. Tng mng i, tng bi
kch thn phn ni ngi ph n trong tc phm tng chng rt ring y li l nhng
vn in hnh ca cuc sng. Tn bi kch ci p b ch p phn nh ci nhn
xt thng, cm thng, trn trng ca i vn ho v thn phn v ngi ph n ni
ring v v nhng con ngi nh b khn kh trong x hi Nga ng thi. Tuy nhin,
ng sau s xt thng, chng ta cng nhn ra mt kiu nhn vt lun mun vn ln

55

khng nh mnh bt chp ci nhn cng s xt thng ca ngi khc, y l mt ci

nhn rt nhn vn trong sng tc ca F. xtiepxki.
2.3.3. Hnh tng ngi ph n v gi tr t tng
F. xtiepxki khng ch l nh vn v i m ng cn l mt nh t tng xut
sc. Trong Ti c v hnh pht, chng ta thy hnh tng ngi ph n khng ch l
hin thn ca nhng con ngi au kh, giu yu thng m cn gp phn th hin
nhng gi tr t tng ca nh vn.Trc ht, hnh nh ngi ph n trong tc phm
u gp phn th hin quan im sng, quan im v ci p ca tc gi. T tng v
ci p ca nh vn lun c mt trong xuyn sut tc phm, th hin trong quan im
sng cho n cch hnh x ca tng nhn vt ngi ph n, c n cha trong tng
cuc i, s phn ngi ph n. chnh l v p tnh thng cu chuc th gii n
su trong tm hn ngi ph n. Mc d cuc i ngi ph n u mang nhiu au
kh, nhng n vn khng th dp tt ngn la yu thng ni tm hn ngi ph n.
Chnh v p tm hn, nhn cch ca ngi ph n s l mt cch cu vt con ngi
ra khi sai lm v b tc.
V p ca ngi ph n bao qut ton b tc phm l v p ca tnh thng,
trong Xnhia l nhn vt th hin r nht nim tin ci p tnh thng cu vt con
ngi au kh. Xnhia l li thot cho Raxcnnhicp. Qua nhng ln tr chuyn vi
Xnhia, Xnhia cng o l tnh thng trong quan nim sng ca c chnh l li thot
cho nhng au kh ca anh Chng kin tr gi ly ngh ny. Li thot y cn lm
cho chng hi lng hn bt c li thot no khc [4, tr. 400]. Nim tin ci thin trong
con ngi, tnh yu thng khng phn xt ca Xnhia l cch gii thch li thot
[4, tr. 400]. Raxcnnhicp tm n Xnhia nh tm n mt cnh ca m ra li thot
cho s b tc t tng, cho s ging x gia lng tm v l tr ang din ra trong tm
hn anh. Nh vn lun quan nim rng lng nhn i l gii php c th xoa du mi ni
au, li lm ca con ngi, ng thi mang con ngi n bn b yu thng tt p.
S phn au kh ca Xnhia, unhia gy xt thng cho ngi c nhng n
cng em n cho chng ta nhng vn suy ngh thit thc. Xnhia v unhia, h b
s phn vi dp, chu nhiu ni kh nhng h li l nhng ngi xng ng c i

56

x cng bng v c hng hnh phc nht. H yu thng ngi khc, chp nhn
hy sinh v hnh ng di s thi thc ca tnh yu thng, nhng h hiu r iu g
nn lm, s hy sinh cng nhng au kh ca h l cn thit hay khng cn thit, ng
n hay sai lm. X hi y h vo bc ng cng nhng thay v t dn vt trong
au kh, h la chn cuc sng c ch cho ngi khc. iu khin c Xnhia v
unhia tr nn p hn trong tm hn, trong nhn cch, trong c ci nhn ca nh
vn v ca chng ta. F. xtiepxki quan nim rng mt con ngi ch thc s p
khi h khng ch sng v mnh m cn bit sng cho ngi khc. Chnh v vy, Xnhia
v unhia u ng c trn trng, c yu thng v c cuc i bnh an hnh
phc. Cuc sng tuy khng c giu sang nhng s yn bnh v hnh phc.
Tuy nhin, bn cnh Xnhia, unhia, nh vn cn phc ha mt mt khc, mt
thi sng khc ca ngi ph n. Ging nh Xnhia v unhia, h cng phi chu
rt nhiu nhng ni au kh t cuc sng mu sinh, t nhng thay i ca l li x
hi, cng c nhng nt tt p nhng h li c mt thc sng mang ci nhn tiu cc.
chnh l Catrina v Pulkhria.
Nh vn cho chng ta nhn ra rng Catrina dng nh cha bao gi i mt
mt cch nghim tc vi hin thc cuc sng m b ang sng. B tng sng trong
mt gia nh giu sang nhng gi iu khng cn tn ti na. Cuc sng ngho kh
khn cng l nhng g b phi i mt hin thc. Thay v thch ng vi iu , i
mt mt cch tnh to, tm cch ci thin cuc sng ca bn thn v gia nh, Catrina
li lun khng tha thit g vi cuc sng lc ny, vi c nhng con ngi, nhng s
vic xy ra trc mt m lun mong mi tr v cuc sng trc kia khng cn tn
ti na, ri t nhn chm mnh vo nhng ni kh tinh thn. Cuc i Catrina dn
tin vo mt bi kch khng li thot, m mt phn ca bi kch li do chnh b t to
dng ln. Chnh cch ngh v s th ca Catrina cng l nguyn nhn gy ra au
kh cho ngi xung quanh, ng thi cng t tng ni kh cho bn thn b. Ngi m
Catrina gy ra au kh nhiu nht c l l Macmlap. Macmlap l mt con
ngi au kh kht khao c yu thng, nhng ng li lun khng nhn c s
yu thng, tn trng t chnh ngi v ca mnh, m cn lun b Catrina d bu, xc

57

xim. T , ng tri qua nhng ngy thng au kh v b tha. V s b tha ca

Macmlap cng l mt nguyn nhn chnh yu y c gia nh v c Catrina vo
cnh sng khn cng.
Ngi ph n ng thng nhng li c ci nhn tiu cc, t gy ra bi kch cho
bn thn, ngoi Catrina cn phi k n Pulkhria. L mt ngi m, vic Pulkhria
dnh trn tnh yu thng cho con l mt iu hin nhin v cao c. Tuy nhin, liu
vic Pulkhria b lon tr trc vic Raxcnnhicp b i y c l iu nn chng? Vic
b lon tr n t s bi quan trong thc ca b. Vic gy ra ti li v nhn trch
nhim trc li lm ca bn thn l mt iu ng n, ng c ng tnh ng h.
T y, Raxcnnhicp s bt u con ng tr v lm mt con ngi lng thin
chn chnh. Con ngi ai cng c nhng sai lm, nht l con ngi ang ng trc s
xung dc ca nn tng o c x hi. Raxcnnhicp l mt con ngi bnh thng
mang y nhng mu thun v x hi ging nh nhiu con ngi khc, khi y mc sai
lm l mt iu kh trnh khi. Gi Pulkhria sng sut hn i u cng thc ti
ch ngy Raxcnnhicp tr v, thay v lun hoang mang n ni dn n lon tr v
khi y c l b khng phi n nhn ci cht mt cch bt ng.
Khc ha nhng ni kh au cng bi kch tinh thn ca Catrina, ca Pulkhria,
F. xtiepxki em n cho chng ta mt ci nhn nhn vn v cuc sng: Con ngi
c nhiu nhng au kh, nhng cng c nhng ni au do chng ta t tm n, cui
cng s tn thng l iu kh trnh khi. Cuc i ngn ngi, hin ti mi l iu cn
thit v quan trng nht i vi mi con ngi, hy bit suy ngh lc quan v sng sao
cho trn vn cuc i trc mt, hnh phc s ch n vi nhng ai bit hi lng v
bit yu thng.
Bn cnh vic l gii v p ca o l tnh thng, nh t tng cn cho rng
au kh s gip con ngi thot khi ti li, vy nn con ngi hy c nhn ly trch
nhim cho nhng ti li ca mnh, nm tri au kh, khi y con ngi s c tha th,
c cu vt v s c hnh phc. Con ngi lun c nhiu nhng au kh v nhng
li lm, tuy nhin nh vn lun tin vo bn cht hng thin ca con ngi. Th nn,
trong Ti c v hnh pht, Xnhia khuyn Raxcnnhicp nn mang theo thnh gi

58

i th ti, c unhia cng cho rng anh c nn th nhn ti li gnh ly au kh.

Mang thp t gi bn mnh tng trng cho hnh ng eo mang gnh vc au kh v
ch c au kh mi c th gip con ngi gim nh ti li. Nh vn thay con ngi tm
ra con ng thot khi sai lm v kh au, chnh l i din, tr gi cho mi lm
li thay v trn trnh, chu ray rt bi s truy vn ca ta n lng tm.
Tm li, F. xtiepxki vi ci tm ca mt nh vn au cng ni kh ca con
ngi v mun khm ph trit con ngi trong con ngi, a vo trang vit
ca Ti c v hnh pht nhng vn t tng m ng xem l quan im sng ca con
ngi v l gii php xoa du ni au kh, tn thng. Chnh v vy, nh vn xy dng
hnh nh ngi ph n vi nhng nt in hnh ca con ngi au kh v nhn i, c
thc nhn cch mnh lit. Tuy nhin, liu nhng vn t tng ny c thc s hiu
qu v bt bin? khng ch l s trn tr ca cc nhn vt m cng l trn tr
ca chnh bn thn nh vn. Th nhng, d cho t tng ca F. xtiepxki c nhiu
nhng bn khon v khc mc, th lng yu thng v s ng cm ca nh vn
em n nhng gi tr t tng su sc, li du n kh phai m trong lng ngi
c v cc nh ph bnh vn hc.

59

CHNG 3: NGH THUT XY DNG NHN VT NGI PH N

TRONG TIU THUYT TI C V HNH PHT
3.1. Hnh tng nhn vt ngi ph n v kiu nhn vt thc
Vi F. xtiepxki, nhn vt khin cho ng quan tm th hin khng phi l
kiu nhn vt c nhng du diu xc nh, c nh in hnh ca hon cnh x hi, tnh
cch c nhn, t thy c s tn ti ca nhn vt nh mt din mo nht nh.
i vi nh vn, ci cn khm ph v khc ha khng phi l tn ti c xc nh
ca nhn vt, l hnh tng c nh ca n, m l s tng kt mi nht ca thc v
ca s t thc ca n, suy n cng, l ting ni mi nht ca nhn vt v chnh n
v th gii ca n [2, tr. 44].
Th nn, F. xtiepxki khng ch trng nhiu n vic miu t c im nhn
dng cuc sng cng nh tnh cch ca nhn vt. M. Bakhtin cho rng, trong tiu tuyt
ca F. xtiepxki cc yu t to thnh hnh tng nhn vt khng phi l cc c
im ca hin thc tc l ca bn thn nhn vt v mi trng bao quanh n, m l
ngha ca cc c im i vi n, i vi s t thc ca n. Tt c cc phm
cht khch quan vng bn ca nhn vt, a v x hi, tnh in hnh x hi hc v tnh
cch hc ca n, habitus (cung cch sng) ca n, b mt tinh thn, v thm ch ci v
b ngoi nht ca n, tc l tt c nhng g m tc gi thng dng sng to ra
mt hnh tng nhn vt c nh v vng bn, nhm tr li cu hi N l ai?,
F.xtiepxki u tr thnh i tng phn t (nhn thc li i vi nhn thc, suy
ngh li v nhng t tng) ca chnh nhn vt i tng ca s t thc ca n;
cn chc nng ca s t thc li l i tng ca ci nhn v s miu t ca tc
gi. Trong khi thng thng, s t thc ca nhn vt ch l mt yu t ca thc ti
ca n, ch l mt c im ca hnh tng chnh th ca nhn vt, th y, ngc
li, ton b thc ti u tr thnh yu t ca s t thc ca nhn vt [2, tr. 44].
Di ngi bt ca F. xtiepxki, nhn vt khng hin ln di trng nhn ca
tc gi. Bt k mt c im, mt hnh ng, mt suy ngh, mt nhn nh no ca
nhn vt, ng u t ht vo trng nhn ca nhn vt. Tc l nh vn cho nhn vt

60

t tm thy, khm ph, pht hin ra chnh bn thn mnh, k c nhng con ngi xung
quanh, nhng s vic xung quanh. Cn trng nhn ca tc gi ch th hin trong s
miu t nhng nt c sc trong qu trnh thc ca nhn vt.
Trong Ti c v hnh pht, F. xtiepxki tp trung th hin tnh cch, tm l,
xung t ca nhn vt n qua i thoi gia cc nhn vt, qua vic c thoi ni tm
ca nhn vt, qua ci nhn ca nhn vt v mnh v v nhn vt khc, t th hin
y v trn vn nhng nt c im tiu biu s thc v t thc ca nhn vt n
trong tc phm, khin nhn vt tr nn chn tht nht, c s c lp nht nh ch
khng phi ch n gin l mt hnh tng sng to khch quan mang tnh ngh thut
ca tc gi vn hc.
Ngi ph n thc trong Ti c v hnh pht bao gi cng l con ngi ca
nhng suy t v trn tr. H lun c thc i tm gi tr tn ti ca bn thn i vi
mnh, i vi ngi khc v c i vi cuc sng x hi h ang tri qua. S thc v
t thc l im nhn quan trng F. xtiepxki xy dng nhn vt ngi ph n
trong tc phm, n lun tn ti song song, xen k vo tuyn s kin chnh (nhng vn
xoay quanh ti c ca Raxcnnhicp).
Xnhia c v l nhn vt i thoi vi Raxcnnhicp nhiu nht v iu
khin cho nhng nt nhn cch, thc trong c bc l tng i y . Qua nhng
trao i gia cc nhn vt, chng ta thy rng Xnhia l mt nhn cch p, nt p
tot ln t tnh thng v s bao dung ca c vi ngi khc. Xnhia l mt ngi ph
n t thc v gi tr tn ti ca bn thn. C thc c rng nhng con ngi au
kh ang cn n c v c s phi lm mt iu g y cho h khi c th. Xnhia c
mt cuc i bt hnh nhng n khng lm tm hn c trng tri, c n v b tc. V
hn ai ht, Xnhia hiu rng c nhng con ngi ang cn n c, cn n s hy sinh,
s gip v s nhn nhn ca c. Nhng con ngi b nh, kh au, k c con ngi
lm lc nh Raxcnnhicp lun ngh v c, nh n c, cn c nhng khi c n, tuyt
vng. Xnhia thu hiu nhng con ngi thp b, c cc, b tc xung quanh mnh. C
nhn thu nhng ni au kh ca h v cam nguyn chia s nhng ni au . Xung

61

quanh Xnhia ton l nhng con ngi mang nhiu nhng ni kh au, iu l gii
cho nhng ni kh au qun nng ni tm hn c.
Tng t Xnhia, unhia cng l mt c gi nhn hu v thc c s hy
sinh ca mnh cho gia nh, cho nhng ngi thn yu. unhia khng rt r, nht nht
nh Xnhia, c l mt c gi thng minh v kiu hnh. Tuy nhin, trong tm thc
unhia lun eo mang gnh nng s ngho kh, khn kh ca gia nh, nht l hy
vng v tng lai v c m ca Raxcnnhicp ngi anh thn yu m c lun yu
thng hn c chnh bn thn mnh. unhia lun thc rng, mnh phi lm mt vic
g gip anh c, anh c c hnh phc, m c c vui lng. Vic
unhia chp nhn ly Lugin b Raxcnnhicp phn i v c cng hiu anh mnh, hiu
ti sao anh li c hnh ng nh th, c thng anh nhng trong vic ny c cng
quyt bo v quyt nh ca mnh, khng nghe li khuyn ca Raxcnnhicp. Loi b
nhng tc ng bn ngoi, unhia thc c rng c phi hy sinh cho anh mnh,
Raxcnnhicp cn n c thot khi cuc sng ngho tng v mt tng lai m mt.
unhia lun thc c trch nhim ca c i vi nhng ngi thn yu.
Cng l mt nhn vt lun c nhng d nh, s t thc nhng c v Catrina
li theo ui cch ngh khc vi thc hy sinh v ngi khc nh ca Xnhia v
unhia. Catrina khng thc c v cuc sng thay i ca bn thn v c s thay
i ca con ngi v x hi giai on hin ti. Th nn, b lun m chm trong
nhng o tng xa ri thc t, mong c v cuc sng quyn th v giu sang lc
trc, nhng iu vnh vin s khng bao gi quay tr li. Tt c nhng g ang din ra
thc ti bao gm cuc sng khn cng, s e ngi, khinh khi ca ngi khc i vi
b u c b ph nhn v xem nh, cng c khi au kh, thm ch l in tit ln v
nhng iu , nhng n khng b thc tnh. Mt s c chp n m qung.
thc ph nhn thc ti khin b tr nn mu thun, cng qun v au kh n ng
thng.
Pulkhria th li mang trong tim thc ca mt ngi lm m. Yu thng con
nn b chp nhn kh cc cho Raxcnnhicp c y, hoang mang v au kh
khn ngui khi ng trc s lm lc ca anh. Nhng ng trc s thay i x hi,

62

cng nhng tc ng ca n i vi Raxcnnhicp, Pulkhria tr nn hoang mang v

kh chp nhn. Mt con ngi nhn i, yu thng con tr nn bng hong khi
ng trc s i thay kinh hong, bng chc nhng gi tr yu thng, nhn i b p
tan v thay vo l s ch k, tn thng ngi khc ca con ngi. Pulkhria thc
s chao o trc thay i ca Raxcnnhicp, ca nhng quan nim sng m b theo
ui, ca nhng iu rn dy t Cha. Pulkhria thc c s thay i ca con
ngi, ca nhng gi tr lm ngi trong x hi. X hi , cch sng khng dung
np c nhng gi tr o c, nim tin, nhn cch con ngi b, b khng chp nhn
s tn ti ca ci c cng khng th dung ha vi n, chp nhn n. V ri b b lon
tr. Mt s ri lon gia nhng dng thc, ri lon trong cch ngh, quan nim sng
v nhng nn tng lm ngi.
Nhn chung, nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht trc ht l nhng
nhn vt thc. Nh vn khng ch tm trong vic th hin hnh ng, vic lm ca
ngi ph n, ng ch ngi ph n t trn tr, t thc v thn phn, cuc i
ca h cng vi nhng ngi v nhng vic din ra xung quanh. C l v th, ngi
ph n trong tc phm lun c ci nhn a cm trc mi con ngi, mi s vic.
3.2. Ngh thut miu t ngoi hnh trong xy dng hnh tng nhn vt
ngi ph n
S t thc l mt nt u tri ca ngh thut xy dng nhn vt trong tiu
thuyt ca F. xtiepxki. Nh vn tp trung tt c cho s thc ca nhn vt, cho
nhng nhn cch lun trn tr vi thc v chnh mnh v th gii. Th nn, nhng
th php ngh thut khc nh ngh thut miu t, ngh thut i thoi, c thoi
c nh vn s dng trong sng tc tht ra ch l s h tr, b sung, lm sng t nhn
cch, s thc ca nhn vt. Ngh thut miu t ngi ph n trong Ti c v hnh
pht c coi nh mt c im ngh thut lm r hn hnh tng ngi ph n thc
v nhn cch trong tc phm. V th, tuy khng ch trng n vic miu t, nhng
nhn vt ngi ph n trong tiu thuyt ca ng vn c nhng nt p din mo chm
ph va song song vi nt p nhn cch trong qu trnh thc v t thc. Hn
th na, F. xtiepxki lun i tm ci p cu ri th gii, mt v p tuy khng hon

63

chnh nhng ton din. Chnh v vy, trong Ti c v hnh pht, nh vn em trao
v p cho ngi ph n nh Xnhia, unhia, h l nhng ngi ph n tuy
khng th ni l mang mt v p hon chnh nhng v p ca h l ton din. Th
nn, khng phi ngu nhin m nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht u
mang v p t ngoi hnh cho n nhn cch.
Bn cnh thc nhn cch l im nhn quan trng trong ngh thut xy dng
nhn vt ni chung v nhn vt ngi ph n ni ring, th vic xy dng nhng v
p ngoi hnh, nt p tnh cch gn lin vi s thc v t thc s khin cho ci
nhn v nhn vt trong sng tc ca F. xtiepxki tr nn su sc v trn vn hn.
T ci nhn v dng ngh thut ca nh vn, chng ta thy rng nhn vt n
trong Ti c v hnh pht, t ngoi hnh, tnh cch cho n nhng nt c o trong
thc ca h u mang nhng v ring bit. Qua , nh vn th hin s nhn nhn v
tng nhn vt, ng thi th hin du n ring v giai cp, tng lp. Bn cnh , khi
miu t ngi ph n, nh vn vn khng tch ri khi quan nim ngh thut ca
mnh, ng khng xen vo miu t nhn vt di trng nhn ca tc gi, m v p
din mo ln nhn cch ca ngi ph n u hin ln di ci nhn v s cm nhn
ca nhng nhn vt trong tc phm nhng ngi tip xc vi ngi ph n, i thoi
vi h.
Xnhia mang v p ca mt ngi ph n nhn i v giu c hy sinh. Nhng
nt p ca c hin ln thng qua ci nhn ca Raxcnnhicp trong ln u tin gp g
khun mt nng nh, rt gy v xanh, nt khng c u n lm; mi v cm nng
nh v hi nhn khin khun mt trong hi sc. Cng khng th ni l nng xinh
c, song i mt xanh ca nng trong sng l thng, v mi khi i mt sinh
ng ln, gng mt nng trng hin hu v cht phc n ni ngi ta bt gic thy
mnh b thu ht li gn [4, tr. 294].
i mt l ca s tm hn. Trong i mt, trong nh nhn ca mi ngi lun
cht cha rt nhiu iu v con ngi h. Chnh v th, i mt dng nh l chi tit
c t cc nh vn thng hay dng khc ha, nhn mnh v p ni tm ca nhn
vt. Xnhia, theo s nhn nhn ca Raxcnnhicp khng hn l mt ngi ph n xinh

64

p, tuy nhin c tot ln v p tim n bn trong tm hn, c bit l i mt.

Chnh i mt trong sng, thnh thin, lun chan cha ci nhn yu thng ca Xnhia
lun khin ngi khc lun mun n gn, nhng c l cng chnh v vy m i mt
cng to cho Raxcnnhicp mt p lc v hnh khin anh nhiu ln khng dm nhn
thng, i din vi n. C l, s mc cm ti li khin Raxcnnhicp tr nn e s khi
i din vi nh mt nhn i ca Xnhia. C v, phn nhiu v p ca Xnhia th
hin trong nhn cch, phm cht con ngi c.
Khc vi Xnhia, unhia li l mt c gi p, thng minh, c tnh; tuy nhiu
khi c cng au kh nhng con ngi c vn tot ln s xinh p, kiu k. V p ca
unhia th hin qua ci nhn ca Radumikhin i vi c Avdotia Romanovna p
lm, thn nng cao dong dng, cn i l thng, mi c ch ca nng u th hin
sc mnh v lng t tin, m khng h my may lm gim v du dng v kiu dim.
Mt nng ging mt anh nng, nhng l khun mt ca mt giai nhn. Tc nng
mu hung thm, sng hn ca anh nng mt t, i mt nng hu nh en, sng long
lanh, kiu k, nhng i lc li hin du khc thng. Da mt nng trng xanh, song
khng phi l th nc da xanh bng ca ngi m yu, gng mt nng sng bng
ln mt kh sc khe mnh v ti tr. Ming nng hi nh, i mi ti thm, mi
di v cm nng hi nh ra mt cht. l nt khng u duy nht trn khun mt
xinh p ca nng, song iu cng to cho khun mt nng mt v c bit cng
ngh v dng nh kiu ngo na [4, tr. 252].
unhia, c khng ch mang v p ngoi hnh n nht, m v ngoi ca c
c kt hp hi ha vi c tnh, kh cht ta ra trong tng c ch, tng li ni ca c
khi i din vi ngi khc. Khng c s rt r, nht nht nh Xnhia, unhia to cho
ngi i din n tng v mt con ngi t tin, mnh m nhng cng rt du dng v
nhn hu. Khi nhn vo dng dp, c ch, thi , v mt, chng ta c th hnh dung
phn no mt cch khi qut v con ngi cng nh tnh cch, nhn phm ca unhia.
V ngoi ca unhia li c nhiu ng nt ging b m Pulkhria ca c.
Pulkhria lc tr l mt ngi ph n p v v p y vn cn tn ng trn con
ngi b mc cho s tri qua khng ngng ca nm thng. V p ca Pulkhria

65

khng ch th hin nhng ng nt bn ngoi m n tot ln phn nhiu t nt p

trong tm hn b. Nhn xt v Pulkhria, Radumikhin nhn nh: Tuy bn mi ba
tui b Pulkhria Alecxandrovna vn gi c nhng nt kiu dim ca nhan sc ngy
xa, trng b li cn tr hn tui nhiu; nhng ngi n b gi m vn gi mi
c s trong sng ca tm hn, nhng tnh cm ti mt, tm nhit tnh chn thc
m thanh cao, thng hay c v p . Cng xin m ngoc ni thm rng gi c
tt c nhng c tn chnh l phng tin duy nht khi b mt v p ngay khi
v gi. Tc b Pulkhria Alecxandrovna lm m bc v tha tht dn, nhng
np nhn chn chim hn ln t lu khe mt, m hp vo v kh ho i v lo
u v su mun, tuy nhin nt mt ca b vn xinh p. l chn dung ca unhia
thm hai mi tui na, ch c khc l mi di ca b khng nh ra, nn khng c
ci v c bit ca unhia. B Pulkhria Alecxandrovna l mt ngi n b d xc
ng, song khng phi n mc qu a cm, tnh rt r v hay nhng nhn nhng ch
n mt chng mc no thi: b c th dung th, chp nhn rt nhiu, ngay c nhng
iu tri vi nh kin ca b, nhng bao gi cng c mt gii hn do lng trung thc,
do nhng quan nim sng v nhng quy tc ti thiu ca b vch ra m khng hon
cnh no c th buc b vi phm c [4, tr. 253].
T trong v p ca Pulkhria, Radumikhin tm thy nhn cch con ngi
b. Radumikhin rt ra quan nim rng, ch cn gi c v p tm hn th ngi ph
n s gi c nt p ca bn thn mi mi, nt p s khng bao gi b mi mn
theo thi gian tui tc. dng nh cng l quan nim sng m F. xtiepxki mun
gi gm n ngi c thng qua vic xy dng nt p ca Pulkhria v l gii v
iu . Pulkhria d xc ng, sng trung thc v t ra cho bn thn mt gii hn
trong tm nhn v khng iu g khin b dung ha c khi vt qua khi ranh gii
. T tnh cch Pulkhria bo hiu nhng d cm cho qung thi gian ti ca b, khi
m Raxcnnhicp b lu y v tnh trng lon tr sau ny. Miu t chn dung ngi
ph n, nh vn cho nhn vt t nh gi nhn xt, ng khng ni iu g nhng
dng nh cng ni ln tt c.

66

Chn dung ngi ph n khng ch ni ln phm cht, tnh cch con ngi h,
m n cn gp phn th hin cuc i, hon cnh sng ca h. Cuc i kh cc bi t
ca Catrina hin ln t nhng c im bn ngoi ca b. Ti cn bung m thp, nh
b ca Catrina, Raxcnnhicp nhn thy ngi ph n ny ci dng v ngho tng
v bnh tt: mt ngi n b gy g, mnh khnh, ngi kh cao v cn i, b tc
hung sm cn rt ng , g m qu nhin ng. B ta i i li li trong cn bung
nh hp, tay khoanh trc ngc, mi mm li, th nc ln tng t khng u. Mt b
sng long lanh nh ang ln cn st, nhng ci nhn th li sc v bt ng. nh nn
l m sp tt chiu chp chn trn b mt hc hc v thng tht, trng cng thm
thiu no [4, tr. 34].
T v mt, dng dp, c ch, Raxcnnhicp thy c nhng nt p cn ng
li t lc tr ca b nhng i cng vi n l nhng vt hn ca cuc sng khn cng v
bnh tt. Gnh nng kh ngho, bnh tt khin ngi ph n kiu hnh ny tr nn hc
hc, xanh xao v thiu no n ti nghip. Ci cm gic Catrina to cho ngi i
din l mt s yu t, bt lc y xt xa. N tot ln t nhng ni kh v bi kch cuc
i b.
Tm li, F. xtiepxki ch trng nhiu n qu trnh thc v i thoi khi
xy dng nhn vt trong tc phm ca mnh. Tuy nhin, trong Ti c v hnh pht,
khc ha thnh cng hnh tng ngi ph n cng nhng v p ni h, nh vn vn
vn dng mt phn miu t nhng nt p b ngoi b sung, nu bt v p nhn
cch ca h. Qua v p ca ngi ph n, nh vn mun ch r bn cht x hi vi
dp ci p, ng thi gi gm hy vng ci p s m ra li thot cho nhng con
ngi c n, b tc trong x hi.
3.3. Ngh thut i thoi trong xy dng hnh tng ngi ph n
Ngh thut xy dng i thoi cng l mt th php ngh thut b sung v lm
r kiu nhn vt thc v t thc trong nhn cch trong sng tc ca F.xtiepxki.
Nhn vt s dng i thoi ni ra, bc l, lm sng t nhng suy t, trn tr trong
thc, nhn thc ca bn thn. Nhn vt thng i thoi vi ngi khc, c khi nhn
vt cn t i thoi vi chnh bn thn mnh. Qua i thoi, nhn vt c bc l tt

67

c nhng quan im, li ngh, thc ca bn thn v mnh, v ngi khc, v nhng
iu ang tn ti v din ra xung quanh. Thng qua i thoi, nhn vt s cm thy mt
s thi thc hay c p lc trc li ni hay thc ca ngi khc hng vo mnh. T
, kch thch nhn vt dng li ni khng ch, phn trn hay trnh n, th hin tm
t, thc ca bn thn bin bch, bo v kin, quan nim ca mnh v mt vn ,
mt s kin no . Khi , quan h gia cc nhn vt khng n gin ch l nhng
mi quan h ng x thng thng th hin c th trong c ch, vic lm hay hnh
ng, m l mi quan h gia cc thc, gia cc li ni vi nhau ca cc nhn
vt. Trong quan h i thoi, cc s kin s l ti ca i thoi v qua vic tranh
lun s thc y qu trnh nhn thc cng nh s t thc ca nhn vt trong tc
phm.
Nhng v p phm cht, cung cch sng, thc ca ngi ph n trong Ti c
v hnh pht c th hin qua nhng mn i thoi ca h vi ngi khc. Nhn vt
ngi ph n ca F. xtiepxki khng ch mang nhng nt p tm hn, nhn cch
m cn l nhng con ngi thc v th hin n bng li ni, bng nhng tranh lun.
i thoi ca cc nhn vt thng lin mch, ni tip nhau, di dng, c ni hm, t
khi xut hin li dn truyn ca tc gi hay s chen ngang ca mt chi tit miu t
ngoi no .
Mt on i thoi gia Xnhia v Raxcnnhicp, l gii l sng cht ca mt
con ngi. Qua , vch r t tng, ci nhn khc nhau ca hai nhn vt:
- Ti cm thy t trc l ng s hi mt iu g nh vy nng ni, mt
nhn chng d hi.
- c, c cho l nh th, nhng c cng c th ni l c quyt nh ra sao?
- Sao ng li hi mt iu khng th c c? Xnhia kh chu p.
- Th ngha l th c cho Lugin sng v lm by! C cng khng dm quyt
nh iu na sao?
- Nhng ti lm th no bit c nh ca ChaM ng c hi nhng
chuyn khng th hi c nh th? Nhng cu hi trng rng y lm g? Lm sao

68

iu li c th do ti quyt nh c? Ai cho php ti phn x ngi no c

sng, ngi no phi cht?
- nh ca Cha can thip vo ri th chng cn bit lm th no na
Raxcnnhicp hm hc cu nhu.
- Cn g ng c ni thng ra th hn! Xnhia au n ku ln, - ng li mun
by chuyn g naCh nh ng n y ch lm kh ti? [4, tr. 501-502].
i thoi vi Raxcnnhicp, Xnhia hin ln l mt nhn cch yu thng,
cng bng vi con ngi, k c nhng ngi xu xa. Xnhia cho rng ti lm th no
bit c nh ca Cha, Xnhia hon ton khng h ngh rng nn phn quyt
cuc sng ca ngi khc l iu nn lm. V vy, c bi ri, bn khon vi ging iu
phn xt con ngi ca Raxcnnhicp. T , chng ta thy r s i lp thc
nhn cch ca Xnhia v Raxcnnhicp lc ny. S i lp gii thch cho quan
im yu thng con ngi ca Xnhia v thc vn ln mun tr thnh ngi phi
thng ca Raxcnnhicp.
F. xtiepxki xy dng tnh hung i thoi nh mt phng tin gip nhn
vt t by t chnh kin, quan im ca mnh mt cch chn tht v t nhin nht.
ngh tht s ca mt ngi ch c th c th hin v truyn t y v trn vn
khi h t ni ln ting ni ca bn thn thng qua i thoi m khng cn bt c mt
cch truyn t gin tip no. Bi v ngh ca ngi ny khi i qua s biu t ca
ngi khc d mun hay khng mun th cng mang mt sc thi khc, hm ngha
khc v d t hay nhiu, n khng cn l mt ngh trn vn nh lc ban u na.
Bn cnh , trong Ti c v hnh pht, tnh hung i thoi cn c s dng
ngi ph n th hin thi phn n, bc xc ca bn thn khi ng trc mt s
oan khut, qua th hin lp trng ca bn thn nhn vt. ng thi, thng qua ,
th hin nhng nt hnh x c trng ca nhn vt. Chng hn nh on i thoi gia
Catrina v Lugin trong tnh hung Lugin t co Xnhia n cp tin ca hn:
- Chng my c sot ngi n i! N cha i u c, n m c ly th tin
vn cn trong ngi n! Tm i, ka tm i, tm i! Nhng h ch my khng tm thy
th liu hn y, nhi con ! tao s chy ln n tn hong thng, tao s qu trc

69

chn sa hong nhn t khoan dung, ngay by gi, ngay hm nay! Tao l a m ci!
H s cho tao vo! My tng h khng cho sao? ng hng, tao s vo k c! Tao
s vo n ni! My thy n hin lnh th nh c hip n phi khng? My trng
mong vo y hn? Nhng tao th khng phi tay va u, ch my ! My s bit tay
tao! Tm i! Tm i ka, tm i!
V Catrina nh in nh di lay mnh Lugin, ko ng ta v pha Xnhia.
- Ti sn sng v xin chu trch nhim nhng xin b bnh tm cho, xin b
bnh tm! Ti thy qu r rng b khng phi tay va! Ththby gi lm
th no? Lugin lp bp, - vic ny phi lm s cnh st mi ctuy v chng
y cng c nhn chng lm ri Ti sn sngNhng d sao mt ngi
n ng cng kh lngv khc giiGi c b Amalia Ivannovna gip chotuy
l ra khng th nh vylm th no ?
- Ai cng c! Ai mun th c vic sot! Catrina qut ln Xnhia, lt ti
cho chng xem! y, y! My xem y, qui vt, ti khng y ny, ch c ci
khn tay, trong ti khng c g ht, my thy cha! Cn ti kia, y, y? My thy
cha! Thy cha! [4, tr. 485-486].
i thoi bao hm c hnh ng. Catrina i thoi v trong i thoi bao gm
c s cnh co v th uy, bin minh v gii thch, cui cng l hnh ng lt ti ca
Xnhia cho Lugin xem trong khi vn lun ming bin gii bng li ni. Qua on i
thoi trn, ngi c hiu thm v nim tin ca Catrina vo Xnhia, Catrina lun tin
tng nhn cch ca Xnhia. Catrina l mt ngi ph n kiu hnh, nng ny v c
phn lon tr nhng b lun ng v pha Xnhia bi v s tin tng yu thng ca b
dnh cho c, bi v b thu r ni bt hnh ca Xnhia. Lugin lun ph nh nhn cch
Xnhia, trong khi Catrina lun tin tng v tm mi cch khng nh n.
F.xtiepxki rt thnh cng khi xy dng nhn vt mang nhiu nhng nt c
trng, to n tng mnh cho ngi c m khng cn qu nhiu nhng t ng miu
t no. Hn th na, i thoi cn gip cho nhn vt tr nn sinh ng hn, chn tht
hn trong mt ngi c.

70

Cc on i thoi cn thng mang tnh tranh lun, to nn xung t trong qu

trnh trao i gia cc nhn vt. Qua nhng mu thun trong li ni, c khi mt s
nhn thc c cng c, c khi li b lung lay, c khi nhng mu thun ngy cng gay
gt hn khi ai cng c nhng l phi cn bo v. Qua i thoi, i sng ni tm cng
vi thc trong mi nhn vt tr nn sinh ng, qua khc ha nhng c im nhn
cch tn ti bn trong mi nhn vt. Xy dng nhng on i thoi trong Ti c v
hnh pht, F. xtiepxki ch trng nhiu n nhng n , nhng l l m nhn vt
a ra bo v quan nim ca mnh, tuy nhin nhng quan nim mi nhn vt
khng tht r rng, khng c hon chnh, nn lc no cng cn c b sung v
hon thin, v vy nhng on i thoi tr nn khng qu kch lit, n ch l i thoi
gia li ni v li ni, thc v thc ca tng nhn vt. Qua , to nn nhng suy
t, nhng khc mc, nhng bn khon trong i sng ni tm nhn vt v ca c ngi
c.
Sau khi th nhn ly Lugin cho Raxcnnhicp, Raxcnnhicp hiu r con ngi
Lugin cng nhng ni kh tm ca em gi nn ln ting phn i vic ny. Cui
cng, gia Raxcnnhicp v unhia din ra mt cuc tranh ci:
- Tm li, em s ly Pit Ptrvich, - unhia ni tip, - v trong hai ni kh,
em chn ly ni nh nht. Em s trung thc lm trn tt c nhng g ngi y ch i
em; v vy em s khng la di ngi y. Sao anh li ci?
Mt nng cng bng v trong khe mt nng le ln mt tia gin d.
-

Em s lm trn tt c y ch? Chng ni vi mt n ci him c.

- n mt mc no . Cch thc cu hn ca Pit Ptrvich cng lm

cho em thy ngay ng y mun g. Qu ng ta nh gi mnh qu cao, song em hy
vng ng ta cng s coi trng emsao anh lai ci?
- Th ti sao em li mt? Em ni di, em , em c tnh ni di ch v ci
tnh c chp ca n b, ch v mun bt anh nhn nhn mi vic theo ring ca em.
Em khng th knh trng Lugin c, anh gp hn v ni chuyn vi hn. Th
ngha l em bn mnh v tin, v vy em hnh ng mt cch hn h, v anh ly lm
mng rng t nht em cng bit ngng v vic .

71

- Khng phi, em khng ni di u- unhia mt ht t ch ht ln. Em

khng i no ly ng ta nu khng bit chc l ng ta qu trng em, em khng i
no ly ng ta nu khng bit chc rng em c th knh trng c ng ta. Cng may
l ngay hm nay, em s c dp bit chc chn c iu . Mt cuc hn nhn nh
vy khng phi l mt vic tin nh anh ni. M d anh c ni ng chng na, d
em c cam tm lm mt vic tin th anh ni nh th chng phi l qu tn nhn
hay sao? Ti sao anh c i hi em mt bn lnh nh anh hng m c l anh cng
khng c? Nh vy l p ch, nh vy l cng bc! Nu em c lm hi ngi no th
ngi ch c th l mt mnh em m thi [4, tr. 287-288].
Trong cuc tranh lun ny, c hai anh em Raxcnnhicp v unhia khng ai
nhng ai, thng qua i thoi c hai u mun khng nh vic mnh lm l ng, bo
v lp trng bn thn trc s vic. unhia la chn hy sinh cho anh, mc d cuc
hn nhn vi Lugin s mang li ni kh cho c. Raxcnnhicp ch ra c s tht
ng sau quyt nh ca unhia. Raxcnnhicp m ch rng c s khng th coi trng
Lugin theo li c ni. unhia phn khng anh khi anh thy c nhng iu trong
suy t ca c. V trong khi , unhia khng nh ni kh ca mnh, rng mnh s
khng lm hi ai ngoi bn thn, v iu gin tip chm n ni au, ti c ca
Raxcnnhicp. H u c l l ca ring mnh, n c th ng hoc c th sai, nhng
c hai u c sc bo v cho vic lm ca bn thn. Khng ai thng th hn ai, cng
khng ai t ra thua thit. Cuc i thoi ri s chm dt nhng mu thun gia hai anh
em vn cn . gii quyt dt im s vic ny ch c th ch i nhng tnh tit
ng x, hnh ng hay mt cuc i thoi khc ca cc nhn vt trong cc tnh hung,
s kin sau ny.
Bn cnh vic xy dng i thoi ca nhn vt theo cu trc c bn nht, tc l
i thoi gia ngi ny vi ngi khc, gia li ni vi li ni mt cch trc tip,
khch quan, F. xtiepxki cn s dng th php i thoi gia thc vi thc
trong bn thn nhn vt. Nh nghin cu M. Bakhtin cho rng s t thc ca nhn
vt F. xtiepxki hon ton l i thoi: trong mi thi im ca n thc y u
hng ngoi, cng thng, i din vi mnh, vi ngi khc v k th ba. Bn ngoi

72

tnh i mt sng ng y i vi chnh mnh v i vi ngi khc th thc y cng

khng tn ti i vi chnh n. Vi ngha ny c th ni con ngi F. xtiepxki
l mt ch th i din. Ngi ta khng th ni v n, m ch c th ni vi n. Nhng
chiu su tm hn ngi m xtiepxki coi nhim v ch yu ca ch ngha hin
thc theo ngha ti cao ca ng l miu t chng, u c khm ph ch bng cch
i din vi n mt cch cng thng [2, tr. 257]. i vi F. xtiepxki, i thoi
gia cc thc l mt th php i thoi nhm khm ph ra con ngi trong con
ngi, th nn i thoi gia cc thc khng ch din ra trong mi quan h gia
thc ca ngi ny vi ngi khc, m n cn th hin trong s ging x, trao i gia
cc thc trong ni tm con ngi. Bi v khng th chim lnh con ngi ni tm,
nhn thy v hiu n bng cch bin n thnh khch th ca mt s phn tch v can,
trung tnh. Khng th chim lnh n bng cch ha nhp vi n, nhp cm vo n.
Khng, ch c th n vi n v khm ph n, ng hn l buc n t bc l - ch c
con ng i din vi n bng i thoi [2, tr. 257]. Kiu i thoi nh th c cc
nh nghin cu xem nh mt kiu i thoi ni tm, tc l c thoi ni tm c tnh
cht i thoi. y l mt th php xy dng i thoi rt c bit v sng to trong
tiu thuyt ca F. xtiepxki.
Chng ta thy rng, trong Ti c v hnh pht, nhn vt Raxcnnhicp c nhiu
nhng s t vn trong tm hn, nhng cuc tranh lun gia thc ny vi thc kia
di dng i thoi.
Mt on i thoi ni tm c sc ca Raxcnnhicp. Raxcnnhicp hoi nghi
v hnh ng bn mnh hy sinh cho gia nh ca Xnhia. Bi v, nhng vic lm ca
Xnhia ang i u vi thc mt con ngi v k ang xm chim tm hn anh.
Cuc t vn din ra trong tm hn Raxcnnhicp sau nhng ln tip xc vi
Xnhia:
Nng c ba con ng, - chng thm ngh: - nhy xung sng, vo nh
thng in, hayrt cc lao mnh vo try lc, tr tu u m i, tm hn st li.
ngh sau cng ny khin chng gh tm hn c, nhng chng l mt k hoi nghi,
chng cn tr tui, chng xa ri cuc sng, v vy chng tn nhn, cho nn khng th

73

khng tin rng li thot sau cng, tc s try lc, l li thot d c c thc hin hn
c.
Nhng chng l li nh th tht, - chng ngc nhin thm ngh, - chng l
ngay c con ngi vn cn gi c mt tm hn trong sch ny rt cc cng s t
gic vn ti ci h nh bn thi tha y? Phi chng xu th y bt u, v s d
nng cn chu ng c cho n nay ch v dm try lc i vi nng khng cn
gh tm my na? Khng, khng th nh th c! Chng nhm ku ln, nh
Xnhia lc ny, - khng, s d cho n nay nng vn cha t t l v s c ti, v ngh
n h, n nhng ngi yS d cho n nay nng vn cha inNhng ai bo l
nng cha in? C tht l nng vn tnh tr hay khng? C th no li ni nng nh
nng? L no ngi tnh tr li suy lun nh nng? L no c th ngi ngay trn
ming h thi tha ca s try lc ang ht mnh xung, m li xua tay, bt tay khi
ngi ta ni n nguy c ca mnh? Nng lm sao th, hay l nng ch i mt php
thn thng? Chc hn l nh th. Tt c nhng iu chng phi l nhng du hiu
in r sao? [4, tr. 399-400].
y, c thoi ni tm c tnh i thoi ca Raxcnnhicp c nh vn s
dng th hin s ging x t tng ca Raxcnnhicp, rng chng cha nhn ra
quan im sng m Xnhia la chn, chng vn ang phn vn v c phn tch n.
Trong tm hn Raxcnnhicp lun c hai ging ni, hai thc thay phin nhau vang
ln. on u, Raxcnnhicp ch ra ba li thot Xnhia c th chn la vi mt
ging iu khch quan, l tr. on sau l s hoi nghi ca anh i vi Xnhia khi c
khng lm th. Lc u, mt ging ni trong anh cho l Xnhia try lc, nhng ngay
sau li c mt ging ni khc phn bc li, cho rng Xnhia khng t t v s ti
(i vi ngi C c gio, t t l mt ti trng), ri c ging ni cho rng Xnhia
in, rng c ang ch i mt php mu. Bng ging iu hoi nghi, hoang mang kh
hiu, trong tm hn Raxcnnhicp din ra mt cuc i thoi nhm tm ra mt cch
gii thch hp l cho hnh ng ca Xnhia. i thoi xm nhp vo bn trong tm
hn con ngi, nhm tm ra li gii p cho mt cu hi, ng thi thc tnh y s
u tranh v s giao tranh ca cc ting ni [2, tr. 77].

74

Khi xy dng Ti c v hnh pht, nh vn la chn li vit hon ton bung

lng v khch quan. V th, nhn vt ngi ph n ni ring v tt c cc nhn vt
khc di ngi bt ca ng u c th t do bc l mi mt ca bn thn. F.
xtiepxki khng ng trn lp trng ca tc gi khc ha, miu t mi iu v
nhn vt ca mnh nh l gii hnh ng, ni tm hay tnh cch , m h t l din
thng qua nhng on i thoi. Trong i thoi, trong tranh lun, nhn vt thng
khng c qu nhiu thi gian suy ngh v la chn cch ni nng m ch c th biu
t ngh ca mnh mt cch trc tip theo bn nng v cc cuc i thoi din ra i
hi s nhanh chng v kp thi. Qua , nhn vt t th hin bn thn mt cch chn
tht, khng gng p, mi s gi to s b y xung tn cng. Mi khuyt im, u
im cng vi suy ngh, nhn cch, o c nhn vt s tht hn, sinh ng hn nh
vo lng ngi c nhng suy ngh v cm nhn ring.
3.4. Gi tr ngh thut qua ngh thut xy dng hnh tng nhn vt ngi
ph n trong tiu thuyt Ti c v hnh pht
Vi Ti c v hnh pht, F. xtiepxkibn cnh nhng thnh cng trong vic
xy dng hnh tng ngi ph n vi nhn cch tt p phn nh gi tr hin thc t
co v ngha nhn vn su sc cng nhng pht hin mi th hin gi tr t tng,
chng ta thy rng, hnh tng ngi ph n trong tc phm cn gp phn em li
nhng thnh cng nh vo gi tr ngh thut trong sng tc ca nh vn.
Ngh thut xy dng nhn vt ca F. xtiepxki l c mt qu trnh t duy
mang tnh sng to c o ca nh vn. Nhng sng to trong ngh thut xy dng
nhn vt ca F. xtiepxki to ra nhng hiu qu ngh thut bt ng v mi l. F.
xtiepxki khng i theo li mn trong ngh thut sng tc c nh hnh t
trc , nh vn xa nha nhng quan im ngh thut truyn thng ca nhiu nh
vn qua nhiu th h , to nn mt du n ring c o, sng to, hiu qu trong sng
tc ca mnh.
Vi Ti c v hnh pht, cng nh trong nhiu tc phm khc ca F.
xtiepxki, nh vn lun xem s t thc v nhn cch l tiu ch hng u trong
khi xy dng nhn vt. Trong quan im ngh thut ca nh vn, nhn vt c xy

75

dng phi l nhng con ngi thc. Ch c khi lun bn khon, trn tr, khi y nhn
vt mi c s sng, mi tht s tn ti. Cuc i ca nhn vt l mt chui nhng qu
trnh suy t, trn tr v nhn cch, v con ngi, v cuc sng. Ngi ph n trong
Ti c v hnh pht lun t gii thch, phi by mi vic xoay quanh cuc sng ca h.
F. xtiepxki xy dng nhn vt Xnhia, unhia xoay quanh thc yu thng con
ngi, hy sinh v ngi khc ca h. Miu t nhn vt ngi ph n, nh vn tp trung
xoy su vo nhng suy t, trn tr, nhng la chn ca v nhn cch, hnh vi. Xnhia
l mt c gi im, lm mt ci ngh thp hn nhng li c mt nhn cch v cng cao
p. C la chn hy sinh cuc i cho ngi thn. Tuy vy, tm hn c khng h chai
sn. Trong c lun c nhng bn khon, day dt v thn phn ca bn thn, k c
nhng con ngi m c tip xc. i mt vi ngi b Macmlap tht nghip, nt
ru, Xnhia khng ch trch ng, c lun theo ui, thu r nhng bt hnh ca ng,
rng trong su trong tm hn ca mt ngi c v ngoi b tha lun cha ng nhng
ni au thn phn. Xnhia cng nhn thu nhng v p nhn cch ca Catrina, mc
d trong ci nhn ca Raxcnnhicp v nhng ngi khc, Catrina ch l gnh nng
ca c, l mt ngi ph n khn cng, in lon. Nhn vt unhia yu thng ngi
anh ca c nn c la chn hy sinh hnh phc ca mnh cho tng lai ca anh. i vi
unhia, c lun thc v trch nhim ca bn thn v gng sc hon thnh chng.
F. xtiepxki bng ti nng, bng s thu hiu bn cht con ngi to nn
nhng gi tr c sc, c o trong ngh thut xy dng nhn vt. Nhn vt ca ng
khng ch l nhng con ngi hnh thc m cn l nhng con ngi ni ti. Nh vn
bin ci ca tc gi thnh ca nhn vt, nhn vt t ni ln ting ni ch quan
ca bn thn, khi y nhn vt khng phi ch l mt hnh tng khch quan ca nh
vn m mang ting ni c nhn ch quan ca nhn vt. Nh vn ng bn cnh nhn
vt, thm ch i thoi vi nhn vt tm ra mt cu tr li, mt gii thch, mt s l
gii v mt vn c t ra. Khc vi nhiu quan nim ngh thut khc, i vi
ngh thut xy dng nhn vt ca F. xtiepxki, hnh ng, hnh vi, nh gi v
nhn vt khng thuc phm vi ca tc gi, m chng u b ha tan vo trong thc
ca nhn vt.

76

Nt c o trong th php xy dng nhn vt ca F. xtiepxki l ng khng

dng nhng yu t ngh thut nh ngoi hnh, hnh vi, c chca nhn vt lm c
s xy dng nhn vt. Nhng yu t ngh thut ch c chc nng b sung, lm r
nhn cch nhn vt. thc v nhn cch mi chnh l yu t xy dng nhn vt trong
nhng sng tc ca ng. Con ngi nhn cch, con ngi thc, con ngi trong con
ngi l nhng g nh vn mun ti hin li trong tc phm ca mnh. Th nn, trong
khi trong nhiu sng tc ca nhiu nh vn khc, nhng yu t ngh thut nh b
ngoi, hnh ng, xut thn, nhn cch lun nm ngang nhau, c gi tr nh nhau,
cng nhau lm r hnh tng nhn vt, th vi F. xtiepxki iu khng xy ra vi
nhn vt ca ng. T thc nhn cch khng th nm trn cng mt mt phng vi
nhng yu t ngh thut khc. T thc l nhn t cu thnh mt nhn vt hon chnh.
Ngh thut miu t, ngh thut xy dng i thoi, c thoicng nhau h tr cho s
hnh thnh, pht trin, tn ti cho thc ca nhn vt. Trong , ngh thut xy dng
i thoi l phng tin quan trng nhn vt th hin mnh, th hin thc nhn
cch.
Mt nhn cch ch thc c phi by, c chuyn ng ch c th c th
hin bng cch thm nhp vo chng thng qua i thoi. S tht v mt con ngi,
mt nhn cch, mt thc, mt quan im ch c th chnh xc, ton din nht khi
chng t trao i, t i thoi vi nhau. Bt k mt nhn xt, mt nh gi no c
ni ra m khng thng qua i thoi u mang tnh khch quan, khng ng tin cy. F.
xtiepxki ph v nhng c im ngh thut mang tnh cht c thoi truyn
thng, khch quan trong xy dng nhn vt trong nhng sng tc trc . Nh vn
quan nim rng, i thoi chnh l phng php duy nht nhn vt t bc l mnh
mt cch trit nht. V nu khng nhn vt t ni ra m gin tip thng qua bt k
mt nhn vt no khc, mt phng thc biu t no khc, th thc ca nhn vt s
khng cn thun ty l ca chnh bn thn nhn vt, chng b bin i, b thay i,
chuyn i t nhiu t nhng tc ng trung gian khch quan bn ngoi. i thoi gia
cc thc lun l mt i thoi nghim tc v su sc. Nhn vt lun phi vn ng
i thoi khng ngng ngh, khng bao gi hi lng vi thc ti nhm tm ra mt cch

77

l gii tt nht, ng n nht c th tm ra nhng gi tr tt p nht. l iu

nh vn mong mi trong nhng nhn vt, nhng sng tc ca ng.
Trong Ti c v hnh pht, nhng ngi ph n lun lun i thoi. H i
thoi vi nhau, vi chnh bn thn mnh, vi mi ngi mi lc. Xnhia v c unhia,
Pulkhria u c rt nhiu nhng cuc i thoi vi Raxcnnhicp vi t cch l mt
cuc i thoi ng ngha. H t ra cu hi, truy vn, tranh lun, bin gii by t
nhng vn xung quanh cuc sng v ngi khc v cuc sng v k, nhng yu
thng, hy sinh v nhng vn t li, ch k, v ci p v ci xu xa
Trong Ti c v hnh pht, mi quan im, nhn xt, tnh cch, t tng , hnh
ng ca nhn vt, nhn vt ngi ph n ni ring u c phn nh qua thc
nhn vt, c nhn vt trnh by trong cc cuc i thoi vi ngi khc, vi th gii.
Cc thc giao thoa, tranh lun vi nhau, thng qua i thoi nhm tr li cho mt
ngh, mt vn . Tt c nhng g lm nn hnh tng ngi ph n trong Ti c v
hnh pht u nm trong thc ca tng nhn vt, t Raxcnnhicp, Xnhia, unhia
cho n Catrina, PulkhriaF. xtiepxki xy dng nhn vt theo quan im ngh
thut em mi con ngi, mi s vic phn nh vo thc qua phng php i thoi.
l nt rt ring, rt sng to lm nn hnh tng nhn vt sng mi trong tiu thuyt
ca F. xtiepxki.
Vi Ti c v hnh pht, F. xtiepxki bng mt phong cch ngh thut rt
ring em du n ngh thut c o, mi l, hiu qu th hin qua vic xy dng
hnh tng nhn vt ni chung v hnh tng ngi ph n ni ring, t ti hin
mt cch rt thnh cng nhng gc khut trong tm hn con ngi. Nh vn em
n din mo mi trong nn vn hc cng nh to ra nhng gi tr ngh thut ring
bit, mi m,ng gp nhiu thnh qu ngh thut cho nn vn hc nhn loi.

78

PHN KT LUN
Trong qu trnh thc hin ti Hnh tng nhn vt ngi ph n trong
tiu thuyt Ti c v hnh pht ca F. xtiepxki, chng ti rt ra nhng kt lun
sau:
Th nht, v mt ni dung, Ti c v hnh pht gp phn khng nh vo vic
th hin ci nhn, t tng ca F. xtiepxki v hnh tng ngi ph n cng vi
nhng mng gc khut v cuc i bt hnh ca h, ca mt b phn nhng con ngi
i din cho tng lp nhng con ngi thp b, khn kh, c n, b tc trong x hi
Nga ng thi, v kht vng yu thng v hnh phc bn l ng tin v ti c.
Th hai, v mt ngh thut, Ti c v hnh pht l tc phm th hin r nhng
nt c sc trong thi php ca F. xtiepxki qua vic xy dng hnh tng nhn vt
ni chung v nhn vt ngi ph n ni ring. Vic nh vn tp trung xy dng, th
hin kiu nhn vt c s t thc v thc kt hp cng qu trnh i thoi lin tc
trong tc phm gp phn to nhng thnh cng nht nh khin nhn vt ca ng
hin ln sinh ng, chn thc nht, nhn vt khng ch l mt hnh tng ngh thut
in hnh ca nh vn m cn l mt con ngi c suy ngh v ting ni ring.
Th ba, hnh tng nhn vt ngi ph n trong Ti c v hnh pht mc d
c nhng ng gp ng k trong vic th hin ci nhn hin thc v t tng ca nh
vn v con ngi trong x hi, nhng hnh tng nhn vt trong tc phm vn cn
mang hn ch trong vic th hin t tng ca F. xtiepxki. ng trc s hn
lon, ri rm ca x hi t bn ang ngy cng ln mnh, ng tin v li ch p o
tnh thng v tnh ngi, th liu vic nhng ngi ph n ht lng yu thng, chp
nhn nh i v hy sinh liu c sc nu ko nhng con ngi, nhng gi tr o
c ang ng trn s chao o v ang dn b hy hoi? Tnh thng t mt pha c
chc l c p li nh Xnhia v Raxcnnhicp? Gii php em tnh yu thng
cu ri con ngi ti li nh vn em ra lp li mt trt t x hi bc i trc th
lc ca ng tin v quyn lc l mt gii php khng tng v khng trit . Tuy
nhin, d c hn ch trong vn t tng, ngi ph n trong Ti c v hnh pht

79

vn l hnh tng vn hc mang nhiu nhng nt c sc v phng din ni dung v

ngh thut, th hin gi tr hin thc v tinh thn nhn vn ca mt thin ti vn hc.

80

TI LIU THAM KHO

1. Li Nguyn n (2003), 150 thut ng vn hc, Nh xut bn i hc Quc gia H
Ni.
2. M. Bakhtin (1998), Nhng vn thi php xtiepxki, Nh xut bn Gio dc.
3. Hng Chung, Nguyn Kim nh, Nguyn Hi H, Hong Ngc Hin, Nguyn
Trng Lch, Huy Lin (2006), Lch s vn hc Nga, Nh xut bn Gio dc.
4. Phm Vnh C (Gii thiu) (2000), xtiepxki Ti c v hnh pht, Nh xut
bn Vn hc.
5. L. Gxman (1998), xtiepxki Cuc i v s nghip, Nh xut bn Vn ha.
6. Nguyn Hi H (Ch bin) (2001), Lch s Vn hc Nga th k XIX, Nh xut bn
i hc Quc gia H Ni.
7. L B Hn, Trn nh S, Nguyn Khc Phi (1997), T in thut ng vn hc,
Nh xut bn i hc Quc gia H Ni.
8. c Hiu (Ch bin) (2004), T in vn hc (B mi), Nh xut bn Th gii.
9. H Th Ha (2007), Vn hc Nga trong nh trng, Nh xut bn Gio dc.
10. L Vn Ha, Nguyn Vn Bnh (Bin son) (2002), Nhng bc thy vn chng,
Nh xut bn Vn hc, H Ni.
11. Ngc Kin (Tuyn chn) (2011), Tinh hoa vn hc Nga, Nh xut bn Thanh nin.
12. Hu Ngc (Ch bin) (1982), T in tc gia vn hc v sn khu nc ngoi,
Nh xut bn Vn ha, H Ni.
13. L Th Nhin (2013), Bi ging Thi php hc, i hc Cn Th.
14. Hi Phong (Ch bin), H Th Ha (2011), Gio trnh vn hc Nga, Nh xut
bn Gio dc Vit Nam.
15. Trn Th Phng Phng (2006), Tiu thuyt hin thc Nga th k XIX, Nh
xut bn Khoa hc x hi.
16. Trn nh S (Ch bin), La Khc Ha, Phng Ngc Kim, Nguyn Xun Nam
(2012), L lun vn hc Tp 2, Nh xut bn i hc S phm.

81

17. Trn nh S (2014), M.Bakhtin v nhng vn thi php Dostoevski,

trandinhsu.wordpress.com//m-bakhtin-va-nhung-van-de-thi-phap-dost
18. Trn Mnh Thng, Ng Vn Ph, Trn ng (1997), Nhng kit tc vn hc
th gii, Nh xut bn Hi Nh vn, H Ni.

82

MC LC

PHN M U........................................................................................................................1
1. L do chn ti................................................................................................................1
2. Lch s vn ....................................................................................................................1
3. Mc ch nghin cu.........................................................................................................7
4. Phm vi nghin cu...........................................................................................................7
5. Phng php nghin cu..................................................................................................7
PHN NI DUNG.....................................................................................................................9
CHNG 1: NHNG VN V BI CNH X HI, TC GI, TC PHM V
L LUN...................................................................................................................................9
1.1. Khi qut bi cnh lch s v x hi Nga th k XIX.................................................9
1.2. Vi nt v tc gi F. xtiepxki.................................................................................10
1.3. Vi nt v tc phm Ti c v hnh pht.....................................................................14
1.3.1. S lc tc phm....................................................................................................14
1.3.2. Tm tt tc phm....................................................................................................15
1.4. Mt s vn l lun....................................................................................................18
1.4.1. Khi nim nhn vt vn hc...................................................................................18
1.4.2. Vai tr ca nhn vt vn hc trong vic th hin ch t tng ca nh vn. 19
CHNG 2: C IM S PHN, NHN CCH V NGHA HNH TNG
NGI PH N TRONG TIU THUYT TI C V HNH PHT.............................21
2.1. c im s phn ca hnh tng ngi ph n.......................................................21
2.1.1. Ngi ph n gn lin vi ni kh vt cht..........................................................21
2.1.2. Ngi ph n vi tn bi kch tinh thn.................................................................26
2.2. c im nhn cch ca hnh tng ngi ph n...................................................34
2.2.1. Ngi ph n nhn nhn hy sinh..........................................................................34
2.2.2. Ngi ph n thu hiu, s chia...........................................................................40
2.2.3. Ngi ph n vi tnh yu thng, tha th cho con ngi trong lm li...........44
2.3. ngha hnh tng ngi ph n trong tiu thuyt Ti c v hnh pht................49
2.3.1. Hnh tng ngi ph n v gi tr hin thc.....................................................49
2.3.2. Hnh tng ngi ph n v gi tr nhn vn......................................................52
2.3.3. Hnh tng ngi ph n v gi tr t tng.......................................................56
CHNG 3: NGH THUT XY DNG NHN VT NGI PH N TRONG
TIU THUYT TI C V HNH PHT............................................................................60
3.1. Hnh tng nhn vt ngi ph n v kiu nhn vt thc...................................60
3.2. Ngh thut miu t ngoi hnh trong xy dng hnh tng nhn vt................63
ngi ph n........................................................................................................................63
3.3. Ngh thut i thoi trong xy dng hnh tng ngi ph n.............................67
3.4. Gi tr ngh thut qua ngh thut xy dng hnh tng nhn vt ngi ph n
trong tiu thuyt Ti c v hnh pht..................................................................................75
PHN KT LUN..................................................................................................................79
TI LIU THAM KHO.......................................................................................................81
MC LC................................................................................................................................83

83