L Thuyt Tr Chi

L Thuyt Tr Chi
Bi:
Wiki Pedia
L thuyt tr chi l mt nhnh ca Ton hc ng dng. Ngnh ny nghin cu cc tnh
hung chin thut trong cc i th la chn cc hnh ng khc nhau c gng
lm ti a kt qu nhn c. Ban u c pht trin nh l mt cng c nghin cu
hnh vi kinh t hc, ngy nay L thuyt tr chi c s dng trong nhiu ngnh khoa
hc, t Sinh hc ti Trit hc. L thuyt tr chi c s pht trin ln t khi John von
Neumann l ngi u tin hnh thc ha n trong thi k trc v trong Chin tranh
Lnh, ch yu do p dng ca n trong chin lc qun s, ni ting nht l khi nim
m bo ph hy ln nhau (mutual assured destruction). Bt u t nhng nm 1970, L
thuyt tr chi bt u c p dng cho nghin cu v hnh vi ng vt, trong c s
pht trin ca cc loi qua chn lc t nhin. Do cc tr chi hay nh Song t nhn
(prisoner's dilemma), trong li ch c nhn lm hi cho tt c mi ngi, L thuyt
tr chi bt u c dng trong Chnh tr hc, o c hc v trit hc. Cui cng,
L thuyt tr chi gn y thu ht c s ch ca cc nh Khoa hc my tnh do
ng dng ca n trong Tr tu nhn to v iu khin hc.
Bn cnh cc mi quan tm c tnh cht hm lm, l thuyt tr chi nhn c s ch
trong vn ha i chng. John Nash, mt nh l thuyt tr chi, ngi nhn c
gii thng Nobel, l ch trong cun hi k nm 1998 ca tc gi Sylvia Nasar v
trong b phim Mt tm hn p (A Beautiful Mind) nm 2001. Mt s tr chi truyn
hnh (game show) s dng cc tnh hung ca l thuyt tr chi, trong c Friend
or Foe? v Survivor.
Tuy tng t vi L thuyt quyt nh, nhng L thuyt tr chi nghin cu cc quyt
nh c a ra trong mt mi trng trong cc i th tng tc vi nhau. Ni
cch khc, L thuyt tr chi nghin cu cch la chn hnh vi ti u khi chi ph v li
ch ca mi la chn l khng c nh m ph thuc vo la chn ca cc c nhn khc.

Biu din tr chi

Cc tr chi c nghin cu trong ngnh L thuyt tr chi l cc i tng ton hc
c nh ngha r rng. Mt tr chi bao gm mt tp cc ngi chi/u th, mt
tp cc nc i (hoc chin lc) m ngi chi c th chn, v mt c t v c ch
thng pht cho mi t hp ca cc chin lc. C hai cch biu din tr chi thng
thy trong cc ti liu.
1/10

L Thuyt Tr Chi

Dng chun tc
Mt tr chi dng chun tc
u th 2 chn ct tri u th 2 chn ct phi
u th 1 chn hng trn 4, 3

-1, -1

u th 1 chn hng di 0, 0

3, 4

Tr chi chun tc (hoc dng chin lc (strategic form)) l mt ma trn cho bit thng
tin v cc u th, chin lc, v c ch thng pht (xem v d bn phi). Trong v d,
c hai u th, mt ngi chn hng, ngi kia chn ct. Mi u th c hai chin lc,
mi chin lc c biu din bi mt c xc nh bi s hiu hng v s hiu ct
ca n. Mc thng pht c ghi trong . Gi tr th nht l mc thng pht cho
u th chi theo hng (trong v d l u th 1); gi tr th hai l mc thng pht cho
u th chi theo ct (trong v d l u th 2). Gi s u th 1 chi hng trn v u
th 2 chi ct tri. Khi , u th 1 nhn 4 im v u th 2 nhn 3 im.
Khi mt tr chi c biu din bng dng chun tc, ngi ta coi rng mi u th
hnh ng mt cch ng thi, hoc t nht khng bit v hnh ng ca ngi kia. Nu
cc u th c thng tin v la chn ca cc u th khc, tr chi thng c biu
din bng dng m rng.
Dng m rng

Mt tr chi dng m rng

Cc tr chi dng m rng c gng m t cc tr chi c th t quan trng. y, cc

tr chi c biu din bng cy (nh trong hnh bn tri). Mi nh (hoc nt) biu
din mt im m ngi chi c th la chn. Ngi chi c ch r bng mt s ghi
cnh nh. Cc on thng i ra t nh biu din cc hnh ng c th cho ngi
chi . Mc thng pht c ghi r ti y cy.
Trong tr chi trong hnh, c hai ngi chi. u th 1 i trc v chn F hoc U. u
th 2 nhn thy nc i ca u th 1 v chn A hoc R. Gi s u th 1 chn U v
sau u th 2 chn A. Khi , u th 1 c 8 im v u th 2 c 2 im.

2/10

L Thuyt Tr Chi

Cc tr chi m rng cn c th m t cc tr chi i-ng-thi. Hoc c mt ng

chm chm hoc mt ng trn v quanh hai nh khc nhau biu din rng chng
u thuc cng mt tp hp thng tin (ngha l, ngi chi khng bit h ang im
no).

Cc loi tr chi
Tr chi i xng v bt i xng
Mt tr chi bt i xng
E

E 1, 2 0, 0
F 0, 0 1, 2
Mt tr chi i xng l mt tr chi m phn li cho vic chi mt chin thut no
ch ph thuc vo cc chin thut c s dng, ch khng ph thuc vo ngi no
ang chi. Nu nh tnh danh ca nhng ngi chi c th thay i m khng lm thay
i phn li i vi chin thut chi, th mt tr chi l i xng. Nhiu tr chi 22
thng c nghin cu l i xng. Nhng biu din chun ca tr chi con g, song
t nhn, i sn nai l nhng tr chi i xng.
a s nhng tr chi bt i xng c nghin cu l nhng tr chi m cc tp hp
chin thut khc nhau c s dng bi hai ngi chi. Chng hn, tr chi ti hu th
v tng t nh vy tr nh c ti c chin thut khc nhau cho mi ngi chi. Tuy
vy, c th xy ra trng hp mt tr chi c nhng chin thut ging nhau cho c hai
ngi chi, nhng vn bt i xng. Chng hn, tr chi c minh ha bn phi l bt
i xng mc d cho c cng tp cc chin thut cho c 2 ngi chi.
Tr chi tng bng khng v tr chi tng khc khng
Mt tr chi tng bng 0
A

A 2, 2 1, 1
B 1, 1 3, 3
Trong tr chi tng bng khng, vi mi t hp ca cc chin lc chi, tng im ca
tt c cc ngi chi trong vn chi lun bng 0. Ni mt cch khng chnh thc, u
th ny hng li trn thit hi ca cc u th khc. Mt v d l tr Poker, trong
3/10

L Thuyt Tr Chi

ngi ny thng s im bng ng s im m ngi kia thua. Cc loi c c in nh

c vy, c vua v c tng cng l cc tr chi tng bng khng Nhiu tr chi m cc
nh l thuyt tr chi nghin cu, trong c song t nhn ni ting, l cc tr chi
tng khc khng, do c mt s kt cc c tng kt qu ln hn hoc nh hn khng. Ni
mt cch khng chnh thc, trong cc tr chi tng khc khng, mt thu hoch ca u
th ny khng nht thit tng ng vi mt thit hi ca mt u th khc. C th bin
i mt tr chi bt l thnh mt tr chi tng bng khng bng cch b sung mt u
th "b nhn" sao cho cc thit hi ca u th ny b li tng thu hoch ca cc u th
khc.
Tr chi ng thi v tr chi tun t
Trong cc tr chi ng thi (simultaneous game), c hai u th thc hin cc nc
i mt cch ng thi, hoc nu khng th u th ny s khng bit v cc hnh ng
trc ca cc i th khc (v nh vy cng to "hiu ng" ng thi). Trong cc tr
chi tun t (sequential game), ngi i sau c bit mt s (nhng khng nht thit ton
b) thng tin v cc nc i trc.
Biu din dng chun tc c dng biu din cc tr chi ng thi, cn Biu din
dng m rng c dng cho cc tr chi tun t.
Tr chi thng tin hon ho v Tr chi khng c thng tin khng hon ho

A game of imperfect information (the dotted line represents ignorance on the part of
player 2)
Cc tr chi thng tin hon ho (games of perfect information) lp thnh mt tp con
quan trng ca cc tr chi tun t. Mt tr chi c gi l c thng tin hon ho nu
mi u th bit tt c cc nc i m tt c cc u th khc thc hin. Do vy ch
c cc tr chi tun t mi c th l cc tr chi thng tin hon ho. Hu ht cc tr
chi c nghin cu trong l thuyt tr chi l cc tr chi thng tin khng hon ho,
tuy mt s tr chi hay nh c vy, c vua li l tr chi thng tin hon ho.
Tnh cht thng tin hon ho thng b nhm ln vi khi nim thng tin y . Tnh
cht thng tin y i hi rng mi ngi chi bit v cc chin lc v thnh qu
thu c ca cc ngi chi khc, nhng khng nht thit bit v cc hnh ng ca h.

4/10

L Thuyt Tr Chi

Cc tr chi di v tn
Bi cc l do hin nhin, cc tr chi c nghin cu bi cc kinh t gia v nhng
ngi chi trong th gii thc nhn chung l kt thc tr chi trong hu hn cc bc i.
Cc nh ton hc l thuyt khng b cn tr bi iu , v l thuyt gia v tp hp c
bit nghin cu v cc tr chi kt thc sau v hn cc bc i, bi ngi thng (hay l
phn li) l khng bit c cho n sau khi cc bc i hon thnh.
S ch thng khng phi l qu nhiu v cch no tt nht chi tr chi, m
n gin l ch ph thuc vo ngi chi hay ngi kia c hay khng mt chin thut
chin thng. (C th chng minh rng, s dng tin chn la,l c nhng tr chi
vingay c l y thng tin hon ton, v ch c kt qu l "thng" hay "thua" v
khng ngi chi no c chin thut chin thng.) S tn ti ca nhng chin thut
nh vy, cho nhng tr chi c thit k mt cch thng minh, c nhng kt qu quan
trng trong l thuyt miu t tp hp.

ng dng ca l thuyt tr chi

Cc tr chi trong dng ny hay dng khc c s dng rng ri trong nhiu ngnh
nghin cu khc nhau.
Kinh t v kinh doanh
Cc nh kinh t hc s dng l thuyt tr chi phn tch mt din rng cc hin
tng kinh t, trong c u gi, mc c, duopoly v oligopoly, cc t chc mng li
x hi v cc h thng bu c. Nghin cu ny thng tp trung vo mt tp c th cc
chin lc c bit vi tn cc trng thi cn bng trong tr chi. Ni ting nht l
cn bng Nash ca nh ton hc John Nash, ngi c gii thng Nobel cho cng
trnh nghin cu ca ng v l thuyt tr chi.
Din t

A three stage Centipede Game

Cng dng u tin l cung cp thng tin cho chng ta v vic l ton b dn s s
thc s hnh x nh th no. Mt s hc gi tin rng bng cch tm ra nhng im cn
bng ca nhng tr chi h c th d on c dn s s hnh x nh th no khi i
ph vi nhng tnh hung ging nh tr chi ang c nghin cu. Quan im c
5/10

L Thuyt Tr Chi

bit ny v l thuyt tr chi b ch trch gn y. Th nht, n b ch trch bi v

nhng gi s c ra bi cc l thuyt gia tr chi thng b vi phm. Mt s l thuyt
gia tr chi c th gi s rng nhng ngi chi lun hnh x hp l lm ti u
ha phn thng ca anh ta (m hnh Homo economicus), nhng ngi tht thng hnh
ng hoc l khng hp l, hoc l hnh ng hp l l ti u phn thng ca mt
nhm ngi ln hn (hnh ng v tha). Nhng l thuyt gia tr chi tr li bng cch
so snh nhng gi s ca h vi nhng gi s c s dng trong vt l. Do vy trong
khi nhng gi s ca h khng phi lun lun ng, h c th xem l thuyt tr chi
nh l mt l tng khoa hc hp l ging nh l cc m hnh c s dng bi cc
nh vt l. Tuy nhin, nhng ch trch thm ca vic s dng ny ca l thuyt tr chi
c gim i bi v mt s th nghim cho thy rng cc c nhn khng chi nhng
chin lc cn bng. V d, trong tr chi Centipede, on 2/3 trung bnh, v tr Nh
c ti, ngi ta thng khng chi vi cn bng Nash. S tranh ci vn tip din lin
quan n s quan trng ca nhng th nghim ny.
Thay vo , mt s tc gi cho rng cn bng Nash khng a ra nhng d on cho
ton dn s con ngi, nhng thin v cung cp mt li gii thch ti sao nhng dn s
chi theo cn bng Nash vn duy tr trong trng thi . Tuy nhin, cu hi ti sao dn
s t n nhng im vn l bi ton m.
Mt s l thuyt gia tr chi xoay qua l thuyt tin ha tr chi l gii nhng lo
lng ny. Nhng m hnh ny gi s hoc l khng c s hp l no hoc l hp l b
chn trn phn ca cc ngi chi. Mc cho tn gi, l thuyt tin ha tr chi khng
cn thit gi s chn lc t nhin theo ngha ca sinh hc. L thuyt tin ha tr chi
bao gm c sinh hc cng nh l tin ha vn ha v cng nh cc m hnh hc tp c
nhn (v d, bin ng ca tr chi gi).
Tnh quy chun
Song t nhn
Hp tc Phn bi
Hp tc

2, 2

0, 3

Phn bi 3, 0

1, 1

Theo kin khc, mt s hc gi cho rng l thuyt tr chi khng phi l mt cng c
d on cho hnh vi ca con ngi, m nh l mt ngh ngi ta nn phi hnh
x nh th no. Bi v mt cn bng Nash ca mt tr chi bao gm nhng p li tt
nht cho nhng hnh ng ca cc ngi chi khc, chi mt chin thut l mt phn
ca mt cn bng Nash trng c v l hp l. Tuy nhin, vic s dng ny ca l thuyt
tr chi cng b ch trch. u tin, trong mt s trng hp l hp l chi mt

6/10

L Thuyt Tr Chi

chin lc khng cn bng nu nh mt ngi mong i nhng ngi khc cng chi
nhng chin lc khng cn bng. V d, xem on 2/3 gi tr trung bnh.
Th hai l, Song t nhn a ra mt phn v d ni bt khc. Trong Song t nhn,
mi ngi chi i theo s thch ring ca anh ta dn n c hai ngi chi u b thit
thi thm nu nh h khng theo ui nhng s thch ring ca h. Mt s hc gi tin
rng iu ny biu din s tht bi ca l thuyt tr chi nh l mt khuyn co cho
hnh x.
Sinh hc
Diu hu - B cu
Diu hu

B cu

Diu hu (V-C)/2, (V-C)/2 V, 0

B cu

0, V

V/2, V/2

Khng ging nh trong kinh t, phn li cho nhng tr chi trong sinh hc thng c
din dch nh l tng ng vi s thch nghi. Thm vo , ch t hn v cc cn
bng c lin quan n khi nim ca s hp l, nhng l thin v nhng th c th duy
tr c bi cc lc tin ha. Cn bng c bit n nhiu nht trong sinh hc c bit
n nh l chin lc tin ha bn vng (vit tt ESS cho Evolutionary Stable Strategy),
l c gii thiu ln u bi John Maynard Smith (m t trong cun sch nm 1982
ca ng). Mc u ng lc ban u ca n khng lin quan n bt c yu cu v tinh
thn no ca cn bng Nash, mi ESS l mt cn bng Nash.
Trong sinh hc, l thuyt tr chi c s dng hiu c nhiu hin tng khc
nhau. N c s dng ln u gii thch s tin ha (v bn vng) ca t l gii tnh
khong 1:1.Ronald Fisher (1930) ngh rng t l gii tnh 1:1 l kt qu ca nhng
lc tin ha tc ng ln nhng c nhn l nhng ngi c th c xem nh l c gng
lm ti a s chu cht ca mnh.
Thm vo , nhng nh sinh vt s dng l thuyt tr chi tin ha v ESS gii
thch s ni ln ca lin lc gia mung th (Maynard Smith & Harper, 2003). S phn
tch ca cc tr chi tn hiu v cc tr chi lin lc khc cung cp mt s trc gic
vo trong s tin ha ca vic lin lc gia mun th.
Cui cng, cc nh sinh vt s dng tr chi diu hu-b cu (cng c bit n
nh l con g) phn tch nhng hnh vi nh nhau v tranh ginh lnh th.

7/10

L Thuyt Tr Chi

Khoa hc my tnh v logic

L thuyt tr chi ng mt vai tr ngy cng quan trng trong logic v trong khoa
hc my tnh. Mt s l thuyt logic c c s trong ng ngha tr chi. Thm vo ,
nhng khoa hc gia my tnh s dng tr chi m phng nhng tnh ton tng
tc vi nhau.
Chnh tr hc
Cc nghin cu trong khoa hc chnh tr cng c s dng l thuyt tr chi. Mt thuyt
tr chi gii thch cho l thuyt dn ch ha bnh rng tnh cng khai v tranh lun ci
m trong cc nn dn ch s gi mt thng ip r rng v kh tn v cc mc tiu n
nhng ch khc. Ngc li, kh m bit c nhng ch ch ca ca cc lnh o
phi dn ch (c ti), rng s c s nhng b chung hiu qu no, v cc li ha hn
c c tn trng hay khng. Do , s tn ti s vic khng tin tng v khng mong
mun nhm to ra s nhng b chung nu t nht mt trong cc thnh phn ca s bn
ci ny l thnh phn phi dn ch. .
Trit hc
L thuyt tr chi c a vo mt vi s dng trong trit hc. Hai bi bo bi
W.V.O. Quine (1960, 1967), David Lewis (1969) s dng l thuyt tr chi pht trin
mt trit l ca hi ngh. Khi lm vic , ng cung cp nhng phn tch u tin
ca kin thc chung v s dng n trong vic phn tch nhng cch chi trong nhng
tr chi c qun l. Thm vo , ng ln u tin ngh rng ngi ta c th hiu
c ngha di cc iu kin ca tr chi nh tn hiu. ngh sau c theo
ui bi mt vi trit gia tnh t Lewis (Skyrms 1996, Grim et al. 2004).
Tr sn nai
Nai Th
Nai 3, 3 0, 2
Th 2, 0 2, 2
Trong o c, mt s tc gi c gng theo ui d n ny, bt u bi Thomas
Hobbes, bng cch suy din ra o c t nhng li ch c nhn. Bi v nhng tr chi
ging nh Prisoner's Dilemma a ra nhng mu thun r rng gia o c v li ch
c nhn, gii thch ti sao hp tc l cn thit bi li ch c nhn l mt phn quan trng
ca d n ny. Chin lc chung ny l mt phn ca quan im hp ng x hi tng
qut trong trit hc chnh tr (chng hn, xem Gauthier 1987 v Kavka 1986).

8/10

L Thuyt Tr Chi

Cui cng, mt s tc gi khc c gng s dng l thuyt tin ha tr chi gii

thch s pht trin trong quan im con ngi v o c v nhng hnh x tng ng
ca mun th. Nhng tc gi ny xem xt mt s tr chi bao gm Song t nhn,
sn nai, v tr mc c ca Nash nh cung cp mt li gii thch v s pht trin ca
cc quan im v o c(xem, e.g., Skyrms 1996, 2004; Sober v Wilson 1999).

Lch s ca ngnh L thuyt tr chi

Nhng tho lun u tin c bit n v l thuyt tr chi xut hin trong mt l th
vit bi James Waldegrave vo nm 1713. Trong l th ny, Waldegrave a ra li gii
chin thut hn hp minimax cho mt tr nh bi hai ngi chi le Her. Ch n khi
s xut bn Nghin cu v nhng nh lut ton hc ca l thuyt Ti sn ca Antoine
Augustin Cournot vo nm 1838 th nhng phn tch chung v l thuyt tr chi mi
c theo ui. Trong tc phm ny Cournot xem xt duopoly v a mt mt phin
bn gii hn ca cn bng Nash.
Mc d nhng phn tch ca Cournot l tng qut hn l ca Waldegrave, l thuyt tr
chi cha tht s tn ti nh l mt ngnh duy nht cho n khi John von Neumann xut
bn mt lot cc bi bo vo nm 1928. Nhng kt qu ny sau ny c m rng thm
ra trong cun sch xut bn nm 1944 L thuyt tr chi v cc hnh vi kinh t bi von
Neumann v Oskar Morgenstern. Tc phm uyn thm ny cha ng phng php tm
nhng li gii ti u cho nhng tr chi tng bng khng vi hai ngi chi. Trong
sut khong thi gian ny, nhng tc phm v l thuyt tr chi ch yu tp trung vo
l thuyt cc tr chi hp tc, phn tch v nhng chin thut ti u cho mt nhm cc
c nhn, gi s rng h c th bo m nhng tha thun gi h vi nhng chin thut
thch hp.
Vo nm 1950, tho lun u tin ca Prisoner's dilemma xut hin, v mt th nghim
c lm v tr chi ny ti cng ty RAND. Vo khong cng thi gian , John Nash
pht trin mt nh ngha v mt chin thut "ti u" cho cc tr chi vi nhiu ngi
chi, v cha mt ti u no c nh ngha trc , c bit n nh l cn bng
Nash. Cn bng ny l tng qut, cho php s phn tch v tr chi khng hp tc
thm vo nhng tr chi c hp tc.
L thuyt tr chi tri qua mt thi gian si ng trong nhng nm 1950, trong nhng
nm nhng khi nim v ct li, dng tr chi bao qut, tr chi gi, tr chi lp, v
gi tr Shapley c pht trin. Thm vo , nhng ng dng u tin ca l thuyt tr
chi vo trit hc v khoa hc chnh tr din ra trong thi gian ny.
Vo nm 1965, Reinhard Selten gii thiu khi nim li gii ca cc cn bng l tng
ca cc tr chi con, lm chnh xc thm cn bng Nash equilibrium (sau cng ng
gii thiu s hon thin rung tay). Vo nm 1967, John Harsanyi pht trin cc khi

9/10

L Thuyt Tr Chi

nim thng tin hon ton v tr chi Bayesian. ng ta, cng vi John Nash v Reinhard
Selten, ot gii thng Nobel v kinh t vo nm 1994.
Trong nhng nm 1970, l thuyt tr chi c p dng rng ri vo sinh hc, ch yu
l do kt qu ca cc cng trnh ca John Maynard Smith v chin lc tin ha bn
vng ca ng. Thm vo , nhng khi nim v cn bng lin quan, s hon ton rung
tay, v kin thc chung c gii thiu v phn tch.
Vo nm 2005, nhng l thuyt gia tr chi Thomas Schelling v Robert Aumann ot
gii thng Nobel v kinh t. Schelling l v cc m hnh ng, cc v d ban u ca
l thuyt tin ha tr chi. Aumann ng gp thm vo trng cn bng (equilibrium
school), pht trin mt cn bng lm th i nhng cn bng lin quan nhau v pht trin
cc phn tch chi tit v gi s ca kin thc chung.

10/10