TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 479

Osmanl Devletinde lk Resm Konservatuvar Olan

Drlelhanda Derleme ve Yaym Faaliyetleri
The Compilation and The Publication Activities in Darulelhan (The
First Official Conservatory in The Ottoman Empire)
Kubilay KOLUKIRIK*
ZET
Drlelhan Osmanl Devletinin resm ilk konservatuar olup, Trkiye Cumhuriyetinin kurulu sreci ierisinde kurulmutur. Cumhuriyet dnemindeki Trk mzii ile ilgili derleme ve
yaym faaliyetlerinde bu kurum nemli almalar gerekletirmitir. Bu makale ile Drlelhanda yaplan derleme ve yaym faaliyetleri ortaya konulacaktr. Kurum, lkemizde mzik
yaymclna nemli katklar sunmutur. Drlelhanda 1924 ile 1926 yllar arasnda Drlelhan Mecmuas adyla 7 say yaymlamtr. almamzda Drlelhan Mecmuas Osmanl
Trkesinden gnmz Trkesine evrilerek makaleler incelenmitir. Drlelhanda ayn
zamanda resm ilk mzik derlemecilii faaliyeti de gerekletirilmitir. Daha nce bu konuda
yeterli almann olmamas bu makalenin nemini arttrmaktadr. almamzda eviri ve
dokman analizi yntemi kullanlmtr.

ANAHTAR KELMELER
Trkiyede resm ilk konservatuvar, Drlelhan, Drlelhan Mecmuas, derleme ve yaym
faaliyeti

ABSTRACT
Darulelhan was the first official conservatory in the Ottoman Empire. It was founded in the
foundation process of the Republic of Turkey. This institution carried out important studies for
the compilation and the publication activities related with Turkish music in the Republic Period. This article aims to analyze the compilation and the publication activities of Darulelhan.
This institution provided an important contribution to the publication of music in our country. The articles related with music were published with the name of Darulelhan Journal.
Between 1924 and 1926 were published 7 magazines in Darulelhan. In our study, the Daru-

Yrd. Do. Dr., Nevehir niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Mzik ve Sahne Sanatlar Blm retim yesi, kubilaykolukrk@gmail.com

480 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

lelhan Journal was analyzed having been translated from Ottoman Turkish to present Turkish.
Besides, the first official music compilation was realised in Darulelhan. Never before have been
enough studies about this topic. Therefore, this article is an important study. In our study,
translation and document analysis method was used.

KEY WORDS
The first official conservatory in Turkey, Darulelhan, Darulelhan Journal, the compilation and
publication activities.

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 481

Giri
Trk Mzik Tarihi boyunca mzik eitimine katk sunan birok kurum
kendi dnemleri itibaryla tarihteki yerlerini almtr. Mehterhane, Enderun,
Mevlevhane, Muzka-y Hmyn; Drlelhana kadar sistematik bir ekilde
hizmet vermi nemli kurumlardr. Bu kurumlarn yannda birok Trk mzik
cemiyeti kapsamnda sivil rgtler, n plana km sanat adamlarnn evleri,
birok tarikat derghlar, camiler birer eitim kurumu olarak Trk mziinin
kuaktan kuaa aktarlarak gnmze ulamasnda nemli ilevler gerekletirmitir.
Osmanl Devletinde Bat mziinin halka yaylmas abalarnn 20. yzylla birlikte younlamaya baladn gryoruz. Bu dnemde yaygn olarak
Trk mzii eitimi veren Drl-Musiki-yi Osman, Drl Feyz-i Musiki,
Drt-Talim-i Musiki, Glen-i Musiki, ark Musikisi Cemiyeti gibi sivil rgtler mevcuttu. Cumhuriyet srecine gei dneminde kurulan Drlelhan, gerekletirdii eitim-retim faaliyetlerinin yannda Trk mziinin kuaktan
kuaa aktarlmas grevini f etmek zere nemli derleme ve yaym faaliyetlerinde de bulunmutur. Bu almada kurumca gerekletirilen derleme ve yayn faaliyetlerini inceleyeceiz. almamzda eviri ve dokman analizi yntemi kullanlmtr.
Yntem
almada Dokman incelemesi yntemi kullanlmtr. Dokman incelemesi, aratrlmas hedeflenen olgu veya olgular hakknda bilgi ieren yazl
materyallerin analizini kapsar. Konu ile ilgili yaynlar incelenmi ve Osmanl
Trkesi ile yazlm Drlelhan Mecmuas gnmz Trkesine evrilerek dokman incelemesi yntemi ile analiz edilmitir.
Evren ve rneklem
ncelemenin evreni Drlelhanda derleme ve yaym faaliyetleri ile ilgili
yaplm bilimsel almalar; rneklemi ise Drlelhan Mecmuasdr.
ncelemenin Amac
Bu incelemedeki ama, Osmanl Devletinin resm ilk konservatuar olan
Drlelhann kurulu sreci, kurulu amac hakknda bilgi vermek; kurumda
yaplan derleme ve yaym faaliyetlerini ortaya koymaktr. Bu temel ama erevesinde u sorulara cevap aranmtr:

482 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

1- Drlelhan nerede, ne zaman ve hangi amala kurulmutur?

2- Drlelhanda yaplan derleme faaliyetleri nelerdir?
3- Drlelhanda yaplan yaym faaliyetleri nelerdir?
ncelemenin nemi
Trkiyede Avrupa lkelerinde bulunan konservatuvarlarn eitim-retim
programlar incelenerek kurulmu olan Drlelhan yeterince tannmamakta ve
Drlelhanda yaplan derleme ve yaym faaliyetleri hakknda da yeterli bilgi
bulunmamaktadr. Bu durum almann nemini arttrmaktadr.
Veri Toplama Arac
Bu incelemede veriler Babakanlk Osmanl Arivinden, Drlelhan Mecmuasndan ve konu ile ilgili yaymlardan elde edilmitir. Elde edilen verilerin
nemli ksm Osmanl Trkesi ile yazlm olduundan tarafmzca gnmz
Trkesine evrilerek incelenmitir.
Verilerin Analizi
Elde edilen veriler Dokman incelemesi yntemi ile dokmanlar kapsaml bir ekilde analiz edilmitir.
1-DRLELHAN
Osmanl Devletinin gerileme ve k sreleri boyunca arln hissettiren Batllama politikalar yznden ihmal edilmi olan Trk mzii, nemli
skntlara dr olmutu. Tarihin derinliklerinden szlerek gelitirilmi olan
Trk mzik kltrnn sonraki kuaklara aktarlmas, bu balamda retmenlerin yetitirilmesi, Trk mzik formlarnn notasyonunu gerekletirecek statlarn yetitirilmesi ve mill mziin layk olduu yere getirilmesi mill bir gereklilik durumuna gelmiti. Bahsettiimiz bu ihtiyaca cevap verecek bir okul
almas dncesinin fiiliyata gei sreci u ekilde cereyan etmitir:
I. Dnya Sava yllarnda Osmanlnn mttefiki Almanyadan gelen yksek bir mzik ekibi Hilal-i Ahmer Cemiyeti yararna birka konser vermiti.
Buna karlk olarak Osmanl Hkmeti, Muzka-y Hmyndan seilen Bat
mzii ekibini Almanyaya gnderdi. Bat mziinin anavatan olan bir lkede
gerekletirilmi olan Bat mzii icras beenilmedi ve ekipten Osmanl kltrne ait mzik eserleri icra edilmesi istendi. Bu istek zerine ekip birka Trk
mzii eserini icra etti. Dinleyiciler icra edilen eserleri beeniyle karlam ve

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 483

daha fazla eser icra edilmesini istemilerdi; ancak Muzka-y Hmyn ekibi
isteklere cevap verememiti. (Kara 2010: 21)
Yukarda zetlemeye altmz bu olay Trk mziinin canlandrlmas
konusundaki dnceleri perinlemitir.
Abdlkadir Tre, okullarda verilen mzik eitiminde rencilerin mill
mzie aykr olan bestelerle krk dkk manzumeler okuduklarn gzlemlemi ve milli mzik eitimi konusuna Maarif Nezaretinin dikkatini ekmek
istemiti. (Ergin 1977: 1578)
Bunun zerine Maarif Nezareti bir mzik okulu amak zere almalara
balad. Maarif Nazr Ahmet kr Beyin Abdlkadir Beye gnderdii bu
konudaki almalara balandn bildiren Haziran 1916 tarihli tezkirede yle
deniyordu:
Mektibde musiknin hsn-i talimi ve sr- eslfn ihy ve muhafazas ve Anadolu mill terennmlerine gre mill bir mzik tanzimi ve mzikte mtehasss muallim
yetitirilmesi gayretlerine almak zere mzik meahir-i mtehasssndan Washington sefir-i esbk Ziya Paa hazretlerinin riyaseti altnda tekil olunan heyet-i fenniyeye
zt- lleri de z tayin olunduundan Hazirann 23. Perembe gn zevali, saat ikide daire dhilinde Meclis-i Maarif odasnda ilk ictimn akd edecek olan Encmeni terife bezl-i himmet buyurulmas temenn olunur efendim. (Ergin 1977: 1579)
Yukarda naklettiimiz hadiseler Drlelhann almas giriiminin alt yapsn oluturdu. Bu balamda Drlelhann kurulmas iin nclk eden ilk
kiinin Abdlkadir Tre olduunu gryoruz.
Resm anlamda mzik okulu kurulmasna ilikin almalar sonucunda
Marif-i Ummiyye Nezretinin kurduu Mzik Encmeninin hazrlam
olduu talimatnme gereince, erkeklere ve bayanlara ayr ayr eitim vermek
zere Drlelhan adyla bir mzik okulu almasna karar verildi.
Drlelhanda mzik retmeni yetitirmeye ynelik bir eitim ve retim
program ngrlmekteydi. Ders programnda Bat mziine de yer verilmiti;
ancak Trk mziinin daha n planda olduu anlalmaktadr. (zcan 1995:
518)
Bu kurumda mzik retmeni yetitirmenin yan sra mzikle ilgili bilimsel
almalar yapmak, sanatsal deeri haiz mzik eserlerini notaya alarak tespit
edip yaymlamak ve folklor aratrmalar yapmak gibi hedefler de gzetiliyordu.

484 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

Washington eski bykelisi bestekr Yusuf Ziya Paann bakanlndaki

Mzik Encmeninin 9 Ocak 1916da hazrlad ynetmelik, Sultan Reatn
direktifi ile yrrle girdi. Drlelhan 1917 (1333) senesinde Birinci Dnya
Sava devam ederken Maarif Nzr Ahmet kr Beyin nezareti zamannda
vekiller heyeti kararyla eitim ve retime hazr hale geldi. (Drlelhan Mecmus 1340: 38) Erkekler ksmnn al treni, ehzadebanda Fevziye Caddesinde bir konakta gerekletirildi; bayanlar ksm ise yine ayn semtte baka
bir binada ald.
almamzn Drlelhanda Eitim ve retim balkl blmnde yer
verdiimiz Mzik Encmeni ve Drlelhan Talimtnda da grlecei gibi
Mzik Encmeni dier resm okullardaki mzik derslerinde retilen eserleri
incelemek, ilm kaidelere uygun olmayanlar ders programlarndan kartmak
ve bunlarn yerine mill hislerin ycelmesine hizmet edecek eserler vcuda getirmek suretiyle okullardaki mzik ders programlarn dzenleyecekti. Okullardaki mzik derslerini tefti ii Encmence belirlenecek ve Maarif Nezaretince tayin olunacak kiilerce yaplacakt. (Musiki Encmeni ve Drlelhan Talimatnamesi 1335)
Encmen, Drlmuallimn ve Drlmuallimt (Erkek ve kz retmen
okullar) rencilerinden mzik yetenei olanlarn haftada iki defa, iki saat sreyle Drlelhan derslerine katlmalarn teklif etmiti. (Babakanlk Osmanl
Arivi, Maarif Nezareti Tedrisat- liye, 121/79) Encmenin bu teklifine gelen
cevap u ekildeydi:
btidai Drlmualliminlerin mzik tedrisatnda hedefledikleri gaye retmen
adaylarna iyi ve tam nota retmek (solfej) mzik nazariyatn gstermek ve bunlar
herhangi bir besteyi, notasn kolaylkla okuyabilecek bir hale getirmek, sesleri tabii ve
fenn kabiliyet ve taksimata gre tanzim, tesviye ve tazyf eylemek, teknik ve pratik metodlarla gna muallimi yetitirmekten ibarettir. Binaenaleyh hanende ve sazende yetitirmek isteyen Drlelhan ile mekatib-i ibtidaiyyede nota ve gna tedrisi usulleri renmekle mkellef Drlmualliminler arasnda mnasebet tasavvur doru deildir.
Mzik Encmenine verilen bu cevapla Drlelhann amacnn solist ve saz
sanats yetitirmek olduu ifade edilmi ve Drlmuallimn ve Drlmuallimt rencilerinin ise ilkokullarda mzik retmenlii yapabilecek seviyede
eitilmeleri yeterli grlmtr.
Osmanl Devletinde kurulan ilk resm mzik okulu olmas dolaysyla
Drlelhan, kurulduu dnemde, dnya mzik kltrnn Trk mzik kltr ile ayn ortamda evrensel bir anlay ierisinde sistematik ve kurumsal bir

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 485

yapda pedagojik eitim ilkelerine uygun bir anlay ierisinde mzik eitiminin verildii kurum olmas bakmndan kendisinden nceki kurumlardan ayrlr.
2-BULGULAR
ncelememiz sonucu elde ettiimiz bulgulara Drlelhanda Derleme Faaliyetleri ve Drlelhanda Yaym Faaliyetleri eklinde iki balk altnda yer verdik:
2.1.Drlelhanda Derleme Faaliyetleri
Drlelhanda gerekletirilmi olan derleme, yayn ve aratrma faaliyetlerinin Trk mzik tarihinde nemli bir dnm noktas olduunu syleyebiliriz.
Drlelhan, kuruluundan sonra, yeni kurulmu olan Trkiye Cumhuriyeti
Devleti bnyesinde de almalarn srdrerek nota yaymlama faaliyetlerini
gerekletirmitir.
Drlelhann 1923 yl sonras evresinde Musa Sreyya bakanlnda kurum adna yukardaki gibi iki bin kadar anket fii hazrlatlarak, (Drlelhan
Mecmus 1340: 39-40) Milli Eitim Bakanl tarafndan Anadolunun her yerine gnderilmitir.
Tablo 1. Drlelhann trkleri tespit ve kayt altna almak amacyla hazrlad anket formu
Numara
1
2
3
4
5
6

Sorular
Memleketinizde msikiinslar ve saz almakta hret kazananlar var mdr bunlarn isim ve hviyetleri nedir?
Kasabanz dhilinde hangi mzik alglar kullanlmaktadr
ve bunlardan en ok alnan hangisidir?
ehrinizde mzik cemiyetleri var mdr? Var ise kurulu tarihleri ve saylar ve fliyeti hakknda bilgi verilmesi
Kasabanzda ve kylerinizde okunan halk arklar hangisidir? Bunlarn notalarnn yazlp gnderilmesi
Halk arklarn karan kimlerdir? Bunlar ne gibi durum ve
olaylarn etkisi altnda kmtr?
Halk arklarndan en fazla sevilen ve sylenen hangileridir?
Bunlar arasnda eski ve yeni devirlerin hislerini ve menkbelerini tasvr ve ifde edenler var mdr? Var ise notalarnn
gnderilmesi.

486 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

10

11
12

13
14

ehrinizdeki ktphnelerde veya herhangi bir kiide eski

mzik eserlerimize ait nota ve kitap var mdr? Var ise bunlar hakknda aklamada bulunulmas
Bulunduunuz mahalde eski sazlardan imdiye kadar
muhfaza edilebilenler var m? Var ise nelerdir ve kimlerin
nezdindedir?
Okullarnzdaki erkek ve kz renciler imdiye kadar mar
ve ark olarak ne gibi eyler rendiler? Bunlarn isimleri
nelerdir? Kimlerin eseridir?
Birinci Dnya Sava ve milli mcadele esnsnda memleketimizde ne gibi milli ve vatani arklar terennm edildi ve
hl hangileri sylenmekdedir? Bu yolda arklar varsa notalarnn gnderilmesi
Notalardan ve mzik kitablarndan en fazla hangilerine ihtiyacnz vardr?
ehrinizde mzik alglarn reten ve tamir eden kimseler
var mdr?
Bunlar en fazla hangi sazlarn retilmesi ve tamiriyle megl
oluyorlar?
Kasaba ve kylerdeki her eit elencelerde ne gibi sazlar
alnmakta, ark ve trk olarak neler sylenmektedir?
Halkn duygularn ifade eden arklar ve trkler hakknda
genel deerlendirmeniz nedir?

yl sren bu alma sonucu gnderilen yze yakn notadan 85 tanesi,

1926 ylnda iki defter halinde yaymlanm; anket usulnn istenilen sonuca
ulalmamas nedeniyle derleme gezileriyle ezgileri kaydetme yolu tutulmutur. ( Paac 1994: 21)
1925 ylnda anket almasnn devam ettii sralarda resm anlamda ilk
derleme gezisi, Milli Eitim Bakanl bnyesinde gerekletirilmitir. Bu derleme gezisinde Mzik Aratrma Heyeti Bakan olarak Seyfettin Asaf ve Mehmet Sezai Asaf grev almtr. Bu derleme gezisinin tarihi, Yurdumuzun Nameleri adl kitapta belirtildiine gre 28 Austos 1925 tarihine rastlamaktadr. (Kolukrk-vd. 2012: 795) Ancak kitap 1926 ylnda yaymlanmtr. Seyfettin Asaf
ve Sezai Asaf, Drlelhanda kompozisyon hocas olarak grev yapmlardr. Bu
balamda resm anlamda gerekletirilmi olan ilk derleme faaliyetlerinin
Drlelhanda yaplm olduunu gryoruz.

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 487

Trkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluunun ilk yllarnda bizzat ilk

Cumhurbakan Mustafa Kemal Atatrkn, Seyfettin ve Sezai Asaf kardeleri,
Bat Anadoludaki halk trklerini derlemeleri iin grevlendirmitir. Seyfettin
ve Sezai Asaf kardeler, mzik eitimlerini Avrupada almlard. Derleme almalar yaparken fonograf gibi kayt cihazlar kullanmamlar, ezgileri alan
ya da syleyenleri dinleyerek notaya almlar, bunu yaparken de aldklar eitim gerei Bat mzii kurallarn uygulamlardr. Bu nedenle bu derleme almas, notalama sistemindeki yanllklardan dolay ciddi eletirilere uramtr.
lk derleme gezisinin baarsz olarak deerlendirilmesi ve anket almalarndan istenilen neticenin alnamam olmas nedeniyle fonograf cihaz ile birlikte Anadoluda derleme faaliyetlerinin devam etmesine karar verildi. O sralar
Pariste bulunan Cemal Reit Rey araclyla derleme almalarnda kullanlmak zere fonograf getirtildi. Akabinde Drlelhan bnyesinde, Yusuf Ziya
Bey, Rauf Yekta, Drr Bey ve Ekrem Besimden olumu heyetle 1926 ylnda
Adana, Gaziantep, Urfa, Nide, Kayseri ve Sivas illerini kapsayan ve 51 gn
sren derleme gezi faaliyeti sonucu 250 tane trk derlenmitir. (Balkl
2009:158) Gezi sonucu derlenen trkler daha sonralar yaymlanacak olan
Anadolu Halk arklar isimli derlemenin 1, 2 ve 5. defterlerini oluturmutur.
Yusuf Ziya Demirci, Ekrem Besim, Muhiddin Sadak ve Ferruh Beyin katld derleme gezisi 1927 ylnda yaplmtr. (lktar 1972: 31) Gezide Konya,
Karaman, Ereli, Alaehir, Manisa, demi ve Aydn yrelerinden derlenen 250
trk, defterlerin 3, 4, 6 ve 7. serisini oluturmutur. (Balkl 2009: 158)
Drlelhann ad 20 Ocak 1927de stanbul Belediye Konservatuvar olarak deitirildikten sonra da 1928, 1929 ve 1932 tarihleri arasnda derleme faaliyetleri srdrlmtr. 1928 ylnda gerekletirilen derleme gezisine 1927 ylndaki ayn ekip katlm; nebolu, Kastamonu, ankr, Ankara, Eskiehir, Ktahya ve Bursa illerini kapsam ve yaklak 200 civarnda trk derlenmitir.
Derlenmi olan bu trkler defterlerin 8, 9, 10 ve 11. serisinde baslmtr. (Balkl 2009: 159)
1929 ylndaki derleme gezisine Yusuf Ziya Bey, Mahmut Ragp Gazimihal,
Ferruh Bey ve Remzi Bey itirak etmi, 35 gn sren; Trabzon, Rize, Sinop, Giresun, Gmhane, Bayburt, Erzincan ve Erzurum illerini kapsayan gezide 300
adet trk derlenmi ve ilk kez sinema kameras kullanlmtr. (Balkl 2009:
159)

488 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

1929 ylndaki derleme gezisi sonrasnda Mahmut Ragp Gazimihal, ark

Anadolu Oyun ve Trkleri isimli kitabn yaymlamtr. Yukarda bahsettiimiz
drt derleme gezisinin neticesinde 670 trk 12 defter halinde yaymlanmtr.
Drlelhanda oluturulmu Trk Mzii Eserlerini Tasnif ve Tespit Heyeti tarafndan tespit edilerek notaya alnm olan eserler, Trk mzii asndan
nemli bavuru kayna olma ynyle dikkat ekicidir. Drlelhan tarafndan
Anadolunun eitli beldelerinde gerekletirilmi derleme faaliyetleri, Trk
mzik kltrnn sonraki kuaklara aktarlmas adna son derece nemli faaliyetlerdir.
Eitim ve retim faaliyetlerinin yan sra Trk mzii ile ilgili yayn ve
aratrma almalar, Trk halk mzii ile ilgili derleme almalar ve klasik
Trk mzii eserlerinin tespit edilmesi konusunda yaplan allmalar, Trk
mzik tarihi asndan sistematik ilk almalar olmas ynyle ok nemlidir.
Yine Drlelhan ats altnda Drlelhan Klliyt isimli klasik Trk mzii
eserlerinin nota yaym gerekletirilmitir. 120 tanesi Osmanl Trkesi ile
Drlelhan tarafndan; 60 tanesi de Latin harfleriyle stanbul Konservatuvar
neriyat olarak yaymlanm toplam 180 fasikl, 199 tane szl eseri ve 60 tane
saz eseri ihtiv etmektedir.
Trk mzii eserlerini tasnif ve tespit heyeti tarafndan derlenerek yaym
gerekletirilen eserler, icra heyeti tarafndan eitli konserler araclyla takdim ediliyor; ayrca dnemin en nemli mzik yayn arac olan plaklar yoluyla
da ummletiriliyordu.
Bahsetmi olduumuz faaliyetlerin dnda Drlelhan, sre ierisinde on
sekiz ciltlik cami ve tekke mzik rnekleri (1931-1939), ciltlik Zekai Dede
Klliyat (1940-1943), Buselikli Fasllar (1943), yirmi bir fasl defteri (1954-1958),
Tanburi Mustafa avuun otuz alt arks (1948), Subhi Ezginin be ciltlik Nazar ve Amel Trk Musikisi (1935-1953) gibi bugn iin de kaynak deerini
koruyan eitli eserler yaymlamtr. (Gener 1994: 538-540)
2.2- Drlelhanda Yaym Faaliyetleri
2.2.a-Drlelhan Mecmuas
Mecmua dergi anlamna gelmektedir. eitli zaman aralklaryla bilimin
ve sanatn eitli alanlarnda neredilen sreli yaymlardr.
Trkiyede mzik yaymclnn on dokuzuncu yzyln sonlarnda baladn, 1950li yllara kadar daha ok nota basma etkinlikleriyle kendini gster-

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 489

diini, mzik dergisi yaymclnnsa nota yaymclna gre kurumsallaamadn, daha ok kiisel abalarla srdrldn syleyebiliriz.
lkemizde mzik yaymclna katk sunmu olan dergilerden birisi de
Drlelhan Mecmuasdr. Drlelhan tarafndan ubat 1924ten ubat 1926ya
kadar geen iki yllk sre zarfnda toplam 7 say yaymlamtr.
Drlhan Mecmuasnn mukaddime balkl giri blmnde kurumun
eitim-retim ve teebbslerinin, onlar takip edebilen snrl bir zmreye has
klmayarak mmkn mertebe geni bir halk snfna yaygnlatrlmas iin byle bir dergi yaymlanmasna karar verildii ifade edilmektedir. (Drlelhan
Mecmus 1340: 2)
Derginin gayesi memleketimizde mziin ilerlemesi zerine hayrl ve verimli bir ekilde etki etmek, kymetli mill gzel sanatlar tespit etmek, genel
mahiyetteki sanat eserlerini ve byk sanatkrlar tantmak, zetle messesenin
btn alma ve teebbslerini memleketin her yanna ulatrmaya almak
olmutur. Bu ama u cmlelerle ifade edilmitir:
Drlhan; her trl ada ve insan ilerlemeyi takdir ve telakkiye msait bir hkmetin desteiyle kurulmu olan ve hkmet yneticilerinden ltuf ve destek grmekle
mftehir bulunan bir messese olduu iin halkmzn sanat zevkine ve maneviyatna
mmkn mertebe geni bir sahada hizmet etmeye sevgili milletine ve cumhuriyetine
kar muazzez bir vazife addetmektedir.
Musa Sreyya, Rauf Yekta, Muallim Ahmet Muhtar, Ekrem Besim, Halil
Bedi, Ruen Ferit, Cemal Reit, Mahmut Ragp Gazimihal, gibi ok nemli
isimlerin makalelerinin bulunduu mecmuada, Drlelhan rencileri iin ayrlan bir stun yannda, kurum faaliyetlerinin anlatld Drlelhan uunu blm de yer almaktadr.
2.2.b-Drlelhan Mecmuasndaki Makaleler
Drlelhan bnyesinde 1924 ylnda Drlelhan Mecmuas isimli bir mzik
dergisi karlm ancak bu dergi sadece yedi say yaymlayabilmi, yaym faaliyeti 1926 ylnda son bulmutur. Drlelhan Mecmuasnda Osmanl Trkesi
ile yaymlanm makaleleri gnmz Trkesine evirerek Trk mzii alannda aratrma yapan kiilerin dikkatine sunduk.
stanbulun 1920 ylnda igal edilmesinden sonra eitli sebeplerle ayakta
kalamayan Drlbedyinin yerini alan Drlelhan ile Trk mzik eitimretim sreci yeniden ikame edilmitir. Bu kurumda ders veren hocalarn, dnemlerinde evre kltrlerin mzik anlayna vkf olduklar grlmektedir.

490 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

Drlelhanda uygulanm olan mzik eitimi program ve Drlelhan

Mecmuasnda yaymlanm olan makaleler bize o dnemdeki mzik eitim anlay konusunda nemli bilgiler vermektedir. Bu balamda Drlelhandaki
mzik otoritelerinin mzie ve mzik eitimine ilikin dnceleri gnmzde
de nemini korumaktadr. Drlelhanda mzik ve mzik eitimi ile ilgili ne
kan konular u ekilde zetleyebiliriz:
Musa Sreyya, Batda Son Mzik Cereyanlar adl makalesinde on dokuzuncu asrn sonlar ile yirminci yzylda yaayarak Bat mzik kltrne
katk sunmu olan bestekrlar hakknda bilgi vererek deerlendirmelerde bulunmutur. Avrupada balayan yeni mzik cereyanlarnn banda Franszlarn bulunduunu, Beethoven ile Wagnerin, mzie his ve ruh kazandrdn, daha sonralar Fransz sanatkr Berliozun bu his ve heyecan tablosuna yeni
bir ruh vermi olduunu belirterek Avrupadaki genel mzik anlayna etkilerini deerlendiriyor. (Drlelhan Mecmus 1340: 3)
Musa Sreyya, Saint Saens, Gabriel Faur, Karl Vidor, Pol Lakumeb, Sesil
Kaminad, Kudar Csar Franck, Kilman, Paul Dukas, saac Albniz, Delius,
Maxduvel, Vensan Dendy isimli bestekrlarn mziin yeni cereyanlarna tb
kalm statlar olduunu belirtiyor. Claude Debussynin yeni empresyonist bir
bestekr olarak mzik tarihindeki yerini alm olduunu ifade ediyor. (Drlelhan Mecmus 1340: 100)
Memleketimizde Opera balkl makalede Musa Sreyya Batnn mzik
eletirmenleri tarafndan dhiyane eserler srasnda gsterilen mzik formlarn
ve zellikle de operann renilmesinin ve lkemizde yaygnlatrlmasnn
nem arz ettiini vurgulamaktadr. Drlelhann operay ve mziin sair ekillerini vcuda getirecek unsurlarn yetitirilmesini hedeflediini, bu eit bilimsel ve sanatsal teebbslerin lkemizde de gerekletirilmesi gerektiini, bu
konunun mzik meselelerinde yaamsal bir neme sahip olduunu vurguluyor.
Musa Sreyya, Tanbur Cemil Bey adl makalesinde Tanbur Cemili sanatsal kiilik, bestekrlk ve icraclk bakmlarndan deerlendirmi; onun icra
kudreti ve hissiyt ile alma yeteneini ruhunda toplayan ender bir bestekr
olduunun altn izmitir. Cemil Beyin ince sanatnn zellikle hznl bir
tavrla icr ettii taksimlerinde ortaya ktn belirtmitir. (Drlelhan Mecmus 1340: 18)
Mziin halk arasnda yaylmasnda Cemil Beyin nemli katklarnn olduunu belirten Musa Sreyya, Tanbur Cemil Beyin sanatn icrasndaki baa-

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 491

rsn ve onun farkl ynlerine bizzat tanklk ettiini anlatyor makalesinde.

(Drlelhan Mecmus 1340: 20)
Savt Mzik adl makalesinde Musa Sreyya, yaad dnemde memleketimizin mzik hayatnda yenilie ihtiya olduu konusunu ele almtr. Bunun yolununsa eski tarz brakarak Batnn ortaya koyduu mzik ilkelerini
ikame etmekle mmkn olacan belirtmitir. Yeni mzik metotlarnn ortaya
kmas ve oalmasyla Trk mzik hayatnda esasl bir dnmn meydana
geleceini ifade etmitir.
Trk mziindeki seslendirme yntemiyle Batllarn terennm tarz arasnda ok byk ve nemli farklarn olduunu belirten Musa Sreyya, Trk
Dilinin Bat mzii ses sistemine uyumu ile ilgili skntlarn zamanla belli bir
ereveye oturaca inancndadr.
stiklal Mar adl makalesinde bir ulus iin istiklal marnn ok nemli
olduunu anlatan Musa Sreyya, Trk Milletinin mill bir mara ihtiyac olduunu, Drlelhann retim heyetinin, stiklal Mar ile ilgili gftelere beste
bulunmas konusunda fenn ve sanatsal vasflar incelemekle grevli olduunu
ifade etmitir. Musa Sreyyann, Drlelhann 1 Temmuz 1341 tarihli dergisinde yaymlanm olan bu makalesi 14 Temmuz 1925 ylna tekabl etmektedir. Musa Sreyya bu makaleyi stiklal Marnn kabul olan 12 Mart 1921 tarihinden nce yazmtr. Musa Sreyya Drlelhann Bat Mzii Blmnn
bu hizmeti salahiyet ve muvaffakiyetle f edebilmek iin hazr bulunduunu
ifade etmektedir.
Osmanl Devleti bnyesinde kltrel deiim srecinin hzl olduu bir
dnemde yetien Hammamzde smail Dede Efendi (1778-1846) hakknda kapsaml almalar olan Rauf Yektnn kaleme ald makaleler, Dede Efendinin
gnmzde iyi anlalmasn salayacak niteliktedir.
Rauf Yekt, Avrupann birok lkesinde, mzik alannda nemli katklar
sunmu kiilere ilikin yeterli derecede alma bulunmasna ramen; yaad
dnemde, Trk mzik kltrne, mziin her formunda lmsz eserler sunmu olan smail Dede Efendi gibi bir mzik dhisi hakknda yeterli derecede
bilgi bulunmamas konusunun altn iziyor. (Drlelhan Mecmus, S. 1, 1340:
8) Dede Efendinin biyografisini, mzikteki dehasn ve eserlerini teferruatl bir
ekilde alt makale ile deerlendiren Rauf Yektnn verdii bilgiler gnmzde
Trk mzii alannda aratrma yapan kiilere kaynaklk edecek nitelikte kymetlidir.

492 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

Drlelhanlar Tarihine Bir Bak balkl makalesinde Rauf Yekt, konservatuvar kavramnn terim olarak kkeni hakknda bilgiler veriyor, Avrupada konservatuvarlarn XIV. yzyldan itibaren vcut buluunu ve yaygnlama srecini anlatyor. (Drlelhan Mecmus, S. 1, 1340: 24-28)
Mallim Ahmet Muhtar, Mzik Eitimi adyla yazm olduu makalede,
Mzik, zellikle en yksek derecede bir matematik ilmidir. Bir mzik eserini tekil eden
unsurlar tahlil edildiinde, neticede birtakm saylara ve saylar terkibatna ulalr.
diyerek mziin matematik bilimleri arasnda yer aldn ifade etmitir. (Drlelhan Mecmus, S. 2, 1340: 80) Trk mzik tarihinde mzii matematik bilimi
olarak vasflandran ilk ilim adam bn-i Sina olmutur. Mziin tanm hakknda bn-i Sn Kitbu-ifsnda: Mzik uyum ve uyumsuzluklar bakmndan
notalarn hallerini ve melodilerin nasl telf edildiinin bilinmesi iin notalar arasndaki birleim zamanlarn hallerini aratran matematik ilmidir ki bylece melodilerin nasl
telif edildii bilinir. . (Kolukrk-vd. 2012: 379) demitir. Bu tanmn iinde mzik ile ilgili iki konu olan nota ve ritim konular teorik adan aklanrken matematik bilimi temel alndndan mzik, matematik ilimleri arasnda yer almtr. Ahmet Muhtarn yaklam ile byk Trk bilgini bn-i Sinann yaklamlar ortaklk gstermektedir.
Ahmet Muhtar, mziin edebiyat, resim ve mimari sanatlar ile benzerliklerine deinmi ve bu konuyu ustaca ilemitir. Mzikte sanatlar ve ark syleyenleri edebiyatta hatiplere benzetmi, bu iki sanatn da hedefinin hissiyat
tahrik etmek ve ruha tesir etmek gibi gaye gttn ve hedeflerinin ayn olduunu ifade etmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 2,1340: 79)
Ahmet Muhtar mziin zellikle iir ile ok benzerlik gsterdiinin altn
izmi; airin kelimelerle, bestekrnsa seslerle oynadn, air gibi bestekrn
da vezin ve ahenk kurallarna uymak zorunda olduunu belirtmi; bestekrlarn da airler gibi kulak vastasyla zekya, kalbe ve ruha hitap ettiklerini
ifade etmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 80)
Ahmet Muhtar, mziin resimle mukayesesini, Nasl ki ressam eserlerine can
vermek iin renkleri kullanrsa musikiinas da eserine orkestrasyon denilen bir nevi
seslerin renklendirilmesi ile hayat fler. Resmin nasl izgileri varsa mziin de melodik hatlar vardr. Resimde renklerin terkibi hususunda bir muvazene arand gibi mzikte de seslerin mezc ve terkibi bir muvazeneye tbdir. Mziin muvazenesi ahenktir. cmlesiyle ortaya koymutur. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 80)
Mziin zellikle mimariye ok fazla benzerlii olduu grn dile getiren Ahmet Muhtar, mzii seslerin mimarisi olarak addetme fikrinin ok

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 493

doru olduunu, mimarideki ahengin birer aheserleri olan Atinadaki Parteton, Venedikteki Senmark, Londradaki Vahsethister bideleri gibi mzik alannda otoriter bestekrlarn hakik bir melodik bina yaratcs olduklarn dile
getirmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 80)
Ahmet Muhtara gre insan topluluklar ierisinde oluturulan mzik kltr tpk toplumlarn yaratt medeniyetin gsterdii terakkiye benzer tedrc
ve mantk bir tekmlle srekli deiimler geirir. (Drlelhan Mecmuas, S. 2,
1340: 79)
Ahmet Muhtar, baz ailelerin ocuklarn mzie ynlendirmeleri konusundaki yanllklara deinmi; Avrupada n yapm olan Bach, Berlioz, Wagner, Handel gibi birok mzik insannn ailelerinin hilafna ramen mzik tahsili yaptklarn ifade etmitir. Ahmet Muhtar bu makalesiyle ailelerin ocuklarn mzik tahsili yapmaya ynlendirme noktasnda nasl bir tutum ierisinde
bulunmalar gerektii konusunda nemli aklamalarda bulunmutur. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 81-85)
Ahmet Muhtar, yetenekli olduu dnlen ve mzik eitimine ynlendirilen ocuklara kklnden itibaren ok dikkat edilmesi gerektiini belirtmitir. Mzik eitimi verilmesi ngrlen ocuklar mzik kulaklarn bozacak
namelerden korumak gerektiini, mzik eitimine hazrlayan gerekli artlar
ierecek bir sahada yetitirmek gerektiini, mzik dersi verecek retmenlerde
olmazsa olmaz artlar teferruatlca izah etmitir ki onun bu konudaki tespitleri
bugn iin de nemini korumaktadr. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 81-85)
Ahmet Muhtar, ocuklarn mzik eitimi konusunda ok kapsaml deerlendirmelerde bulunmutur. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 85-87)Yukarda
adn zikrettiimiz makalesinde ocuklarda mzie kar doal bir yetenein
varlnn nasl anlalabilecei, mzik kulann nasl llebilecei, mzik
eitiminin hangi dnemde balatlmas gerektii, salkl bir mzik eitiminin
nasl olmas gerektii konusunda dncelerini ifade etmitir. Ahmet Muhtarn mzik yeteneinin tespit edilmesi ile ilgili grlerinin gnmz mzik
dnyasnda bu konuda referans kabul edilmi olan Bloom, Seashore, Wing,
Bentley, Gordon mzik yetenek testleri (Tarman 2006: 89-104) ile paralellik arz
ettiini syleyebiliriz. Trkiyede eitim kurumlarnda gnmzde uygulanmakta olan yetenek testleri incelendiinde Ahmet Muhtar Atamann bu konudaki grlerinin nemini ne denli koruduu daha iyi anlalacaktr.
Ayrca mzik dersi ilenirken mzik retmeninin pedagojik adan nasl
bir yntem uygulamas gerektii, solfejin tanm ve nemi, solfej reniminin

494 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

an eitimine ve alg eitimine katks, mzik imlasnn nemi, mzik eitimi

alan ocuklarn sosyal evresinin nasl olmas gerektii, mzik eitimine yeni
balayan ocuklara eitim verilirken hangi konulara dikkat edilmesi gerektii
konularnda ok nemli aklamalarda bulunmutur. (Drlelhan Mecmuas, S.
3, 1340: 109-122)
Mallim Ahmet Muhtar, Mzik alglarnn retim Yntemleri adl makalesinde, alg eitimine hangi yalarda balanlmas gerektii konusundan
tutun da alg eitiminde dikkat edilmesi gereken kurallara varncaya kadar,
alg eitiminin yntemleri konusunda ok teferruatl bilgiler vermitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 5, 1340: 212-218)
Mziin hem bir lisan hem bir ilim hem de bir sanat olduunu belirterek, bu yn itibaryla tetkik edilmesinin gerekliliini vurgulayan Mallim
Ahmet Muhtarn temel mzik eitimi, temel alg eitimi ve yksek alg eitimi konularnda ileri srd dnceleri gnmzde de nemini fazlasyla
koruyan, mzik eitimi ve retimi iin vaz geilmez derecede nemli dncelerdir. Gnmzde ilk ve orta retimdeki Mzik Eitimi dersinin mfredat
programna nemli katklar sunabilecek nitelikte olan bu bilgilerin ayrca Gzel
Sanatlar Fakltelerindeki Mzik Blmleri, Konservatuvarlar ve Mzik retmenlii Blmlerinde gerekletirilen eitim-retim faaliyetlerine de son derece olumlu katklar salayacan dnmekteyim.
Ruen Ferit, Itr Mustafa Efendi adl makalesinde Trk mzik tarihi konusunda yeterince alma olmadn, gerek Trk mziine ve gerekse mzik
alannda emek vermi kiilere ait bilgi bulma konusunda nemli skntlarn
olduunu ifade etmektedir. Ruen Ferit, bu makalesinde Trk mzik tarihinde
on yedinci asrn en nemli bestekr olan Itr Mustafa Efendi hakknda nemli bilgiler vermitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 2, 1340: 65-67)
Drlelhan Mecmuasnda Halil Bedi Ynetkenin makalesi yaymlanmtr. Mill Mzik adl makalesinde, yaad dnem itibaryla lkemizde cehaletten kaynaklanan bir cretle birok kimsenin uzmanlk alan olmad halde
mzik konusunda yorum yaptn ifade etmektedir. (Drlelhan Mecmuas, S.
3, 1340: 129-132)
Dou ve Bat mzikleri hakknda sz syleyebilmek iin bu iki farkl kltrn mziini ayr ayr bilmek gerektiini belirtmi; mill ve asr mziin nasl
olmas gerektii konusunda sz syleyebilmek iin ayrca bu meselelerin ilgili
olduu Tarih, Gzel Sanatlar ve Sosyoloji ile ilgili gerekli donanma sahip olmann lzumunun altn izmitir.

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 495

Halil Bedi, yaad dnem itibaryla Mslman Trk milletinin Bat medeniyet zmresine mensup bir millet olduunu; bu balamda mspet ilimlerde,
yntemlerde ve tekniklerde de onlarla ortak hareket edilmesi gerektiini vurgulamtr.
Bat mzik tekniinin dnya mzik teknikleri iinde en yksek seviyede
bulunduunu, en kymetli ve en gl mzik arac olduunu, bizim de bu mzii alarak dier ada uluslarda olduu gibi mzik dehmza vasta yapmamz gerektiini ifade etmektedir.
Halil Bedi Ynetken, mill ve ada mzii tesis edebilecek kudrette olanlarn banda Musa Sreyya ve Cemal Reit Beylerin isimlerini zikretmektedir.
Halil Bedi Ynetken, Mzik retmenlerimiz ve Mzik Eitimimiz adl
makalesinde yaad dnem itibaryla lkedeki mzik eitimi ve mzik retmenlerinin durumunu deerlendirmektedir. (Drlelhan Mecmuas, S.
4,1340: 173-177)
Ynetken, Mill Eitim Bakanlnca oluturulmu mzik encmeninde alm olduunu ve lkenin mzik eitimi noktasnda ok skntl bir durumda
olduunu anlatmaktadr. Ynetken, yaad dnemde mzik retmenlerinin
alanlarnda ok yetersiz olduklarn, mzik eitiminin ehli olmayan kimselerin
elinde olduunu belirtmektedir.
Halil Bedi; Yabanc Dil htiyac adl makalesinde ise Avrupadaki konservatuvarlarda mzik ve mzie benzer birok bilim ve sanat eitimi yannda
yabanc dil eitiminin de yer aldna, Avrupadaki balca konservatuvarlardan rnekler vererek deinmitir. O; Bat konservatuvarlarnda yabanc dil
reniminin mecburi ya da semeli olarak gerekletirildiini, eitim ve retimde yabanc dil reniminin ok nemli olduunu ve her eyden nce geldiini vurgulamtr. (Drlelhan Mecmuas, S. 5, 1340: 219-221)
Mzik Eserinde Milliyet adl makalesinde Mahmut Ragp; bir sanat eserindeki mill izgilerin esasen o sanat eseri zerinde messir olan evre, zaman,
rk, hayat, anne gibi etkiler sonucu ekillendiini ifade etmitir. (Drlelhan
Mecmuas, S. 4, 1340: 150-155)
Mahmut Ragp, halk arklar itibaryla Batl Avrupadan bin kere fazla
zengin ve orjinal olan Doulu Avrupa milletlerinin de Baty taklit ederek kendi mill arklarn toplayp neretmeye balam olduklarn, evre lkelerden
rnekler vererek izah etmitir. Anadolu melodilerinin Asya Trklerine zg
orijinaliyeti muhfaza ettiini belirtmi, stanbul mziinin Acem ve Bizans

496 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

namelerinin karm sonucu olutuuna dair ileri srlen grn aslsz olduunun altn izmitir. Anadolu mziinin de stanbul mzii kadar kartrlm bir mzik olduunu; bu karmn ncelikle rksal karmlar olarak, sonra da devirlerin ve ehirlerin tesirleri ile kendi kendine oluturulmu olduunu
ifade etmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 4, 1340: 155)
Gazimihale gre Anadoluda Anadolu mzii ve ehirlere mahsus olan eski
sekinlerin mzii diye de vasflandrlabilecek ince saz mzii diye iki trl
mill mzik sz konusudur. Bu iki mzik tr de asrn sanat felsefesi llerine
gre ilenmemitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 4, 1340: 155)
Mzik ve iirde Veznin Mterek Esaslar adl makalesinde Mesut Cemil,
ounlukla Trk musikiinaslar arasnda Trkenin Bat nameleriyle bestelenemeyeceine ilikin bir yargnn bulunduunu ve bu yargnn yersiz olduunu belirtmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 4, 1340: 187)
Mesut Cemil, kudretli ve hakik bir bestekr elinde Trkenin ok baarl
bir ekilde kullanlabilir bir dil olduunu; bu konuda Musa Sreyya Beyin rnek tekil ettiini belirtmitir. (Drlelhan Mecmuas, S. 4, 1340: 169)
Sonu
Bu alma ile Osmanl Devletinin ilk resm konservatuvar olan Drlelhanda gerekletirilmi olan derleme ve yaym faaliyetleri incelenerek ortaya
konulmutur.
Trk mzii hakknda derleme faaliyetlerinin resm anlamda ilk kez Drlelhan araclyla yaplmtr. Bat mzii notasyonu ile gerekletirilmi derleme ve yayn faaliyetleriyle Drlelhan, Trk mzik kltrnn gnmze
tanmasnda son derece nemli katklar salamtr.
Drlelhanda gerekletirilmi olan yaym faaliyetleri kapsamnda yaymlanan Drlelhan Mecmuasndaki makaleler bize o dnemdeki mzik eitim
anlay konusunda nemli bilgiler vermektedir. Bu balamda Drlelhandaki
mzik otoritelerinin mzie ve mzik eitimine ilikin dnceleri gnmzde
de nemini korumaktadr.
Drlelhan Mecmuasnda yaymlanm makalelerin Trk mzik eitimine
ayrca katklar sunar nitelikte olduu sylenebilir. Bu makalelerde dile getirilen
mzik eitimi ile ilgili konular temel mzik eitimi, temel alg eitimi ve yksek alg eitimi konularnda gnmzde de nemini fazlasyla koruyan, mzik eitimi ve retimi iin vaz geilmez derecede nemli dncelerdir. Gnmzde ilk ve orta retimdeki Mzik Eitimi dersinin mfredat programna

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 497

nemli katklar sunabilecek nitelikte olan bu bilgilerin ayrca Gzel Sanatlar

Fakltelerindeki Mzik Blmleri, Konservatuvarlar ve Mzik retmenlii
Blmlerinde gerekletirilen eitim-retim faaliyetlerine de son derece olumlu katklar salayaca dnlmektedir.
Bu makalenin Cumhuriyet Dnemi Trk mzik kltrne k tutan bir nitelikte olduunu syleyebiliriz.

498 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS

KAYNAKLAR
BALKILI, zgr (2009). Cumhuriyet Halk ve Mzik-Trkiyede Mzik Reformu 19221952, Ankara: Tan Kitabevi Yay.
Babakanlk Osmanl Arivi, Maarif Nezareti Tedrisat- liye, 121/79.
BLOOM, Seashore-WNG, Bentley (2006). Gordon mzik yetenek testleri hakknda
bilgi iin bkz., Sleyman Tarman, Mzik Eitiminin Temelleri, Ankara: Mzik
Eitimi Yay.
Drlelhan Mecmus (Drlelhan Eitim ve retim Heyeti tarafndan iki ayda bir
neredilen dergi), 1 ubat 1340, ehzdeba, Evkf slmiyye Matbaas.
ERGN, O. (1977).Trkiye Maarif Tarihi, stanbul: Eser Matbaas.
GENER, F. (1994).Musiki Yaymcl, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul: Ana Basm A..
KARA, Ahmet (2010). Bir Mzik Eitim Kurumu Olarak Drlelhan ve Mecmuas, Yksek Lisans Tezi, Hali niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Musikisi Anasanat Dal, stanbul.
KOLUKIRIK, Kubilay (2009). bni Sinann Musikinin Temel Konularna Yaklam
ve Onun Msk Anlaynda Farbnin Etkisi, Cumhuriyet niversitesi lahiyat
Fakltesi Dergisi, Sivas, C. 13, S. 2.
KOLUKIRIK, Kubilay-ANIL elik (2012). Trkiyede Mzik Hakknda lk Derleme
almas Olan Yurdumuzun Nameleri Adl Kitap zerine Bir nceleme, Sivas Cumhuriyet niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, XVI/1, Sivas.
Musiki Encmeni ve Drlelhan Talimatnamesi ile Drlelhan Program, Takvimi Vekayi, 29 Rebilevvel 1335.
ZCAN, Nuri (1995). Drlelhan Osmanl Devletinde kurulan lk Msik Mektebi, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, stanbul: Diyanet Vakf Yay.
PAACI, Gnl (1994). Drlelhan ve Trk Mziinin Geliimi I. Tarih ve Toplum,
stanbul.
LKTAIR, M. akir (1972). Cumhuriyetle BirlikteTrkiyede Folklor ve Etnografya
almalar, Ankara: Babakanlk Basmevi.