Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

1. Ploasti kondenzator sa vazdunim dielektrikom kod kojeg je rastojanje izmeu elektroda d, a povrina elektroda,
u obliku pravougaonika ^ L $ wh, prikljuen je na naponski izvor stalnog elektrinog napona U0 . Nakon nekog
vremena, izmeu elektroda tog kondenzatora se uvlai homogeni, linearni i izotropni dielektrik, dielektrine
propustljivosti f 2 f0 , do dubine x, pri emu je x 1 w . Odrediti izraz za silu koja djeluje sa ciljem da dielektrik
potpuno uvue u prostor izmeu elektroda. Koliku energiju treba dati naponski izvor da bi se taj proces realizirao?

+Q
-Q

Potrebno je odrediti: Fx, We

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

U0

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Poznato je: U0, L, w, s, f, f0

L
+Q
f0

-Q
x
w
Energija elektrostatskog polja u dijelu kondenzatora u kojem je dielektrik vazduh moe se odrediti kao:
2
2
^ w - xh $ L
C
2 U2
^ E $ sh2 = 1 f0 ^w - xh $ L $ s $ E2 = 1 f0 ^w - xh $ L $ s $ ` U0 j
W2 =
= 1 f0 S U22 = 1 f0
2
2 s
2
2
2
s
s

Energija elektrostatskog polja u dijelu kondenzatora u kojem je dielektrik s apsolutnom dielektrinom

konstantnom f je:
2
2
W1 = C1 U1 = 1 f S U12 = 1 f x $ L ^ E $ sh2 = 1 f $ x $ L $ s $ E2 = 1 f $ x $ L $ s $ ` U0 j
2
2 s
2
s
2
2
s

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

L
+Q

Ukupna energija u svakom trenutku jednaka je:

2
2
We = W1 + W2 = 1 f0 ^w - xh $ L $ s $ ` U0 j + 1 f $ x $ L $ s $ ` U0 j =
s
s
2
2
2
= 1 $ L $ s $ ` U0 j 6 f0 ^w - xh + f $ x @
s
2

f0

f
-Q
x
w

Izraz za silu se moe odrediti kao:

2
2
Fx = dWe = d 8 1 $ L $ s $ ` U0 j 6 f0 ^w - xh + f $ x @B = 1 $ L $ s $ ` U0 j $ d 6 f0 ^w - xh + f $ x @
dx 2
s
s
dx
2
dx
2
= 1 $ L $ s $ ` U0 j $ ^f - f0h
s
2

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Energiju koju treba dati naponski izvor da se dielektrik potpuno uvue u prosto izmeu elektroda jednaka je:
Weizvora = DWe = Wekonacno - Wepocetno
Prije uvlaenja dielektrika energija kondenzatora je:
2
Wepocetno = C0 U0 = 1 f0 S U02 = 1 f0 w $ L ^ E $ sh2 = 1 f0 $ w $ L $ s $ E2
s
2
2 s
2
2

Nakon to se proces uvlaenja dielektrika zavri, energija kondenzatora je:

Wekonacno = 1 f $ w $ L $ s $ E2
2
VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Energiju koju treba dati naponski izvor da se dielektrik potpuno uvue u prosto izmeu elektroda jednaka je:
Weizvora = DWe = Wekonacno - Wepocetno = 1 f $ w $ L $ s $ E2 - 1 f0 $ w $ L $ s $ E2
2
2
2
= 1 w $ L $ s $ E2 ^f - f0h = 1 w $ L $ s $ ^f - f0h $ ` U0 j
s
2
2

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

2. Na razdvojnoj povri dva homogena, linearna i izotropna dielektrika, dielektrinih konstanti f1 i f2 , linije
polja u prvom dielektriku E1 zaklapaju ugao a1, u odnosu na normalu povuenu na ravan dielektrika. Odrediti
intenzitet vektora jaine elektrostatskog polja i intenzitet vektora dielektrinog pomjeraja u oba dielektrika.
Poznate su vrijednosti: f1r = 8, f2r = 4, E1 = 100 V m, a1 = r 4.

f1
+ QE 1n
a1
E 1t
-Q E1

f2
E2
a2 E 2t
E 2n

Potrebno je odrediti: E2, a2, D1, D2

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Na graninoj povrini nema slobodnih naboja, pa mora vrijediti da je:

D1n = D2n

&

f1 E1n = f2 E2n

Sa slike se moe uoiti da je:

f1
+ QE 1n
a1
E 1t
-Q E1

f2
E2
a2 E 2t
E 2n

cos a1 = E1n & E1n = E1 $ cos a1 = 70, 71 V m

E1
sin a1 = E1t & E1t = E1 $ sin a1 = 70, 71 V m
E1
Na graninoj povrini tangencijalne komponente vektora jaine elektrostatskog polja moraju biti jednake:
E1t = E2t = 70, 71 V m
Iz prve relacije je:
E2n = f1 E1n = f1r f0 E1n = f1r E1n = 141, 42 V m
f2
f2r f0
f2r
VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Jaina elektrinog polja u drugom dielektriku je:

E2 =

f1

E 2n2 + E 2t2 = 158, 1 V m

+ QE 1n
a1
E 1t
-Q E1

Sa slike se moe uoiti da je:

tga1 = E1t
E1n
tga2 = E2t
E2n
tga1
= E1t E2n = E2n = f1 = f1r
E1n E2t
E1n
f2
f2r
tga2

&

tga2 = f2r tga1

f1r

& a2 = 26, 57 &

Konano je:
D1 = f1 E1 = 7, 1 $ 10-9 C m 2
D2 = f2 E2 = 5, 6 $ 10-9 C m 2

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

f2
E2
a2 E 2t
E 2n

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

3. Na slici je prikazan cilindrini kondenzator visine h, poluprenika unutranje elektrode a koja je naelektrisana
sa pozitivnim naelektrisanjem Q. Poluprenik vanjske elektrode je c. Unutar kondenzatora nalaze se dva
dielektrika, relativnih dielektrinih konstanti f1r i f2r . Cilindrina granina povrina izmeu ova dva dielektrika
je poluprenika b. Odrediti podunu kapacitivnost kondenzatora.
f2r
c

f1r
b
a

-Q

+Q

Potrebno je odrediti: C l
Poznato je: h, a, b, c, f1r, f2r, Q
VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Poduna kapacitivnost kondenzatora predstavlja odnos gustine podunog naelektrisanja i napona na elektrodama
kondenzatora:
Cl =

Ql
U

Moe se pisati da je:

Cl = C
h
Gustina naelektrisanja Ql predstavlja odnos ukupne koliine naelektrisanja Q i visine h kondenzatora:
Q
Ql =
h
Odnosno ima se:
Cl =

Q
h$U

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Prema tome, potrebno je odrediti napon izmeu elektroda kondenzatora:

c

# E dr = # E

U=
a

#E

dr +

dr

Na granici izmeu dva dielektrika vrijedi da je:

D1n = D2n,

E1t = E2t

Vektori E i D su normalni na povrine elektroda, odnosno normalni su i na graninu povrinu izmeu dva
dielektrika, pa se moe pisati da je:
D1t = D2t = 0 & D1 = D2
E1t = E2t = 0 & E1 = E1n,

VIII SEDMICA NASTAVE

jer je

D1n = D2n

E2 = E2n

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Maxwellov postulat:

f2r
c

f1r
b

# D dS = / Q

Sr

-Q

+Q

n
S1

S0

D
r

S2

Zbog oblika elektroda promatra se zatvorena cilindrina povr poluprenika r ^a 1 r 1 bh. Ukupno
naelektrisanje obuhvaeno ovom povri jednako je Q, a fluks vektora elektrinog pomjeraja D egzistira samo
kroz povrinu S0 . Kroz povrine S1 i S2 fluks vektora elektrinog pomjeraja D jednak je nuli s obzirom da je
ugao izmeu vektora elektrinog pomjeraja D i vektora normale na povrine S1 i S2 jednak r 2.
VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Prema tome, dobiva se:

# D dS = / Q
Sr

&

# D dS cos +^ D, n h = Q
S0

D $ 2rrh = Q
Odnosno:
D=

Q
Ql
=
2rrh
2r r

Za sredinu r ^a 1 r 1 bh
Ql
E1 = D1 = D =
f1
f0 f1r
2rf0 f1r r

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 4

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

Analogno za sredinu r ^b 1 r 1 ch
Ql
E2 = D2 = D =
2rf0 f2r r
f2
f0 f2r
Napon izmeu elektroda kondenzatora:
Ql
U=
2rf0 f1r

#
a

dr + Ql
r
2rf0 f2r

# drr = 2rfQlf
0

Ql
Ql 1
1 ln c
b
ln b +
ln c =
c ln +
m
a 2rf0 f2r b
2rf0 f1r a f2r b
1r

Poduna kapacitivnost kondenzatora je:

Cl =

Ql
2rf0
=
U
1 ln b + 1 ln c
f1r a f2r b

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

4. Prostor izmeu elektroda sfernog kondenzatora potpuno je ispunjen tenim homogenim dielektrikom relativne
dielektrine propustljivosti f1r = 9. Kondenzator je optereen pa odvojen od izvora, a najvea jaina elektrinog
polja u kondenzatoru iznosi Emax = 180 kV cm . Odrediti najveu jainu elektrinog polja u ovome kondenzatoru
kada kroz malu rupu na spoljanjoj elektrodi iscuri polovina dielektrika.

f1
b
a
-Q

+Q

Potrebno je odrediti Emax,nid nakon isticanja dielektrika.

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

f1r
Za sredinu r ^a 1 r 1 bh

# D dS = / Q

&

Sr

D
b

# D dS cos +^ D, n h = Q
S0

D $ 4r2 r = Q

a
-Q
r

Q
E= D = D =
f1
f0 f1r
4rf0 f1r r2

Elektrino polje e imati maksimalnu vrijednost za r = a

Emax =

Q
4rf0 f1r a2

VIII SEDMICA NASTAVE

&

Q = 4rf0 f1r a2 Emax

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

+Q

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Zadatak 4

f0

Koliina naelektrisanja je konstantna jer je kondenzator odvojen

od izvora.

D1
b

Moe se pisati da je:

a
-Q

D1n = D2n = 0, E1n = E2n = 0

E1t = E2t
E1 = E1t, E2 = E2t
E1 = E2 = E

D2

+Q
n
f1r

Za sredinu r ^a 1 r 1 bh

D dS =

/Q

Sr

&

2
2
D1 $ 4r r + D2 $ 4r r = Q
2
2

2
r
r =Q
4
^f0 E + f0 f1r Eh $
2

VIII SEDMICA NASTAVE

&

E=

Q
2r^f0 + f0 f1rh r2

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Pogledati
dodatne
materijale

Zadatak 1

Zadatak 2

Zadatak 3

Elektrino polje e imati maksimalnu vrijednost za r = a

2
Q
4
rf
2f1r Emax = 324 kV m
0 f1r a E max
Emax,nid =
2 =
2 =
^1 + f1rh
2r^f0 + f0 f1rh a
2r^f0 + f0 f1rh a

VIII SEDMICA NASTAVE

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

Zadatak 4