TAO

PRIRODNOG
DISANJA
U potrazi za zdravljem, sreom
i duhovnim napretkom

Dennis Lewis

I s p r a z n i se od svih sadraja.
N e k a ti um miruje.
D e s e t tisua stvari ustaje i rui se d o k J a s t v o p r o m
njihov

povratak.

R a s t u i cvjetaju a p o t o m se vraaju s v o m izvoru.

P o v r a t a k i z v o r u stvara t i i n u koja je put p r i r o d e ...

L a o T s e , Tao Te King

M o g l o bi se rei da t r e n u t a n o raste interes za uenja koja

zdravlje i d u h o v n i r a z v i t a k d o v o d e u svezu s d i s a n j e m . Na alost, m a l i
b r o j p r a k t i a r a t e h n i k a disanja shvaa v a n o s t " p r i r o d n o g d i s a n j a " . R i j e
je o s p o n t a n o m i c j e l o v i t o m disanju, koje m o e m o p r i m i j e t i t i kod tek
r o e n i h b e b a i m a l e djece. U m j e s t o d a n a u e k a k o disati posve s p o n t a n o ,
o n i r a z l i i t i m s l o e n i m t e h n i k a m a disanja s a m o jo vie oteavaju svoje
ve i o n a k o o t e a n o disanje. S v i n a i n i n e p r a v i l n o g disanja s u n e u s k l a e n i
s p s i h o l o k i h i f i z i o l o k i m z a k o n i t o s t i m a u m a i tijela. O n i se, isto tako,
kose i s T a o m .
P r i r o d n o ili p r i r o e n o d i s a n j e j e i n t e g r a l n i d i o T a o a . T i s u a m a g o d i n a
t a o i s t i k i su u i t e l j i c h i k u n g a , tai c h i a i s l i n i h m e d i t a t i v n i h , iscjeljujuih
i

znanstvenih

prirodno.

metoda

Putem

upuivali

prirodnog

svoje

disanja

uenike

mi

na

to

moemo

da

diu

poboljati

posve
svoje

t r e n u t a n o zdravlje. O n o n a m m o e p o m o i d a p o b o l j a m o rad svog srca,

svojih p l u a i o s t a l i h u n u t a r n j i h o r g a n a i sustava. Isto t a k o , p r i r o d n o n a m
disanje m o e p o m o i d a u r a v n o t e i m o svoje osjeaje. P r a v i l n i m d i s a n j e m
m o e m o o d energije, k o j a p o t i e o d n a i h stresova i n e g a t i v n o s t i , stvoriti
energiju s a m o i s c j e l j e n j a i s a m o r a z v o j a . N a p o k o n , t a k v o disanje izdvaja i
uva energiju n u n u za n a e d u h o v n o sazrijevanje i o s l o b o e n j e .
Proteklih
metodama

nekoliko
disanja.

godina
Niti

pojavilo

jedna

meu

se

mnotvo

njima

nije

knjiga

obuhvatila

razliitim
znaaj

m e t o d o l o g i j u p r i r o d n o g disanja p o p u t ove izvrsne k n j i g e D e n n i s a Lewisa.

Uvodna rije

11

N a k o n vie godina prouavnja r a z l i i t i h tradicija i d i s c i p l i n a , ukljuujui

" T a o sustav lijeenja", Lewis iznosi pred nas novu p s i h o s o m a t s k u viziju,
novu znanstvenu m e t o d u preko koje se m o e m o u p o z n a t i sa s n a g o m
p r i r o d n o g disanja, p o m l a d i t i se i o p e n i t o p o b o l j a t i svoj ivot.
Tao prirodnog disanja o b r a z l a e na koji n a i n disanje utjee na nae ivote.
Bez obzira na dosadanja iskustva, svaki e itatelj o v o g djela z a s i g u r n o
stei nova saznanja o t o m e k a k o die i na koji n a i n to disanje e s t o
ugroava njegovo zdravlje i integritet. S a z n a t e da p r i r o d n o disanje ne
ovisi t o l i k o o svladavanju nekih n o v i h tehnika disanja, ve vie o o n o m e
to Lewis naziva " p r e o d g a j a n j e m " s a m o g a sebe. U p r a v o taj preodgoj, koji
polazi od zapaanja u n u t a r n j e strukture i

finih

energija u m a i tijela,

odreuje t a o i s t i k i pristup ozdravljenju i d u h o v n o m razvoju.

MAJSTOR

MANTAK

CHIA

I n t e r n a c i o n a l n i T a o sustav lijeenja
Chiang Mai, Tajland

PROLOG

W i l l i a m B l a k e je n a p i s a o : " P o s t o j i p u k o t i n a u s v e m u t o je
B o g s t v o r i o " . Ja s a m svoju p u k o t i n u , taj p r o l a z k r o z koji n o v e i vanije
stvari ulaze u

nae ivote, p r o n a a o

1990. godine,

kada

sam osjeao

p o t p u n u tjelesnu, m e n t a l n u i d u h o v n u i s c r p l j e n o s t , k o j u je p r a t i o stalan
o t a r b o l u predjelu p o d r e b r i c e . J o n e o p o r a v l j e n o d toga t o s a m vlastitu
agenciju z a o d n o s e s j a v n o u m o r a o p r o d a t i j e d n o j p o z n a t o j b r i t a n s k o j
tvrtki, dvije s a m g o d i n e n a p o r n o r a d i o n a t o m e da, p r e m a d i r e k t i v a m a
n o v i h v l a s n i k a , p o v i s i m p r o d a j n u c i j e n u svoje bive a g e n c i j e . V e s a m due
o s j e a o p r o b a v n e s m e t n j e i i m a o d i j a g n o z u d a b o l u j e m o d k o l i t i s a ve
nekoliko godina,

n o ova

j e b o l bila drugaija.

Posjeivao sam

razne

l i j e n i k e , m a s e r e i ostale terapeute koji se se bavili o v a k v i m s m e t n j a m a ,

n o b e z uspjeha. T e g o d i n e u p o z n a o s a m s e s a s l j e d b e n i k o m t a o i s t i k o g
majstora M a n t a k C h i a , G i l l e s o m M a r i n o m , uiteljem te praktiara C h i
N e i T s a n g a ( C N T ) , t a o i s t i k e iscjeljujue prakse k o j a u k l j u u j e c h i ( i t a j :
i)

masau

organa

t e h n i k e disanja

koje s m a n j u j u

tenzije u

tijelu

p r o i u j u tjelesne energije.
K a d a je G i l l e s prvi p u t p o l o i o svoje ruke na m o j t r b u h i p o e o s m a s a o m
m o j i h o r g a n a , u s p o r e d o traei od m e n e da d i e m u sve dijelove sebe, na
n a i n k a k o t o d o tada n i s a m n i k a d i n i o , n i s a m n i t i s l u t i o n a kakvu s a m
se avanturu bio uputio. Gilles mi je objanjavao da je C N T s a m o dio
kompleksnijeg

iscjeljujueg

d u h o v n o g sustava

nazvanog

"Tao

sustav

l i j e e n j a " , k o j i j e p r o m o v i r a o M a j s t o r C h i a , n o m o j a tadanja briga bila

Prolog

73

je j e d i n o k a k o se rijeiti b o l o v a . S m a t r a o s a m da je m o j d u h o v n i put ve
odreen; sve to mi je tada t r e b a l o b i l o je ozdravljenje.
Ozdravljenje! Rije kojoj n i s a m p o s v e i v a o d o v o l j n o p o z o r n o s t i u s v o m
ivotu. N o , n a k o n to me Gilles p o d v r g a o i n t e n z i v n i j o j terapiji i n a k o n
to mi je p o s t a l o sasvim j a s n o da ozdravljenje trai m o j u svjesnost, s h v a t i o
sam da izrazi " o z d r a v i t i " i " p o s t a t i p o t p u n " imaju isti korijen. F i z i k a se
bol povukla ve n a k o n n e k o l i k o t r e t m a n a i o s j e a o s a m se m n o g o bolje,
no tada se pojavila nova, dublja, duevna bol koju mi je d o n i j e l o s a z n a n j e
k o l i k o , u stvari, usprkos d u g o g o d i n j e m s a m o p r o m a t r a n j u i n a p o r u da se
d u e v n o razvijem, m a l o z n a m o

mentalnim, osjeajnim i duhovnim

energijama

nama.

koje

postoje u

svima

Kako

su

Gillesovi

tretmani

o d m i c a l i , a m o j dah sve dublje p r o d i r a o u m e n e , p o e o s a m primjeivati,

sloj po sloj, k a k o napetosti, ljutnje, strahovi i tuga sve o i t i j e , izvirui iz
podsvjesnog, vibriraju u m o m a b d o m e n u i o d u z i m a j u mi energiju koja
mi je p o t r e b n a da b i h b i o zdrav i m o g a o uspjeno ispunjavati svoje i v o t n e
obveze. N a k o n to je ova spoznaja i z r o n i l a iz d u b i n e m o g bia, nestali su
posve b o l o v i u m o m elucu, a ja sam o d l u i o iznova preispitati svoj ivot
i

iskoristiti

novootkrivene

potencijale

svog

bia

cilju

daljnjeg

n a p r e d o v a n j a , postizanja c j e l o v i t o s t i svog bia i d u h o v n o g ispunjenja.

Brzo

sam

se

uvjerio

da

je

Chi

Nei

Tsang

(CNT),

kao

sredstvo

m a n i p u l i r a n j a tjelesnim i m e n t a l n i m e n e r g i j a m a k r o z d o d i r i disanje,
doista d j e l o t v o r a n n a i n s a m o p o m o i , te sam, n a k o n to s a m se bolje
u p o z n a o s njegovim djelovanjem, p o e o kod G i l l e s a o z b i l j n i j e izuavati
o v u m e t o d u i p o l a k o upuivati u

nju svoje prijatelje. U s p o r e d o s a m

o b i l a z i o teajeve na k o j i m a s a m se susretao s o s t a l i m t e h n i k a m a disanja

T a o sustava lijeenja k a o to je, n a primjer, c h i k u n g . N a k o n vie g o d i n a
izuavanja C N T - a i m n o g i h sati k l i n i k e prakse, M a j s t o r C h i a m e k o n a n o
u p u t i o u p r o f e s i o n a l n i C N T . T e k n a k o n to s a m s e doista p o d r o b n o
u p o z n a o s T a o s u s t a v o m lijeenja, m a j s t o r C h i a m e o v l a s t i o d a druge

u p u u j e m u T a o sustav lijeenja. O d tada k o r i s t i o s a m vrlo e s t o m e t o d e

C N T - a na s v o j i m k l i j e n t i m a , kao i na k l i n i c i K i n e s k e m e d i c i n e u S a n
F r a n c i s c u , a o d r a o s a m i niz s e m i n a r a i teajeva o T a o sustavu lijeenja
na k o j i m a s a m se t r u d i o p o l a z n i c i m a o b j a s n i t i zato je p r i r o d n o disanje
toliko vano.
P r o u a v a j u i T a o m e t o d u lijeenja, k a o i n e k e s l i n e m e t o d e , k a o to su
m e t o d e koje p r e p o r u a j u

Gurdjieffova k o l a

i kola

Advaita V e d a n t e ,

u v i d i o s a m dvije b i t n e i n j e n i c e koje su p o t v r i v a l e da je disanje p o v e z a n o

sa zdravljem i d u h o v n i m sazrijevanjem. Prvo: da n i s m o p o e l i p o g r e n o
disati s a m o stoga to si n i s m o znali o b j a s n i t i p o r u k e koje n a m je slao na
psihosomatski

m e h a n i z a m , o d n o s n o j e r n i s m o svjesni svoje u n u t a r n j e

strukture,

da

ve

mehanizmi

koji

takva
nas

na

disanja
taj

zduno

nain

ele

podravaju
potediti

nai

ego

suoavanja

zatitni
s

naim

n a j d u b l j i m t r a u m a m a i s t r a h o v i m a . M o e m o stoga rei d a n a m p o v r n o
disanje prua p o v r n i doivljaj nas s a m i h . D r u g o : da kada b i s m o disali
p r i r o d n o , b a r e m d j e l o m i n o t i j e k o m n e t o vie o d 1 5 , 0 0 0 udaha koje
n a i n i m o tijekom dana, z n a t n o b i s m o m a n j e pobolijevali od uobiajenih
tjelesnih

i p s i h i k i h b o l e s t i i u s p o r e d o b i s m o stvorili b o l j e uvjete za

d u h o v n o sazrijevanje iji cilj je da s h v a t i m o t k o s m o i to s m o doista,

o d n o s n o to je nae s u t i n s k o b i e . M o j a je n a d a da e ideje i praksa o v o g
djela u i n i t i t o m o g u i m .

postojanja i u p o z o r e n j e

P r o c e s disanja, p o k r e t i u d a h a i izdana, j e d n o je od v e i h
uda p o s t o j a n j a . K r o z disanje n e s a m o d a nastaje i v o t n a energija, ve o n o
isto t a k o o m o g u a v a o z d r a v l j u j u i m s n a g a m a p r o d o r d o s a m e sri naeg
bia.

Nesmetanim

energijom

dubokim

nadahnjujemo

udahom

se;

popunjujemo

potpunim

se

se

ivotnom

izdisanjem

praznimo,

o t v a r a m o ka n e p o z n a t o m i i z v l a i m o iz sebe. P r o m a t r a j u i d i n a m i n i
r i t a m o v o g i v o t n o g p r o c e s a , n a l a z i m o svoje u n u t a r n j e iscjeljujue snage;
snage koje p r o i z l a z e iz nae c j e l o v i t o s t i .
D a h j e iv. D i s a t i p o t p u n o z n a i ivjeti p o t p u n o , ispoljavati u p o t p u n o s t i
svoju p r i r o e n u ivost k r o z sve to d o d i r n e m o , o s j e t i m o , z a m i s l i m o itd.
N a alost, m a l o t k o o d nas die p o t p u n o . I z g u b i l i s m o m o " p r i r o e n o g
d i s a n j a " , k o j u s m o i m a l i n e t o m poslije r o e n j a i k a o m a l a djeca. N a e
povrno

disanje

treinu,

usporava

smanjuje

kapacitet

izmjenu

plinova

naeg
i

dinog

obnavljanje

aparata

na

energije

njegovu
u

naim

s t a n i c a m a i t a k o nas liava o z d r a v l j u j u i h u i n a k a koje p r i r o d n o disanje

i m a na o r g a n e , te p o i n j e m o p o b o l i j e v a t i .
to je p r i r o d n o disanje? K a k o takvo disanje m o e i z m i j e n i t i nae ivote i
poboljati
moramo

nae

zdravlje?

poduzeti

Da

bismo

niz pokusa

pronali

disanjem u

odgovore

na

laboratoriju

t a pitanja,
naeg

tijela.

I z n i m n o je v a n o da s h v a t i m o na koji je n a i n

na dah p o v e z a n s

energijama u n a m a , s r a z l i i t i m a s p e k t i m a naeg bia, o d n o s n o k o l i k o

disanje utjee na zdravlje naeg tkiva, naih o r g a n a , miia, h o r m o n a i
nae krvi, te k a k o ga

modificiraju nae misli, nai stavovi, osjeaji i

k o n a n o naa svijest. M o r a n a m biti j a s n o da od toga kako d i e m o zavisi

h o e m o li biti o b d a r e n i iscjeljujuim i o s t a l i m m o i m a bez kojih je
nezamisliv p s i h i k i i d u h o v n i razvoj - ili n e e m o .
Od svih d r e v n i h i m o d e r n i h tradicija, koje su izuavale disanje, t a o i z a m
- kineska d u h o v n a tradicija koja je vie n a i n ivota nego religija, nudi
najbolji p r o g r a m postizanja zdravlja i sree p u t e m disanja. T a o i z a m je
karektiristian po t o m e to, od p o e t k a svog n a s t a n k a , u vrijeme vladavine
u t o g cara ( H u a n g a T i a ) , 2 7 0 0 . g o d i n e prije n o v e ere, nije odjeljivao ideale
zdravog ivota i dugovjenosti od ideala d u h o v n e evolucije i b e s m r t n o s t i .
T a o i s t i su oduvijek smatrali da je dug, vitalan i zdrav ivot, o s i m to je
r a z u m a n cilj s a m po sebi, u j e d n o i preduvjet d u h o v n o g rasta i o s l o b o e n j a .
Izuavajui vie od 4 0 0 0 godina to se dogaa s o v j e k o v i m fizikim,
p s i h i k i m i d u h o v n i m energijama d o k sjedi u n e k o j pozi, p o k r e e se,
masira se, vjeba svoju vizualizaciju, m e d i t i r a na zvuk ili drugaije ili posti,
Taoisti

su

uoili

da

upravo

prirodno

disanje,

disanje

koje

je posve

s u k l a d n o z a k o n i t o s t i m a ljudskog o r g a n i z m a , vie od b i l o ega drugog

utjee na kvalitetu i kvantitetu tih energija a t i m e i na na ivot. S a m T a o
m o e m o definirati j e d i n o kao " p u t " , kao sukus z a k o n a prirode i svemira;
z a k o n a stvaranja i evolucije. T k o ivi u skladu s t i m z a k o n i m a m o e
oekivati da e o t k r i t i i ispuniti s m j e r n i c e svoje fizike, p s i h o l o k e i
d u h o v n e sudbine.
U djelu Tao prirodnog disanja predstavljene su sve k l j u n e t a o i s t i k e t e h n i k e
disanja, p o s e b i c e o n e u koje me u p u t i o t a o i s t i k i uitelj M a n t a k C h i a , s
o s v r t o m na neke druge m e t o d e s k o j i m a s a m se i m a o prilike susresti u
p r o t e k l i h 3 0 godina t i j e k o m kojih s a m o s i m t a o i z m a p r a t i o Gurdjieffov

rad, dosege Advaita V e d a n t e ,

rad

Feldenkrasa

i Ilse M e d d e n d o r f , te

saznanja vezana u z materiju d o k o j i h s a m d o a o izuavajui a n a t o m i j u

ljudskog tijela, p s i h o l o g i j u i n e u r o l o g i j u . M o j e je iskustvo da svaki o z b i l j a n
rad s t e h n i k a m a disanja zahtijeva vie od puke prakse. I s t o d o b n o , on
zahtijeva

"znanstveni

pristup"

ljudskom

tijelu

osvjeivanje

vlastite

n u t r i n e k r o z p e r c i p i r a n j e s a m o g a sebe iznutra.

OPASNOSTI K O J E KRIJU V J E B E DISANJA

Veliki d u h o v n i uitelj G . I . G u r d j i e f f j e d n o m je rekao da " b e z izvjebanog
disanja nita n e m o e b i t i i z v j e b a n o " 1 . I s t o d o b n o o n nas j e u p o z o r i o d a
bez p o t p u n i j e g p o z n a v a n j a vlastitog o r g a n i z m a , p o s e b i c e veza koje p o s t o j e
i z m e u razliitih organa, pokuaji da se p r o m i j e n i disanje m o g u biti vrlo
n a p o r n i . O i t o je da su t e h n i k e disanja, p o s e b i c e n a p r e d n e yoga t e h n i k e
( p r a n a y a m a ) , d o s t u p n e na Z a p a d u p u t e m teajeva i knjiga, na neki n a i n
opasne.
U

djelu

prvih

Hara: vitalni centar ovjeka,

istraivaa

moguih

preciznije z b o g ega vjebe

G r o f Karlfried

integracija
yogistikog

tjela,

Durckheim,

uma

disanja

duha,

jedan

od

objanjava

m o g u biti o p a s n e za

zapadnjake. O n u p o z o r a v a d a s u m n o g e o d tih vjebi, koje s e u g l a v n o m

"baziraju n a v o l j n i m n a p o r i m a " , n a m i j e n j e n e p o n a j p r i j e I n d i j c i m a koji
su s k l o n i o d r e e n o j " p a s i v n o s t i " . Z a p a d n j a c i , s druge strane, pate i bez
takvih vjebi od "previe naprezanja... previe htijenja da n e t o u i n e " .
P r e m a D u r c k h e i m u , p o k u a j i uitelja yoge na Z a p a d u da svoje u e n i k e
d o v o l j n o opuste, da ih na b r z i n u n a u e k a k o da se " p r e p u t a j u " , k a k o bi
m o g l i n e o m e t a n o p r o v o d i t i takve vjebe disanja

u z a l u d n i su, jer takvi se

rezultati postiu " i s k l j u i v o n a k o n d u g o t r a j n e p r a k s e " . P r a k t i a r takvih

vjebi disanja, istie D u r c k h e i m , na taj se n a i n s a m o d o d a t n o napree,
to mu d o d u e m o e d o n i j e t i " o s j e a n j e n o v e v i t a l n o s t i " ... no njega

najee prati osjeaj iscrpljenosti z b o g kojeg p r a k t i a r k o n a n o odustaje

od daljnjih napora i prestaje s p r a k s o m " 2 . M o j e je iskustvo, i ne s a m o
m o j e , da se zapadnjaci koji se nisu vie mjeseci (ili a k g o d i n a ) i n t e n z i v n o
bavili m e t o d a m a s a m o p r o m a t r a n j a

samoosvjeivanja,

nisu u stanju

d o v o l j n o o p u s t i t i , pa n e m a n i k a k v o g smisla da se uputaju u neku viu

praksu disanja - b i l o yogistiku, taoistiku ili neku treu. T e h n i k e disanja
koje

ukljuuju

nosnice,

komplicirane

obrnuto

disanje,

vjebe,

alternativne

zadravanje

daha,

naine

disanja

hiperventilaciju

na
itd.

n a m i j e n j e n e su o s o b a m a koje ve diu p r i r o d n o , koje su n a u i l e disati

cijelim t i j e l o m . Uvidjet ete da je p r i r o d n o disanje ve s a m o po sebi v r l o
m o n o iscjeljujue sredstvo. T r u d i o s a m se stoga u o v o m djelu vjebe
disanja o b j a s n i t i to p o d r o b n i j e , o b r a z l a u i do n a j s i t n i j i h detalja n j i h o v e
aspekte, k a k o bi svaki itatelj, ma k o l i k o b i o d u h o v n o iskusan, l a k o
p r e p o z n a o b i l o koji nastali p r o b l e m , rijeio ga i o s t v a r i o sebe kroz te vjebe
u p o t p u n o s t i . T o n e su tvrdnje koje istiu m n o g i uitelji da p r i r o d n o
disanje m o r a biti posve s p o n t a n o i da stoga svaki n a p o r da se die na
o d r e e n n a i n p r o m a u j e svrhu i djeluje k o n t r a p r o d u k t i v n o . O n i istiu
da n a k o n to na um p o s t a n e m i r a n i prazan, p r i r o d n o disanje nastupa
s a m o po sebi 4 . A k o i p r i h v a t i m o da je t o m e t a k o , n e e m o t i m e rijeiti ovaj
p r o b l e m , ve e m o stati pred novu d i l e m u : n a koji n a i n m o e m o i m a t i
m i r a n i prazan u m ? Kakav rad na sebi je za to p o t r e b a n ? Nita n e e m o
postii p o k u a m o li rijeiti taj p r o b l e m iskljuivo t j e l e s n i m ili m e n t a l n i m
vjebama. Da b i s m o ga rijeili, m o r a m o se, n a i m e , u k l j u i t i i tjelesno i
m e n t a l n o . D a b i s m o n a u i l i p r i r o d n o disati, nije p r e s u d n o to e m o i n i t i
da u t o m e u s p i j e m o , ve je vanije k a k o e m o to i n i t i . A k o pristupite
vjebama o p i s a n i m a u o v o j knjizi k a o vjebama koje zahtijevaju voljni
n a p o r , p r o m a i t ete svrhu. A k o i m pak priete k a o posve p r i r o d n o m
n a i n u istraivanja fiziolokih i p s i h o l o k i h z a k o n i t o s t i naeg u m a i tijela
kroz u n u t a r n j e vienje, b r z o e v a m postati j a s n o k a k o se isti i s m i r u j e
u m . B e z o b z i r a k a k o i v i m o i t o r a d i m o (ili n e r a d i m o ) , uvijek i n i m o
20

Tao Prirodnog Disanja

neto; uvijek n e t o p r a k t i c i r a m o ; a k o m e h a n i k i s t v a r a m o loe tjelesne i

mentalne

navike

to

se

odraziti

na

na

ivot.

Da

biste

dobili

m a k s i m a l n u k o r i s t od vjebi iz ove knjige, m o r a t e im prii k o l i k o god ste

u stanju o z b i l j n o , p o k u a t i p r o n i k n u t i u n j i h o v u bit, osjetiti n j i h o v duh
i s t a l n o pratiti kakav u i n a k o n e imaju na vas.

DUBLJI DOIVLJAJ SAMOG SEBE

Vjebe o p i s a n e u o v o m djelu k r e i r a n e su l a k o da n a m o m o g u a v a j u nova
iskustva koja e n a m dati p o t i c a j da o d b a c i m o o g r a n i e n j a koja s m o si
n a m e t n u l i i p o g r e n e o d n o s e koje s m o uspostavili sa s o b o m i svijetom;
o d n o s e koji n a m u s v a k o m d o m e n u ivota d o n o s e s a m o krize i druge
p r o b l e m e . Nai p o g r e n i stavovi, d u b o k o u k o r i j e n j e n i u n a e m u m u , srcu
i

tijelu,

manifestirani

podrani

kroz

nae

disanje,

zamuuju

nau

percepciju, slabe nau i v o t n u snagu i spreavaju nas da i v i m o svjesno,

zdravo, u skladu sa s o b o m , s d r u g i m a i o k r u e n j e m u k o m e i v i m o .
S r e o m , ne m o r a m o se baviti s v a k i m od tih stavova p o s e b n o - to je
u o s t a l o m n e m o g u z a d a t a k za jedan ivot. P o p u t p r e k i k o j e izviru iz
sredinje o s o v i n e k o t a a , nai p o g r e n i stavovi izviru iz c e n t r a l n e krive
p r e d o d b e koju i m a m o o sebi, s v o m " J a " i z kojeg p o t i u sve nae m i s l i ,
svaki na osjeaj i svaka naa akcija. K a o to je naglaavao L a o T s e , da
bismo

produbili

doivljaj

sebe

moramo

nauiti

kako

djelovati

c j e l o k u p n o g b i a i tada e m n o g i nai p r o b l e m i nestati s a m i po sebi:

S t o se m i s l i p o d t i m e da je najvei teret koji ovjek
n o s i njegova svijest o n j e m u s a m o m e s k o j o m ivi?
Ljudi s u o p s j e d n u t i t o l i k i m b r i g a m a j e r o g r a n i a v a j u
svoje p o s t o j a n j e . K a d a bi o d b a c i l i o g r a n i e n u svijest
o sebi k o j u i m a j u i ivjeli p o t p u n o , to bi im vie b i o
teret 5 ?

iz

D a b i s m o mogli o d b a c i t i " o g r a n i e n e p r e d o d b e koju i m a m o o s e b i " ,

m o r a m o se otvoriti prema snagama ozdravljenja i e n e r g i j a m a koje n o s i m o
u sebi; otkriti na koji su n a i n p o v e z a n e alkemijske fizike tvari i magijske
ideje uma, u p o z n a t i ples yina i yanga; d i n a m i k i h polariteta s u p r o t n o s t i
iz kojih izvire sav ivot. M o r a m o prieljkivati, ovdje i sada, svoj p o v r a t a k
izvoru, sveprisutnoj nitavnosti i tiini "wu c h i a " , teiti s v e p r o i m a j u o j
cjelovitosti iz koje izvire nae i s t i n s k o bie i u k o j o j se nalazi naa istinska
srea. Na dah m o r a n a m biti v o d i na t o m v e l i a n s t v e n o m putu ka sebi.

MEHANIZAM

DISANJA

Shvatimo li to proces disanja

znai

za

na ivot, shvatit emo

na koji nain
staro

moemo
i

prihvatiti

otpustiti ono
novo.

Proces

disanja

pokazuje

nam

na

koji

nain

moemo

proiriti

svoju

o g r a n i e n u svijest i d o i u d o t i c a j s i s c j e l j u j u o m e n e r g i j o m koja se n a l a z i
i u n a m a i izvan nas. Svaki p u t kada u d a h n e m o u n o s i m o u sebe n e k i h
1 0 2 2 nova a t o m a , n a neki n a i n , vie o d m i l i j u n o n i h istih a t o m a koje s u
udisali L a o T s e , B u d a , K r i s t i svi drugi k o j i su ikad ivjeli na Z e m l j i . Svaki
put kada i z d a h n e m o , v r a a m o te a t o m e u a t m o s f e r u u k o j o j ostaju na
usluzi

sadanjem

buduem

narataju.

Svaki

put

kada

udahnemo,

u n o s i m o u sebe kisik koji u a t m o s f e r i nastaje k a o " p o t r o n i p r o i z v o d "

biljaka. Svaki put kada i z d a h n e m o i z b a c u j e m o iz sebe u a t m o s f e r u ugljini
d i o k s i d k a o na " p o t r o n i p r o d u k t " koji k a s n i j e u p o t r i j e b i neka biljka. U
p r i r o d i se nita ne b a c a . N a e disanje je karika u l a n c u k o z m i k e ekologije,
u

procesima

metabolizmu

ouvanja,

preobrazbe

prirode.

Zahvaljujui

izmjene
disanju,

supstanci
tijekom

sloenom

kojeg b i l j e i m o

izmjenjivanje yinga i yanga, n e g a t i v n o g i p o z i t i v n o g , stanja p r a z n i n e i

stanja p u n i n e , nae se b i e n a l a z i u s t a l n o m d o t i c a j u s v a n j s k i m svijetom,
sa Z e m l j o m i n j e z i n o m a t m o s f e r o m , k a o i sa s v a k i m i v u i m s t v o r o m .
S h v a t i m o li to p r o c e s disanja z n a i za na ivot, shvatit e m o na k o j i
nain m o e m o otpustiti o n o staro i prihvatiti novo. Disanje n a m ujedno
otkriva t k o i to s m o doista. P o k a z u j e n a m p u t do c j e l o v i t o s t i i sree.

MOJE OSOBNO ISKUSTVO

O s o b n o s a m s e uvjerio u t o k o l i k o j e v a n o k a k o d i e m o z n a t n o prije
nego

sam

se

ozbiljnije

pozabavio

ovom

tematikom.

Kao

dijete

sam

n e i z m j e r n o uivao u t o m e da z a d r a v a m dah. Leei na krevetu, esto b i h

zadravao dah dvije m i n u t e ili due, sve d o k d o k vie ne b i h i z d r a o bez
zraka. N a k o n to sam u a o u m l a d e n a k u d o b i p o e o n o s i t i odijela, u o i o
sam da mi ovratnici i kravate izazivaju p r i l i n u nelagodu. Ve s a m u a o
u tridesete g o d i n e kada mi

je majka otkrila da s a m roen u k r i v o m

poloaju i da su lijenici oekivali da u iz m a t e r n i c e izai mrtav, zaguen

p u p a n o m v r p c o m koja mi se o m o t a l a o k o vrata. S r e o m po m e n e , i s
p u p a n o m v r p c o m o k o vrata ipak s a m n e k a k o d o l a z i o d o zraka.
D a n a s mi je j a s n o da je m o j a tridesetosatna b o r b a da d o s e g n e m svjetlost
i u d a h n e m prvi put, ostavila d u b o k e tragove u m o m tijelu i i v a n o m
sustavu i u z r o k o v a l a to to sam esto b i o nesiguran i bojaljiv. J a s n o mi
je t a k o e r da sam upravo zbog tog iskustva vjerovao k a o m l a d i da se srea
u ivotu m o e ostvariti iskljuivo k r o z trajnu b o r b u i da s a m u toj vjeri
z n a a j n o o t e t i o svoje zdravlje i u s p o r i o svoje sazrijevanje. S h v a t i o s a m to
i m s a m n a u i o disati c i j e l i m svojim b i e m i p r e s t a o disati o p t e r e e n
p r e d o d b a m a koje sam i m a o o sebi, irei se u j e d n o j n o v o j c j e l o v i t o s t i .

B I S T A R UM I S A M O P R O M A T R A N J E
K o j e su stvarne veze i z m e u disanja i naeg p o i m a n j a sebe, naeg zdravlja
i zadovoljstva? Na koji je n a i n nae disanje p o v e z a n o s n a o m t e n j o m
za s p o z n a j o m ili s a m o o s t v a r e n j e m ? Da bi se p r o n a l i o d g o v o r i na ova
pitanja i postigli neki trajni rezultati, nije d o v o l j n o sudjelovati na n e k o m
od vikend teajeva Preporaanja ili Intenzivna disanja, niti n a m u t o m e
m o g u p o m o i t e h n i k e disanja o p i s a n e u literaturi.
Z b o g s l o e n o s t i s n a n i h i s u p t i l n i h veza, koje p o s t o j e i z m e u u m a i tijela,
n e o p h o d n o je, ako t e i m o s t v a r n o m progresu, i m a t i posve j a s n o z n a n j e
o t o m e to p r i r o d n o disanje jest i koji su k o n k r e t n o u i n c i koje o n o i m a
na nae tijelo i na u m .

Nita n e e m o p o s t i i d o k n a m n i s u j a s n i o b r a s c i procesa disanja. K a d a

nam

oni

jednom

postanu

jasni,

lako

je

uoiti

uinke

bilo

kojih

p s i h o s o m a t s k i h p r o c e s a na na ivot, pa t a k o i u i n k e koje su ti p r o c e s i
imali n e k o n a nas. M o e m o , n a p r i m j e r , u o i t i n a k o j e n a i n e u p r a v o
k r o z disanje s p r e a v a m o iskustva i sjeanja koja su suvie b o l n a za nas da
p r o d r u u nau svijest. O v a k v a saznanja koja nas osvjeuju n e o p h o d n a su
n a m da

bismo upoznali

stvarnu snagu " p r i r o d n o g disanja"

uvidjeli

k o l i k o o n j e m u ovisi nae zdravlje i o p e n i t o na ivot.

ANATOMIJA DISANJA
V e i n a ljudi u d a h n e i i z d a h n e u m i n u t i dvanaest do e t r n a e s t puta u
b u d n o m stanju i est do o s a m p u t a u snu. M a l e b e b e diu po p r i l i c i dva
puta bre. R i t a m disanja s e n a r a v n o m i j e n j a z a v i s n o o d toga to r a d i m o
ili p r o i v l j a v a m o u o d r e e n o m t r e n u t k u .
U s t a n j i m a i z r i i t o g fizikog n a p o r a ili tekog stresa, ovjek udie i do sto
puta u m i n u t i . S druge strane, iskusni p r a k t i a r i t e h n i k a disanja, koji su
n a u i l i k a k o trebaju disati da bi d o b i v a l i vie kisika i b r e se rjeavali
u g l j i n o g d i o k s i d a , u stanju su svoje disanje u s p o r i t i na etiri do o s a m
udisaja u m i n u t i .

Grudni ko i plua
Proces disanja z a p a a m o najee na r e b r i m a g r u d n o g koa (koja se gibaju
p r i l i k o m d i s a n j a ) , p o p o k r e t i m a m e u r e b r a n i h m i i a i dijafragme (slika
1). U n u t a r g r u d n o g koa nalaze se srce i dva p l u n a krila. O b a d j e l o m i n o
i m a j u p i r a m i d a l n i o b l i k s t i m e da d e s n o p l u n o k r i l o ima tri renja, a
lijevo s a m o dva. O v i renjevi n a l i k s u o g r o m n o j k o n i c i koja b i a k o b i s m o
je izvadili i p o s v e spljotili, zauzela p r o s t o r od 30 k v a d r a t n i h m e t a r a . S a m a

Slika 1
Grudni

ko

S p o g l e d o m na rebra
i miie

S p o g l e d o m na oit
sprijeda

S p o g l e d o m na oit
sa s t r a n e

plua s u z a t i e n a p o r e b r i c o m , t a n k o m s e r o z n o m o p n o m koja o b l a e
u n u t a r n j u s t r a n u p l u n e upljine i z n a d dijafragme.
Plua su vrlo e l a s t i n a i m o g u se iriti na sve s t r a n e o s i m p r e m a p r o s t o r u
koji z a u z i m a j u ile d u n i k a i srca. P r e m d a plua i m a j u k a p a c i t e t i do 5 0 0 0
m i l i l i t a r a , o b i n o u d a h n u t i zrak n e m a vie o d 5 0 0 m i l i l i t a r a . K a o to ete
kasnije vidjeti, ovjek se m o e izvjebati u t o m e da izdie z n a t n o vie zraka,
jer m a k a k o d u b o k o i z d a h n u l i , plua zadravaju o k o 1 0 0 0 m i l i l i t a r a zraka
k a k o se ne bi posve ispuhala. V e i n a nas ne iskoritava, u k r a t k o , n i t i
p r i b l i n o stvarni k a p a c i t e t plua. P o j e d i n a c o b i n o n e o b r a a p o z o r n o s t
n a svoje disanje t i j e k o m dana, n o a k o t o u i n i , p r i m j e u j e d a o n o izaziva
n a d i m a n j e i sputanje g r u d n o g koa. T i j e k o m udisaja m e u r e b r a n i m i i i
se ire, rebra se r a z m i u , prsne k o s t i se l a g a n o p o d i u , a oit sputa. O v a j
p r o c e s stvara p r a z a n p r o s t o r u k o m e se rasteu p l u n a krila, u p i r u i se
p r e m a z i d o v i m a g r u d n o g koa i o i t u , u k o j a se usisava zrak (slika 2 ) .
Z r a k koji u d i e m o sadi o k o 2 0 % kisika, 0 . 3 % u g l i n o g d i o k s i d a , a o s t a l o
je duik. K o d izdisaja g r u d n i m i i i se o p u t a j u , p r s n e k o s t i se sputaju,
dijafragma se p o d i e ( p o p r i m a j u i svoj p u n i o b l i k ) , plua se ispuhavaju i
i z njih izlazi z r a k (slika 3 ) . I z d a h n u t i z r a k sadi o k o 1 6 % kisika i 4 %
u g l j i n o g d i o k s i d a . I s t o v r e m e n o j e z a s i e n p a r o m koja nastaje t i j e k o m
metabolikog procesa.

K r e t a n j e z r a k a k r o z dine puteve
Z r a k prvo ulazi u nae n o s n i c e u k o j i m a ga p r o i u j u d l a i c e u n o s u . U
n o s n i c a m a zrak se grije i vlai p o r e d s e p t u m a n o s a koji pregrauje n o s n i c e .
K a d a se na s l u z n i c i nosa skupi previe n e i s t o a iz zraka, p o i n j e m o k i h a t i
da b i s m o ih i z b a c i l i .
U pravilu, z r a k ne p r o l a z i k r o z o b j e n o s n i c e i s t o d o b n o . K a d a je lijeva
n o s n i c a o t v o r e n a , desna j e o b i n o z a t v o r e n a i o b r n u t o . O v a j p r o c e s

u z r o k u j e krv, koja tee u o b a smjera pored n o s n i c a . R i t a m se mijenja

svakih sat i p o l do dva 6 . N a k o n to ude u nas, z r a k prolazi k r o z nae
drijelo, upljinu koja n o s povezuje s ustima, koje k o o r d i n i r a gutanje i
disanje ( p o d r u k o v o d s t v o m centara u d o n j e m dijelu m o z g a ) .
U

p o z a d i n i vrata zrak dolazi

krajnikom"

krajnicima

koji

u d o d i r s l i m f n i m lijezdama, " t r e i m
spreavaju

ulazak virusa

bakterija

o r g a n i z a m . P o t o m zrak d o t i e grkljan, organ koji j e v o k a l n i m s o l i s t i m a

o s o b i t o vaan, sputa se n i z d u n i k i n a p o k o n ulazi u b r o n h i j e koje ga
vode do p l u a (slika 4 ) .
I d u n i k i b r o n h i j i pokuavaju sprijeiti n e i s t o e i bakterije, koje su se
dovde p r o b i l e , da udu u plua. Tu funkciju u b r o n h i j i m a obavljaju l i m f n e
ilice koje sve n e i s t o e tjeraju natrag gore p r e m a drijelu, g r k l j a n u i
jednjaku. K a d a se u b r o n h i j i m a n a k u p i previe estica, kemikalija i drugih
nakupina,

bronhiji

svojim

kontrakcijama

stvaraju z r a n u

struju " j a k u

p o p u t t o r n a d a " , koja ove t o k s i n e materijale tjera van.

U p l u i m a se b r o n h i j i i n a e dijele ne m n o t v o m a n j i h o g r a n a k a . O b l o e n i
su v e z i v n i m t k i v o m koje spreava da k o n t r a k c i j e izazovu prevelik otjecaj

zraka, a sadre i n e k i h 4 0 0 m i l i j u n a m j e h u r i a z v a n i h alveole. Alveole su

zaduene za i z m j e n u p l i n o v a u p l u i m a , koja treba o m o g u i t i krvi da
dobije n o v e k o l i i n e kisika i rijei se n a k u p l j e n o g u g l j i n o g dioksida.

FAZE DISANJA
Z a v i s n o od toga to i n i m o ( l e i m o , s j e d i m o , e e m o ili t r i m o ) te kakvo
n a m je t r e n u t a n o d u e v n o stanje ( j e s m o li m i r n i , ljuti, p o d s t r e s o m ili
sretni) nae e disanje biti sporije ili bre, p l i e ili dublje, te n a g l a e n o
d i j a f r a g m i n o , p r s n o ili k l a v i k u l a r n o . T i j e k o m d u b o k o g disanja, kakvo je
n a p r i m j e r " y o g s k o p o t p u n o disanje", d i e m o i s t o v r e m e n o n a sva ova
tri n a i n a .
P o t p u n i u d a h , t u m a i n a m jedan o d p o z n a t i h istraivaa d i n o g sustava,
kardiovaskularni kirurg Alan H y m e s , " z a p o i n j e k o n t r a k c i j o m oita, koja
iri d o n j a rebra i a b d o m e n o m o g u a v a j u i zraku da d o s e g n e najnie
dijelove plua. U sljedeoj fazi udisaja zrak p u n i sredinji d i o plua to
izaziva

irenje g r u d n o g

koa.

posljednjoj

fazi, zrak

ulazi

u gornje

dijelove plua koji p o d i u k l j u n e kosti. P r o m a t r a n o p a r c i j a l n o , s v a k o m

fazom udisanja ispunjava se jedan d i o p l u a . " 7
M o d a ste ve p r i m i j e t i l i da, bez o b z i r a na to u k a k v o m stanju se nalazili,
u g l a v n o m diete p r s n o i k l a v i k u l a r n o , a vrlo r i j e t k o t r b u n o . To nije d o b r o
jer u p r a v o k r o z t r b u n o disanje a l j e m o z r a k do n a j n i i h dijelova plua
gdje mnotvo krvi eka n o v kisik.

UNUTARNJI DAH
N e o v i s n o o n a i n u disanja, procesi koji se zbivaju t i j e k o m disanja u n a e m
o r g a n i z m u su uvijek isti. S t a n i c e naeg tijela trae kisik, koji h e m o g l o b i n
nosi k r o z tijelo, a vraaju ugljini d i o k s i d .

Slika 4
Prolaz zraka ka pluima

rebra

plua

U s t a n i c a m a , t o n i j e m i t o h o n d r i j i m a , u d a h n u t i kisik p o m a e p r e o b r a z b i
hranjivih

tvari

bioloku

energiju.

Do

ove

preobrazbe

dolazi

s v o j e v r s n o m p o a r u koji izaziva susret kisika i ugljika. Energija koja se

pritom

oslobaa

skuplja

se u

za

to

predviene

molekule,

tzv. A T P

m o l e k u l e ( a d e n o s i n e t r i p h o s p h a t e ) . O t p a d n i ugljini d i o k s i d krv alje u

plua, koja ga izbacuju u a t m o s f e r u .

CENTAR DISANJA
Proces disanja, koji stvara energiju n u n u za ivot tijela,

ne nalazi se p o d

n a o m v o l j n o m k o n t r o l o m . N j i m e upravlja c e n t a r disanja u i v a n o m
sustavu, tzv. vagus nucleus smjeten u p r o d u e n o j m o d i n i (slika 5 ) . D i n i
centar,

koji

se, dakle, nalazi na

l u b a n j o m , alje

mjestu

gdje se kraljenica susree s

naredbe p r e k o ivaca do oita

miia

koji

izravno

upravljaju d i s a n j e m . O s j e t n a v l a k n a vagusa nareuju p l u i m a da se ire

k a k o b i z a p o e o udah, dajui i m svako m a l o o t p u s t k a k o b i m o g a o
nastupiti izdisaj.
D i n i sustav p o v e z a n je s v e i n o m d r u g i h sustava u tijelu, te o t u d b i l o
kakva nagla p r o m j e n a u b i l o k o j e m d r u g o m sustavu a u t o m a t s k i ubrzava
ili usporava nae disanje, a m o e ga a k i zaustaviti. Pogled na n e t o
i z n i m n o lijepo m o e n a m istog trena " o d u z e t i d a h " , d o k b o l , n a p e t o s t i
stres ubrzavaju nae disanje i i n e ga p l i t k i m . o v j e k m o e v o l j o m zadrati
zrak u p l u i m a , disati bre ili sporije, p l i e ili dublje. U t a k v o m sluaju u
m o z g u nastaju i m p u l s i , koji se kreu i v c i m a za svjesnu k o n t r o l u miia.

Kiselost i lunatosti krvi

J e d a n od zadataka d i n o g centra jest i taj da se b r i n e za pravilan o m j e r
kiselosti i l u n a t o s t i u krvi. S t a n i c e u jezgri m o d i n e o d m a h reagiraju

u k o l i k o on biva p o r e m e e n . Da b i s m o bili zdravi, krv bi n a m trebala biti

b l a g o l u n a t a ( p H 7 . 4 ) . S v a k o o d s t u p a n j e o d standarda m o e b i t i o p a s n o
za nas. U b r z a v a n j e k e m i j s k i h a k t i v n o s t i u tijelu, do kojeg dolazi a k o se
napreemo,

nalazimo

nadraajima,
kiselina u

se pod

pridonosi

n a e m tijelu.

stresom

stvaranju
Kada

se

ili

veih

ako smo

koliina

izloeni s n a n i m

ugljinog dioksida

to d o g o d i , dini sustav a u t o m a t s k i

poveava r i t a m disanja. U b r z a n o disanje o m o g u a v a bri d o t o k n o v o g

kisika i bre izbacivanje ugljinog d i o k s i d a iz krvi. K a d a se o d m a r a m o i
o p u t e n i s m o , kemijski p r o c e s i u tijelu se uspore te t a k o usporavaju i nae
disanje. 8
Ne m o e m o izravno utjecati na kemijske p r o c e s e u n a e m tijelu, no
moemo

posredno.

Posredno

utjeemo

na

procese

svaki

put

kada

p o k u a v a m o u k l o n i t i n a p e t o s t i koji se javljaju u o d r e e n o m p o l o a j u
tijela, kod o d r e e n i h p o k r e t a i radnji. Svaka n a p e t o s t izaziva d o d a t n u
kontrakciju

miia

koja u z r o k u j e porast

koliine

kiselina

ugljinog

dioksida

naoj

krvi. T i m e to

se p o k u a v a m o o p u s t i t i s m a n j u j e m o

k o l i i n u o v i h t e t n i h p r o i z v o d a u n a o j krvi i u j e d n o tijelo p o t e d u j e m o
toga da s a m o i z n a e izlaz. U o p u t e n o m stanju, takoer, z n a t n o bolje
k o o r d i n i r a j u m e u s o b n o svi m e h a n i z m i u k l j u e n i u disanje. D o t o k kisika
i otjecanje u g l j i n o g d i o k s i d a teku n e s m e t a n o i tijelu nita ne nedostaje.

MIII

DISANJA

P r a v i l n o disanje u m n o g o m e p o m a e n a i m r e b r a n i m m i i i m a , t r b u n i m
m i i i m a i oitu, no i m n o g i m d r u g i m m i i i m a u tijelu. Od takvog
disanja koristi imaju, na p r i m j e r , i leni m i i i k a o i m i i i m a l e zdjelice
koji d o n j e kraljeke uvruju uz zdjelicu i b e d r e n e kosti, a p r o t e u se i
preko bedra i p r e k o pregiba (slika 6 ) . S v a k a suvina n a p e t o s t u m i i i m a
r a m e n a , g r u d n o g koa, t r b u h a ,
vrata i zdjelice, bez o b z i r a na
to

je li n j e z i n u z r o k n e k i lo

Slika 6

osjeaj, fiziki ili p s i h i k i stres,

trauma,

ozljeda

ili

dranje,

povisuju

loe

postotak

ugljinog d i o k s i d a u n a o j krvi
te se t a k o u p l i e u na d i n i
proces.

Suvine

preoptereuju

napetosti

takoer

na

ivani s e n z o r n i sustav i t i m e ,
kao

to

kasnije

biti

objanjeno, ometaju praktino

svako nae djelovanje.

mii male zdjelice

Oit - "spiritualni m i i "

Od svih miia, u k l j u e n i h u proces disanja, oit i m a za nae zdravlje
presudnu vanost. M a l o tko od nas d o v o l j n o koristi taj m i i , bez ije
asistencije nije m o g u e p r a v i l n o disati. N a l i k v e l i k o m svodu, dijafragma,
tj. oit,

protee se ispod grudne upljine a nadvisuje trbunu upljinu

(slika 7 ) . Povezan je s n e k o l i k o drugih v a n i h dijelova tijela, kao to su

jednjak (koji h r a n u alje u eludac), aorta (iz koje izlaze arterije velikog
krvnog o p t o k a koje opskrbljuju sve o r g a n e o s i m p l u a ) , z a t i m vena cava
(vena k o j o m prolazi krv iz leda p r e m a srcu), te razliiti ivci u k l j u u j u i
vagus, ija osjetna vlakna izlaze iz p r o d u e n e m o d i n e . I a k o m o e m o
disati

onda

kada

k o n t r a k c i j e oita

nam

oit

ne

funkcionira

kako

treba,

ritmike

i z n i m n o su vane za disanje, te t a k o i za nae f i z i k o i

p s i h i k o zdravlje.
K a d a u d i e m o , oit klizi n a n i e . Njegov svod se sputa ka t r b u n i m
o r g a n i m a , a miii g r u d n o g koa se ire i lagano ga p o d i u . U p r o i r e n o m
g r u d n o m kou nastaje v a k u m koji zrak uvlai u plua. Kada i z d i e m o ,
oit poveava d u p l o ili a k t r o d u p l o svoj v o l u m e n i tako, i z r a v n o ili
p o s r e d n o , vri u n u t a r n j u m a s a u naeg trbuha, jetre, guterae, crijeva i
bubrega, i m e u j e d n o utjee i na t o k krvi i limfe. I n a j m a n j i p o m a k oita
n a n i e , b l a g o t v o r n o utjee na s p o m e n u t e organe i u s p o r e d o s p l u i m a
o m o g u a v a da unesu vie zraka. P o m i c a n j e oita za s a m o jedan m i l i m e t a r
omoguava

pluima

Istraivanja

provedena

da
u

udahnu
Kini

250

pokazala

do
su

300

mililitara

zraka

da ovjek, koji

vie.

to vjeba

dvanaest mjeseci, m o e svoj oit spustiti za etiri ili est m i l i m e t a r a . D a k l e ,

v j e b o m , koja traje g o d i n u ili m a n j e , m o e m o p o s t i i da u plua u n o s i m o
ak 1 0 0 0 m i l i l i t a r a zraka vie. 9 K o d udisanja s p u t e n i m o i t o m , t r b u n i
se miii zateu i tako spreavaju pretjerano rastezanje plua.
K o d izdisaja, oit se p o d i e i p o m a e p l u i m a da izbace zrak. K o d p u n o g
izdisaja oit se pripija uz plua i srce i t a k o im p o m a e u radu. N i j e

n e o b i n o to j e m a j s t o r M a n t a k C h i a

n a z v a o taj

mii spiritualnim

m i i e m . " M i i i oita, o s i m to masiraju nae srce, t a k o e r poboljavaju

nau p r o b a v u i d j e l o t v o r n o s t m e t a b o l i z m a u o p e , te je n e o s p o r n o da o
n j i h o v o j a k t i v n o s t i ovisi nae zdravlje, naa v i t a l n o s t i s r e a . "

10

Sputani oit
Na alost, veina nas ne k o r i s t i d o v o l j n o taj " s p i r i t u a l n i m i i " . D v a su
razloga z a to. K a o prvo, o i t n e m o e f u n k c i o n i r a t i k a k o treba a k o j e na
ivani

sustav

oteen

stresovima,

strahovima

loim

ivotom

(o

i v a n o m sustavu raspravljat u detaljnije u i d u e m poglavlju). K a o drugo,

rad oita sputavaju sve tenzije n a k u p l j e n e u n a i m m i i i m a , tetivama i

l i g a m e n t i m a , a smeta mu i svaka d e f o r m a c i j a kostiju. Za razliku od v e i n e
miia u tijelu, koji su svi vezani za krute, b a z i n e kosti ili o n e p o m i n e ,
oit nije. On je u m e t n u t i z m e u d o n j i h rebara i kraljenice, n e p o s r e d n o
uz psoas m i i , no ne o b l a e niti j e d n u kost p o s e b n o . Pridrava ga njegova
sredinja

tetiva,

smjetena

odmah

ispod

srca

(slika

8).

Da

bi

oit

f u n k c i o n i r a o kako treba, n e s a m o d a p s i h i k i m o r a m o biti n e o p t e r e e n i ,

ve n a m i kraljenica, kao i zdjelica, m o r a j u biti posve zdravi i p o k r e t n i
a dranje pravilno. N a j n e p o v o l j n i j e na oit utjeu n a p e t o s t i o k o o r g a n a
koji se nalaze u naem t r b u h u . I ove napetosti nastaju k a o posljedica stresa,
potiskivanja

loih

navika u ivotu, a m o g u
Oit s pogledom na

sredinju tetivu

se pojaviti i

kod osoba

koje

prevrst

imaju

plosnat

trbuh,

kakve

susreemo na naslovnim
modnih

stranicama
asopisa

te

po

klubovima.
zategnut

trbuh

fitness
Previe
spreava

rad oita. K o d o s o b a koje

imaju

prevrst

disanje

trbuh,
uspravlja

c e n t r a l n u tetivu oita vie

prema

grudnom

kou

kraljenici pa im se stoga
rebra vie ire kada udiu.

Disanje sputanim oitom

Z b o g slabog rada oita i zgrenosti t r b u n i h miia e s t o n a m nedostaje
kisika,

posebice

trenucima

fizikog

psihikog

naprezanja

(koja

zahtijeva vie energije), pa s m o p r i n u e n i disati aktivnije, p o v e a t i opseg

naeg p l u n o g i k l a v i k u l a r n o g disanja ( i m e se i z l a e m o h i p e r v e n t i l a c i j i i
a f e k t i v n i m s t r e s o v i m a ) . Z b o g toga to su prsa i k l j u n e kosti d j e l o m i n o
krute,

takvo

disanja

zahtijeva

dodatno

naprezanje

miia

dodatnu

energiju, i uz sve to takvo n a m disanje jo uvijek ne o m o g u u j e da p o t p u n o

z a d o v o l j i m o nau p o t r e b u z a k i s i k o m . K a d a b i nas n e t k o z a m o l i o d a
d u b o k o u d a h n e m o , m i b i s m o n a p e l i t r b u h , isprsili s e k o l i k o m o e m o i
p o d i g n u l i r a m e n a , to i i n a e i n i m o kada d i e m o (slika 9 ) . T o jo uvijek
nije d u b o k o disanje. K o d d u b o k o g disanja, to e kasnije d e t a l j n o b i t i
o b r a z l o e n o , t r b u h se i z b a c u j e i
na taj n a i n o m o g u a v a o i t u da

Slika 9

se

Disanje gornjim djelom plua

spusti

nie

to

pluima

o m o g u a v a d a u i n e isto. T o n o
je da p o d i z a n j e r a m e n a d o d a t n o
prorjeduje rebra, pa t a k o g o r n j i
dijelovi

plua

dobivaju

vie

p r o s t o r a za istezanje, no p r o b l e m
je u t o m e to je p o t e n c i j a l gornjeg
dijela

plua

potencijala
dijelovi
gornjeg

koje

manji

imaju

plua.
dijela

podizanje
olakava

znatno

donji

Naprezanje

grudnog
ramena

disanje

od

koa

moda

osobama

iji

oit, r e b r a n i i t r b u n i m i i i n i s u
dovoljno

elastini,

te

osobama

koje b o l u j u od astme ili e m f i z e m e , no u pravilu, p r o s j e n o m ovjeku takvo

disanje teti i ugroava njegovo zdravlje i njegovu vitalnost.

P O S L J E D I C E POGRENOG NAINA DISANJA

O p i s a n o disanje, bez stvarne p o t p o r e oita t i j e k o m kojeg m i i i , o r g a n i i
tetive t r b u h a ne m o g u uspostaviti pravilne r i t m i k e pokrete, vrlo ]e t e t n o
za na o r g a n i z a m . O n o u m a n j u j e d j e l o t v o r n o s t p l u a pa stanice u n a e m
o r g a n i z m u n e dobivaju d o v o l j n o kisika. T i m e to d i e m o n a o p i s a n i n a i n
kako b i s m o doli do vie zraka, umjesto da ga u z i m a m o p u t e m p r i r o d n o g
t r b u n o g disanja,

dodatno

troimo

energiju

nepotrebno

ubrzavamo

disanje i rad srca. T i m e u j e d n o o d u g o v l a i m o p r o t o k krvi koja tjera tetne

tvari ka b u b r e z i m a i p l u i m a k a k o ne bi otetile o r g a n i z a m . ( O v d j e treba
s p o m e n u t i d a ovjek ak 7 0 % t e t n i h tvari izbacuje disanjem, a svega 3 0 %
urinom,

fekalijama

kroz

kou.) T a k v i m

disanjem

onemoguavamo

pravilan rad l i m f n i h lijezda, koje imaju zadatak da unite bakterije i

viruse koji u t o m sluaju dobivaju veu priliku da izazovu bolest. O n o ,
nadalje, u m a n j u j e k o l i i n u

digestivnih s o k o v a u o r g a n i z m u , p o s e b i c e

pepsin e n z i m a , o d g o v o r n i h za probavu, te propustljivost tankog i debelog

crijeva.
Z b o g toga se u p r o b a v n o m traktu skuplja sve vie t o k s i n i h tvari. U k r a t k o ,
p o g r e n o disanje slabi i u n e r a v n o t e u j e p r a k t i n o sve vanije funkcije
organizma

i tako nas i n i p o d l o n i m a r a z n i m k r o n i n i m i a k u t n i m

b o l e s t i m a i s m e t n j a m a : kao to su infekcije, z a e p l j e n o s t , bolesti d i n i h

puteva, p r o b a v n e s m e t n j e , u m o r , glavobolje, slaba cirkulacija, p r e r a n o
starenje itd. Istraivanja d o k a z u j u da p o g r e n o disanje uzrokuje a k i
k o b n e b o l e s t i kao to su k a r c i n o m ili a r t e r i o s k l e r o z u . U g o d n e i p r i r o d n e
vjebe, o p i s a n e u o v o m djelu, m o g u n a m p o m o i d a u k l o n i m o pogreke

disanju

budemo

iznova

zdravi,

vitalni

zadovoljni

kao

to

zasluujemo.

PRAKSA

M o r a t e i m a t e j a s n o predstavu t o je to p r i r o d n o disanje i k o j e su njegove

fizioloke " p r e t p o s t a v k e " . P o k u a j t e b i s t r o g u m a vlastito disanje u p o z n a t i
to bolje. Osvjestite na koje n a i n e diete. P r o i t a j t e , neka to b u d e vaa
prva vjeba, i z n o v a o v o poglavlje i p o k u a j t e p r e p o z n a t i
mehanizme

disanja.

Ne

mjenjajte

zasad

nita;

kod sebe o p i s a n e

samo

promatrajte

izuavajte na koji n a i n diete. U s l j e d e e m poglavlju b i t i e o p i s a n e vjebe

p o m o u k o j i h ete m o i ui dublje u cijeli p r o c e s disanja, o k o j e m ovisi
toliko vae zdravlje.

DISANJE, OSJEAJI I
UMIJEE
SAMOPOSMATRANJA

...

vjebe disanja zapoinju

uoavanjem atmosfere koja

duevnog

vlada u nama,

stanja

iz kojeg sagledavamo sebe

i svijet oko sebe.

Da bi m o g l i integrirati p r i r o d n o disanje u svoj ivot m o r a m o stei j e d n u

p o t p u n i j u i t o n i j u sliku o sebi, p o s t a t i svjesni itavog svog tijela. M o r a m o
biti svjesni svog otjelovljenja, i m a t i p o t p u n i daivljaj sebe, da b i s m o m o g l i
d o k u i t i o r g a n s k u s l o e n o s t i " l o g i k u " naeg o r g a n i z m a . V e i n a nas n e m a
jasnu sliku o s v o m tijelu, ve sliku koja je d j e l o m i n a i nesreena. I o s o b a ,
koja s m a t r a da p o z n a j e svoje tijelo, na p r i m j e r , najee ne uvia k o l i k o
su razliiti m e n t a l n i i e m o c i o n a l n i s k l o p o v i iz p r o l o s t i sudjelovali u
o b l i k o v a n j u n j e n o g tijela. I t r e n u t n o nae tijelo se jo uvijek o b l i k u j e , a
da mi n i s m o svijesni k a k o .

UNUTARNJE VIENJE
T e r m i n " u n u t a r n j e v i e n j e " p o p u l a r i z i r a l i su 1960-ih g o d i n a u A m e r i c i
radovi C h a r l o t t e Selver (koja svoje r a d i o n i c e u A m e r i c i v o d i od 1 9 3 8 . ) i
Charlesa

Brooksa,

potencijala.

11

drugog

svojim

velikog

radovima

istraivaa
oni

nepoznatih

raspravljaju

tome

ovjekovih
to

je

to

p r i r o d n o f u n k c i n i r a n j e kao i o f a k t o r i m a koji nas otvaraju ili zatvaraju

prema s p o z n a j i r e a l n o s t i k a o takve.
Svatko tko tei zdravlju, srei i d u h o v n i m v r i j e d n o s t i m a m o r a o bi se
pozabaviti

ovim

temama,

odnosno

stei

kakvo vlastito

iskustvo k o j e

dovodi d o n e k i h zakljuaka. P s i h o l o k a istraivanja r a z l i i t i h i s t o n j a k i h

tradicija, kao to su z e n b u d i z a m , t i b e t a n s k i b u d i z a m i t a o i z a m , p o p u t
onih provedenih

1960-ih i

1970-ih

na E s a l e n

institutu u Big Suru,

Kalifornija, pokazala su da o s j e t i l n o vienje predstavlja jedan posve n o v

model zbliavanja sa s a m i m s o b o m i v l a s t i t i m e n e r g i j a m a . U n u t a r n j e se
videnje, koje n a m treba o m o g u i t i da u p o z n a m o sebe do same sri nae
svijesti, uspostavlja preko u n u t a r n j i h i vanjskih ula.
Svaka

osoba

koja

tei

unutarnjem

vienju,

moe

brzo

uoiti

dvije

n e o s p o r n e i n j e n i c e . Prva je da prosjean ovjek ivi u n e k o m stanju

" s o m a t s k e a m n e z i j e " , u k o m e ne p r i m a p o r u k e koje mu alje vlastito tijelo.
Nae p o i m a n j e vlastitog tijela je n e p o t p u n o , a ukljuuje i m n o g e posve
pogrene predodbe, na koje n a m m o e ukazati svaki iskusan terapeut.
D r u g o , da ovu s o m a t s k u a m n e z i j u prati i " e m o c i o n a l n a a m n e z i j a " , naa
n e s p o s o b n o s t da u o i m o vlastite osjeajne i m e n t a l n e s k l o p o v e koji nas
usmjeruju u ivotu. T k o , dakle, n e m a svijest o v l a s t i t o m tijelu, nije s a m o
tjelesno neosvijeten ve i m e n t a l n o i e m o c i o n a l n o neosvijeten. Z b o g te
neosvijetenosti, k a k o n a m ivot o d m i e , nae djelovanje postaje p o s t u p n o
sve n e u s k l a e n i j e i, to je jo traginije, sve vie g u b i m o k o n t a k t sa s o b o m
i u n u t a r n j i m p o t e n c i j a l i m a koji bi n a m m o g l i o m o g u i t i da se dalje
razvijamo.
a k i mi koji se b a v i m o t j e l e s n i m vjebama

i b o r i l a k i m vjetinama

o b i n o n i s m o doista svjesni svog tijela, d o i v l j a v a m o ga s a m o izvana i

svjesni s m o ga najvie kada je a k t i v n o , kada se n a p r e e ili ponavlja neke
pokrete. S l o g a n " d a b i h uspio, m o r a m s e naprezati d o b o l i " e k s t r e m n i j e
o b l i k tog stava.

SVIJET U TIJELU
Prema uenju t a o i z m a i t r a d i c i o n a l n e kineske m e d i c i n e , naa o s k u d n a
integralna svjesnost naruava nae zdravlje. O n a nas t a k o e r udaljuje o d
ideala p s i h i k e i d u h o v n e evolucije. Izreka " k a k o je gore, tako je d o l j e "
t e m e l j n a je istina taoista. T o j istini podlijee i nae tijelo ( r a u n a j u i i

m o z a k ) , koje je svojevrsni m i k r o k o z m o s u v e l i k o m k o z m o s u . Ne s a m o da
se nae tijelo nalazi "u svijetu", ve p o s t o j i i svijet " u n u t a r naeg tijela",
koji n e m o e m o u p o z n a t i d o k g a n e o s v i j e s t i m o . S e n z i b i l n e o s o b e , o s o b e
koje su u stanju sebe doivjeti p o t p u n o , u n u t a r n j i svijet nije nita m a n j e
zanimljiv od vanjskog u k o m e n a l a z i m o rijeke, jezera, o c e a n e , p l i m u i
oseku,

polja,

planine,

pustinje,

peine,

ume

itd.

Kao

to,

prema

t a o i s t i k o m u e n j u , u v a n j s k o m svijetu p o s t o j i pet " s u t i n s k i h e l e m e n a t a " ;

vatra, zemlja, metal, v o d a i drvo, nae tijelo i m a pet glavnih o r g a n a . To
su: srce, slezena, plua, b u b r e z i i jetra. Pojave koje n a l a z i m o u vanjskoj
atmosferi, k a o to su vjetar, kia, oluja, v r u i n a , h l a d n o a , v l a n o s t ili sua,
na neki n a i n

n a l a z i m o i u svojoj u n u t a r n j o j a t m o s f e r i .

Postojanost

k o z m i k o g m e t a b o l i z m a , p r e o b r a z b e k o j e se u n j e m u zbivaju, energetske
korelacije k o j e p o s t o j e i z m e u Z e m l j e , a t m o s f e r e , S u n c a , Mjeseca ili
zvijezda, uoljive su i u n a e m t j e l e s n o m m e t a b o l i z m u u k o m e se zbiva
preobrazba h r a n e , zraka i energija.
D a b i s m o s p o z n a l i k o j e s u t o energije, p r e m a k o j i m z a k o n i t o s t i m a i v i m o ,
m o r a m o istraiti k a k o o r g a n i u n a e m tijelu utjeu j e d n i na druge, koji
su njihovi r i t m i k i ciklusi, znati to se zbiva na n a o j koi, u m i i i m a , u
kostima,

tkivu, i v c i m a , sa s o k o v i m a u

naem

tijelu, s

hormonima,

razumjeti k a k o f u n k c i o n i r a na p s i h i k i aparat. K a o to j e r e k a o L a o T s e :
" P r e m d a nije n a p u s t i o kuu, u p o z n a o je cijeli svijet. B e z pogleda kroz
prozor, u o i o je p u t o v e koji vode ka N e b u ! " .
B i l o da se mi s l a e m o ili ne s l a e m o s o v a k v o m v i z i j o m naeg o r g a n i z m a ,
kao m i k r o k o z m o s a u n i v e r z u m a , rad n a s a m o d o i v l j a v a n j u d o k a z u j e n a m
da

ritmovi

disanja - udisaja

emocionalnog

spiritualnog

izdisaja ivota.

lee

Vidjet

sri

emo

da

naeg

tjelesnog,

kroz

osjetilnu

percepciju o v i h r i t m o v a m o e m o p r o d u b i t i nau u n u t a r n j u svjesnost i

senzitivnost

te se

poeti

na

taj

nain otvoriti

ka

vlastitim m o i m a

unutarnjeg iscjeljenja - s t v a r a l a k i m m o i m a p r i r o d e kao takve. N o , da bi

se to m o g l o zbiti, nae disanje se treba p r o m i j e n i t i od " n o r m a l n o g " ka

" n a r a v n o m " , treba postati p r i r o d n o , s l o b o d n o od nesvjesnih m o t i v a c i j a i
zastiranja naih lanih p r e d o d b i koje i m a m o o sebi.

PERCEPTUALNI PREODGOJ I CJELOVITOST

Loe navike u disanju stjeu se t i j e k o m dugog niza g o d i n a a ovise o
identifikaciji koju i m a m o o sebi, kao i o t o m e k o l i k o s m o o b m a n u t i ,
k o l i k o p o t i s k u j e m o i z a b o r a v l j a m o . Z b o g toga o n e n e m o g u biti u k l o n j e n e
iskljuivo

nekom

tehnikom.

Ne

moemo

jednostavno

otii

p s i h o t e r a p e u t u ili b i o t e r a p e u t u da od njih n a u i m o k a k o se ispravno die,

kao to m o e m o o t i i a u t o m e h a n i a r u i zatraiti od njega da n a m p o p r a v i
rasplinja ili e l e k t r o p o k r e t a na a u t u .
D a b i s m o i h u k l o n i l i , m o r a m o p o e t i doivljavati sebe n a posve n o v
n a i n , preodgojiti se. E t i m o l o g i j a t e r m i n ozdraviti povezuje s t e r m i n o m
biti cjelovit.
D a b i s m o postali cjeloviti m o r a m o prvo shvatiti, kao to istie Gurdjieff,
da n i s m o cijeli, da n i s m o zdravi, usklaeni sa s o b o m , da s m o rascjepkani,
u zabludi, k o n f u z n i i bez s p o z n a j e tko s m o doista. Da b i s m o m o g l i
iscijeliti s a m i sebe, m o r a m o biti svjesni toga "gdje s m o sada", u k a k v o m
se p s i h o s o m a t s k o m stanju n a l a z i m o i toga na koji n a i n kemijski, fiziki
i duevni procesi, koji se odvijaju u n a m a , odreuju nae misli, naa
osjeanja i iskustva. Istinu o t o m e " t o se z b i v a " ne m o e m o istjerati s i l o m .
Da b i s m o je pronali, m o r a m o p o s e g n u t i u o n a j d i o nas koji je jo uvijek
bistar i ist, d i o koji ne poznaje o c j e n e , kritike i analize. Ta bistrina, k o j u
G u r d j i e f f zove " p r i s u t n o s t " , s j e d n e je strane preduvjet koji m o r a m o
zadovoljavati a k o se m i s l i m o baviti t e h n i k a m a disanja, a u j e d n o i rezultat
koji o n e d o n o s e .

VANOST PRAENJA DAHA

J e d n a o d prvih zadaa n a t o m p u t u , k o j u

n i t k o n e treba preskakati,

n a u i t i k a k o " p r a t i t i " disanje bez u p l e t a n j a n a b i l o koji n a i n . T a k v o m

p r a k s o m , koju na alost zapostavljaju m n o g i uitelji i terapeuti, s t j e e m o
u n u t a r n j e vienje

razliitih

mehanizama

ukljuenih

disanje,

kao

e m o c i o n a l n i h i m e n t a l n i h senzacija k o j e ih prate. K a o to istie Ilse

Middendorf,

koja

vrlo

dugo

provodi

terapije

disanjem,

promatrajui

disanje ovjek otkriva p r o l a z k svojoj podsvijesti i m o e osvijestiti cijelo

svoje b i e . 1 2 D o d a o b i h da, p r e m a m o m iskustvu, ovjek m o e osvijestiti
i u p o t p u n o s t i " p r i h v a t i t i " o n o to d o i s t a jest, s a m o a k o je d o v o l j n o
o p u t e n , a k o posjeduje u n u t a r n j i m i r koji p o m u u j u p r e d o d b e koje ima
o sebi,

n a p e t o s t i , s t r a h o v i , stresovi

i ostale s m e t n j e . U p r a v o k r o z to

" s a m o p r i h v a a n j e " ovjek n a p o k o n postaje cjelovit i d o i s t a zdrav.

SLUANJE TIJELA
D a b i s m o u o i l i m e h a n i z m e disanja, kao i n a koji n a i n razni fiziki,
emocionalni

mentalni

podraaji

utjeu

n a disanje,

m o r a m o poeti

osjeati sebe, sluati se, oslukivati to se zbiva u n a m a . P o n e k a d to i n i m o

s p o n t a n o , n o vrlo rijetko.
Da b i s m o znali to se zbiva u n a m a , m o r a m o i s t o d o b n o b i t i u s m j e r e n i u
dva pravca: p r e m a van, gdje se o i t u j u akcije k o j e i n i m o , i p r e m a u n u t r a ,
gdje se raaju nae misli, naa osjeanja i o s t a l o to i n i na u n u t a r n j i
svijet. S a m o t a k o m o e m o osvijestiti o d j e d n o m i vanjski i u n u t a r n j i aspekt
nas s a m i h , n a d i i se i z n a d sadanjih p r e d o d b i koje i m a m o o sebi i
u p o z n a t i se sa s v i m s i l a m a koje djeluju u n a m a . N a u i t i " s l u a t i " p o r u k e
koje n a m tijelo s t a l n o alje, nije j e d n o s t a v n o . N e e m o i h u t i a k o i v i m o
u s v o j i m s n o v i m a i svojoj m a t i , ve i s k l j u i v o a k o i v i m o u realnosti
sadanjeg

trenutka.

K a o to istie p s i h o a n a l i t i a r R o l l o May: " i v o t nas p r i m o r a v a da p r a t i m o

to se zbiva u n a e m tijelu i b u d e m o o t v o r e n i p r e m a svim p o r u k a m a koje
n a m o n o alje". M a y je to u v i d i o 1940-ih g o d i n a , n a k o n to je d o z n a o da
boluje o d t u b e r k u l o z e . D a b i s e o p o r a v i o , " m o r a o s e p u n o o d m a r a t i , n o
i esto vjebati... Tada s a m s h v a t i o k o l i k o je v a n o oslukivati o n o to se
zbiva u tijelu. D o k s a m b i o svjestan tijela, d o b i v a o b i h jasne z n a k o v e

je

li vrijeme da se o d m a r a m ili da vjebam, to mi je o m o g u a v a l o da se

o s j e a m relativno d o b r o . i m bi mi svijest o t o m e to se zbiva u tijelu bila
b l o k i r a n a . . . osjeao s a m se loe." 1 3

SAMOPROMATRANJE - POETAK
SAMOUPOZNAVANJA I SAMOOSTVARENJA
Putem

samopromatranja

ostvarujemo

bolji

odnos

sa

sobom,

p r e p o z n a j e m o svoje stvarne p o t r e b e i o t k r i v a m o k a k o zapravo r e a g i r a m o

na u n u t a r n j e i vanjske podraaje. O n o takoer p o v o l j n o utjee na na
ivani sustav, korigira ga i t i m e n a m o m o g u a v a da bolje f u n k c i o n i r a m o
i da se razvijamo. Da biste shvatili na koji n a i n se to zbiva, m o r a t e z n a t i
da u o v j e k o v u m o z g u i m a n e k i h 100 b i l i j u n a n e u r o n a , od kojih se svaki
nalazi u d o t i c a j u s p r o s j e n o 1 0 . 0 0 0 drugih n e u r o n a . Ti n e u r o n i usklauju
rad itavog o r g a n i z m a . O n i reagiraju na o n o to se zbiva u tijelu. D a k l e ,
izmeu

njih

organizma

postoji

povratna

sprega.

Mozak,

kako

to

objanjava z n a n o s t , p r i m a podraaje od ula i s a m o g o r g a n i z m a na koje

a d e k v a t n o reagira.
A k o b i s m o sebe poeli doivljavati potpunije, p o e l i b i s m o uoavati n a
koji n a i n podraaji uvjetuju nae reakcije. U o i l i b i s m o , na primjer, k a k o
c e n t r i u k o r i mozga, koji i z m e u ostalog upravljaju m u s k u l a t u r o m i s v i m
p o k r e t i m a , reagiraju na p o v r a t n e i n f o r m a c i j e koje p r i m a j u od tijela.

ivani c e n t r i u m o z g u , dakle, ne reagiraju s a m o na p o d r a a j e koji stiu

od ula, kao to su vid, n j u h , sluh ili u l o d o d i r a , ve i na podraaje koji
dolaze i z n u t r a . K i n e s t e t s k e reakcije p o t i u t a k o i m p u l s e k o j e alju nai
miii, l i g a m e n t i i nae tetive, d o k o r g a n s k e reakcije ovise o p o r u k a m a
koje alju ivci p o v e z a n i s n a i m o r g a n i m a , t k i v o m ili k o o m . Da bi se
izbjegli b i l o kakvi n e s p o r a z u m i na toj relaciji, n e s p o r a z u m i koji bi m o g l i
osujetiti nae zdravlje i djelovanje, c e n t r i u k o r i m o z g a m o r a j u dobivati
t o n e i p o t p u n e i n f o r m a c i j e . S a m o p r o m a t r a n j e je j e d a n od n a i n a da se
osigura p r o t o k t o n i h i p o t p u n i h i n f o r m a c i j a . S a m o p r o m a t r a n j e n a m
o m o g u a v a da r e g i s t r i r a m o sve p o t r e b e svojeg tijela i t a k o e r na koji n a i n
naa p s i h i k a stanja utjeu na nae disanje, a t i m e i na nae zdravlje.
P r o m a t r a j u i senzacije koje se zbivaju u n a e m tijelu, p o s e b i c e svaku koja
je p o v e z a n a s d i s a n j e m , u s t a n j i m a kada s m o s m i r e n i ili napeti, m o e m o
u o i t i o n o to o b i n o p r e v i a m o , a t o j e n a koji n a i n razliiti dijelovi
naeg bia utjeu j e d n i na druge.
D a b i s m o d o b i l i p o t p u n i j u sliku o t o m e n a koji n a i n j e disanje p o v e z a n o
s cijelim n a i m b i e m , m o r a n a m b i t i j a s n o n e s a m o n a koji s e n a i n nae
disanje mijenja zavisno od toga k a k o s m o r a s p o l o e n i , ve i k a k o se o n o
mijenja z a v i s n o o d toga to t r e n u t a n o m i s l i m o , k a k o s e t r e n u t a n o
d r i m o ili t o o s j e a m o . A k o s m o u p o z n a t i s t i m e to se s t v a r n o zbiva u
n a m a i na m o z a k i ivani sustav b i t e d o b r o o b a v i j e t e n i o svemu, te
se vie nee m o i pojavljivati s m e t n j e koje se javljaju kada nije t a k o . P u t e m
samoosvjeivanja m i , dakle, p o m a e m o n e u r o n i m a i i v a n o m sustavu
da bolje f u n k c i o n i r a j u . I s t o d o b n o p o s t a j e m o s e n z i b i l n i j i i o t v o r e n i j i .

TRI NAINA DISANJA

Za p o e t a k e b i t i d o v o l j n o da z n a t e k a k o p o s t o j e tri n a i n a disanja. Prvi,
koji z a p a a m o najee, jest tzv. u s k l a e n o disanje, u k o m e p o s t o j i sklad

izmeu udaha i izdaha, yanga i yina, s i m p a t i k o g i p a r a s i m p a t i k o g

nervnog

sustava.

Takvo

disanje

odrava

nas,

svejedno

bilo

plitko

ili

d u b o k o , u j e d n o m u o b i a j e n o m stanju. D r u g i n a i n disanja jest tzv.

proiavajue

disanje

tijekom

kojeg

izdiemo

intenzivnije

nego

to

u d i e m o . O n o se o b i n o javlja u stanjima p o v e a n e t o k s i n o s t i u tijelu ili

p s i h i k e napetosti. D u i izdah p o m a e n a m u t i m

t r e n u c i m a da se

s a b e r e m o i rjeimo se d j e l o m i n o n a k u p l j e n i h t o k s i n a , p o s e b i c e u g l j i n o g
dioksida.
T r e i n a i n je tzv. energetsko disanje t i j e k o m kojeg u d i e m o i n t e n z i v n i j e
nego to i z d i e m o . Ovaj n a i n disanja javlja se s p o n t a n o kada s m o u m o r n i
ili se d o s a u j e m o . D u g a a k , d u b o k udah osigurava

n a m vie kisika i

energije koja nas p o t o m m o e m o t i v i r a t i .

KVALITETA NAEG DISANJA

R e e n o je ve da n a i n na koji d i e m o otkriva u k o j e m se p s i h i k o m stanju
t r e n u t a n o n a l a z i m o . M o e m o , n a primjer, u o i t i k a k o i s t o d o b n o d o k
u d i e m o d u b o k o i s l o b o d n o u n a m a postoji o d l u n o s t da n e t o u i n i m o
u s v o m ivotu i k a k o d o k i z d i e m o na isti n a i n i s t o d o b n o u n a m a raste
povjerenje u ivot.
Isto tako, m o e m o p r i m i j e t i t i k a k o n a m se gre dijelovi tijela v a n i za
disanje, koje tada postaje p l i t k o , svaki put kada o s j e a m o strah ili s m o
i z l o e n i n e k o m d r u g o m n e u g o d n o m osjeaju, jer tada disanje p r o i z v o d i
m a n j e energije, i z m e u ostalog dijela energije koja n a m a je p o t r e b n a da
b i s m o i m a l i d u b o k a osjeanja, te k a k o

s m o sretni kada d i e m o dublje jer

e l i m o t o m osjeaju dati to vie energije kako bi p o t r a j a l o .

Hiperventilacija i tjeskoba
M o d a ste p r i m i j e t i l i da i ak kada se o d m a r a t e udiete i izdiete p r e b r z o ,
nekih 12 do 14 puta u m i n u t i . o v j e k , n a i m e , esto, a da to i ne shvaa,
" h i p e r v e n t i l i r a " , o d n o s n o die v r l o b r z o s a m o g o r n j i m d i j e l o v i m a plua.
To b r z o , p l i t k o disanje s m a n j u j e p o s t o t a k u g l j i n o g d i o k s i d a u n a o j krvi.
T a k v o disanje p r i m o r a v a arterije, i z m e u o s t a l o g arterije koje krv d o v o d e
u m o z a k , da u s p o r e svoje p r o t o k e . U t a k v o m sluaju u krvi e nedostajati
kisika bez o b z i r a na svu k o l i i n u kisika koja ulazi u plua. N e d o s t a t a k
kisika b l o k i r a

na s i m p a t i k i i v a n i sustav i t a k o p o s t a j e m o n a p e t i ,

tjeskobni i razdraljivi. N i s m o vie u stanju r a z b o r i t o m i s l i t i , te na um

opsjedaju p r i s i l n e m i s l i i slike. M n o g i s t r u n j a c i za o v o p o d r u j e stoga
s m a t r a j u da k r o n i n a h i p e r v e n t i l a c i j a stvara p s i h i k e s m e t n j e , izlae nas
s t r a h o v a n j i m a , poveava n a u t j e s k o b u i tjera nas da se p o v l a i m o u sebe
optereeni brigama, oekivanjima i strahovima.14

Topografija osjeaja i disanje

K a k o b u d e m o dublje osjeali sebe, rast e nae s p o z n a j e o i m p r e s i j a m a
koje nastaju u sprezi osjeaja i d a h a i t o m e k a k o o n e m a n i p u l i r a j u n a i m
i v o t i m a . Svjesni sebe l a k o m o e m o , n a p r i m j e r , u o i t i k a k o n a m disanje
kada s m o ljuti postaje p l i t k o , k a k o n a m je izdah isforsiran i k a k o takvo
disanje izaziva n a p e t o s t i u n a e m vratu, u vilici, p r s i m a i r u k a m a . M o e m o
uoiti

k a k o , d o k o s j e a m o strah, nae disanje postaje b r z o , p l i t k o

i s p r e k i d a n o i k a k o n a m s e gri d o n j i d i o t r b u h a . M o e m o , nadalje, u o i t i
k a k o d o k s m o t u n i d i e m o u gru, ridajui

povrno

istodobno

o s j e a m o p r a z n i n u u t r b u h u . M o e m o u o i t i k a k o d o k s m o nestrpljivi
d i e m o k r a t k o , trzavo i n e u r a v n o t e e n o i k a k o to stanje izaziva n a p e t o s t
u n a i m g r u d i m a k o j u prati s n a n i j e lupanje srca. O s j e a j krivice m o e m o
povezati s o g r a n i e n i m , p r i g u e n i m d i s a n j e m i o s j e a j e m p r o p a d a n j a u

zemlju. D o s a i v a n j e p l i t k i m , b e i v o t n i m d i s a n j e m i n e d o s t a t k o m svijesti
o sebi. M o e m o isto tako u o i t i da osjeaji kao to su ljubav, suosjeanje,
njenost i uenje prati d u b o k o i s l o b o d n o disanje i d o j a m kako n a m je
cijelo tijelo n a b i j e n o e n e r g i j o m .
Svako od nas m o g a o bi, n a r a v n o , dodati ili o d u z e t i n e t o u ovoj topografiji
osjeaja i p s i h i k i h stanja.

"STANJE U UMU ODGOVARA STANJU

IMUNOLOKOG SUSTAVA"
O v a opservacija p o m a e n a m da jo bolje u p o z n a m o s e m i sebe, a m o e
biti vana i za nae zdravlje. P r e m d a su t a o i z a m , kao i neke s r o d n e
tradicije, o d a v n o isticale da p o s t o j i s n a n a veza i z m e u u m a i tijela, da
osjeaji, misli i tijelo utjeu jedni na druge, na Z a p a d u su, u stvari, prvi
put o b j e l o d a n j e n i z n a n s t v e n i rezultati koji to doista potvruju.
Na predavanju k o j e m s a m prisustvovao u travnju 1 9 9 5 . g o d i n e , o d r a n o m
u K a l i f o r n i j s k o m m e d i c i n s k o m sveuilitu u San F r a n c i s c u , C a n d a c e Pert,
priznata n e u r o l o g i n j a , iznijela je tvrdnju kako p o s t o j e jasni d o k a z i "da je
svako

stanje

uma

odreeno

stanjem

imunolokog

sustava".

Izmeu

ostalog s p o m e n u l a je " m o l e k u l e glasnike", tzv. n e u r o p e p t i d e koji p r e n o s e

i n f o r m a c i j e iz mozga u tijelo i o b r n u t o , to o m o g u a v a kolanje energije
u o r g a n i z m u . Naglasila je kako te m o l e k u l e sadre e n d o r f i n e , kemijske
spojeve koji su neka vrsta " b i o k e m i j s k o g p a n d a n a o s j e a j i m a " koji b i t n o
utjeu na nae zdravlje. 1 5
U p i t a n a bi li joj to saznanje z n a i l o neto ako bi m o r a l a b i t i podvrgnuta
operaciji, o d g o v o r i l a je da bi ako bi p r e t h o d n o p o d r o b n o izuila koji
zahvati e b i t i p r o v e d e n i na njoj. N a i m e , kao to je istaknula, svijest o
t o m e t o se dogaa u n a e m tijelu i vizualizacija toga u o v j e k u o s l o b a a
n e u r o p e p t i d e koji o m o g u a v a j u bre ozdravljenje.

Svijest o s e b i p o b o l j a v a z d r a v l j e
Svejedno da li stvari p r o m a t r a l i iz t a o i s t i k e ili z n a n s t v e n e perspektive,
o i g l e d n o je da s a m o o s v j e i v a n j e ima utjecaj na zdravlje. Da b i s m o postali
samoosvijeteni, p r e p o z n a l i k o j e m e n t a l n e , e m o c i o n a l n e i fizike snage
utjeu na

nae zdravlje, m o r a m o b o l j e u p o z n a t i svoje

tijelo, m i i e ,

organe, kosti, tkiva itd. M o r a m o n a u i t i k a k o m o e m o b r z o " u s n i m i t i "

to se dogaa u n a e m o r g a n i z m u . S a m o tako m o e m o razjasniti kako
funkcionira na p s i h o s o m a t s k i sustav kao i na k o j i n a i n naa psiha p r e k o
njega

odreuje

nae

zdravlje.

Moramo

promatrati

kako

mentalno

e m o c i o n a l n o r e a g i r a m o na stres, te k a k o p o d s v j e s n o r e a g i r a m o na svaku
p r o m j e n u . T o j e vrlo v a n o , jer s e s m a t r a d a svaku b o l e s t 5 0 d o 8 0 %
uzrokuje stres.
Stresovi u z r o k u j u p r e h l a d e , u m o r , s r a n e s m e t n j e , pojavu ireva, t r b u n e
smetnje, depresiju, artritis, n e s a n i c u , neke vrste k a r c i n o m a itd. Stres,
izmeu

ostaloga,

poveava

koliinu

hormona

kortizona

naem

o r g a n i z m u koji oteuje na i m u n o l o k i sustav. U j e d n o m od brojeva T h e

New E n g l a n d J o u r n a l o f M e d i c i n e o p i s a n j e p o k u s , obavljen r a n i h 1990-ih
godina, koji p o t v r u j e da zdrav ovjek, o v i s n o o t o m e k o l i k o je t r e n u t a n o
izloen stresu, p o b o l i j e v a ili ne p o b o l i j e v a n a k o n t o d o e u k o n t a k t s
v i r u s o m gripe. D o d a t n e studije p o k a z a l e su da stresovi, p o p r a e n i s t r a h o m
i

anksioznou,

uzrokuju

reumatoidni artritis.

bolesti

kao

to

su

multipla

skleroza

16

K a k o budete sebe vie osvjeivali, o t k r i t ete da nije uvijek stres s a m po

sebi p r o b l e m , da tovie stres m o e u o d r e e n i m o k o l n o s t i m a dovesti do
poboljanja zdravlja, ve da je p r o b l e m u t o m e k a k o o b i n o r e a g i r a m o na
stres. N a i osjeaji i m a j u u t o m e vrlo v a n u u l o g u .

OSJEAJI I AUTOMATSKI IVANI SUSTAV

Samoosvjeivanje m o e n a m p o m o i d a u o i m o n a koji n a i n s u nai
osjeaji p o v e z a n i s a u t o m a t s k i m i v a n i m s u s t a v o m koji upravlja g l a t k i m
m i i i m a i lijezdama u n a e m o r g a n i z m u . O v a j sustav m o e p o t a k n u t i
ili u s p o r i t i proces izluivanja u n a e m tijelu. Da b i s m o mogli razumjeti
zato nae tijelo upada u afekte, m o r a m o biti u p o z n a t i s vezama koje
postoje

izmeu

nezadovoljstva

naih
i

strahova,

naeg

ljutnje

simpatikog

koju

osjeamo

automatskog

ili

ivanog

naeg
sustava.

S i m p a t i k i sustav u " s i m p a t i j i " je s n a i m o s j e a j i m a , p o s e b i c e o s j e a j e m

straha, ljutnje i uzbuenja. N e k i smatraju da on p o t i e z n o j e n j e i s u h o s t
u u s t i m a i sline s i m p t o m e " u z b u e n j a " . Ovaj sustav, iji se o g r a n c i
p r o t e u do grudi i p r e k o leda, povezuje m o z a k s o s t a t k o m tijela p r e k o
glavnih ivaca koji se p r o t e u du kraljenice. O g r a n c i o v i h ivaca p r e n o s e
impulse

do

razliitih

organa

tijelu.

Ti

impulsi

potiu

aktivnosti

p r o b a v n o g trakta, lupanje srca, o d r e u j u krvni tlak, otvaraju dine kanale,

b r i n u se za m i j e n u eera u jetri, te o m o g u u j u n a d b u b r e n o j lijezdi da
proizvodi

adrenalin,

tako da

se

potie

cirkulacija

krvi

dostupnost

energije.

Negativni osjeaji i preivljavanje

Razliiti

tzv.

"negativni

osjeaji"

omoguuju

nam,

izvjesnim

o k o l n o s t i m a , da p r e i v i m o nedae koje nas snalaze. M n o g i osjeaji s a m o

su, n a i m e , upozoravajui signali da neto ne valja s n a m a ili da b i s m o
trebali

obustaviti neke svoje p o s t u p k e ako

ne e l i m o snositi

njihove

posljedice. Brige, koje u e n i c i i m a j u pred ispit ili p o s l o v n i ljudi u s v o m

poslu, m o g u biti vrlo s t i m u l a t i v n e a k o ne predu u oaj u k o m e slabi
ovjekova k o n c e n t r a c i j a . eni, koju fiziki ili p s i h i k i zlostavlja m u k a r a c
s k o j i m je u vezi, ljutnja m o e p o m o i da raskine tu vezu i z a p o n e n o v u

prije n e g o s a m a p o s t a n e n a s i l n a . M a j k a , koja je z a b r i n u t a z b o g toga to

joj ki izbiva do k a s n o iz kue, p o k u a t ce z b o g toga uspostaviti n o v u i
bolju k o m u n i k a c i j u s a s v o j o m k e r k o m .
koji ukazuju

na

i v o t j e p u n s l i n i h primjera

to k a k o nas e s t o nai n e g a t i v n i osjeaji, prije nego

p o s t a n u pretjerani, u p o z o r a v a j u n a p r o b l e m e koje i m a m o k a k o b i s m o
mogli na vrijeme i n t e r v e n i r a t i na vlastito, no e s t o i na z a d o v o l j s t v o ljudi
oko nas. Na alost, nai negativni osjeaji o b i n o b r z o prelaze prag iza
kojeg n a m vie n e m o g u p o m o i n a taj n a i n , n i t i vie v i d i m o k a k o b i s m o
ih m o g l i o b u z d a t i . T a k v i osjeaji p r i t i u nae srce, p r e n a p r e u nae
miie, oslabljuju nau p r o b a v u , u z r o k u j u z a e p l j e n o s t itd. O v e s m e t n j e ,
koje v r e m e n o m postaju k r o n i n e , troe nau energiju k o j a n a m j e v a n a
za o u v a n j e zdravlja i d u h o v n o g n a p r e d o v a n j a . K a d a p o s t a n u k r o n i n e ,
p a r a s i m p a t i k a v l a k n a a u t o m a t s k o g i v a n o g sustava, z a d u e n a d a n a m
donose

olakanje,

blokiraju

svoj

rad

to

moemo

sprijeiti

jedino

n a u i m o li k a k o se ovaj i v a n i sustav u k l j u u j e na d u e vrijeme.

Ukljuivanje p a r a s i m p a t i k o g i v a n o g sustava
Da

bismo

mogli

dodatno

aktivirati

parasimpatiki

ivani

sustav,

m o r a m o z n a t i n e t o o t o m e k a k o j e o n o r g a n i z i r a n . V l a k n a o v o g sustava
n a l a z i m o u vie ivaca, k a o to je vagus ivac, s m j e t e n u m o z g u i uz g o r n j i
dio

kraljenice,

koji

prenosi

p a r a s i m p a t i k o g sustava se

ne

podraaje
proteu

niz

iz

svih

samu

organa.

Vlakna

k r a l j e n i c u , ve su

o k u p l j e n a o k o o r g a n a n a koja i m a j u utjecaj. I m p u l s i o v i h v l a k a n a m o g u
usporiti

rad naeg srca, p r o i r i t i n a m k r v n e ile, p o b o l j a t i p r o b a v u ,

usporiti d i n i p r o c e s i t a k o tijelu o m o g u i t i da m a l o u s p o r i i o b n o v i
snagu.
N a k o j i n a i n m o e m o p o s t i i d a ovaj sustav b o l j e f u n k c i o n i r a bez p o m o i
p s i h o l o g a , m a s e r a itd? T a j n a je u p o z o r n o s t i . M o d a ste p r i m i j e t i l i da naa

p o z o r n o s t (funkcija k o j o m dirigira p a r a s i m p a t i k i sustav), kada s m o p o d

stresom, a u t o m a t s k i skree ka u z r o c i m a napetosti, m i s l i m a i osjeajima
koji prate to stanje i ka svim o s t a l i m s i m p t o m i m a koji se tada javljaju. U
t a k v o m stanju suava se naa svijest pa n i s m o u stanju iznai izlaz iz takvog
stanja.

Da b i s m o se ipak m o g l i o p u s t i t i u t a k v o m stanju, m o r a m o z n a t i

upravljati s v o j o m p o z o r n o u kako b i s m o m o g l i u p o m o pozvati snage

koje nisu i z r a v n o ugroene takvim s t a n j e m . U t o m e m o e m o uspjeti kroz
samoosvjeivanje. E v o savjeta koji n a m daje Ernest R o s s i , slavni istraiva
o v j e k o v i h skrivenih potencijala: " J e d n o s t a v n o zatvorite oi u u s m j e r i t e
p o z o r n o s t ka o n i m djelovima tijela u kojima osjeate najveu u g o d u .
D o p u s t i t e ugodi da p o s t u p n o p r o m e cijelo vae tijelo. U g o d a je n e t o
vie od o b i n o g k o m f o r a . To to sve vie osjeate u g o d u z n a i da ste
svjesno

ukljuili

oporavak."
disanje
sebi

17

svoj

parasimpatiki

sustav

koji

vam

omoguava

K a o to ete kasnije i m a t i priliku uvjeriti se, upravo p r i r o d n o

o m o g u a v a n a m da se " p o s v e p r e p u s t i m o u g o d i " i kroz svijest o

zaustavimo

sve

tetne

uplive

naeg i v a n o g

sustava. 1 8

Takoer,

p r i r o d n o disanje time to masira nau u t r o b u i leda d o d a t n o pospjeuje

rad p a r a s i m p a t i k i h vlakana u t i m p r o s t o r i m a . Na alost, v e i n a nas ne
zna kako osvijestiti sebe i n e m a j a s n o saznanje o t o m e na koji n a i n
strahovi, ljutnja i tjeskoba u n a m a utjeu na nae r a s p o l o e n j e i p o n a a n j e .
Navikli s m o se na vrlo n e u g o d n e osjeaje kao da su n e t o " n o r m a l n o " , te
n e p r i m j e u j e m o k o l i k o o n i tete n a e m zdravlju. Z b o g b u k e stresova n e
u j e m o unutarnji zov naeg b i a .

Kako nam o n o ne moe pomoi,

p o m a e m o si kako z n a m o : p i j e m o , d r o g i r a m o se, p u i m o , p i j e m o kavu,

p r e d e r a v a m o se, t r a i m o s e k s u a l n o rastereenje, b u l j i m o u televizor ili
slino.

Svako

malo

ipak

postanemo

svjesni

svog

stanja,

pa

traimo

r a z u m n e n a i n e p u t e m kojih b i s m o s e mogli o s l o b o d i t i stresa. O b i n o

na um ne nalazi d o v o l j n o snage da rijei taj p r o b l e m , i z m e u ostalog t
zato

to

ivimo

bombardira

"dobro

obavijetenom

drutvu"

koje

nas

stalno

l o i m vijestima iz cijelog svijeta. T a k o p o s t a j e m o sve vie

napeti,

sve

vie

osjeamo

s i m p t o m a b o l e s n o g stanja

bezizlaznost

situacije,

izraavamo

sve

vie

koji nisu svi izazvani s a m o s t r e s o m , ve se

mnogi javljaju z b o g naeg htijenja da i z b j e g n e m o stres.

O b r a u n a v a n j e sa s t r e s o m ne nudi izlaz
U n e m o g u n o s t i da i z b j e g n e m o stres, esto se p o k u a v a m o " o b r a u n a t i "
s njime k a k o b i n a m to m a n j e n a u d i o . N e k i o d nas, n a p r i m j e r , v l a s t i t i m
n e g a t i v n i m o s j e a j i m a , kao to je ljutnja, o p t e r e u j e m o druge jer m i s l i m o
da n a m to p o m a e . Istraivanja pak p o k a z u j u da takav o d u a k s a m o stvara
novu ljutnju, dakle s a m o jo vie teti n a e m zdravlju. 1 9 N a r a v n o , t a k v i m
ponaanje t a k o e r r a z d r a u j e m o druge ljude. S v a k a k o da je lake izraavati
negativne osjeaje, n e g o i h suzbiti. D o k s m o b i l i djeca, sluili s m o s e
m a t o m i p o t i s k i v a n j e m k a k o b i s m o m o g l i p o d n i j e t i pritiske roditelja,
koji se nisu m o g l i p o m i r i t i s t i m e da b u d e m o kakvi j e s m o , ve su od nas
zahtijevali da b u d e m o " o n a k v i kakvi bi o n i eljeli da b u d e m o " .
U m l a d e n a k o j d o b i bili s m o p r i n u e n i " g u t a t i " razliita n e p o v o l j n a
iskustva trudei se drati se o n i h koja su n a m odgovarala. M o r a l i s m o
p r o n a i n a i n e k a k o da o d a g n a m o n e g a t i v n e osjeaje k a k o b i s m o bili u
stanju p o n a a t i se s u k l a d n o slici koju s m o i m a l i o sebi. N o , kao to z n a m o
iz z n a n o s t i , energija, pa t a k o i n e u r o k e m i j s k a energija osjeaja, ne m o e
b i t i u n i t e n a , ve s a m o s u b l i m i r a n a u n e k u drugu. K o n k r e t n o , n e g a t i v n a
energija n a i h osjeaja pretvara se o b i n o u k i n e t i k u i m e h a n i k u energiju
koja p o t o m , bez naeg z n a n j a , utjee na nae

m i i e , p o k r e t e , naa tkiva

i nau k o n s t r u k c i j u . N a p e t o s t i , k o j e u z r o k u j e p o t i s k i v a n j e osjeaja, ne
odraavaju se s a m o na povrini, u n a i m p o k r e t i m a , ve p r o d i r u d u b o k o
u nas, te t i m e t e m e l j i t o ugroavaju nae f i z i k o i p s i h i k o zdravlje.
bismo,

malo po malo,

o s l o b o d i l i i z nae podsvijesti

Da

razne negativne

osjeaje, k a o to su strahovi, brige ili ljutnja, p o t r e b n o je da u p o t p u n o s t i

osvijestimo te napetosti. N j i h se ne m o e m o rijeiti s a m o tako, no n a e m o

li hrabrosti da se s njima s u o i m o , o n e e s a m e ugasiti u naoj svijesti.
Prema

tvrdnjama

taoista,

negativne osjeaje, bez

nakon

to

potpunosti

tendencije da se s

njima

osvijestimo

sukobljavamo

takve
ili

ih

o t j e r a m o , o n i se a u t o m a t s k i pretvaraju u p o z i t i v n u energiju i snagu. S t o g a

taoisti g o v o r e da su "kia i nevrijeme j e d n a k o vani za na razvoj kao i
s u n a n o vrijeme i t o p l i n a . Priroda, u k o j o j ne p o s t o j i balans i z m e u o v i h
uvjeta, postaje jalova".
balans uspostaviti

P r i r o d n o disanje je put

k o j i m m o e m o slian

u sebi. K r o z d u b o k o , lagano, p r i r o d n o disanje mi

a k t i v i r a m o p a r a s i m p a t e t i k i nervni sustav i t i m e i p r o c e s iscjeljenja.

VANOST "INTENCIJE BEZ NAPORA"

K a o to m o e m o vidjeti, vjebe disanja z a p o i n j u u o a v a n j e m a t m o s f e r e
koja vlada u n a m a , duevnog stanja iz kojeg s a g l e d a v a m o sebe i svijet o k o
sebe. K a d a s a m tek z a p o e o p r a k t i c i r a t i t e h n i k e disanja, b r z o s a m z a p a z i o
da je m o j e " n a s t o j a n j e " da ih svladam o p t e r e e n o n a p r e z a n j i m a i v o l j n i m
n a s t o j a n j i m a i da umjesto da suraujem sa z a k o n i m a p r i r o d n o g disanja,
ja im se suprotstavljam.

P o k u a o sam koristiti svoj s i m p a t i k i sustav k a k o

bih u k l j u i o svoj p a r a s i m p a t i k i sustav. Sve d o k s a m se " t r u d i o " disati

p r i r o d n o , n i s a m p o s t i z a o nita. Z a m e n e j e o v o z a p a a n j e b i l o vrlo v a n o ,
jer s a m na isti n a i n pokuavao p o s t i i i sve d r u g o e m u s a m teio u
ivotu. M o j i su mi uitelji skretali p o z o r n o s t na to da je trik u " i n t e n c i j i
bez n a p o r a " , da je vanije biti nego i n i t i , no sve d o k n i s a m p o e o dublje
osjeati sebe, prepoznavati u sebi p s i h o l o k e i b i o k e m i j s k e procese s
k o j i m a s a m b i o teoretski u p o z n a t , n i s a m to b i o u s t a n j u svladati. N a k o n
to sam j e d n o m svladao " i n t e n c i j u bez n a p o r a " s h v a t i o sam k a k o s a m
esto

ivotu

vlastitom

intencijom

da

neto

postignem

ne

samo

n e p o t r e b n o n a p r e z a o svoje m i i e ve u z b u r k i v a o svoj k r v o t o k s u v i n i m

a d r e n a l i n o m . Svaka n a p e t o s t stvara t o p l i n u , " z a g r i j a v a n j e " pred n e k i m

ciljem s a m o ubrzava rad naeg srca i disanje. J o gore je to to suvine
napetosti

podiu

uzbunu

zbunjujue i m p u l s e m o z g u .

osjetilnom

sustavu,

koji

potom

alje

S t o s a m se u p o e t k u vie n a p r e z a o , m o z a k

se vie u m a r a o od p o k u a j a da n a d e rjeenje. To p r e o p t e r e e n j e m o z g a
s a m o m e osujeivalo d r u g i m a k t i v n o s t i m a . t o vie b u d e t e svjesni sebe,
p o s e b i c e svog disanja, u o i t ete k a k o v a m kada se suvie napreete, tijelo
alje signale u p o z o r e n j a da n e t o ne radite " k a k o t r e b a " i da g u b i t e vezu
sa

sobom.

tim

trenucima

ne

krite n i k a k a v m o r a l n i

zakon,

ve

jednostavno postupate kontraproduktivno, m i m o prirodnih zakonitosti

vaeg o r g a n i z m a . Svaki p o g r e n i n a p o r o s u j e u j e nae disanje, b l o k i r a nae
energije i u z r o k u j e efekte koje n i s m o z a p r a v o eljeli p o s t i i . K a o to istie
Mosha

F e l d e n k r a i s , "takvi se n a p o r i pretvaraju u g u b l j e n j e vremena...

o d n o s n o t o s u n a p o r i koji d o n o s e n e t o d r u g o o d o e k i v a n o g " . 2 0 D a n a s
mi je j a s n o da, e l i m li o s t v a r i t i neki cilj i b i t i zdrav, m o r a m v o d s t v o
prepustiti u n u t a r n j o j m u d r o s t i svog tijela i u m a .

"Pravilo

najmanjeg

napora"

D a b i s m o m o g l i shvatiti z a t o s e stvari odvijaju u p r a v o t a k o , m o r a m o

shvatiti

da

na

mozak

najbolje

ui

funkcionira

onda

kada

u p o t r e b l j a v a m o n a j m a n j i m o g u i n a p o r k a k o b i s m o izvrili n e k i zadatak.
T a o i s t i su z n a l i da je to t a k o prije vie tisua g o d i n a te su gledali da t i j e k o m
b i l o kojeg p s i h i k o g i m e n t a l n o g t r e n i n g a n e k o r i s t e vie o d 6 0 d o 7 0 %
svojih k a p a c i t e t a . S p o m e n i m o ovdje tzv. W e b e r - F e c h e r o v u

psiholoku

zakonitost

intenziteta

prema

podraaja".27

kojoj

Kada

" i n t e n z i t e t osjeta

neto

pokuavamo

raste s p o r i j e o d
izvesti

"silom",

ulaemo

n e p o t r e b a n n a p o r koji tijelo i n i n a p e t i m . Z b o g te n a p e t o s t i m o z a k i
ivani

sustav

nisu

stanju

razaznati

suptilnije

impresije

koju

nau

intenciju i n e k r e a t i v n o m . N a r a v n o , " p r a v i l o najmanjeg n a p o r a " n e smije

n a m postati i z l i k o m za lijenost. Da b i s m o bili zdravi, sretni te da b i s m o
se m o g l i razvijati, t r e b a m o nai pravu mjeru i z m e u n a p o r a i o p u t e n o s t i ,
yanga i yina. M o r a m o se istrenirati u t o m e da p r e k o vanjskih i u n u t a r n j i h
ula t o n o n a s l u u j e m o koje akcije m o r a m o p o d u z i m a t i , a koje nisu
n u n e . Izraavajui se k r o z o n a j d i o nas s a m i h koji je s p o k o j a n , u g o d a n
i bez n a p e t o s t i , o t k r i v a m o n a p o k o n svoje pravo lice. Senzacije, koje nastaju
u t o m o p u t e n o m dijelu nas s a m i h u j e d n o n a m otkrivaju na koji n a i n
m o e m o o p u s t i t i o n e dijelove sebe koji su jo uvijek napeti. U k r a t k o ,
djelotvorna
ukljuivati

akcija

zahtijeva

oputeno

" i s k l j u i v a n j e " tijela

stanje.

i svijesti. M o r a

Oputanje
biti

ne

smije

nalik o n o m koji

p r i m j e u j e m o kod m a a k a kada s e posve u m i r e , n o i s t o d o b n o b u d n o

vrebaju. T a

nam

budnost o m o g u u j e da

budemo oputeni

a ujedno

s p r e m n i da se s u o i m o sa s v a k o m s i t u a c i j o m .

SNAGA SLOBODNE PERCEPCIJE

Vie je razloga z b o g k o j i h b i s m o trebali teiti t o m e da b u d e m o leerni, no
jedan je p o s e b n o vaan, a taj je to leernost o m o g u a v a naem m o z g u da
percipira suptilnije impresije. " S l o b o d n a p e r c e p c i j a " m o e n a m uvelike
p o m o i da b u d e m o zdravi jer p r e k o nje m o z a k i ostali sustavi u tijelu
m o g u m a k s i m a l n o iskoritavati svoje p o t e n c i j a l e pri rjeavanju p r o b l e m a .
Ona

omoguuje

mozgu

da

proizvodi

dovoljno

hormona,

enzima,

e n d o r f i n a , T-stanica i n e u r o p e p t i d a koji n a m o m o g u a v a j u n e o g r a n i e n o
izraavanje i m o da u t j e e m o na svoje tijelo. U takvoj situaciji nae
energije vie ne b l o k i r a j u o r g a n i a v a j u e p r e d o d b e te se o n e ukljuuju
prema p o t r e b i .
Postoji

jedna

lijepa

taoistika

pria

koja

naglaava vanost s l o b o d n e

percepcije. J e d n i m pranjavim p u t e m t e t u r a o je ovjek koji je n o s i o tap

na kraju kojeg je bila o b j e e n a sva njegova i m o v i n a . P u t e m je naiao v o z a

k o n j s k e zaprege i p o n u d i o mu da ga poveze na zaelju kola. o v j e k sa
z a h v a l n o u pristade. V o z e i kvrgavim p u t e m , v o z a zauje neku lupu iza
sebe. O k r e n e se i p r i m i j e t i k a k o ovjek, kojeg je p o v e z a o , i dalje v r s t o
dri teki tap sa svojim stvarima koje su ga z a n o s i l e s jedne strane kola
na drugu. " Z a t o ne ispusti taj tap t o d m o r i se m a l o ? " upita ga voza.
" N e e l i m d o d a t n o o p t e r e t i t i tvoja ve i o n a k o n a k r c a n a k o l a " , o d g o v o r i
ovjek i dalje s m u k o m p o k u a v a j u i o d r a t i r a v n o t e u . S v a t k o t k o je
t r e n i r a o b o r i l a k e vjetine, p o p u t tai c h i a , z n a d a j e tijelo s p o s o b n o
reagirati i z n i m n o l a k o i p o u z d a n o i m ga o s l o b o d i m o suvinih tenzija.
Postoji legenda o j e d n o m tai chi m a j s t o r u koji je n a u i o biti t a k o o p u t e n ,
tako osjetljiv na svaku silu i z n u t r a ili izvana, da bi se p o e o n j i h a t i kada
bi mu m u h a sletjela na r a m e . J e d n a druga legenda s p o m i n j e majstora koji
je o t j e r a o p t i c u , koja je sletjela na njegov d l a n , na taj n a i n da se d l a n
t o l i k o o p u s t i o da je ptica izgubila svaki o s l o n a c . Ma k o l i k o te legende
zvuile k a o fantastika, svima n a m je d a n a prilika da usred b i l o k o j e akcije
ostanemo

senzibilni,

da

se

opustimo

kako

bismo

mogli

registrirati

s u p t i l n a zbivanja koja prate nae djelovanje i nae osjeaje. P r i r o d n o

disanje najsigurniji je put do s l o b o d n e percepcije, do zaetka iskustva
zdrave s e n z u a l n o s t i , b l a g o s t a n j a i s l o b o d e .

PRAKSA

N a i t e p r o s t o r za vjebu u k o m e neete b i t i u z n e m i r i v a n i . P r e m d a je
p r e p o r u k a da vjebate u j u t r o , m o e t e p r o v o d i t i ovu praksu kad god v a m
odgovara, o s i m sat v r e m e n a n a k o n jela. B u d i t e j e d n o s t a v n o o b u e n i , p o
m o g u n o s t i bez nakita n a sebi. Neka v a m odjea b u d e k o m o t n a , o s o b i t o
o k o struka i zdjelice. Ne vjebajte izvan kue a k o je vani p r o h l a d n o ili

j a k o pue. Ne razmiljajte o r e z u l t a t i m a vjebe. R e z u l t a t i e doi n a k o n

to p o n e t e disati u sve dijelove tijela - najee o n d a kada to n a j m a n j e
oekujete. Vjebe su u g l a v n o m r a s p o r e e n e po s t u p n j e v i m a . Svaki novi
stupanj n a d o g r a u j e se na o n a j p r e t h o d n i . Ne prelazite na vie stupnjeve
d o k ne svladate nie.

Osnovni poloaj
Sve vjebe, o p i s a n e u ovo] knjizi, u k o j i m a se stoji, izvode se u o s n o v n o m
poloaju. Neka vas ne zabrinjava a k o u p o e t k u b u d e t e s m a t r a l i da ga
izvodite n e z g r a p n o . N a k o n nekog v r e m e n a , tijelo e shvatiti to od njega
oekujete i n a u i t ete kako da se u o v o m p o l o a j u o p u s t i t e vie nego to
ste o b i n o o p u t e n i d o k stojite. O n e v a m t a k o e r p o m o i d a s e uvrstite
na tlu.
Stanite

uspravno,

neka

vam

koljena

budu

lagano

savijena,

stopala

p a r a l e l n a j e d n o s d r u g i m (po prilici u ravni s r a m e n i m a ) i o p u s t i t e ruke

uz tijelo (slika 10). L a g a n o izvucite naprijed kria (trokutasta kost koja
povezuje leda sa z d j e l i c o m ) k a k o bi bila usmjerena i ispravite leda ( o n a
ne s m i j u b i t i iskrivljena u luk). N e k a v a m i koljena b u d u lagano izvuena
naprijed. U toj p o z i otvaraju se c e n t r i u vaoj m e i c i ( p r o s t o r i z m e u
anusa i s p o l n o g o r g a n a ) i p r e p o n a m a . O p u s t i t e r a m e n a i z a m i s l i t e k a k o
neka sila p o v l a i vau glavu navie k a k o biste ispravili svoj vrat.

Koncentracija
Pokuajte

ovom

poloaju

biti

svjesni

svih

dijelova

tijela.

Posebnu

p o z o r n o s t posvetite s v o j i m s t o p a l i m a . Pokuajte osjetiti dijelove stopala,

svoje prste, j a s t u i e , petu i svaki drugi d i o . N a k o n to o p u s t i t e stopala,
p r i m i j e t i t ete k a k o su oteala i k a k o ih privlai z e m l j a n a sila. N a k o n to

Slika 10

steknete d o j a m k a o da t o n e t e u tlo, zanjiite se n e k o l i k o puta p r e b a c u j u i

teinu s pete na n o n e prste. P r o m a t r a j t e k a k o se razliiti m i i i napreu
ili o p u t a j u d o k se njiete. P o k u a j t e i s t o d o b n o o t k r i t i to se dogaa s
v a i m leima, v a i m g r u d n i m k o e m i v r a t o m . P o n i t e z a t i m prebacivati
teinu s lijeve na desnu n o g u . P r o m a t r a j t e k a k o se n a i z m j e n i n o jedna
n o g a n a p r e e d o k se druga o p u t a . Pokuajte u o i t i svaku senzaciju koja
se u v a m a zbiva t i j e k o m vjebe. N e k a vjeba traje b a r e m 5 m i n u t a . O s t a n i t e
minutu

ili

dvije

posve

mirni

promatrajui

na

koji

nain

sada

sebe

d o i v l j a v a t e . U o i t e svaku p r o m j e n u d o koje m o e d o i .

3 Osnovna

sjedea

poza

S j e d n i t e na s t o l a c ili na j a s t u k na p o d u p r e k r i e n i h n o g u , zatvorite o i i
b u d i t e svjesni s a m i sebe. Provjerite je li v a m

kraljenica, koja se ne smije

oslanjati ni na to, ravna i o p u t e n a . Provjerite t a k o e r o m o g u u j e li v a m

stolac ili jastuk, na k o j e m sjedite, da

vam

bedra b u d u iznad koljena.

Zanjiite se n e k o l i k o puta lagano naprijed i nazad d o k ne osjetite k a k o

vam sjedenje o m o g u a v a p o s t o j a n p o l o a j . Ne njiite se prejako kako ne
biste vrili pritisak na kria. U kriima se nalaze vrlo vane energetske
toke. Pritisak na te toke m o e n e p o v o l j n o utjecati na vae zdravlje i vau
svijest. A k o osjetite u m o r u leima j e d n o s t a v n o p r e b a c i t e na t r e n u t a k
teinu na j e d n u od p r e p o n s k i h kostiju na k o j i m a sjedite.

Produbljivanje doivljaja
N a k o n to uspijete nai uspravljen, no oputen sjedei p o l o a j , pokuaje
u m i r i t i svoje misli i svoje osjeaje. Z a o k u p i t e se o n i m e to se zbiva u tijelu
i tako ete l a k o postii smirivanje u m a . Osjetite svoju teinu. Osvijestite
u p o t p u n o s t i kako vas o n a pritie za stolac ili p o d . N a k o n toga p o s t a n i t e
svjesni svoje koe. N a k o n to osjetite kakljanje ili t r n c e na koi, p o t r u d i t e
se osvijestiti itavo svoje tijelo. Sjedei tako, u vama e jaati svijest o
k i n e t i k i m i o r g a n s k i m p r o c e s i m a u vaem tijelu. N a k o n nekog vremena
stei ete d o j a m da su sve senzacije u vama povezane s k o l a n j e m razliitih
energija u vama.

5 P r i d r u i v a n j e misli

osjeaja

N a k o n to izotrite svoju u n u t a r n j u percepciju bit ete u stanju p r o m a t r a t i

koje o b l i k e p o p r i m a j u

misli

i osjeaji

prije nego posve z a o k u p e nau

p o z o r n o s t . N e k a dolaze i odlaze k a k o ele, ne o k u p i r a j t e se n j i m a , ne

analizirajte ih niti procjenjujte. J e d n o s t a v n o ih prihvatite kao sastavni d i o
sebe. U k l j u i t e ih kao d i o stvarnosti t r e n u t k a .

Ukljuenje

daha

N a k o n to n a u i t e sebe doivljavati p o t p u n i j e , p o n i t e vie p o z o r n o s t i

posveivati disanju. Pratite svjesno svoj d a h . U o i t e svaki osjet koji izaziva
disanje. O s j e t i t e k a k o udiete i izdiete k a o i o g r a n i e n j a koja vas sputavaju
da

diete

dublje.

Pokuajte

dokuiti

na

koji

nain

disanje

uvjetuje

doivaljaje koje i m a t e o sebi. Ne mijenjajte zasad svoju naviku disanja.

O v a vjeba neka traje 15 m i n u t a ili due. Prije n e g o se prihvatite daljnje
prakse, b i l o bi d o b r o da ovu vjebu vjebate u j u t r o i naveer tjedan ili
dva.

SVIJEST O V L A S T I T O J N U T R I N I
K a o to s m o rekli u p r v o m poglavlju, disanje i m a utjecaj na sve vanije
o r g a n e u tijelu. V e i n a nas nije d o v o l j n o svjesna o r g a n a u s v o m tijelu.
N e k i m e d u n a m a ak ne znaju niti l o k a c i j u n e k i h o r g a n a u tijelu n i t i
o b i n o nai l i j e n i c i i m a j u n e k u p o t r e b u d a n a m p o k a z u j u gdje s e o n i
nalaze. O s o b n o , ve s a m p r i l i n o u a o u etrdesete kada s a m s h v a t i o da
p o s t o j i razlika i z m e u d e b e l o g i t a n k o g crijeva i gdje se o n a u o p e nalaze.
A k o p r i p a d a t e o n i m i t a o c i m a koji n e z n a j u gdje i m s e nalaze organi,
pogledajte sliku 1 1 . P r o u i t e je p o d r o b n o i p o k u a j t e l o c i r a t i sve n a c r t a n e
o r g a n e u s v o m tijelu.
V a n o je z n a t i da su svi ti o r g a n i o b l o e n i i v c i m a koji ne reagiraju tako
o i t o , kao ivci blie povrini, p o s e b i c e o n i n a k o i . B o l u n e k o m o r g a n u

stoga se e s t o p r e n o s i p r e m a i v c i m a koji b u r n i j e reagiraju, pa m o e m o

i m a t i osjeaj da b o l dolazi o d n e k u d ispod k o e . P o z n a t o je t a k o da se
p r o b l e m i sa s r c e m najee prvo m o g u e v i d e n t i r a t i u r u k a m a , r a m e n i m a
i vratu; m a n j e je z n a n o da m a t e r n i c a i guteraa b o l alju u l u m b a g o ;
b u b r e z i u p r e p o n e ; oit u r a m e n a .

PRAKSA

1 Vizualizacija unutarnjih o r g a n a
S j e d n i t e u o s n o v n i p o l o a j . Z a m i s l i t e i p o k u a j t e osjetiti svaki svoj organ.
Pokuajte r u k o m n j e n o d o t a k n u t i n e k i o d d o s t u p n i j i h o r g a n a . Pokuajte
s o r g a n o m koje najlake moete p r o n a i : t a n k o crijevo u t r b u h u . U s m j e r i t e
p o z o r n o s t p o t o m na svoju jetru (s desne s t r a n e g r u d n o g koa), pa eludac,
guterau

slezenu

(organe

smjetene

lijeve

strane

grudnog

koa).

Pokuajte sada n a i svoj d e b e l o crijevo. ( D e b e l o crijevo, koje o k r u u j e jetru

u n u t a r rebara, izlazi iz t a n k o g crijeva negdje k o d b e d r e n e kosti na d e s n o j
strani t r b u h a . Protee se od p r s n e kosti do p u p k a . K o d lijevog bedra
usmjeruje se ka s r e d i n i a zavrava u tzv. z a d n j e m crijevu). N a p i p a j t e sada
svoje srce ( s m j e t e n o u sredini g r u d n o g k o a ) , svoja p l u a (s o b j e s t r a n e
srca) i b u b r e g e ( k o j e tite najnia rebra s o b j e s t r a n e grudi).

D o k njeno

d o d i r u j e t e te organe, pokuajte osjetiti k a k o se m i i i i tkiva o k o t i h organa

oputaju. B a r e m n e k o l i k o m i n u t a posvetite s v a k o m o d organa.

2 P r o m a t r a n j e vanjskih

kretanja

disanja

Stavite sada ruku na srednji d i o g r u d n o g koa d o d i r u j u i d o n j i m r u b o m

dlanova donja rebra tako da v a m se prsti dodiruju kod s t e r n u m a . Na t o m
dijelu oit dodiruje rebra. Sredinji d i o oita z a p r a v o je smjeten n e t o
vie, negdje u ravnini bradavica.
P r o m a t r a j t e svoje disanje.

Pokuajte u o i t i k a k o v a m se oit p o m i e

t i j e k o m udana i izdaha. Ne napreite se d o k diete. Ne i n i t e nita. S a m o

p r o m a t r a j t e to se dogaa. Sad stavite ruke na p u p a k . P o s t o j i li neka
aktivnost u t r b u h u d o k diete? Stavite iznova ruke na sredinji d i o g r u d n o g
koa. S t o se zbiva d o k udiete? S t o se zbiva d o k izdiete? O b u h v a t i t e z a t i m
svoja rebra sa strane tijela. S t o osjeate d o k diete?
Stavite p o t o m ruke iza sebe na mjesto gdje se nalaze b u b r e z i ( t o n o preko
puta pupka u b l i z i n i drugog i treeg kraljeka). P r o m o t r i t e to se zbiva u
t o m pojasu kada diete. Stavite z a t i m ruke na gornji d i o g r u d n o g koa.
P r o m a t r a j t e to se zbiva d o k diete. Pokuajte u o i t i svaku napetost ili
o p u t e n o s t d o k diete. B a r e m dvije ili tri m i n u t e ispitujte svako podruje.

Produbljenje osjeta
P o n o v i t e p o s t u p a k od m a l o p r i j e . Pokuajte o v o g puta u o i t i suptilnije
osjete u sebi. P r o m a t r a j u i p o k r e t e disanja, pokuajte o t k r i t i kako o n o
utjee na u n u t a r n j e organe. Stavite ruke na sredinu g r u d n o g koa kao i
ranije. O s j e a t e li kako oit pritie b i l o koji od organa d o k izdiete? K o j i
p o s e b n o ? S t o se zbiva kada izdiete?
Stavite z a t i m ruke na pupak. Zbiva li se neto s t a n k i m c r i j e v o m d o k
diete? Stavite ruke p o d rebra. Pokuajte u o i t i k a k o na disanje reagira vaa
jetra s desne strane trbuha i guteraa s lijeve strane. Nastavite t a k o
koristei isti p o s t u p a k kao u p r o l o j vjebi.

4 Ukljuite

svoje

osjeaje

Z a p o n i t e iznova s o v o m p r a k s o m , n o o v o g puta pokuajte osjetiti koji

su v a m o r g a n i u

tijelu

topli, koji

h l a d n i , s u h i ili vlani.

Istodobno

pokuajte zapaziti osjeaje koji v a m se javljaju. N e m o j t e se baviti n j i m a ,

a n a l i z i r a t i ih niti o c j e n j i v a t i . D o p u s t i t e im da o s t a n u u polju vae svijesti
i p r o m a t r a j t e ih. B u d i t e u n u t a r n j i f o t o g r a f koji s n i m a s u p t i l n e senzacije
u sebi p o m o u flea samosvijesti.

O v e su vjebe vrlo vane za daljni rad te se na njih s t a l n o m o e t e vraati.

N a k o n to se izvjebate u o v o m " f o t o g r a f i r a n j u " svog u n u t a r n j e g svijeta,
dogaat e v a m se p o n e k a d da zaelite to i n i t i a k i d o k ste u drutvu s
d r u g i m l j u d i m a . T i m e n e e t e iscrpsti m o g u n o s t i ove prakse. U n u t a r n j e
vienje s u p t i l n i h veza koje p o s t o j e i z m e u disanja i m i i a , tetiva, o r g a n a
i osjeaja postaje n e t o to m o r a m o svladati t e i m o li zdravlju i c j e l o v i t o s t i .
O n o v a m m o e n e s a m o p o k a z a t i n a koji n a i n p o d s v j e s n o u z r o k u j e t e
svoje stresove, ve k a k o m o e t e to prestati i n i t i . Sve vjebe koje slijede
zasnivaju se na idejama koje e tek biti i z l o e n e , na s a m o o s v j e i v a n j u i
praksi o r g a n s k e samosvijesti.

TAOISTIKO UENJE
O ENERGIJI I DAHU

Za taoiste, svjesno disanje

nije samo sredstvo
prikupljanja

energija

iz

vanjskog svijeta, ve i sredstvo

usklaivanja

unutarnjih

energija

koje omoguuje potpuni sklad

izmeu tijela, uma i
osjeaja

Za taoiste, svjesno disanje nije s a m o sredstvo p r i k u p l j a n j a energije

vanjskog

svijeta,

ve

sredstvo

usklaivanja

unutarnjih

energija

iz

koje

o m o g u u j e p o t p u n i sklad i z m e u tijela, u m a i osjeaja.

U n u t a r t r a d i c i o n a l n i h kultura oduvijek se s m a t r a l o da dah izvire iz s a m o g
d u h a . D a h je s u p t i l n a energija d u h a , koja odrava na ivot, energija koju
o b n a v l j a m o d i s a n j e m ili p r i z e m l j u j e m o iz viih sfera. P o s t o j e razliiti
nazivi za tu i v o t n u silu, k a o t o su prana ( I n d i j a ) , p n e u m a ( G r k a ) , lung
( T i b e t ) , num ( k o d p l e m e n a K a l a h a r i j a ) , ruach ( H e b r e j i ) , n e y a t o n e y a h ( k o d
S i o u x i n d i j a n a c a ) , baraka (u I s l a m u ) i c h i ( K i n a ) . Z a j e d n i k o miljenje je
da s t o m s i l o m d o l a z i m o u k o n t a k t p u t e m disanja. I a k o m o d e r n a z n a n o s t
p o r i e p o s t o j a n j e s u p t i l n i j i h energija o k o j i m a ovisi na ivot, o n a ne
p o r i e da u n i v e r z u m o m kolaju razliite p r o m j e n j i v e energije koje po svoj
prilici utjeu na na u m , nae osjeaje, p o k r e t e tijela itd. N o , priznaju
p o s t o j a n j e iskljuivo o n i h energija koje m o g u evidentirati u s v o m radu,
kao

to

su

kemijska,

elektrina,

radioaktivna

ili

nuklearna

energija.

M j e r e n j a tih energija z n a n s t v e n i c i obavljaju p u t e m i n s t r u m e n a t a s k o j i m a

raspolau.

Znanstveni

instrumentima

ne

stav

je

postoji.

da

ono

Neto

to

se

ne

sofisticiranije

moe

izmjeriti

znanosti,

poput

p s i h o l o g i j e i psihijatrije, n a v o d e d o d u e da v j e r o j a t n o p o s t o j e suptilnije
energije

od

bioenergija,

navedenih,

energije

biokozmika

kao

energija

to

su

itd. O p e t i

bioplazmika
te z n a n o s t i

energija,

opisuju

te

energije s t r o g o p r e m a u s v o j e n i m s t a n d a r d i m a . M o e m o stoga zakljuiti

da

postojanje

takvih

energija

nije

opeprihvaeno

drutvu

koje

povjerenje ima j e d i n o u o n o to propagiraju t e h n o l o z i , m e d i c i n s k i o d b o r i

i

farmaceuti.

Jedan

od

najpoznatijih

istraivaa

suptilnijih

energija

svakako je b i o W i l h e l m R e i c h . N a k o n duih istraivanja koje je p r o v o d i o ,

k a o i istraivanja koja su provodili njegovi s u r a d n i c i , R e i c h zakljuuje da
ovjek posjeduje jednu neistraenu i v o t n u energiju, koju naziva o r g o n .
T r u d i se to vie ljudi u p u t i t i u m e t o d e m a n i p u l i r a n j a t o m e n e r g i j o m k a k o
bi se mogli zatititi od r a z n i h bolesti, ukljuujui ak i k a r c i n o m . Svoj je
rad

smatrao

samo

pokusnim,

te

nije

naplaivao

svoje

usluge.

Ipak,

a m e r i k a vlada u travnju 1 9 5 6 . godine, preko i n s t i t u t a Federal F o o d a n d

Drug Administration,

zabranjuje

njegov

rad,

to

Reich

osporava

pa

zavrava u zatvoru u k o m e u s t u d e n o m 1 9 5 7 . g o d i n e u m i r e od s r a n o g
udara. D o k je jo b i o u zatvoru,

inspektori

F D A upadaju

laboratorij i unitavaju sve njegove knjige i r u k o p i s e .

njegov

22

ZAUUJUA CHI ENERGIJA

Danas,

nakon

to

su

objavljeni

mnogi

rezultati

djelotvornosti

" a l t e r n a t i v n e m e d i c i n e " , m e d i t a c i j e i p o s e b i c e kineske m e d i c i n s k e prakse,

k a o to su a k u p u n k t u r a

i chi

kung ( c h i

k u n g m o e m o prevesti kao

kultiviranje energije), lijenici na Z a p a d u p o i n j u p o l a k o prihvaati da

m o d a ipak postoje neke suptilnije energije, kao to je c h i energija (pie
se i kao qi) i a k o se ne m o g u izmjeriti. U televizijskoj emisiji PBS-ova
n o v i n a r a Billa M o y e r s a iz 1 9 9 4 . g o d i n e , p o d n a z i v o m " O z d r a v l j e n j e i u m " ,
koji je o b j a v i o i knjigu istog naslova, s p o m i n j u su neka od n a j m o d e r n i j i h
o t k r i a o vezi u m a i tijela, kao i c h i energije, do k o j i h su u m e u v r e m e n u
doli p s i h o l o z i , n e u r o l o z i i i m u n o l o z i . M o y e r s ne i z n o s i nikakve k o n a n e
zakljuke o p o k u s i m a k o j i m a je prisustvovao u k i n e s k i m b o l n i c a m a , no
priznaje da je b i o s v j e d o k o m " n e v j e r o j a t n i h i z b u n j u j u i h s t v a r i " . 2 3 D a v n o
prije roenja K r i s t a , taoisti i c h i k u n g majstori

ve su istraivali skrivene

energije u ovjeku i
zakljuili da

funkcije k o j e p o v e z u j u tijelo i p s i h u .

puteni vjebi disanja, p o s e b n i h

U b r z o su

poza, p o k r e t a , izlaganja

z v u k o v i m a i m e d i t a c i j e o v j e k m o e utjecati na svoje miljenje i osjeaje,

te su jo tada shvatili da u o v j e k u p o r e d energetskih n a b o r a postoje
razliiti

organski

hormonima
protekla

sustavi

tvari

koje

danas

nazivamo

enzimima,

i k r v n i m s t a n i c a m a . K e m i j s k a i b i o f i z i k a istraivanja u

dva

desetljea,

provedena

uz

asistenciju

priznatih

chi

kung

majstora iz n e k o l i k o k i n e s k i h u n i v e r z i t e t a , d o k a z a l a su da c h i energija
doista i m a nevjerojatan u i n a k n a sve to p o s t o j i , p o e v o d kristala d o
i m u n o l o k o g sustava ovjeka.

Chi i negativni ioni

T a o i s t i k i i c h i kung m a j s t o r i istiu da, u pravilu, svi m o e m o postati
zdravi i sretni koristei se c h i e n e r g i j o m . Svi se slau u t o m e k a k o p r a v i l n o
disanje o s i m t o o m o g u a v a tijelu d a pribavi d o v o l j n o kisika, koji k r o z
svojevrsno u n u t a r n j e sagorijevanje p r e o b r a a v a uzetu h r a n u u k e m i j s k u
energiju, osigurava i stalni p r i t o k drugih energija v a n i h za na o p s t a n a k .
M n o g i m o d e r n i taoisti p o z d r a v i l i su z n a n s t v e n o o t k r i e da u a t m o s f e r i
postoji n a p o n i o n a . N e k i m e d u n j i m a s u otili t a k o d a l e k o d a s u i o n e
poistovjetili s c h i e n e r g i j o m . I o n i , k a o t o z n a m o , p o z i t i v n i i h negativni,
opskrbljuju

atome

dijelove

molekula.

Negativni

ioni,

koji

imaju

e l e k t r i n i n a b o j , nastaju u p r i r o d i p o d u t j e c a j e m S u n c a na a t m o s f e r u te
p r i l i k o m sijevanja m u n j a , oluja, s n a n i h vjetrova, isparivanja i p o m i c a n j a
voda, k a o i z b o g r a d i a k t i v n o s t i Z e m l j e . M n o g i z n a n s t v e n i c i d o l i su do
zakljuka da ti negativni i o n i , i o n i s v i k o m e l e k t r o n a , utjeu na nae
zdravlje.

Komentirajui

istraivanja,

provedena

Francuskoj

1966.

g o d i n e , jedan j e a u t o r k o n k r e t n o n a p i s a o " d a n e g a t i v n i i o n i u p l u i m a
olakavaju

kisiku

prolaz u

stanice,

te

time i u

krv.

Istodobno oni

omoguavaju

bru

resorpciju

ugljinog

dioksida".

24

Prema

Robertu

O r n s t e i n u i D a v i d u S o b e l u " n e g a t i v n i i o n i u z r o k u j u porast s e r o t o n i n a u
m o z g u koji uzrokuje d o b r o r a s p o l o e n j e " .

25

S t u d i j e su takoer pokazale

da zbog zagaenja, n e i s t o e zraka, gradnje z a t v o r e n i h p r o s t o r a , b e t o n s k i h

zgrada,

kao

zbog krenja

uma

prirodi

s t a l n o dolazi do deficita

n e g a t i v n i h i o n a . 2 6 O v a o t k r i a nisu i z n e n a d i l a t a o i s t i k e majstore koji su

oduvijek u o b i a v a l i iscjeljujuu i d u h o v n u praksu p r o v o d i t i u prirodi,
pored p l a n i n a , jezera, rijeka, u m a itd, gdje i m a najvie negativnih i o n a .
U n u t a r industrije i z n a n o s t i traila su se neka rjeenja za ovu situaciju, te
su

uskoro

ionizatori

postali

uobiajeni

kuama,

kancelarijama

a u t o m o b i l i m a . T a k o su, na primjer, u v e i n i j a p a n s k i h ureda postavljeni

ureaji za k l i m a t i z a c i j u z a j e d n o s i o n i z a t o r i m a zraka. I o n i z a t o r i zraka se
takoer koriste i u s v e m i r s k i m b r o d o v i m a kako bi a s t r o n a u t i m a p o m o g l i
da lake svladaju u m o r i p s i h o l o k i pritisak. V a n o s t negativnih iona
s p o m i n j e i m o j uitelj M a n t a k C h i a koji u j e d n o p r e p o r u u j e o d r e e n e
vjebe p u t e m kojih se negativni i o n i m o g u skupiti u tijelu. U s a m o m
t a o i z m u p o s t o j i vie t e h n i k a koje o m o g u a v a j u d o t i c a j s energijama iz
atmosfere, u k l j u u j u i i doticaj s n e g a t i v n i m i o n i m a , u svrhu postizanja
d u h o v n o g napretka i zdravlja, kao to je, na primjer, t e h n i k a gutanja daha
izravno u p r o b a v n i t r a k t . 2 7 Za taoiste svjesno disanje nije s a m o sredstvo
prikupljanja

energije

iz

vanjskog

svijeta,

ve

sredstvo

usklaivanja

u n u t a r n j i h energija koje o m o g u u j e p o t p u n i sklad i z m e u tijela, u m a i

osjeaja. U s p o s t a v o m tog sklada, istiu taoisti, z a p o i n j e proces cjelovitog
ivljenja koje n a m osigurava zdravlje i sreu.

TRI

"BLAGA"

N a k o n vie tisua g o d i n a izuavanja, taoisti su zakljuili da ljudski ivot

ovisi o p o k r e t i m a i t r a n s f o r m a c i j a m a triju glavnih sila u ovjeku (koje

M a n t a k C h i a naziva " z e m a l j s k i m s i l a m a " ) , svojevrsnih " k o z m i k i h sila"

( k a o viih energija b i a i p r o r o d e ) ili " u n i v e r z a l n i h sila" (u vidu energije
N e b a ili z v j e z d a n o g pojasa). U l j u d s k o m o r g a n i z m u te se sile objavljuju
kao tri glavne s u p s t a n c e ili struje, p r o z v a n e " t r i blaga": c h i n g , seksualna
sila; c h i , v i t a l n a sila; i shen, d u h . Te energije stiu n a m iz tri izvora: od
naih roditelja ( n a s l j e i v a n j e m ) , iz h r a n e i zraka. I a k o toga n i s m o svjesni,
ove energije p r i m a m o i iz Z e m l j e , iz p r i r o d e i sa zvijezda p u t e m stopala,
koe, d l a n o v a , vrha glave i o s t a l i h energetskih c e n t a r a na tijelu. K a o to
istie M a n t a k C h i a , svaka t a o i s t i k a t e h n i k a o m o g u a v a d j e l o t v o r n i j e
p r i m a n j e , u s k l a i v a n j e i k o r i t e n j e tih e n e r g i j a . 2 8

Unutarnja alkemija
Taoistiku

praksu

alkemijom

koja

moemo

poistovjetiti

sa

svojevrsnom

unutarnjom

p r i d o n o s i p r e o b r a z b i s e k s u a l n e energije u v i t a l n o s t i

v i t a l n o s t i u d u h o v n u snagu koja n a m o m o g u a v a da b u d e m o zdravi i

produhovljeni. Ova
energetska

centra,

t r a n s f o r m a c i j a odvija se k o d ovjeka u tri glavna

tzv.

tri

"tan

tiena",

koja n e k i

nazivaju i " p o l j i m a

eliksira", koji su s m j e t e n i u d o n j e m dijelu t r b u h a , s o l a r n o m pleksusu i

m o z g u . U t i m c e n t r i m a odvija se stvarna u n u t a r n j a a l k e m i j a u l j u d s k o m
o r g a n i z m u . P u t e m r a z l i i t i h k a n a l a ili m e r i d i j a n a energija i z tih c e n t a r a
putuje do r a z l i i t i h o r g a n a u tijelu (slika 12). Te tan t i e n e i m e r i d i j a n e
moemo

usporediti

elektrinim

generatorima

ili

plinovodom

zahvaljujui k o j i m a energija ili p l i n stiu u nae d o m o v e .

"IZVORNI CHI"
I z n i m o v a n a energija z a nae zdravlje j e o n a k o j u s t j e e m o n a s l j e d s t v o m ,
o d n o s n o k o j a nastaje pri s e k s u a l n o m i n u roditelja, u n i j i y i n a (enske

snage) i yanga ( m u k e snage). Tu energiju n a z i v a m o " i z v o r n i c h i " .

29

I z v o r n i se c h i izraava najvie k r o z nau s e k s u a l n o s t , k r o z c h i n g , te o

c h i n g u kasnije vie n e e m o p o s e b n o raspravljati. M a n t a k C h i a naglaava
da je i z v o r n i c h i smjeten u n i e m tan tienu, u t r o k u t u koji tvore pupak,
t o k a na l e i m a i z m e u dva b u b r e g a , te s e k s u a l n i c e n t a r smjeten k o d
stidne kosti. Ne m o e m o t o n o g o v o r i t i o lokaciji o v o g c e n t r a jer ljudi
nisu iste grade, no u pravilu o n a se nalazi n e k i h tri do pet c e n t i m e t a r a
ispod p u p k a na t r e i n i p u t a do lea (slika 13). D o n j i tan tien je glavna
baterija

tijela

on se

b r i n e za p r o t o k energije koja

n a e m tijelu

o m o g u a v a sagorijevanje i p r e t v o r b u h r a n e , zraka itd. T a o i s t i tvrde da

p o d m i r e n o s t d o n j e g tan tiena olakava p r i k u p l j a n j e svih drugih energija.
Svi energetski c e n t r i u tijelu djeluju k a o svojevrsni m a g n e t koji privlai
energije izvana s l i n i h , k o r e s p o d i r a j u i h v i b r a c i j a . S t o g a taoisti govore:
" O n d j e je i m a m n o g o , pristie jo vie". N i j e p r e t j e r a n o rei da srea i
zdravlje ovise o rezervama energije u o d g o v a r a j u i m c e n t r i m a u tijelu,
p o s e b n o rezervama u d o n j e m tan tienu, c e n t r u s e k s u a l n e i v i t a l n e energije.
Kada

su

ti c e n t r i p o d m i r e n i e n e r g i j o m o s j e a m o se u r a v n o t e e n o i

c e n t r i r a n o . K a d a je naa energija u t o m c e n t r u b l o k i r a n a ili bez svojih

rezervi, o s j e a m o tjelesnu slabost i nesklad u sebi. P o s t a j e m o k r i t i n i
p r e m a sebi i d r u g i m a , do b l o k a d e ili g u b i t k a energije d o l a z i kada s m o
neraspoloeni,

n a p e t i , p o d s t r e s o m , kada previe m a t a m o , p r i a m o ,

s e k s u a l n o s e p r a z n i m o , o g o v a r a m o druge, b r i n e m o s e suvie itd. D i o

energije u s p i j e v a m o n a d o k n a d i t i h r a n o m ili p u t e m disanja, n o u pravilu
k a k o s t a r i m o r a s p o l a e m o s a sve m a n j e c h i a . S r e o m , p u t e m s m i r i v a n j a
uma

(svjesnosti)

"konzervirati"

svoju

specijalnih
energiju,

vjebi

"popuniti"

disanja
svoje

moemo

baterije

nauiti

otvoriti

p o p u n i t i na tan tien. D v i j e t e h n i k e p o s e b n o su d j e l o t v o r n e za t o , a to su:

o b i n o t r b u n o disanje i t a o i s t i k o t r b u n o disanje. N o r m a l o t r b u n o
disanje, t i j e k o m kojeg se na t r b u h , g r u d n i ko i d o n j i d i o lea n a p i n j u
kod udisaja i uvlae k o d izdaha,

k o r i s n o je jer n j i m e m a s i r a m o svoje

Slika 13
Nii tan tien

unutarnje

organe

omoguujemo

bolji

i
protok

chia ka tim organima. " O n o

takoer
krvi,

pospjeuje

limfe

oslobaa
napora".30
najvie

srce
Ovo

suvinih
je

nalik

prirodnom

protok

hormona...

disanje
blagom,

disanju

male

djece. S p o m i n j e ga i Lao T s e u
s v o m Tao Te Chingu kada pita:
" K a d a ti je dah posve m e k a n ,
nisi li p o p u t djeteta?" 3 1 D r u g i
n a i n disanja, tzv. t a o i s t i k o
t r b u n o disanje ili " o b r n u t o
d i s a n j e " ( p o t o m e to se pri
tom

disanju

trbuh

lea

uvlae k o d udisaja i izbacuju k o d izdisaja), sakuplja energiju u donji tan

tien i o r g a n e koji ga o k r u u j u . O n o p o m a e i b o l j o j cirkulaciji energije
kroz m e r i d i j a n e . O v o disanje bit e o p i s a n o d e t a l j n o u p r v o m d o d a t k u .

32

PRAKSA

K a o to je b i l o naglaeno u d r u g o m poglavlju, e l i m o li biti zdravi,

m o r a m o n a u i t i s a m o p r o m a t r a t i se i razviti svoju u n u t a r n j u p o z o r n o s t .
Da bi t e h n i k e o p i s a n e u ovoj knjizi davale rezultate, m o r a m o stei m o
s a m o p r o m a t r a n j a . K a o to je i s t a k n u o slavni m a j s t o r c h i kunga i kineske
m e d i c i n e : " P u t e m p o z o r n o s t i u s p o s t a v l j a m o r a v n o t e u i z m e u svijesti i

m o z g a . S a m o redovita praksa o m o g u a v a p r a k t i a r u da svoj Qi dovede u

zadovoljavajue

stanje.

Tek

nakon

tog

postignua,

Qi

Gong

postaje

sredstvo k o j i m m o e m o u k l o n i t i bolest, o s n a i t i svoje tijelo i u m " .

Vjebe koje slijede trebate p r o v o d i t i s r a z u m i j e v a n j e m , bez prisile, l e e r n o ,
bez n a p r e z a n j a i bez n a p o r a za koji m o e t e p o m i s l i t i da ga m o r a t e dati.
Poslije svake vjebe izdvojite n e t o v r e m e n a da provjerite k a k o o n e doista
djeluju na vas.

1 Aktiviranje
Stanite

trbuha

ili

sjednite.

P r o m a t r a j t e svoj dah n e k o
vrijeme, z a t i m stavite ruke
na

svoj

udiete
zrak,

pupak.

Dok

zamislite

kako

kao

Udisanje u trbuh

nekom dugom

cijevi, stie do z a m i l j e n o g
balona

iza

vaeg

pupka.

Napuhavanje ovog balona

izazvat e
vaeg

napuhavanje

trbuha.

Dok

izdaete, b a l o n se ispuhuje
i vi pokuajte osjetiti k a k o
istisnuti zrak n j e n o klizi
natrag

kroz

zamiljenu

cijev d o n o s a (slika

14).

O i t o , zrak koji udiete n e

ide u va t r b u h , ve s a m o
u vaa plua. N o , " o u t "

Izdisanje iz trbuha

kako se kree od nosa do vaeg t r b u h a m o e o p u s t i t i m i i e i tkiva u vaem

t r b u h u i p o m o i oitu da se spusti

nie i

masira unutarnje organe.

P o t r u d i t e se da vam r a m e n a i g r u d n i ko s v a k a k o o s t a n u o p u t e n i t i j e k o m
ove vjebe. Ne koristite snagu. J e d n o s t a v n o pokuajte osjetiti aktivnost tog
z a m i l j e n o g b a l o n a u s v o m t r b u h u . I s t o v r e m e n o pokuajte osjetiti k a k o
diete i k a k o se va oit sputa i p o d i e d o k udiete i izdiete.

Dodir s oitom
Da biste p o u z d a n o osjetili p o k r e t e svog oita, legnite na leda i skupite
koljena, lagano rairite noge a ruke spustite uz tijelo (slika 15). Z a m i s l i t e
kako b a l o n u vaem t r b u h u raste i raste d o k udiete. N a k o n udaha zadrite
zrak i trudite se da nita zraka ne p o b j e g n e kroz usta ili nos. Tada, ne
diui, lagano uvucite trbuh t a k o da b a l o n zraka prijee u grudni ko.
I s t o v r e m e n o pokuajte osjetiti k a k o v a m se die oit. S a d a uvucite grudni
ko i prebacite b a l o n zraka o p e t u t r b u h . Pokuajte registrirati kako v a m
se pri t o m sputa oit. P o m i i t e b a l o n n e k o l i k o puta na taj n a i n .

Slika 15

O d m o r i t e se p o t o m n e k o l i k o m i n u t a i pokuajte u o i t i svaku p r o m j e n u
u vaem disanju koja je m o d a n a s t u p i l a . P o n o v i t e vjebu jo dva ili tri
puta.

Aktiviranje grudnog koa

Nastavite leati na l e i m a , stavite ruke na rub g r u d n o g koa i z a m i s l i t e
d o k udiete k a k o se iri b a l o n u v a i m p l u i m a . G r u d n i ko e v a m se pri
t o m p o d i i , a kod izdisaja e se vratiti u p r v o b i t n i p o l o a j . D i u i na ovaj
n a i n zapravo p o m a e t e oitu, koji je p o v e z a n s v a i m n a j n i i m r e b r i m a ,
da ue nie u a b d o m e n . Da biste lake osjetili p o m i c a n j e g r u d n o g koa,
legnite na desni b o k , glavu p o l o i t e na desnu ruku a lijevu n j e n o stavite
na d o n j i d i o lijeve strane g r u d n o g koa (slika 16). D o k diete zamiljajte
k a k o udiete i izdiete s a m o u lijevi d i o g r u d n o g koa. P o n o v i t e 15 do 20
t a k o v i h udaha, a tada opet legnite na leda i p o d i g n i t e k o l j e n a . P r o m a t r a j t e
svoje disanje, pokuajte u o j t i odraava li se disanje na isti n a i n u lijevoj
i d e s n o j strani vaeg g r u d n o g koa. Z a t i m legnite na lijevi b o k a desnu
ruku stavite na d o n j i d i o svog g r u d n o g koa. U d a h n i t e 15 do 20 puta u
desnu s t r a n u g r u d n o g koa. O p e t legnite na leda, savijte koljena, diite

Slika 16

n j e n o u oba dijela g r u d n o g koa, i p r o m a t r a j t e jesu li nastupile kakve

p r o m j e n e u vaem disanju.

Otvaranje

"vrata ivota"

S j e d n i t e ili stanite, stavite ruke na leda ( p r s t i m a d o d i r u j u i kraljenicu)

negdje u r a v n i n i pupka. O v o p o d r u j e i z m e u drugog i treeg l u m b a l n o g
kraljeka taoisti nazivaju " M i n g m e n " ili "Vrata i v o t a " i to je, po n j i m a ,
toka i z m e u dva bubrega gdje je smjeten c e n t a r ovjekove seksualne
energije. Da biste se d o b r o osjeali u ivotu, ovaj p r o s t o r m o r a biti t o p a o ,

Slika 17

o p u t e n i bez n a p e t o s t i . D o k
P o m i c a n j e d o n j e g dijela
kimenog stupa
kod disanja

udiete z a m i s l i t e kako b a l o n
zraka kree p r e m a kraljenici
i l a g a n o je gura p r e m a van
(slika 17). K o d izdaha leda e
v a m se a u t o m a t s k i vratiti u
p r v o b i t n i p o l o a j . D i i t e tako
dvije do tri m i n u t e . A k o ne
osjeate p o m i c a n j e ovog djela
tijela, spustite se
Ovaj

u uanj.

poloaj

otvara

energetske c e n t r e u d o n j e m
dijelu leda i vrlo je k o r i s t a n za
zdravlje. O p u s t i t e ruke ispred
sebe i pokuajte osjetiti to se
zbiva u d o n j e m dijelu vaih

Izdisaj

lea

dok

Ovaj

poloaj

diete

(slika

oputa

18).

miie

leda, kao i d o n j e dijelove oita

koji se n a l a z e uz s l a b i n s k i d i o kraljenice. On t a k o e r isti i energizira

b u b r e g e . A k o v a m je teko u a t i , s t a n i t e p o v i j e n i h koljena, stavite ruke
na k o l j e n a i t a k o se pridravajte. N a k o n to osjetite k a k o v a m se d o n j i d i o
lea izbacuje i skuplja d o k diete na o p i s a n i n a i n , sjednite ili ustanite,
d o p u s t i t e svojoj " o r g a n s k o j m e m o r i j i " da p r i z o v e istu impresiju i u n o v o m
poloaju.

5 Usporedo aktiviranje trbuha,

grudnog

koa i lea

P o k u a j t e z a t i m , sjedei ili s t o j e i , osjetiti svaki od n a v e d e n i h dijelova tijela

o d j e d n o m . O s j e t i t e p r o s t o r o k o svog p u p k a , p r o s t o r p r s n e kosti i donjeg
dijela lea. D o k udiete z a m i s l i t e b a l o n zraka k a k o ispunjava ove p r o s t o r e .
Dok

izdiete

zamislite

kako

se

balon

saima.

Nakon

par

minuta,

z a b o r a v i t e na b a l o n i pokuajte osjetiti k a k o v a m se u t r b u h u iri i s a i m a

j e d n a topla energetska l o p t a . D o k diete p r i r o d n o n a ovaj n a i n zrak n e
ulazi u va trbuh, ali ulazi
n e t o " d r u g o " . K a o to istiu
taoisti, ulaze krv i c h i . O v o
je

vjeba

kojom

energizirati
tien.

svoj

Vjebu

moete

donji

tan

smijete

provoditi nekoliko puta na

dan.

Slika 18
uanj

PRIKUPLJENI C H I "
Energiju koju d o b i v a m o h r a n o m , v o d o m i z r a k o m n a z i v a m o " p r i k u p l j e n i
chi".

To

je

energija

ko]u

dobivamo

izvana

da

bismo

mogli

uope

f u n k c i o n i r a t i u ivotu. G l a v n i c e n t a r u k o m e se ova energija skladiti jest

srednji tan tien, smjeten blizu s o l a n s pleksusa, c e n t r a osjeaja. P r e m a
t a o i s t i m a , kvaliteta ove energije ovisi o kvaliteti h r a n e koju u z i m a m o i
zraka koji u d i e m o . T a o i s t i stoga p u n o p o z o r n o s t i posveuju zdravoj dijeti
i disanju na svjeem zraku. P r a v i l n o disanje, kao to ete vidjeti, nije
k o r i s n o s a m o stoga to n a m o m o g u a v a d a u z m e m o vie kisika. T r b u n o
disanje, isto t a k o , t i m e to poveava resorpciju h r a n e u c r i j e v i m a i k o l a n j e
krvi

pospjeuje

nau

probavu.

Ono

takoer

oputa

tkiva

oko

naeg

s o l a r n o g pleksusa i t a k o o m o g u a v a b o l j u c i r k u l a c i j u energije u t o m
p o d r u j u . Prema M a n t a k C h i u , kada je to p o d r u j e b l o k i r a n o ili energetski
slabo, zahvaaju nas p a n i k a i brige, o s j e a m o se s p u t a n o i d o b i v a m o elju
da n e p o t r e b n o r i s k i r a m o u ivotu. U i s t o m sluaju m o e m o osjeati da
s m o n e s p o s o b n i za ljubav i k a k o nas ljudi o k o nas s t a l n o o c j e n j u j u .
T r b u n o disanje, p o s e b n o kada j e s p o r o , d u b o k o i dugo, o m o g u a v a n a m
da

lake

zemaljsku

manipuliramo
energiju,

svojom

energiju

iz

unutarnjom
prirode

energijom
Neba.

Takvim

primamo
disanjem

u k l j u u j e m o svoj p a r a s i m p a t i k i ivani sustav koji s m i r u j e nae tijelo i

u m . O s o b a koja to p o s t i g n e lake m o e percipirati na koji n a i n se kreu
energije u n u t a r njega s a m o g a , pa i o n e izvana, energije koje o b i n o drugi
niti ne p r i m j e u j u . A k o s a m i u o a v a m o te vibracije i energije i nae e ih
tijelo lake a p s o r b i r a t i .

PRAKSA

1 Aktiviranje solarnog

pleksusa

S j e d n i t e ili u s t a n i t e i p r o m a t r a j t e svoje disanje n e k o vrijeme. Z a t i m stavite

ruke na svoj trbuh i z a m i s l i t e k a k o energetska lopta iza vaeg pupka raste
d o k udiete a s m a n j u j e se d o k izdiete. N e k a vas svijest v o d i u d u b i n u do
tkiva u v a e m t r b u h u . P o t o m u d a h n i t e i z a m i s l i t e k a k o energetska lopta
u vama

prekriva

sav p r o s t o r od

pupka

do s o l a r n o g pleksusa

(koji je

smjeten n e t o vie o d p o l a p u t a i z m e u p u p k a i p r s n e k o s t i ) . D o k izdiete,

osjetite k a k o se p r o s t o r s o l a r n o g pleksusa i o n a j

iza p u p k a saimaju.

U n u t a r n j e vienje s a m o e p o sebi u s p o r i t i va p r o c e s disanja. Stavite

z a t i m ruke na g r u d n i ko. Pogledajte k a k o dah reagira na t o . P o n o v i t e to
n e k o l i k o p u t a . U s m j e r i t e z a t i m svu p o z o r n o s t k a s o l a r n o m pleksusu.
Prouavajte k a k o se iri i s a i m a d o k udiete i izdiete. Vjebajte t a k o
nekoliko minuta.

Oputanje

napetosti

N a k o n to uspijete a k t i v i r a t i svoj s o l a r n i pleksus, z a m i s l i t e k a k o z r a k k o j i

ulazi u va nos, p r o l a z i p o k r a j pleksusa i zavrava u v a e m d o n j e m tan
t i e n u (slika 19). Z a m i s l i t e trag energije s l i a n d u g a k o m s v i l e n o m k o n c u
koji spaja vae tijelo od n o s a do t r b u h a . Izdiite na usta. N e k a v a m usta
b u d u s a m o n e z n a t n o o t v o r e n a i izdiite s p o r o i t i h o . Posve i s p r a z n i t e
plua, prije n e g o o p e t u d a h n e t e . D o k izdiete, osjetite k a k o sva n a p e t o s t
u v a e m t r b u h u , s o l a r n o m pleksusu i g r u d i m a o d l a z i iz vas i z d a h o m .
D i i t e m i r n o t a k o 1 0 m i n u t a . I dalje b u d i t e u g l a v n o m k o n c e n t r i r a n i n a
prostor

oko

solarnog

pleksusa.

Osjetite

kako

taj

prostor

postaje sve

njeniji, k a o da ga je n e t o r a z m e k a l o . Z a t i m , i dalje p r a t e i svoj dah,

pokuajte osjetiti fine vibracije u tijelu i o k o njega. N i t a ne i n i t e , s a m o

ih p r o m a t r a j t e . Vjebajte b a r e m 15 do 20 m i n u t a na taj n a i n .

SHEN
S h e n se prevodi o b i n o kao d u h ili vii u m . To je jo jedna supstanca ili
energija koja p o s t o j i u n a e m tijelu. S a m shen m o e biti u r o e n i ili steeni,
no u o v o m dijelu n e e m o ih ralanjivati. P o n e k a d ga nazivaju i " n e b e s k i
s h e n " jer mu je izvor m e d u zvijezdama a u ovjeku se njegov centar nalazi
u viem tan tienu s m j e t e n o m i z m e u naih oiju i h i p o f i z e (slika 2 0 ) .
Ovaj c e n t a r upravlja e n e r g i j o m u m a k o j o m um ostaje bistar i odrava
svjesnost. S h e n je svjetlo l u c i d n o s t i , svijesti, koje zrai iz naih oiju kada
s m o b u d n i . K a d a je ovaj c e n t a r o t v o r e n i energiziran i s p o l j a v a m o s n a n u
intuiciju i osjeaj za realnost. K a d a je zatvoren ili slab, naa je p o z o r n o s t
rasprena pa se o s j e a m o o d s u t n o i kolebljivo. K i n e s k i t a o i s t i k i lijenici
u

pravilu

odbijaju

pacijente

k o j i h je zraenje shena
preslabo.

Oni

kod

iz o i j u

smatraju

da

je

lijeenje n e m o g u e k o d o s o b e koja
isijava
koja

premalo
ne

shena,

izraava

odnosno

barem

malo

"duhovnosti".
Disanje kroz
solarni
pleksus
prema niem
tan tienu

Shen se m o e pojaati
Odreene

koliine

prirodno

nastaju

No,

zbog

shen

energije

organizmu.

stresova

modernog

ivota o b i n o j e n e m a d o v o l j n o d a
ostanemo

zdravi

d o v o l j n o za
duhovnu

neku

kamoli

psiholoku

nadogradnju.

ili

Vii tan tien

Sreom,

k o l i i n a s h e n a se m o e poveati
vjebom.

Jedan

da

putem

ouvanja

ivotne

energije

moe

sublimirati

suptilniju

se

od

naina

uspije

najboljih
u

tome

nae
koja

energiju

je

temeljne
se

potom

neku

poput

shena.

D a b i s m o uspjeli u t o m e , m o r a m o
stei

kontrolu

nad

niim

tan

t i e n o m , odravati ovaj c e n t a r o t v o r e n i m i a k t i v n i m k r o z svjesno disanje.

D u b o k o t r b u n o disanje n a s a m o d a o m o g u a v a i v o t n o j snazi d a p r o d r e
u vie c e n t r e , ve u j e d n o stiava na um i s m i r u j e na m o z a k . Z n a n s t v e n o
je p o t v r e n o da je k o d " o d r a s l e o s o b e , a k i kada se o d m a r a , m e t a b o l i k i
r i t a m m o z g o v n i h a k t i v n o s t i deset p u t a vei od r i t m a b i l o kojeg tkiva u
tijelu. M o z a k stoga troi deset puta vie kisika od o s t a l i h o r g a n a pa s a m i m
t i m e p r o i z v o d i i t o l i k o puta vie u g l j i n o g d i o k s i d a " . 3 4 J a s n o je dakle, i sa
z n a n s t v e n o g stajalita k a o i iz t a o i s t i k e perspektive, da ova m a r a t o n s k a
a k t i v n o s t m o z g a m o r a utjecati n a c i j e l o tijelo, d a o n a u z n e m i r u j e ivani
sustav, h o r m o n e , m i i n u m a s u , tkiva i o r g a n e . A k o u m i r i m o u m , o n
prestaje ili s n e z d r a v i m m e n t a l n i m i o s j e a j n i m a k t i v n o s t i m a ( k a o to su
matanje, kritika, samosaaljenje, p r i a n j e sa s o b o m itd.), koje nas inae
prate s k o r o itav dan, t o o m o g u a v a s t a n i c a m a i tkivu u m o z g u da
p r e d a h n u , da troe m a n j e a p r o i z v o d e vie energije. Na taj n a i n se
poveava

cjelokupni

nivo

chi

energije

naem

tijelu.

Koristei

se

u n u t a r n j i m v i e n j e m m o e m o u o i t i k a k o s e c h i , kada g a ima d o v o l j n o

u tijelu, t r a n s f o r m i r a u finiju shen energiju. Vii n i v o shena osigurava n a m

d o b r o zdravlje, podie nae r a s p o l o e n j e i o m o g u u j e n a m da se d u h o v n o
razvijamo.

35

PRAKSA

1 Aktiviranje

mozga

S j e d n i t e ili stanite u u o b i a j e n o m p o l o a j u , u m i r i t e svoj um i pokuajte

svijeu o b u h v a t i t i k o l i k o god m o e t e cijelo svoje tijelo kao i funkcije koje
se u n j e m u zbivaju. N a k o n 10 do 15 m i n u t a , u s m j e r i t e p o z o r n o s t p r e m a
z a m i l j e n o m b a l o n u energije ispod p u p k a koji se treba iriti i saimati
d o k udiete i izdiete. N a k o n to se z b l i i t e posve s o v i m p r o s t o r o m u
sebi, k o n c e n t r i r a j t e se na vii tan tien u p r o s t o r u i z m e u oiju. O s j e t i t e
k a k o v a m se o i o d m a r a j u u d u p l j a m a lubanje. O s j e t i t e k a k o je sav ovaj
p r o s t o r o k o oiju o p u t e n . Neka o p u t a n j e ovog p r o s t o r a podsjea n a
smekavanje neke tvrde tvari ili topljenju leda. N a k o n to posve o p u s t i t e
o v o p o d r u j e usmjerite p o z o r n o s t p r e m a v l a s t i t i m m i s l i m a i o s j e a j i m a .
N e b u d i t e z a o k u p l j e n i n i i m p o s e b n o . B u d i t e s a m o p r o m a t r a koji puta
svoje misli i osjeaje da prolaze.

2 Disanje u

mozak

K a d a osjetite da je p r o s t o r o k o vaih oiju m e k a n i o t v o r e n , pokuajte

izravno udisati kroz taj p r o s t o r u m o z a k . I dalje j e d n i m d i j e l o m b u d i t e
svjesni

svog

trbunog

disanja.

Ne

obazirite

se

na

misli

koje

e vas

u p o z o r a v a t i da je n e m o g u e disati i z r a v n o u m o z a k . Ipak, pokuavajte.

Uvjerite se s a m i je li to m o g u e ili ne. Vjebajte o k o 10 m i n u t a . Prije n e g o

zavrite, u s m j e r i t e p o z o r n o s t (i d a h ) natrag ka n i e m tan t i e n u . O s j e t i t e

energiju koja se ovdje sakupila. D i i t e m i r n o j o n e k o l i k o m i n u t a prije
nego p r e k i n e t e s v j e b o m .

Da biste razumjeli teoriju i praksu vjebi koje slijede, ne m o r a t e se truditi

p o p a m t i t i sve t e h n i k e t e r m i n e koji se ovdje n a v o d e . V a n o je da osjetite
k a k o vae u s k l a e n o bivstvovanje ovisi o r a z l i i t i m s p e c i f i n i m tvarima
(i e n e r g i j a m a ) koje d o l a z e izvana i i z n u t r a , te da je k o r i s n o n a u i t i k a k o
se te tvari i energije p o m o u t e h n i k a disanja m o g u p o h r a n i t i u o d r e e n i m
c e n t r i m a . B u d e t e li pratili i z l o e n e ideje i vjebali t e h n i k e o p i s a n e u o v o m
poglavlju, n a k o n n e k o l i k o tjedana osjetit ete u g o d u i v i t a l n u snagu u
s v o m tijelu, p o s e b i c e u t r b u h u , s o l a r n o m pleksusu i na licu. Z a p a m t i t e
svaki od tih o u t a . D o p u s t i t e im da se proire c i j e l i m v a i m t i j e l o m .
V r a a j t e se na to to je ee m o g u e .

DISANJE CIJELIM TIJELOM

... kada diemo kroz itavo tijelo,

svjesni sebe od stopala do glave,
oplahuje

nas daak energije

koja povezuje Nebo i Zemlju.

Prije vie o d 2 0 0 0 g o d i n a slavni t a o i s t i k i f i l o z o f C h u a n g T z u rekao je:

" M u d a r ovjek die p e t a m a ; masa die g r l o m . "

36

O v a m i s a o , koja nije n i t i

danas m a n j e a k t u a l n a , o c r t a v a n a koji n a i n s e taoisti o d n o s e p r e m a

disanju.

Prirodno

potencijalima

Neba

nas
i

disanje,

Zemlje;

prema

upuuje

taoistima,

otvara

prema

alkemijske

procese

izmeu

s u n e v i h zraka i Z e m l j e koji p r i d o n o s e stvaranju i v o t n e energije. U p r a v o

nas nae disanje, n a r o i t o p r i r o d n o disanje, o s p o s o b l j a v a da u p i j a m o i
p r e r a u j e m o tu energiju.
to je p r i r o d n o disanje? Na o v o pitanje p o e l i s m o o d g o v a r a t i u prva dva
poglavlja u k o j i m a s m o raspravljali o fiziologiji disanja i t o m e na koji
n a i n je disanje p o v e z a n o s n a i m t k i v o m i o r g a n i m a . O p s e n i j e s m o
zahvatili ovu m a t e r i j u u t r e e m poglavlju u k o m e je b i l o rijei o tri glavne
energetske t o k e u tijelu, s p o s e b n i m o s v r t o m na c e n t a r u p u p k u . U o v o m
e m o poglavlju disanje p r o m a t r a t i k a o a k t i v n o s t itavog tijela. N a i m e ,
s a m o a k o d i e m o i t a v i m t i j e l o m m o e m o , d o i u doticaj s u n u t a r n j i m
iscjeljujuim s n a g a m a i v i t a l n o u k o j u s m o stekli r o e n j e m .

KRATKA DEFINICIJA P R I R O D N O G DISANJA

Moda

nam

je

najjednostavniju

disanja

dao

slavni

psihijatar,

najshvatljiviju

Reichov

uenik,

definiciju

prirodnog

Alexander

Lowen.

" P r i r o e n o disanje, o n o koje p r i m j e u j e m o k o d m a l e djece i ivotinja,

o b u h v a a itavo tijelo. Ne u s m i s l u da svaki d i o u n j e m u sudjeluje, ve po

t o m e to strujanje disanja utjee na svaki d i o tijela. Kada u d i e m o , o v o

strujanje p r o d i r e d u b o k o u nau t r b u n u upljinu, penjui se p r e m a glavi.
K a d a i z d i e m o , o n o se sputa od nae glave sve do s t o p a l a " .

37

P r e m a ovoj definiciji ispada da je m a l o tko od nas osjetio p r i r o d n o disanje.

K a d a sam z a p o e o s c h i nei tsang p r a k s o m ( v r s t o m u n u t a r n j e c h i masae)
uoio

sam,

na

primjer,

da

veina

mojih

novih

klijenata

uope

ne

primjeuje p o k r e t e trbuha, g r u d n o g koa i leda koji nastaju kod disanja.

D o k b i h p r o m a t r a o k a k o diu ili stavljao ruku na n j i h o v g r u d n i ko, j a s n o
sam

mogao

osjetiti

k a k o se

strujanje

zraka

javlja

isprva

njihovim

g r u d i m a , u g l a v n o m v i i m d i j e l o v i m a grudiju i k a k o p o l a k o prelazi ka
r a m e n i m a i vratu. Na n e k i m a od njih b i o je izvren kirurki zahvat na
t r b u h u i b i l o je j a s n o da diu na ovaj n a i n k a k o ne bi izazvali b o l o v e o k o
mjesta zahvata. D r u g i su potiskivali u sebi e m o c i o n a l n e rane. N e k i su
pokazivali

z n a k o v e seksualnih

frustracija.

Ono

to

im

j e svima

bilo

z a j e d n i k o b i l o je da su svi p o d s v j e s n o disali na n a i n koji ih je tedio od

k o n f r o n t a c i j e s fizikim i p s i h i k i m n e l a g o d a m a .

RALANJENJE VANJSKIH I UNUTARNJIH PROCESA

DISANJA
Da bi se m o g l a koristiti snaga p r i r o d n o g disanja, v a n o je z n a t i da postoje
dva odijeljena aspekta disanja: vanjski (koji je p r i m j e r e n disanju k a k o ga
doivaljavaju p s i h o l o z i ) i u n u t a r n j i ( s u p t i l n i vid disanja koji zahvaa cijelo
nae b i e ) . B e z o b z i r a radili sami ili uz asistenciju iskusnije o s o b e , klju
p r i r o d n o g disanja m o e m o p r o n a i j e d i n o p u t e m u n u t a r n j e percepcije,
u n u t a r n j e g osvjeivanja procesa koje izaziva disanje. S a m o o n o , n a r o i t o
osvjeivanje svih podsvjesnih radnji, vodi nas ka razumijevanju fizike i
duevne snage disanja. D a b i nae disanje p o s t a l o s l o b o d n o o d b l o k a d a

n u n o , je da doista s h v a t i m o , bez o c j e n a i r a c i o n a l i z i r a n j a , to te snage

doista jesu.

Vanjski pokreti daha

S o b z i r o m na dosad r e e n o , j a s n o je da p o s t o j e b a r e m dva procesa koja se
odigravaju u d a h o m i i z d a h o m . S v a k i m u d a h o m , n a k o n to zrak ude u
na n o s i nastavi p u t o v a t i d u n i k o m , na se t r b u h n a d i m a k a k o bi oitu
d a o p r o s t o r a koji se pak n e z n a t n o sputa n a n i e k a k o bi o s t a v i o p l u i m a
vie p r o s t o r a . Prvi pokret, koji u o a v a m o kod p r i r o d n o g disanja, u p r a v o
j e o v o o p u t a n j e trbuha. K a k o s e p l u a p u n e z r a k o m , k a r i k i r a n o n a l i k
b o c i koja se p u n i v o d o m , plua se t a k o e r ire a s t e r n u m podie, sve opet
da bi plua imala vie p r o s t o r a (slika 2 1 ) . T i j e k o m izdisanja u o a v a m o da
se zrak, k a k o i oit, p o d i u te lea i z n o v a z a u z i m a j u ravniji p o l o a j .
I s t o v r e m e n o , p r i m j e u j e m o da se i g r u d n i ko i s t e r n u m oputaju a s n j i m a
kao da se oputa i c i j e l o tijelo (slika 2 2 ) .
U d a h i izdah dva su s i m u l t a n a p o k r e t a daha od k o j i h svaki ide u s v o j e m
smjeru. P r o m a t r a n j e m ova dva o p r e n a p o k r e t a d a h a i tijela s t j e e m o tzv.
u n u t a r n j u k i n e s t e t i k u svjesnost koja n a m o m o g u a v a da se o p u s t i m o
kada e l i m o i p r i m i j e t i m o na koji n a i n razliite energije kolaju u n a m a .

Unutarnji pokreti daha

Sa stanovita t a o i z m a , da bi se p r i r o d n o d i s a l o vanije je znati na koji
nain

se

Pomicanje

"energija
ove

daha",

energije

chi

energija,

izazivaju

kree

naizmjenino

kroz
udah

na

organizam.

(yang,

aktivan

p r i n c i p , p o d i z a n j e ) i izdah (yin, pasivan p r i n c i p , sputanje) p u t e m k o j i h

se tijelo p u n i i p r a z n i . P r e m a tvrenju taoista, u d a h p o d i e o v u energiju
ka glavi, d o k izdah k a n a l i z i r a energiju u sve ostale dijelove tijela. T a k o e r ,

taoisti tvrde da u d a h o m m o e m o natjerati z e m l j i n u yin energiju, koja je

m o n a iscjeljujua energija, da ude u nae tijelo p r e k o n a i h stopala.
Izdahom

i z b a c u j e m o i z sebe tetne energije k a Z e m l j i . S l i n o

tome

m o e m o u d i s a j e m p r i v u i n e b e s k u y i n energiju u svoje tijelo k r o z vrh

glave, te je p o t o m izdisajem rasporediti po c i j e l o m tijelu, s p u t a n j e m
" s n a g e " p r e m a dolje (slika 2 3 ) .

POLARITET NEBA I ZEMLJE

Ma to s m a t r a l i p o d e n e r g i j a m a N e b a i Z e m l j e , b i t n o je z n a t i da o n e i m a j u
svoj p o z i t i v a n i n e g a t i v a n n a p o n , svoj yang i yin, i da su kao takve
p o k r e t n e . R a z n a e l e k t r o m a g n e t s k a polja o k o Z e m l j e s a m o s u j e d n a o d
m a n i f e s t a c i j a tih energija. A m e r i k i p r o i z v o a i i o n i z a c i j s k i h ureaja za
stvaranje n e g a t i v n i h i o n a , koji se k o r i s t e u p r o g r a m u istraivanja svemira,
istiu da i z m e u Z e m l j e i a t m o s f e r e p o s t o j i polje snage s t o t i n e v o l t i po
m e t r u u k o m e p o s t o j i s a m o isti zrak k o j e j e u g l a v n o m p o z i t i v a n n a s p r a m
Z e m l j e . P o k u s i su p o t v r d i l i da o v o polje privlai n e g a t i v n e i o n e iz svemira
koji stvaraju struje v a n e za o d r a n j e ivota na Z e m l j i . 3 8
T a o i s t i ve t i s u a m a g o d i n a g o v o r e o p o l a r i t e t i m a yanga i y i n a , vieg i
nieg, N e b a i

Z e m l j e . N a o r g a n i z a m ne odravaju s a m o k e m i j s k i i

e l e k t r i n i p o l a r i t e t i , ve i e l e k t r o m a g n e t s k i p o l a r i t e t i Z e m l j e i atmosfere.
Zbog

uplitanja

nabijeno

ovih

energijom,

elektomagnetskih
pa

je

tako

naa

polja
glava

samo

tijelo

razliito

je

n a b i j e n a vie p o z i t i v n o m

e n e r g i j o m , a naa stopala n e g a t i v n o m , to p o s e b i c e d o l a z i do izraaja a k o

s t o j i m o u s p r a v n o . V a n o j e t a k o e r gdje s t o j i m o , kakav j e z r a k o k o nas,
kakva k l i m a nas o k r u u j e itd. Na primjer, u z a t v o r e n o j p r o s t o r i j i , u kojoj
je zagueni zrak, g u b i se ova razlika. I s k r e n o vjerujem da nas kada d i e m o
k r o z itavo tijelo, svjesni sebe od s t o p a l a do glave, o p l a h u j e d a a k energije
koja povezuje N e b o i Z e m l j u . M o d a u p r a v o taj p r o t o k energije objanjava

Slika 23

P r o t j e c a n j e yin

i y a n g energije

k r o z tijelo

zato tai chi i chi kung imaju t a k o iscjeljujui u i n a k , n a r o i t o o n d a , kao

to p r e p o r u u j u T a o i s t i , kada se p r o v o d e na o t v o r e n o m i svjeem zraku.

D O B I T I OD DISANJA C I J E L I M T I J E L O M
Da b i s m o doli u sklad sa z e m a l j s k i m i n e b e s k i m energijama, m o r a m o
n a u i t i disati cijelim t i j e l o m koje je s a m o po sebi vrlo k o r i s n o , k a k o na
f i z i o l o k o m , tako i na psiholokom p l a n u . F i z i o l o k i takvim d i s a n j e m
uzimamo

vie

kisika,

pospjeujemo

rad

itavog

dinog

sustava,

o b n a v l j a m o ( u n u t a r n j o m m a s a o m koju o n o p r o v o d i ) stanice, tkiva i

organe

svog

tijela

bre

izbacujemo

sve

toksine

tvari.

Psiholoki

p r o m a t r a n o , disanje c i j e l i m t i j e l o m p o m a e n a m d a s e o p u s t i m o , o s j e t i m o
sebe

iznutra

steknemo

jasnu

predodbu

sebi

tome

kako

f u n k c i o n i r a m o . i m s e t o j e d n o m d o g o d i , i m uvedete dah u djelove tijela

k o j i h n i s m o b i l i svjesni, p r i m i j e t i t ete k a k o se m i j e n j a j u vai stavovi, vai
osjeaji i k a k o v a m slika koju i m a t e o sebi vie ne predstavlja n e k a k a v
teret.

PRAKSA

Sjednite

p o n o v i t e do

svjesno o b u h v a t i t i

sada

cijelu

o p i s a n e vjebe.

K a d a zavrite, pokuajte

svoju p o j a v u . O s j e t i t ete k a k o sve u v a m a ,

u k l j u u j u i k o u , tkiva, m i i e , tetive, l i g a m e n t e , o r g a n e i kosti, vibrira

slabije

ili

jae.

Pokuajte

razluiti

koliko

razliitih

vibracija

moete

razaznati.

1 P r o m a t r a n j e vanjskih pokreta disanja

P o z o r n o p r o m a t r a j t e p o k r e t e koje p r o i z v o d i t e k o d disanja. Pokuajte d o k
udiete osjetiti strujanje zraka u t r b u h u i p o k r e t a n j e oita. Pogledajte da
li v a m se t r b u h sputa k o d u d a h a . A k o n i s t e sigurni, s p o j i t e palce na
r u k a m a na s v o m p u p k u i p r o m a t r a j t e h o e li se rairiti kada u d a h n e t e .
D o k izdiete, p o k u a j t e registrirati p o d i z a n j e oita i uvlaenje t r b u h a .
P o k u a j t e d o k u i t i k o l i k o ti p o k r e t i p r o d i r u u vae tijelo. D o k udiete, na
primjer, p o k u a j t e u o i t i k o l i k o se o i t d o i s t a sputa. D o t i e li zdjelicu?
D o k izdiete p o k u a j t e o t k r i t i koji s u najvii p o k r e t i koje i n i t e . D o s e u
l i vau glavu? N e pokuavajte u i n i t i n e t o n o v o . S a m o p r o m a t r a j t e k a k o

dah p o m a l o p r o i m a sve vie vae tijelo. Vjebajte ovu vjebu o k o 10

minuta.

Promatranje

unutarnjih

pokreta

disanja

P r o m a t r a j u i ove fizike p o k r e t e navie i n a n i e , pokuajte u j e d n o u o i t i

p o k r e t e "energije d a h a " u v a m a . D o k udiete, pokuajte osjetiti energiju i
vibracije koje se uzdiu ka vaoj glavi. D o k izdiete, pokuajte o t k r i t i je li
energija

zahvatila

ostale

dijelove

vaeg

tijela.

Ne

urite.

Za

nas

nije

u o b i a j e n o da o p a a m o ovakva u n u t a r n j a gibanja u tijelu. Pustite da se

stvari odvijaju s a m e od sebe i j e d n o s t a v n o " m o t r i t e " na njih. K o r i s t i t e
u n u t a r n j u p o z o r n o s t kao klju.

3 Uspostavljanje veze s glavom i stopalima

Osjetite

sada

kako v a m stopala

njeno

poivaju

na

tlu.

Opustite

ih

zamiljajui k a k o ulaze u tlo. N a k o n to ih o p u s t i t e osjetit ete vibriranje

u

prvoj

bubrena

bubrenoj

toki

akupunkturna

(toka
toka,

na

stopalu

prikazana

na

k o j e m se nalazi prva

n a slici

24).

Neka

njezine

vibracije zahvate cijelo vae s t o p a l o , pa i noge. P o t o m , n e k o l i k o m i n u t a ,

masirajte s r e d n j i m p r s t o m na ruci vrh svoje glave. O d m o r i t e se i u s m j e r i t e
p o z o r n o s t ka s u p t i l n i m , t o p l i m ili b o c k a j u i m v i b r a c i j a m a koje e se
pojaviti na mjestu koje ste m a s i r a l i . D r i t e p o z o r n o s t na ovoj t o k i sve
d o k n e u o i t e jedan o d tih o u t a .

4 Disanje

cijelim

tijelom

D r e i p o z o r n o s t na s t o p a l i m a i glavi d o k diete p o e t ete uoavati k a k o ,

u stvari, die cijelo vae tijelo. D o k budete udisali, m o d a osjetite k a k o se

Slika 24

Slika 25

Prva bubrena toka

Krunska

toka

g o l i c a n j e iz stopala p r e n o s i navie p r e k o tkiva i o r g a n a vaeg tijela i

sjedinjuje se s o s j e t i m a k o j e disanje p r o i z v o d i u vaoj glavi. K o d izdisaja
trebate osjetiti k a k o se energija d a h a p r e n o s i o d o z g o p r e m a dolje sve do
vaih stopala. K a d a se to d o g o d i , j e d n o s t a v n o uivajte u o v o m p r o t o k u
energije daha k r o z vae tijelo navie i n a n i e . T r u d i t e se l o c i r a t i svako
m j e s t o do kojeg ta energija ne stie. Vjebajte o v u vjebu 10 m i n u t a na
ovaj n a i n , p r i h v a a j u i d o j m o v e k a k o energija raste i o p a d a u v a e m
tijelu. A k o ne uspijete, ne oajavajte. P o t r e b n o je n e k o vrijeme da se to
p o s t i g n e . K r e n i t e na sljedeu vjebu.

Istezanje

kraljenice

S t a n i t e u o s n o v n i p o l o a j , l a g a n o savijte k o l j e n a , stopala neka v a m b u d u

po p r i l i c i u r a v n i n i s r a m e n i m a . R a m e n a i ruke o p u s t i t e . K o n c e n t r i r a j t e
se i s t o v r e m e n o na g o l i c a j u i p r e g i b na s t o p a l i m a i t o k u na v r h u glave.
O s j e t i t e vibracije u o b a ta p o d r u j a . N e k a v a m u d a h z a p o n e u s t o p a l i m a
a zavri u glavi. V e n a k o n n e k o l i k o u d a h a p r i m i j e t i t ete da v a m se

Slika 26
Ispravljanje

kraljenice

kraljenica ispravlja, a glava l a g a n o p o d i e u p o t r a z i za p o l o a j e m koji joj

o m o g u a v a veu u d o b n o s t . N e k a va izdah z a p o n e na v r h u vae glave a
zavri u Z e m l j i p o d v a i m n o g a m a . D r i t e p o z o r n o s t n a k r a l j e n i c i d o k
izdiete; pogledajte je li i dalje izravnata. Z a m i s l i t e k a k o se kraljenica istee
i i z n o v a sakuplja d o k diete (slika 2 6 ) . Ne razmiljajte o n e l o g i n o s t i
o v a k v o g p o k u a j a ; z a m i s l i t e da se to ipak zbiva.

Povezivanje Neba i
Zemlje

Slika 27

K a d a svladate p r e t h o d n u vjebu,
k r e n i t e na i d u u koja se t a k o e r
radi

stojei.

podignite

Udiui,

pete

polako

istovremeno

p o d i g n i t e ispred sebe ruke p r e m a

gore.

P o d i g n i t e ih posve iznad

glave

(s

dlanovima

prema

naprijed - slika 2 7 ) . K o d udisaja

sputajte ruke i pete d o k se ne
nau

poetnom

P o n o v i t e ovu

poloaju.

vjebu vie puta.

K o n c e n t r i r a j t e se na u z d i z a n j e i
sputanje
Osjetite

energije
kako

diete

vama.
itavim

t i j e l o m . O s m o t r i t e n a koji n a i n
dah, d o k stojite, u v a e m tijelu i
izvan

njega

povezuje

Nebo

Z e m l j u . K a d a p r i m i j e t i t e taj osjet,
proeite

nekoliko

minuta

z a p a m t i t e k o l i k o d u g o j e trajao.

Povezivanje Zemlje i N e b a

PROSTRANO DISANJE

... svakim

udahom

ne dobivamo

samo za ivot nam nunu hranu

i energiju, ve i novi kvalitetan prostor.
Upravo

tu

prostornost,

ako joj dopustimo du ue u nas,

pomae nam da

razotkrimo

dublje slojeve svog bia

i latentne iscjeljujue snage u nama.

Trideset

preki

tvore

jedan

kota.

njegovoj

s r e d i n i p r a z a n je p r o s t o r koji ga i n i u p o t r e b l j i v i m .
I z m o d e l i r a j g l i n e n u b o c u ; p r a z n i n a j e o n o to b o c u
i n i u p o t r e b l j i v o m . S k i n i vrata i p r o z o r e s kue;
prazan

prostor

njoj

ono

je

to

kuu

ini

useljivom. Isto tako, i mi s m o neto postojano, no

u p o t r e b l j i v o u n a m a j e s a m o o n o to j e s l o b o d n o
i p r a z n o . Vaa tijela i n e i v i m o n i dijelovi koji
nisu okupirani.39
Lao Tse

O s j e t i t i p r i r o d n o disanje z n a i osjetiti njegovu " p r o s t r a n o s t " . N a e disanje

n e p o t v r u j e s a m o n a u p o s t o j a n o s t t i m e t o s e u z d i e i sputa, o n o m o e
takoer i i i z n u t r a p r e m a v a n p o v e z u j u i na i n t i m n i svijet s v a n j s k i m
svijetom. Na isti n a i n na k o j i vanjske o b j e k t e i p r o c e s e o d j e l j u j e m o ili
p o v e z u j e m o sa s o b o m , m o e m o razvrstati i u s k l a d i t i m n o g e nae tjelesne
i duevne f u n k c i j e i energije u n a m a . K a o to je n a p i s a o C h u a n g T z u : " S v a
b i a koja i m a j u svijest ovise o disanju. T o to i m disanje nije p o t p u n o nije
krivica N e b e s a . N e b o dri o t v o r e n i m svoje r i z n i c e n o i d a n . o v j e k s a m
sebi zatvara p r o l a z e . o v j e k o v o je tijelo kua s m n o g o p r o s t o r i j a u k o j o j
u m m a t a o n e b e s k i m u d i m a . N o , a k o p r o s t o r i j e n i s u d o v o l j n o velike i

prostrane,

ena

sestre

prosvjedovati.

Ipak,

ovjek

b o a n s k o m k a k o est ula ne bi razorila j e d n o d r u g o . "

40

mora

teiti

P r o s t o r i j e ili

" k o m o r e " tijela, koje s p o m i n j e C h u a n g T z u i m n o g i drugi taoisti, p o s e b i c e

t r b u h , grudni ko i srce, m o r a j u b i t i "velike i p r o s t r a n e " kako bi funkcije
i energije tijela bile u skladu.
A k o ne o s j e a m o p r o s t o r n o s t svojih

tetiva

i organa,

n e e m o osjetiti

p r o s t o r n o s t bilo ega u n a m a . O s j e a t e m o da u n a i m i v o t i m a n e m a
d o v o l j n o p r o s t o r a da se i z r a z i m o z b o g ega e m o b i t i p o d s t r e s o m i
i z l o e n i b o l e s t i m a . Iz tog razloga v o l i m o o t i i na selo ili m o r e gdje i m a m o
ist vidik na okoli i n e b o i gdje vladaju m i r i tiina. I a k o je takav o d m o r
m e l e m za nae oi i ui, osjeaj p r o s t o r n o s t i i m i r a b r z o splasne n a k o n
to se iznova v r a t i m o u na u o b i a j e n o k o l i .
T i b e t a n s k i b u d i z a m oduvijek je isticao k o l i k o je p r o s t o r vaan za ovjeka
i da su "konfuzija, s u k o b i , nesklad i o p e n i t o sve negativnosti koje se
javljaju u drutvu u z r o k o v a n e t i m e to se p o j e d i n a c osjea s k u e n o u
samom

sebi

zajednici

kojoj

ivi...

Tek

otvaranje

prema

novim

m o g u n o s t i m a m o e u k l o n i t i a n k s i o z n o s t i frustriranost koju o s j e a m o
kao sputana bia i stvoriti uvjete da s vie povjerenja g l e d a m o sebe i
druge."41

STUPNJEVI OUTA
S p o z n a v a n j e " n o v i h prostranstava u s e b i " k l j u n o je za nae zdravlje i
d u h o v n i rast. K a k o sebe d o i v l j a v a m o ponajprije p u t e m tijela, o n o j e
d o b r a p o l a z n a t o k a za nae istraivanje. P o s t o j i m n o t v o n a i n a k a k o
moemo

osvijestiti

svoje

tijelo,

najbolje

je

poeti

od

onog

najoiglednijeg. D i o o u t a , koje m o e m o i m a t i u s v o m tijelu, o d n o s i se

na b o l o v e u n j e m u ; suptilniji o u t je osjetiti svoju teinu i o b l i k ; slijede
jo s u p t i l n i j i kao to su svijest o t e m p e r a t u r i vlastitog tijela, o p o k r e t i m a

koje o n o i n i , d o d i r i v a n j u , t r n c i m a n a k o i , p r o c e s i m a disanja, m i i i m a ,
organima,

sokovima

kostima,

mjestima

na

kojima

se skuplja

naa

energija i p u t o v i m a k o j i m a se kree. P o s t o j i jo j e d n o iskustvo s a m o g sebe

koje m o e m o i m a t i . M o e m o osjetiti s v e p r o i m a j u u o t v o r e n o s t koja
izvire iz naeg srca. A k o s l i j e d i m o taj put, pratei sve ove o u t e , u k l j u u j u i
frekvencije vlastitih vibracija (vibracije koje nas ukljuuju ne iskljuuju),
susrest

emo

se

sa

samom

ivotnom

silom

kakva

ona

doista

jest,

o i e n o m od naih k r u t i h m e n t a l n i h p r e d o d a b a i, to je jo vanije, od
p r e d o d b e koju i m a m o o s a m i m a sebi. U e i sve vie i vie koji su n a i n i
preputanja ovoj i v o t n o j sili stei e m o p r o s t o r koji n a m nedostaje i
rijeiti n e j a s n o e koje i m a m o o sebi.
Osvjeivanje tijela je dakle put k o j i m o t v a r a m o n o v e p r o s t o r e i d o v o d i m o
u sklad o p r e n o s t i i p o l a r i t e t e ivota, sve m o g u e m a n i f e s t a c i j e yina i
yanga, o m o g u u j u i im da b o r a v e j e d n a uz drugu bez posljedica po nas.
O v o u n u t a r n j e sjedinjavanje, p r i h v a a n j e svega to j e s m o o s l o b a a nae
tijelo, no i na um i d o n o s i n a m n o v u ivost i n o v osjeaj c j e l o v i t o s t i .

TRI DINE K O M O R E
D a b i s m o ostvarili ovu u n u t a r n j u p o m i r b u , m o r a m o prvo o t v o r i t i sve
p r o s t o r i j e svog bia k a k o bi o n e i z n o v a bile "velike i p r o s t r a n e " . N a j l a k i
n a i n da se to p o s t i g n e je k r o z iskustvo p r o s t o r n o s t i vlastitog d a h a koje
treba

p r e n i j e t i u svaku od " t r i d i n e k o m o r e " - k a k o ih naziva Ilse

M i d d e n d o r f . T o s u nii d i n i trakt, o d p u p k a n a n i e ; srednji, o d pupka

do oita; i vii, od oita do glave (slika 2 8 ) . M o r a m o n a u i t i disati k r o z
sve te tri k o m o r e . M o r a m o o t p u s t i t i
uspostaviti

i d e a l n o stanje u

tenzije koje u n j i m a p o s t o j e i

n j i m a , stanje

koje nije n i t i

napeto, niti

p r e o p u t e n o . Ovaj p o s a o p o t a k n u t e, s a m p o sebi, neke p r o m j e n e u n a m a

koje e se p o v o l j n o o d r a z i t i na nae zdravlje. P r o m a t r a n o a n a t o m s k i , ta

se tri p r o s t o r a disanja p o d u d a r a j u s tri " p l a m e n i k a " ili " p e i " u tijelu koje
navodi

klasina

kineska

medicina.

Ideja

"trostrukoj

pei"

tijelu

odgovara fiktivnoj podjeli tijela na tri dijela. O n a u p u u j e na to da u

ovjeku postoje tri glavna energetska vrela: vie, srednje i nie, koja su sva
povezana s o d r e e n i m o r g a n i m a .
Prema

uenju

klasine

kineske

medicine

"trostruka

pe"

regulira

m e t a b o l i k e i fizioloke p r o c e s e u tijelu. " T r o s t r u k a p e " , iji rad prati c h i

energija, o m o g u u j e k o m u n i k a c i j u m e d u o r g a n i m a u tijelu. P r e m a m o m
iskustvu, svjesno disanje k r o z sve tri k o m o r e , sve tri pei, i p r o m a t r a n j e
na koji n a i n dah prolazi k r o z svaku od njih, p o m o g l o mi je da u s p o s t a v i m
skladan p r o t o k fizikih i d u e v n i h energija u sebi. O v a mi je praksa

Tri k o m o r e
dinog procesa

via

srednja

nia

p o m o g l a da lake i bolje spavam, a k o b i h je p r o v o d i o naveer; i o s j e a m

vitalnost,

ako bih

komore

doista

je p r o v o d i o

je v r l o

tijekom dana.

djelotvorna.

Piui

Praksa
o

svojim

disanja

k r o z tri

zapaanjima

d j e l o t v o r n o s t i takvog disanja g o s p o d a M i d d e n d o r f istie d a " n a m vjebe

disanja s t a l n o otkrivaju n o v p r o s t o r u k o m e m o e m o disati. T o j e najbolji
n a i n da se svladaju m l i t a v o s t i b e i v o t n o s t tijela i da o n o osjeti olakanje,
svjetlost, n o v u snagu i n o v e p o t e n c i j a l e . D i n a m i k e t e h n i k e disanja v o d e
nas ka p o s t i g n u u i uspjehu u s v i m d o m e n i m a ivota. N j i h o v iscjeljujui
u i n a k u k l a n j a i s c r p l j e n o s t i depresiju. P o v e a n a m o disanja spreava
t a k o e r u p a d a n j e iznova u takva s t a n j a " . 4 2
B e z o b z i r a na teoretska o b j a n j e n j a koja e m o p r i h v a t i t i da b i s m o si lake
p r e d o i l i k a k o t e h n i k e disanja djeluju, j a s n o j e d a s v a k i m u d a h o m n e
d o b i v a m o s a m o za ivot n a m n u n u h r a n u i energiju, ve i j e d a n n o v i
kvalitetan p r o s t o r . U p r a v o ta p r o s t o r n o s t , a k o j o j d o p u s t i m o da ude u
nas,

pomae

nam

da

r a z o t k r i m o d u b l j e slojeve

svog b i a

latentne

iscjeljujue snage u n a m a . I a k o je p r o s t r a n o disanje vrlo j e d n o s t a v n o , nije

ga lako svladati.
G o d i n a m a s m o disali n a p o g r e a n n a i n i , t o j e jo vei p r o b l e m , bez
ikakve k i n e s t e t i k e svjesnosti o vlastitoj n u t r i n i i spoznaje o t o m e k a k o
na o r g a n i z a m spreava ili pospjeuje nae disanje. B e z svijesti o t o m e to
se u n a m a zbiva, n e m o g u e je n a u i t i p r a v i l n o disati - bez o b z i r a na to
bavili se y o g i s t i k i m , t a o i s t i k i m ili n e k i m d r u g i m t e h n i k a m a - a m o e
n a m se d o g o d i t i da pri p o k u a j i m a s a m o d o d a t n o s t v o r i m o kaos u sebi
ili i z a z o v e m o i n e k e tee p r o b l e m e .

PSIHOLOKE Z A P R E K E SPONTANOM DISANJU

J e d n o m kada o s v i j e s t i m o zbivanja u n a e m o r g a n i z m u , uvjerit e m o se
k a k o nae m i s l i i osjeaji utjeu na nae disanje, na r i t a m k o j i m u d i e m o

i i z d i e m o . To je kritian t r e n u t a k svake prakse disanja, jer k r o z njega

o t k r i v a m o narav p s i h o l o k i h zapreka koje n a m ne doputaju da d i e m o
spontano.

Naa nesposobnost da izdiemo potpuno

Prema M a g d i Proskauer, psihijatrici koja je se m e d u prvima koristila
t e r a p i j o m disanja, jedna od najveih zapreki

na " o t k r i v a n j u

najboljeg

n a i n a d i s a n j a " jest naa n e s p o s o b n o s t da izdahnemo p o t p u n o . B u d u i da

udah zahtijeva o d r e e n u tenziju, izdah zahtijeva da se o n a posve o t p u s t i .
P u n i udah bez p u n o g izdaha nije m o g u . Stoga je v a n o z n a t i to n a m
stoji n a p u t u d a i m a m o p u n i izdah. O b i n o o n o to n a m stoji n a putu
nije n e t o s i m e b i s m o se rado suoili. Proskauer, n a i m e , naglaava da se
"naa

povrnost

stanjem

naeg

kod
uma

izdisaja
u

nalazi

kome

caruju

dosluhu
zastarjele

naim

psiholokim

koncepcije,

odavno

prevakane ideje, koje su, kao i zrak u n a i m p l u i m a , o t r c a n e i nisu n a m

vie p o t r e b n e . " 4 3 O n a naglaava da ovjek m o r a , eli li n a u i t i izdisati
k a k o treba, o t p u s t i t i "stara o g r a n i e n j a , s k i n u t i kri koji n o s i na s v o j i m
r a m e n i m a " . A k o o d b a c i m o taj suvian teret, o m o g u a v a m o r a m e n i m a i
r e b r i m a da se opuste i spuste se u svoj p r i r o d n i p o l o a j u m j e s t o da stoje
n a p e t o p r e m a gore. P u n i izdah zbiva se tada a u t o m a t s k i . 4 4

Naa nesposobnost da udahnemo potpuno

O n i koji n e m o g u i z d a h n u t i p o t p u n o u n o r m a l n i m uvjetima, o i t o n e
m o g u niti u d a h n u t i kako treba. K o d p u n o g udaha, koji z a p o i n j e u
d o n j e m p r o s t o r u disanja i koji se uspinje p r e m a gore k r o z ostale p r o s t o r e
t r b u h a , d o n j i d i o leda, i g r u d n i ko zahtijeva da ti p r o s t o r i b u d u e l a s t i n i .
T o , k a o to je ve b i l o o p i s a n o , p o m a e oitu, koji se nalazi ispod g r u d n o g

koa i koji se u s i d r i o uz l u m b a l n i d i o k r a l j e n i c e da se spusti nie k o l i k o

je p o t r e b n o . Da bi to f u n k c i o n i r a l o , m i i i i o r g a n i u k l j u e n i u disanje,
m o r a j u b i t i u h a r m o n i j i , s l o b o d n i o d s u v i n i h tenzija. T a k v o p r o s t r a n o
disanje nije s a m o fiziki f e n o m e n , ve i p s i h i k i . On ovisi o t o m e k o l i k o
e l i m o i k o l i k o s m o s p o s o b n i sudjelovati p o s v e u s v o m ivotu i stei n o v u
i m p r e s i j u o sebi u svijetu.

Sloboda da se prigrli Nepoznato

P u n i u d a h i izdah m o g u i su najvie o n d a kada s m o s p r e m n i o d b a c i t i
staro i prigrliti n o v o . U p u n o m i z d a h u p r a z n i m o sebe ne s a m o od
u g l j i n o g d i o k s i d a n e g o i od starih tenzija, k o n c e p a t a i osjeaja. K a d a
i z d i e m o p o p t u n o , o b n a v l j a m o sebe, n e s a m o n o v i m k i s i k o m , n e g o i
n o v i m i m p r e s i j a m a o o n o m e to se zbiva u n a m a i izvan nas. O b a pokreta
disanja ovise o " s l o b o d n o m , p r a z n o m p r o s t o r u " koji lei u srcu naeg
bia. O u t u n u t a r n j e g svijeta (i t i i n a ) , koju p o n e k a d o s j e t i m o u m e d u f a z i
i z m e u izdaha i u d a h a , to je na p u t u n e p o z n a t o . To je o u t m e u p r o s t o r a
koji nas oivljuje i m o e u i n i t i c j e l o v i t i m a .
PRAKSA

Da biste se p r i p r e m i l i za ove vjebe, s j e d n i t e ili s t a n i t e o t v o r e n i h o i j u i

u s m j e r i t e p o z o r n o s t na dah k a k o d o l a z i i o d l a z i . K o n c e n t r i r a j t e se na sva
tri tan tiena, o n a j k o d p u p k a , u s o l a r n o m p l e k s u s u i m e d u o i m a . O s j e t i t e
r a z l i i t o s t vibracija u o v i m p r o s t o r i m a . D o k diete osjetite svoj vanjski i
u n u t a r n j i d a h , razliite u z d i u e i s p u t a j u e p o k r e t e tkiva i energije.
P o m n o u o i t e svaki p r o s t o r k o j i izgleda n a p e t ili je povezan s v a i m
d i s a n j e m na b i l o koji n a i n . P r o v e d i t e b a r e m 10 m i n u t a u ovoj fazi vjebe.

O t v a r a n j e dinog

prostora

T i j e k o m izdaha u p o t r i j e b i t e dva ili tri prsta i njima n j e n o p r i t i s n i t e t r b u h

na mjestu

izmeu prsne kosti i p u p k a . T i j e k o m udaha p o p u s t i t e taj

pritisak. P r o m a t r a j t e k a k o va t r b u h reagira na taj pritisak. D i i t e t a k o

n e k o vrijeme. P o t o m stavite ruke na p u p a k i p o s t u p i t e isto; pritiite d o k
izdiete i poputajte pritisak d o k izdiete. Pokuajte zamijetiti k a k o se
otvara va d o n j i p r o s t o r disanja. Z a t i m stavite ruke na n a j n i a rebra s o b j e
strane grudi. D o k izdiete n j e n o pritiite rebra p r e m a u n u t r a . D o k
udiete p o p u s t i t e pritisak i p r o m a t r a j t e k a k o v a m se p o l a k o die grudni
ko. T r e b a t e znati da se vaa d o n j a rebra, zvana i " s l o b o d n a rebra", m o g u
uzdizati p r i l i n o s l o b o d n o jer nisu vezana z a s t e r n u m . Z a p r a v o , o n a
omoguavaju

pluima

da

se

raire

koliko

je p o t r e b n o . Sada

lagano

pritiite svoj solarni pleksus d o k izdiete. P r o m a t r a j t e n e k o l i k o m i n u t a

k a k o se gornji d i o vaeg t r b u h a o p u t a i otvara. K a d a zavrite, p r i t i s n i t e
l a g a n o d o n j i d i o s t e r n u m a d o k izdiete. U sljedeih n e k o l i k o izdaha
p o s t u p n o preselite pritisak na vrh s t e r n u m a . B u d e t e li u p o r n o vjebali ove
vjebe, u s k o r o ete o t k r i t i k a k o mjesta na koja ste b i l i k o n c e n t r i r a n i
postaju sve elastinija i p r o s t r a n i j a . Z a t i m na isti n a i n o b r a d i t e sve
p r o s t o r e svog trbuha, g r u d n o g koa (ne zaboravite na svoja rebra i p r o s t o r
izmeu njih) i

r a m e n a . Ne urite. Vie ete koristi i m a t i od o v i h vjebi

b u d e t e li ih p r o v o d i l i 15 do 20 m i n u t a svaki dan j e d a n tjedan ili due,

n e g o a k o p o k u a t e cijeli ciklus o b a v i t i u j e d n o j seansi.

J e d n o s t a v n a tehnika o t v a r a n j a sva tri p r o s t o r a disanja

P o s t o j i jo jedna vrlo j e d n o s t a v n a t e h n i k a koja v a m m o e p o m o i d a
o d j e d n o m o t v o r i t e sve tri k o m o r e disanja. N a u i o s a m je prije n e k o l i k o
g o d i n a od Use M i d d e n d o r f , a rije je o p o s t u p k u t i j e k o m kojeg prsti na
r u k a m a vre pritisak na druge prste. Da biste o t v o r i l i d o n j u k o m o r u

disanja,

njeno pritisnite mali

d o m a l i prst j e d n e ruke o m a l i i
O t v a r a n j e svih triju

d o m a l i prst druge ruke. elite li

otvoriti

srednju

komora

komoru,

dinog p r o c e s a

p r i t i s n i t e srednje prste o b j e ruke.

D a biste o t v o r i l i g o r n j u k o m o r u ,
p r i t i s n i t e z a j e d n o palce i kaiprste.
Da biste o t v o r i l i sva tri p r o s t o r a
odjednom,

pritiite

sve

prste

o d j e d n o m (slika 2 9 ) . U p o e t k u ne
p r o v o d i t e o v u t e h n i k u s vie od
o s a m u d a h a i izdaha.

Kretanje

prostornosti

N a k o n to nauite cijelim b i e m
sudjelovati
iskljuivo

u
na

disanju,

zaponite

kretanje zraka

ovu

k r o z vae

vjebu
nosnice

usmjerujui
d o k diete.

pozornost
Udahnite

d u b o k o i p o l a k o n e k o l i k o puta. O s j e t i t e p r a z n i n u i p r o s t r a n o s t zraka k o j i
s e sputa n i z va d u n i k k a p l u i m a . N o n e zaustavljajte s e o n d j e . J o d o k
v a m traje izdah, pokuajte osjetiti k a k o o v o p r o s t o r n o disanje zahvaa i
tkiva i o r g a n e vaeg t r b u h a i t a k o o b u h v a a cijelu d o n j u d i n u k o m o r u .
Neka

u g o d n i osjeaj

umrtvljenu

energiju

p r o s t o r n o s t i u k l o n i sve vae n a p e t o s t i
koja se skupila

i s p o d vaeg p u p k a .

i privue

D o k izdiete,

otjerajte svaku n a p e t o s t , z a j e d n o s t o m e n e r g i j o m , ka g o r n j e m p r o s t o r u
disanja. T a d a

isto

pokuajte s a s r e d n j o m d i n o m k o m o r o m (koja s e

p r o t e e o d p u p k a d o o i t a ) i n a kraju s g o r n j o m d i n o m k o m o r o m (koja
se p r o t e e od oita do v r h a glave), osvjeivajui usput sva tkiva i sve o r g a n e
koji su s m j e t e n i u s v a k o m od t i h p r o s t o r a . N a k o n to p r o r a d i t e sve tri

k o m o r e , z a n e m a r i t e osjeaj p r o s t o r n o s t i i j e d n o s t a v n o nastavite pratiti

disanje.

Doivljaj daha u kraljenici

Sada kada imate svijest o sva tri p r o s t o r a disanja, p o s e b i c e o n i h u p r e d n j e m
dijelu tijela, m o e t e se pozabaviti p r o s t o r i m a s m j e t e n i m a o k o kraljenice,
stupa naeg tijela koji s lene strane dolazi u d o t i c a j s tri dine k o m o r e .
Pokuajte osjetiti m o z g o v n i i m o d a n i fluid kako pulsira u c e n t r i m a vae
kraljenice, sputajui se od m o z g a dolje p r e m a trtici. T a j fluid p o d u p i r e
p r o t o k c r v e n i h krvnih z r n a c a koja h r a n e na m o z a k i lenu m o d i n u i
u k l a n j a n j u t o k s i n e p r o d u k t e iz naeg m e t a b o l i z m a . T a j fluid djeluje i na
na ivani sustav, a n a o j svijesti o m o g u a v a stjecanje n o v i h utisaka.
Legnite sada na leda ispruenih n o g u i ruku i s p r u e n i h uz tijelo. P o n o v n o
osjetite irenje i povlaenje daha koji prolazi kroz tri d i n e k o m o r e ili
" p e n i c e " . Pokuajte i s t o d o b n o osjetiti rad svog srca. N a k o n n e k o l i k o
m i n u t a stavite prste na s l j e p o o n i c e iznad uiju (laktove m o e t e ostaviti
na tlu da v a m bude u d o b n i j e ) i pokuajte osjetiti pulsiranje srca na t i m
m j e s t i m a . Z a m i s l i t e k a k o v a m se glava iri t i j e k o m udaha i s a i m a t i j e k o m
izdaha. U s p o r e d o ete m o d a osjetiti kako cijelo vae tijelo prati taj r i t a m
irenja i s a i m a n j a .
N a k o n dvije do tri m i n u t e , zadrite dah n a k o n udaha. Pokuajte sada
osjetiti u n u t a r n j e irenje i s a i m a n j e u p r o s t o r u glave i kraljenice. Ne
zadravajte dah due nego v a m j e u g o d n o . N a k o n n e k o l i k o o u b i a j e n i h
udaha, p o n o v n o zadrite zrak a vrh jezika usmjerite p r e m a sredini gornjeg
svoda u u s t i m a . K a s n i j e u knjizi, kada b u d e m o g o v o r i l i o c i r k u l i r a n j u
energije k r o z tzv. m i k r o k o z m i k u sferu, bit e d e t a l j n o o b r a z l o e n o zato
je o v o v a n o , te se za sada s a m o p o t r u d i t e osjetiti k a k o v a m se g o r n j i n e p c i
u u s t i m a na neki n a i n saimaju i ire u r i t m u koji prati isti o u t u glavi

i kraljenici. T o t o osjeate j e c i r k u l i r a n j e m o d a n o g f l u i d a . T o o b i n o
ne traje d u e od 5 do 8 s e k u n d i .

5 Istodobni doivljaj kraljenice i dinih k o m o r a

I dalje pratei " d i s a n j e " kroz kraljenicu p r o m o t r i t e to se zbiva u tri dine
k o m o r e . Svjesni

pulsiranja

energije u

kraljenici

p r o m a t r a j t e k a k o se

p r a z n e i p u n e d i n e k o m o r e u v a m a . K a d a izdiete, p r o s t o r se s a i m a od
gore p r e m a dolje. D o k izdiete, iri s e o d dolje p r e m e gore. N e forsirajte
nita. S a m o p r o m a t r a j t e k a k o se odvija p r o c e s p r i r o d n o g disanja u v a m a ;
proces u k o m e sudjeluju svi dijelovi vaeg tijela. O s j e t i t e k a k o sa s v a k i m
u d a h o m postajete "veliki i p r o s t r a n i " . D o p u s t i t e svijesti da ude u svaki
k u t a k vaeg tijela i t a m o uiva u u g o d i o v o g p r i r o d n o g procesa irenja i
s a i m a n j a . N a k o n n e k o l i k o m i n u t a u s t a n i t e i sjednite na p o d ili na s t o l a c
p r e k r i e n i h n o g u . N a s t a v i t e s p r o s t o r n i m d i s a n j e m jo n e k o l i k o m i n u t a
p r o m a t r a j u i sve p r o m j e n e koje m o g u n a s t u p i t i z a t o to ste p r o m i j e n i l i
p o l o a j tijela.

6 Pauze

disanju

N a s t a v i t e pratiti svoje disanje. P o s e b n u p o z o r n o s t posvetite o v o g puta

p a u z a m a koje p o s t o j e u c i k l u s u disanja: pauzi koja n a s t u p a poslije u d a h a
i o n o j poslije izdaha. K o n c e n t r i r a j t e se na p a u z u koja se javlja n a k o n
izdaha. V e l i k i m i s t i c i tvrde da je pauza i z m e u izdaha i udaha jedan
b e z v r e m e n i t r e n u t a k , b e z g r a n i n i p r o c j e p i z m e u y i n a i yanga, p a s i v n o g
i a k t i v n o g , u k o m e se gubi t r e n u t a n a slika k o j u i m a m o o sebi i otvara
m o g u n o s t d a s p o z n a m o svoju s t v a r n u p r i r o d u . D o i v i t e o v u p a u z u k a o
n e t o to v a m otvara p r o l a z ka v a m a s a m i m a , u svijet o z d r a v l j u j u c i h sila

vae najdublje i n t i m e . Ne forsirajte nita, s a m o p r o m a t r a j t e to se dogaa.

Vjebajte ovu vjebu b a r e m 10 m i n u t a .

P r o s t o r n o disanje pod s t r e s o m
Relativno je lako i m a t i osjeaj p r o s t o r n o s t i u o b i n i m o k o l n o s t i m a kada
s m o s m i r e n i , te je v a n o , b a r e m u p o e t k u , p r a k t i c i r a t i ove t e h n i k e upravo
u t a k v i m uvjetima. Ipak, v j e r o j a t n o ete rado p o k u a t i neku od t e h n i k a
p r o s t o r n o g disanja, p o s e b i c e t e h n i k u disanja p u p k o m , iskuati i t i j e k o m
stresnih situacija

koje n a m d o n o s i ivot. T o s u t r e n u c i kada zapravo

m o e t e najvie u i n i t i za svoj s p o k o j i zdravlje i koji vam o m o g u u j u da

sagladate sebe na n o v n a i n . S t r e s n e situacije p o m a u n a m da s a g l e d a m o
one

najskrivenije

utiske

koje

imamo

sebi,

koji

su

na

neki

nain

" i z d v o j e n i " i z a u t o m a t i z m a s i m p a t i k o g i v a n o g sustava ( d o b a r p r i m j e r

su razni a r h a i n i refleksi). S u o i m o se s n j i m a k a k o b i s m o se o s l o b o d i l i
n e p o t r e b n i h napetosti i p o e l i ivjeti s p o k o j n o . K a o svojevrsna p r i p r e m a
za takav rad na sebi m o e v a m p o s l u i t i idua vjeba. S t a n i t e , p o d j e d n a k o
rasporeujui teinu na oba stopala, i l a g a n o savijte k o l j e n a . O s j e t i t e k a k o
diete i stojite u t o m poloaju s v o j i m c j e l o k u p n i m b i e m . P r o d u b l j u j t e
doivljaj sebe svakim u d a h o m . I dalje svjesni sebe, prenesite svu teinu na
desno stopalo.

Lijevu

nogu

prebacite

preko

desne

u visini

prepona.

P o m o g n i t e si r u k a m a da uvrstite s t o p a l o na p r e p o n i i p o d i g n i t e prste na
lijevoj n o z i k o l i k o god m o e t e . O t v o r e n i h dlanova p o d i i t e ruke sve d o k
v a m se d l a n o v i ne sretnu i z n a d glave. A k o v a m je taj p o l o a j prelagan, ako
v a m ne predstavlja n i k a k a v n a p o r , zatvorite o i i p o k u a j t e p o d i z a t i i
sputati ruke d o k stojite na j e d n o j n o z i . A k o iz n e k o g razloga ne m o e t e
stajati na j e d n o j n o z i ili ne m o e t e p o d i z a t i ruke u toj p o z i , b u d i t e
i n v e n t i v n i i smislite s a m i neki p o l o a j koji e v a m b i t i izazovan. S t o j e i
u ovoj p o z i , o p u s t i t e trbuh i g r u d n i ko i p o n i t e s t r b u n i m d i s a n j e m .

Dok
svog

udiete

osjetite

donjeg

trbuha;

prostornost
dok

osjetite k a k o se o n a

izdiete

gubi. D i i t e

t a k o 2 do 3 m i n u t e , a z a t i m stavite

Slika 30
Vjeba p r o s t r a n o g disanja
protiv stresa

jezik na g o r n j e n e p c e i p r o m o t r i t e
osjeate

li

pulsiranje

fluida. N a k o n

toga

modanog

spustite

ruke

drei d l a n o v e p r e m a tlu i s t a n i t e
p o n o v n o u prvobitni poloaj s obje
noge

na

tlu.

Osjetite

kako

vam

c i j e l o tijelo die. O s j e a t e li b i l o
kakvu p r o m j e n u u lijevoj ili d e s n o j
strani

tijela?

nogu

Oteane

Zamijenite

ponovite

cijeli

okolnosti

poloaj
proces.

tijekom

ove

vjebe p o m o i e v a m da provedete
p r o s t o r n o disanje kada se n a e t e
usred stvarnog stresa. N a j v a n i j e je
stoga da n a u i t e k a k o da se o p u s t i t e
u o v o j n e u g o d n o j p o z i . A k o su v a m
t i j e k o m vjebe grudi i t r b u h i dalje
napeti,

usmjerite

nakratko

p o z o r n o s t na svoje lice, ui i jezik i o p u s t i t e ih. Na n a e m se licu najlake

uoavaju sve n a p e t o s t i koje i m a m o te a k o n a u i t e o p u s t i t i svoje lice
t i j e k o m ove vjebe, n a u i t ete k a k o m o e t e o p u s t i t i i itavo svoje tijelo.
P o k u a j t e disati i z r a v n o u svoje lice, p o s e b i c e p r e m a v i e m g o r n j e m tan
t i e n u . N e k a p r o s t o r n o s t p r o i m a va n o s , o i , ui itd. Z a t i m nastavite s
t r b u n i m d i s a n j e m . A k o p o n e t e g u b i t i r a v n o t e u t i j e k o m vjebe, n e m o j t e
se o p i r a t i , n e m o j t e se b o r i t i p r o t i v gravitacije. Ma to se d o g o d i l o , o s t a n i t e
svjesni s a m i sebe. B e z o b z i r a na svoju n e s p r e t n o s t (vae se tijelo zna b r i n u t i

za s a m o sebe). Ako p o k l e k n e t e , j e d n o s t a v n o p o n i t e od p o e t k a . Ne
d o p u s t i t e da vas n e u d o b n o s t ili n e s p r e t n o s t o m e t u u radu i u s k o r o ete
susresti n o v e d o m e n e svoje svijesti koje e v a m o m o g u i t i da p r o m i j e n i t e
svoj ivot.

8 P r o s t o r n o disanje u uobiajenim s i t u a c i j a m a u ivotu

N a k o n to n a u i t e kako m o e t e opustiti svoj trbuh, svoj grudni ko i svoje
lice, m o e t e zapoeti praksu p r o s t o r n o g disanja u n u t a r s v a k o d n e v n i h
situacija. U p o e t k u izbjegavajte situacije koje su suvie stresne za vas jer
ete tada s i g u r n o napraviti neku greku. Pokuajte isprva p r o s t o r n o disati
u posve u o b i a j e n i m situacijama, dok, na primjer, eete u l i c o m , priate
s

prijateljem

okolnostima.

itd.

Ako

Sigurno

vam

to

ete

poeljeti

uspije,

lake

ete

isprobati

se

snai

prostorno

teim

disanje

situacijama kada ste vrlo napeti ili e m o c i o n a l n o u z b u e n i . Pokuajte

prostorno

disati

usred

svae

nekim,

situacijama

kad

se

samosaalijevate, kad ste ljuti, kad ste z a b r i n u t i , nestrpljivi itd. U s p i j e t e li

provesti ovu vjebu u tako tekim uvijetima, uvjerit ete se k a k o p r o s t o r n o
disanje preobraava energiju stresa u energiju koju m o e t e u p o t r i j e b i t i da
b u d e t e sretni i zdravi.

P r o v o d i t e ove vjebe po m o g u n o s t i vedro, z a i g r a n o i s i n t e r e s o m da sebe

bolje u p o z n a t e . Ustrajete li u t o m " z a i g r a n o m " radu na sebi n e k o l i k o
tijedana ili mjeseci, p r i m i j e t i t ete da su tenzije, koje nastaju u v a m a ,
o d j e d n o m o t p u t a j u s a m e o d sebe. P r i m i j e t i t ete takoer k a k o vae disanje
o b u h v a a sve vei p r o s t o r . U b r z o ete i m a t i jasan uvid koji su to skriveni
o b r a s c i koji p o t i u n a p e t o s t i u v a e m tijelu, b l o k i r a j u vau energiju i ne
d o p u t a j u v a m da bolje u p o z n a t e s a m i sebe. Postat e v a m j a s n o da je
svaka

napetost povezana

nekim

starim stavom,

nekom

pogrenom

i d e j o m ili n e k i m n e g a t i v n i m o s j e a n j e m i da su sve te o k o l n o s t i p r i d o n i j e l e
t o m e da izgradite takvu sliku o sebi i uskratite si nova iskustva. S h v a t i t
ete da

su

ti

stavovi,

te

ideje i

takvi osjeaji

p r i r o d n o m disanju, v a e m zdravlju i srei.

postali glavna

zapreka

NASMIJEENO DISANJE

"Nasmijeeno disanje" za
najvanija

praksa

mene je

samoosvijeivanja

i samoiscjeljenja. Senzitivno i oputeno polje

koje ono stvara,
pomoglo mi je da bolje upoznam
sve nezdrave tenzije, stavove i navike
koje potkopavaju moje zdravlje

i moju

vitalnost.

tovie, ono mi je pomoglo

da se oslobodim toksina,
nauim

kako

mogu
i

energizirati

organima

svog

upravljati

tkivima

tijela,

to mi je pomoglo da ojaam svoj imunoloki sustav,

te napokon da nauim sebe doivljavati na nov nain.

M n o g o j e p i s a n o p r o t e k l i h g o d i n a o t o m e k a k o s m i j a n j e p o m a e zdravlju.
Pria N o r m a n a C o u s i n s a , biveg u r e d n i k a T h e S a t u r d a y Reviewa k a k o j e
iskljuivo sa s m i j a n j e m (i p o m o u v i t a m i n a C) u s p i o sebe izlijeiti od vrlo
teke b o l e s t i , navedena je prvi p u t u njegovoj knjizi iz
" A n a t o m y o f a n I l l n e s s " , koja j e i d a n a s vrlo p o p u l a r n a .
Znanstveno

istraivanje

smijeha

zapoeli

su

1979. godine

45

izvjesni

istraivai

K a l i f o r n i j s k o g m e d i c i n s k o g sveuilita u S a n F r a n c i s c u 1 9 9 4 . g o d i n e koji
su

izjavili

" d a je s m i j e h

najbolji

njihovog programa, pod

dokumentacija
psiholoki

koja

uinak.

hospitaliziranim

KEMIJA

naslovom

potvruje
Program

da

lijek p r o t i v b o l e s t i " .

Prema brouri

Ways of the Healer " p o s t o j i o b i m n a

smijanje

spominje

ima

naine

povoljan

fizioloki

smijeha

poticanja

uvjetima".

OSMIJEHA

Svi z n a m o da s m i j e h p o d i e r a s p o l o e n j e i k a k o blag o s m i j e h prijatelja ili

stranca na u l i c i m o e b i t i z a r a z a n i p o m a e n a m da se b a r e m p r i v r e m e n o
uzdignemo

iznad

briga

koje

imamo

ivotu.

Svaki

osmijeh

potie

psihiku i e m o c i o n a l n u kemiju u nama.

O s m i j e h n a m prua n o v u energiju i osvjeava nas. M o e n a m p o m o i d a
se " s j e t i m o " toga t k o s m o doista i to p r i h v a t i m o . Ipak, u d i k o l i k o je toga
m a l o n a p i s a n o o k e m i j i o s m i j e h a i n j e g o v o j vezi sa zdravljem.

"Unutarnji smijeh"
S o b z i r o m na to da svi z n a m o k o l i k o je s m i j a n j e v a n o , zauuje k o l i k o
se zapravo rijetko s m i j e m o . I taoisti su smatrali da je smijeh i z r i i t o
djelotvoran n a i n p r e o b r a z b e energije. T a k o je nastala praksa k o j u je
M a n t a k C h i a nazvao " u n u t a r n j i o s m i j e h " .
R i j e je o praksi osmjehivanja v l a s t i t i m o r g a n i m a , tkivu i lijezdama.
" T a o i s t i vjeruju da smijeh rastereuje o r g a n e od svojevrsnog sekreta koji
truje nae tijelo. Ovaj sekret, koji b l o k i r a nau energiju, nastaje kada s m o
ljuti, uplaeni i pod s t r e s o m , a kasnije on d o v o d i do gubitka apetita,
p r o b a v n i h smetnji, p o v i e n o g tlaka, u b r z a n o g rada srca, nesanice i loih
osjeaja.
S m i j e h oputa nae organe, i n i ih m e k i m a
omoguuje

da

bolje

rade".

46

Stoga

je

i vlanijima

unutarnji

osmijeh

i t a k o im
sastavni

dio

t a o i s t i k i h meditacija, kao i tai c h i a . O v a k a v s m i j e h s p o m i n j e se i u

b u d i s t i k o j literaturi (na primjer u djelu T h i n e N h a t H a n h a ) a n a l a z i m o
ga i u u m j e t n o s t i , na p r i m j e r u o s m i j e h u B u d e ili M o n a Lise.

Smijanje poboljava nae e m o c i o n a l n o stanje

Ne treba p u n o objanjavati da " s m i j a n j e " poboljava e m o c i o n a l n o stanje
ovjeka.

djelu

The Expression

of Emotions in Man and Animals C h a r l e s

D a r w i n tvrdi da izraavanje osjeaja pojaava njih same. S l i n o je m i s l i o

i slavni p s i h o l o g W i l l i a m J a m e s iz prolog stoljea koji je zapisao da
osjeaji "ovise o dranju t i j e l a . " 4 7
P r o m i j e n i t e li dranje, p r o m i j e n i t ete i svoje osjeaje. J o p r e c i z n i j i je
istraiva rehabilitacijskih uvjeta M o s h e F e l d e n k r a i s koji je z a p i s a o " d a
sve osjeaje stvaraju podraaji u v e g a t a t i v n o m ili a u t o m a t s k o m i v a n o m
sustavu k a o i podraaji organa, m i i a itd. U v i i m c e n t r i m a i v a n o g

sustava ovi s e p o d r a a j i o i t u j u k a o o s j e a j i . "

48

Ako odreenim pokretima

i gestama i z m i j e n i m o te podraaje, mi p r a k t i k i m i j e n j a m o svoje osjeaje,

n a r o i t o o n e p o v e z a n e sa s l i k o m k o j u i m a m o o sebi. N e t k o bi s p r a v o m
m o g a o rei da p o s t o j i velika razlika i z m e u " s p o n t a n o g " i " u s i l j e n o g "
smijeha. Ipak, n o v a istraivanja p o k a z u j u d a n a m j e r n o s m i j a n j e s k o r o n a
isti n a i n utjee na na m o z a k k a o i s p o n t a n o . A u t o r o v o g rada zakljuuje;
" I a k o n a m se i n i l o da su osjeaji n e t o t o se dogaa

s a m o ljudima, naa

istraivanja u p u u j u na to da ovjek f a c i j a l n i m k r e t n j a m a m o e po volji

izazivati o d r e e n e osjeaje koji se i n a e javljaju s p o n t a n o . " 4 9

O t p u t a n j e slike o sebi i k o n t r o l a nad o r g a n i m a

T a o i s t i tvrde da p o m i s a o na lijepu s c e n u koja m a m i o s m j e h - b i o on i
n a m j e r a n - i k o d o s o b a k o j e se osjeaju vrlo loe, djeluje b l a g o t v o r n o na
i t a v o tijelo. T a k v a slika o p u t a n a p e t o s t i na licu i i t a v o m tijelu. O n a
t a k o e r b l a g o t v o r n o utjee na p r e d o d b u k o j u i m a m o o sebi, na nae
osjeaje i nae stavove.
Kada

smo

oputeni,

krv

energije

bolje

kolaju

naim

organizmom,

ozdravljuju ga i u t o m stanju na m o z a k i i v a n i sustav lake upravljaju

n a o m u t r o b o m . I m o j e j e iskustvo d a s m i j a n j e , n a r o i t o o n o u s m j e r e n o
ka o d r e e n i m o r g a n i m a , t r e n u t a n o o s l o b a a u m o z g u s u p s t a n c e koje
imaju iscjeljujui u i n a k .
Kada s a m u p i t a o n e u r o l o g i n j u C a n d a c e Pert, dri li da s m i j a n j e o s l o b a a
neke s u p s t a n c e k o r i s n e z a tijelo, o d g o v o r i l a m i je: " S v a k a k o " . R e k l a m i j e
takoer

kako

vjeruje

da

lijezde

"modificiraju

nae

osjeaje"

da

t r e n u t k u kada " o s j e a m o " , " p r o m a t r a m o " neki o r g a n , " m i u t j e e m o n a

nj"."50

UNUTARNJI SMIJEH I PROSTORNO DISANJE

K o m b i n i r a n j e m unutarnjeg smjeha i p r o s t o r n o g disanja nastaje n e t o t o
ja n a z i v a m " n a s m i j e e n i m d a h o m " i takvo disanje postaje jo d j e l o t v o r n i j e
jer

izravno

pospjeuje stvaranje

korisnih

supstanci

tijelu.

istom

razgovoru Pert je n a t u k n u l a da jedan od razloga d j e l o t v o r n o s t i takvog

disanja na nae tijelo i um v j e r o j a t n o lei u t o m e to o n o p o t i e p r o d u k c i j u
n e o u r o p e p t i d a . Istaknula je da se c e n t a r za disanje n a l a z i u i s t o m p r o s t o r u
m o z g a u k o m e nastaju i n e u r o p e p t i d e Stoga o n a s m a t r a da usavravanjem
tehnike

disanja

ovjek

moe

stei

kontrolu

nad

produkcijom

n e u r o p e p t i d a u t o m c e n t r u . B e z o b z i r a na t u m a e n j a , siguran s a m da
u s m j e r e n o smijanje, koje se javlja k a o svojevrsna zraka energije, osjeaja i
utisaka, p r o s t o r n o m disanju o m o g u a v a dublji p r o d o r u o r g a n i z a m u
k o m e o n o prenosi energiju smijeha d o razliitih organa. " N a s m j e e n o
d i s a n j e " za m e n e je najvanija praksa samoosvjeivanja i samoiscjeljenja.
S e n z i t i v n o i o p u t e n o polje koje o n o stvara, p o m o g l o mi je da u p o z n a m
bolje sve nezdrave tenzije, stavove i navike koje potkopavaju m o j e zdravlje
i m o j u vitalnost. tovie, o n o mi je p o m o g l o da se o s l o b o d i m t o k s i n a ,
n a u i m k a k o m o g u energizirati i upravljati t k i v i m a i o r g a n i m a svog tijela,
to mi je p o m o g l o da o j a a m svoj i m u n o l o k i sustav, te n a p o k o n da
n a u i m sebe doivljavati na n o v n a i n . Sljedea praksa u t e m e l j e n a je na
mojim

vlastitim

iskustvima

kombiniranim

sa

elementima

prakse

" u n u t a r n j e g o s m j e h a " o d strane M a n t a k C h i a koje n a z i v a m - p r o s t r a n o

disanje.

PRAKSA

Da biste se p r i p r e m i l i za ove vjebe, sjednite i n e k o l i k o m i n u t a drite o i

z a t v o r e n i m a . O s j e t i t e cijelo svoje tijelo, ukljuujui n a p e t o s t i koje i m a t e

i osjeaje koji vas prate. N e k a se vae tenzije i osjeaji s m i r e , p o p u t

n e i s t o a koje u ai v o d e padaju na d n o . Ne izazivajte ih t i m e to ete
razmiljati o njima. Z a p o n i t e svjesnim disanjem. P o m o u prostranog
disanja o t v o r i t e sve tri d i n e k o m o r e . O s j e t i t e kako die vae cijelo tijelo.

O p u t a n j e oiju
O s j e t i t e svoje o i . P o l a k o i h z a r o t i r a j t e n e k o l i k o p u t a . N a k o n toga i m
d o p u s t i t e da se o p u s t e u n u t a r svoje upljine. K a o to istie M a n t a k C h i a :
"Praksa

unutarnjeg smijeha

zapoinje

oima.

Oi

su

p o v e z a n e sa

i v a n i m s u s t a v o m , koji upravlja o r g a n i m a i lijezdama u tijelu. O i su

prve koje u stresu ili k o d o p a s n o s t i alju i m p u l s e o r g a n i m a i lijezdama,
koji p o t o m ubrzavaju svoj rad te prve javljaju o r g a n i z m u da je kriza prola
i da m o g u u s p o r i t i s r a d o m . S t o g a je v a n o da n a m o i b u d u o p u t e n e .
O p u t a n j e m i i a o k o o i j u p o v l a i z a s o b o m o p u t a n j e cijelog t i j e l a " . 5 1

Neka

oputenost

prijee u osmijeh
Opustite
prenesite

miie
taj

Vizualizacija drage vam osobe kako

oiju

osjeaj

preko

itavog lica, p r e k o jezika sve

do

kostiju

zamislite

lubanje.

pred

Sada

sobom

lik

n e k e o s o b e d o koje v a m j e
stalo. Z a m i s l i t e k a k o v a m s e
ta

o s o b a smijei i vi

(slika

31).

Osjetite

njoj
kako

s m i j e a k jo vie o p u t a vae

vas se o s m j e h u j e

o i i vae cijelo lice. A k o v a m ne uspijeva da se nasmijeite, u i n i t e to

v o l j n o . P o d i g n i t e rubove usana p r e m a gore, p o d i g n i t e o b r a z e i p o t r u d i t e
se nasmjeiti. O s t a n e t e li u t o m poloaju, n a k o n n e k o l i k o m i n u t a o s m i j e h
e p o pojaviti, s p o n t a n o , p r i r o d n o .

Disanje k r o z n a s m i j a n o lice
U k l j u i t e u cijeli p o s t u p a k p r o s t o r n o disanje. Svaki put kada u d a h n e t e ,
z a m i s l i t e k a k o diete ne s a m o na n o s , ve c i j e l i m l i c e m i na o i . Pokuajte
u o i t i k a k o s m i j a n j e utjee na vae disanje. Vae disanje trebalo bi biti jo
meke i s l o b o d n i j e . D o k budete disali na ovaj n a i n m o d a primijetite da
v a m se u u s t i m a pojavljuje viak sline.
Z n a n s t v e n o je p o t v r e n o da slina sadri m n o t v o p r o t e i n a , h o r m o n a i
slinih

supstanci

koje p o m a u

probavi,

unitenju

bakterija, stvaranju

m i n e r a l n e o s n o v e itd. T a o i s t i vjeruju da slina, koju o n i nazivaju " z l a t n i m

e l i k s i r o m " , o m o g u u j e o s l o b a a n j e c h i energije iz naeg daha i njezin bri
p r o d o r u o r g a n i z a m . 5 2 Viak sline je stoga, tvrde taoisti, k o r i s t a n za nae
zdravlje a k o se i s p r a v n o iskoristi.

Osmijeh u o r g a n i m a
V r i j e m e je da n a u i t e k a k o m o e t e svoj n a s m i j a n i d a h usmjeriti p r e m a
o r g a n i m a u tijelu (slika 3 2 ) . N e k a se va o s m i j e h spusti n i z tjelo, p o p u t
slapa, p r e k o vae vilice, vrata do g r u d n e lijezde smjetene iza gornjeg
dijela s t e r n u m a . O s j e t i t e kako se vaa grudna lijezda otvara i zatvara k o d
udiete i izdiete.
Sada se o s m i j e h n i t e s v o m srcu. Pogledajte h o e li se srce o p u s t i t i d o k ga
o p l a h u j e vedri dah. N e k a sada n a s m i j a n i d a h k r e n e ka v a i m p l u i m a .
O s j e a t e li k a k o v a m se plua ire i saimaju? Iz p l u a u s m j e r i t e svoj vedri

dah ka jetri s desne strane g r u d n o g koa. S m i j t e se i diite u taj p r o s t o r .

O s j e t i t e k a k o se p r o s t o r o k o vae jetre iri i s a i m a i o s l o b a a svaku
napetost u jetri. Z a t i m se k o n c e n t r i r a j t e na svoje bubrege u d o n j e m dijelu
leda. P r o m a t r a j t e kako v a m se leda i bubrezi ire i saimaju d o k diete.
Pustite p o t o m va n a s m i j a n i dah do mjehura i s e k s u a l n o g organa. D o k
budete disali u ove prostore, trebali biste osjetiti k a k o v a m se c j e l o k u p n i
d o n j i d i o u t r o b e puni e n e r g i j o m .

5 Gutanje

sline

N a k o n to zavrite s o p i s a n o m v j e b o m , v j e r o j a t n o ete p r i m i j e t i t i viak

sline u u s t i m a . S k u p i t e to vie sline u u s t i m a . N a k o n to se skupi u
dovoljnoj

koliini,

probrckajte

je

ustima

progutajte

istodobno

ispravljajui vrat. D o k gutate slinu, osjetit ete k a k o j e d n a topla energija

vodi va n a s m i j a n i dah nie u vae tijelo. O s j e t i t e k a k o se ova energija
sputa v a i m v r a t o m , k r o z jednjak, p r e k o trbuha, t a n k o g i debelog crijeva
sve do vaeg anusa. O s j e t i t e k a k o vedar dah o b i l a z i cijeli va p r o b a v n i
trakt.

6 Nasmijani dah u m o z g u i kraljenici

Nastavite s p r o s t r a n i m disanjem i provjerite nalazi li se o s m i j e h jo uvijek
na vaem licu. O s j e t i t e o i i d o p u s t i t e im da se o p u s t e u d u p l j a m a .
Z a m i s l i t e k a k o n a s m i j a n i dah ulazi u vae tijelo k r o z o i i p r e k o lica i
penje se p r e m a p i n a l n o j lijezdi, h i p o t a l a m u s u i o s t a l i m dijelovima m o z g a
(slika 3 3 ) . A k o diete na ovaj n a i n , postat ete z n a t n o svjesniji svog m o z g a
i procesa koji se u n j e m u zbivaju. S p u s t i t e z a t i m n a s m i j a n i d a h ka m a l o m
m o z g u . Z a m i s l i t e kako v a m se itava glava iri i s a i m a d o k diete. Z a t i m
spustite va vedar dah, kraljeak po kraljeak, niz kraljenicu sve do trtice.

7 Skupljanje

i upijanje

energije

Sada z a m i s l i t e k a k o se va t r b u h n a d i m a z b o g n a s m i j a n o g d a h a . O s j e t i t e
toplu, u g o d n u energiju u s v o m t r b u h u . Izdiite p o l a k o na usta. D r i t e
pozornost
dopustite

na

trbuhu

ugodnom

osjeaju

p r o s t o r n o s t i , koji se p o j a v i o ,
da

se

raspri

preko

svih

o r g a n a , kostiju i tkiva. N a k o n
to

ova

impresija

dovoljno

postane

intenzivna,

ukljuite jedan novi m o m e n t

u

cijelu

naime,

praksu.
dok

Pokuajte,
promatrate

" n a s m i j a n u e n e r g i j u " koja se

skupila

vizualizirati

vaem

tijelu,

k a k o i z d a h o m vae tijelo n a p u t a j u

i sve n a p e t o s t i

i svi

n a k u p l j e n i t o k s i n i . K a d a se usavrite u o v o j praksi, uvjerit ete se k o l i k o

je o n a k o r i s n a . O t k r i t ete da i m a o g r o m n u m o da e n e r g i z i r a tijelo i
podri dobrobit.

D o k vjebate ove vjebe i m a j t e na u m u da n j i h o v cilj nije da uete u n e k i

a u t o m a t i z a m s m i j a n j a . N j i h o v a svrha je z a p r a v o dvojaka: da uspostavite
mentalni

emocionalni

kontakt s vlastitim

biem,

k a o d r u g o da

o s l o b o d i t e svoju energiju od n e p o t r e b n i h tenzija i n e g a t i v n o s t i u o n i m

d j e l o v i m a tijela u k o j i m a osjeate da je " z a p e l a " . Svaki p u t kada vjebate
ove t e h n i k e s v a k o m a l o provjerite je li smijeak o s t a o na v a e m licu.

V r e m e n o m ete iste efekte, koje s m o s p o m i n j a l i , m o i ostvariti uz sasvim

n e p r i m j e t a n smjeak. To e v a m o m o g u i t i da o v u praksu p r o v o d i t e u
s v a k o d n e v n i m o k o l n o s t i m a usred svih stresova i konflikata koji su esto
d i o ivota.

KRUENJE IVOTNOG DAHA

Obino

s dahom ode i naa pozornost.

Kroz

kroz koji

prirodno

disanje,

vitaliziramo

svaki dio

naega bia ne samo da

poveavamo
ve i

nau

ozdravljujui

unutarnju svjesnost
i skladni protok

tvari i energija u naem tijelu.

N a e zdravlje i naa srea ovise o s t a l n i m i h a r m o n i n i m p o k r e t i m a

o r g a n i z m a i c h i a , energije za koju taoisti vjeruju da se

osim u hrani i

zraku n a l a z i u c i j e l o j p r i r o d i i c i j e l o m u n i v e r z u m u . K r o z p r o t o k krvi i
limfe,

pokrete

modanog

fluida,

nervnih

impulsa,

kroz

oslobaanje

h o r m o n a i e n z i m a , k a o i z b o g podraaja u n u t a r n j i h i vanjskih ula u

z d r a v o m se o r g a n i z m u odvija p r e s u d n o k o l a n j e tvari i energija b i t n i h za
o d r a n j e tkiva, o r g a n a , ivaca, k r v n i h ila i s u p t i l n i j i h e n e r g e t s k i h kanala
naeg tijela. U g r u a k krvi, na p r i m j e r , m o e izazvati i n f a r k t i t r e n u t a n u
smrt. L i m f n i v o r o v i m o g u izazvati n i z bolesti. " P r i g n j e e n i " ivac m o e
dovesti do n e p o k r e t n o s t i ili o t e e n j a ula. Svaka suvina n a p e t o s t u n a i m
m i i i m a i t e t i v a m a n e i s c r p n o troi nau energiju, s m a n j u j e nau o r g a n s k u
s e n z i t i v n o s t i o m o g u u j e t o k s i n i m a da se taloe u n a e m o r g a n i z m u .

POTREBA ZA NOVIM UTISCIMA

A k o o z b i l j n o i s t r a i m o svoj p s i h i k i ivot, uvidjet e m o da se on odvija
na slian n a i n k a o i na fiziki ivot. Nepopustljiva vjerovanja, p o g r e n i
stavovi i ekscesne e m o c i j e (svejedno jesu li p o z i t i v n e ili n e g a t i v n e ) m o g u
biti o p a s n i po nas, nita m a n j e n e g o z a k r e n e vene u tijelu, jer stvaraju
v o r o v e koji k o e p r o t o k nae energije i naruavaju na u n u t a r n j i i vanjski
doivljaj

prostornosti.

Takvo

psiholoko

stanje

moe,

ako

postane

k r o n i n o , i z b a c i t i iz r a v n o t e e cijeli na sustav. U n j e m u i m a m o s a m o
j a l o v doivljaj sebe, o d n o s n o ne m o e m o doivjeti sebe u cjelovitosti.

Veliki uitelji, kao to su bili Buda i Gurdjieff, k a o u z r o k nae o t u e n o s t i

vide

onom

to

su

zvali

vezanost

identifikacija.

Konstantno

" p o i s t o v j e i v a n j e " s r a z l i i t i m s i l a m a , idejama, stavovima, iskustvima i

v l a s t i t i m e m o c i o n a l n i m stanjima, suava nau svijest zbog koje g u b i m o
d o d i r sa s o b o m , d r u g i m a i o k o l i n o m . A k o p r o t o k energije u n a m a p o s t a n e
d i s h a r m o n i a n , dio nae i n t i m e ostaje bez fizike i p s i h o l o k e p o t p o r e
koja

mora

biti

prisutna

da

bismo

bili

zdravi

zadovoljni.

Lane

identifikacije smanjuju n a m " m e n t a l n u h r a n u (Gurdjieffov izraz) k o j o m

nas " o p s k r b l j u j e priroda...
ivotu".
Kada

koja

sadri

energiju

koja

nas

odrava

na

53

se

protok

ivotne

energije

svjeih

utisaka

uspori,

postajemo

iscrpljeni ili bolesni. S j e a m se d o b r o perioda kada s a m se o s o b n o o s j e a o

i s p r a n j e n i m i z a t v o r e n i m jer su mi m a n j k a l i n o v i utisci o m e n i s a m o m e
i svijetu o k o m e n e zbog ega sam p o e o z a n e m a r i v a t i sebe i j e d i n o to
s a m i m a o bili su stari, prevakani utisci. O s j e a o sam se kao z a r o b l j e n i k
vlastitih

psihikih,

emocionalnih

mentalnih

stavova

koji

su

me

spreavali da se p r o m i j e n i m . D a n a s je ve i z n a n s t e v n o p o t v r e n o da su
i v a n o m sustavu i m o z g u n u n i n o v i utisci da bi bili zdravi i razvijali
se. K a o to istiu R o b e r t O r n s t e i n i D a v i d S o b e l : " M o z g u su p o t r e b n e u
o d r e e n o j mjeri n o v e stimulacije i i n f o r m a c i j e da bi o s t a o o r g a n i z i r a n .
A k o je tih i n f o r m a c i j a previe ili p r e m a l o nastaje nesklad i raste o p a s n o s t
od obolijevanja".54

Odravanje mozga i imunolokog sustava

N a m o z a k stie d o n o v i h utisaka, koji n a m p o m a u , a k o nisu suvie
stresni, da na o r g a n i z a m i i m u n o l o k i sustav o d r i m o u skladu, najee
putem

naeg

kontakta

vanjskim

svijetom,

kroz

socijalna

druenja,

zabavu, uenje, na p u t o v a n j i m a , na poslu itd. S v a k i u l n i nadraaj koji

o s j e t i m o djeluje na nas i na i m u n o l o k i sustav. a k i o k u s i m i r i s h r a n e

utjeu na na i m u n o l o k i sustav. N e d a v n a istraivanja na D u k e sveuilitu
su t a k o o t k r i l a n a g l o povienje r a z i n e B i T s t a n i c a kod starijih ispitanika,
koji su u g l a v n o m izgubili osjeaj za o k u s i miris, n a k o n to im se p o n u d i l a
h r a n a s p o j a a n i m z a i n i m a . O v e s t a n i c e , koje nastaju u k o t a n o j sri i
t i m u s u " o s l o b a a j u nae tijelo od infekcija i b o l e s t i . " 5 5

Mirodije u n a m a
Opskrbljivanje

mozga

imunolokog

sustava

novim

stimulacijama

i n f o r m a c i j a m a d a k a k o ne ovisi s a m o o percepciji o n o g a to se zbiva izvan

nas. O n o zahtijeva

percepciju

unutarnjih procesa,

k a o to s u

proces

miljenja, osjeaja i uvida. S a m o p r o m a t r a n j e n a m o m o g u u j e iskustvo

novih "mirodija" u nama samima. O n o nam omoguuje da upoznamo
u n u t a r n j e funkcije o r g a n i z m a , s t e k n e m o n o v e poglede i s u s r e t n e m o se s
novim

energijama.

Nove

impresije

odravaju

nau

vitalost,

rue

o g r a n i a v a j u u sliku k o j u i m a m o o sebi i n u d e n a m o p s e n i j i doivljaj

sebe. Da biste savladali t r e h n i k e

samoosvjeivanja,

koje pruaju n o v e

utiske, m o r a t e b i t i posve o p u t e n i . T a k o e r m o r a t e z n a t i disati u sve

p r o s t o r e svog b i a . O b i n o s d a h o m o d e i naa p o z o r n o s t . K r o z p r i r o d n o
disanje, k r o z koje v i t a l i z i r a m o svaki d i o naega b i a , m i n e s a m o d a
poveavamo

unutarnju

svjesnost,

ve

uspostavljamo

ozdravljujui

skladni p r o t o k tvari i energija k r o z nae tijelo.

P R O T O K VITALNOG DAHA K R O Z
MIKROKOZMIKU
Prema

taoistikom

SFERU

uenju,

prirodni

protok

chi

energije

kroz

na

o r g a n i z a m ostvaruje p r o t o k " v i t a l n o g d a h a " k r o z nas. Z a p o i n j u g a snage

yin

yang,

polaritetne

sile

nalik

negativnom

pozitivnom

naboju

elektriciteta ili magneta, koje n a l a z i m o u c j e l o k u p n o j naoj energetskoj

mrei koja povezuje nae o r g a n e i energetske c e n t r e u tijelu. Energija
prirodno

struji

iz

podruja

koja

su

vie

"naelektrizirana"

prema

p o d r u j i m a slabijeg n a p o n a . Bolest nastupa kada je taj p r o t o k b l o k i r a n ili

neusklaen.

Kanali

energije

r a z l i i t i m sredstvima

mogu

iznova

biti

otvoreni

usklaeni

kao to su a k u p u n k t u r a , ljekovite trave, masaa,

meditacija, p o s e b n i pokreti i poze te n a r a v n o p u t e m razliitih t e h n i k a

disanja. P r e m a istraivanju t a o i s t i k i h majstora i k i n e s k i h lijenika, u
l j u d s k o m tijelu p o s t o j i 6 0 glavnih energetskih kanala ili m e r i d i j a n a . D o k
n e k i od tih kanala, tzv. " p r i m a r n i k a n a l i " , v o d e vitalni dah (nau i v o t n u
s n a g u ) do razliitih organa i tetiva u tijelu, drugi, tzv. " p s i h i k i k a n a l i "
koji slue

kao

rezervoari

energije

koji

oskrbljuju

energijom

primarne

kanale. D a b i s m o shvatili zato taoisti t o l i k o inzistiraju n a p r i r o d n o m

disanju,

pozabavit

emo

se

posebno

dva

psihika

kanala:

tzv.

u p r a v l j a k i m k a n a l o m i tzv. f u n k c i o n a l n i m k a n a l o m . O v a dva energetska

m e r i d i j a n a n a i m e povezuju sve glavne energetske c e n t r e u n a e m tijelu. U
tim centrima

energija

se skuplja

preobraava

te kasnije p r i m a r n i m

k a n a l i m a putuje kroz cijeli o r g a n i z a m .

Upravljaki i funkcionalni kanal

Upravljaki

kanal, yang kanal, z a p o i n j e u

meici

( i z m e u anusa

seksualnog o r g a n a ) , p o m i e se p r e k o sjedne kosti, prolazi p r e k o kria i

dalje kroz kraljenicu. U lubanji p r o l a z i k r o z m o z a k sve do vrha glave
o d a k l e se p o i n j e sputati p r e k o sredine lica ( p o p r i l i c i 3 cm ispod koe)
do gornjeg svoda

ustima.

Funkcionalni

kanal,

yin

kanal,

takoer

z a p o i n j e u m e d i c i , no p o t o m se p r o t e e p r e k o p u b i n e k o s t i u p r e d n j e m
dijelu tijela, p r e k o pupka, s o l a r n o g pleksusa i srca (u d u b i n i od 2 do 4
c m ) , a zavrava u jeziku. U pravilu, energija se uzdie k r o z upravljaki

k a n a l , sputa se k r o z f u n k c i o n a l n i , p r e m d a se m o e kretati i u s u p r o t n o m
smjeru. K r u n i tok energije k r o z ova dva k a n a l a se pojaava kada vrh jezika
dotakne

gornje

"mikrokozmika

nepce

sfera"

ustima.

To

se

cirkuliranje

ili " k r u g i v o t a " (slika

34) i

t a o i s t i k a a l k e m i j a ozdravljenja i d u h o v n o g r a s t a .

energije

naziva

na

poiva

njoj

56

I z r a v n i doivljaj energije
Na

ivot

uvelike

ovisi

stalnom

strujanju

energije

kroz

ova

dva

m e r i d i j a n a , no kvaliteta, kvantiteta i p o k r e t l j i v o s t te energije o b i n o nije

t o l i k a da b i s m o b i l i posve zdravi i v i t a l n i . T a o i s t i tvrde da ta situacija
m o e b i t i ispravljena j e d i n o k r o z izravni doivljaj t e energije. M a n t a k C h i a
j a s n o na to ukazuje kada pie da "s o b z i r o m na to k a k o energija tee n a i m
t i j e l o m nije teko shvatiti z a t o m i k r o k o z m i k a sfera m o r a b i t i a k t i v n a i
o t v o r e n a da bi c h i m o g a o p r o t j e c a t i . K a d a n i s m o u stanju k o n t r o l i r a t i te
tokove,

nae z a l i h e energije postaju

automobila

mikrokozmikoj
blokadama

kojem

nema

sferi

dolazimo

i slabim tokama

nedostatne,

dovoljno

na

kontakt

pa

benzina.
s

naim

postajemo poput
Meditacijom
chijem

n j e g o v o m p u t u , koje tada

kao

o
i s

moemo

ispraviti k a k o b i s m o m o g l i u i n k o v i t i j e k o r i s t i t i svoju i v o t n u snagu i

lake se izraavati u i v o t u . " 5 7
V e i n a nas m o r a p r i z n a t i da n e m a i z r a v n o iskustvo svoje i v o t n e snage
niti d o v o l j n o svijesti o t o m e t o se zbiva u p o j e d i n i m d i j e l o v i m a tijela,
k a o to su t r b u h , g r u d n i ko, glava i leda. T i j e l a o b i n o p o s t a n e m o svjesni
tek z b o g n e k e n e u d o b n o s t i , k a o t o su b o l u l e i m a , p r o b l e m i s p r o b a v o m
ili g l a v o b o l j a , a to su j a s n i signali da je naa energija negdje z a b l o k i r a n a .
R a d s m i k r o k o z m i k o m s f e r o m m o e n a m p o m o i d a lake o s j e t i m o
svaku n a p e t o s t koja se javlja u p o d r u j i m a koja o n a p o k r i v a . Na taj n a i n
svijest p o i n j e zadirati dublje u nas, pa p o i n j e m o osjeati svoje tijelo

Slika 34
Mikrokozmika orbita

krunski

centar

centar medu
oima

medica

i z n u t r a to n a m o m o g u a v a d a b r e e v i d e n t i r a m o svaku b l o k a d u nae
i v o t n e energije. P r e k o osjeta m i k r o k o z m i k e sfere s t j e e m o , u k r a t k o , uvid
u p r o s t o r e u n u t a r sebe i energetske c e n t r e koji u n j e m u p o s t o j e . S p o z n a j a
o t o m e k a k o energija c i r k u l i r a u n u t a r nas k r o z te t o k e ukazuje n a m k a k o
m o e m o utjecati na svoje tijelo i svoj d u h i p o d u z e t i k o r a k e koji e se
p o v o l j n o o d r a z i t i i na nae zdravlje i na na d u h o v n i rast.

PRAKSA

C i r k u l a c i j a v i t a l n o g d a h a p o s t i e s e m e d i t a c i j o m n a m i k r o k o z m i k u sferu
( u k o j u m e u p u t i o m o j uitelj M a n t a k C h i a ) , k o j a s e o s o b n o p r e n o s i s
uitelja na u e n i k a kada on p o k a e v i s o k i s t u p a n j p r e d a n o s t i i u s t r a j n o s t i .
Ne u p u t a j t e se stoga u o v a k v u praksu sve d o k n i s t e p r o r a d i l i sav proli
m a t e r i j a l iz ove knjige i niste p r o d u b i l i u n u t a r n j e vienje cijelog svog tijela.
Vjeba c i r k u l a c i j e v i t a l n o g d a h a zahtijeva da b u d e t e o p u t e n i i o t v o r e n i
p r e m a m o g u i m n o v i m i m p r e s i j a m a o sebi. K a o to ete m o i p r o i t a t i
u d r u g o m d o d a t k u , svaki c e n t a r m i k r o k o z m i k e sfere, o v i s n o o t o m e je
li o t v o r e n ili zatvoren, p o t i e o d r e e n a p s i h o l o k a stanja. Va je z a d a t a k
da o t k r i j e t e u k a k v o m se stanju n a l a z e vai energetski c e n t r i i k o l i k o to
o d g o v a r a stanju u k o j e m se t r e n u t a n o n a l a z i t e .
Da biste se p r i p r e m i l i za i d u e vijebe, p r v i h 10 m i n u t a prakticirajte
n a s m i j a n o disanje, d i u i u r a z l i i t e o r g a n e u tijelu. Z a t i m n e k o l i k o
m i n u t a diite s a m o t r b u n o . O s j e t i t e k a k o v a m s e t r b u h iri d o k udiete
i s a i m a d o k izdiete. N a k o n to j a s n o u o i t e t e p o k r e t e , nastavite disati

posve s p o n t a n o k r o z svoj trbuh. Ne urite. Provjerite osjeate li doista

"disanje

unutar

trbuha".

Tijekom

iduih

vjebi

nemojte

se

predugo

zadravati n a b i l o k o j e m c e n t r u , p o s e b n o n e n a s r a n o m c e n t r u ili c e n t r u
na glavi. Prije nego li m i k r o k o z m i k a sfera p o s t a n e sasvim o t v o r e n a ,
predugo zadravanje svijesti

na b i l o k o j e m od c e n t a r a m o e z a k o i t i

p r o t o k energije. Ne b u d i t e k o n c e n t r i r a n i na t o k u u srcu ili glavi vie od

2 0 d o 3 0 sekundi. N a ostale c e n t r e m o e t e biti k o n c e n t r i r a n i m i n u t u ili
dvije.

1 Buenje energije u meici

U s m j e r i t e p o z o r n o s t na energetski c e n t a r u m e d i c i i z m e u seksualnog
organa i anusa. O s j e t i t e to p o d r u j e k o l i k o god m o e t e . N a k o n to steknete
utisak o t o m c e n t r u , p o s e b n o njegovih vibracija, z a m i s l i t e k a k o udiete
d u b o k o i p o l a k o u taj p r o s t o r (slika 3 5 ) . O s j e t i t e k a k o buja d o k udiete.
D o k izdiete, o t p u s t i t e sve tenzije i b l o k a d e u t o m p r o s t o r u . P o n o v i t e taj
proces sve d o k ne osjetite k a k o energija u vaoj m e d i c i postaje aktivna.

Otvaranje

centara upravljakog kanala

U s m j e r i t e se sada du upravljakog kanala p r e m a s t i d n o j kosti i k r i i m a .

( M o e v a m s e d o g o d i t i d a v a m p o z o r n o s t krene s p o n t a n o p r e m a t i m
c e n t r i m a ) . A k o i m a t e p r o b l e m da osjetite ovu ili n e k u drugu t o k u ,
u p o t r i j e b i t e prste da

je

napipate.

Zatim

nastavite s

disanjem

kao u

p r e t h o d n o j vjebi. K a d osjetite da ste o t v o r i l i i ovu sferu, usmjerite svijest

p r e m a b u b r e n o j t o k i n a s u p r o t p u p k u ; p o t o m k a a d r e n a l n o j t o k i koja
se nalazi p r e k o puta s o l a r n o g pleksusa; t o k i koja se n a l a z i i z m e u l o p a t i c a
n a s u p r o t srcu; t o k i koja se nalazi uz najvei kraljeak u k o r i j e n u vrata;
z a t i m prema tzv. "jastuku od a d a " u k o r i j e n u lubanje; k r u n s k o j t o k i

navrh glave; i n a p o k o n ka t o k i
izmeu

oiju

prolom

raspravljali

kojoj

smo

poglavlju.

Slika 35
Disanje k r o z m e d i c u

N e m o j t e forsirati b i l o kakav osjet.

Jednostavno dopustite svakom od
ovih
otvori

energetskih
sam

energijom

od

centara

sebe

daha.

Nije

da

se

dodiru

potrebno

o b r a d i t i sve t o k e u j e d n o j seansi.
Cijeli postupak moete produiti
na nekoliko dana. Ako postupite
tako,

svaki

puta

koncentracijom

na

zaponite

medicu,

p o t o m n a b r z i n u p r o i t e svjesno
kroz

sve

centre

koje

ste

ve

otvorili.

Otvaranje centara funkcionalnog kanala

Kad n a p o k o n doete do toke izmeu oiju, dotaknite gornje nepce
j e z i k o m m a l o iza g o r n j e v i l i c e i ostavite ga u t o m p o l a a j u t i j e k o m cijele
vjebe. ( D o b r o m j e s t o j e o n o koje j e z i k d o t i e kad izgovarate " l e " u rijei
let). S a d a p o z o r n o s t u s m j e r i t e dolje n i z f u n k c i o n a l n i k a n a l p r e m a c e n t r u
u vratu.
D i i t e u taj c e n t a r i iz njega d o k ne osjetite v i b r a c i j e njegova otvaranja.
Z a t i m usmjerite p o z o r n o s t na srani centar smjeten neka 4 centimetra
i z n a d d o n j e g dijela s t e r n u m a ; c e n t a r u v a e m pleksus solarisu, s m j e t e n o m
na tri e t v r t i n e p u t a i z m e u p u p k a i d n a s t e r n u m a ; c e n t a r u p u p k u ; p r e m a
s e k s u a l n o m c e n t r u p o r e d p u b i n e kosti; t e n a kraju o p e t p r e m a m e d i c i .

Ne urite niti koci ove vjebe. Nestrpljivost v a m m o e s a m o tetiti. V a n o

je da osjetite vibracije u s v a k o m od tih centara.

4 Cirkulacija

vitalnog

daha

N a k o n to ste nauiili gdje se nalaze svi c e n t r i i osjetili ih, pokuajte osjetiti

kako

energija

daha

cirkulira

kroz

njih.

To

nije

jednostavna

vjeba.

T a o i s t i k i k l a s i n i tekstovi istiu da jasan i p o t p u n i o u t m i k r o k o z m i k e

sfere o b i n o zahtijeva vie g o d i n a prakse. Ne m o e m o p o r e i da v e i n a
nas n e m a d o v o l j n o iskustva u radu s energijama i k o n c e n t r a c i j o m . K o d
veine nas energija u t i m c e n t r i m a je zaepljena r a z l i i t i m t e n z i j a m a koje
ne doputaju o i t o v a n j e tih c e n t a r a . Z b o g toga o t v a r a n j e o v i h c e n t a r a
m o e na t r e n u t k e biti n e l a g o d n o . N o , budete li vjebali u p o r n o , p r i m i j e t i t
ete n o v e p o k r e t e u sebi p r e k o k o j i h ete lako uspostaviti k o n t a k t s
energijama k o j i h t r e n u t a n o niste svjesni. S a m a t e h n i k a nije k o m p l i c i r a n a .
Pokuajte d o k udiete osjetiti k a k o se energija d a h a p r o t e e k r o z va
upravljaki kanal o d m e d i c e navie k r o z razliite c e n t r e . D o k izdiete
osjetite

kako

se energija

sputa

funkcionalnim

k a n a l o m od

prostora

i z m e u o i j u p r e k o o s t a l i h c e n t a r a natrag u m e d i c u . Pazite da v a m jezik

sve vrijeme b u d e u dodiru s g o r n j i m n e p c i m a . P o v r e m e n o m o e t e o b r n u t i
proces i udisati u z l a z n o k r o z f u n k c i o n a l n i kanal a s i l a z n o n i z upravljaki
kanal. T i m ete p o s t u p k o m d o d a t n o o i s t i t i svoje k a n a l e o d n a p e t o s t i i
t o k s i n a . Ne zabrinjavajte se ako o d m a h ne osjetite n e k o p o k r e t a n j e u svim
c e n t r i m a . Z a p a m t i t e s k o j i m c e n t r i m a lako d o l a z i t e u d o d i r , a s k o j i m a
n i k a k o . V r e m e n o m , ovi e se kanali i c e n t r i sve vie o t v a r a t i i j a s n o ete
m o i osjetiti k a k o energija kola k r o z cijeli va o r g a n i z a m .

U t a o i s t i k o j tradiciji ova se m i k r o k o z m i k a sfera naziva p o n e k a d

" m a l o m s f e r o m " . T a o i s t i s e t a k o e r bave p r a k t i n o i " m a k r o k o z m i k o m

s f e r o m " ili " v e l i k o m s f e r o m " u k o j o j v i t a l n a energija ne tee s a m o k r o z
upravljaki i f u n k c i o n a l n i kanal, ve i k r o z k a n a l e n o g u i ruku. D a l j n j a
praksa o d n o s i se na energetske p u t o v e s m j e t e n e d u b o k o u tijelu.
N a alost, m n o g i p r a k t i a r i p o i n j u s o v o m " v i o m " p r a k s o m prije nego
su se d o v o l j n o p r i p r e m i l i za takvo to. To ih d o v o d i u stanje konfuzije i
fizikog i m e n t a l n o g nesklada.

OZDRAVLJENJE I SKLADNOST
S a m o disanje k r o z m i k r o k o z m i k u sferu v r l o j e u i n k o v i t a m e d i t a t i v n a
iscjeljujua m e t o d a i v e i n a k o m p l i c i r a n i j i h t e h n i k a disanja ukljuuju
upravo

tu

tehniku.

Takvo

disanje

poboljava

nae

fiziko

zdravlje

p o v o l j n o se odraava i na p s i h o l o k o j i d u h o v n o j ravni. C h i k u n g m a j s t o r i
s t o l j e i m a su isticali da iskustvo p r o t j e c a n j a energije k r o z m i k r o k o z m i k u
sferu spreava i lijei s t o t i n u b o l e s t i . S v o j i m u e n i c i m a koji bi se razboljeli
M a n t a k C h i a j e uvijek g o v o r i o : " M e d i t i r a j t e n a m i k r o k o z m i k u sferu; t o
e povezati dijelove vaeg tijela u c i j e l i n u . Prvo uspostavite sklad u sebi i
m n o g i e p r o b l e m i b i t i rijeeni istog t r e n a . " 5 8
Sklad u tijelu nije n e t o s t a t i n o . O d r a v a ga naa p o z o r n o s t na na
d u h o v n i c e n t a r gravitacije, n i i tan t i e n s m j e t e n ispod p u p k a koji reagira
na podraaje koji dolaze i z n u t r a i izvana.
R i t m i k o rastezanje i s a i m a n j e o v o g c e n t r a k r o z p o t p u n o disanje aktivira
energiju o v o g c e n t r a i usmjeruje je k r o z i t a v o tijelo i t i m e n a m o m o g u a v a
potpuniji

doivljaj

nas

samih.

Svijest

o zbivanjima u

naoj

nutrini

o m o g u u j e n a m da se o s l o b o d i m o " k r n j e slike o s e b i " , k o j u s p o m i n j e L a o

Tse, i p r i d r u i m o se a l k e m i j s k i m s i l a m a ozdravljenja i c j e l o v i t o s t i .

S p e c i f i n e tehnike disanja
I n t e g r a c i j a p r i r o d n o g disanja u nae ivote n a j p r a k t i n i j e je
sredstvo koje m o e m o p o d u z e t i da b i s m o ozdravili, nali sreu i d u h o v n o
se uzdigli. G o v o r i l i s m o m n o g o o u i n c i m a

tog disanja na razliite

funkcije u n a e m o r g a n i z m u . O b j a s n i l i s m o t a k o e r k a k o o n o m o e
p o v o l j n o utjecati na na e m o c i o n a l n i ivot. N e m a n i k a k v e tajne u t o m e
zato p r i r o d n o disanje t a k o s v e s t r a n o utjee na nas.
To je disanje koje u p o t p u n o s t i zadovoljava p o t r e b e naeg o r g a n i z m a ,
disanje s u k l a d n o z a k o n i m a T a o a , y i n a i yanga, z a k o n i m a s a m o g ivota.
S a m o p r o m a t r a n j e i s a m o o s v j e i v a n j e ukazuje n a m na to koji su to z a k o n i
k a k o b i s m o m o g l i ivjeti i rasti u skladu s n j i m a .
Nakon

to

jednom

nauimo

prirodno

disati,

moemo

poeti

e k s p e r i m e n t i r a t i sa s p e c i j a l n i m t e h n i k a m a disanja. To su t e h n i k e koje
i m p l i c i t n o iste na d i n i sustav, o p u t a j u nas u stresu, obnavljaju na
o r g a n i z a m , o d s t r a n j u j u z a e p l j e n o s t i glavobolje itd. P o s t o j e dakle t e h n i k e
koje i m a j u u p r a v o takvu n a m j e n u . U p r v o m d o d a t k u n a v o d i m n e k e od
njih, koje s u m i o s o b n o m n o g o p o m o g l e . D a biste k r o z njih ostvarili
eljeni u i n a k , m o r a t e i m a t i j a s n u svijest o svojoj n u t r i n i i p r i s u t n i m
e n e r g i j a m a t e d o b r o p o z n a v a t i m e t o d u p r i r o d n o g disanja.
M e t o d a o k o j o j u g o v o r i t i i m a n a z i v "est iscjeljujuih i z d a h a " i svatko
t k o zadovoljva n a v e d e n e uvjete, b r z o e se uvjeriti u n j i h o v u iscjeljujuu
m o . O v u praksu m o e raditi svatko u b i l o koje vrijeme.

"EST ISCJELJUJUIH IZDAHA"

T e h n i k a "est iscjeljujuih i z d a h a " drevna je t a o i s t o k a praksa u k o j o j se
koristi snaga zvuka k a k o bi se o z d r a v i l o tijelo i u k l o n i l a negativna energija
iz njega. U o v u m e t o d u me u p u t i o m a j s t o r M a n t a k C h i a , koji je naziva
"est iscjeljujuih zvukova", n a k o n ega s a m je p o d r o b n i j e p r o u i o itajui
t a o i s t i k u literaturu koja je s p o m i n j e .
Majstor

Chia

kombinira

ovih

est

iscjeljujuih

zvukova

razliitim

p o k r e t i m a i p o z a m a k a k o b i zvuk lake d o p r o d o n e k o g organa. O n istie

da

"frekvencije"

tih

zvukova

smiruju

nae

organe,

uklanjaju

iz

njih

t o k s i n e tvari, ubrzavaju ozdravljenje te da svatko t k o ih due p r o v o d i

z a s i g u r n o nee esto p o b o l i j e v a t i . 5 9

Opis zvuka
est

je

zvukova

povezano

glavnim

sustavom

organa

tijelu

e n e r g e t s k i m k a n a l i m a s k o j i m a su ti o r g a n i u d o t i c a j u . Prvi zvuk "ssssss",

zvuk siktanja, povezan s n o s o m , p o v o l j n o utjee na plua i d e b e l o crijevo.
Za taj zvuk se kae da rjeava p o r e m e a j e kao to su prehlada, kaalj,
zaepljenost, te neke od e m o c i o n a l n i h k o n i c a , k a o to su p o h l e p a i tuga.
D r u g i zvuk " h u u u " , zvuk koji p r o i z v o d i t e kada p u h a n j e m gasite svijeu,
utjee na b u b r e g e i mjehur, a p o v e z a n je s uima. K a e se da je on k o r i s t a n
za p o d i z a n j e vitalnosti i k o d p o r e m e a j a k a o to su loa cirkulacija u
n o g a m a , nesvjestica, b l o k a d a seksualne energije, te k a o sredstvo suzbijanja
n e k i h e m o c i o n a l n i h p o r e m e a j a , k a o to su strah itd.
T r e i zvuk "", zvuk koji koristite da biste n e k o g a uutkali, utjee na
jetru i u n i mjehur, a p o v e z a n je s o i m a . T a j zvuk uklanja b o l o v e u
o i m a , anoreksiju, vrtoglavicu i e l i m i n i r a ljutnju i l j u b o m o r u . e t v r t i
zvuk " a a a a " utjee p o v o l j n o na srce i t a n k o crijevo, a p o v e z a n je s j e z i k o m .
Z n a l c i tvrde da taj zvuk uklanja s r a n e s m e t n j e , n e s a n i c u , irie na jeziku,

spreava n o n o z n o j e n j e i m o e b i t i lijek p r o t i v m r n j e , a r o g a n c i j e i
nestrpljivosti. Peti z v u k " u u u u " (grleni s a m o g l a s n i k ) djeluje na s l e z e n u i
eludac a p o v e z a n je s u s t i m a . P o m a e k o d p r o b a v n i h s m e t n j i , u s n i h
i r i a , atrofije m i i a , m e n s t r u a l n i h p o r e m e a j a i p r e o b r a z b i z a b r i n u t o s t i
i tjeskobe u neki b o l j i osjeaj.
P o s l j e d n j i zvuk " i i i i " (siktanje k r o z z u b e ) utjee p o v o l j n o n a " t r o s t r u k u
p e n i c u " (tri k o m o r e d i s a n j a ) . T a j zvuk p o m a e b o l j e m p r o t o k u energije
k r o z i t a v o tijelo, djeluje p r o t i v u p a l e grla, b o l o v a u t r b u h u i uklanja
p r o b l e m e k o d spavanja.

PRAKSA

D a b i nai o r g a n i b i l i zdravi i energija t e n o kolala n a i m t i j e l o m , t e h n i k u

est

iscjeljujucih

izdaha

ili

zvukova

trebate

prakticirati

svakodnevno.

S v a k o m od z v u k o v a t r e b a l i biste b i t i o k u p i r a n i b a r e m 3 m i n u t e . P a t i t e li
od

kakve

konkretne

p r e p o r u u j e m o v a m da

organske

bolesti

se bavite prije

ili

svega

emocionalne
zvukom

koji

smetnje,
rjeava va

p r o b l e m . I ove su t e h n i k e vrlo j e d n o s t a v n e . M o e t e ih p r o v o d i t i u b i l o
k o j e m p o l o a j u . D o k ste k o n c e n t r i r a n i n a n e k i o d r e e n i o r g a n p o k u a j t e
osjetiti k a k o energiju aljete i z r a v n o u nj. D o k izdiete s n e k i m z v u k o m
zamiljajte k a k o s i z d a h o m iz vas o d l a z e svi t o k s i n i i n e i s t o e . U m j e s t o
da

izdiete

ujno,

pokuajte

izdisati

neujno

k a k o bi se ostavljajue

v i b r a c i j e zvuka zadrale u n e k o m od o r g a n a . O v e vjebe n i s u o p a s n e i

m o e t e ih raditi kad elite.

DISANJE K R O Z GLAVU
Disanje

kroz

glavu

manje

je

znana

metoda

uklanjanja

glavobolje

napetosti. U s p j e h vjebe ovisi o o u t u g o r n j i h toaka m i k r o k o z m i k e sfere

- p o s e b n o t o k e medu o i m a , k r u n s k e toke i jastuka od dada - k a o i
kanala koji ih povezuju.

PRAKSA

S j e d n i t e ili stanite. K o n c e n t r i r a j t e se na t o k u m e d u o i m a . D o k udiete

k r o z n o s n i c e osjetite k a k o va dah p o k r e e c h i energiju iz tog p r o s t o r a
p r e m a vaem elu, p o t o m vrhu glave a z a t i m dolje p r e k o t j e m e n a n i e do
"jastuka od ada" u korijenu lubanje. D o k izdiete k r o z n o s z a m i s l i t e k a k o
va dah p o k r e e c h i u s u p r o t n o m pravcu, od o s l o n c a lubanje p r e k o vrha
glave natrag do toke izmeu oiju (slika 3 6 ) . D i i t e t a k o 3 do 6 puta i

Slika 36
Disanje kroz glavu

Udisaj

Izdisaj

p o k u a j t e osjetiti k a k o svaki u d a h i izdah p o k r e u va c h i i iste vae

b l o k a d e i v a n o g sustava. A k o i m a t e p r o b l e m a

d a osjetite p o k r e t a n j e

energije p r s t i m a , slijedite n j i h o v put l a g a n o m a s i r a j u i svaku t o k u n a

glavi, te pokuajte iznova. B u d e t e li m o g l i p r o v o d i t i o v u t e h n i k u bez
n a p r e z a n j a m i i a lica i glave, b r z o ete p o s t i i z a v i d n e rezultate.

DIGESTIVNO DISANJE
D i g e s t i v n o disanje vrlo je u i n k o v i t a vjeba za p o b o l j a n j e p r o b a v e . U njoj
se s l u i m o p r s t i m a da b i s m o s t i m u l i r a l i energetske t o k e p o v e z a n e s
m e r i d i j a n i m a slezene i trbuha, te n a r a v n o d u b o k o t r b u n o disanje.
PRAKSA

Slika 37

Sjednite

udobno

uspravljene

na

stolac,

kraljenice,

posve

o p u t e n i i sa s t o p a l i m a p o l o e n i m a
na tlo ispred vas. Stavite ruke na
koljena dlanovima postavljenim na
aice k o l j e n a i p r s t i m a u p r a v l j e n i m
p r e m a dolje (slika 3 7 ) . U p o t r i j e b i t e
svoje
srednji,

prste,
mali

posebice
i

domali

kaiprst,
prst, k a k o

b i s t e n a p i p a l i tri u d u b l j e n j a u koja
ih m o e t e smjestiti. S r e d n j i prst n a i

e v a m se tako u sredini alice koljena. Neka v a m ruke tako stoje i n j e n o

pritiu m e r i d i j a n e koji prolaze kroz koljena. O s j e t i t e k a k o vae ruke griju
vaa

koljena.

Dok

udiete

zamislite

kako

energija

daha

ulazi

va

n a d i m a j u i trbuh. D o k izdiete d o p u s t i t e t r b u h u da se s a m od sebe s a m e .

Ne upotrebljavajte silu. Vjebajte tako b a r e m 5

m i n u t a n a k o n svakog

o b r o k a ili svaki put kad zapazite da i m a t e p r o b a v n e s m e t n j e .

P R O I U J U I DAH TAN TIENA

P r o i u j u e disanje u tan tienu u i n k o v i t a je praksa o u v a n j a zdravlja,
samoiscjeljenja i poveanja vitalne energije. D i u i p r i r o d n o u s m j e r i t e dah
iz nosa i d u n i k a u d o n j i tan tien, p r o s t o r ispod p u p k a , te izdiui
z a m i s l i t e k a k o v a m tetni p r o d u k t i iz tijela izlaze na usta ili na n o s i k a k o
stanice u vaem t r b u h u dobivaju d o v o l j n o energije. Proiavajue disanje
u

tan

tienu

uinkovitije

zahtijeva
uklanjanje

vrlo

spori

toksina

iz

izdisaj.
tijela,

i v a n o g sustava, d u b o k u relaksaciju i

Dugaak
ukljuenje

ozdravljenje.

izdah

omoguava

parasimpatikog

PRAKSA

V e s m o raspravljali o teoriji i praksi t r b u n o g disanja. P r o i a v a j u e tan

tien disanje z a p o i n j e l a g a n i m u d i s a n j e m u p r o s t o r d o n j e g tan t i e n a koji
se nalazi 2 do 5 c e n t i m e t r a i s p o d p u p k a . D o k udiete drite p o z o r n o s t na
tan t i e n u i p o k u a j t e osjetiti k a k o energija d a h a p r o i m a d o n j i d i o vaeg
trbuha. O s j e t i t e k a k o v a m s e t r b u h p r i r o d n o iri. D o k izdiete, osjetite
k a k o n a p e t o s t i t o k s i n i o d l a z e z a j e d n o s i z d a h o m d o k v a m se t r b u h uvlai,
n o p a z i t e da, u p o t r i j e b i m o ilustraciju M a n t a k C h i a , " n e i z b a c i t e b e b u
z a j e d n o s v o d o m za k u p a n j e " .

Neka

t o p l i n a i v i b r a c i j e energije daha

o s t a n u u v a e m t r b u h u d o k izdiete. Z a d r i t e ih k r o z svoju svjesnost.

O s j e t i t e k a k o va d a h p r o d i r e d u b o k o u vae s t a n i c e i tjera sve tetne
p r o d u k t e ka

nosu

ili u s t i m a . T a n tien disanje se z a p r a v o z n a t n o ne

razlikuje o d p r i r o d n o g disanja. V a n o j e d a vjebate s p u n o m p o z o r n o u ,

bez udjela volje i sve v r i j e m e osjeate energiju u s v o m t r b u h u . U s p i j e t e li
u t o m e , s i g u r n o ete e s t o i m a t i p o t r e b u da p r o v o d i t e p r o i u j u e tan
tien disanje. O n o e t a k o p o s t a t i regularni i p r i r o d n i d i o vaeg ivota.

PRITISKANJE

MIJEHA

T e h n i k a " p r i t i s k a n j a m i j e h a " ukljuuje nagle k o n t r a k c i j e i b r z o o p u t a n j e

t r b u n e stijenke k o j e pospjeuje izdah i u d a h i to je j e d n a od t e m e l j n i h
praksi k o j u ne n a l a z i m o s a m o u t a o i z m u ve i u h i n d u i z m u , b u d i z m u i
s l i n i m t r a d i c i j a m a . I ova praksa i m a n a m j e n u da u k l o n i t o k s i n e i tetne
p r o d u k t e iz p l u a i krvi. N o , ova praksa d o n o s i i m n o g e druge koristi.
O n a , n a i m e , p r o i a v a i p r o l a z e za z r a k u glavi i grlu. I s t o t a k o , ova

tehnika

pospjeuje

protok

limfe

kroz

limfni

sustav

time

jaa

na

o b r a m b e n i sustav. O n a , nadalje, d j e l o t v o r n o p o t i e u n u t a r n j u m a s a u
trbuha, s t i m u l i r a p r o b a v u i opskrbljuje s k i s i k o m i e n e r g i j o m naa tkiva
i organe. O n a jaa nae trbune m i i e i oit. K r o z arterije i respirativne
tokove o n a n j e n o masira na m o z a k . R i j e je u k r a t k o o vrlo k o r i s n o j
praksi t i j e k o m koje, to je takoer v a n o , ne dolazi do h i p e r v e n t i l a c i j e . 6 0

PRAKSA

S j e d n i t e ili s t a n i t e u o s n o v n i p o l o a j . Stavite ruke na t r b u h i pokuajte

osjetiti k a k o vas teina vue p r e m a dolje. D i i t e p r i r o d n o u t r b u h i neka
se on iri d o k udiete i uvlai d o k izdiete. Vjebajte t a k o sve d o k doista
ne osjetite svoj trbuh iznutra. P o k r e n i t e sada svoj g r u d n i ko i s t e r n u m
p r e m a dolje. O s j e t i t e kako v a m se o p u t a g r u d n i ko. N a i n i t e jo n e k o l i k o
t r b u n i h udaha pazei da v a m grudni ko sve vrijeme o s t a n e n e p o m i a n .

Izbacivanje z r a k a uz otar izdah

K a d mislite da ste s p r e m n i , izbacite zrak iz plua j e d n o m s n a n o m
kontrakcijom

trbune

upljine.

Neka

vam

se

eludac

"prilijepi"

uz

kraljenicu. Z b o g tog pokreta oit se n a g l o die i tjera z r a k iz p l u a . N a k o n

izdaha d o p u s t i t e p l u i m a da bez ikakvog naprezanja u z m u zrak. N e k a
v a k u u m u v a i m p l u i m a obavi taj d i o posla. K a d a plua i s p u n e pola svoga
kapaciteta, dakle prije n e g o se n a p u n e p o t p u n o , p o n o v n o o t r o i z d a h n i t e .

Iznova

samite

trbunu

upljinu

tjerajui

snano zrak

iz plua.

Svu

p o z o r n o s t drite na i z d a h u , u d a h neka se s a m b r i n e za sebe. U p o e t k u

e u d a h i izdah k o d vas trajati n e k i h 3 do 4 sekunde, no nastavite li s
v j e b a n j e m , j e d n o g d a n a ete uspostaviti r i t a m o d s a m o j e d n e s e k u n d e
(to se m o e p o s t i i n a k o n n e k o l i k o tjedana i mjeseci prakse).

Suvine napetosti
K o d ove prakse v a n o j e d a disanje b u d e r e g u l i r a n o iskljuivo k r o z t r b u n e
k o n t r a k c i j e i irenja. Provjerite jesu li v a m g r u d n i ko, vrat i r a m e n a
d o v o l j n o o p u t e n i . Ljudi e s t o rade g r i m a s e kada izdiu i n e p o t r e b n o
n a p r e u n o s n i c e , to n e p o v o l j n o utjee na p r o t o k zraka i energije. Te
tenzije m o g u izazvati i g l a v o b o l j u i s l i n e p r o b l e m e . K a d p r i m i j e t i t e b i l o
takve tenzije negdje u tijelu, " n a s m i j e i t e " im se i p o n i t e p o n o v n o .
P r e s t a n i t e s v j e b o m a k o osjeate b i l o kakve b o l o v e ili n e l a g o d u , p o s e b n o
u glavi, p r s i m a ili e l u c u . A k o se jave b o l o v i , p r e d a h n i t e , z a t i m p o n i t e
o d p o e t k a s a svjesnim p r i r o d n i m t r b u n i m d i s a n j e m .

O v a j n a i n disanja o b i n o je n e t o bri od g r u d n o g , te ga m n o g i p o g r e n o
poistovjeuju s h i p e r v e n t i l a c i j o m . B u d e t e li

t r b u n o disanje p r o v o d i l i

ispravno, bez naprezanja m i i a i g r u d n o g koa, ve s a m o k r o z trbuh, nee

v a m se d o g o d i t i h i p e r v e n t i l a c i j a , n i t i ete se m o r a t i n o s i t i s n j e z i n i m
p o s l j e d i c a m a , k a o to su vrtoglavica, zvonjava u u i m a i nesvjestica. M o e
se d o d u e d o g o d i t i da, n a k o n to z a p o n e t e s t r b u n i m disanjem, u

poetku

osjetite

laganu

vrtoglavicu.

Takva

vrtoglavica

nastaje

zbog

uspostavljanja n o v o g o m j e r a kisika i u g l j i n o g d i o k s i d a u krvi, te kao

privremeni

rezultat

naglog

otvaranja

energetskih

kanala.

Ako

imate

vrtoglavicu, osjeate da ne p r i m a t e d o v o l j n o kisika, p r e k i n i t e na t r e n u t a k

disanje t r b u h o m i d u b o k o u d a h n i t e , zadrite z r a k n e k o l i k o s e k u n d i i
izdahnite.

M o e t e t o p o n o v i t i vue puta. Z a t i m p o n i t e p o n o v n o s

d i s a n j e m k a k o je b i l o o p i s a n o . N e k o l i k o tjedana ili mjeseci d o v o l j n i su

da se usavri t e h n i k a " p r i t i s k a n j a m i j e h a " . U p o e t k u radite s deset udaha,
z a t i m sa o s a m n a e s t , trideset est itd. pa ete n a k o n n e k o g v r e m e n a m o i
bez p o t e k o a p r o v o d i t i ovu vrjebu po dvije m i n u t e .
B u d e t e li o v u t e h n i k u izvodili u j u t r o i na svjeem zraku, skupit ete
energije d o v o l j n o za itav dan. O n a v a m m o e p o m o i i svaki put kada
s e osjeate fiziki, e m o c i o n a l n o ili m e n t a l n o u m o r n i , u z n e m i r e n i itd. N e
zaboravite

da

svaki

put

kada

provodite

ovu

metodu

trebate

disati

iskljuivo t r b u n o . T r u d i t e se i m a t i j a s n u svijest o sebi i prije, za vrijeme

i poslije ove vjebe. Preko nje stjecat ete utiske koji e v a m p o m o i da
usavrite ovu t e h n i k u i shvatite n j e z i n u pravu vanost.

O B R N U T O TRBUNO DISANJE
Kod

obrnutog

trbunog

disanja,

tradicionalno

nazvanog

taoistiko

disanje, n a m j e r n o se p r e o k r e u p o k r e t i t r b u h a ka van i u n u t r a koji se

javljaju kod p r i r o d n o g disanja. K o d o b r n u t o g disanja t r b u h se uvlai k o d
udaha, a iri kod izdaha. Praktiari c h i kunga, t r a d i c i o n a l n i kineski
l i j e n i c i i praktiari b o r i l a k i h vjetina

esto se slue o v o m m e t o d o m

disanja da bi u s m j e r i l i energiju dublje u tkiva i kosti i m o g l i po volji

skupljati energiju i p o t o m j e usmjeravati k r o z o r g a n i z a m . O b r n u t o disanje
pridonosi

takoer

stvaranju

onog

to

nazivamo

"straarski

chi",

svojevrsnog z a t i t n o g polja energije o k o tijela koje tjera n e g a t i v n e uplive,

u k l j u u j u i i b a k t e r i j e i viruse o p a s n e po nae zdravlje. S t o g a je o n o
p o s e b n o p o g o d n o z a j a a n j e naeg i m u n o l o k o g sustava.
D j e l o m i n o , ova j e t e h n i k a t o l i k o d j e l o t v o r n a jer p o t i e o b r n u t e p r i t i s k e
u p r s i m a i t r b u h u t i j e k o m disanja. N a i m e , kada se t i j e k o m udisaja oit
sputa a t r b u h uvlai, nastali p r i t i s a k u t r b u h u p o m a e " u s k l a d i t e n j u "
energije u n u t a r t r b u n i h tkiva i o r g a n a k a o i u kraljenici. K a d se oit
opusti

njime

trbuh

tijekom

izdaha,

poputanje

ovog

pritiska

o m o g u a v a lake usmjeravanje energije u b i l o k o j e m pravcu. S t o g a n i m a l o

nije s v e j e d n o n a k o j e s m o dijelove tijela k o n c e n t r i r a n i d o k p r o v o d i m o
ovu t e h n i k u . A k o n i s m o d o v o l j n o sabrani energija e se b r z o raspriti
s a m a od sebe.
B e z o b z i r a n a n j e z i n e p r e d n o s t i , o v u t e h n i k u smije p r o v o d i t i s a m o n e t k o
t k o j e d o b r o u p u e n u p r i r o d n o disanje. O s o b e koje n i s u n a u i l e p r i r o d n o
disati k o d ove vjebe

n e p o t r e b n o gre lice, vrat i g r u d n i ko te se n j i h o v

oit p o v l a i p r e m a gore, a ne p r e m a dolje k a k o treba. T a k v o disanje m o e

izazvati

bolove

grudima,

proljev,

pojaano

lupanje srca

gubitak

energije. I s t o t a k o o n o stvara j e d n u m e n t a l n u konfuziju k o d p r a k t i a r a i

slabi njegovu svjesnost.

PRAKSA

P r e m d a o b r n u t o disanje m o e t e p r o v o d i t i i sjedei, bolje je b a r e m u

p o e t k u vjebati u s t o j e e m p o l o a j u . Taj e v a m poloaj o m o g u i t i da
lake osjetite pritisak sile p r e m a dolje koji e osujetiti t e n d e n c i j u oita da
se die kod udisaja. Za zagrijavanje diite n e k o l i k o m i n u t a u d o n j i tan
tien pazei na to da v a m r a m e n a i g r u d n i ko o s t a n u o p u t e n i . Provjerite
sputa li v a m se oit doista kod izdisaja i podie kod udisaja. D i i t e t a k o
d o k ne osjetite t o p l i n u i vibracije u t r b u h u .

1 Proces

obrnutog

disanja

K a d osjetite ovu t o p l i n u , uvlaite t r b u h p r e m a kraljenici d o k udiete i

pustite ga da se o p u s t i kod izdisaja. D o k izdiete trudite se da v a m g r u d n i
ko ostane o p u t e n i da osjetite kako v a m se oit sputa. U s p i j e t e li u t o m e ,
osjetit ete lagani pritisak u d o n j e m dijelu t r b u h a koji e se p r o t e z a t i sve
do m e d i c e . O s j e t i t e li pritisak t a k o e r i u s v o m s o l a r n o m pleksusu, to je
znak

da

morate

pomicanje

oita

dodatno
prema

opustiti

gore.

Da

grudni
biste

ko

kako

pospjeili

to

biste

sprijeili

oputanje

ovog

p r o s t o r a , n e z n a t n o p o m a k n i t e r a m e n a p r e m a naprijed k a k o b i v a m s e
prsna kost spustila lagano dolje.

Usmjeravanje energije u odreene prostore

Nakon

to

se

naviknete

na

o b r n u t o disanje,

promotrite

m a l o bolje

kvalitetu energije koja se skuplja u v a e m t r b u h u d o k udiete. Pokuajte

je izdisajem proiriti k r o z itavo tijelo. P o t r u d i t e se da je u s m j e r i t e p o s e b n o
ka o n i m d i j e l o v i m a tijela k o j i m a treba ozdravljenje. Z a m i l j a j t e energiju
k a k o putuje ka m j e s t i m a u koja elite da stigne d o k izdiete.

Psiholoke

dimenzije m i k r o k o z m i k e orbite

P r e m a t u m a e n j u t a o i s t i k o g m a j s t o r a M a n t a k C h i a u ovjeku
k a o m i k r o k o z m o s u p o s t o j i vie e n e r g e t s k i h c e n t a r a koji z a v i s n o o d toga
jesu li o t v o r e n i j i ili z a t v o r e n i j i uvjetuju nae d u e v n o stanje. P r o u a v a j u i
mikrokozmike
osiguravanja

sfere

uvidio

boljeg p r o t o k a

sam

vanost

energija

kroz

lociranja

tih

centara

tijelo. L o c i r a n j e

tih

zbog

toaka

s m a t r a m stoga vrlo b i t n o m s t a v k o m n a p u t u s a m o s p o z n a v a n j a . I d u e
p r i m j e d b e o o v i m c e n t r i m a (preuzete u g l a v n o m iz uenja i djela M a n t a k
C h i a ) ne trebate shvatiti k a o iskljuive i j e d i n o t o n e . M o e v a m se, na
primjer, l a k o d o g o d i t i da bavei se t e h n i k a m a disanja u svrhu boljeg
u p o z n a v a n j a s v l a s t i t i m t i j e l o m i u m o m , o t k r i j e t e neke druge z n a a j k e .
Izvjesno j e d a ete k r o z takav t r e n i n g n a i n o v o r a z u m i j e v a n j e s a m o g a
sebe, p o s e b i c e r a z u m i j e v a n j e veza koje p o s t o j e i z m e u tijela i psihe.

Pupani centar
T a o i s t i i k i n e s k i l i j e n i c i s m a t r a j u p u p a n i c e n t a r , u k o m e je smjeten
d o n j i tan tien, s r e d i t e m itavog tijela jer se u n j e m u n a l a z i " s p r e m i t e "
c h i energije. K a o to tvrdi M a n t a k C h i a : " K r o z p u p a n i c e n t a r ovjek prvi
put dolazi u d o t i c a j sa s v i j e t o m . U p r e n a t a l n o j fazi p u p a k f u n k c i o n i r a
k a o p r o l a z k o j i m do nas stiu kisik, krv i hranjive tvari. Z a t o p u p a n i
c e n t a r zadrava svoje b i t n o z n a e n j e za nas i n a k o n presijecanja p u p a n e
vrpce, o d n o s n o ostaje v a a n energetski c e n t a r u n a m a d o k s m o ivi. 6 1

Z a t v o r e n : K o d p o j e d i n c a k o j e m je ovaj c e n t a r z a t v o r e n p r i m j e u j e m o
m a n j a k d u e v n o g balansa, rastresenost i pretjerani k r i t i c i z a m .
O t v o r e n : K a d a je o t v o r e n , p o j e d i n a c osjea da je o t v o r e n p r e m a svijetu i
c e n t r i r a n u sebi.

Spolni

centar

O v a j c e n t a r , koji je kod ena l o c i r a n iza stidnice, m e d u j a j n i c i m a , a k o d

m u k a r a c a u k o r i j e n u penisa n e k o l i o c e n t i m e t a r a u n u t a r tijela, glavni je
energetski " g e n e r a t o r " u tijelu.
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c osjea da n e m a energije i ne raduje se ivotu. O s j e a
se s a m o d e s t r u k t i v n o , n e g a t i v n o i b e z d u n o .
O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea duevnu snagu

i uvjeren je da je s p o s o b a n

obaviti o n o t o m o r a .

Centar u meici
M e i c a je l o c i r a n a izmeu s p o l n o g organa i a n a l n o g otvora. Ovaj c e n t a r ,
koji zbog svog a n a t o m s k o g poloaja povezuje dvije m i k r o k o z m i k e sfere,
regulira rad t r b u n i h organa.
Zatvoren:

Pojedinac

se

osjea

nesigurno

usamljeno.

Boji

se

svake

promjene.
O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea s t a b i l n o i u svezi s iscjeljujuim s n a g a m a
Z e m l j e . Njegova dua je s m i r e n a .

C e n t a r k r i a i sjedna kost
O v e dvije

toke

na

tijelu

navodimo

zajedno

jer

obje

pripadaju

istoj

m i k r o k o z m i k o j sferi. U n j i m a se sastaju m n o g i ivci o r g a n a i lijezda i

to je sfera iz koje p o i n j e uspinjanje energije k r o z kraljenicu. P r e m a
t a o i s t i k o m u e n j u , o v o je c e n t a r u k o m e se p r o i u j u

i prerauju

zemaljska i seksualna energija prije napredovanja ka v i i m c e n t r i m a .

Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea n e u r a v n o t e e n o , teko i n e m o t i v i r a n o .
O s j e a se k a o z a t v o r e n i k p r o l o s t i i pati od r a z l i i t i h p o d s v j e s n i h s t r a h o v a .
O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea v e d r o i u r a v n o t e e n o . S t v a r i iz p r o l o s t i
koristi k a k o bi bolje r a z u m i o i f u n k c i o n i r a o u ivotu.

Bubreni

centar

B u b r e n a t o k a je smjetena i z m e u d r u g o g i treeg l u m b a l n o g kraljeka.

O v a j c e n t a r m o e t e n a p i p a t i na kraljenici negdje u r a v n i n i s p u p k o m .
N a j i s p u p e n i j i kraljeak p o k a z u j e t o n u l o k a c i j u o v o g c e n t r a .
U o v o m c e n t r u , p r o z v a n o m " v r a t i m a i v o t a " , smjetena j e naa p r e n a t a l n a
snaga i naa s p o l n a o d r e e n o s t .
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea u g r o e n i m i nedostaje mu s a m o k o n t r o l e .
I s t o v r e m e n o , osjea d a m u nedostaje e n e r g i n o s t i .
O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea z a d o v o l j n o , i s p u n j e n o i d o s t o j a n s t v e n o .

Nadbubreni

centar

N a d b u b r e n i c e n t a r se nalazi i z m e u j e d a n a e s t o g i d v a n a e s t o g p r s n o g
kraljeka, n a s u p r o t s o l a r n o m pleksusu n e t o i z n a d s a m o g b u b r e g a .
Iz sri n a d b u b r e n e lijezde nastaju a d r e n a l i n i jo n e k i h o r m o n i v a n i
za o d r a v a n j e i v a n o g sustava koji se aktiviraju k o d svakog stresa i u svim
opasnim situacijama.
Zatvoren:
trenutke

P o j e d i n a c je ili suvie e k s t a t i a n ili suvie r a v n o d u a n . Na

napadaju

ga

stari

strahovi

koji

ga

ometaju

djelovanju

n o r m a l n o m ponaanju.
O t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea d o b r o i p u n je s a m o p o u z d a n j a .

Centar nasuprot srca

O v a j c e n t a r , smjeten i z m e u petog i estog p r s n o g kraljeka i l o p a t i c a ,
sudjeluje u radu srca i g r u d n e lijezde.
Z a t v o r e n : O s o b a , kod koje je ovaj c e n t a r z a t v o r e n , osjea z a b r i n u t o s t i
b e z i z l a z n o s t . I s t o v r e m e n o ima d o j a m da je i u njoj i svuda o k o nje s a m o
kaos.
O t v o r e n : O s o b a se osjea s l o b o d n o i p r e p u n a ivota.

Centar nasuprot grla

O v a j c e n t a r , smjeten ispod s e d m o g l u m b a l n o g kraljeka, vorite je na
k o m e se sastaju energije, nervi i tkiva iz viih i n i i h dijelova tijela. B i l o
kakva b l o k a d a ovog c e n t r a spreava p r o t o k energije iz kraljenice p r e m a
glavi. L a k o ga m o e t e o p i p a t i spustite li glavu i p o t r a i t e n a j i s p u p e n i j i
kraljeak na vratu.
Zatvoren:

Osoba

se osjea

o t u e n o m od sebe i ljudi. O s j e a da

je

n e p r i l a g o e n a i suvina.
O t v o r e n : O s o b a s n a k l o n o u prihvaa i sebe i druge.

Centar u malom mozgu

O v a j centar, koga neki nazivaju " j a s t u k o m od

a d a " , smjeten je i z n a d

prvog l u m b a l n o g kraijeka u upljini na d n u lubanje. U n j e m u n a l a z i m o

sredinji ivani sustav o d g o v o r a n za k o o r d i n a c i j u m i i n e m a s e i rad srca.
P r e m a t a o i s t i m a o v o je t a k o e r c e n t a r u k o m e se skupljaju p r i r o d n a i
seksualna energija.
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c se osjea t u p o , o p t e r e e n o i s p u t a n o . U p o j e d i n i m
sluajevima i m a b o l o v e u vratu.
O t v o r e n : P o j e d i n a c je n a d a h n u t i kreativan.

Krunski

centar

O v a j c e n t a r n a l a z i se na v r h u glave, na sjecitu z a m i l j e n e linije koja

povezuje o b a u h a na glavi. Prisan je s p i n e a l n o m l i j e z d o m , t a l a m u s o m i
h i p o t a l a m u s o m . P o v e z a n je t a k o e r s g l a v n i m i v a n i m i m o t o r i k i m
sustavom.
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c pati od iluzija i h a l u c i n a c i j a , suvie velia s a m o g sebe
ili

izigrava

rtvu.

Nepredvidljivo

mijenja

raspoloenja

esto

ima

glavobolje.
O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea n e i z m j e r n u sreu i osjea da ga vie sile v o d e
k r o z ivot.

C e n t a r hipofize
C e n t a r h i p o f i z e , koji p o n e k a d n a z i v a m o t r e i m o k o m , smjeten j e i z m e u
uiju,

nekoliko centimetara

v a n e za

ispod

koe.

Hipofiza

proizvodi

hormone

f u n k c i o n i r a n j e m n o g i h tjelesnih funkcija. P r e m a t a o i s t i m a u

o v o m centru nalazi se d o m duha.

Z a t v o r e n : P o j e d i n a c s e osjea b e s c i l j n o i n e o d l u n o . U m m u s t a l n o luta i
nije s p o s o b a n d o n o s i t i o d l u k e .
O t v o r e n : P o j e d i n a c je svjestan svrhe svog i v o t a , i m a razumijevanja za sve
i razvijenu i n t u i t i v n u m o .

Grleni

centar

O v a j c e n t a r , u k o m e se nalaze titna hrskavica i titnjaa, smjeten je na

dnu

grla

povrh

sternuma.

Ovaj

centar

rukovodi

govorom,

snovima,

p r o d u k c i j o m h o r m o n a rasta t e m e t a b o l i z m o m o p e n i t o .
Zatvoren:

Pojedinac

se

osjea

sputano

k o m u n i c i r a t i s d r u g i m a niti se m i j e n j a t i .

ne

eli

ili

nije

sposoban

O t v o r e n : P o j e d i n a c k o m u n i c i r a s d r u g i m a bez zadrke, rjeito se izraava

i i m a esto l u c i d n e snove.

Srani centar
S r a n i c e n t a r nalazi se i z m e u dviju bradavica, dva c e n t i m e t r a i z n a d d n a
prsne kosti kod ena. Ovaj se c e n t a r teko otvara d o k ga je lako z a t v o r i t i
ili priguiti. On nije s a m o povezan sa s r c e m ve i g r u d n o m l i j e z d o m koja
ima v a n u ulogu u n a e m i m u n o l o k o m sustavu.
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c , kada mu je ovaj c e n t a r zatvoren, izraava razliite
negativne osjeaje, od tatine, samosaaljenja, do nestrpljivosti ili m r n j e .

O t v o r e n : K a d a je ovaj c e n t a r o t v o r e n , p o j e d i n a c izraava radost, ljubav,

strpljivost i uvaavanje sebe i drugih.

Centar u solarnom

pleksusu

Pleksus Solaris se nalazi na tri etvrtine puta od p u p k a ka p r s n o j kosti.

O v a j je c e n t a r povezan s n e k o l i k o organa, i z m e u o s t a l o g sa e l u c e m ,
s l e z e n o m i j e t r o m . T a o i s t i ga zamiljaju kao svojevrsni k o t a o u k o m e se
seksualna energija ( c h i n g ) i i v o t n a energija ( c h i ) pretvaraju u d u h o v n u
energiju ( s h e n ) . I za ovaj c e n t a r je v a n o da bude o t v o r e n , no k a k o istie
m a j s t o r M a n t a k C h i a , " k o d o s o b e kod koje j e ovaj c e n t a r previe o t v o r e n
zapaamo

izraenu

podlonost

tuim

mislima,

osjeajima

idejama,

o d n o s n o takva o s o b a nije u stanju ostati posve svoja u drutvu d r u g i h

ljudi".62
Z a t v o r e n : P o j e d i n a c je p a n i a n i z a b r i n u t . P r e o p r e z a n je.
O t v o r e n : P o j e d i n a c osjea u n u t a r n j u s l o b o d u i voljan je riskirati u i v o t u .

1 P . D . O u s p e n s k y , In Search of the Miraculous ( N e w Y o r k : H a r c o u r t , B r a c e

& W o r l d , 1949), stranica 387.
2 Karlfried

D u r c k h e i m , Hara: The Vital Center of Man ( L o n d o n : G e o r g e

Allen & U n w i n , 1 9 7 0 ) , s t r a n i c e 154-55.

3 N e m a s u m n j e d a hiperventilacija m o e posluiti kao m o n o sredstvo
preobrazbe.

djelu

The Adventure

of

Self-Discovery

(New York:

State

U n i v e r s i t y o d N e w Y o r k Press, 1 9 8 8 ) , n a s t r a n i c a m a o d 1 7 0 d o 184,
S t a n i s l o v G r o f , p o z n a t i psihijatar i utemeljitelj " h o l o t r o p s k e terapije, istie
da hiperventilacija slabi o b r a m b e n e m e h a n i z m e ega i v o d i ka " d u b o k o j
e m o c i o n a l n o j i psiholokoj oputenosti". Hiperventilacija je prema Grofu
korisna

n e s a m o j e r pri k l a s i n o m

psihijatrijskom

tretmanu vodi do

abreagiranja, ve i z a t o to d o v o d i na p o v r i n u d u b o k o p o t i s n u t e tenzije
" k o j e izbijaju k r o z k o n t r a k c i j e i greve" ... u k o j i m a je a k u m u l i r a n a s n a n a
p o t i s n u t a energija. G r o f s m a t r a d a u p r a v o t o sagorijevanje p o t i s n u t i h
energija k r o z k o n t r a k c i j e i greve p o t i e navedenu p s i h i k u p r e o b r a z b u .
P u t d o nje prate s n a n e e m o c i o n a l n e krize koje m o e svladati s a m o o s o b a
koja terapiji p r i s t u p i vrlo o z b i l j n o . tovie, G r o f je u o i o da, s o b z i r o m
na

to da

hiperventilavija

izaziva

t a k o j a k o p s i h o s o m a t s k o pranjenje

tenzija, n i p o t o nije p o e l j n o prekidati seansu prije n e g o d o e do n j i h o v o g

p o t p u n o g stiavanja. B e z o b z i r a na v a n o s t G r o f o v i h istraivanja, m o j a je
n a m j e r a da u ovoj knjizi p r i k a e m put do o b n a v l j a n j a p r i r o e n o g disanja
u

s v a k o d n e v m o m ivotu, bez psihijatrijske p o m o i . Stoga,

n e u vie

raspravljati o t e r a p e u t s k o m u i n k u hiperventilacije.
4 Ovakve n a v o d e m o e t e n a i , na p r i m j e r , u djelu The fade Emperors Mind
Seal Classic: A

Taoist Guide to Health,

Longevity and Immortality u prijevodu

S t u a r d Alvelsona (St. Paul: D r a g o n D o o r P u b l i c a t i o n s , 1 9 9 2 ) , s t r a n i c e

69-71.
5 L a o T z u , The Complete Works of Lao Tzu u prijevodu Ni H u a C h i n g ( S a n t a
M o n i c a , Calif.: Seven Star C o m m u n i c a t i o n s , 1 9 8 9 ) , s t r a n i c a 14.
6 Ovaj i z m j e n i n i ritam, koji je m e d i c i n a d u g o p r o u a v a l a ,

povezan je s

r a d o m hemisfera m o z g a i vrlo je b i t a n za svako izljeenje. K a d a je lijeva

n o s n i c a aktivna, desna hemisfera m o z g a je aktivnija; kada je desna n o s n i c a
otvorenija, lijeva polutka m o z g a je aktivnija. A k o t r e n u t a n o z a t v o r e n u
n o s n i c u p o e l i m o o t v o r i t i k a k o b i s m o v o l j n o aktivirali n e k u p o l u t k u
mozga

(ako

trebamo

jednostavno

lei

na

stranu)

zatvorene

nosnice

o t v o r i m o i j e d n o s t a v n o n a s t a v i m o s d i s a n j e m . A k o se osjeate rastreseno
ili vas b o l i glava, pokuajte disati na ovaj n a i n

15

ili 20 m i n u t a i

n e l a g o d n o s t e vjerojatno nestati.
7 S w a m i R a m a , R u d o l p h B a l l e n t i n e i Alan H y m e s , Science of Breath; A
Practical Guide ( H o n e s d a l e , Pa: H i m a l a y a n I n s t i t u t e , 1 7 7 9 ) , s t r a n i c a 4 1 .
8

Zanimljivo

je

da

kod

nekih

bolesti,

poput

dijabetesa,

poveavaju

aktivnost krvi, a da p r i t o m ne izazovu porast u g l j i n o g d i o k s i d a u krvi.

K a k o dini sustav n e m a o d g o v o r na naglu pojavu vika kiselina u krvi,
on a u t o m a t s k i ubrzava svoj ritam.
9 ak i o s o b e koje imaju tee p r o b l e m e s d i s a n j e m m o g u i m a t i koristi od
t r e n i r a n o g disanja. Pokus proveden u angajskoj b o l n i c i za o b o l j e l e od
t u r b e k u l o z e p o k a z a o je da ak o s o b e koje pate od v r l o tekih s m e t n j i u
disanju

mogu,

nakon

dueg

vjebanja,

pokretanje

dijafragme

od

2.8

c e n t i m e t a r a poveati do pokreta od 4.9 c e n t i m e t a r a , dakle za 5 7 % . O v i su

rezultati

navedeni

u djelu 300 Questions on Qigong Exercises ( G u a n g z h o u ,

C h i n a : G u a n d o n g S c i e n c e and T e c h n o l o g y , Press, 1 9 9 4 ) , s t r a n i c a 2 5 7 .
1 0 M a n t a k C h i a n , p r i v a t n o izdanje.

11 P r o i t a j t e , na primjer, djelo C h a r l e s a B r o o k s a , Sensory Awareness: The

Rediscovery
12

Ilse

of Experiencing ( N e w Y o r k : V i k i n g Press, 1 9 7 4 ) .

Middendorf,

The Perceptible Erath: A Breathing Science ( P a d e r b o r n ,

Germany: Junfermann-Verlag, 1990).

13 R o l l o M a y , Love and Will ( N e w Y o r k : D e l l P u b l i s h i n g C o m p a n y , 1 9 7 4 ) ,
stranica 237.
1 4 Pogledaj, n a p r i m j e r , R o y c e F l i p p i n , " S l o w D o w n , Y o u B r e a t h e T o o
F a s t , " American Health: Fitness of Body and Mind, V o l .

11, N o . 5 (Lipanj

1992.).
15 Z b o g

dodatnih

informacija

neuropeptidima,

proitajte

izvjee

C a n d e c e Pert, " T h e C h e m i c a l C o m m u n i c a t o r s " o b j a v l j e n u djelu Billa

M o y e r s a , Healing and the Mind ( N e w Y o r k : D o u b l e d a y ,

1993), stranice

177-94.
16 P o d a t k e o t o m e m o e t e n a i u l a n k u L a w r a n c e a S t e i n m a n a p o d
naslovom

"Autoimmune

Desease,"

objavljenog

magazinu

Scientific

American, S e p t e m b a r 1 9 9 3 ( S p e c i a l Issue o n " L i f e D e a t h , a n d t h e I m m u n e

System).
17 E r n e s t

Lawrence

Rossi,

The Psychobiology

of Mind Body Healing ( N e w

Y o r k : N o r t o n , 1 9 8 8 ) , s t r a n i c e 173-74.
18 Aktiviranje

parasimpatikog

ivanog

sustava

moe

se

uspjeno

provesti i p u t e m s p e c i j a l n i h vjebi osvjeivanja tijela, kakve n a l a z i m o , na

p r i m j e r , u tai c h i u i c h i k u n g u . I z m e u o s t a l o g a takva praksa o t p u t a
n a p e t o s t i u vratu i kraljenici u k o j o j je s m j e t e n sredinji i v a n i sustav.
M o j e je z a p a a n j e da se ljudi k o j i i m a j u b o l o v e u vratu ne znaju o p u s t i t i
ili se zavaravaju da im o p u t a n j e nije p o t r e b n o . P r a v i l n o p r a k t i c i r a n j e tai
chia

chi

kunga

osigurava

duboku

e l a s t i n i j o m i p o t i e dublje disanje.

relaksaciju,

kraljenicu

ini

19 D e t a l j n i j e i n f o r m a c i j e o
Sobela

Roberta

agresivnosti

Ornsteina,

moete nai u

"Defusing

Anger

and

tekstu

Davida

H o s t i l i t y , " Mental

Medicine Update: The Mind/Body Newslewtter, Vol. 4 N o . 3 ( 1 9 9 5 ) .

20 M o s h e Feldenkreis, Tie Potent Self: A guide to Spontaneity (San F r a n c i s c o :
H a r p e r & R o w , 1 9 8 5 ) , stranica 9 5 .
21 Peter N a t h a n , The Nervous System ( O x f o r d : O x f o r d U n i v e r i t y Press, 1 9 8 2 ) , stranica 4 8 .

22 J a m e s W y c k o f f , W i l h e l m R e i c h : Life Force Explorer ( G r e e n w i c h , C o n n . :

Fawcett P u b l i c a t i o n s , 1 9 7 3 ) .
23 Pogledajte M o y e r o v u knjigu Healing and the Mind, p o s e b i c e intervju o
c h i u s D a v i d o m E i s e n b e r g o m (stranica 2 5 5 ) .
24 A n d r e van Lysebeth, Pranayama: The Yoga of Breathing ( L o n d o n : U n w i n
Paperback, 1 9 8 3 ) , stranica 2 8 .
25 R o b e r t

Ornstein

and

David

Sobel,

Discoveries About How the Brain Keeps

The

Healing Brain:

Breakthrough

Us Healthy ( N e w Y o r k : S i m o n

and

Schuster, 1 9 8 7 ) , stranica 2 0 7 .
26 Vie p o d a t a k a o i o n i m a m o e t e nai u djelu Freda Sokye i Alana
Edmondsa,

The Ion Effect: How Air Electicity Rules Your Life and Health ( N e w

York: B a n t a m Books, 1977).

27 S l i n e

m e t o d e o p i s a n e su u

djelu

The Primordial Breath, V o l u m e 2,

prijevod J u n e H u a n g ( T o r r a n c e , Calif.: O r i g i n a l B o o k s , 1 9 9 0 ) , stranica 13.

N i s a m se u p u s t i o vie u ovu t e m a t i k u , jer je rije o vrlo s l o e n o j praksi s
k o j o m n e m a m d o v o l j n o iskustva. D o d u e , neto kasnije bit e govora o
t e h n i k a m a disanja i gutanju sline u koje me u p u t i o M a n t a k C h i a .
28 M a n t a k

Chia

Maneewan

C h i a , Awaken

Healing

Light

( H u n t i n g t o n , N.Y.: H e a l i n g T a o B o o k s , 1 9 9 3 ) , stranica 4 1 .
29 Awaken Healing Light, stranica 41

i dalje.

of the

Tao

30 Awaken Healing Light,

stranice

185-86,

31 L a o T z u , Tao Te Ching, prijevod V i c t o r H. M a i r ( N e w Y o r k : B a n t a m

Books, 1990), stranica 69.
3 2 T a o i s t i k o o b r n u t o disanje javlja

se

ponekad spontano

kod veih

n a p o r a koje p o d u z i m a j u n a p r i m j e r sportai, n a r o i t o sportai b o r i l a k i h

vjetina k a o sredstvo koje obnavlja energiju koja izlazi k r o z udove. U s p j e t i
t a k o disati nije lako, a a k o se p r o v o d i n e s t r u n o m o e i n e g a t i v n o utjecati
na o r g a n i z a m . Prije n e g o z a p o n e t e s vjebama o b r n u t o g disanja trebali
biste s v a k a k o n e k o l i k o mjeseci t r e n i r a t i o b i n o t r b u n o disanje.
33 T z u

K u o S h i s , Qi Gong Therapy:

The Chinese Art of Healing with Energy

( B a r r y t o w n , N.Y.: S t a t i o n H i l l Press, 1 9 9 4 ) , s t r a n i c a 3 5 .
34 R o b e r t B . L i v i n g s t o n , u G e n t l e Bridges: Conversations with the Dalai Lama
on Science of the Mind,

izdava J e r e m y W . H a y w a r d

F r a n c i s c o J.Varela

(Boston: Shambhala, 1992), stranica 174.

35

Vie

podataka

psiholokim

uincima

disanja

moete

nai

na

s t r a n i c a m a 47-54 u djelu Qi Gong Therapy.

36

Chuang

Tzu,

Basic

Writings,

prevod

Burton

Watson

(New

York:

C o l u m b i a U n i v e r s i t y Press, 1 9 6 4 ) , s t r a n i c a 7 4 .
37 A l e x a n d a r

Lowen,

The Spirituality of the Body:

Bioenergetics for Grace and

Harmony ( N e w Y o r k : M a c m i l l i a n , 1 9 9 0 ) , s t r a n i c e 3 7 - 3 8 .
38 Pranayama,

stranica

31-32.

39 The Complete Works of Lao Tzu, s t r a n i c a 12.

40 Basic Writtings, s t r a n i c a
41 T a r t h a n g

Tulku,

Time,

138.
Space,

and Knowledge: A

New

Vision

(Emeryville, K a l i f o r n i j a : D h a r m a P u b l i s h i n g , 1 9 7 7 ) , stranica 5 .
42 The Perceptible Breath, s t r a n i c a 3 2 .

of Reality

43

Iz

lanka

Magde

Proskauer,

"The

therapeutic

Value

of Certain

B r e a t h i n g T e c h n i q u e s " u ediciji C h a r l e s a Gardfilda, Rediscovery of the Body:

A Psychosomatic View of Life and Death (New Y o r k : A Laurel O r i g i n a l , 1 9 7 7 ) ,
s t r a n i c e 59-60.
44 B i o m e d i c i n s k a

istraivanja, kao o n a objavljena

u M o y e r o v o m djelu

H e a l i n g and the M i n d , j a s n o pokazuju da sve to m i s l i m o ili o s j e a m o

i m a pozitivan ili negativan u i n a k na nae tijelo, kao i na i m u n o l o k i
sustav. Da nae misli i osjeaji utjeu na nae zdravlje taoisti su z n a l i
t i s u a m a godina.
45 N o r m a n

C o u s i n d , Anatomy of the Illness ( N e w Y o r k :

Bantam Books,

1979).
46 M a n t a k C h i a , Taoist Ways to Transform Stress into Vitality ( H u n t i n g t o n :
N.Y.: H e a l i n g T a o B o o k s , 1 9 8 5 ) , stranica 3 3 .
4 7 W i l l i a m J a m e s , Psychology ( G r e e n w i c h , C o n n . : Fawcett P u b l i c a t i o n s ,
1 9 6 3 ) , stranica 3 3 5 .
48 M o s h e Feldenkrais, The Elusive Obvious ( C u p e r t i n o , K a l i f o r n i j a : M e t a
P u b l i c a t i o n s , 1 9 8 1 ) , stranica 6 1 .
49

Paul

Regional

Ekman
Brain

Richard J.Davidson,

Activity".

Psychological

"Voluntary Smiling

Science:

A Journal

Changes

of the American

Psychological Society, V o l . 4, N o . 5 (rujan 1 9 9 3 ) , stranica 3 4 5 .

50 telefonski razgovor s C o n d a c e Pert, 9. travnja 1 9 9 5 (vidi takoer biljeke
br. 15).
51 Taoist Ways to Transform Stress, stranica 3 3 .
5 2 P o t p u n i j i opis t a o i s t i k i h t e h n i k a s a s l i n o m m o e t e n a i u z i m s k o m
izdanju

The Healing Tao Journal,

Healing T a o

Huntington, NY 11743.
53 In Search of the Miraculous, stranica

181.

Books,

P.O.Box

1194,

54 The Healing Brain, stranica 2 0 2 .

55 Iz l a n k a " T h e B o d y s G u a r d s " u Living Right ( z i m a , 1 9 9 5 ) , s t r a n i c a 2 3 .
5 6 M a j s t o r M a n t a k C h i a d e t a l j n o opisuje m i k r o k o z m i k u sferu u s v o m
radu

iz

1 9 9 3 . Awaken

Healing

Light,

kome

ujedno

nudi

mnotvo

p r a k t i n i h vjebi za o t v a r a n j e upravljajueg m e r i d i j a n a .
57 Awaken

Healing Light,

stranica

170.

58 Awaken

Healing Light,

stranica

496.

59 V i d i knjigu M a n t a k C h i a , Taoist Ways to Transform Stress u k o m e su

o p i s a n i p o k r e t e i poze koji prate takvo disanje.
60 M o j a prva iskustva s " p r i t i s k a n j e m m i j e h a " nisu bila o s o b i t a jer s a m
ih i m a o prije n e g o s a m n a u i o disati p r i r o d n o . S t e k a o s a m ih na j e d n o m
od teajeva disanja. V e prvog d a n a voditelji teaja su nas s u o i l i s vrlo
n a p r e d n i m t e h n i k a m a disanja. D o d u e , rekli su n a m da ih ne p r o v o d i m o
iz ega n i t i v o l j n o , ve o p u t e n o . T a k v o t o je lake rei n e g o u i n i t i . K a d a
s m o bili z a m o l j e n i da f o r s i r a m o izdah (bastrika u i n d i j s k o j tradiciji) svi
s m o , z a j e d n o s a m n o m , ispadali smijeni izvodei m a h n i t e , n e s p r e t n e
p o k r e t e t i j e k o m k o j i h su n a m se grili m i i i na tijelu. a k su i iskusniji
p o l a z n i c i i m a l i p r o b l e m a da to izvedu k a k o treba. G l e d a j u i sebe i druge
o k o sebe u o i o s a m d a svi i m a m o napeta lica, r a m e n a , n a p e t e vratove,
ruke, n a p e t i g r u d n i ko i da i n i m o greke koje s p o m i n j e D u r c k h e i m (vidi
U v o d ) jer d i e m o bez n u t a r n j e g m i r a , bez p o z o r n o s t i i k o n t r o l e . Z a u d o ,
n i t k o n a m nije p r i l a z i o da nas ispravi. G r e k e su postale jo oiglednije
kada je glavni uitelj z a t r a i o od nas da d i e m o t r b u n o , prvo k r o z j e d n u ,
p a drugu n o s n i c u . K a k o s m o nastavili s o v o m p r a n a y a m o m , bez vidljivih
z n a k o v a da e m o se o p u s t i t i , p o e o s a m vjerovati da je d o t i n i uitelj
p r i l i n o p r e c i j e n i o nae m o g u n o s t i . D a n a s vjerujem da je p r o b l e m b i o u
t o m e to nije v e i n u nas p r i p r e m i o z a takav rad; nije n a m d a o v r e m e n a
d a n a u i m o disati p r i r o d n o .