Bi 2: D bo nhu cu

BI 2: D BO NHU CU

Ni dung

Mc tiu

Khi nim v d bo.

Hiu v d bo nhu cu trong qun tr

Phn loi d bo.

sn xut.
Hiu v bit cch thc hin cc phng
php d bo c nh tnh v nh lng.
Nm r cch kim sot d bo.

Cc bc tin hnh d bo.

Cc phng php d bo nh tnh.
Cc phng php d bo nh lng.
Kim sot d bo.

Hng dn hc

Thi lng

Nm r cc cng thc trong bi hc.

6 tit.

Thc hnh cc bi tp cui bi.

Tham kho mt s dng bi tp khc ca

mn qun tr sn xut ca cc tc gi khc.

17

Bi 2: D bo nhu cu

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung: Disney thnh cng t d bo

Disney l mt tn tui hng u th gii trong lnh vc cng
vin v khu ngh dng. Disney m nhiu a im trn th
gii bao gm Disney Land Hng Kng (m ca nm 2005),
Disney Land Pari (1992), v Tokyo Disney Land (1983)... Ch
tnh ring Disney World Florida v Disney Land California
to ra li nhun 32 t la trong nm 2007 cho tp on ny,
gip n ng th 54 trong tuyn chn 500 hng hng u th
gii theo Tp ch Fortune 500 v th 79 trong Financial Times
Global 500 (500 hng c tim lc ti chnh hng u th gii).
Disney, d bo l cha kha ca thnh cng, d bo to ra li th cnh tranh ca cng ty.
Ton b thu nhp Disney l ph thuc vo s lng khch n cng vin v vo vic h s tiu
tin nh th no. Vic d bo chnh xc lng khch n cn c vo bo co hng ngy t
cc cng vin (Magic Kingdom, Epcot, Animal Kingdom, MGM Studios, Typhoon Lagoon v
Blizzard Beach) trong nhng ngy hm trc c Disney thc hin kh nghim tc.
Disney s dng nhiu nh nghin cu v phn tch 70 lnh vc khc nhau kho st mt
triu ngi mi nm. Kho st ny thng k s khch vo cng vin v 20 khch sn ca
Disney. iu ny khng nhng gip d bo s ngi vo cng vin m cn d bo tnh trng
ca khch hng tng a im (v d khch phi xp hng di bao nhiu v phi ch bao
lu). Disney thm ch kho st 3.000 trng hc trong v ngoi nc M v lch trnh ngh
l/ngh h. Vi tip cn ny, d bo 5 nm ca Disney ch c 5% sai lch trung bnh, d bo
hng nm sai lch t 0% - 3%.
Ngoi nhng d bo di hn, cc nhm d bo ca Disney cn a ra cc d bo hng ngy,
hng tun, hng thng, hng nm. Disney s dng cc phng php d bo nh cc m hnh
bnh qun, cc phn tch hi quy, m hnh hiu chnh v cc m hnh kinh t lng. D bo
lng khch n cng vin gip ch rt nhiu vo vic a ra cc quyt nh qun tr. V
d, lng khch ca mt ngy c th tng ln bng cch m ca t 8 gi sng thay cho m
ca lc 9 gi nh thng l, bng cch m nhiu nh trng by hay li i, bng cch tng
thm nhiu im bn thc phm v gii kht (9 triu bnh Hambergers v 50 triu ly Coke
c bn hng nm) v bng cch a thm nhiu nhn vin vo phc v.
Cu hi
Theo bn, ti sao Disney c c thnh cng nh trn? Disney s dng nhng phng
php d bo no vo hot ng kinh doanh?
Trong bi ny chng ta nghin cu cc loi d bo khc nhau v a ra cc m hnh d bo
khc nhau. Mc ch ca bi l lm th no c th d bo c nhu cu mt cch chnh xc
nht, mc sai lch l nh nht t a ra nhng quyt nh qun tr ph hp trong
tng thi k.

18

Bi 2: D bo nhu cu

2.1.

Thc cht v vai tr ca d bo

2.1.1.

Khi nim d bo

Trong qu trnh iu hnh v thc hin cc cng

vic hng ngy, nh qun tr lun phi a ra cc
quyt nh khc nhau m khng th bit mt
cch chnh xc tng lai s xy ra nh th no.
Doanh nghip cn phi chun b cc ngun lc
nh nguyn vt liu, nhin liu, lc lng lao
ng, my mc thit b v cc ngun lc khc
m khng bit mt cch chnh xc doanh s bn
hng v nhu cu khch hng v sn phm s l
bao nhiu. c th a ra cc quyt nh ny
mt cch tng i chnh xc, i hi doanh
nghip phi thc hin tt cng tc d bo.
Vy d bo l g?
D bo l khoa hc v ngh thut tin on cc s vic c th s xy ra trong tng lai.
Tnh khoa hc ca d bo th hin ch khi tin hnh d bo ngi ta phi cn c
trn cc d liu phn nh tnh hnh thc t trong qu kh v hin ti, cn c vo xu th
trn c s khoa hc d on nhng s vic c th s xy ra trong tng lai. Ngi
ta c th s dng phng php nh lng trn c s mt s m hnh ton hc no
a ra nhng d bo cho tng lai. Phng php nh lng c tnh khoa hc cao
v lm c s cho nh qun tr a ra quyt nh v d bo. Tuy nhin, nhu cu v sn
phm khng phi khi no cng n nh, c nh m n lun bin ng i hi cc nh
qun tr phi s dng kt hp vi phng php ngh thut.
Ngh thut trong d bo th hin ch nh qun tr phi s dng ti phn on, kinh
nghim trong nhng iu kin thiu thng tin hoc nhu cu ca khch hng bin ng
mnh. Chnh tnh ngh thut ny lm cho d bo linh hot hn, nhng cng lm gim
tnh chnh xc ca n.
T cc c im trn ta thy d bo va c tnh chnh xc, va c sai lch v rt kh
d bo chnh xc hon ton. D bo bao gi cng c sai s, ch ngu nhin nu chng
ta d bo ng hon ton. Tnh chnh xc ca d bo cng thp khi thi gian d bo
cng di.
Khi nghin cu cc k thut d bo trong bi ny s thy t c phng php no vt
tri hn c. Phng php ny c th l tt i vi doanh nghip ny di nhng iu
kin no , nhng cng c th l khng tt i vi doanh nghip khc hoc ngay i
vi cc b phn khc nhau trong mt doanh nghip.
2.1.2.

Vai tr ca d bo

Doanh nghip hot ng trong mi trng kinh doanh lun thay i, nhu cu v
sn phm v dch v cng thay i theo tng thng. Khi lng sn phm sn xut
thc t ca cng ty thay i xoay quanh nhu cu. Kt qu ca d bo l c s cho
19

Bi 2: D bo nhu cu

doanh nghip lp k hoch sn xut v k hoch s dng cc ngun lc ch ng

trong sn xut kinh doanh. Cc kt qu ca d bo cng lm c s cho doanh nghip
xy dng chin lc di hn gip doanh nghip ch ng i ph vi nhng thay i
ca th trng v dng lm cn c cho cc quyt nh iu hnh hng ngy. hot
ng sn xut kinh doanh n nh, cc ngun lc c cung cp y , kp thi th
i hi vic d bo ca doanh nghip phi tng i chnh xc v phi m bo tnh
lin tc.
2.1.3.

Phn loi d bo

D bo c phn chia thnh nhiu cch khc nhau

Cn c vo ni dung cng vic cn d bo:
o D bo kinh t: D bo kinh t do cc c quan nghin cu, cc b phn t vn
kinh t nh nc thc hin. Nhng ch tiu ny c gi tr ln trong vic h tr,
to tin cho cng tc d bo trung hn, di hn ca cc doanh nghip.
V d: D bo v tht nghip, tng sn phm quc ni, tc tng trng kinh t...
o D bo k thut cng ngh: D bo ny cp n mc pht trin khoa hc
k thut cng ngh trong tng lai. Loi ny rt quan trng i vi cc ngnh
c hm lng k thut cao nh d bo nng lng nguyn t, hng khng v
tr, du la, cng ngh thng tin
o D bo nhu cu: Thc cht ca d bo nhu cu
l d kin, tin on v nhu cu cp v m
v vi m. Loi d bo ny c cc nh qun
tr sn xut c bit quan tm v qua cc
doanh nghip s quyt nh c quy m sn
xut, hot ng ca cng ty, l c s d kin
v ti chnh, nhn s, tip th
Cn c vo thi gian c 3 loi d bo sau y:
o D bo ngn hn: Khong thi gian d bo
ngn hn di 1 nm. Mc tiu ch yu l phc v cho cc hot ng iu
hnh sn xut. V d: k hoch mua hng, phn cng , b tr cng vic cho
ngi v my.
o D bo trung hn: Khong thi gian d bo trung hn thng thng t 1 n
3 nm. V d: C cn lm thm gi hay tuyn thm lao ng mi, lp k hoch
sn xut, k hoch bn hng, d tho ngn sch, k hoch tin mt,...
o D bo di hn: Khong thi gian d bo di hn thng ko di 3 nm tr ln,
cp n vn mang tnh nh hng. V d: K hoch nghin cu v ng
dng cng ngh mi, k hoch nh v doanh nghip hoc m rng doanh
nghip, chin lc cnh tranh, chin lc u t, chin lc v cht lng.
D bo di hn v trung hn thng mang tnh nh hng quyt nh n tng lai
ca doanh nghip, chng s dng t phng php v k thut d bo, mc sai s
cao hn. Trong khi d bo ngn hn c s dng cc m hnh ton hc tin on
nhng vic xy ra trong thi gian ngn da trn cc s liu trong thi gian trc.
V vy d bo ngn hn thng chnh xc v c th hn so vi 2 loi d bo trn.
20

Bi 2: D bo nhu cu

2.1.4.

Quy trnh d bo

D bo tun theo 7 bc c bn, c th chn Disney

World nh l mt v d ca cc bc d bo:
Xc nh mc ch ca d bo: Disney dng cc
d bo v lng khch n cng vin b tr
nhn lc, thi gian m ca, cc li i sn sng
v cung cp thc phm.
Chn cc loi sn phm cn c d bo: i vi
Disney World, c 6 cng vin chnh. Vic d bo lng khch hng ngy n
cng vin ny l con s chnh xc nh nhn lc, bo dng v lp lch trnh.
Xc nh di thi gian ca d bo: D bo di hn, trung hn hay ngn hn? Disney
pht trin cc d bo hng ngy, hng tun, hng thng, hng nm v 5 nm.
Chn m hnh d bo: Disney dng nhiu m hnh thng k khc nhau m chng
ti s trnh by gm: Bnh qun, san bng m v phn tch hi qui.
Thu thp s liu cn thit tin hnh d bo: Nhm d bo ca Disney gm
nhiu nh nghin cu v phn tch trong 70 lnh vc khc nhau kho st mt
triu ngi hay doanh nghip mi nm. H cng nh hng Global Insight d
bo trong ngnh du lch v thu thp s liu v t gi hi oi, s lng khch vo
M, cc hng hng khng, xu hng ca Ph Wall v lch trnh ngh h ca cc
trng hc.
Tin hnh d bo.
Kim sot d bo v p dng kt qu d bo: Disney, d bo c tin hnh
hng ngy cp cao nht, m bo chc chn rng cc m hnh, cc gi thit v
s liu s c chp nhn. nh gi sai s c p dng, tip cc d bo ny
c dng lp trnh t gim nhn lc trong khong 15 pht.
2.2.

Phng php d bo

Trong d bo nhu cu ngi ta thng s dng kt hp hai nhm phng php d bo

ch yu l phng php nh tnh v phng php nh lng. Trong cc nhm
phng php ny c nhiu cc phng php khc nhau, mi phng php c nhng
u v nhc im ring, khng phng php no c u th tuyt i. Phng php
ny c th tt i vi doanh nghip ny trong mt s iu kin no , nhng cng
c th khng p dng c cho doanh nghip khc.
Ngoi ra cn nhn thc l cc cch d bo u c hn ch ca n, t khi n c hon
ho. thc hin v gim st vic d bo cn c nhng chi ph nht nh, trong
mt s phng php c th i hi chi ph kh cao.
2.2.1.

Phng php d bo nh tnh

Phn tch nh tnh da vo suy on cm nhn. Phng php ny ph thuc nhiu

vo trc gic kinh nghim v s nhy cm ca nh qun tr d bo. Nhm ny bao
gm cc phng php sau:

21

Bi 2: D bo nhu cu

Ly kin ca ban lnh o

Khi tin hnh d bo, ngi ta ly kin ca cc nh qun tr cp cao, nhng
ngi ph trch cc cng vic, cc b phn quan trng ca doanh nghip. y l
cc cn b iu hnh cao cp, nhng ngi c nhng s liu tng hp v cc
mt hot ng ca doanh nghip km theo cc kt qu nh gi, phn tch. Da
vo kinh nghim, ti phn on, s liu tnh hnh ca doanh nghip v thng tin trn
th trng, cc cn b ny s a ra nhng k hoch c th. y l phng php d
bo ph bin nht m cc doanh nghip thng p dng v n n gin li cho kt
qu nhanh v chi ph thp.
Nhc im ca phng php ny l c tnh ch quan ca cc thnh vin v kin
ca ngi c chc v cao, c quyn lc thng chi phi kin ca nhng ngi khc.
Ly kin ca lc lng bn hng
Nhng d bo v s lng hng bn trong tng lai ca mi khu vc c thu thp
t cc nhn vin bn hng. Nhng d bo ny c tp hp li hnh thnh mt
bn d bo v s lng hng bn trn tt c cc khu vc. y l mt d bo ph
bin i vi cc cng ty c h thng lin lc tt v c i ng nhn vin trc tip
bn hng. Cc nhn vin bn hng l nhng ngi trc tip tip xc vi khch hng,
hn ai ht, h s hiu r v nhu cu ca khch hng, s lng, cht lng v chng
loi hng cn thit.
Nhc im ca phng php ny l ph thuc vo nh gi ch quan ca ngi
bn hng. Mt s c khuynh hng lc quan nh gi cao lng hng bn ca
mnh, ngc li mt s khc li mun gim xung d t nh mc.
Phng php ny c nhiu ni s dng nh cc nh xut bn sch gio khoa,
cc nh sn xut cc sn phm cng nghip.
Ly kin ca khch hng
Nhng d bo v s lng hng bn trong tng lai c thu thp trc tip t cc
khch hng. Nhng khch hng ny s c hi v lng hng ca cng ty m
khch hng c d nh mua ti mi khong thi gian trong tng lai. D bo
lng hng bn c trong tng lai ca cng ty c xc nh bng cch tp hp
nhng kin phn hi ca khch hng. Phng php ny thch hp vi nhng
cng ty c mi quan h vi mt s t khch hng v doanh nghip c th kt hp
vi vic iu tra kin ca khch hng v sn phm ca cng ty.
Nhc im ca phng php ny l tn km v ti chnh v thi gian, thm vo
tnh chnh xc ca kt qu i hi khch hng phi c thi tch cc v kin
ca khch hng phi c tnh cht khch quan.
iu tra th trng
Nghin cu th trng: hi qua email, phng vn qua in thoi... trn th trng
ca cng ty hin nay.
iu tra th trng: iu tra cc sn phm c bn trn mt s th trng mc
tiu, sau suy ra cho ton b th trng.
Phng php ny ph hp i vi cc sn phm mi hoc cho cc sn phm hin
ti c gia nhp vo on th trng mi.
Nhc im ca phng php ny l chi ph thc hin cao, i khi cc thng tin
ly c khng chnh xc, khng nhn thy thi , cm xc ca ngi c hi.
22

Bi 2: D bo nhu cu

Phng php chuyn gia

Phng php ny cn gi l phng php Delphi. l phng php ly kin
ca cc chuyn gia nhng vng a l khc nhau xy dng d bo. Mi
chuyn gia c pht mt s cu hi, cc phi hp vin gom nhng bng tr li,
sp xp, chn lc, vit li v gi cho cc chuyn gia tr li tip. Qu trnh li tip
tc n khi tho mn nhng yu cu ra. Phng php ny trnh c mi lin
h trc tip gia cc c nhn vi nhau, khng b nh hng bi ngi c u th
trong nhm.
Nhc im ca phng php ny l rt tn km v i hi trnh tng hp rt
cao ca cc iu phi vin v ngi ra quyt nh.
2.2.2.

Cc phng php d bo nh lng

2.2.2.1. Bnh qun gin n

Bnh qun gin n l phng php d bo trn c s ly trung bnh ca cc d liu

ca thi gian qua (trong nhu cu ca cc giai on u c trng s nh nhau).
Cng thc tng qut ca phng php ny nh sau:
t 1

Ft

A
i 1

Trong :
Ft l nhu cu d bo cho giai on t
Ai l nhu cu thc ca giai on i
n l s giai on quan st
u im: d tnh, n gin
Nhc im: khi c s bin ng th phng php ny khng thch hp, v cc s liu
giai on cng xa cng phn nh thiu chnh xc hn s liu gn giai on d bo.
Phng php ny khng tnh n nhng yu t c nh hng n kt qu ca d bo
nh yu t ma v v tnh chu k.
V d 1: Doanh s bn t ca Cng ty Cu Long trong 6 thng u nm c cho
trong bng di y:
Thng

Doanh s (1000 chic)

10

11

10

13

S dng phng php bnh qun gin n d bo nhu cu cho thng 7

6

F7

A
i 1

8 10 9 11 10 13
10,166
6

2.2.2.2. Bnh qun di ng gin n

Bnh qun di ng gin n l phng php bnh qun cc d liu thu thp t mt vi
giai on gn nht. Cng thc tng qut ca phng php ny nh sau:
t n

Ft

i t 1

n
23

Bi 2: D bo nhu cu

Trong :
Ft l nhu cu d bo cho giai on t
Ai l nhu cu thc ca giai on i
n l s giai on quan st
u im: Loi b cc s liu ngn hn khng theo quy lut ra khi dy s liu.
Nhc im: Cha tnh n yu t l cc giai on gn d bo nh hng mnh hn
nhng giai on trc. y chnh l c s hnh thnh nn phng php d bo di
ng c trng s.
V d 2: Doanh s bn t ca Cng ty Cu Long trong 6 thng u nm c cho
trong bng di y:
Thng

Doanh s (1000 chic)

10

11

10

13

S dng phng php bnh qun di ng gin n 3 thng d bo nhu cu cho

thng 7:
Thng

Doanh s (Ai)

Bnh qun di ng 3 thng

8.000

10.000

9.000

11.000

(9.000 + 10.000 + 8.000) / 3 = 9.000

10.000

(11.000 + 9.000 + 10.000) / 3 = 10.000

13.000

(10.000 + 11.000 + 9.000) / 3 = 10.000

(13.000 + 10.000 + 11.000) / 3 = 11.333

2.2.2.3. Bnh qun di ng c trng s

Trong phng php bnh qun di ng c cp trn, chng ta xem vai tr ca

cc s liu trong qu kh l nh nhau. Trong thc t, i khi cc s liu ny c nh
hng khc nhau n kt qu d bo, v vy ngi ta s s dng trng s phn bit
mc nh hng ca cc s liu qu kh. Trng s l cc con s c gn cho cc
s liu qu kh ch mc quan trng ca chng nh hng n kt qu d bo.
Cng thc tng qut ca phng php ny nh sau:
t n

AW
F
W
i t 1

Trong :
Ft l nhu cu d bo cho giai on t
Ai l nhu cu thc ca giai on i
Wi l trng s tng ng thi k i
Vic xc nh nhng trng s chnh xc s dng cho tng giai on ca d liu
thng i hi mt s nhng kinh nghim d tm, chng hn nh xc nh s giai
on trong bnh qun di ng. Nu nhng giai on gn nht c trng s qu ln th
d bo c th nh hng qu nhiu n nhng dao ng ngu nhin trong nhu cu.
24

Bi 2: D bo nhu cu

Nu trng s qu thp th d bo c th khng th hin ht s nh hng ca nhng

thay i thc t trong hnh vi ca cu.
u im: khc phc c nhc im ca 2 phng php trc l loi b
nhng s liu xa thi k d bo v tnh n nh hng mnh hn ca giai on
gn thi k d bo.
Nhc im:
o Gim nhy cm i vi nhng thay i c phn nh trong dy s, c
bit khi s quan st tng ln.
o S bnh qun c tnh cht san bng nn phng php ny cha cho ta thy
c xu hng pht trin ca dy s mt cch tt nht. Ni cch khc, n ch
th hin s vn ng trong qu kh ch cha th ko di s vn ng trong
tng lai, nht l i vi tng lai xa.
o i hi phi ghi chp s liu qua rt chnh xc v phi ln, mi cho kt
qu d bo ng.
V d 3: Doanh s bn t ca Cng ty Cu Long trong 6 thng u nm c cho
trong bng di y:
Thng

Doanh s (1.000 chic)

10

11

10

13

S dng phng php bnh qun di ng gin n 3 thng c trng s (trng s 1,2,3
theo th t t xa nht n gn nht) d bo nhu cu cho thng 7.
n v tnh: 1000
Thng

Doanh s (Ai)

Bnh qun di ng 3 thng

10

11

(9 x 3 + 10 x 2 + 8 x 1) / 6 = 9,167

10

(11 x 3 + 9 x 2 + 10 x 1) / 6 = 10,09

13

(10 x 3 + 11 x 2 + 9 x 1) / 6 = 10,167

(13 x 3 + 10 x 2 + 11 x 1) / 6 = 11,67

2.2.2.4. San bng s m

V mt k thut, phng php ny da vo s bnh qun di ng nhng n cn rt t

cc s liu trong qu kh. Vi mi sn phm, ch cn lu li mc bn hng thc t
k trc v mc d bo ca k trc. Theo phng php ny ta c cng thc tnh nhu
cu trong tng lai nh sau:
Ft Ft 1 A t 1 Ft 1

hoc Ft 1 Ft A t Ft

hoc Ft A t 1 1 Ft 1 vi ( 0 1)
trong l h s san bng s m
San bng s m gin n
V 0 1 nn ta c th chn rt nhiu h s san bng s m. Vn l chn
h s san bng sao cho thch hp t c mt d bo chnh xc nht. t
25

Bi 2: D bo nhu cu

c mc tiu , ta c th so snh gia gi tr d bo vi gi tr thc t thu

thp c. Sai s ca d bo c tnh nh sau:
Sai s d bo (AD) = Nhu cu thc (Ai) D bo (Fi)
Ngoi ra, nh gi mc sai lch tng th ca d bo, ngi ta c th dng
lch tuyt i bnh qun. Cng thc nh sau :
MAD

AD
A F
i i
n
n

Trong :
AD (Absolute Deviation) l sai s d bo
n l s lng cc sai s d bo (hay s giai on ly d liu)
MAD ( Mean Absolute Deviation) l lch tuyt i bnh qun
MAD cng nh th kt qu d bo cng t sai lch
San bng s m c iu chnh xu hng
Phng php sn bng s m gin n khng th hin r xu hng bin ng, v
vy, ta cn s dng thm k thut iu chnh xu hng sau khi nhn c kt
qu ca cch trn. Cc bc c tin hnh nh sau:
Bc 1: S dng kt qu d bo bng phng php san bng s m gin n (Ft )
Bc 2: Tnh hiu chnh xu hng cho giai on t theo cng thc
Tt Tt 1 Ft Ft 1 Tt 1

hoc

Tt Ft Ft 1 1 Tt 1

Bc 3: D bo nhu cu theo xu hng (FITt ): FITt = Ft + Tt

Trong :
Tt: Hiu chnh xu hng cho giai on t
Ft: D bo theo san bng m gin n cho giai on t
Ft-1: D bo theo san bng m gin n cho gia on ngay trc
Tt-1: Hiu chnh xu hng cho giai on (t1)
: h s iu chnh xu hng (0 1)
V d 4: Nhu cu thc t v sn phm giy thm ca mt cng ty kinh doanh c
cho trong bng di y:
Thng
Nhu cu (hp)

2.000

2.100

1.500

1.400

1.300

1.600

S dng phng php d bo san bng s m vi = 0,8 v = 0,5 d bo cho

thng 7 (gi s nhu cu d bo ca thng 1 l 2200 hp)
o

Ca hng nn s dng h s no d bo cho thng 7?

Hy s dng h s = 0,5 d bo cho thng 7 bng phng php san bng

s m c iu chnh xu hng.
Li gii
T cng thc tng qut tnh cho phng php san bng s m gin n
Ft Ft 1 A t 1 Ft 1 ta c th d bo trong 2 trng hp khi = 0,8 v khi
o

26

Bi 2: D bo nhu cu

= 0,5, sau tnh tng sai lch d bo (AD) v lch tuyt i bnh qun
(MAD), ta c bng kt qu di y:
Fi vi = 0,8

AD vi

Fi vi

AD vi

Thng

Ai

Ft = Ft -1 + A t -1 - Ft -1

= 0,8

= 0,5

= 0,5

2.000

2.200

200

2.200

200

2.100 = 2.200 + 0,8 (2.000 2.200) = 2.040

60

2.100

1.500 = 2.040 + 0,8 ( 2.100 2.040) = 2.088

588

2.100

600

1.400

1.618

218

1.800

400

1.300

1.444

144

1.600

300

1.600

1.329

271

1.450

150

Tng

MAD

1.480

1.650

248

275

AD / n

T bng trn ta chn h s 0,8 d bo cho thng 7

F7 = F6 0,8(A 6 F6 ) = 1.329 + 0,8 (1.600 1.329) = 1.546 hp
T kt qu trn, s dng h s 0,8 v 0,5 v kt qu d bo trong trng
hp 0,8 ca phng php san bng s m gin n l lm c s d bo theo
phng php san bng s m c iu chnh xu hng, ta c kt qu nh sau:
Thng

Ai

Fi

2.000

T vi = 0, 5

Tt = Tt -1 + (Ft - Ft -1 - Tt -1 )

FIT

AD

2.200

2.200

200

2.100

2.040

= 0 + 0,5 (2.040 2.200 0) = 80

1.960

140

1.500

2..088

= 80 + 0,5 (2.088 2.040 0) = 16

2.072

572

1.400

1.618

243

1.374

26

1.300

1.444

208

1.235

65

1.600

1.329

161

1.1168

133

Vy d bo cho thng 7 bng phng php san bng s m c iu chnh xu

hng s c tnh c th nh sau:
o

S dng kt qu d bo thng 7 bng phng php san bng s m gin n:

F7 = 1.546

Tnh hiu chnh xu hng: T7 = T6 0,5(F7 F6 T6 ) = 28

D bo cho thng 7 sau khi iu chnh xu hng: FIT = F7 + T7 = 1.574 hp

2.2.2.5. Hoch nh xu hng

Php hoch nh theo xu hng gip ta d bo nhu cu trong tng lai da trn mt
tp hp cc d liu c xu hng trong qu kh. Thc cht y l phng php phn
tch hi quy tuyn tnh gin n, c mt bin c lp l bin thi gian v mt bin ph
thuc m chng ta nh d bo (thng thng bin ph thuc ny l doanh s)
27

Bi 2: D bo nhu cu

K thut ny tm cch v mt ng sao cho ph hp vi cc s liu qua ri

da vo ng d bo nhu cu ca giai on tip theo xu hng ca cc s liu
thng k thu c. C th dng nhiu phng trnh din t xu hng (v d hm
bc mt, hm bc hai hoc hm bc cao hn), nhng n gin chng ta s dng
ng tuyn tnh. p dng phng php bnh phng ti thiu ta vch mt ng
thng i qua cc s liu sn c sao cho tng bnh phng cc khong cch t s liu
o n ng va vch ra theo hng trc y l nh nht.
Nhu cu (Y)

Thi gian (t)

Phng trnh ng thng c dng: y a bt ;

Trong :

y l tr s ca bin ph thuc (nhu cu d bo cho tng lai)

a = on ct trc y ca th
b = dc ca ng hi quy
h s b v a c tnh nh sau :
b

y t nyt
t nt
i i
2
i

v a y b t ;

hoc
b

n t i yi t i yi
n t i ( t i )
2

v a

b t i
n

t l th t thi gian trong dy s, nh th theo th t t nhin t 1.

n l s lng cc s liu c c trong qu kh.
V d 5: Doanh s bn t ca cng ty Cu Long trong 6 thng u nm c cho
trong bng di y:
Thng
Doanh s (chic)

8.000

10.000

9.000

11.000

10.000

13.000

S dng phng php hoch nh xu hng d bo nhu cu cho thng 7.

28

Bi 2: D bo nhu cu

Bi gii:

ty ; t

Trc ht ta cn xc nh gi tr ty, t i2 ,

2
i

nh bng di y, sau xc

nh h s a v b
2

Thng

Nhu cu thc t yi

ti

tiyi

2.000

2.000

2.100

4.200

1.500

4.500

1.400

5.600

16

1.300

6.500

25

1.600

9.600

36

Tng

9.900

21

32.400

91

n ty t y

y b t 9.900 (129) 21 2.100

n t ( t)
2

6(32.400) 21(9.900)
129
6(21) (21) 2

Vy d bo ca thng 7 l: y a bt = 2.100 129 7 = 1.200 chic

2.2.2.6. Phng php ch s ma v

C nhiu loi mt hng c nhu cu bin i theo ma nh qun o, qut, l si, iu

ha khng kh...V vy cn phi s dng ch s ma v iu chnh nhu cu theo
ma cho hp l. Trnh t thc hin phng php ny nh sau:
Bc 1: D bo cho giai on t ( Ft)
Bc 2: Tnh nhu cu hng thng (qu) ca cc ma v Di
Bc 3: Tnh tng nhu cu ca cc ma
Bc 4: Tnh ch s ma v :

Si

Di
Di

Bc 5: D bo bng phng php ma v Fst FS

t i
V d 6: Tnh hnh tiu th iu ha ca mt siu th in my qua 4 nm nh sau:
Qu

Nm, chic
2005

2006

2007

2008

200

220

230

230

850

860

865

865

630

750

650

630

430

850

425

435

Gi s nm th 5 ca hng d bo s bn c 2.280 chic. Hy s dng phng

php ch s ma v phn b lng iu ha d kin bn c trong cc qu ca
nm d bo.
29

Bi 2: D bo nhu cu

Bi gii
Xc nh tng nhu cu theo tng qu.

D = 9.120

Xc nh tng nhu cu ca tt c cc qu:

Ch s ma v

Tng nhu cu cc qu

Tng nhu cu tng qu

Ta c:
Nm, chic
2005

2006

2007

2008

Tng
nhu cu
tng qu

200

220

230

230

880

0,10

220

850

860

865

865

3.440

0,38

860

630

750

650

630

2.660

0,29

665

430

850

425

435

2.140

0,23

535

Tng

2.110

2.680

2.170

2.160

9.120

Qu

Ch s
ma v

Nm
d bo

2.280

2.2.2.7. Phn tch mi quan h nhn qu

Phng php ny phn nh mi quan h gia nhu cu cn d bo vi cc nhn t nh

hng, b qua yu t thi gian. Trong nhu cu d bo c xem nh l yu t ph
thuc, cn cc nhn t nh hng l yu t c lp. Mi quan h ny c biu din
bng m hnh tng qut sau: Y = a + b1 x1 + b2 x2 + bn xn
So vi cc phng php d bo theo m hnh chui thi gian, phng php ny hu
hiu hn v phng php chui thi gian ch dng s liu qua d bo nn khng
phn nh mi quan h gia cc nhn t.
M hnh nhn qu c dng ph bin nht l m hnh phn tch hi quy tuyn tnh

D bo cho giai on t bng hm xu hng y a bx

Trong :

y l tr s ca bin ph thuc (nhu cu d bo cho tng lai)

x l bin c lp
h s a v b c tnh nh sau :
b

n xy x y
n x 2 ( x) 2

v a

y b x
n

Trong :
yi l nhu cu thc t trong qu kh
n l s lng cc s liu c c trong qu kh
nh gi c mc chnh xc ca c on bng phng php hi quy tng
quan, ta phi tnh sai s chun ca c on, k hiu l Syx
Sy,x

i 1

i 1

i 1

yi2 a yi b x i yi
n2

Ngoi lch chun, c th s dng h s tng quan hi quy (r) nh gi mc

quan h gia nhu cu v cc yu t nh hng.
30

Bi 2: D bo nhu cu
n

i 1

i 1

n x i yi x i yi

n 2 n
n x i n xi
i 1
i 1

n 2 n 2
n yi yi
i 1
i 1

C th xy ra cc trng hp sau:
Khi r = 1: Chng t gia x v y c quan h cht ch.
Khi r = 0: Chng t gia x v y khng c quan h g.
Tr s ca r cng gn 1, mi lin h tng quan gia x v y cng cht ch.
Khi r > 0 c tng quan thun.
Khi r < 0 c tng quan nghch.
V d 7: Doanh thu ca Cng ty A trong cc nm trc tng ng vi s ln qung
co trn bo c ghi trong bng sau:
S ln qung co trn bo

Doanh s (triu ng)

340

480

600

750

850

1000

D bo doanh thu ca cng ty nu trong nm ti cng ty tin hnh 10 ln qung co

trn bo?
Hng dn:
Nu t s ln qung co ca cng ty l X, l bin c lp ca m hnh hi quy v
t bin Y l doanh thu ca cng ty tng ng vi s ln qung co ca cng ty trn
truyn hnh, l bin ph thuc, m hnh hi quy s l:
Y = a + bX
Trong :
n xy x y

n x ( x)
2

v a

y b x
n

Ta c bng tnh sau:

X2

Y2

XY

340

1.020

115.600

480

1.920

16

230.400

600

3.000

25

360.000

750

4.500

36

562.500

850

5.950

49

722.500

900

7200

64

810.000

33

3.920

23.590

199

2.801.000

Vy:
b

6(23.590) 33(3.920)
15,33;
6(199) (33) 2

a = 166

Y = 166 + 15,33 X
Nu cng ty qung co 10 ln trong thng, doanh thu s l:
Y = 166 + 15,33 10 = 1.175,33 triu ng
31

Bi 2: D bo nhu cu

lch chun ca ca hi quy:

n

Sy,x

y
i 1

2
i

i 1

i 1

a yi b x i yi

n2

= 33,36 triu ng

H s tng quan r s l:
r

n XY X Y
n X 2 X 2 n Y 2 Y 2

0,99

Vy tin cy ca m hnh hi quy l 99%, ni cch khc 99% kt qu c th gii

thch c bng m hnh hi quy trn hay 99% doanh thu ca cng ty ph thuc vo
s ln qung co trn bo.
2.3.

Kim sot d bo

gim st v kim sot d bo, ngi ta c th s dng mt s cc ch tiu sau:

1. lch tuyt i bnh qun MAD (Mean Absolute Deviation).
MAD =

AD
n

Fi

2. Sai s bnh phng bnh qun MSE ( Mean Average Deviation Error)
MSE =

(A

Fi ) 2

n 1

3. Sai s t l tuyt i bnh qun MAPE ( Mean Average Deviation Error)

MAPE =

100

Ai Fi / A i
n

Cc gi tr MAD, MSE v MAPE cng nh th kt qu d bo cng chnh xc, cng tt

C mt cch khc gim st v kim sot d bo l s dng tn hiu theo di. l
mt mc o nh gi cht lng d bo ng sai so vi gi tr thc t nh th no. D
bo thc cht l d on v tng lai trn c s cn c vo kinh nghim hoc cc m
hnh ton hc .. do vy, kt qu d on ch chnh xc tng i, tuy nhin sai s gia
nhu cu thc t v d bo phi nm trong gii hn cho php, nu vt qu th cn
nghin cu sa i phng php d bo cho ph hp.
Tn hiu theo di c tnh bng tng sai s d bo dch chuyn (RSFE Running
Sum of Forecast Error) chia cho lch tuyt i trung bnh (MAD), c th l:
TS

RSFE (Ai Fi )

MAD
MAD

C th minh ha tn hiu theo di bng hnh di y:

32

Bi 2: D bo nhu cu
Du hiu
bo ng

Gii hn kim sot trn

Tn hiu
theo di

+
RSFE/MAD = 0
_

Khong gii hn
cho php
Gii hn kim sot di

Tn hiu theo di theo thi gian

Tn hiu theo di dng cho bit nhu cu thc t ln hn d bo.

Tn hiu theo di m cho bit nhu cu thc t nh hn d bo.
Tn hiu theo di c xem xt l tt nu c RSFE nh v c sai s dng bng sai s
m. Lc ny tng sai s m v dng s cn bng nhau v v RSFE nh nn tn hiu
theo di bng khng.
Mt tn hiu theo di vt qu gii hn trn hoc di c xc nh trc th c bo
ng, v cn nh gi li cch thc d bo nhu cu ca mnh.
Mt iu ng lu l lm th no c th xc nh c gii hn trn v gii hn
di ca tn hiu theo di. Hin nay, con s c s dng ph bin nu mt d bo
nm trong tm kim sot th 89% sai s s nm trong khong 2 MAD; 98% sai s
s nm trong khong 3 MAD; 99,9% sai s s nm trong khong 4 MAD.
V d 8: Cho bit nhu cu thc t v nhu cu d bo v thuyn du lch ca mt cng
ty du lch nh sau:
n v: sn phm
Thng

Nhu cu d bo

78

75

83

84

88

85

Nhu cu thc t

71

80

101

84

60

73

RSFE

Sai s

Sai s
ly k

MAD

Tn hiu
theo di

Hy tnh tn hiu theo di, RSFE v MAD?

Bi gii:
Thng

Nhu cu
d bo

Nhu cu Sai s d
thc t
bo

78

71

-7

1,0

75

80

12

0,3

83

101

18

16

18

30

10

+1,6

84

84

16

30

7,5

+2,1

88

60

-28

12

28

58

11,6

1,0

85

73

-12

24

12

70

11,7

2,1

Gii hn kim sot trn

6
4
2
0
-2

-4
-6

Gii hn kim sot di

33

Bi 2: D bo nhu cu

TM LC CUI BI

D bo nhu cu l phn thit yu trong qun tr sn xut v dch v. Vic t k hoch thnh
cng ph thuc rt nhiu vo d bo nhu cu sn phm ca doanh nghip. Khi hc v d bo cn
ch trng vo cc ni dung sau:
Th nht, hiu c thc cht, ni dung v phn loi d bo. Qua ni dung ny, gip bn
hiu c tm quan trng ca cng tc d bo, t nhn thy s cn thit ca cng tc ny
trong hot ng qun tr sn xut doanh nghip.
Th hai, cc phng php d bo nh tnh, d bo theo phng php nh tnh da vo cm
nhn v suy on.
Th ba, cc phng php d bo nh lng, bao gm phng php bnh qun gin n, bnh
qun di ng gin n, bnh qun di ng c trng s, san bng s m
Th t, kim nh v gim st d bo. thc hin vic gim st v kim sot d bo, doanh
nghip da vo cc ch tiu cn nh nh lch tuyt i bnh qun (MAD); sai s bnh
phng bnh qun (MSE), sai s t l tuyt i bnh qun (MAPE).

34

Bi 2: D bo nhu cu

CU HI N TP

1. D bo l g? C nhng loi d bo no?

2. Trnh by thc cht, cc u v nhc im ca nhm phng php d bo nh tnh.
3. Trnh by u v nhc im ca cc phng php d bo bnh qun.
4. Hy nu ngha v cch tnh ca ch tiu tn hiu theo di RSFE.
5. Gii thch gi tr ca h s ma v trong d bo. Cc c trng ma v khc vi c trng
chu k im no?
6. So snh gia d bo bnh qun vi d bo san bng s m? M t nt chnh cc bc dng
xy dng h thng d bo.
7. Cho mt s v d ca cc ngnh b nh hng bi ma v. Ti sao cc doanh nghip ny
li mun loi b nh hng ca ma v?
8. Gii thch ngha ca h s tng quan. Trnh by ngha ca gi tr m ca h s tng quan.
BI TP

Bi 1
Nhu cu thc t v sn phm giy thm ca mt cng ty kinh doanh c cho trong bng di y:
n v tnh : 1.000 hp
Thng
Nhu cu

1
20

2
21

3
15

4
14

5
13

6
16

a. Hy s dng phng php d bo san bng s m vi 0,8 v 0,5 d bo cho

thng 7 (gi s nhu cu d bo ca thng 1 l 22.000 hp).
b. Ca hng nn s dng h s no d bo cho thng 7?
Bi 2
T s liu c cho trong bng di y, hy s dng phng php san bng m (vi h
s = 0,2) d bo nhu cu cho thng tip theo. Bit rng nhu cu d bo trong thng 1 l 5
sn phm.
Thng

Nhu cu thc t (sn phm)

13

14

15

18

Bi 3
S dng s liu t bng di y d bo doanh s cho thng 8 bng phng php hoch nh
theo xu hng:
Thng
Doanh s (sn phm)

1
100

2
110

3
122

4
130

5
139

6
152

7
164

Bi 4
Doanh thu ca Cng ty Bch Hng trong cc nm trc tng ng vi s ln qung co trn v
tuyn truyn hnh (TV) c ghi trong bng sau:
S ln qung co trn TV

Doanh s (triu ng)

340

610

700

520

1000

767

a. Xy dng m hnh hi quy phn nh mi quan h trn v xc nh h s tng quan. H s

ny ni ln iu g?
b. D bo doanh thu ca Cng ty nu trong nm ti cng ty tin hnh 10 ln qung co trn TV?
35

Bi 2: D bo nhu cu

Bi 5
Cho bit nhu cu thc t v nhu cu d bo v thuyn du lch ca mt cng ty du lch nh sau:
n v: sn phm
Thng

Nhu cu d bo

78

75

83

84

88

85

Nhu cu thc t

71

80

101

84

60

73

Hy tnh tn hiu theo di, RSFE v MAD?

Bi 6
Tnh hnh tiu th iu ha ca mt ca hng kinh doanh qua 4 nm nh sau:

n v: Chic
Qu

Nm
2005

2006

2007

2008

200

220

230

230

850

860

865

865

630

750

650

630

430

850

425

435

Gi s nm th 5 ca hng d bo s bn c 2.280 chic. Hy s dng phng php ch s

ma v phn b lng iu ha d kin bn c trong cc qu ca nm.

36