LI NI U

Trong hot ng ca nn kinh t quc dn, Giao thng vn ti ng vai tr rt

quan trng trong vic vn chuyn hng ha v hnh khch, p ng nhu cu vn ti ca
ton x hi. Vn ti bao gm nhiu phng thc vn ti khc nhau nh: vn ti ng
st, vn ti ng thy (bao gm vn ti ng sng v ng bin), vn ti t, vn
ti hng khng, vn ti ng ng, cc phng thc vn ti hp thnh h thng vn ti
thng nht v c lin quan mt thit vi nhau.
Vn ti t l phng thc vn ti ph bin hin nay, c mt mi ni, t thnh
th n nng thn. Do tnh c ng cao cho nn vn ti t pht huy vai tr quan
trng trong h thng vn ti, p ng nhu cu vn ti a dng v ngy cng tng ln ca
x hi.
Vi mc tiu o to kin thc c s chuyn ngnh rng, sau i vo nghin
cu chuyn su i vi khi lng kin thc chuyn ngnh. Mn hc Nhp mn t
chc vn ti t gii thiu tng qut v vn ti t trong h thng vn ti, phc v cho
sinh vin ca cc chuyn ngnh Vn ti; Vn ti - Kinh t; Quy hoch giao thng vn
ti; Khai thc v qun l vn ti.
p ng nhu cu hc tp, nghin cu tm hiu ca sinh vin, chng ti bin
son cun gio trnh Nhp mn vn ti t vi khun kh thi gian l 45 tit (3 n v
hc trnh). Ni dung ch yu ca gio trnh tp trung nghin cu cc vn v qu trnh
vn ti, phng tin vn ti t, iu kin khai thc, cc vn v kinh t, t chc vn
ti hng ho v t chc vn ti hnh khch bng t.
Tham gia bin son gm c:
Thc s Trn Th Lan Hng - Ch bin v vit cc chng 2, 3;
Thc s Nguyn Th Hng Mai - Thnh vin tham gia v vit chng 4;
Thc s Lm Quc t - Thnh vin tham gia v vit chng 1.
Mc d cc tc gi c nhiu c gng, song do trnh v thi gian c hn chc
chn khng trnh khi nhng khim khuyt, cc tc gi mong c bn c gn xa
ng gp kin chng ti b sung hon thin trong ln ti bn sau.
Nhn dp ny, tp th tc gi xin chn thnh cm n B mn Vn ti ng b &
thnh ph; Khoa Vn ti - Kinh t; Trng i hc Giao thng vn ti; cc Nh khoa
hc trong v ngoi trng gip chng ti hon thnh cun gio trnh ny.
H Ni, Thng 03 - 2008
CC TC GI

NMTCVTOT

CHNG 1

TNG QUAN V VN TI T
1.1

VN TI T TRONG H THNG VN TI

1.1.1 H THNG VN TI
1. Khi nim
a. Vn ti
Vn ti l mt hot ng kinh t c mc ch ca con ngi nhm p ng nhu
cu di chuyn v tr ca i tng vn chuyn, i tng vn chuyn gm con ngi
(hnh khch)v vt phm (hng ho). S di chuyn v tr ca con ngi v vt phm
trong khng gian rt a dng, phong ph v khng phi mi di chuyn u l vn ti.
Vn ti ch bao gm nhng di chuyn do con ngi to ra nhm mc ch kinh t (li
nhun) p ng yu cu v s di chuyn m thi.
Tt c ca ci vt cht ch yu cn thit cho s tn ti v pht trin x hi loi
ngi, ca ci vt cht ca x hi c to ra 4 ngnh sn xut vt cht c bn: cng
nghip khai khong; cng nghip ch bin; nng nghip v vn ti. i vi mt ngnh
sn xut vt cht nh cng nghip, nng nghip... trong qu trnh sn xut u c s kt
hp ca 3 yu t, l cng c lao ng, i tng lao ng v sc lao ng. Vn ti
cng l mt ngnh sn xut vt cht v trong qu trnh sn xut ca ngnh vn ti cng
c s kt hp ca 3 yu t trn.
Ngoi ra, trong qu trnh sn xut ca ngnh vn ti cng tiu th mt lng
vt cht nht nh nh: vt liu, nhin liu, hao mn phng tin vn ti... Hn na, i
tng lao ng (hng ho, hnh khch vn chuyn) trong qu trnh sn xut vn ti cng
tri qua s thay i nht nh.
C th khi nim v vn ti nh sau: vn ti l qu trnh thay i (di chuyn) v
tr ca hng ho, hnh khch trong khng gian v thi gian nhm tho mn nhu cu
no ca con ngi.
b.

Chu k vn ti (chuyn xe)

Tt c cc cng vic ca qu trnh vn ti c thc hin cc a im khc
nhau vo thi gian khc nhau nn hiu qu ca qu trnh vn ti, tnh lin tc ca n
ph thuc vo vic xc nh thi gian thc hin mi cng vic. Khi thc hin qu trnh
vn ti, cc cng vic trn c lp i lp li mang tnh chu k l chu k ca qu
trnh vn ti. Chu k vn ti l mt chuyn xe bao gm cc cng vic c thc hin
ni tip nhau, kt thc mt chuyn xe l kt thc mt qu trnh sn xut vn ti, mt s
lng sn phm vn ti c sn xut v tiu th xong.
Cng ging nh cc ngnh sn xut vt cht khc, qu trnh vn ti (tr vn ti
ng ng) u c Chu k sn xut v sau mi chu k sn xut u to ra mt s lng
sn phm nht nh, mt chu k sn xut vn ti l mt chuyn xe.
Chuyn xe l tp hp y tt c cc yu t ca qu trnh vn ti, k t khi
phng tin n a im xp hng ti khi phng tin n a im xp hng tip theo
sau khi hon thnh cc yu t ca qu trnh vn ti.
NMTCVTOT

c. Sn phm vn ti
Sn phm vn ti l hng ho c bit, sn phm vn ti cng c gi tr v gi
tr s dng, gi tr ca hng ho l lng lao ng x hi cn thit kt tinh trong hng
ho . Gi tr s dng ca sn phm vn ti l kh nng p ng nhu cu di chuyn.
Tuy nhin, so vi cc ngnh sn xut vt cht khc, ngnh vn ti c nhng c im
khc bit v qu trnh sn xut, v sn phm v qu trnh tiu th sn phm.
Qu trnh vn chuyn hng ha v hnh khch trong khng gian v theo thi gian
to nn sn phm vn ti. Sn phm vn ti c nh gi thng qua 2 ch tiu:
Khi lng vn chuyn (Q): vi vn chuyn hng ha l khi lng vn
chuyn hng ha (n v l tn); vi vn chuyn hnh khch l khi lng vn chuyn
hnh khch (n v l hnh khch);
Lng lun chuyn (P): vi vn chuyn hng ha l lng lun chuyn hng
ha (n v l TKm); vi vn chuyn hnh khch l lng lun chuyn hnh khch (n
v l HK.Km).
Ngoi ra, i vi vn ti container: khi lng vn chuyn c tnh bng TEU
(Twenty feet Equivalent Unit) v lng lun chuyn c tnh l TEU.Km; trong vn
ti hnh khch bng xe con, taxi... th n v o sn phm vn ti l Km doanh nghip,
Km c tr tin...
V d: + Mt xe t ti c trng ti 10 tn ch 8 tn lng thc t H Ni i Hi
Phng trn c ly 105 Km, sn phm vn ti c tnh trn tuyn nh sau:
Khi lng vn chuyn hng ha trn tuyn l Q = 8 tn.
Lng lun chuyn hng ha trn tuyn l P = 8*105 = 840 TKm
+ Mt xe t khch trng ti 45 ch ch 35 hnh khch t H Ni i Hi Phng
trn c ly 105 Km (gi s tt c 35 hnh khch i thng t H Ni i Hi Phng, khng
c hnh khch no ln v xung dc ng), sn phm vn ti c tnh trn tuyn nh
sau:
Khi lng vn chuyn hnh khch trn tuyn l Q = 35 hnh khch.
Lng lun chuyn hnh khch trn tuyn l P = 35*105 = 3.675 HKKm
2. Phn loi vn ti: C nhiu cch phn loi vn ti,c th phn loi theo cc tiu
thc sau y:
a. Cn c vo phng thc thc hin qu trnh vn ti

Vn ti ng bin;
Vn ti thu ni a;
Vn ti hng khng;
Vn ti ng b;
Vn ti ng st;
Vn ti ng ng;
Vn ti trong thnh ph (Metro, Trolaybus, But...);

NMTCVTOT

 Vn ti c bit.
b. Cn c vo i tng vn chuyn
Vn ti hnh khch;
Vn ti hng ho.
c. Cn c vo cch t chc qu trnh vn ti
Vn ti n phng thc: hng ho hay hnh khch c vn chuyn t ni i
n ni n bng mt phng thc vn ti duy nht;
Vn ti a phng thc: vic vn chuyn c thc hin bng t nht l 2
phng thc vn ti, nhng ch s dng mt chng t duy nht v ch mt ngi chu
trch nhim trong qu trnh vn chuyn ;
Vn ti t on: l vic vn chuyn c thc hin bng 2 hay nhiu phng
thc vn ti, nhng phi s dng 2 hay nhiu chng t vn ti v 2 hay nhiu ngi
chu trch nhim trong qu trnh vn chuyn .
d. Cn c vo tnh cht ca vn ti
Vn ti cng ngh (vn ti ni b): l vic vn chuyn trong ni b x nghip,
nh my, cng ty... nhm di chuyn nguyn, vt liu, thnh phm, bn thnh phm, con
ngi phc v cho qu trnh sn xut ca cng ty, x nghip bng phng tin ca cng
ty, x nghip m khng trc tip thu tin cc vn ti. Vn ti ni b l thc hin
mt khu ca qu trnh cng ngh sn xut sn phm vt cht no . Khi lng
hng ho ca vn ti ni b khng tp hp vo khi lng chung ca ngnh vn ti;
Vn ti cng cng: l vic kinh doanh vn ti hng ho hay hnh khch cho mi
i tng trong x hi thu tin cc vn ti.
e. Phn loi theo cc tiu thc khc nh: phn loi vn ti theo
C ly vn chuyn;
Theo khi lng vn ti;
Theo phm vi vn ti...
3. Vai tr, tc dng ca vn ti trong nn kinh t quc dn
Vn ti gi vai tr quan trng v c tc dng ln i vi nn kinh t quc dn ca
mi nc. H thng vn ti c v nh mch mu trong c th con ngi, n phn nh
trnh pht trin ca mt nc. Vn ti phc v tt c cc lnh vc ca i sng x
hi: sn xut, lu thng, tiu dng, quc phng. Trong sn xut vn chuyn nguyn,
nhin, vt liu, bn thnh phm, thnh phm, lao ng phc v cho qu trnh sn
xut, vn ti l yu t quan trng ca qu trnh lu thng.
Vn ti c mt chc nng c bit trong x hi l vn chuyn hng ho v hnh
khch t a im ny n a im khc. Khng c vn ti th bt c mt qu trnh sn
xut no ca x hi cng khng th thc hin c. Vn ti rt cn thit i vi tt c
cc giai on ca qu trnh sn xut, t vn chuyn nguyn liu, nhin liu, vt liu cho
qu trnh sn xut n vn chuyn sn phm do qu trnh sn xut to ra Vn ti cng
p ng c nhu cu i li ca nhn dn.
NMTCVTOT

Vn ti l mch mu ca nn kinh t quc dn, ni lin cc ngnh, cc n v sn

xut vi nhau ni lin khu vc sn xut vi khu vc tiu dng, ni lin thnh th vi
nng thn, min ngc vi min xui lm cho nn kinh t thnh mt khi thng nht.
Lc lng sn xut v trnh chuyn mn ho ngy cng pht trin i sng nhn dn
khng ngng nng cao i hi vn ti phi pht trin nhanh chng mi p ng c
nhu cu vn ti tng ln khng ngng ca nn kinh t quc dn.
Vn ti l yu t quan trng nht ca h thng logistics ca tng nh my, x
nghip, cng ty, trong tng x nghip hay cng ty... u c h thng cung ng v phn
phi vt cht, h thng ny bao gm nhiu khu, nhiu giai on khc nhau k t khi
mua sm nguyn, vt liu cho sn xut (cung ng) cho n khi phn phi sn phm n
tay ngi tiu dng. Ngh thut qun l s vn ng ca nguyn liu v thnh phm t
khi bt u sn xut n ni tiu th cui cng nh trn gi l logistics. Logistics bao
gm 4 yu t: vn ti, marketing, phn phi v qun l, trong vn ti l yu t quan
trng nht v chim nhiu chi ph nht.
Tc dng ca vn ti i vi nn kinh t quc dn th hin nhng mt sau y:
a. Vai tr ca giao thng vn ti i vi sn xut
Vn ti l ngnh kinh t nh hng n hng lot cc ngnh kinh t. Nhng
phng din quan trng ny c tnh n l:
To nn khuynh hng nh v cng nghip v xy dng.
To nn chi ph sn xut ca ci vt cht.
To nn cc iu kin hot ng cho cc doanh nghip sn xut.
To nn chng loi v quy m sn xut.
To nn cht lng sn xut hng ho.
S pht trin ca vn ti c th hin vic tng ln ca mt mng li
ng, nng cao tnh u n ca nhng thao tc vn ti v gim chi ph. Ta c th thy
c vai tr ca vn ti trong cc ngnh kinh t sau y:
*

i vi sn xut cng nghip

Mi lin h gia cng nghip v cc ngnh kinh t quc dn do vn ti m nhn.

Vic cung cp nguyn, nhin liu cho sn xut v thnh phm cho khu vc tiu dng l
mt khu quan trng trong qu trnh sn xut cng nghip. Vic hot ng bnh thng
ca cc doanh nghip cng nghip ph thuc rt nhiu vo vn ti.
Vn ti l iu kin quan trng pht trin cng nghip, vn ti c nh hng rt
ln n s lng v cht lng cng tc xy dng c bn, n vic s dng vn ca cc
doanh nghip v gi thnh sn phm cng nghip.
*

i vi sn xut nng nghip

Vn ti pht trin p ng hot ng kp thi nhu cu vn chuyn ca nng

nghip v c tc dng to ln n sn xut nng nghip. Vn ti cung cp t liu sn
xut ng thi v cho sn xut nng nghip, m bo hng ho tiu dng cho nng dn.
ng thi vn chuyn sn phm ca nng nghip n ni tiu dng mt cch nhanh

NMTCVTOT

chng v m bo cht lng. Gi thnh vn chuyn h to iu kin cho nng

nghip pht trin v ci thin i sng ca nng dn.
Trong thi gian hin nay khi quy m sn xut nng nghip ngy cng c m
rng, s phn vng sn xut nng nghip c thc hin v ngy cng hon chnh, trnh
c gii ho trong nng nghip ngy cng cao, c cu kinh t v t chc sn xut trn
cc a bn c hnh thnh v tng bc hon chnh th vn ti cng c tc dng to ln
n s pht trin ca sn xut nng nghip, gp phn cng c khi on kt ton dn v
lin minh cng nng.
* i vi lu thng phn phi
Vn ti l tip tc qu trnh sn xut trong phm vi lu thng, y l khu ch yu
trong qu trnh lu thng. Mun cho sn xut ngy cng pht trin, m rng phm vi
tiu dng th phi m rng lu thng hng ho gia thnh th v nng thn, gia ng
bng vi min ni, gia a phng ny vi a phng khc, gia cc quc gia vi
nhau.
Vic trao i hng ho thuc phm vi ngnh thng mi nhng hot ng ca n
phi thng qua vn ti mi c th thc hin c. Nh vy vn ti hot ng tch cc,
gi thnh vn chuyn h s to iu kin m rng th trng tiu th, kch thch tiu
dng v kch thch sn xut pht trin.
b. Vai tr ca vn ti trong phc v con ngi
Vn ti lm cho con ngi gn li vi nhau hn c bit l nhng ngi sng
cc vng c nn vn ho khc nhau. Nh tip xc v vn ho khoa hc k thut, du lch,
tn gio v gia nh m xut hin nhng ng cm khc nhau lm giu thm i sng
vn ho x hi ca mi quc gia, ca mi vng.
S pht trin ca vn ti trong mc ch gn li nhau ca con ngi khng ch
m bo tnh cht nhn o m cn nhn thy mt li ca kinh t. S c li ny c
biu hin s gia tng v thng tin, kin thc, s kho lo, vic gii quyt cc vn
nhanh hn, d hn, nng sut lao ng cao hn trong i sng x hi.
Vn ti thc hin nhim v vn chuyn con ngi vi nhiu mc ch khc nhau.
Trong mc ch quan trng nht l vn chuyn con ngi vi mc ch i lm, hc
tp, cng tc. Sau phi k n cc mc ch thc hin cc chc nng c bn ca
i sng nh mua bn, thm ving, ngh ngi trong nhng ngy cui tun ngh php
ngh l tt, phc v cho nhu cu du lch.
c. i vi vic xy dng v bo v T Quc
Trong vic xy dng v bo v T Quc vn ti c ngha quan trng. Trong
chin tranh vn ti thc hin nhim v vn chuyn v kh n dc, lng thc thc
phm qun trang qun dng. Trong thi bnh vn ti cng qun i bo v an ninh quc
phng xy dng lc lng ng thi thc hin c nhin v lm kinh t.
d. Chc nng Quc t ca vn ti
Vn ti l mt ngnh kinh t hot ng trong h thng kinh t ca t nc. N c
vai tr quan trng i vi vic giao lu ca nn kinh t quc gia vi nn kinh t th gii
c bit trong thi i hin nay vic quan h kinh t vi nc ngoi em li mt hiu
NMTCVTOT

qu v cng to ln cho t nc. Vn ti th hin mi quan h quc t thng qua cc

chc nng sau y:
Pht trin xut khu hng ho, c bit i vi cc quc gia c khong cch a
l ln;
Nhp khu nguyn liu, vt liu v sn phm cn thit;
Pht trin hp tc quc t v cng nghip;
Pht trin du lch quc t;
Pht trin lu thng quc t v vn ho khoa hc k thut.
4. Tnh cht ca vn ti
Vn ti l mt ngnh sn xut vt cht c bit: i vi mt ngnh sn xut vt
cht, nh cng nghip, nng nghip... th trong qu trnh sn xut u c s kt hp ca
ba yu t: cng c lao ng, i tng lao ng v sc lao ng. Vn ti l mt ngnh
sn xut vt cht v trong qu trnh sn xut ca ngnh vn ti c s kt hp ca ba yu
t . Ngoi ra, trong qu trnh sn xut ca ngnh vn ti cng tiu th mt lng
vt cht nht nh, nh vt liu, nhin liu, hao mn phng tin vn ti... i tng lao
ng (hng ho, hnh khch) trong qu trnh sn xut ca vn ti cng tri qua s thay
i vt cht nht nh.
L ngnh sn xut vt cht nn vn ti cng c sn phm ca ring mnh, sn
phm ca vn ti chnh l s di chuyn ca con ngi v vt phm trong khng gian.
Sn phm vn ti cng l hng ho v cng c gi tr v gi tr s dng, gi tr ca hng
ho l lng lao ng x hi cn thit kt tinh trong hng ho , gi tr s dng ca
sn phm vn ti l kh nng p ng nhu cu di chuyn.
Tuy nhin, so vi cc ngnh sn xut vt cht khc, vn ti c nhng c im
khc bit v qu trnh sn xut, v sn phm v tiu th sn phm, th hin cc im
sau y:
Mi trng sn xut ca vn ti l khng gian, lun di ng ch khng c nh
nh trong cc ngnh khc;
Sn xut trong vn ti l qu trnh tc ng v mt khng gian vo i tng
lao ng ch khng phi tc ng v mt k thut, do khng lm thay i hnh dng,
kch thc ca i tng lao ng;
Sn phm vn ti khng tn ti di hnh thc vt cht v khi sn xut ra l
c tiu dng ngay. Hay ni cch khc sn phm vn ti mang tnh v hnh. Trong
ngnh vn ti, sn xut v tiu th din ra ng thi, do khng c kh nng d tr
sn phm vn ti tiu dng v sau m ch c kh nng d tr nng lc vn ti m
thi;
Qu trnh sn xut ca ngnh vn ti khng to ra sn phm vt cht mi m
ch lm thay i v tr ca hng ho v qua cng lm tng gi tr ca hng ho.

NMTCVTOT

5. C s vt cht k thut ca vn ti
C s vt cht k thut ca ngnh vn ti l yu t quan trng nht quyt nh quy
m v cht lng ca h thng vn ti. C s vt cht ca ngnh vn ti bao gm:
a. Mng li ng giao thng
Mng li ng giao thng l ni phng tin vn ti thc hin qu trnh vn
chuyn, cht lng, chiu rng ca ng v cc yu t k thut khc ca ng nh
hng rt ln n vn tc giao thng trn tuyn v tc ng n ch hng, n hnh
khch tham gia vn chuyn trn ng. Mng li giao thng phi tho mn yu cu:
tin li, nhanh chng, an ton...
Mng li giao thng ng b c chia theo cp ng: Bao gm mng li
ng lin vn quc t, mng li quc l, mng li tnh l, mng li huyn l,
mng li giao thng nng thn.
b. Phng tin vn ti
Phng tin vn ti l yu t trc tip vn chuyn hng ha v hnh khch, mi
loi phng tin vn ti c chng loi s lng v cht lng phong ph v a dng
ph hp vi nhu cu a dng ca qu trnh vn chuyn.
c. Khu u mi giao thng
y l ni tp kt phng tin v hnh thnh nn cc tuyn vn chuyn nh bn
xe, nh ga, bn cng Cc trang thit b khu u mi giao thng phi ph hp vi
quy m v tnh cht ca khu u mi.
d. Cc trang thit b phc v cho bo dng sa cha phng tin vn ti
y l ni bo dng sa cha phng tin vn ti m bo cho cc
phng tin vn ti c tnh trng k thut tt c th a cc phng tin ra khai thc.
1.2.2 VAI TR VN TI T TRONG H THNG VN TI
Vn ti t c mt u th hn hn cc phng thc vn ti khc l vn
chuyn mt cch trit c th vn chuyn "t ca n ca, t kho n kho" hay door
to door cho nn thng thng vn ti t l phng thc tip chuyn cho cc phng
thc vn chuyn khc.
Vn ti t c th hot ng trong mi iu kin thi tit kh hu, nhng ni
iu kin ng s kh khn thm ch c nhng ni khng c ng v d nh ng
rng ni, nhng lm trng khai thc g, tuy vy khng phi vi bt c loi t no
cng c th hot ng trong nhng iu kin kh khn nh vy c. Vn ti t c
th vt qua c mt s loi a hnh kh khn nh dc kh cao, cc tuyn ng
c bn knh quay vng nh... Vn ti t c th i n mi ni mi ch ca nn kinh t.
Phng tin vn ti t rt a dng v nhiu chng loi khc nhau, p ng cho
vic vn chuyn hng ho a dng vi hiu qu cao. i vi nhu cu vn chuyn hng
ho v hng khch trong th vn ti hnh khch cng cng trong c vn ti hnh
khch bng xe but rt ph bin em li cho th vn minh, gim tc nghn giao
thng.

NMTCVTOT

10

1.2

TNH HNH PHT TRIN CA T TRN TH GII V VIT NAM

1.2.1 TNH HNH PHT TRIN CA T TRN TH GII

1. Tng quan v lch s hnh thnh v pht trin ca t
Giao thng ng b c t rt sm cng vi vic con ngi to ra bnh xe, xe
nga ch ngi v hng ho. Ban u ng b ch yu do con ngi trong qu
trnh hot ng sinh sng ca mnh i nhiu m to ra, l cc ng mn ni lin
gia thung lng sng ny vi thung lng sng khc, ni lin cc v tr vi nhau.
Lch s ghi nhn ngi La M c thc rt sm trong vic xy dng ng, h
xy dng cc con ng lt rng hn 10 mt, dng cho xe nga chy vi tc
cao, l nhng tuyn ng b tht s do con ngi xy dng u tin vo thi c
i. ng lt ca ngi La M chy sut Italia ko di qua vng Ban Cng n Iran
v pha Ty i qua Php ti Ty Ban Nha, con ng ny to ra mt h thng ng
ngang dc bao trm khp min Nam chu u, cc con ng thng bt u t thnh
Rma ca La M. T Rma xe nga ch chy 4 ngy ti c Marit ca Ty Ban
Nha (vi qung ng 2.300 Km), y l nh cao ca giao thng thi c i.
n th k 19 khi t xut hin th tng xy dng ng ca ngi La M
c sng li, ng c xy dng ch yu cho t i cho nn c gi l ng
t, ng nha xy dng theo li th cng ch m bo cho xe chy vi tc 50Km /
gi.
Lch s hnh thnh v pht trin ca vn ti t l c mt qu trnh di, c nhiu
thng trm, cc mc thi gian nh du s ra i ca t l:
Nm 1751: Chic xe t chy u tin ca Cubilin ra i.
Nm 1761: Chic xe th hai ra i hon thin hn ( t p).
Nm 1763: Poldunop (Nga) thit k xe chy bng my hi nc.
Nm 1769: Julio (Php) t ng c hi nc ln t.
Nm 1885: Bendz v Dailer cng ch to th thnh cng t chy xng.
Nm 1885 chic t u tin c ra i, n nay cng ngh ch to t rt pht
trin v tnh c ng cao, mng li ng t c th tip cn mi ni vi a hnh
khc nhau.
Ngy nay do yu cu rt ln ca giao thng ng b trn cc trc giao thng
chnh ngi ta xy dng cc ng cao tc, c th hiu ng cao tc l ng ch
chy mt chiu mi chiu c 2 4 ln xe chy, ng cao tc c a s cc giao ct khc
mc, cn cc giao ct ng mc ti y t phi chy c vi tc 60 Km / h, ng
c thi cng bng c gii vi cht lng cao, m bo cho xe chy vi tc
120 Km / gi.
Hin nay chiu di ng t trn khp cc lc a vo khong 25 triu Km,
chiu di ng t tng theo s lng t c s dng trn th gii. S lng t
trn th gii pht trin qua cc nm c th hin nh sau:
Nm 1900 ton th gii c 11.000 chic t
Nm 1921 ton th gii c 10.900.000 chic t
Nm 1945 ton th gii c 45.000.000 chic t
Nm 1968 ton th gii c 190.000.000 chic t
NMTCVTOT

11

Nm 1974 ton th gii c 250.000.000 chic t

Nm 1980 ton th gii c 400.000.000 chic t.
Hin nay trn ton th gii c khong 1 t chic t, mi chic t tui th trung
bnh 20 nm, s lng t sn xut ra trung bnh hng nm khong 40 n 60 triu
chic t. Trong nhng nm 80 th k XX ngi Nht chim lnh th phn sn xut t
ca th gii rt ln, c nm xut c 10 triu t cc loi. Cc hng t ni ting
ca M l: Ford, General motor, Chrysler,... ca Nht l: Missubisi, Toyota, Honda...
ca Php l Renault, Peugeot, ca Nga: Volga, Lada, Kamaz, Maz....ca Thu in l:
Volvo, Saab...; ca c l: Mercedes, BMW, Volkwagel (xem ph lc s 3)
Nm 1992, trong tp ch thng k nhng cng ty ni ting th gii cng b,
trong mi cng ty k ngh hng u c n 3 cng ty sn xut t l GM, Ford, v
Toyota, nu tnh 20 cng ty sn xut hng u trn th gii th c n 7 cng ty sn xut
t.
Bng 1.1. Cc tp on sn xut t ln trn th gi
STT

Tn tp on

Doanh s (triu USD)

S cng nhn (ngi)

GM

125.126

761.400

Ford

98.274

370.400

Toyota

64.516

69.849

Daimler Benz

54.259

376.785

Fiat

47.751

303.238

Volkwagen

43.710

268.744

Nissan

40.217

129.546

2. Xu hng pht trin ca cng ngh ch to t trn th gii

a. Xu hng s dng nhng loi nhin liu trong ch to t
Cc t hin nay trn th gii ch yu dng nhin liu xng hoc diezen, mt s
t dng kh ga, tt c cc nhin liu u l sn phm ca cng nghip khai thc v
ch bin du m, y l loi nhin liu ho thch. Nhin liu ho thch l loi nhin liu
b cn kit, theo d bo ca cc nh khoa hc loi nhin liu ny s ch cung cp cho
con ngi trong thi gian ngn. Vi mc tng trng v s lng phng tin trn
th gii cng vi vic gia tng s dng nhin liu trong cuc sng, hin nay gi du th
t ngng trn 100USD mt thng du th vo nhng ngy u ca nm 2008; gi
du th s cn tng rt cao trong thi gian ti, khi mc s dng du tng cao, bn
cnh lng du ngy cng cn kit.
S dng nhin liu ho thch gy ra nhim mi trng trn din rng, lm bin
i kh hu ton cu, vic tm ra cc ngun nhin liu khng phi l nhin liu ho
thch l mt vn ln i vi cc nh khoa hc, cc nh ch to phng tin vn ti
c bit l nhin liu cho t.

NMTCVTOT

12

Xu hng s dng nhin liu hin nay trn th gii

S dng nhng loi nhin liu sch v tit kim nhin liu
Bc vo th k XXI, vic s dng a dng nng lng trong vn ti l mt
trong hng i mi cho vic cung cp nhin liu cho tng lai, ngun nng lng thay
th cho nng lng ho thch (xng du) bao gm: hi t, ru ethanol, in,
hydrogen
Ngun nng lng mi l hydr, hydr l mt loi kh c nhit chy cao nht
trong cc loi nhin liu trong t nhin v c s dng lm nhin liu phng cc
tu v tr. c im quan trng ca hydro l trong phn t khng cha bt c nguyn t
ho hc no khc nn sn phm chy ca chng ch l nc y l mt loi nng lng
sch l tng. Hydr l mt ngun nhin liu an ton khng gy bt c s c mi
trng no cho con ngi.
Hydr c sn xut t nc v nng lng mt tri, y l ngun nng lng v
tn v c khp mi ni trong v tr, v vy y l ngun nng lng khng b cn
kit, khng mt quc gia no c quyn s hu hoc cnh tranh ngun nng lng nh
tng xy ra vi ngun nng lng ho thch.
thu c hydr nh nng lng mt tri c hai phng php: phng php
in phn nc nh nng lng in mt tri thng qua cc pin mt tri v phng
php quang in ho phn r nc nh nng lng bc x ca nh nng mt tri vi s
c mt ca cht xc tc.
Hin nay c nhiu mu xe chy bng hydr v xe kt hp gia ng c t trong
bng hydr v ng c in c tn gi ghp (hybrid car) y l dng xe hon ton
khng c kh x. Hin nay mt s hng t ni ting nh Honda, Ford, Mercedes...
trng by gii thiu cc sn phm ca dng xe ny.
Tp on t Toyta gii thiu nhng chic t chy bng nhin liu ethanol
v xng ti Braxin, nhng chic xe ny c th chy bng c hai loi nhin liu ethanol
v xng hoc bng hn hp ca c hai loi nhin liu trn.
Ethanol c lm t ng, ma ng, du da hoc mt s cy cng nghip khc,
chnh v vy gi nhin liu ny r hn rt nhiu so vi nhin liu xng (gi bng mt
na), mt s quc gia trn th gii dng loi nhin liu ny nh: Braxin, Malaixia
Xe chy bng nng lng mt tri
Trong thi i hin nay vic ng dng khoa hc k thut v thc t sn xut rt
ph bin, phng tin chy bng nng lng mt tri khng ch cn trong phng th
nghim m n c a ra thc t, tuy nhin hin nay vi gi thnh sn xut ra t
dng bng nng lng mt tri cn qu cao, gp nhiu ln so vi gi ca t thng
thng. Trong tng lai khi ngun nng lng ho thch khan him th loi phng
tin ny s pht trin v pht huy tc dng.

NMTCVTOT

13

Xe t chy bng nng lng mt tri

Pin mt tri

Trng i hc Nouvelles (xtrylia) ch to ra t s dng nng lng mt

tri chy c c ly 700Km mi ngy trong thi gian 5 ngy vi vn tc trung bnh
70 80 Km / h chy t Ty sang ng xtrylia.
Cng ty Grupo MEN ca Mexico va lp rp v lu hnh th thnh cng xe
khch 40 ch, trng ti 25 tn, chy bng nng lng mt tri. Trn trn xe c lp t
mt tm panen di 26 mt ly nng lng mt tri cung cp in c quy hot ng.
Xe c th chy vi tc ti a 85Km / gi trong 10 gi lin tc trn on ng di
500Km.

Xe chy bng khng kh v xng

Cc xe s dng khng kh nn y khng kh v xng vo xi lanh vi p sut
cao, trong mt s trng hp xe ht xng nhng vn c th chy c lc khng kh
c y di p sut mnh nn c th thay nhin liu t.
Bnh cha khng kh nn c ch to da trn cng ngh c bit, l cng
ngh ch to cc bnh oxy lng hay kinh kh lng, bnh cha l bnh nha c qun si
cacbon nn c kh nng chu p sut ln khng gy pht n. M t c ni vi ng
c in, ng c ny c dng quay m t khi s dng m t vi chc nng my
nn kh cao cp v ng vai tr nh mt my , my sc in c tc dng h tr nng
lng cho phng tin.
Khng kh c lin tc y vo xi lanh nn khng kh nn b gin ra v hp thu
nhit, do phng tin cng chy my cng lnh, iu ny rt thun li i vi cc
nc nhit i nh Vit Nam (khi phng tin hot ng cn lm mt ng c)
Hin nay loi phng tin ny c nghin cu ng dng ti vit Nam do
3 thnh phn tham gia l i din s Khoa hc cng ngh thnh ph H Ch Minh; Tng
cng ty C kh Vn ti Giao thng TP H Ch Minh v tin s L Sinh Vit kiu
Php.
NMTCVTOT

14

b. Gim nh vt liu
V ch to: ch to, t cn c mt lng kim loi v hao ph lao ng rt
ln, bn cch vic ch to t m bo gi t sn xut ra vi gi thnh thp to
iu kin gim chi ph vn ti.
Lng kim loi c trng cho s hon thin ca kt cu t v l ch tiu quan
trng nht ca mc k thut ca t. Ch tiu chnh nh gi lng kim loi ch to ra
t l lng kim loi ring mr:
Pk
mt =
(1.1)
PT * L
Trong : Pk khi lng kh ca t (Kg);
PT ti trng ca t (Kg);
L qung ng xe chy n sa cha ln (nghn Km).
Cng ngh ch to t cn tho mn cc yu cu sau y:
t cn c tnh k tha v kt cu v cng ngh;
C mc thng nht ho cao ca cc tng thnh, cc cm v cc chi tit;
C tnh cng ngh cao; cn ch phi c s hi ho v tnh cng ngh ca chi
tit, ca cm chi tit v ca c t.
c. V tnh cnh tranh
m bo mc cng ngh ngang tm vi yu cu hin ti ca quc t, mc cng ngh
ca t c nh gi bng cc ch tiu: ti trng ring v lng kim loi ring; tnh
cht ko, tc ; tnh kinh t nhin liu; tnh an ton ca kt cu; tnh nng thng qua;
tnh m du vn hnh; tin cy; ch tiu iu khin t mt cch thun tin.

C bn quyn;
m bo s tha nhn quc t;
Ph hp vi cc hip nh quc t;
Ph hp vi yu cu c trng ca nc nhp khu;
m bo cc ch tiu v bo v mi trng;
Tho mn cc tiu chun quc t, tiu chun quc gia v tiu chun ngnh.

3. Xu hng kinh doanh t trn th gii

Cng nghip t ti cc nc pht trin bo ho v chuyn dn sang cc
quc gia ang pht trin, cc th trng khc l: Chu , Chu M Latin, Chu Phi.
Xu hng ton cu ho trong kinh doanh t (hng GM l c 34% c phn
trong hng Isuzu; hng Nissan lin doanh vi hng Alfa Romeo. Xu hng st nhp cc
hng tr thnh hng ln (hng Ford mua li hng Deawoo vi gi 6,9 t USD). Quan
im ca ngi M trong kinh doanh t l: Nu chng ta s mua xe t ca h
th tt hn ht l mi h vo em li vic lm cho cng nhn chng ta.
Nm 1999, nhu cu tiu th t 7 nc Trung Quc, n , i Loan, Thi
Lan, Malaysia, Indonesia, Philippine tng 18 % so vi nm 1998 v t 3,17 triu chic.
NMTCVTOT

15

Trong nhng nm gn y khi nn kinh t pht trin, thu nhp ca ngi dn tng cao
th s lng t tiu th trn th gii gia tng hng nm rt ln.
Trong khi Nht Bn sm u t vo ng Nam th M v EU tp trung u t
vo Trung Quc v n . Hng GM ang xy dng nh my ti Thi Lan, Toyota sn
xut ti Trung Quc vo nm 2002, hng Honda sn xut ti Qung Chu, c c xu
hng u t vo Malaysia.
Bng1.2. S lng t sn xut ti mt s quc gia nm 2005
n v: Chic
STT

Tn quc gia

S lng

STT

Tn quc gia

S lng

Nht

8.353.880

Canada

2.221.580

6.339.300

Anh

1.503.570

4.829.927

Italia

1.370.420

Php

3.002.390

Mhic

1.179.490

Hn Quc

2.378.780

10

Khc

9.588.330

Tng
42.142.000
4. Pht trin mng li ng v cc cng trnh ph tr phc v cho vn ti
a. Mc pht trin mng li ng t c nh gi bng cc ch tiu sau:
Ch tiu chiu di ng trn 1000 Km2 din tch lnh th: cc nc pht
trin, ch tiu mt ng l 250 1000 Km ng t trn 1000 Km2, cc nc
ang pht trin l 100 250 Km ng t trn 1000 Km2, cc nc chm pht trin
l di 100 Km ng t trn 1000 Km2.
Ch tiu chiu di ng t tnh trung bnh trn 1000 dn: ch tiu ny t
c mc trung bnh vi ch s t 3 5 Km ng c c kt cu lp mt t tiu
chun cp cao trn 1000 dn.
Ch tiu chiu di ng t tnh trung bnh trn 1 phng tin giao thng:
mng li ng t tiu chun nu chiu di ng tnh trung bnh cho mt t l 50
mt ng; nu ch tiu ny t trong phm vi 20 50 mt ng tnh bnh qun cho
mt t th cn b sung thm mng li ng (cn xy dng thm cc tuyn ng
mi) v nu ch tiu chiu di ng t di 20 mt ng tnh bnh qun cho mt t
th lc mng li ng t thiu trm trng dn n ch tc giao thng.

NMTCVTOT

16

Bng 1.3. Mt s ch tiu pht trin kt cu h tng trn th gii

Nhm nc
Ch tiu

n v

Thu nhp
trung bnh

Trn
trung bnh

Thu nhp
cao

USD

2.500

4.000

22.000

Km / tr.ngi

300400

8002000

600014000

my /
1000dn

40 50

70 390

280 680

Cp in:h / tng s

40 50

70 100

95 100

Dn c cp nc /
tng s

40 60

70 95

96 100

T l dn s th

62

72

78

T l tng 1980 1992

3,2

3,0

0,8

GDP bnh qun / ngi

Kt cu h tng
ng nha
in thoi

[Ngun: Bo co kt cu h tng ca WB ]

Bng 1.4. Pht trin giao thng vn ti Hn Quc

Ch tiu

n v

1973

1988

1992

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

USD

396

4127

6749

Triu ngi

34

42

43,6

Km

1013

1550

1600

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

Xe t bnh qun / 100 dn

Chic

4,8

48

120

T / ngi

4,7

11,7

16

Lt / ngi

117

297

320

GDP bnh qun / ngi

Tng dn s
ng cao tc t

Vn ti hng ho
Vn ti hnh khch

[Ngun: Nin gim Thng k Hn Quc]

1.2.2 TNH HNH PHT TRIN CA VN TI T TI VIT NAM

Tri qua qu trnh u tranh v xy dng, Vit Nam hnh thnh mt mng li
ni lin cc trung tm giao thng ca t nc. Mt mng li ng tt l mng li
c hnh dng ph hp vi cc hng vn chuyn hnh khch v hng ho ch yu. Sau
trnh trang b ca tng tuyn phi p ng nhu cu vn chuyn t ra cho n.
Giao thng vn ti ca Vit Nam pht trin ch yu trong thi k Php thuc, t
u th k XX. Trong ba thp k u ca th k XX ngi Php hon thnh vic xy
NMTCVTOT

17

dng mng li giao thng vn ti trn c s mt mng li giao thng vn ti hu nh

khng c g di thi phong kin Vit Nam.
Ton b h thng ng b, ng st, cc hi cng, cng hng khng cn tn ti
n ngy nay u c thit k trong thi k ny do ngi Php u t kinh ph thi
cng nhm mc ch khai thc v bc lt thuc a, bin ng Dng thnh th trng
tiu th hng ho ca nc Php. Bt u t nhng chnh sch kinh t x hi ca Pn
ume (ton quyn ca Php ti ng Dng) cho n nhng nm 30 ca th k XX, h
thng ng b ca ng Dng c tng chiu di l 33.600 Km c a vo khai
thc, hng trm cy cu kin c c chiu di trn 100 mt c xy dng.
Nm 1912 l nm khi cng xy dng nhiu tuyn ng b ti ng Dng;
n 1918 quy hoch mng li ng b c duyt bao gm 17 tuyn ng; nm
1928 ton ng Dng c 7.479 xe du lch, 1.532 xe ti; nm 1938 c 16.000 xe du
lch, 2.250 xe ti v my ko, 1.900 xe vn ti cng cng.
Mng li giao thng vn ti phn b khng ng u, ch yu tp trung ng
bng, duyn hi, ng bng ven bin pha ng tp trung cc nt giao thng vn ti
quan trng hnh thnh mng li giao thng vn ti vi nhiu hnh thc vn ti khc
nhau. Trong khi cc tnh min ni v trung du nht l cc tnh min ni Ty Bc v
Vit Bc ng s t c xy dng, y ch yu l cc tuyn ng nh hp dng
cho cc loi xe th s, v ch i li c trong mt ma.
Trong nhng nm 60, 70 ca th k XX ti mim Nam, ngn sch ca M chi ti
hng t USD vo min Nam Vit Nam, nn kinh t pht trin ch yu phc v cho
chin tranh v nhu cu cho tng lp trn trong x hi, giao thng vn ti ch yu pht
trin mng li ng b v hng khng. Cc tuyn ng b c xy dng rt tt
theo tiu chun ca cc tuyn ng b quc t, cc tuyn ng qun s cng c
xy dng trong thi gian ny, cc tuyn ng t tiu chun k thut cao v d xa l
Si Gn Bin Ho... Cc cu ng b c xy dng vng chc khng nhng m
bo nhu cu ca pht trin kinh t m cn p ng cho nhu cu ca qun s.
T nm 1986 tr li y, nn kinh t pht trin theo chiu hng kinh t th
trng c s kim sot ca nh nc, nh nc c nhng chnh sch nht nh i vi
kinh t c bit trong i ngoi. Nh nc ta m rng quan h vi cc quc gia trn
th gii vi tinh thn hp tc cng c li v khng nh hng n ch quyn ca mi
quc gia. Trn c s rt nhiu nh u t nc ngoi u t vo Vit Nam lm
cho nn kinh t ca Vit Nam c nhng bc tin ng k.
Giao thng vn ti c nhng bc pht trin vt bc, do c u t ca nc
ngoi cho nn h thng ng s v cc cng trnh phc v c nng cp v m rng,
vic u t cho cc cng trnh v phng tin mang li cho giao thng vn ti ca
Vit Nam nhng tin b ng k. Cc tuyn ng quc l c m rng, vic xo
b cc cy cu trn cc tuyn quc l lm cho giao thng vn ti thun tin hn.
Ti Vit Nam, nm 1991 c th coi l nm u tin ca cng nghip t Vit
Nam, vi giy php cp cho lin doanh lp rp t u tin cng ty lin doanh Mekong.
n cui nm 1996 c 14 lin doanh vi tng cng sut l 168.000 xe / nm, vi tng
vn u t l 850 triu USD, cng sut cc dy chuyn t 1.700 20.000 xe / nm.

NMTCVTOT

18

Tnh n thng 08 nm 2007 theo thng k ca Cc ng kim Vit Nam, c

nc c 766.000 t ang lu hnh, trong ch yu tp trung ti 2 thnh ph ln l
th H Ni v thnh ph H Ch Minh. S xe qu nin hn khng c lu hnh
phi loi b hng nm khong 2%, s ng k hng nm tng 15% / nm. C cu xe
t hin Vit Nam l xe con: 32%, xe ti 32%, xe but 16% v xe khc 20%. Nhu cu
hng nm ca Vit Nam khong 35.000 xe bao gm c xe qua s dng (second
hand), nhu cu xe con hng nm ca Vit Nam khong 6.000 8.000 xe / nm.
1.3. CC TC NGHIP CA QU TRNH SN XUT VN TI
Vn ti l mt qu trnh sn xut, bao gm nhiu yu t hp thnh, mi yu t l
mt mt xch ca qu trnh sn xut vn ti.
Qu trnh sn xut ca vn ti ba cng vic c thc hin lin tip: Xp hng ln
phng tin (hoc hnh khch ln xe im u) a im gi hng, vn chuyn hng
ho (hoc hnh khch) t im gi n im tip nhn, d hng khi phng tin
im nhn (hnh khch xung xe im cui).
1. Cc tc nghip ca qu trnh vn ti hng ho
a. Tc nghip xp hng: Bao gm cc cng vic
Chun b hng ti ni giao hng bao gm: Phn loi, ng gi hng ho; phn
hng ho theo lung tuyn v theo ngi nhn hng;
Xp hng ln phng tin bao gm: Cn, ong, o, m hng ho; kim nh
hng ho; chng buc hng v nh v hng ha;
Hon thnh cc th tc giy t cn thit giao nhn hng ho trong qu trnh
vn ti.
b. Tc nghip di chuyn: Bao gm cc cng vic
La chn phng tin ph hp vi loi hng v khi lng hng;
Lp hnh trnh vn chuyn;
m bo an ton trong vn chuyn hng ha bao gm: An ton cho phng tin
vn ti; an ton cho li xe; an ton cho hng ha; an ton cho cc cng trnh trn ng
v an ton cho cc phng tin cng tham gia giao thng trn ng;
Bn thn qu trnh di chuyn hng ha c c trng bi vn tc k thut ca
phng tin; t chc thc hin nhm m bo theo thi gian biu v biu vn hnh;
m bo cht lng vn ti;
Cng tc cung cp nguyn, nhin liu cho qu trnh vn ti nh: Xng, diezen,
du m.
Cc trm cung cp xng du dng cung cp cho xe t nhin liu khai thc v
l doanh nghip thng mi, cc trm ny ngi ta tip nhin liu, tra du m cho cc
t, thm nc vo b lm mt v kim tra p sut lp. Ngoi ra cc trm cn cung cp
vt liu bi trn, du gim chn, vt t ph tng cho t, trm cng cung cp cc dch
v n ung v lm nhng tc ng k thut n gin cho phng tin. Cc trm cung
cp xng du cng phn thnh hai loi: Loi trong thnh ph v loi trn ng, quy m

NMTCVTOT

19

ca cc trm cung cp xng du c o bng s lng cung cp ti a trong mt

ngy m.
Cng tc m bo tnh trng k thut ca phng tin phc v cho qu trnh
vn ti.
c. Tc nghip d hng: Bao gm cc cng vic
Tm hiu a im d hng bao gm iu kin ng s; kho bi; phng tin
xp d; iu kin lm vic ni d hng
Xc nh khi lng hng, t l v khi lng hng ha hao ht
D hng: Tho hng, chng buc, bt thng xe, d hng
Lp ha n giao hng.
2. Cc tc nghip ca qu trnh vn ti hnh khch
Vi vn ti hnh khch bao gm cc tc nghip sau y: Trong vn ti hnh khch
vi cc tuyn vn ti n nh trong thi gian di phi c s tha thun gia hai a
phng ca tuyn vn ti, phng tin v hnh trnh vn chuyn c xc nh ph hp
vi nhu cu vn chuyn hnh khch trn tuyn.
a. Tc nghip khch ln xe ti bn u: Bao gm cc cng vic
a xe vo v tr xp khch ti bn xe;
Bn v v thng bo cho hnh khch v thi gian, lch trnh xe chy;
Khch ln xe; sp xp hnh l, hng ha ca hnh khch trn xe v n nh ch
ngi ca hnh khch.
b. Tc nghip vn chuyn
Tc nghip vn chuyn i vi vn ti hnh khch ging nh vn ti hng ha,
tuy nhin y l vic vn chuyn hnh khch cho nn yu t an ton vn chuyn c
t ra rt cht ch. Ngoi ra i vi vn ti hnh khch cn c thm cc vic sau y:
Cc im dng dc ng phc v cho hnh khch ln xung, n ngh v gii
quyt cc nhu cu c nhn. Cc im dng i vi vn ti t bao gm cc im
dng k thut v cc im dng thng thng khc.
c. Tc nghip khch xung xe bn cui
a xe vo v tr tr khch trong bn;
Xem xt hnh l v hng ha ca khch (nu c);
Khch xung xe.
Tt c cc yu t ca qu trnh vn ti u din ra trong khng gian (v tr) v
thi gian khc nhau v to nn sn phm vn ti.
1.4. CC IU KIN KHAI THC VN TI
Hiu qu s dng phng tin vn ti t ph thuc vo s hon thin kt cu
ca n v ph thuc vo s ph hp vi iu kin khai thc. iu kin khai thc xe bao
gm tt c nhng nhn t tc ng vo qu trnh lm vic ca phng tin. Qu trnh
sn xut vn ti din ra bn ngoi doanh nghip nn cc nhn t tc ng ht sc a
dng v phc tp. Mi mt iu kin u nh hng n vic s dng xe, qua nh

NMTCVTOT

20

hng n nng sut v gi thnh vn ti. V vy cn phi nghin cu cc iu kin khai

thc, nm vng nh hng ca chng ti cng tc vn ti cn c vo cc iu kin
m chn c cc loi xe thch hp, t chc vn ti hp l nng cao hiu qu s
dng xe m cng t m ra nhng yu cu v kt cu phng tin.

1.4.1. IU KIN KINH T X HI

Bao gm cc yu t v phng thc sn xut ca x hi; cc loi hnh doanh
nghip tham gia vo qu trnh sn xut; cc chnh sch ca Chnh ph
Cc ch tiu nh gi s pht trin kinh t bao gm:
1. Thu nhp
a. Tng sn phm quc dn (GNP)
Tng sn phm quc dn l ch tiu thng c dng so snh, nh gi quy
m, mc pht trin kinh t v mc sng gia cc quc gia. GNP l tng gi tr ton
b cc sn phm cui cng v cc hot ng dch v c to ra hng nm ca mi
quc gia, khng k cc sn phm trung gian v cc phn gi tr phi chi tr cho ngi
nc ngoi, nhng li bao gm c phn gi tr c to ra nc ngoi m thuc quyn
s hu ca ngi trong nc.
Ch tiu ny thng c tnh cho cc quc gia c u t ra nc ngoi nhiu hn
u t ca nc ngoi vo trong nc, l cc quc gia c nn kinh t pht trin, v
thng dng vn v cc cng ngh tin tin u t ra nc ngoi thu li li nhun.
b. Tng sn phm trong nc (tng sn phm quc ni GDP)
Tng sn phm trong nc l ch tiu so snh cng c dng nh GNP hoc thay
th cho GNP. Tng sn phm trong nc gm tng gi tr ton b cc sn phm cui
cng v cc hot ng dch v lm ra hng nm ca mi quc gia ch khc ch GDP
khng gm nhng gi tr ca ngi trong nc lm ra nc ngoi nhng li gm c
phn gi tr ca ngi nc ngoi lm ra trong lnh th quc gia.
Ch tiu GNP nhn mnh ch s hu ca cc gi tr c to ra bt k c to ra
v tr no. Cn ch tiu GDP nhn mnh kha cnh khng gian lnh th ca cc gi tr
c to ra, bt k n thuc v ai, v quc gia no.
c. Bnh qun GNP / ngi hoc GDP / ngi
L tiu thc kh r ch ra mc sng vt cht trung bnh (mc tiu dng) ca
mi quc gia v s chnh lch giu ngho v i sng vt cht gia cc quc gia ca
cc khu vc trn th gii. GDP v GNP c tnh theo ng tin ring ca mi quc gia
sau i qua USD theo t gi hi oi chnh thc gia hai loi tin nhng trn thc t
gi tr sc mua ca mi ng USD mi quc gia khc nhau v li cng khc so vi
M do khng nh gi ng c st thc t mc tiu dng gia cc quc gia. V
vy u thp k 90 th k XX Lin Hip Quc a ra phng php tnh GDP ca mi
Quc gia theo sc mua tng ng (PPP) hay ng gi sc mua, lm cho kt qu so
snh gn ng vi thc t hn.

NMTCVTOT

21

Bng1.4 Cc quc gia c GNP / ngi cao nht th gii

(USD / ngi nm)
TT

Tn quc gia

GNP /
ngi

STT

Tn quc gia

GNP / ngi

Thu S

36.230

10

Phn Lan

22.980

Luyc xmbua

35.260

11

Php

22. 300

Nht

28.220

12

Vng quc rp

22.200

Thu in

26.780

13

22.110

an Mch

25.930

14

20.880

Na Uy

25.800

15

H Lan

20.590

Ai xlan

23.670

16

Italia

20.510

23.120

17

Canaa

20.320

LB c

23.030

Bng1.5 Cc quc gia c GDP / ngi thp nht th gii

(USD / ngi nm)
TT

Tn quc gia

USD / ngi

TT

Tn quc gia

USD /
ngi

Mdmbich

60

10

Sat

220

Tandania

110

11

Banglaet

220

thipi

110

12

Maagaxca

230

Xiria Ln

170

13

Ruana

250

Npan

170

14

Lo

250

Daia

210

15

Dmbia

290

Malauy

210

16

BuckinaPhax

300

GhinBit xac

210

17

Nigi

300

Burundi

210

18

Mali

300

Mc tng trng thu nhp trn u ngi nh hng n nhu cu vn chuyn

hng ho v hnh khch, khi GDP tng i sng ca ngi dn tng ln nhu cu tiu
dng hng ho v nhu cu i li tng ln, nhu cu ny tng c v s lng v cht
lng, cc doanh nghip vn ti cn phi tng v s lng v cht lng dch v vn ti
p ng nhu cu.
Thu nhp tng ln nhanh chng qua cc giai on km theo l s giai tng cc
phng tin vn ti trong ch yu l gia tng cc phng tin c nhn c bit ti cc
NMTCVTOT

22

 th. Tc tng trng ca xe my cc thnh ph ln Chu trong thp k va

qua l 10 30% / nm v ca t con c nhn l t 6 20% / nm. in hnh l
Bangkok (Thi Lan): s lng xe con c nhn nm 1978 l 250.000 xe, nm 1991 l
1.100.000 xe (tng 4,4 ln sau 13 nm) nhng n nm 1998 l xp x 4.000.000 xe
(so vi nm 1991 tng 3,6 ln ch sau 7 nm). Tnh bnh qun c 3 ngi dn c mt xe
con c nhn.
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50

Ne
wY
or
k

Pa
ris

nd
on
Lo

To
ky
o

Ku
al
aL
um
pu
r
Ba
ng
ko
k

Ja
ka
rta

M
an
i la

Sh
an
gh
ai
M
um
ba
i

Hnh1.1. S lng t tnh trn 1000 dn ca mt s thnh ph (nm 1995)

2. C cu kinh t (%GDP)
C cu kinh t l mt tiu thc phn nh c trng trnh pht trin v sc mnh
kinh t ca mi quc gia v mi vng. y l t trng tng quan gia nhm ngnh
(3 khu vc) kinh t: Nng nghp (k c lm ng nghip), cng nghip (k c xy dng
c bn) v dch v (bao gm mi hot ng kinh t hu ch ngoi nng nghip v cng
nghip).
Nhng quc gia c cng thng mi dch v chim t trng ln l nhng quc gia
c nn kinh t pht trin mnh v thu nhp cao.

NMTCVTOT

23

Bng 1.6 C cu GDP ca mt s quc gia

TT

Tn quc gia

Nng
nghip
(%)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

32

63

(3)

(4)

(5)

Ton th gii

(1)

(2)

Cng
nghip
(%)

Dch v
(%)

Cc nc thu nhp cao

31

66

Cc nc thu nhp trung bnh

12

37

51

Cc nc thu nhp thp

31

33

36

Chu Phi Xahara

30

25

45

Nam

29

24

47

Vit Nam

27,5

30,1

42,4

C cu kinh t lm thay i c cu lao ng, ngnh ngh ca dn c: C cu kinh

t chuyn dch t nng nghip sang cng nghip v dch v (i vi cc quc gia pht
trin v l xu hng pht trin ca tt c cc quc gia trn th gii) chuyn lao ng
t khi kinh t ny sang khi kinh t khc (chuyn lao ng nng nghip sang lao ng
cng nghip v dch v).
Di tc ng ca tin b khoa hc k thut, s lng lao ng c o to v
hc ngh tng ln khng ngng, vai tr ca con ngi trong lao ng c thay i, lao
ng c c gii ho, t ng ho. Cc im dn c thun tu sn xut nng nghip s
gim, cc trung tm sn xut cng nghip, tiu th cng nghip, du lch, dch v, thng
mi pht trin v gia tng nhanh chng.
C cu kinh t thay i kch thch s gia tng ca dch chuyn dn c v trao i
lao ng, hnh thnh cc khu dn c, cc khu cng nghip, cc khu mua sm, khu vui
chi gii tr... lao ng lm vic nhng khu xa ni dn c, nhu cu i li tng ln, i
hi gia tng cc phng tin vn ti trong c t p ng nhu cu gia tng .
3. Dn c v ngun lao ng Vit Nam
Dn c ca Vit Nam c nhng c im sau y:
Vit Nam l mt quc gia ng dn, mt dn s cao;
Dn s Vit Nam thuc loi dn s tr, 50% dn s tui di 25;
Gi tr ca ngun lao ng ngoi vic nh gi vo s lng th cn cn c vo
cht lng ngun lao ng nh: Tay ngh, trnh vn ho v khoa hc k thut.
Dn c phn b khng ng u gia cc vng trong c nc: Phn b dn c
Vit Nam cn chnh lch ln gia ng bng vi trung du v min ni, c bit l
NMTCVTOT

24

phn b khng ng u gia khu vc thnh th v nng thn to nn sc p rt ln v

dn s i vi cc th do s gia tng dn s gy ra.
c im phn b dn c ny th hin nn kinh t ca Vit Nam ch yu cn da
vo nng nghip cn ph thuc nhiu vo yu t a hnh, thu vn, th nhng. Ti
nguyn thin nhin rt khc nhau gia cc vng nh hng r nt ti phn b dn c
v kinh t Vit Nam. Vit Nam hin nay dn c th chim 23,6% (s liu iu
tra nm 1999), d bo n nm 2010 l trn 30% vi tc tng bnh qun l
3,5 4% / nm.
Theo ngh quyt ca ng cng sn Vit Nam n nm 2020 Vit Nam c bn tr
thnh nc cng nghip, lc lao ng nng nghip di 20% trong tng s v gi tr
ng gp ca cng nghip phi chim tuyt i s trong GDP.
Xu th ca mt x hi pht trin l gim c cu v mt tng i ca sn xut
nng nghip trong nn kinh t, tng t l ca cng nghip v dch v. Mun nh vy
phi chuyn dch c cu lao ng, s chuyn dch bng hai cch: Chuyn dch tuyt i
ngha l a lao ng v cc khu cng nghip, a lao ng i xut khu lao ng, a
lao ng v thnh ph y l hng chuyn dch tt nhin khng trnh khi; th hai
dch chuyn ti ch ngha l a cng nghip v nng thn, pht trin lng ngh y l
hng i ch yu ca cc nc cng nghip c t l dn nng nghip thp.
4. Cc yu t khc
Phong tc tp qun, thi quen i li ca ngi dn: i vi mi vng ngi dn
thng c s thch s dng mt loi phng tin no . S thch ca h thng xut
pht t s an ton, thun tin khi i li cng nh cc ch tiu thuc v t chc vn ti
nh: chnh xc v thi gian, gi i, gi n, thi gian gin cch gia 2 chuyn, nh
vy cc doanh nghip vn ti cn nm r cc yu t ny b tr chy xe hp l p
ng nhu cu i li ca nhn dn.
S cnh tranh trn th trng: Trong nn kinh t th trng hin nay tn ti
cc doanh nghip cn phi khng nh c uy tn ca minh thng qua cht lng sn
phm m mnh cung cp. i vi vn ti t chc vn ti tt l mt trong cc bin php
nng cao cht lng sn phm v nng cao uy tn ca doanh nghip trn th trng.
Ch chnh sch ca Nh nc: Cc chnh sch ca chnh ph ni chung v
kinh t v cc chnh sch v vn ti ni ring. Chnh ph cn xy dng cc nguyn tc,
tiu chun mu, th l nhm tng cng s phi hp gia cc phng thc vn ti vi
nhau, gia vn ti v khch hng, nh hng pht trin cc loi hnh vn ti ph hp
vi tng vng c th. Cc doanh nghip vn ti cn quan tm ti tt c cc quy nh
c th t chc vn ti c hiu qu ng theo php lut.
Chng ta cn nghin cu, phn tch, nh gi tt c cc yu t v kinh t x hi
t a ra cc gii php i vi cc nhn t ca iu kin v kinh t x hi nhm m
bo phc v cho nhu cu i li ca hnh khch tt hn vi chi ph nh nht, nng cao
hiu qu sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip.

NMTCVTOT

25

1.4.2. IU KIN VN TI
iu kin vn ti ch ra nhng c im, yu cu ca i tng vn ti nh hng
ti cng tc t chc vn ti nh th no. N ch yu bao gm:
Tnh cht vn ti;
Loi hng v c im;
T trng v khi lng hng ho;
Thi hn vn chuyn;
Khu vc vn chuyn v c ly vn chuyn;
iu kin xp d;
iu kin hnh khch;
iu kin bn bi;
Bn t khch v gara t c chc nng phc v giao thng bng t but lin
tnh, bn t c b tr trn cc ng trong thnh ph v cc im dn c ng, cc
im dng thng qua v im dng cui cng ca t but c cng phng tin
tng i t. Cc bn t xy dng trong nhng thnh ph ln, ni tp trung li cc
im cui cng ca giao thng bng t but c cng xe chy cao.
Kh nng thng qua ca cc bn xe t hnh khch c xc nh bng s lng
hnh khch ri bn trong mt n v thi gian. Cc bn xe t hnh khch thc hin
cc chc nng ph b sung phc v li xe v hnh khch: cng tin, in thoi,...
Trm t hng dng tp kt, bo qun, ghp b v phn pht hng, phc v
vn chuyn lin tnh, lin vng v vn chuyn theo tuyn ng v c phn ra thnh
cc trm thnh ph v cc trm trung chuyn. cc trm t hng ngi ta tip nhn,
cn, d hng, cht hng, chuyn ti hng v gi hng i, mc ni rmoc, lm th tc
vn chuyn, kho tng v tc nghip nhn gi hng, phc v li xe v trong trng hp
cn thit c c phng tin vn ti. Quy m ca trm c xc nh bng lng hng
lun chuyn v sc cha ca kho tng cng nh bng s lng phng tin vn ti cng
mt lc c trn a ht ca chng.
Phng php t chc vn ti hnh khch v hng ho c nhng yu cu khc
nhau, vn ti trong thnh ph v ngoi thnh, vn ti ng ngn v ng di c
nhng yu cu khc nhau. Ngoi ra cng tc t chc vn ti t i vi cc ngnh kinh
t cng c nhng c im khng ging nhau.
c im ca vn ti trong thnh ph l c ly ngn mt giao thng cao, lung
hnh khch bin ng nhiu theo thi gian v khng gian, nhiu loi hng, lung hng
tng i n nh, ng s tt cho nn doanh nghip vn ti c th cn c vo nhng
nhim v khc nhau m phn cng chuyn mn ho hoc s dng cc loi xe
chuyn dng.
Vn ti ng ngn ch yu l vn chuyn trn nhng tuyn ng nhnh, giao
lu hng ho gia nng thn v thnh th, vn ti trong mt khu vc nh, iu kin
ng s tng i phc tp, lng hng ho v hnh khch c tnh cht theo ma. Do
tnh nng thng qua, tnh c ng, tnh vng chc ca xe phi t yu cu cao.
Vn ti ng di ch yu l lin tnh, trn cc trc chnh cng c khi h tr
cho ng st trn c ly ngn. c im ca loi ny c tnh nh k, khong cch ln,

NMTCVTOT

26

tc cao nn c th t chc chy xe nh k, dng on xe c trng ti ln. Vn ti

bng t trn ng di cng c thc hin hon thnh mt nhim v trong thi
gian nht nh.
Yu cu vn chuyn ca cc ngnh kinh t i vi vn ti t cng c khc
nhau, v d ngnh bu in yu cu xe c tnh c ng cao, tc ln, trng ti khng
cn ln nhng dung tch thng xe phi ln v c mui kn.
Khi lng v t trng hng ho quyt nh cch t chc vn ti, c kh ho xp
d, trng ti xe khc nhau. Da trn nhng yu cu khc nhau m ch to ra nhng
loi xe chuyn dng thch hp.

1.4.3. IU KIN T CHC K THUT

iu kin t chc k thut l ch nh hng ca mt s nhn t v mt t chc
(nh ch chy xe, ch v t chc cng tc ca li xe, ch bo dng sa
cha...) v nh hng ca mt s nhn t v mt k thut (nh cng tc bo qun xe,
trnh hon thin v thit b bo dng sa cha, tnh hnh cung cp nhin liu...) n
cng tc vn ti.
1. Ch bo qun phng tin
Cc gara dng gi gn phng tin vn ti, bao gm cc cng vic gi gn, bo
qun, bo dng k thut theo nh k v tiu tu. Cc gara c th phc v nhiu loi
phng tin khc nhau v c th thc hin cc ni dung cng vic cc mc khc nhau.
Nhng ni chung chc nng chnh ca gara l gi gn v bo qun phng tin, trong
thc t c bn phng php bo qun thng c p dng:
Bo qun kn trong gara si m;
Bo qun kn trong gara khng si m;
Bo qun na kn di mi che;
Bo qun l thin trong bi.
Phng php bo qun trong gara si m gi cho phng tin vn ti khi bt k
tc ng no (kh hu lnh, tuyt, ma gi, bi); phng php bo qun trong gara
khng si m gip phng tin trnh c cc tc ng bn ngoi tr nh hng ca
nhit ; phng php bo qun na kn di mi che gip cho phng tin trnh c
cc tc ng t nhit v gi.
Phng php bo qun l thin khng hn ch c nh hng ca bt c tc
ng bn ngoi no. Thng thng phng php bo qun trong gara c si m ch p
dng i vi nhng khu vc c kh hu lnh, rt lnh, tuy nhin ch bt buc i vi cc
xe t c yu cu v tin cy cao ( t cu thng, t cha chy...).
Mc d phng php bo qun l thin c mt s nhc im tuy nhin y l
phng php c p dng rng ri i vi cc xe t ti trong tt c cc trng hp
khi b hn ch v vn u t c bn, hoc s cn thit tm thi t chc khai thc, hoc
vic khai thc b gin on. Hn na xu hng pht trin l tp trung vo cc phng
php v phng tin khng i hi cc trang thit b ca ch bo qun, c th l vic p
dng du ma ng, cht chng ng, cht lng khi ng, cc thit b ci thin s
to hn hp v cc thit b lm nng khi ng t c d dng.

NMTCVTOT

27

2. Ch khai thc xe
Ch khai thc ca phng tin vn ti bao gm: di ngy lm vic ca
phng tin vn ti, s lng xe t lm vic ng thi, chu k a xe ra lm vic,
quay tr v. Ch chy xe ca vn ti t da vo hnh trnh bnh qun mi nm, mi
thng hay mi ngy m trong k hoch, da vo loi hng, khi lng hng ho, kiu
xe v s lng xe hin c m nh ra. Ni chung c ch chy xe mt ca, hai ca hoc
sut c ngy m, ch chy xe c tc dng n vic s dng xe.
Tnh quy lut ca nhim v vn ti trn mi tuyn ng do tnh hnh giao lu
hng ho v hnh khch quyt nh, n c quan h n vic s dng xe hp l. Ch
lm vic ca phng tin vn ti s xc nh s lng v tr bo qun cn thit v phn
b ca chng theo thi gian bo qun. Phng tin vn ti c th c khai thc mt
cch gin on hoc lin tc trong gii hn ngy m.
3. Ch bo dng sa cha phng tin
Nhu cu BDSC ca phng tin vn ti ph thuc trc tip vo cng dng v
trng ti, c tnh nhu cu vn chuyn, mc pht trin ca kt cu phng tin, s
ph hp ca nhin vt liu khai thc, cng khai thc, tnh trng k thut ca
phng tin, mc kp thi ca vic gi gn bo qun xe v trnh li xe.
Vic hon thin kt cu phng tin, ci thin cc iu kin ng s v nhin vt
liu khai thc s nng cao c tnh chc chn v bn ca phng tin vn ti, dn
n gim nhu cu v BDSC.
Cng khai thc phng tin vn ti cng cao, tnh trng ng s xu v kh
hu khc nghit, trong cc iu kin khai thc khc nh nhau th nhu cu bo dng sa
cha cng cao v i km vi n l chi ph duy tr tnh trng k thut phng tin vn
ti s cng ln.
Trong qu trnh khai thc vn hnh phng tin vn ti chu nhiu tc ng khc
nhau v do c th xut hin nhng trc trc, hng hc. Bo dng sa cha nhm
mc ch d phng v khc phc cc h hng phng tin vn ti. Thng thng
nhng tc ng k thut trn c th c phn thnh 3 nhm:
Nhm 1: Gm nhng tc ng nhm mc ch nng cao bn vng, gim mi
mn, pht hin v phng nga nhng h hng, ko di thi gian hot ng ca phng
tin vn ti. Cc tc ng ca nhm ny u c c im phng nga, bao gm cng
vic chn on, kim tra, xit cht, iu chnh, bi trn v lm sch.
Nhm 2: Gm nhng tc ng nhm khc phc cc h hng pht sinh v phc hi
kh nng lm vic ca phng tin vn ti, y l nhng tc ng c tnh cht sa cha.
Chng bao gm nhng cng vic lin quan n thay th hoc sa cha cc chi tit, cm,
c cu v tng thnh, nh tho lp, iu chnh, c kh, ngui, rn nhp, hn, ng, hn
thic, thn xe, sn, k thut in, c quy v cc cng vic khc.
Nhm 3: Gm nhng tc ng nhm gi gn hnh thc b ngoi ca phng tin,
nhng tc ng ny gm: ra xe, qut dn thng xe, tip nhin liu, tra du m, cung
cp thm nc lm mt... Nhng cng vic ny c th thc hin mt cch ring bit
hoc cng vi tc ng bo dng.

NMTCVTOT

28

a. Cng tc bo dng k thut phng tin

Cc tc ng bo dng c tin hnh theo mt quy trnh xc nh, mang tnh
cht bt buc sau mt qung ng xe chy nht nh theo quy nh ca cc nh sn
xut t, thng thng mi hng xe t u c nhng quy nh bo dng ring
ca mnh.
Cc hot ng bo dng ngy c tin hnh tu theo mc cn thit thc t,
n ph thuc vo iu kin khai thc v qung ng xe chy ngy m. Cc cng vic
ra xe, qut dn thng xe v x kh l nhng tc nghip bt buc trc khi tin hnh
bo dng. Tuy cc cp bo dng k thut c khc nhau v ni dung thao tc, nhng
tng qut li chng u phi thc hin nhng cng vic chnh sau y:
Bo dng mt ngoi t: Thc hin cc cng vic nh qut dn, ra xe, x
kh, nh bng v xe, ring i vi xe ti v rmoc th khng cn x kh v nh
bng.
Kim tra v chn on k thut: Bao gm kim tra mt ngoi, kim tra cc mi
ghp, kim tra lng nc lm mt v du bi trn, chn on tnh trng k thut cc
chi tit, tng thnh v ton b t.
iu chnh v xit cht: Theo kt qu kim tra v chn on k thut tin hnh
iu chnh s lm vic ca cc cm, tng thnh t theo tiu chun cho php. Sau khi
iu chnh phi xit cht chng s ni lng trong qu trnh s dng.
Cng vic bi trn: Nu kim tra thy thiu v s lng du hay m bi trn
phi b sung cho ng tiu chun quy nh ( du my, du hp s, du cu, du
phanh, du tay li, du gim chn, bm m ccng...). Nu kim tra thy cht lng
du m bi trn b bin xu qu tiu chun quy nh hoc n nh k th phi thay
du, m bi trn.
Cc cng vic v lp xe: Kim tra s hao mn v p sut trong lp, nu cn thit
phi bm lp v thay i v tr ca lp.
Cc cng vic v nhin liu v nc lm mt: Kim tra v b sung nhin liu
cho ph hp vi tng loi ng c, thm nc lm mt ng mc quy nh.
b.

Cng tc sa cha phng tin

Cc tc ng sa cha c tin hnh theo nhu cu thc t c xc nh qua cc

hot ng chn on, kim tra. c im ca tc ng sa cha l rt phc tp, khi
lng cng vic t l thun vi qung ng xe chy.
Sa cha phng tin bt buc phi theo nhu cu thc t, thc t ny v cng a
dng, phong ph. Tuy nhin cn ch sa cha thng xuyn khng th k hoch ho
v n mang tnh ngu nhin v ph thuc vo nhu cu thc t. i vi nhng xe phng
tin vn ti c bit (xe cp cu, xe phng chy, xe chuyn dng...) cho php thc hin
sa cha ln bt buc sau mt qung ng xe chy xc nh.
Cc tc ng sa cha c tin hnh theo nhu cu thc t c xc nh qua cc
hot ng chn on, kim tra. c im ca tc ng sa cha l rt phc tp, khi
lng cng vic t l thun vi qung ng xe chy.

NMTCVTOT

29

Ngoi ra t chc cng tc ca li xe, vic bo qun xe, t chc v k thut bo

dng sa cha u l nhng iu kin quan trng nh hng n tnh trng k thut v
thi gian lm vic ca xe.

1.4.4. IU KIN KH HU THI TIT V CC NHN T KHC

1. iu kin kh hu thi tit
iu kin kh hu c nh hng rt ln n kt cu v tnh nng s dng xe, v d
min nhit i m dng xe ch to ring cho min n i th tc dng lm mt s
km. Khi nhit bn ngoi vt qu 350C c bit khi xe chy thun chiu gi hoc
khi ph ti ln m s vng quay li thp s pht sinh hin tng qu nhit, nc b si,
nhit u my tng lm cho h s np kh gim cng sut ng c gim, tiu hao
nhin liu tng ln, cc chi tit mi mn nhanh hn, nhit trong bung li v thng
xe khch cao nh hng n sc kho ca li xe v hnh khch, v vy m cc xe s
dng min nhit i i hi phi c lm mt tt. Khng kh a vo my cng nn
ly t bn ngoi np my tng h s np, tng cng sut ca ng c.
Khi xe chy min kh ct bi nhiu th cn phi dng bu lc khng kh hai cp
v cn phi tng cng cng tc bi trn cho xe. Khi xe chy trong ma ma cn phi
c b phn gt nc ma tt, bung li np my phi tt li phi c mui bt bo qun
hng ho.
Min cao nguyn v min ni cao so vi mt bin trn 3000 mt khng kh
long, kh hu bin i tht thng (nh ni lnh, chn ni nng) kh p gim 31%,
cao trn 4000 mt kh p gim 40%, cao trn 4500 mt nc si 850C. V vy
nhng cao nh th lng khng kh np vo my gim, hn hp kh qu c, cng
sut ng c gim, lng tiu hao nhin liu tng ln. Ta c bng s liu sau:
Bng 1.8. nh hng ca cao i vi hot ng ca t
cao so vi mt bin
(mt)

Gim cng sut ng c

(%)

p lc phanh hi
(Pmax = 7,5 Kg / cm2)

1000

12,5

6,7

2000

20,0

6,2

3000

32,5

5,5

4000

40,2

4,7

5000

48,3

3,8

Cng sut ng c gim nh hng ti trng ti ca xe, cn p lc phanh hi

gim nh hng ti an ton khi chy xe.
a.

iu kin nhit

V tr a l ca Vit Nam t v tuyn 8030 n 23022 bc bn cu, Vit Nam

nm trong vng nhit i gi ma, chu nh hng trc tip ca nhiu t ma, bo, l
lt... nh hng trc tip n qu trnh vn ti.

NMTCVTOT

30

c im kh hu Vit Nam l nhit khng kh cao, m cao v lin tc trong

mt thi gian di, c ging bo ma nhiu, ma to v tp trung theo ma vo mt s
thi gian trong nm. Nhit trung bnh hng nm Vit Nam l: 22,70C; trong :
nhit cc i 42,80C; cc tiu l 3,10C. Vo nhng ngy ma h khi nhit khng
kh cao, nhit mt ng c th ln n 600C, c bit c khi cao hn. min Bc
nhit trung bnh ma nng l 330C; nhit trung bnh ma lnh l 17 190C.
Khi nhit cao: Lng thc b bin cht, thc phm ti sng chng b i thiu,
rau qu gim cht lng; xng du bay hi nhanh v d lng cn; xi mng, cao su, thu
tinh, snh s, vi si... u b bin cht. Do , khi vn chuyn, bo qun, xp d hng
ho cn trnh nhit cao; c bit vo ma h, phng tin phi che chn tt m
bo cht lng hng ho trong qu trnh vn ti. Do nhit cao lp nha trn mt
ng d b chy, p lc hi lp d b tng qu mc, lm tng qu trnh hao mn ca
phng tin.
Ma ng nhit khng qu thp, khng c bng tuyt nn khi xe chy khng
phi hm nng my, ng c khi ng t hao mn, nhin liu lng d bc hi hn hp
tt vi khng kh chy c sch. Mt khc cng c hi lm cho my d nng, nc
mau si gy kch n lm cng sut ng c gim, tiu hao nhin liu tng, tiu hao nc
lm mt, dung dch c qui mau c. Khng kh nh mt bi tng ln trong c
nhiu ht mi rn, m nc ta hin nay cht lng mt ng cn thp, nhiu ng
t nn tc hi ny cng ng k.
b. m khng kh
Khng kh ngm hi nc gi l m khng kh. m khng kh c biu th
qua: m bo ho; m tuyt i v m tng i.
m bo ho ( m cc i) l lng hi nc ti a cha trong 1m3 khng
kh nhit v p sut c th, k hiu A; n v: gam / m3. Trong iu kin p sut
c nh l 760 mmHg, khi nhit tng th m bo ho cng tng theo.
m tuyt i l lng hi nc thc t (tnh bng gam) cha trong 1 m3
khng kh nhit v p sut c th, k hiu a; n v: gam / m3. m tuyt i
trung bnh hng nm ca Vit Nam: 18,0 gam / m3.
m tng i l t s gia m tuyt i (a) vi m bo ho (A) nhit
v p sut c th, k hiu r; n v %.
r=

a
100
A

(%)

(1.2)

m tng i ca khng kh biu th s kh, t ca khng kh trong iu kin

p sut v nhit c th. Vit Nam l nc c m tng i kh cao; s gi c
m ln hn 80% chim ti 78% s gi ca c nm.
m tuyt i cao v ko di trong nhiu thng, m tuyt i t 20 g / m3
c khi ln n 24 25 g / m3, c sng m, sng mui v ma phn. m cao c li
l my n m du hn (hi nc tham gia vo qu trnh chy) c kh nng chng kch
n, h s truyn nhit ca khng kh cao, kt t cc ht bi b. Nhng m cao cng
gy nhiu tc hi nh tng tc n mn kim loi (nhanh gp 3 ln so vi cc nc n
NMTCVTOT

31

i) tr s in tr ca vt cch in gim, kh nng r in ca vt t phng tng ln,

t in chng hng. m cao cng vi bc x mt tri lm cho cc thit b in, cc
ph tng bng cht do chng hng, sn chng bc mu, km bng, cc vt liu bng
g cng chng hng. Khi m tng i tng ln, cc vi sinh vt pht trin nhanh,
hin tng xy ha tng mnh.
c. Ma: c nh gi thng qua ch s lng ma v s ngy ma trong nm.
Lng ma nc ta rt ln trung bnh hng nm 1.700mm, lng ma thng
tp trung trong mt s thng, mt s ngy, lng nc vo ma ma thng chim ti
81% lng nc trong c nm, c ngy ma ti 500 600 mm, d sinh lt li v tc
nghn giao thng. c bit ma to lm si mn ng s cu cng hn ch ngy hot
ng ca xe, ti khu vc min Trung thng xy ra l qut trong ma ma nh hng
rt ln n giao thng vn ti.
2. nh hng ca cc nhn t khc
Hot ng ca vi sinh vt v cn trng cng l mt trong nhng nguyn nhn c
bn lm gim cht lng ca hng ho, c bit l hng lng thc, thc phm.
a. Vi sinh vt bao gm: vi khun; men; mc...
Vi khun l nhng sinh vt n bo, kch thc rt nh ch t 13 micron
(1micron = 103 mm), hnh dng a dng, thng thng dng hnh cu. Trong iu kin
thun li t 1 t bo sau 4 gi sn sinh ra c 256 t bo (tng theo cp s nhn).
Men thuc loi n bo, hnh trn; bu dc, kch thc nh: 10 micron, sinh
trng bng ny mm.
Mc c cu to a dng (a bo v n bo) kch thc ln hn vi khun v
men, trn b mt thc phm chng to thnh nhng lp mng mu xanh nht, mu xm.
b. Cn trng gm mi, mt, gin, kin, chut... l nguyn nhn gy ra hao ht v gim
cht lng hng ho.
Ngoi nhng yu t nu trn, cn cc yu t khc tc ng n qu trnh bo
qun, vn chuyn, xp d hng ho m trong qu trnh t chc cn c bin php phng
nga thch hp v c hiu qu.

1.4.5. IU KIN NG S
iu kin ny rt quan trng, n ch r nh hng ca ng s cu cng n vic
khai thc xe, iu kin ng s bao gm:
Loi mt ng v bng phng, tnh trng ng v a th ni ng i qua
(ng bng, trung du, min ni)
Tnh vng chc ca ng s v cc cng trnh trn ng.
Nhng yu t v v tr hnh dng ng nh: dc, bn knh cong, gp
khc ca con ng...
Cng vn hnh trn ng.
nng cao hiu qu s dng li c kh nng gim gi thnh xy dng ni chung
ng s phi tho mn my yu cu sau:
NMTCVTOT

32

+ Trong iu kin pht huy tnh nng tc ca xe cao nht m vn m bo an

ton;
+ Tiu hao nhin vt liu chy xe t nht;
+ Hao mn xe t nht;
+ Kh nng thng xe cao nht;
+ Thun tin cho vn ti c bit l thoi mi cho vn ti hnh khch.
1. Mng li ng t v cp hng k thut ca ng

ng t l tng hp cc cng trnh, cc trang thit b nhm phc v cho giao
thng trn ng. Mt con ng thng th hin trn 3 bn v c bn: bnh , trc
dc v trc ngang.

Tuyn ng l ng ni gia cc im tim ng (cc im nm gia nn
ng hoc phn xe chy). V phi trnh cc chng ngi vt, tuyn ng gm nhiu
on thng, chuyn hng nh. cc ch chuyn hng, m bo xe chy m
thun, ngi ta phi ni tip bng cc ng cong trn.

Bnh l hnh chiu bng ca tuyn ng trn a hnh. Ngoi cc yu t a
hnh, biu din ch yu bng cc ng ng mc, tuyn ng xc nh nh cc yu
t sau:
im xut pht, im ti v cc im chuyn hng (cc im nh);
Cc gc ngot a0, a1, a2... cc ch i hng tuyn;
Chiu di v gc phng v cc on thng;
Cc yu t ng cong gm c gc ngot a, bn knh ng cong R, chiu di
ng tip tuyn T, phn c p;

Trc dc l mt ct ng theo dc tuyn ng dui thng. Trc dc thng
c v vi t l chiu ng gp 10 ln chiu di. Cao t nhin th hin trn trc dc
theo thi quen bng mc en nn c gi l ng en. Cao thit k c th hin
bng mu v cng c gi l ng . ng c th th hin im tim ng
hoc im mp nn ng vi ng cp cao nn cn c ghi ch. Trn trc dc, cc
dc th hin bng cc ng thng v cc ch i dc cng ni bng cc ng cong
ng li hoc lm cho xe chy m thun.
ng xc nh bng:
Cao thit k im u v im cui
dc dc (phn trm hay phn nghn) v chiu di cc on dc
ng cong ng li v lm ti cc ch i dc v cc yu t ca n.
Cao thit k (cao ) ca cc im trung gian, cc im c cng trnh,
cc im thay i a hnh, cc im l trnh.
Cn c vo cao v cao en, xc nh cc cao o v cao p.

Trc ngang l hnh chiu cc yu t ca ng trn hnh chiu thng gc vi
tim ng. Trn trc ngang mt t t nhin cng th hin bng mu en. Cc yu t
thit k trn trc ngang l:
NMTCVTOT

33

 B rng phn xe chy: b phn tng cng chu tc dng trc tip ca xe chy.
B rng nn ng: b phn chng , m bo cng ca phn xe chy.
Cc rnh bin (st nn ng) thot nc dc tuyn.
Mi dc (cn gi l taluy) v dc taluy.
L ng: din tch cn li hai bn phn xe chy tng an ton v xe
tm thi.
Trn ng cao tc, phn xe chy c chia ring bit theo cc chiu xe tng
cng an ton v phn cch nhau bng di phn cch. Phn l ng c mt din tch
c gia c v nh hng bng i nh hng (mt vch sn trng hay vng rng
20cm).
Theo v tr tng quan gia ng v mt t t nhin, ta c th c cc trc
ngang o, trc ngang p hoc na o na p.
2. Mng li ng v cp hng k thut ca ng

ng c th phn loi theo ngha hnh chnh, theo ngun ngn sch u t,
duy tu bo dng...:
H thng quc l: ni cc trung tm kinh t, chnh tr, giao thng c ngha
ton quc.
H thng ng a phng (tnh l, huyn l,...): ni lin cc trung tm kinh t
c tnh cht a phng nh tnh, huyn, x....
Theo trnh trang b k thut, ng c th phn theo cc cp hng k thut,
bng phn hng cp ng c th hin bng sau:
Bng 1.9 Cp hng ng la chn theo lu lng xe chy
n v tnh: Xe / ngy m

Cp ng

II

III

IV

VI

Lu lng xe
tnh ton

> 6000

3000
6000

1000
3000

300
1000

50
300

< 50

Mi cp hng ng s c mt s cc ch tiu k thut c bn tng ng, trong

tc xe chy tnh ton l tiu chun c bn nht, t s dn xut ra nhiu ch tiu
quan trng khc.
Mt ct ngang ca ng
Quy nh chung:. B mt nn ng gm c phn xe chy v l ng, khi cn
thit phi c di phn cch l ng khi Vtt 40 km / h c mt phn gia c. Khi phn xe
chy c t 4 ln xe tr ln, gia nn b tr di phn cch.

Phn gia c ca l ng cu to n gin hn so vi mt ng (bt lp, bt chiu

dy lp, dng vt liu km hn) nhng lp mt ca n phi lm cng vt liu vi mt

NMTCVTOT

34

phn xe chy. Khi Vtt = 40 km / h, phn l gia c c lm bng vt liu khc vi lp mt

phn xe chy.
Chiu rng ti thiu yu t mt ct ngang ca cc cp ng c qui nh
bng sau.
Bng 1.10 Cc yu t ti thiu ca mt ct ngang
n v tnh: mt

Cp k thut

Cc yu t

20

40

60

80

Phn xe chy

1 x 3,50

2 x 3,00

2 x 3,50

2 x 3,50

Phn l ng

2 x 1,50

2 x 1,50

2 x 2,50

2 x 3,00

Phn c gia c

2 x 1,00

2 x 2,00

2 x 2,50

6,50

9,00

12,00

13,00

B rng ti thiu ca nn
ng

Ch thch: Bng ny cha xt n b rng ln xe p, xe th s, v di phn

cch.

1.5. NNG LC VN CHUYN

1.5.1. KH NNG THNG QUA CA NG

1. Kh nng thng xe v s ln xe
a. Khi nim
Kh nng thng xe ca ng l s phng tin giao thng ln nht c th chy
qua mt ct ngang ng hoc mt on ng trong mt n v thi gian thng l 1
gi; n v tnh: Xe / ln / gi hoc Xe / gi.
Kh nng thng xe l thuyt: L kh nng thng xe xt trong iu kin l tng
tc l: trn ng c ton xe con chy trn ng bng phng.
Kh nng thng xe thc t: Kh nng thng xe c xt n iu kin c th ca
ng v giao thng trn ng.
Kh nng thng xe ca ng ph thuc vo b rng mi ln xe, s ln xe, vn
tc xe, cc chng ngi vt v cc thnh phn xe chy trn ng.
Kh nng thng xe thc t = 0,3 0,5 kh nng thng xe l thuyt.
Kh nng thng xe l thuyt c tnh theo iu kin xe chy l tng, xe chy
cng tc v cch nhau mt khong cch an ton.
Mng li ng t cn phi m bo cho mt s lng xe chy qua trong mt
n v thi gian, s lng xe ph thuc vo khi lng v tnh cht hng ho m n vn
chuyn trong khu vc ng i qua, ph thuc vo kiu v tnh nng k thut ca
phng tin. Nu nng lc thng qua ca ng khng p ng c s lng xe cn

NMTCVTOT

35

thit qua th s gy ra tc nghn phng tin khi hot ng, lm gim nng sut ca
phng tin v tng chi ph vn ti
Tu theo chiu rng ca mt ng m ng t c mt hoc nhiu ln xe chy
mi hng, kh nng thng qua ca ng c hnh thnh t kh nng thng qua
ca tt c cc ln ng cng li. Kh nng thng qua ca mt ln ng l hm s ca
tc vn hnh, chiu di phng tin, b tr cc ng giao nhau, cht lng phanh
ca xe Vic tnh ton l thuyt kh nng thng qua ca ng thng c xy dng
theo gi thit l phng tin chy trn mt ng c tc nh nhau v c khong cch
gia cc xe ging nhau. C th kh nng thng qua ca tng on trn c tuyn ng
khng ging nhau, nh vy kh nng thng qua ca c tuyn ng b gii hn bi kh
nng thng qua ca on km nht.
Kh nng thng qua ca ln ng khi xe chy lin tc c xc nh nh sau:
Gia hai xe chy lin nhau cn c mt khong cch an ton (L) (Hnh 1.1), khong cch
ny bao gm ba thnh phn l: Chiu di xe (L0), qung ng xe chy tng ng
vi thi gian phn ng ca li xe t khi nhn thy chng ngi vt n khi li xe c
phn ng (L1), qung ng phanh ca xe (L2). Ta c:
L = L0 + L1 + L2

(1.3)

29

29

Lo

L1

L2

Hnh 1.1. Khong cch an ton ca t

Nu tc ca xe l V (Km / gi) th thi gian (t) xe chy trn qung ng L
ny s l:
t=

L
V

(gi)

(1.4)

Do kh nng thng qua ca on ng ny trong mt gi l:

A=

3600 3600 *V
=
t
L

(xe / gi)

(1.5)

Thi gian phn ng ca li xe t0 ph thuc vo trnh li xe vo sc kho v

trng thi thn kinh ca h. Vi tc xe chy l V on ng tng ng vi thi
gian phn ng ca li xe l:
L1 = V* t0

NMTCVTOT

36

(mt)

(1.6)

Qung ng phanh ca xe L2 c tnh bng:

V 2
L2 =
2*g *
Vi

(mt)

(1.7)

g - gia tc trng trng (m / g2)

- h s bm mt ng ca lp xe

1
c p dng cho tng on ng c th l mt hng s gi l
2* g *
h s phanh C, do L2 = C*V2.
T s

Mt cch khc ta c:
A =

3600 * V 2
L1 + V * t 0 + C * V

(xe / gi)

(1.8)

Thng thng trong tnh ton ngi ta ly chiu di xe con l 4,5 5 mt; xe ti
l 7 mt; xe ti ko moc l 13 mt; h s phanh t 0,11 0,13; Thi gian phn ng ca
li xe t 0,5 1 giy.
nh hng ca tc xe chy n kh nng thng qua ca mt ln ng khi
chy lin tc c biu din nh hnh 11, Khi tnh kh nng thng qua ca ng cho
nhiu kiu xe khc nhau thng quy i v mt loi xe tiu chun. Trn ng c
nhng ch giao ct nn vic chy xe khng lin tc dn n hn ch kh nng thng
qua.
+ Kh nng thng xe ti a c ly nh sau:
Khi c phn cch xe chy tri chiu v phn cch t vi xe th s c gi tr
1800 xequyi / gi.
Khi c phn cch xe chy tri chiu v khng c phn cch xe t vi xe th
s c gi tr 1600 xe quyi / ln / gi.
Khi khng c phn cch tri chiu v t chy chung vi xe th s: 1000
xequyi / ln / gi
Nu trn ng c cc thnh phn xe khc, ta phi quy i xe con tnh nng
lc thng xe, h s quy i ly nh sau: xe p: 0,2; xe my: 0,3; xe con:1; xe ti: 2 trc
v xe but di 25 ch: 2,0; xe ti c t 3 trc tr ln v xe but ln: 2,5; xe ko moc,
xe but c ko moc: 3,0.

b. S ln xe chy.
n=

N cdgio

(1.9)

z * N lth

Trong : Ncdgio lu lng xe thit k cao im gi (xe quyi / gi);

Ncdgio= (0,10 0,12) Ntbnam.

NMTCVTOT

37

Ntbnam lu lng xe thit k bnh qun ngy m trong nm tng

lai; nm tng lai l nm th 20 sau khi a ng vo s dng i
vi ng mi v l nm th 15 i vi ng nng cp.
Nlth nng lc thng hnh ti a;
Z h s s dng nng lc thng hnh;
Nu Vtt 80 Km / h th z = 0,55.
Nu Vtt = 60Km / h th z = 0,55 i vi ng bng; z = 0,77 i vi i ni.
Nu Vtt 40Km / h th z = 0,77.

2. Kh nng thng qua ca nt giao thng

a. Nt giao thng
Nt giao thng l ni giao nhau gia nhiu ng t hoc ng t vi ng
st, ti xe c th chuyn hng i theo hnh trnh mong mun. V vy nt giao
thng l im tp trung, ti trong mt khng gian thng l cht hp, trong mt thi
gian khng nhiu, ngi li xe ng thi phi thc hin nhiu thao tc: quan st nt
hiu cch t chc trong nt, quan st cc xe ang hot ng trong nt, sau phi gia
tc, gim tc, chuyn lung, ct lung Cng do vy m nt giao thng l ni lm
gim nng lc thng hnh ca tuyn, l ni tp trung nhiu tai nn giao thng v ch tc
xe c.

Cc li nt giao thng
* V kiu loi giao ct bao gm
Nt giao ct cng mc (ngang mc);
Nt giao ct khc mc.
* V s dng phng tin iu khin giao thng bao gm
Nt giao thng c n iu khin;
Nt giao thng khng n iu khin.
b. Nt giao thng cng mc
Nt giao thng cng mc thng c s dng khi lu lng nt khng ln, tu
theo lu lng xe chy trong nt c th chn loi hnh nt khc nhau: nt giao thng
n gin (khng c o, di chuyn tip tc ) nt giao thng c o dn hng trn
ng ph, nt giao thng c o dn hng trn ng chnh v ng ph, c di
chuyn tip tc trn ng chnh, nt giao nhau hnh xuyn.
Nt giao thng n gin nn dng khi lu lng xe tnh ton nt nh hn
1000 xe / ngym.
Nt giao thng c o giao thng, c ln chuyn tc, c ch xe ch r tri,
khuyn nn dng khi lu lng xe tnh ton (tnh cho c 2 ng giao nhau) t 1000
n 4000 xe / ngym.
Nt giao thng hnh xuyn ch nn thit k trng hp lu lng xe t trn
cc ng dn ti nt bng nhau hoc khc nhau khng qu 20% v s lng t r tri
trn c 2 ng khng t hn 20%.

Nt giao thng c n iu khin.

NMTCVTOT

38

 Khi iu khin a hnh nt giao thng c tm nhn khng m bo hoc khi

cng xe chy ti nt ln, vic p dng lut u tin xe chy v cc bin php k
vch sn, phn lung, ngi ta quy hoch cc nt c iu khin bng n tn hiu.
Nt giao thng c n iu khin thng c s dng cc th quan trng.
i vi ng ngoi th v cc th trn, th x nh, loi nt giao thng c n iu
khin ch c s dng trong nhng trng hp c bit.

Cc kiu iu khin nt giao thng c n tn hiu.

* iu khin theo thi gian c n nh trc.
Chng trnh n: Loi ny thng s dng i vi lung giao thng khng
nhiu.
Chng trnh vn nng: C nhiu chng trnh con, mi chng trnh c s
dng tu theo lng giao thng ti nt.
+ iu khin bng tay theo lng giao thng trn cc ng vo nt;
+ iu khin t ng theo gi trong ngy;
+ iu khin theo s lng xe m c t cc tuyn ti nt, chng trnh c
chn ph hp vi tnh hnh s lng giao thng cc ng ti nt.

c. Nt giao thng khc mc

Khi lu lng xe chy rt ln ngi ta s dng nt giao thng khc mc tch
hon ton hai ng khi gp nhau. Trong nt giao thng loi ny ngi ta s dng t
nht mt cu vt hoc mt hm cho cc lung xe chy thng cc tuyn ng qua
nt; cn cc lung xe r tri v r phi th theo cc ng nhnh ra vo nt. Ni
chung khng cho php cc lung xe giao ct nhau; cc lung xe ch nhp dng hoc
tch dng r. Ch nhng ch giao nhu ca ng cp III vi cc ng cp thp
hn mi cho php mt s lung c lu lng thp c giao ct nhau.
Phm vi s dng nt giao thng ph thuc vo lu lng xe chy v vo cp
ng giao nhau. Lu lng ca xe qua cc nt giao thng khc mc c s dng
khc nhau i vi tng quc gia, M nt giao thng khc mc c s dng khi lu
lng xe N > 5000 xe / h ; Lin X (c) t 50008000 xe / ng. (s xe c tnh i
ra
xe con).
Ngy nay nhiu thnh ph ln nt giao thng khc mc tr thnh mt hnh
thc giao nhau c s dng ph bin v c nhiu nt giao nhau 3, 4 tng.

1.5.2. NNG LC VN CHUYN CA VN TI T

Nng lc vn chuyn ca phng tin l khi lng hng ho hoc hnh khch ti
a m n vn chuyn c trong mt thi gian ti mt mt ct theo mt chiu mt on
ng, khi s dng y cc tnh nng k thut ca xe nh tc , ti trng dung tch
thng xe, s ph hp ca thng xe vi loi hng. Nng lc vn ti ca on xe ph
thuc vo tng trng ti ca on xe v kt cu on xe, tnh trng k thut ca chng.
Kh nng thng qua c xc nh bng cng thc sau y:
N=n q

(1.10)

NMTCVTOT

39

Trong : N kh nng thng qua ca ng (Tn hoc HK / gi);

n kh nng thng qua (xe / gi);
q trng ti trung bnh ca phng tin (Tn hoc hnh khch).
Vic trang b cho vn ti t cc phng tin c nng sut cao vi cht lng
khai thc tt, c mng li ng b v cc cng trnh trn ng bo m cho t
hot ng lin tc l nhng yu t c bn xc nh kh nng vn chuyn ca vn ti
t. Ngoi ra nng lc vn ti ca ngnh cng cn ph thuc vo trang b k thut bo
m cho xe c tnh trng k thut tt.
Do nhng c im trn vn ti t lun chim mt v tr quan trng trong h
thng vn ti ca mi quc gia. Ngy nay vi s pht trin ca cc ngnh kinh t quc
dn khc va i hi nhiu vn ti t nhng cng to iu kin thun li cho vn
ti t pht trin nhanh. Vn ti t khng ch vn chuyn hng l khong cch ngn
m cn c th vn chuyn hng khi lng ln trn khong cch di vi tc a
hng nhanh, khng ch vn chuyn trong nc m cn c th vn chuyn gia cc quc
gia.
Vit Nam, pht trin vn ti t trong iu kin kinh t th trng hin nay rt
ph hp, c bit trong khu vc kinh t tp th v c th ch vn chuyn hng khi
lng nh trn khong cch ngn. T nhn tham gia kinh doanh vn ti t rt d dng
v ph hp to ra nhiu loi hnh doanh nghip cng tham gia vn ti t, chnh v vy
thi gian gn y s lng phng tin t tng rt nhanh. Cc doanh nghip t
tho mn cc yu cu cao v vn ti hng ho, ngoi ra h cn cung cp cc dch v
khc c lin quan n qu trnh vn ti rt ph hp vi s thch tiu dng ca khch
hng.
Trong thp nin 90 ca th k XX, vn ti t m nhn mt khi lng vn
chuyn rt ln, trung bnh 68% v khi lng vn chuyn v 12% v lng lun chuyn
hng ho ca tt c cc phng thc vn ti trong c nc. Nng lc vn ti ca on
xe cn ph thuc vo mt s iu kin ngoi cnh c bit l iu kin ng s, bi v
khi khi lng hng ho cn vn chuyn ln th s lng xe chy phi nhiu i hi
ng s phi c kh nng thng qua ln v ph hp vi yu cu ngy cng cao ca nn
kinh t.

1.6. C S PHP L CHO T CHC V QUN L VN TI T

Cc c s php l cho vn ti hng ha v hnh khch bng t trn c s cc
quy nh ca Chnh ph Vit Nam v vn ti hnh bng t cn c Ngh nh 110 /
2006 / NCP ngy 28 thng 09 nm 2006 ca Chnh ph v iu kin kinh doanh vn
ti bng t.
Quy nh c p dng cho tt c cc t chc c nhn, cc doanh nghip tham gia
hot ng vn ti hnh khch v hng ha bng t trn lnh th Vit Nam
Cc quy nh c a ra m bo quyn li v trch nhim ca tt c cc bn
tham gia hot ng vn ti hng ha v hnh khch bng t v gim chi ph chung.

NMTCVTOT

40

1.6.1. CC KHI NIM

Vn ti (ch phng tin): Hot ng kinh doanh vn ti gn kt bi ch
phng tin vn ti (ch th s hu phng tin vn ti).
Ch xp d: l ngi ng ra k hp ng thu mua vn chuyn xp d v bo
qun hng ha. C 2 i tng: Ch gi l ngi ng tn giao hng v lp phiu gi
ch nhn l ngi c tn nhn hng ghi trn phiu gi hng. Khi hot ng vn chuyn
c k kt th bao gi cng phi lp mt b vn n vn chuyn (ghi tn ch hng,
loi hng, s lng hng ha).
n v vn ti: tt c cc t chc tin hnh hot ng kinh doanh vn ti t
nhn nhm tha mn nhu cu i li ca ngi dn, nhu cu vn chuyn ca nn kinh t
quc dn, cn i thu chi v c tch ly.
Hng ha: l tt c cc vt phm cn chuyn ch
Hnh khch: l nhng ngi i t c v hp l.

1.6.2. IU KIN, TH TC CP GIY PHP KINH DOANH VN TI

V CC HNH THC HAT NG KINH DOANH VN TI
1. iu kin, th tc cp giy php kinh doanh vn ti
a. ng k kinh doanh: Bt k mt t chc hay c nhn no khi mun ng k kinh
doanh vn ti cn:
+ C n thnh lp kh thi, mc tiu ngnh ngh kinh doanh r rng (cn c vo
nhu cu chung ca x hi, cn i vi kh nng ca mnh, thit thc vi x hi v hot
ng hiu qu).
+ C tr s kinh doanh giao dch: y l ni tin hnh giao dch vi khch hng
ti cc phng ban.
+ iu kin ti chnh: vn u t ban u ti thiu phi bng vn php nh do
nh nc quy nh ph thuc vo ngnh ngh kinh doanh, quy m v phm vi kinh
doanh.
+ C d tho iu l hat ng, khng tri vi php lut.
+ Bn thn nhng ngi iu hnh lm thu phi c nghip v chuyn mn v
vn ti v kinh doanh vn ti.

b. Th tc: khi c y cc iu kin th tin hnh ng k kinh doanh phi lm

n ng k kinh doanh v tt c cc giy t km theo v gi ln c quan c thm
quyn cp giy php kinh doanh v cc phn cp ca ngnh theo phm vi hot ng ca
tng doanh nghip. Sau khi c quan c thm quyn nhn c h s th tin hnh thm
nh. Nu iu kin v hp php th ra quyt nh cho php hot ng.
Doanh nghip phi b co thnh lp doanh nghip trong 5 s bo lin tip.
Mi doanh ngip c giy php ng k kinh doanh. Mi t khi a ra hat
ng cng phi qua b phn kim nh cp cho giy php c vn chuyn hng ha
hay hnh khch.

NMTCVTOT

41

 iu kin m bo kinh doanh vn ti: Mi hot ng kinh doanh vn ti v

xp d u phi ng k hp ng vn chuyn v hp ng phi c k trc khi thc
hin vn chuyn.
Ch phng tin phi chu trch nhim v an ton k thut phng tin vn ti,
an ton cho hng ha v hnh khch trong qu trnh vn chuyn, m bo s dng hiu
qu phng tin vn ti.
Nh nc bo h quyn hot ng kinh doanh hp php, bo v an ninh trn
cc tuyn ng vn ti.

2. Cc hnh thc hot ng kinh doanh vn ti

a. i vi vn ti hng ha
Nhn ch c chuyn xe (thu trn tuyn) trong trng hp ny trng ti ca
phng tin nh hn khi lng hng ha cn vn chuyn, c gi cc ring;
Vn chuyn hng l: trong trng hp gom hng;
Bao thu chuyn ch cho ch hng: khi c pht sinh cn p ng nhu cu ca
khch hng;
i l vn ti: C 3 hnh thc bao gm tt c cc tc nghip l theo chuyn,
theo mt hng v theo khu vc;
Lin hip vn chuyn: s phi hp ca nhiu phng thc vn ti khi tham gia
ca nhiu phng tin vn chuyn khc nhau trong qu trnh vn chuyn hng ha.
Trong loi hnh vn ti t khng th thiu c trong bt k m hnh phi hp vn
ti no;
Bo qun v xp d hng ha: ti cc im chuyn ti thng do ngi vn ti
m nhn. Chi ph cho vic xp d hng tnh ngoi gi cc vn chuyn hng, cc ph
xp d c th do ch hng trc tip thnh ton hoc thu;
Dch v h tr khai thc phng tin vn ti t: l tt c cc vn c lin
quan n tnh trng k thut ca t hng ngy. Mc ch l khi phc li cc chc
nng ca phng tin, dch v bo dng sa cha bao gm cc dch v bo dng
hng ngy v bo dng nh k...;
Bao thu, thu mua, chuyn ch v tiu th;
Cho thu t.
b. Kinh doanh vn ti hnh khch
Chuyn ch hnh khch theo hp ng vn chuyn theo tuyn;
Chuyn ch hnh l v hng bao gi: bao gm tt c cc cng on giao nhn
xp d vn chuyn;
Bao thu chuyn ch phc v hnh khch nh a n hc sinh, a n cng
nhn;
Lin hip vn chuyn hnh khch, hnh l v hng bao gi;
Cho thu v thu h xe;
Dch v bn bi, i l bn v v dch v hnh khch.

NMTCVTOT

42

1.6.3. C S PHP L CHO HAT NG KINH DOANH VN TI BNG T

Quy nh: tt c cc hat ng kinh doanh vn ti bng t u phi thng qua
hp ng vn chuyn c k kt trc khi thc hin. C th theo ch tiu php lnh
hoc khng.

1. Vn chuyn hng ho
a. Hp ng vn chuyn hng ha
Hp ng vn chuyn hng ha l s tha mn bng vn bn gia hai bn vn ti
v bn thu vn ti. Theo bn vn ti c ngha v vn chuyn mt s lng hng ha
nht nh n a im n nh ng thi gian v giao s hng cho ngi nhn hng.
Cn bn thu vn chuyn c ngha v phi tr cho bn vn ti mt khon tin cng gi
l cc ph vn chuyn.
* i tng hp ng vn ti: hp ng vn chuyn vn chuyn mt khi
lng hng ha trn mt on ng nht nh. C hai loi hp ng:
+ Hp ng kinh t dng n b: th hin mi quan h hng ha v tin t;
+ Hp ng t chc: cc n v t chc phi hp vi nhau thnh t chc c quy
m hot ng ln hn v li ch chung ca tt c cc n v cu thnh.
Hp ng vn ti l dng hp ng kinh t dng n b.
* Ch th ca hp ng: nguyn tc hp ng kinh t c k kt gia cc php
nhn php nhn; php nhn c nhn. Nhng bt k trong trng hp no th bn vn
ti l php nhn.
Ch th l bn vn ti v bn thu vn chuyn, trong bn vn ti bt buc l
php nhn.
Php nhn l mt t chc c thnh lp hp php, c ti sn ring v chu
trch nhim c lp v vic s dng ti sn v c th t mnh tham gia vo cc hp
ng
kinh t.
* Hp ng bt buc phi ghi nhn t vn bn v c th ha bng cc vn n.
Thng thng c 2 cch k kt hp ng kinh t:
+ Trc tip: gp g trc tip k kt hp ng vn chuyn.
+ Gin tip: thng qua ti liu giao dch.
i vi hp ng vn ti phi k kt trc tip trn nguyn tc mi l hng hoc
mt chuyn hng phi c vn n. Ni dung ghi ngi nhn hng, ngi gi hng, ni
gi, ni nhn, s lng hng ha vn chuyn, lng lun chuyn cc ph.
* Trch nhim ca cc bn trong hp ng vn chuyn quan h hp ng vn
chuyn:
+ i vi bn vn ti: ngha v ca ngi vn ti l a phng tin ph hp n
ng thi gian v a im nhn hng vn chuyn. Vn chuyn y , nguyn vn
s hng n ni nhn, giao cho ngi nhn ng thi gian v a im. p ti v bo v
hng ha dc ng tr mt s trng hp c bit ch hng phi c ngi p ti.

NMTCVTOT

43

Quyn hn: kim tra trng thi, gi tr ca hng ha, t chi khng vn chuyn
nhng loi hng ha khng ng quy nh trong hat ng. Quyn ca bn vn ti l
c hng cc ph vn chuyn.
+ i vi bn thu vn chuyn:
Ngha v: chun b a hng ha ng chng loi s lng nh tha thun thi
gian v a im quy a im quy nh cho bn vn ti. m bo v mt k thut cho
khi lng hng ha vn chuyn. Ngoi ra cn phi chun b tt c cc giy t c lin
quan n s hu v lu thng trn ng. Thanh ton cc ph, ph ph cho bn vn ti
v cc khon chi ph khc trong qu trnh vn chuyn.
Quyn hn: c quyn t chi khng xp hng ln phng tin vn ti nu phng
tin khng m bo v ph hp vi hng ha. Nu bn vn ti vi phm hp ng th bn
vn ti phi n b.

b. Hng ha vn chuyn
Hng ha vn chuyn bao gm tt c cc nguyn vt liu sn phm, bn sn phm
c chuyn ch trn phng tin vn ti. Hng ha trong vn chuyn hp hn hng
ha ca nn kinh t quc dn, cc loi hng ha bao gm: hng lng kh (theo tnh
cht vt l): v nguyn tc i vi hng lng, nu khng c bao b th phi s dng xe
chuyn dng (xitc), cc loi hng kh rt a dng.
Hng d v hng d chy n: hng d v phi c bao b v cc bao b c dn cc
nhn hiu chuyn dng, phi dng vt liu lt m gia cc lp hng hn ch va p,
chn ng. Hng d chy n y l loi hng nguy him trong qu trnh vn chuyn xp
d phi ht sc cn thn, qu trnh vn chuyn phi chy vi tc thp, xp hng
khng c xp vi khi lng ln (khng ti), khng c i tng xe mt m phi
i thnh mt on vi mt khong cch an ton. Thi gian vn chuyn rt kht khe v
d khi vn chuyn cht phng x ch c xp d trong iu kin khng c nh sng, xa
khu dn c, khu kinh t vn ho.
Hng ri hng ng: thng thng cc loi hng ny l nhng loi hng
khng nguy him, c th to iu kin c gii ho xp d. i vi hng ri trong qu
trnh vn chuyn c th khng c bao b. Nhng c bit i vi hng lng thc phi
c bao b m bo cht lng v hn ch hao ht.
Hng thng cha (container) l nhng loi hng xp trong container. Vic xp
hng trong container c yu cu rt kht khe.

c. Mt s quy nh v giao nhn hng ho

Hp ng vn chuyn hng ho c ghi cc ni dung sau y:
* Thi gian giao nhn hng
Thi gian giao nhn hng phi c ghi c th vo hp ng vn chuyn, cn c
xc nh xem c thc hin ng ngha v v thi hn hp ng khng. Nu khng c
ng vo kho th a im giao nhn hng l a im gn nht ca kho, ni m
phng tin c th i vo v quay tr ra c.
* Phng php giao nhn: nguyn tc giao hng nh sau:
NMTCVTOT

44

 Giao hng dng nguyn xe (giao c xe, nhn c xe);

Giao nhn hng bng phng php cn o ong m;
Giao nhn hng dng nguyn thng, bao, ai, kin.
* Cc quy nh i vi vic giao nhn hng
a im giao nhn hng nu c s thay i th s c cc trng hp xy ra: khi
phng tin cha i th tt c cc chi ph c lin quan n giy t bn ch hng gi phi
chi tr tt c. Nu phng tin i ri nhng cha n ch phi tm cch bo cho li xe
bit a im ni giao hng trong trng hp ny cng phi chi tr. Nu phng tin i
ri v xe n ch th phi thanh ton thnh 2 chuyn xe.
Trong qu trnh giao nhn: hng ho b hao ht, gim cht lng cn lp bin bn
v truy xt trch nhim sau:
Nu phng tin n m khng c hng bn gi hng phi thc hin thanh ton
cc chi ph. Ngc li bn vn ti chu ph tn ch i v b do vi phm hp ng.
Bn nhn hng nu khng c ngi nhn li xe phi bo cho bn vn ti hoc
ch hng c bin php gii quyt x l.
Nu khng bo co c th trong vng 48 ting k t lc li xe n ni tr
hng phi lp bin bn c ch k ca chnh quyn s ti v mi chi ph do ch hng
phi thanh ton.
* Mt s quy nh xp d hng
Thi gian v a im xp d phi ghi r trong hp ng. Thng thng a im
xp d hng trng vi im giao nhn hng. Trong cc trng hp ch cho php ch i
30 pht.
Vic xp d hng l 2 tc nghip trong qu trnh vn chuyn, khng nht thit
phi do bn no m nhn m bn no c kh nng m nhn th chu trch nhim. Nu
ch hng khng m nhn c th bn vn ti s m nhn lun, lc ch hng phi
thanh ton cc ph vn chuyn cng vi cc ph xp d.
i vi hp ng vn chuyn cho mt chuyn xe th vic thanh ton cc ph vn
chuyn trc mi chuyn xe.
* p ti hng ho
Ngi p ti l ngi ch hng i km theo l hng trong qu trnh vn chuyn.
Trong trng hp hng c ngi p ti ngi phi chu trch nhim v an ton hng
ho v s lng, cht lng cho hng v bn vn ti ch c nhim v gip ngi p
ti hon thnh nhim v.
Trng hp khng c p ti i cng: th trch nhim thuc v bn vn ti. Nu
trong trng hp b cm ng hoc thi gian ch tc ng ko di th ngi li xe
phi ly giy chng nhn ca c quan m bo giao thng (nu khng bo c).
V c th quay v.
Nhng loi hng bt buc phi c ngi p ti:
Cc loi hng ho c gi tr cao cp nh: kim cng, vng, bc qu;
NMTCVTOT

45

 Nhng loi hng nguy him nh: sng ng, n thuc n;

Linh cu hoc thi hi;
Sc vt sng cn cho n dc ng;
Cc loi hng ti sng khng c phng tin chuyn dng i hi phi c k
thut p.
d. T chc vn chuyn hng ha bao gi
Hnh l: l nhng hng ha vt phm m hnh khch mang theo cng
chuyn i.
i vi vn ti t hnh l xch tay ng ngn c 10kg, ng di 15kg
c min ph. Nu trng lng ln hn phi tr thm cc ph vn chuyn.
Hng bao gi: l nhng hng ha vt phm gi theo xe nhng ngi gi
hnh l khng i theo cng chuyn xe . Hng bao gi c tnh cc quy nh 50 kg
hng ha tnh bng 1 v ca hnh khch.
Quy nh i vi hnh l gi trc tip li ph xe khng qua bn xe. Hng bao
gi c 2 cch:
+ Gi qua bn: ngi gi phi lp phiu gi hng, ghi r cc yu t cn thit. Bn
c trch nhim giao nhn v vn chuyn l hng bao gi. Ngi li xe ch c nhim v
vn chuyn. n ch bo cho bn c ngi d hng v gi hng ha n tay ngi
nhn hng.
+ Gi trc tip qua li ph xe: mi tc nghip hon ton do li ph xe m nhn
v trch nhim vt cht i vi l hng. Chiu cao l hng khng c vt qu cc
rng buc ca cc cng trnh trn ng.
+ Gi hnh l hai bn sn c sc chu lc k 400N / m2
+ Gi hnh l trn khoang hnh khch c sc chu lc l 400N / m2
+ Gi hnh l trn nc xe quy nh ch cch nc ln hn 3 cm c sc chu lc
l 400N / m2
+ Chiu cao ln nht l 3,8 mt
Cc n v vn ti v bn xe phi chp hnh ng gi cc ca hnh l v hng
ha theo ng quy nh ca c quan c thm quyn cng b. Hin nay gi c quy
nh theo khung gi trn.
Cc tc nghip pht sinh theo yu cu thanh ton theo gi tha thun ca hai bn.
Ngoi ra c cc loi hng c bit nh th bo, vt phm bu in Cc c quan
kim sot khng c t tin kim tra xe th bo.

2. Quy nh i vi t chc vn chuyn hnh khch

a. Quy nh v vn ti khch

NMTCVTOT

46

 Tuyn vn ti khch l tuyn c xc nh xe t vn chuyn khch t mt

bn xe thuc a danh ny n mt bn xe thuc a danh khc.
Hnh trnh chy xe l tuyn vn ti khch c xc nh c th, c quy nh
im i, im n v cc im dng, xe t vn ti khch thc hin trong mi
chuyn xe.
Lch trnh chy xe ca mt chuyn xe vn chuyn khch l thi gian c xc
nh cho mt hnh trnh chy xe t khi xut pht n khi kt thc chuyn xe.
Biu chy xe trn mt tuyn vn ti khch l tng hp cc lch trnh chy xe
ca cc chuyn xe vn ti khch tham gia khai thc trn tuyn trong mt thi gian nht
nh.
Kinh doanh vn ti khch bng t l vic s dng xe t khch vn chuyn
khch c thu tin.
Doanh nghip vn ti khch l cc t chc kinh doanh vn ti khch c
thnh lp theo Lut Doanh nghip Nh nc, Lut Hp tc x, Lut Doanh nghip, Lut
u t nc ngoi ti Vit Nam.
Vn ti khch theo tuyn c nh l vn ti khch theo tuyn c bn i, bn n
l bn xe khch v xe chy theo hnh trnh, lch trnh quy nh.
Vn ti khch theo hp ng l vn ti khch khng theo tuyn c nh, c
thc hin theo hp ng vn ti c k kt gia ngi thu vn ti v ngi vn ti.
S nht trnh chy xe l s cp cho xe vn chuyn khch theo tuyn c nh
bn xe ni i, ni n xc nhn s lng khch i, n bn v gi xe ra, vo bn ca
tng chuyn xe.
V xe khch l bng chng ca vic giao kt hp ng vn ti gia doanh
nghip vn ti khch v khch i xe, ng thi l ho n bn sn phm vn ti ca
doanh nghip vn ti khch.
* Tip nhn, thm nh v chp thun khai thc tuyn vn ti khch c nh
Cc ng b Vit Nam tip nhn, thm nh v ban hnh vn bn chp thun
khai thc cc tuyn c c ly trn 1000 km v cc tuyn quc t. S Giao thng vn ti,
S Giao thng cng chnh tip nhn, thm nh v ban hnh vn bn chp thun khai
thc cc tuyn c c ly t 1000 km tr xung.
* Xe ng k tham gia khai thc tuyn phi c mt trong cc iu kin sau
Xe ng k ti a phng tip nhn h s ng k khai thc tuyn, mang tn
ch xe l doanh nghip, doanh nghip lin doanh lin kt c chc nng kinh doanh vn
ti khch v phi c hp ng lin doanh lin kt vi doanh nghip. Chi nhnh doanh
nghip ng k khai thc ti a phng bao gm xe ng k ti a phng t chi
nhnh v xe ng k ti a phng ni doanh nghip t tr s chnh.
Xe mang tn doanh nghip c chc nng thu mua ti chnh ti a phng t
tr s ca doanh nghip c chc nng thu mua ti chnh;

NMTCVTOT

47

 Xe mang tn ch h kinh doanh c th c Giy chng nhn ng k kinh doanh

vn ti khch khi lin doanh lin kt vi doanh nghip phi c tho thun lin doanh
lin kt v chu s qun l, iu hnh ca doanh nghip theo quy nh ca php lut. Xe
ng k ti a phng no ch c php lin doanh lin kt vi doanh nghip kinh
doanh vn ti khch ti a phng .
* i vi chuyn xe vn chuyn cht lng cao
Cc ng b Vit Nam cng b tiu chun vn chuyn khch lin tnh cht
lng cao. C quan qun l tuyn t chc v qun l hot ng ca cc chuyn xe cht
lng cao theo tiu chun ban hnh.
Xe tham gia chuyn xe vn chuyn cht lng cao khi hot ng trn tuyn phi
c ph hiu "Chuyn xe cht lng cao" ci t pha bn trong knh chn gi, pha bn
phi ngi li xe.
Cc doanh nghip c thng bo khai thc tuyn vn ti khch c nh, trong
qu trnh khai thc khng vi phm Quy nh ny, ni quy hot ng trn tuyn hoc cc
quy nh khc ca php lut th c khai thc trong 07 nm, ht thi hn trn doanh
nghip phi ng k li theo quy nh.
* Quyn hn v trch nhim ca doanh nghip kinh doanh khai thc tuyn vn
ti khch c nh
+ Quyn hn:
a xe ng k khai thc trn tuyn vo thc hin biu chy c c
quan qun l tuyn chp thun;
C i din c thm quyn d v biu quyt ti cc Hi ngh hip thng c lin
quan n qun l, khai thc tuyn vn ti khch c nh m doanh nghip tham gia khai
thc. Tu iu kin c th, tham d v ng gp kin trong cc hi ngh lin quan n
qun l, khai thc tuyn vn ti khch c nh;
c ng k mu sn ring, tn hoc biu tng doanh nghip, tuyn khai thc
ln thn xe theo quy nh ca php lut;
c khiu ni, t co cc c quan, t chc, c nhn c hnh vi vi phm ni dung
ca Quy nh ny, hoc cn tr kinh doanh ng php lut.
+ Trch nhim:
B tr xe bo m s lng, cht lng ng k trn tuyn v thc hin ng
biu chy xe c c quan qun l tuyn chp thun;
T chc chy xe ng hnh trnh, lch trnh quy nh;
Chun b v bn cho khch, bo m mi khch i xe u c v, v bn cho
khch phi ghi s gh v b tr khch ngi ng s gh ghi trn v, trn v phi c
tn, a ch v s in thoi ca doanh nghip;
Giao cho li xe hoc nhn vin phc v trn xe S nht trnh chy xe v cc loi
giy t cn thit, hng dn li xe ghi y cc ni dung trong cc giy t mang theo;

NMTCVTOT

48

B tr li xe ng quy nh ca php lut v ph hp vi c ly tng tuyn vn

chuyn;
B tr nhn vin phc v k hp ng lao ng vi doanh nghip trn nhng
xe trn 16 gh khi vn ti khch tuyn c nh;
+ Nghim cm li xe, ph xe v nhn vin phc v trn xe ca doanh nghip khai
thc tuyn vn ti khch c nh vi phm cc hnh vi sau y:
B chuyn;
Chy sai hnh trnh, lch trnh quy nh, n hoc tr khch khng ng ni
quy nh;
T a thm xe vo tuyn qu s lng ng k;
Chuyn nhng khch dc ng khng c l do chnh ng;
Thu tin ca khch khng ng gi v ng k.
* Cc trng hp doanh nghip vn ti t ngng khai thc trn tuyn vn ti
khch c nh
Doanh nghip ang khai thc trn tuyn vn ti khch c nh trc khi ngng
khai thc tuyn phi c giy ngh nu r l do theo mu quy nh gi c quan qun
l tuyn;
Chm nht 07 ngy lm vic k t ngy nhn giy ngh theo du bu in
n, c quan qun l tuyn c trch nhim xem xt, thng bo cho doanh nghip
ngh v bn xe hai u tuyn bit vic chp thun ngng khai thc tuyn. Vn bn thng
bo ngng khai thc theo mu quy nh;
Doanh nghip s b x l theo quy nh hin hnh ca php lut nu t ng
ngng khai thc tuyn khi cha nhn c thng bo chp thun ca c quan qun
l tuyn.
* Quyn hn v trch nhim ca khch i xe trn tuyn vn ti khch c nh
+ Quyn hn:
c mang theo v min cc 10kg hnh l xch tay nh gn.
c yu cu bi thng nhng thit hi v ngi, hnh l mang theo do li, ph
xe, nhn vin phc v trn xe gy ra.
c gp trc tip hoc gin tip vi li, ph xe, nhn vin phc v trn xe v
doanh nghip vn ti, doanh nghip kinh doanh khai thc bn xe.
+ Trch nhim:
i xe phi c v; ln, xung xe ti bn xe hoc cc trm ngh, im dng xe
khch c quy nh.
Chp hnh s hng dn ca li, ph xe, nhn vin phc v trn xe.
Khng mang theo nhng hng cm, hng d chy n, hng c mi hi thi,
sc vt.

NMTCVTOT

49

Trong mt s trng hp sau y mc d c v nhng cng khng c vn

chuyn:
Nhng ngi ang l bnh nhn ca bnh vin khng c bc s i km v
khng c giy t ty thn;
Nhng ngi c biu hin thn kinh khng bnh thng khng lm ch c
bn thn;
Nhng ngi c biu hin bnh dch ly lan;
Nhng ngi trng thi khng bnh thng nh say bia ru, cc loi cht
kch thch khc;
Tr em di 6 tui khng c ngi ln i km;
Nhng ngi mang theo nhng vt phm hng ha cm lu hnh, cc cht d
gy chy n, c hi.

b. Bn xe khch
Bn xe t khch l b phn thuc kt cu h tng giao thng ng b, c
xy dng t khch n, tr khch; l ni khi u v kt thc ca mt hoc nhiu
tuyn vn ti khch ng b, l u mi chuyn tip gia cc phng thc vn ti; ni
cc c quan qun l Nh nc c thm quyn thc hin quyn qun l Nh nc theo
quy nh ca php lut.
* Yu cu i vi bn xe
Phi gn vi ng giao thng cng cng, thun tin cho khch i xe, gn khu
dn c hoc trung tm kinh t, trung tm thng mi.
Trng hp v tr bn xe khng gn vi ng giao thng cng cng th khng
cch qu xa ng giao thng cng cng v c ng ni vi ng giao thng cng
cng ph hp vi quy nh ca php lut v an ton giao thng.
Bn xe c xy dng gn ni chuyn tip vi cc phng thc vn ti khc
hoc gn ni chuyn tip vi xe but th.
Bn xe phi c bin bo, bin ch dn r rng.
C s vt cht ca bn xe: qung trng trc ga; khu vc v bo qun
phng tin; c ng giao thng cho phng tin ra vo bn; khu Bo dng sa cha
cho phng tin; nh iu hnh; bi gi xe; phi c ni n tr khch, h thng bin
bo hng dn hnh khch; h thng chiu sng, cc cng trnh ph tr khc,
* Trch nhim ca cc bn
Nhim v v quyn hn ca n v qun l bn xe: ban qun l bn xe thc hin
quyn kim tra, gim st vic chp hnh cc quy nh v vn ti khch bng t trong
bn xe nh: kim tra vic chp hnh cc quy nh v vn ti ti bn xe; phi hp vi
chnh quyn a phng v cc c quan c lin quan trong vic kim tra v x l cc
hnh vi vi phm ti bn xe theo quy nh ca php lut.
Trch nhim v quyn hn ca n v kinh doanh, khai thc bn xe i vi hnh
khch i xe v doanh nghip vn ti.

NMTCVTOT

50

 K hp ng vi doanh nghip vn ti thc hin vic n tr khch ti bn

theo quy nh ca c quan qun l tuyn v cc hp ng dch v phc v li xe, ph
xe, nhn vin phc v trn xe v cc dch v k thut;
c quyn t chi phc v khi doanh nghip vn ti vi phm cc quy nh ti
iu 15 ca Quy nh ny; khi doanh nghip bn xe phi bo co c quan qun l
tuyn bng vn bn;
Xc nhn vo S nht trnh chy xe;
Bo m trt t an ton, v sinh cho khch v xe trong bn;
Chp hnh cc quy nh v qun l bn xe v chu s kim tra, kim sot ca c
quan qun l nh nc.
Gi gn trt t an ninh, ngn chn cc hnh vi gy mt trt t, m quan v v
sinhmi trng ti bn xe; ngh c quan nh nc c thm quyn x l nhng hnh
vi vi phm ti bn xe v c yu cu bi thng thit hi do nhng hnh vi gy ra.
* Trch nhim v quyn hn ca doanh nghip vn ti
Chp hnh cc quy nh lin quan n vn ti khch bng t v cc quy nh
khc c lin quan n trt t an ton ti bn xe;
Thc hin hp ng k vi n v kinh doanh, khai thc bn xe; c trc
tip bn v ti bn hoc u thc cho n v kinh doanh, khai thc bn xe bn v;
B tr v ng s xe m bo cht lng c c quan qun l tuyn chp
thun a vo hot ng ti bn xe;
T chc thc hin ng hnh trnh, lch trnh vn ti khch trn tuyn;
n, tr khch ng v tr quy nh trong phm vi bn xe.
* Trch nhim v quyn hn ca khch ti bn xe
Chp hnh s hng dn ca n v kinh doanh, khai thc bn xe, li xe, nhn
vin phc v trn xe v nhng quy nh khc ca Nh nc ti bn xe;
Khng mang theo nhng hng ho Nh nc cm lu thng;
c yu cu bn v theo ng gi quy nh v b tr ch ngi trn t theo
ng s gh c ghi trn v, c mang theo hnh l nh gn n 10kg min cc
v c xp hng ho mua v cc ln t theo hng dn;
Khi khng c nhu cu i, c tr li v trc khi chuyn xe lm th tc
xut bn t nht l 30 pht, khi s c hon li 90% s tin ghi trong v.
* Cc quy nh v kinh doanh, khai thc bn xe
n v kinh doanh, khai thc bn xe chu s qun l ca c quan qun l Nh
nc chuyn ngnh v giao thng vn ti ng b v ca c quan qun l Nh nc
khc c lin quan ti bn xe.
Ni dung kinh doanh, khai thc bn xe: cho thu quy bn v hoc k hp ng
nhn u thc bn v vi cc doanh nghip vn ti; t chc bn v cho khch, sp xp xe
t khch vo bn n khch, tr khch bo m trt t an ton; t chc trng gi xe; t
chc cc dch v xp, d, bo qun hng, hnh l cho khch; t chc cc dch v bo
m v sinh mi trng; t chc cc dch v bo dng, sa cha xe; t chc cc dch
v phc v khch, li xe, ph xe v nhn vin phc v trn xe; qun l, bo tr kt cu

NMTCVTOT

51

h tng, phng chng chy n trong bn xe; kinh doanh cc dch v khc theo quy nh
ca php lut.
Ngun thu ca doanh nghip khai thc bn xe: n v khai thc bn xe c thu
tin cc loi dch v ti bn xe theo quy nh ca php lut; nghim cm vic thu gi
trn gi i vi doanh nghip vn ti.

Chng 1:
Cu 1: Vai tr ca vn ti t trong h thng vn ti ni chung v h
thng vn ti Vit Nam ni ring?
Cu 2: Xu hng pht trin cng ngh ch to lp rp t Vit
Nam v trn th gii trong hin ti cng nh trong tng lai?
Cu 3: Cc yu t cu thnh nn h thng vn ti t? Hin nay
nhng yu t no cn c tp trung u t xem xt nng cao cht
lng ca h thng vn ti t Vit Nam?
Cu 4: Cc tc nghip c bn ca qu trnh vn ti hng ho v hnh
khch? Phn tch mi quan h gia chng thc hin tt nht qu trnh
vn ti?
Cu 5: Nh th no l iu kin khai thc phng tin vn ti t?
Phn tch nh hng ca cc iu kin khai thc n qu trnh vn ti?
Trong cc iu kin khai thc iu kin no thuc yu t ch quan t ngnh
vn ti? iu kin no thuc yu t khch quan?
Cu 6: C cu dn c - tp qun v thi quan s dng vn ti ca
ngi dn tc ng nh th no n hot ng vn ti ni chung v vn ti
t ni ring. Hy lin h thc t ti Vit Nam?
Cu 7: Cc yu t nh hng ti kh nng thng qua ca ngnh vn
ti t? Ti Vit Nam yu t no khng ch mnh nht n kh nng thng
qua ca ngnh? Hy nu cc bin php khc phc lm tng kh nng
thng qua.

NMTCVTOT

52

CHNG 2

PHNG TIN VN TI T
V CC CH TIU KHAI THC

2.1. PHNG TIN VN TI T

2.1.1. KHI NIM V PHN LOI PHNG TIN

1. Khi nim
a. Phng tin giao thng ng b
Phng tin giao thng ng b l loi phng tin giao thng ng b chy
bng ng c c t bn bnh xe tr ln, khng chy trn ung ray v thng c
dng
Ch ngi hoc hng ha;
Ko cc r moc, smi r moc;
Thc hin chc nng, cng dng c bit.
t bao gm c cc loi xe sau: cc xe c ni vi mt ng dy dn in nh
t in bnh lp (trolley bus); cc xe ba bnh c khi lng bn thn ln hn 400kg.

b. Phng tin vn ti
Phng tin vn ti t l tt c cc xe t dng vn chuyn hng ho hoc
hnh khch, tr mt s loi xe c cng dng c bit nh xe cu ho, cu thng...
Cc loi xe t ch hng gi l xe ti, cc loi t ch khch gi l xe
khch. vn chuyn c hiu qu i hi cc loi xe phi ph hp vi loi hng v yu
cu ngy cng cao ca hnh khch, p ng c cc iu kin khai thc. Hng ho,
hnh khch cng nh cc iu kin khai thc rt a dng v phc tp nn vn ti t
cn phi c rt nhiu loi phng tin p ng cc i hi trn.
Ngy nay cng nghip ch to t ch to ra rt nhiu loi xe c tnh nng k
thut khc nhau p ng yu cu ca vn ti. Vic phn loi phng tin trong vn
ti t rt cn thit, n va thun tin cho ngi s dng va thun tin cho nh ch
to.

2. Phn loi
Cn c vo s phn loi ang tn ti trong vn ti t, tt c cc loi t tu theo
ti trng trc ca n m phn ra lm hai nhm. Nhm th nht bao gm tt c cc loi
xe chy trn h thng ng cng cng, t ng t cho n ng mt cng hon
thin nh b tng nha, b tng xi mng. Tt c cc loi xe trong nhm ny ch yu
dng trong vn ti t cng cng c trng ti t rt nh cho n rt ln. Ti trng trc
ca nhm ny cng ngy cng tng tu theo kh nng xy dng sc chu ti ng ca
mi nc. Nhm th hai bao gm nhng loi xe c bit, do ti trng trc ca n qu
ln vt qu sc chu ti ca h thng ng cng cng nn ch c chy trn cc
ng chuyn dng. C rt nhiu tiu thc phn loi phng tin vn ti:
NMTCVTOT

53

 t con

T hp t - r moc

T hp u ko - s mi r moc - r moc

t khch thnh ph

T hp u ko - s mi r moc

t khch ni toa

t khch ng di

t chuyn dng

t ti

R moc ch hng

R moc ch khch

S mi roc

Hnh 2.1. Cc loi t

a. Theo kt cu ca phng tin vn ti
Theo kt cu phng tin vn ti c chia ra: t, u ko, r moc v smi r
moc.
NMTCVTOT

54

PHNG TIN
Phng tin chy trn ng cng cng

Ph. tin chy trn ng chuyn dng

Vn ti

Hnh khch

Xe khch

S dng c bit

Hng ho

Cu ho, cu thng, th thao...

Xe con
Theo
kt
cu

Theo
trng
ti

Theo
loi
ng
c

Theo loi
hng VC

t
u ko
R moc, smirmoc
Rt nh
Nh
Va
Ln
Rt ln
Xng
Diesel
in
Cc loi ng c khc

- Vn nng
- Chuyn dng

S 2.1. S phn loi phng tin vn ti t

b. Theo trng ti ca xe t
Trng ti rt nh;
Trng ti nh;
Trng ti trung bnh;
Trng ti ln;
Trng ti rt ln.
Xe t c trng ti rt nh v nh c dng nhiu trn mng li giao thng ca
thnh ph vn chuyn hng l trong c ly ngn, c bit thch hp vi nn sn xut
NMTCVTOT

55

hng ho nh hoc phc v nhu cu ca c dn th, cc loi xe ny c th vn

chuyn nhanh chng t ca n ca. V vy cc nc pht trin xe ti nh chim s
lng rt ln trong tng s xe ca mi nc c bit l s lng xe con phc v nhu
cu i li ca ngi dn.
Xe t c trng ti trung bnh v ln dng vn chuyn hng ho c khi lng
ln nh sn phm cng nghip, nguyn liu sn xut, vt liu xy dng... trong khong
cch xa hn.
Xe t c trng ti ln v rt ln ch yu l xe ben, v d nh cc kiu xe
BELAZ do Nga ch to c trng ti 25; 40 tn... cc xe c trng ti ln thng hot
ng trong cc tuyn chuyn dng nh ch t t cc cng trng khai thc m ra
cc bi thi ti cc m than. Cc loi xe ny c th vn chuyn mt khi lng hng ho
rt ln n hng triu tn trong mt nm.

c. Theo ng c ca phng tin

Theo ng c phn ra cc loi sau y:
Xe t s dng ng c xng: ng c xng c s dng nhiu nht cho cc
loi xe con, xe khch, xe ti c trng ti nh v va. ng c xng c u im l d ch
to, s dng v bo dng sa cha n gin hn, t trng nh. Tuy nhin n cng c
mt s nhc im nh s dng loi nhin liu t tin hn, sut tiu hao nhin liu li
ln, cng sut khng ln, gy nhim mi trng;
Xe t s dng ng c diesel: ng c iden c u im l s dng loi
nhin liu r tin hn; sut tiu hao nhin liu li t hn ng c xng nn ng c
diesel c tnh kinh t nhin liu cao hn. ng c diesel c cng sut rt ln nn cc
loi xe t c trng ti ln u phi s dng ng c ny. Tuy nhin n c nhc im
l t trng ln, bo dng sa cha phc tp thng i hi cng nhn bo dng sa
cha c tay ngh cao, thit b hin i, trong khi lm vic to kh thi v ting n.
Tuy c mt s nhc im nhng hai loi xe xng v xe diesel chim tuyt i b
phn trong tng s xe ca tt c cc nc. Do s lng xe t trn ton th gii rt ln
nn gy nhim mi trng nghim trng, hin nay cc nh khoa hc, cc nh sn xut
ang tm ra loi ng c sch thay th hai loi ng c trn.
t in thc cht l s dng cc bnh c quy nn cng sut v bn knh hot
ng b hn ch. Tuy t in khng gy nhim mi trng nhng do nhng nhc
im trn nn n vn cha c kh nng thay th hai loi ng c truyn thng;
t s dng kh ga hin nay s lng t s dng kh ga hot ng mt
s ni, cc loi t va s dng kh ga va s dng loi nhin liu xng hoc diesel. S
lng t s dng kh ga cha ph bin do rt nhiu nguyn nhn do cc trm tip ga
cha c xy dng v cung cp rng ri, chi ph thm cho ng c kh ga lm tng chi
ph ban u ng c kh ga c rt nhiu u th: Kh ga r tin, tiu hao nhin liu t
hn, c bit t gy nhim mi trng hn.
t s dng cc loi nhin liu khc nh hyr, ethanol, ng c s dng kh
nit ha lng, nng lng mt tri...
d. Theo kh nng thng qua chia ra hai loi

NMTCVTOT

56

Xe c kh nng thng qua cao v xe c kh nng thng qua khng cao. Xe c kh

nng thng qua l cc loi xe thng dng chy trn ng cng cng; xe c kh nng
thng qua cao l cc loi xe c kt cu c bit tng kh nng thng qua khi chy
trn cc ng c bit xu k c nhng ni khng c ng. Cc loi xe c kh nng
thng qua cao thng c nhiu cu ch ng, mt lp thng c rnh su, c th t
ng bm hoc x hi lp, c ti ko. Cc xe c kh nng thng qua cao thng c
cng sut ln hn, tiu hao nhin liu nhiu hn nn trong vn ti cng cng khng s
dng loi xe c kh nng thng qua cao. Cc loi xe c kh nng thng qua cao thng
c c trng bi s lng cu ch ng.

e. Theo s cu ch ng: Bao gm xe 1 cu ch ng v nhiu cu ch ng. S

lng cu ch ng ca t nh gi kh nng thng qua ca t.
2.2. CH TIU NH GI PHNG TIN VN TI
1. Cc thng s c bn ca phng tin vn ti t

Hnh 2.2. Kch thc ca t

Lx
Lcs
L
L

chiu di u xe
chiu di c s
chiu di ui xe
chiu di ton b

Hg
Bbt
Bbs
B

khong sng gm xe
vt bnh xe trc
vt bnh xe sau
chiu rng tan b

a. Cc thng s c bn ca t
c tnh c bn ca phng tin vn ti l cn c u tin dng trong thit k, c
tnh ny c th hin bng nhng thng s k thut c bn gm:
Trng ti, sc cha;
Kch thc gii hn: di (L), rng (B), cao (H) (mt);
NMTCVTOT

57

Chiu di c s lB (mt);
Khong cch t cu trc n mi xe d (mt);
Khong cch t cu sau n thng xe e (mt);
Vt bnh xe trc n (mt);
Vt bnh xe sau m (mt).
Chiu rng ln nht khi c thng (BT) (mt);
Bn knh quay vng ca phng tin (mt);

C lp (mt);
S lng trc (trc);
S lng bnh xe (chic);
Chiu cao ln nht ca t khi c thng (mt);
Tng trng lng xe (tn);
Trng lng trc sau (tn);
Cng sut ng c (m lc);
Tiu hao nhin liu (lt / 100 Km);
Dung tch bnh xng (lt).
b. Kch thc cho php ln nht ca t hin nay ti Vit Nam

* Chiu di:
t: 12,2 mt;
t s mi r moc ( t u ko ko s mi r moc), t khch ni toa, t
ko r moc: 20 mt

* Chiu rng: 2,5 mt

* Chiu cao:
t c khi lng ton b trn 5,0 tn: 4,0 mt
t c khi lng ton b n 5,0 tn:
Hmax 1,75 WT nhng khng qu 4,0 mt
Trong : Hmax chiu cao ln nht cho php ca t
WT khong cch gia tm vt tip xc ca hai bnh xe sau vi mt ng,
trng hp trc sau lp bnh n.
* Chiu di ui xe:
t khch: khng qu 65% chiu di c s;
Cc loi t ti: khng qu 60% chiu di c s.

* Khong sng gm xe: Khng nh hn 120 mm (tr cc loi t chuyn dng).

* Phn b khi lng ln trc

NMTCVTOT

58

Khi lng phn b ln trc dn hng khng c nh hn 20% khi lng t

ng vi tng trng hp l xe khng ti hoc cht y ti, yu cu ny p dng cho c
cc t u ko c ko theo r moc v s mi r moc.

* Khi lng cho php phn b ln cc trc:

Trc n: 10 tn.
Trc kp ph thuc vo khong cch hai tm trc d:
+ d < 1,0 m: 11 tn.
+ 1,0 d < 1,3 m: 16 tn.
+ d 1,3 m: 18 tn.
Trc ba ph thuc vo khong cch hai tm trc lin k d:
+ d 1,3 m: 21 tn.
+ d > 1,3 m: 24 tn

2. Ch tiu s dng kch thc v trng lng ca xe

a. Kch thc c bn ca phng tin gm
* Chiu di ca t (hoc u ko) LX chiu di ca r moc hoc s mi r
moc LR; chiu di ca on xe ko r moc hoc s mi r moc LX; chiu di ca
on xe ph thuc vo chiu di u ko LK, chiu di cng r moc, chiu di ko
Lm ca r moc.
* Kch thc c bn ca phng tin hot ng trn mng li ng cng
cng
Chiu rng ln nht ca phng tin: 2,5 mt
Chiu di ln nht:
+ i vi xe thng thng: 12 mt
+ i vi on xe (c s mi r moc hoc 1 r moc): 20 mt
+ i vi on xe c nhiu r moc: 24 mt
Chiu cao ln nht khi xp hng: 3,8 mt
* H s c cht c
H s c cht l t s gia trng ti ca xe vi din tch ca n. H s ny
nh gi s hon thin ca kt cu phng tin v mt s dng kch thc c bn ca
phng tin. H s c cht c xc nh nh sau:

C =

qTK
L*B

(2.1)

i vi t but v xe con h s c cht xc nh bng t s ch (k c ch ngi

v ch ng trong xe but) vi din tch c bn (HK / m2).
H s c cht ca xe ti tng khi trng ti tng, a s xe ti h s ny nm trong
khong (0,1 0,5) T / m2, cn xe con l (0,5 0,7) ngi / m2, ch tiu ny gim i khi

NMTCVTOT

59

tng s ch ngi. i vi xe but h s c cht gim i nhiu so vi xe con v thng

l 3 5 ngi / m2, h s ny tng ln khi s ch ngi (s gh) tng ln.
* H s s dng kch thc c bn
H s s dng kch thc c bn l t s gia kch thc bn trong thng xe vi
kch thc c bn ca xe.

KT =

l*b
L*B

(2.2)

Trong : l chiu di bn trong ca xe;

b chiu rng bn trong ca xe.
Khi tng trng ti phng tin th h s KT tng ln. Ch tiu ny i vi xe ti
bin ng trong phm vi 0,4 0,6. H s s dng kch thc c bn t gi tr cao nht
l i vi xe ko s mi r moc. Cc loi xe c tnh nng vit d cao th h s ny gim
i, cc xe t h s ny gim i nhiu, tng h s ny cc loi xe ti ngy nay
thng c kiu kt cu u rt.

b. Trng lng ca phng tin

Vi xe t v on xe ngi ta phn cc loi trng lng ra nh sau:
GK trng lng kh (khng c du m, khng c nhin liu);
G trng lng t (trng lng ca xe khi y du m v nhin liu);
GB trng lng bn thn xe (trng lng xe c trang thit b);
q trng ti thit k ca xe;
GTB trng lng ton b (gm trng lng bn thn v trng ti thit k ca
phng tin);
GT trng lng ln cu trc;
GS trng lng ln cu sau.
* S cht ti ca t
t c cht ti t c khi lng ln nht cho php ca nh thit k.
Khi lng ln nht l khi lng ln nht c th thc hin c v mt k thut do c
s ch to ra; v c phn b khi lung trn cc trc. Trong trng hp c nhiu kiu
phn b s cht ti th s phn b khi lng ln nht trn cc trc phi m bo sao
cho vic cht ti trn mi trc t l vi ti ln nht cho php i vi mi trc.
t khng cht ti: t khng ch hng hoc ch khch nhng thng nhin liu
c y ti thiu ti 90% dung tch do c s ch to t quy nh lc bt u th,
cng vi ton b cht lng lm mt, bi trn, dng c v bnh xe d phng cho php
tng khi lng vt qu khi lng nng 200 Kg, trng hp ny gi l t trng t.
H s s dng trng lng tl l t s gia trng ti ca phng tin vi trng
lng bn thn n. H s ny nh gi mc hon thin v kt cu, v mt s dng
trng lng hu ch ca xe:

NMTCVTOT

60

 TL =

qTK
GB

(2.3)

Vic tng h s TL phn nh vic gim khi lng thp v cc vt liu qu khc
i vi mi tn trng ti v nng cao vic tit kim nhin liu, du m, ph tng trong
khai thc. Vi cc loi xe ti hin i h s ny ln hn hoc bng 1, trng ti xe cng
ln th h s ny cng cao.

3. Sc cha ca xe
Sc cha ca phng tin l s lng hng ho ln nht hoc s lng hnh
khch ln nht ch c trn xe. Sc cha ca t, r moc c xc nh bng kch
thc bn trong thng xe, t trng ca hng ho v trng ti gii hn ca n.
i vi xe t c thng hnh hp ch nht khng mui th sc cha c xc nh
nh sau:
Gch = a * b (h h1) Z

(2.4)

a chiu rng bn trong thng xe (m);

b chiu di bn trong thng xe;
h chiu cao thnh xe (m);
Z t trng hng ho T / m3;
h1 khong cch t mp trn thnh xe n chiu cao xp hng.
Tr s Z c gi tr khc nhau v ph thuc vo loi hng, mc cht ti ca hng
ri, hng ng cn phi thp hn mp thnh xe gim hao ht trong qu trnh vn
chuyn.
Khi xp hng ci chic, hng bao kin c th xp cao hn thnh xe nhng cng b
hn ch bi yu cu v kch thc c s cho php v an ton vn chuyn. Sc cha
hng ho n v l t s gia sc cha hng ho vi th tch thng xe.

q' =

Gch
V

(T / m3)

(2.5)

T hai cng thc trn cho thy rng khi h1 = 0 th sc cha n v bng t trng
ca hng ho vn chuyn. Trng ti ring ca sn thng xe l t s gia trng ti thit
k v din tch sn thng xe F:

q '' =

q
F

(T / m3)

(2.6)

Trng ti ring ca sn thng xe xc nh s lng tn hng ti thiu cn thit

xp ln mi mt vung din tch sn thng xe s dng ht trng ti ca phng tin.
nh gi h s s dng trng ti phng tin bng h s s dng trng ti bnh
qun t. H s ny bng t s gia trng lng hng ch c vi trng ti thit k ca
phng tin.

NMTCVTOT

61

T =

q TT
q TK

(2.7)

3. Tnh s dng thun tin: Tnh nng s dng thun tin ca xe th hin trn cc mt
sau y:
a. Thun tin cho cng tc xp d
Thun tin cho cng tc xp d c c trng bi kh nng thc hin cng tc
xp d vi thi gian v khi lng lao ng t nht. Khi xp d bng phng php th
cng chiu cao xp hng ca t v r moc rt quan trng. Chiu cao xp hng l
khong cch t mt phng hng ti sn thng xe (thng xe m thnh) hoc n mp
trn ca thnh thng xe (thng xe ng kn). Khi gim chiu cao xp hng th khi
lng lao ng xp d cng gim.
i vi t c thng kn th kch thc v s b tr ca c ngha rt ln i vi
tnh nng s dng thun tin. Cng vic xp d hng c thc hin d dng cc loi
t c my xp hng trn xe hoc xe t (xe t xp hoc d hng). Tuy nhin s dng
cc loi xe ny c lin quan n chi ph ph thm v vic gim trng ti ca phng
tin, v th chng ch c s dng trong nhng iu kin khai thc c th.
b. Thun tin cho hnh khch
Thun tin cho hnh khch khi s dng but v t con ngoi nhng cht
lng c bn ca t ni chung cn c cc yu cu khc bao gm: Tnh m du ph
thuc vo kch thc, mm ca gh ngi v v tr ca chng trong thng xe, kch
thc li i li trong xe, chiu rng ca ca v s ca, chiu cao ca bc ln xung,
kn ca thng xe, chiu sng, thng gi v si m thng xe.
i vi nhng t khch vn chuyn lin tnh th gh ngi ca hnh khch cn
phi m bo thun tin hn gim mt mi v gim s rung ng t khung xe truyn
vo. Chiu cao ca gh ngi v ch ta c th iu chnh c cho ph hp vi tng
hnh khch, gh ngi trong xe khch lin tnh c thit k theo kch thc tiu chun.
Theo tiu chun Vit Nam: gh hnh khch phi m bo chiu rng m ngi
khng nh hn 400 mm, chiu su m ngi khng nh hn 350 mm tnh cho mt
ngi; chiu cao t mt sn (khng p dng cho cc v tr trn hc lp bnh xe, np che
khoang ng c) ti mt m ngi gh hnh khch (H) ca t khch trong khong t
380 mm n 500 mm.
Kch thc li i li (chiu rng, chiu cao), chiu rng ca ca ra vo, chiu cao
ca bc ln xung nht l ca bc u tin nh hng rt ln n tnh thun tin cho
hnh khch c bit i vi t but chy trong thnh ph. Cc xe t but chy trong
thnh ph do hnh khch ln xung nhiu, khong cch gia cc im dng ngn
nn phi b tr li i li trong xe rng hn t khch lin tnh.
Cc phng tin vn ti hnh khch phi c cc yu cu: trang b thit b thng
gi, chng nng; phi c li i dc vi chiu rng hu ch i vi tng loi xe; chiu
cao trn li i dc ca khoang hnh khch phi tha mn cc tiu chun v quy nh.
Ca ln xung ca hnh khch phi m bo ng chc chn khi xe chy; khoang
ch khch ca t khch phi c b tr t nht mt ca ln xung pha bn phi ca
NMTCVTOT

62

xe (i vi xe but t nht l 2 ca); chiu cao ca bc ln xung th nht tnh t mt

t ca t khch khng vt qu 500 mm, mt bc ln xung phi to nhm hoc ph
vt liu chng trt, m bo cho hnh khch ln xung thun li.
Phng tin vn ti phi c li thot khn cp th hin bng s ca thot, kch
thc
Vic thng hi trong xe khch, si m vo ma ng, lm mt vo ma h ca
cc loi xe hin i rt c ch trng. Vic si m c thc hin bng cch s dng
nhit ca b phn lm mt ng c hoc nhit ca kh thi. Gii quyt vic thng gi v
si m tt nht trong t but l trang b my iu ho nhit , n c th gi c
nhit n nh cn thit, m v trong sch ca khng kh.
Vn chiu sng khoang hnh khch hp l (khng nh hn 5070 lux) bo
m tin nghi cho hnh khch trong t, cc t but lin tnh ngoi chiu sng
chung ngi ta cn trang b mi gh mt ngn n ring hnh khch xem sch bo
thoi mi khi xe ang chy. Ngoi ra mi ch ngi cn b tr sn hnh l nh, mc
o, bn nh gn bng bn l. Trong thng xe khch cn trang b my thu thanh, mn
hnh chung v cc ng nghe ring cho tng gh, ng h, nhit k, thng ng nc,
t lnh.
Trong cc t khch chy ng di i khi ngi ta cn b tr bung v sinh, t
ng thc n trn xe phc v cho hnh khch.

c. Thun tin cho li xe

Thun tin cho li xe th hin li xe iu khin t mt cch thun li. S iu
khin thun li t c nh gi bng 4 nhm ch tiu.
Ch tiu v sinh, nh gi v tr lm vic ca li xe c ph hp vi cc tiu
chun v sinh hay khng. C 3 yu t nh hng ti ch tiu v sinh: mc n bn trong,
rung ng, kh hu ti v tr lm vic.
Ch tiu tin nghi, nh gi s thun li ca v tr li xe trong quan h vi cc c
cu iu khin. t c tnh tin nghi cao khi t th lm vic ca li xe thoi mi, khng
gian lm vic ca li xe rng ri v b tr cc c cu iu khin v tr thch hp.
Ch tiu sinh l, biu hin c th bng lc v hnh trnh ca cc c cu iu
khin, s lng cc c cu cn phi iu khin.
Ch tiu tm l, xc nh kh nng thu nhn v x l thng tin.
Thun tin cho li xe c nh gi thng qua cc ch tiu: thun tin ca gh
xe v h thng iu kin ca xe i vi li; s thao tc ca li xe tnh trung bnh trn
100Km
Gh ca ngi li phi c lp t sao cho m bo tm nhn ca ngi li
iu khin xe v khng b che khut bi hnh khch hoc hng ha chuyn ch; phi c
khng gian ngi li vn hnh cc thit b iu khin mt cch d dng; lch
tm gia gh ngi li v trc li khng c nh hng ti vic iu khin xe ca
ngi li; kch thc chiu rng v chiu su m ngi khng nh hn 400 mm.

d. Thun tin cho cng tc BDSC

NMTCVTOT

63

Th hin ch i vi cc c cu tng thnh d quan st, d bo dng sa cha,

d tho lp. Tnh nng ny c o bng s gi cng hoc chi ph bo dng sa
cha xe, v cht lng kt cu c o bng thi gian tho, lp hon ton mt xe. Thi
gian bo dng sa cha cng t th thi gian xe tt cng tng. Tuy nhin vic n
gin ho kt cu ca xe tng tnh thch ng vi cng tc bo dng sa cha khng
c lm gim cc cht lng khc ca xe.

5. Sc ko v tc ca xe
Sc ko ca xe l lc sn sinh ra bnh xe ch ng gip xe thng c cc lc
cn v chy c vi tc cao trong cc iu kin ng s khc nhau. nh gi
cht lng ko ca cc loi xe ngi ta dng mt thng s gi l nhn t ng lc hc
ca t. Nhn t ng lc hc ca xe (D) c xc nh nh sau:
D=

PK Pw
Gx

(2.8)

Trong : PK lc ko ca xe trn bnh ch ng

PW lc cn khng kh khi xe chuyn ng
Gx trng lng ton b ca xe
Ta li bit khi t chuyn ng u th gi tr ca nhn t ng lc hc bng h
s cn tng cng ca ng ngha l:
D=fi=

(2.9)

Trong : f h s cn ln ca mt ng;
i h s cn ln dc;
h s cn tng cng ca ng.
Khi t chuyn ng u
trn ng bng (i = 0) th gi tr
ca nhn t ng lc hc bng h
s cn ln D = f, gi tr ny c
c khi t chuyn ng s
truyn cao nht ca hp s v
ng c lm vic ch ton ti,
ti ta nhn c vn tc xe ln
nht Vmax. Gi tr nhn t ng lc
hc ln nht Dmax khi xe ln dc
lc s truyn ca hp s thp nht, gi tr ca D, Vmax, Dmax l cc ch tiu c trng
cho tnh cht ng lc hc ca t khi chuyn ng u. Theo tiu chun th cng sut
ng c tnh cho 1 tn khi lng ton b ca t phi t t 7,35 kW tr ln. Yu cu
ny khng p dng cho t chuyn dng, t chy in v t c khi lng ton b
t 30 tn tr ln.

a. Cc lc tc dng ln t
Phng trnh chuyn ng ca t trn ng:

NMTCVTOT

64

Pk=Pw Pi Pj +Pf
Trong : Pk lc ko do ng c sinh ra.
Pw lc cn do khng kh.
Pi lc cn ln dc.
Pj lc cn qun tnh.
Pf lc cn ln.
+ Lc ko:
1 ng c.
2 Ly hp.
3 Hp s.
4 Trc cc ng.
5 Cu xe.
6 Bnh xe.

Khi xe chy, nhin liu chy trong ng c, bin nhit nng thnh c nng to ra
mt cng sut hiu dng N(m lc) ng thi to ra m men quay M ti trc ca ng
c ri chuyn qua hp s, trc cc ng ti cu xe to ra m men quay ti bnh ch
ng c Mk v sinh ra lc ko Pk.
N=

M *W
m lc;
75

2 * * n
60
n s vng quay tnh bng vng / pht.
716,2 * N
M =
(Kg.m)
Do
n
Mk = M*ik**io
(Kg.m)
w vn tc gc ca trc quay: W =

(2.10)

ik t s truyn ca hp s, thay i theo s ci ca xe.

io t s truyn c bn cu xe, n ph thuc vo loi xe.
h s hiu dng ca c cu truyn ng: = 0,8 0,85 i vi xe ti;
= 0,85 0,9 i vi xe con, xe du lch.

Pk =

Mk
M .io .ik
Pk =
*
rk
rk

(Kg)

(2.11)

rk bn knh ca bnh xe ch ng c xt n bin dng ca lp.

+ Lc cn ln.
NMTCVTOT

65

Khi xe chy s pht sinh ra lc cn ln gia bnh xe vi mt ng v lc cn ln

ny lun ngc chiu vi chiu chuyn ng, n c sinh ra do bin dng ca lp xe
v ca mt ng lm cn tr xe chy, do xe b xung kch v chn ng do mt ng
khng bng phng, do ma st trong trc ca bnh xe khi chy.
Pf = f * G

(Kg)

(2.12)

Trong : G trng lng ca t kg.

Pf lc cn ln.
f h s lc cn ln.
H s lc cn ln f ph thuc vo cng ca bnh xe v n cn ph thuc ch
yu vo bin dng ca mt ng, mt ng cng t bin dng th f cng nh. Trong
iu kin bnh xe cng v tt, gi tr ca f s ph thuc vo loi mt ng v c ly
nh sau:

Bng 2.1. H s lc cn ln ca cc loi mt ng

Loi mt ng

H s f

Loi mt ng

H s f

(1)

(2)

(3)

(4)

B tng XM v b tng 0,01 0,02

nha
(1)
(2)

ng t kh v bng 0,04 0,05

phng
(3)
(4)

dm v si cui en

0,02 0,025

ng t m khng 0,04 0,15

bng phng

dm trng

0,03 0,05

ng ct kh ri rc

ng lt

0,04 0,05

0,15 0,30

Ch : khi tc cng cao, th bin dng ca lp xe cha kp hi phc b bin

dng ln na, do cn phi chn f hp l khi thit k ng cao tc. V c th theo
cng thc sau:
(2.13)
f = fo[1+0,01(V50)]
fo h s lc cn ln khi vn tc nh hn 50 Km / h, c ly theo bng
trn.
Khi xe chy trn nn t, lc cn ln tnh theo cng thc:

Pf = * G

H
D

=0,6 1 tu thuc vo trng thi ca t.

H chiu su vt bnh xe.
D ng knh bnh xe.
+ Lc cn khng kh:

NMTCVTOT

66

(2.14)

Khi xe chy th c lc cn khng kh do khi kh pha trc t b p li, do ma

st gia khng kh v thnh xe, do khng kh b ht li pha sau xe t, ngoi ra cn c
s tc ng ca gi.
P w = K * F * V2
Trong : K = C * P
C h s ph thuc vo hnh dng ca t.
P mt khng kh (Kg / m3)
K = 0,06 0,07 vi xe ti;
K = 0,04 0,06 vi xe but;
K = 0,025 0,035 vi xe con.
F din tch cn kh
F = 0,775 * B * H (B b rng xe; H chiu cao xe)
V vn tc xe chy tng i so vi khng kh, nu xt n c vn
tc gi th:

Pw =

K * F * (V V g ) 2

V Km/h
13
+:xe chy cng chiu vi gi.
+ Lc cn ln dc:

(2.15)

Khi xe ln dc th s xut hin lc c tc dng ko t xung dc v ngc li.

Pi = G * sin
V dc ca ng nh ( nh) sin tg id l dc ca ng.
P i = G * id
Lc cn qun tnh Pj
Khi xe tng tc hoc gim tc th x xut hin lc qun tnh c tc dng cng
chiu hoc ngc chiu xe chy.
Pj =
t

J=

G *v

g * dt

(2.16)

1 dv
l gia tc tng i.
g dt

PJ= G*J*p
+ xe tng tc;
xe gim tc.

NMTCVTOT

67

: h s xt n qu trnh quay ca cc b phn trong my =1,03 1,6

Trong s dng tnh nng tc ca t trong nhng iu kin khai thc khc
nhau c phn nh y nht l tc k thut. Tc k thut l tc trung bnh
trong thi gian vn chuyn, n ph thuc vo nhiu yu t, trc ht l c im kt cu
ca phng tin, trnh ca li xe, iu kin ng s, cng vn chuyn v t
chc vn chuyn.
Cht lng khai thc ca t, cng nh tnh ng lc, tnh m du khi chy, tnh
n nh, tnh c ng, kh nng vt chng ngi vt, tnh trng k thut c nh hng
ti tc k thut trung bnh.
Cc yu t ca ng s nh: Chiu rng mt ng, cng vn chuyn trn
ng, tnh trng mt ng, s chiu sng trn ng, bn knh cong, ln v di
ca dc, tnh u n v vn chuyn cng nh hng rt nhiu n tc k thut.
Chiu di ca chuyn i, s ln xe trn ng, s dng trng ti v qung
ng trong vn chuyn, c im cc loi hng vn chuyn v s sp xp n trn
thng xe u l nhng yu t v t chc nh hng ti tc k thut.
Ngi ta xc nh tc k thut trn c s kinh nghim cng tc v cc nh
mc hin hnh c xt n cc yu t ph thuc. bng phng v cht lng mt
ng c nh hng rt ln n tc k thut. Nu ly tc xe chy trn ng b
tng phng l 100% th mt ng dm, cui tc k thut ch t 7080%,
cn mt ng b mi mn khng bng phng th ch t 50%.
Khi nn ng m t, c bit trn nn ng t c mt ng l b tng t
phan th tc k thut ca xe gim rt r rt, vi mt b tng t phan gim 10%, vi
mt ng t b m t gim cn ln hn. Khi vn chuyn trn nhng ng m t,
ly li, c ct, c tuyt... th kh nng vt chng ngi vt ca xe v kinh nghim ca
ngi li xe c nh hng rt ln n tc k thut.
Tc chy ban m nh hn chy ban ngy 510%. Trong cc thnh ph ln c
cng vn chuyn cao th tc ca xe ch t c bng tc di chuyn chung
ca dng xe. Tc k thut ca xe khi vn chuyn trn cc trc ng chnh t c
khong 7080% so vi tc cc i ca n. Tc k thut cng thay i rt ln trn
mt hnh trnh nu cng vn hnh thay i.
S lng hnh khch trn xe con khng c nh hng ln n tc k thut, i
vi xe ti th khi c y hng v khi khng c hng tc chnh lch nhau khong
1015% (xe chy ban ngy cng nh ban m). c bit s thay i tc k thut th
hin r nt nht khi xe ko moc v khi khng ko moc.
Tc k thut c th xc nh bng cc chuyn th nghim hay l theo s liu
thng k, cng c th xc nh bng mt s phng php gn ng thng qua cc
phng php l thuyt t. Nhng phng php ny ( th, th phn tch, ton
...) cho php xc nh tc k thut trung bnh trn hnh trnh c th. Khi tnh ton
nh vy cn phi iu chnh li tc k thut cho ph hp vi th l hin hnh, ph
hp vi iu kin thi tit (lng ma, nc l, sng m...) ph hp vi thi gian vn
chuyn (ngy hay m) v ph hp vi cng vn chuyn.

NMTCVTOT

68

Trong iu kin thc t tng thi gian vn chuyn ca t c th phn ra thi

gian xe chy vi tc n nh, thi gian tng tc , thi gian gim tc , thi gian
dng trc cc chng ngi vt, thi gian phanh, do dng tng qut ca tc k
thut c th th hin qua cng thc sau:

VT =

L
t1 + t 2 + t 3 + t 4 + t 5

(Km / h)

(2.17)

Trong : L qung ng xe chy (Km)

t1 thi gian xe chy vi tc n nh (gi)
t2 thi gian xe tng tc (gi);
t3 thi gian xe gim tc (gi)
t4 thi gian phanh (gi);
t5 thi gian dng xe cn thit trn ng ph thuc vo iu kin
vn chuyn (thi gian dng trc n tn hiu, trc cc im vt,
qua ng tu...)
Nu xt n vic gim tc vn chuyn theo iu kin an ton (ch vng, ch
dc cao, ng t v cc im dn c...) v gi tc tnh ton l VTT th c th xc nh
tc k thut theo cng thc:

VT = VTT *VT

(2.18)

VT h s tc k thut
H s ny cha c nghin cu y , theo mt s ti liu hin c th ngi ta
ly nh sau:
+ Khi vn chuyn trn trc chnh:
i vi t but:
0,85 0,9
i vi t ti :
0,75 0,85
on xe trng ti ln:
0,9 0,95
+ Khi vn chuyn trong thnh ph:
i vi t but:

0,7 0,8

i vi t ti :

0,5 0,6

Cht lng ng s cng tt (bng phng, bn knh cong ln, ng rng,

dc nh...) th h s tc k thut cng cao. Tc vn chuyn ca t cn b gii
hn bi yu cu tin nghi cho hnh khch hoc an ton cho hng ho.
Tc k thut l mt ch tiu quan trng trong vn ti t. Do vic nng cao
tc k thut c ngha to ln trong nn kinh t quc dn. Nng cao tc k thut
c lin quan n vic ci to ng s, bo m an ton vn chuyn, nng cao cht
lng ng hc ca t, bo m tnh trng k thut cn thit ca xe, nng cao trnh
lnh ngh ca li xe v vic p dng cc phng php t chc vn ti tin tin.

NMTCVTOT

69

6. An ton chy xe: t phi c tnh an ton cao

An ton ca t phi c coi l mt trong cc tnh cht khai thc quan trng
nht bi n nh hng ti i sng v sc kho con ngi, ti cht lng ca t, ca
hng ho chuyn ch, ca cc cng trnh giao thng An ton ca t phn thnh:
An ton ch ng: an ton ch ng c m bo bi cc tnh cht v cht
lng ca kt cu gip cho li xe trnh c cc tai nn giao thng. An ton ch ng
b chi phi bi tnh cht phanh, tnh n nh, tnh iu khin, tnh c ng, tn hiu cnh
bo m thanh v nh sng, hiu qu chiu sng ng ca n pha
An ton b ng: an ton b ng c m bo bi cc tnh cht v cht lng
ca kt cu lm gim thiu chn thng ca li xe v hnh khch khi xy ra tai nn
giao thng. Hnh dng bn ngoi ca xe, kt cu bn trong khoang xe, bn ca thng
xe, ca bin khi chu va chm, cc gii php k thut... quyt nh tnh an ton b ng
ca t.
An ton mi trng ca t: an ton mi trng ca xe cho php gim tc ng
c hi n nhng ngi tham gia giao thng v mi trng xung quanh nh bi bn,
ting n, c hi ca kh x
Hon thin kt cu t nng cao an ton chy xe l mt trong nhng hng
quan trng gim thiu tc hi ca tai nn giao thng. Nhng hon thin gim
s mt mi ca li xe, gim thi gian phn ng ca li xe, gim thi gian v tng cng
hiu lc ca cc b phn iu khin t. nh gi kt cu t theo hng ch
ng an ton trong chy xe ngi ta dng ch tiu ring ch r s ln xy ra tai nn lin
quan n s lm vic khng tho mn ca cc c cu t trn mt qung ng nht
nh.

N TN
L

N AC =

(2.19)

Trong : NTN s ln tai nn

L qung ng xe chy tng ng
nh gi an ton chy xe th ng c th dng ch tiu NAB xc nh hu qu
ca tai nn giao thng.
n

(n * p )
i

N AB =

(ng / ngi)
m
Trong : pi h s tn tht trong tai nn giao thng (ng / ngi)

(2.20)

ni s lng li xe, bn v, hnh khch b tai nn giao thng tai

nn i;
m tng s li xe, bn v, hnh khch b tai nn.
An ton ca xe c th hin bng rt nhiu tiu thc khc nhau trong c tm
nhn ca phng tin khi hot ng trn ng.
Khi chy xe trn ng ngi li xe phi tm thy pha trc mt khong cch
nht nh kp thi x l cc tnh hung v ng v giao thng trn ng v d:
trnh chng ngi vt trnh xe, vt. Chiu di on ng ti thiu cn nhn thy pha
NMTCVTOT

70

trc m bo an ton gi l c ly tm nhn v khi thit k cc yu t trn bnh ,

trn trc dc phi m bo tm nhn chy xe an ton v thun li.
* Tm nhn mt chiu
L khong cch cn thit ngi li xe kp hm trc mt chng ngi vt
tnh trn ng.

Lp qung ng xe i c trong thi gian phn ng tm l, thi gian

ny thng ly l 1giy
Sh qung ng xe i c khi phanh tc dng
Lo khong cch an ton trc chng ngi vt thng ly = 5m

S1 =

V
V2
+k
+ Lo (mt)
3,6
254( i )

(2.21)

k h s s dng phanh k =1,1 1,2

h s bm.
i dc dc(%)
V vn tc xe.
* Tm nhn hai chiu

Hai xe cng chy trn mt ln ng, hai ngi li xe phi c mt khong

cch dng xe v cch nhau mt khong cch an ton Lo.
L khong hai xe ngc chiu chy trn cng mt ln dng li v cch nhau
mt khong cch an ton Lo.

S 2 = 2 * L pu + S h1 + S h 2 + Lo

(2.22)

NMTCVTOT

71

V
V2
V2
S2 = 2 *
+k*
+k*
+ Lo
3,6
254 * ( + i )
254 * i )
S2 =

V
V 2
+ 2*k
+ L0
1,8
254 * ( 2 i 2 )

Hnh 2.3. Tm nhn ca ngi li xe khi iu kin phng tin trn ng

7. bn chc ca xe
bn chc ca xe biu th bng tui bn s dng v qung ng i xe, bn
ca cc chi tit cc tng thnh xe m bo cho xe ko di c qung ng chy xe
gia hai ln sa cha ln v nng cao c tnh nng lm vic ca xe, ko di qung
ng i xe. bn chc ca xe l c s gim chi ph bo dng sa cha trong
qu trnh s dng. bn chc ca xe ngoi vic ph thuc vo cht lng ch to cn
ph thuc vo vic chm sc k thut trong sut qu trnh s dng.

NMTCVTOT

72

8. Tnh kinh t nhin liu

c nh gi bng mc tiu hao nhin liu v du nhn trong qu trnh khai thc
xe. Mc tiu hao nhin liu trong khai thc tnh bng lt / 100 Km qung ng xe
chy. so snh mc tiu hao ca cc mc kiu xe khc nhau dng ch tiu mc tiu
hao nhin liu cho mt n v sn phm vn ti lt / TKm hoc lt / HKKm.
Tnh kinh t nhin liu trc ht ph thuc vo cht lng ch to xe v loi
nhin liu s dng. Chi ph nhin liu thng chim mt t trng kh ln trong gi
thnh vn ti (c th ti 2030%), v vy tt c nhng nh ch to t u hng ti
vic ch to nhng loi xe c tnh kinh t nhin liu cao. Ngoi ra vic tit kim nhin
liu cn c mt ngha to ln l gim nhim mi trng do kh thi gy ra. Trong s
dng mc tiu hao nhin liu cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh ng s, cht
lng bo dng sa cha, trnh ca ngi li xe.
Vic s dng cc loi xe c trng ti ln c bit l s dng on xe ko r moc
hoc s mi r moc khi vn chuyn hng ha c khi lng ln, cho php gim chi ph
nhin liu cho mt n v sn phm (1520%).

9. Tnh c ng ca phng tin

L kh nng xe c th quay tr trn mt din tch hp trong bi xp d, trong bi
xe hoc trn ng cua hp. Cng l kh nng xe c th vt qua nhng on ng
kh khn c a hnh phc tp. Tnh nng ny ph thuc vo cht lng ko bm, vo
cc thng s hnh hc ca xe. Cht lng ko, bm th hin lc ko, bm tng ng
bnh xe ch ng, t s truyn cc i ca h thng truyn lc, bm ca lp ln mt
ng. Cc thng s hnh hc nh bn knh quay vng, bn knh cong dc xe, khong
sng gm xe v gc vt trc sau. Cc thng s v kt cu nh s cu ch ng, kt cu
vi sai.
t phi vt c dc c dc 20% trong iu kin cht y ti (12% i vi
t khch ni toa). Sau khi th vt dc, h thng truyn lc phi hot ng bnh
thng.

a. Khong sng gm xe

Khong sng gm xe

Gc thng qua ca phng tin

Khong cch t mt phng ti im thp nht ca phn gia phng tin, phn
gia phng tin l phn nm trong hai mt phng song song v cch u mt phng
trung tuyn, khong cch gia hai mt phng ny bng 80% ca khong cch (b) gia
hai mp trong ca bnh xe trn mt cu m cu c khong cch b l nh nht.

NMTCVTOT

73

b. Gc thng qua ca phng tin

Gc nhn ti thiu c thit lp gia hai mt phng vung gc vi mt phng
trung tuyn. Mt mt phng l tip tuyn vi hai bnh trc, mt phng kia l tip tuyn
vi hai bnh sau, giao tuyn gia hai mt phng ny i qua im thp nht ca phng
tin v nm khong gia xe.

c. Gc thot trc
Gc ln nht c to bi mt phng nm ngang v mt phng tip tuyn vi lp
bnh xe trc ca phng tin v i qua im thp nht ca phn u xe, sao cho khng
c im no u xe thuc cu trc nm di mt phng ny v cng khng c chi
tit no c gn c nh trn xe nm di mt phng ny. Gc ny c xc nh khi
xe trng thi tnh v cht ti.

Gc thot trc

Gc thot sau

d. Gc thot sau
Gc ln nht c to bi mt phng nm ngang v mt phng tip tuyn vi lp
bnh xe sau v i qua im thp nht ca phn ui xe, sao cho khng c im no
pha sau xe thuc cu sau nm di mt phng ny v cng khng c chi tit no c
gn c nh trn xe nm dui mt phng ny. Gc ny uc xc nh khi xe trng thi
tnh v cht ti.

10. nh hng ti mi trng

Trong qu trnh hot ng cc loi xe c ng c t trong, x vo khng kh mt
lng kh thi c hi i vi ng vt, thc vt, ng k nht l xt ccbon. Ngoi ra
xe cn to ra ting n v gy chn ng lm cho con ngi mt mi, tng hao mn cho
cc chi tit tng thnh ca xe, ph hu cc cng trnh trn ng v gn ng.
Hot ng ca cc thit b in trn xe c th gy ra nhiu v tuyn. Vi s lng
t rt ln hng trm triu chic ang hot ng trn phm vi ton th gii, c bit
trong cc thnh ph ln, vn nhim mi trng ang mc bo ng. khc
phc tnh trng trn i hi phi ch to mt loi ng c sch bo m t chy ht
nhin liu trong bung t, ng thi khng thi vo khng kh cc cht c hi, hoc
thay th ng c t trong bng ng c in. Mt khc ngi ta cn ch to cc b
gim chn, gim thanh tt hn gim bt nhim mi trng.

2.3. CC CH TIU KHAI THC PHNG TIN VN TI

Tt c cc qu trnh sn xut trong c qu trnh sn xut vn ti u c lp
k hoch, c tnh ton v c nh gi theo mt h thng ch tiu chuyn ngnh.
c im hot ng ca cc doanh nghip vn ti t, cc c trng ring ca qu trnh
vn ti, cc iu kin khai thc i hi phi xy dng cho mnh mt h thng ch tiu
NMTCVTOT

74

ring. Cc ch tiu phn nh tng b phn ring bit v ton b qu trnh vn ti. H
thng ch tiu ny phn nh mi quan h c tnh quy lut gia cc b phn ring bit
ca qu trnh vn ti.
H thng cc ch tiu cng tc ca phng tin ang p dng l c s ca vic t
chc hot ng ca doanh nghip vn ti t, y qu trnh vn ti v nng sut
phng tin c o v c nh gi theo tr s ca mi ch tiu hoc ton b chng.
Hiu qu sn xut x hi trong ngnh vn ti t c xc nh trc tin bng trnh
t chc vn ti hng ho v bng mc s dng phng tin, n c c trng v
c nh gi bng cc ch tiu khai thc k thut sau:
on xe v mc s dng;
Thi gian hot ng ca phng tin trn ng v mc s dng n;
Trng ti ca phng tin v mc s dng trng ti;
Tc ca phng tin;
Qung ng xe chy ca phng tin v mc s dng n;
Thi gian ch xp d;
Khong cch vn chuyn v chiu di mi chuyn xe.
on xe ca doanh nghip vn ti t biu th bng s lng phng tin vn
chuyn. Tnh hon ho ca phng tin c th sn sng hot ng trn ng c
nh gi bng h s ngy xe tt, cn s lng phng tin ang lm vic trn ng l
h s ngy xe vn doanh.
Thi gian lm vic ca phng tin trn ng gm thi gian xe chy v thi gian
xp d. Thi gian xe chy ph thuc vo qung ng chy v tc chy xe. Thi
gian xe nm xp d l thnh phn thi gian cn thit trong qu trnh vn ti c trng
bng thi gian xp d cho mt chuyn xe. Thi gian xp d bao gm thi gian xp hng
ln xe, thi gian d hng ra khi phng tin, thi gian giao nhn, lm cc chng t v
mt s tc nghip ph khc.
Mi phng tin vn ti c trng ti thit k theo quy nh ca nh thit k tnh
bng tn, l s lng hng ho m n ch c mt ln. Tuy nhin trng ti thc t li
ph thuc vo t trng ca hng ho hoc trng lng ca l hng. nh gi mc
s dng trng ti thit k ca phng tin ngi ta dng h s s dng trng ti tnh
hoc h s s dng trng ti ng.
Tc k thut phn nh tnh nng tc ca xe hoc u ko trong cc iu
kin khai thc, cn tc khai thc ph thuc khng ch vo tc k thut m cn
ph thuc vo thi gian xp d v cc thi gian hao ph khc trn ng.
Qung ng chy ca xe bao gm c chy c hng v chy khng hng. Dng
ch tiu h s s dng qung ng nh gi mc s dng qung ng c
hiu qu.
Chuyn xe l mt chu k hon chnh ca qu trnh vn ti, trong thi gian lm
vic trn ng phng tin thc hin c mt s chuyn nht nh. Mi chuyn xe c
mt chiu di tng ng. Chiu di trung bnh mt chuyn i c hng c th khng
trng vi khong cch vn chuyn bnh qun mt tn hng. N c tr s khc nhau khi
chiu di chuyn v trng ti ca xe khc nhau hoc trng ti ca xe nh nhau nhng h
s s dng trng ti khc nhau.
NMTCVTOT

75

Tr s ca ch tiu khai thc k thut ph thuc vo nhiu yu t nh trng ti ca

phng tin, c im loi hng, phng php t chc chy xe, iu kin ng s,
mc c gii ho xp d, iu kin thi tit kh hu... Nng sut phng tin li ph
thuc vo cc ch tiu khai thc. Sau y s trnh by ni dung v cch tnh ton mt s
ch tiu khai thc k thut ch yu.

2.3.1. TNG S PHNG TIN V MC S DNG

1. Tng s phng tin
Tng s xe, u ko, r moc v s mi r moc nm di quyn qun l v s
dng ca doanh nghip vn ti t gi l tng s phng tin c trong danh sch, k
hiu l AC.
Tng s phng tin c trong danh sch bao gm: S xe ang hot ng (AH), s
xe ang nm bo dng sa cha (ABDSC) v mt s phng tin tt nhng phi nm
ch do nhiu nguyn nhn khc (AK)
AC = AH + ABDSC + AK

(2.24)

Tng s phng tin c trong danh sch ca doanh nghip khng phi c nh v
s lng v thnh phn m c th thay i theo tng thi k ca nm. Do s thay i
ny m ny sinh ra s cn thit phi tnh s lng phng tin c trung bnh trong danh
sch AC . S lng trung bnh bng tng s xe c t u k cng vi tng s ngy xe
b sung tr i tng s ngy xe bt i, chia cho tng s ngy theo lch ca k tnh ton.
Theo cng thc:

AC D L + AT DT AB D B
DL
Trong : AC S ngy xe c trong danh sch u k;
DC Ngy theo lch ca k
AT S xe b sung thm (tng) trong k
DT S ngy xe b sung (tng) trong k
AB S xe gim bt trong k
DB S ngy xe gim bt trong k
A=

(2.25)

V d: u nm, doanh nghip c 400 xe, ngy 30 thng 03 thanh l 10 xe, ngy
01 thng 07 b sung thm 20 xe mi v n ngy 30 thng 09 li gim i 40 xe. S
lng xe c trong danh sch trung bnh c nm l:
Ac =

400.360 10(360 270) + 20.180 40(360 90)

= 392,5 xe
360

(S ngy trong nm tnh l 360 ngy v s ngy trong thng l 30 ngy s ngy
c tnh trung bnh)
Trong doanh nghip vn ti t, ngoi s lng xe vn chuyn hng ho hoc
hnh khch theo yu cu ca khch hng cn c mt s xe phc v ni b doanh nghip

NMTCVTOT

76

nh xe tip nhin liu, xe phc v bo dng sa cha lu ng... Cc loi xe ny c

tnh ring ngoi cng thc trn.

2. H s ngy xe tt
nh gi mc hon thin k thut ca xe dng h s ngy xe tt ( T )

T =

AD
AD

Trong :

AD AD
AD
C

BDSC

(2.26)

AD tng s ngy xe c ca doanh nghip

AD tng s ngy xe tt ca doanh nghip
AD Tng s ngy xe nm bo dng sa cha cc cp
C

BDSC

H s ngy xe tt ph thuc vo vic t chc cng tc dch v k thut ca doanh

nghip, vo iu kin khai thc v vo tnh trng k thut ca phng tin. Thc hin
cng tc chm sc k thut tt s tng c qung ng xe chy gia hai ln i tu v
gim tng s ngy xe nm bo dng sa cha. Ngy nay, do tin b ca khoa hc
k thut m cc loi xe c bn cao hn, kt cu hp l hn cng gp phn lm tng
h s ngy xe tt.

3. H s ngy xe vn doanh
Trong cc doanh nghip vn ti t, do trnh t chc hoc do mt s nguyn
nhn khch quan m mt s xe tt vn khng hot ng c, nn nh gi mc
s dng xe trong trng hp ny ngi ta s dng h s ngy xe vn doanh vd . H s
ny bng t s gia ngy xe lm vic ADvd vi ngy xe c trong k ADc.

vd =

AD
AD

vd

(2.27)

mc cao hn, cn s dng h s gi xe lm vic v bng t s gia tng s

gi xe lm vic thc t trn ng

AD * T

AD * T

vi tng s gi xe theo k hoch

v =

AD * T
AD * T

(2.28)

Trong : Tv gi xe thc t lm vic trn ng trong ngy

TH gi xe lm vic trong ngy theo k hoch

2.3.2. TRNG TI V H S S DNG TRNG TI PHNG TIN

1. Trng ti
Trng ti thit k (qTK): Trng ti thit k do nh ch to quy nh, tng ng
vi trng ti thit k l th tch cha hng ca thng xe, kch thc bn trong ca xe,
gh xe i vi phng tin vn ti hnh khch, do nh ch to quyt nh v ph thuc
vo loi xe v kch thc ca xe.

NMTCVTOT

77

 Trng ti thc t (qTT): L trng ti cht ln phng tin cho mi chuyn xe,
hng ho m vn ti t chuyn ch gm rt nhiu loi hng c t trng khc nhau, nn
mc s dng trng ti thit k ca xe tu thuc vo loi hng v t trng ca hng
ha. Cc loi hng c t trng ln thng lm tng trng ti thc t ca phng tin vn
ti v ngc li cc loi hng c t trng nh thng lm hn ch kh nng vn chuyn
ca phng tin vn ti.
Ngoi ra mc s dng trng ti cng cn ph thuc vo bao b ca hng ho,
cch sp xp hng vo thng xe. Cc loi bao b hnh khi hp v c tiu chun ho
lm tng kh nng vn chuyn ca phng tin vn ti (container l v d im hnh cho
loi bao b ny).
i vi vn ti hnh khch trng ti thc t cn ph thuc vo phm vi hot ng,
vi vn ti hnh khch ng di ch cho php trng ti thc t ti a bng trng ti
thit k, i vi vn ti hnh khch bng xe but trong thnh ph do c im ca vn
ti nn c th cho php vt ti (tuy nhin kh nng vt ti ca xe but hot ng
trong thnh ph cng khng c vt qu gii hn cho php).

2. H s s dng trng ti
nh gi mc s dng trng ti ngi ta dng h s s dng trng ti tnh
v ng.
H s s dng trng ti tnh T c xc nh bng t s gia trng ti thc t m
xe ch c vi trng ti thit k ca phng tin.

T =

q TT
q TK

(2.29)

Tng qut, trong Z chuyn ca cc phng tin ta s c:

T =

Z *q
Z *q
i

TTi

(2.30)

Khi lp k hoch hot ng ca phng tin c th xc nh h s s dng trng

ti tnh bnh qun theo c cu lung hng nh sau:
Q 1 + Q 2 + Q 3 + ... + Q n
T =
(2.31)
Q1
Q2
Q3
Qn
+
+
+ ... +

y, 1 , 2 , 3 ... n l h s s dng trng ti phng tin tng ng vi loi

hng c vn chuyn.
Khi xc nh h s s dng trng ti tnh ta cha xt n khong cch vn chuyn
hng ho, mc d yu t ny c nh hng nhiu n kt qu hot ng ca phng
tin. V vy trong vn ti t, cng vi h s s dng trng ti tnh cn xt n h s s
dng trng ti ng d ; n c xc nh bng t s gia lng lun chuyn thc t
PTT v lng lun chuyn tnh theo trng ti thit k ca xe PTK.

NMTCVTOT

78

H s s dng trng ti tnh cho Z chuyn xe c khong cch vn chuyn lch khc
nhau c tnh nh sau:

d =

P
P

TT

(2.32)

TK

2.3.3. QUNG NG V H S S DNG QUNG NG

1. Qung ng
a. i vi vn ti hng ha
Trong thi gian hot ng trn ng phng tin chy c mt qung ng,
qung ng bao gm qung ng xe chy khng hng, qung ng xe chy c
hng v qung ng xe chy huy ng. Qung ng chy c tnh cho mt thi
gian (ngy, thng, qu, nm) hoc cho mt chuyn, mt vng xe chy.
Qung ng xe chy c hng Lch
Qung ng xe chy khng c hng Lkh
Qung ng huy ng Lh
Qung ng xe chy chung bng tng qung ng c hng, qung ng
khng hng v qung ng huy ng
Lchg = Lch + Lkh + Lh

(2.33)

Trong vn ti hng ho hiu sut s dng, nng sut ca phng tin tng
ln khi gim c qung ng xe chy khng hng v qung ng huy ng.

b. i vi vn ti hnh khch
Khc vi vn ti hng ha vi vn ti hnh khch ch tiu v qung ng
bao gm:
Chiu di ca tuyn (chiu di hnh trnh) LM c tnh bng khong cch t
im u ca hnh trnh n im cui ca hnh trnh vn chuyn hnh khch.
Chiu di bnh qun chuyn i ca hnh khch LHK: Vi vn ti hnh khch
thng thng cc chuyn i khng thc hin t im u n cui hnh trnh. i vi
cc tuyn vn ti hnh khch c ly i li ca hnh khch khc nhau cho nn ch tnh
c gi tr bnh qun ca chuyn i ca hnh khch. Chiu di bnh qun chuyn i
ca hnh khch lun nh hn chiu di ca tuyn, c bit l i vi vn ti hnh khch
bng xe but trong thnh ph.
H s thay i hnh khch (hk): Do chiu di bnh qun chuyn i ca hnh
khch nh hn chiu di ca tuyn cho nn c s thay i ca hnh khch trn tuyn.
nh gi s thay i ny bng h s thay i hnh khch.

hk =

LM
;
Lhk

hk 1

(2.34)

Trong : hk h s thay i hnh khch;

LM chiu di tuyn;
NMTCVTOT

79

Lhk chiu di bnh qun chuyn i ca hnh khch.

2. H s s dng qung ng () i vi vn ti hng ho
H s s dng qung ng c xc nh bng t s qung ng xe chy c
hng v qung ng chung (bao gm qung ng c hng, khng hng v qung
ng huy ng).

Lch
Lchg

(2.35)

Qung ng c hng Lch, qung ng chung Lchg trong cng thc c xc

nh cho mt hnh trnh, cho mt thi gian ca mt xe hoc ca c on xe mun
nghin cu theo cc phng php thch hp.
Khi lp k hoch vn chuyn, nu khng th tnh tr s ca h s theo qung
ng xe chy c hng v qung ng xe chy chung, c th da vo khi lng hng
ho vn chuyn v lun chuyn c xt ti khong cch vn chuyn, s khng cn i

S 21: s vn chuyn
hng trn hnh trnh ABA

Q22
A

B
Q11
l1

Q1

l2
B

S 22: s vn
chuyn hng trn hnh
trnh ABCBA

C
Q22

ca lung hng.
Khi vn chuyn hng ho qua nhiu im th h s s dng qung ng c
xc nh bng t s gia khi lng hng ho vn chuyn thc t QTT vi khi lng
hng ho vn chuyn c th khi s dng y qung ng chy QKN. H s s dng
qung ng c tnh nh sau:
a) Nu Q1 = Q2 v 1 = 2 th:

Q1 + Q 2
hoc
2Q 1

b) Nu Q1 Q2 v 1 = 2 th:

NMTCVTOT

80

Q1 + Q
2Q 2

(2.36)

Q1 + Q 2
2 Q MAX

(2.37)

c) Nu Q1 Q2 v 1 2 th:

Q1

Q2

Q
2
MAX

(2.38)

Trong : Q1, Q2 khi lng hng ho vn chuyn mi chiu

1 , 2 h s s dng trng ti tng ng

Khi vn chuyn hng ho gia ba hoc nhiu im th h s s dng qung ng
c xc nh theo lng lun chuyn hng ho thc t PTT v lng lun chuyn hng
ho c th khi s dng y qung ng chy PKN .

PTT
PKN

(2.39)

H s s dng qung ng ph thuc ch yu vo c cu v hng lung hng,

vo cng tc t chc vn ti m ch yu l vic lp hnh trnh vn chuyn. Ngoi ra n
cn ph thuc vo loi xe s dng v v tr tng i gia gara v cc im hng ho
trong khu vc. H s s dng qung ng c nh hng ln n nng sut v gi
thnh vn ti. i vi vn ti hnh khch thng thng khi xe chy lun c khch cho
nn h s =1.

3. Qung ng xe chy ngy m (Lng)

i vi phng tin vn t t do tnh cht hot ng lin tc, nh gi c
kh nng vn chuyn ca xe trong ngy ngi ta dng ch tiu qung ng xe chy
trong mt ngy m. Ch tiu ny i vi cc loi hnh vn ti c cc gi tr khc nhau,
i vi vn ti hnh khch trong th thng c nh mc cho cc phng tin (v
d hin nay i vi vn ti bng xe but ca H Ni qung ng xe chy ngy m
ca xe c nh mc l 270 Km).
Qung ng xe chy ngy m thng c tnh thng qua vn tc khai thc v
thi gian hot ng ca xe trong ngy
Lng = TH * VK

(2.40)

Trong : Lng qung ng xe chy trong mt ngy m;

TH thi gian xe hot ng trong ngy;
VK vn tc khai thc trung bnh ca xe

2.3.4. CH TIU V TC
C rt nhiu loi tc khc nhau bao gm:

NMTCVTOT

81

1. Tc kt cu
y l tc ca phng tin vn ti do nh thit k ch to ra v ch t c
trong nhng iu kin nht nh. Thng thng tc kt cu l tc ln nht trong
bng ng h o tc ca phng tin vn ti.

2. Tc gii hn cho php

y l tc c s dng trong qu trnh vn hnh ca phng tin vn ti.
Tc ny ph thuc ch yu vo cc iu kin thc t trong qu trnh hot ng ca
phng tin vn ti. Bao gm cc iu kin: Mt giao thng trn ng, bng
phng ca ng, chiu rng mt ng, mc iu khin giao thng trn ng, tnh
hnh giao thng trn ng. Thng thng tc ny thp hn rt nhiu so vi tc
kt cu.
Tc gii hn cho php ca cc phng tin vn ti chy trong thnh ph phi
tun theo cc quy nh ca tng thnh ph t ra. y l khu tp trung dn c ng c
nu khng hn ch tc s gy nguy him cho cc phng tin khc cng hot ng
trn ng.
Ti cc ni sa cha ng cc phng tin cng khng th chy qu tc 10
Km / gi, nh hng n an ton cho cng nhn v phng tin trong khi chy qua
on ng .

3. Tc k thut
y l tc ca phng tin trong qu trnh hot ng, c xc nh bng t s
gia qung ng xe chy v thi gian xe ln bnh.

VT =

ch

(Km/h)

TLB

(2.40)

Tc k thut ca phng tin ph thuc vo rt nhiu yu t khc nhau l:

Cht lng phng tin vn ti, cht lng ng s, chiu rng mt ng, bng
phng ca ng, mt giao thng trn ng, trnh ca ngi li xe... Tc ny
ch xc nh trong khi phng tin vn ti ln bnh.

4. Tc l hnh
Tc ny thng thng ch dng cho vn ti hnh khch hay ni cch khc th
hnh khch l ngi ch quan tm ti tc ny. Tc l hnh xc nh tc t khi
phng tin vn ti bt u n khi kt thc qu trnh. c xc nh bng cng thc
sau y:

V LH =

ch

TLB + Tdd

(2.41)

Tc l hnh ca phng tin ngoi s ph thuc vo cc yu t nh tc k

thut cn ph thuc vo cc yu t sau: Mc s dng cc phng thc iu kin giao
thng trn ng, s lng im dc ng, thi gian ti cc im dc
ng...

NMTCVTOT

82

5. Tc khai thc
y l tc nh gi ton b qu trnh vn ti, mi ngi lm cng tc vn ti
phi quan tm ti. c xc nh bng cng thc sau y:

VK =

ch

(2.42)

TLB + Tdd + TDc

Trong : VT tc k thut ca phng tin;

VLH tc l hnh ca phng tin;
VK tc khai thc ca phng tin;

Lch tng qung ng chung;

TLB thi gian xe ln bnh;
TDC thi gian xe im u v im cui;
Tdd thi gian xe dng dc ng bao gm thi gian xe dng v cc
tn hiu giao thng trn ng, thi gian ch i cu ph, thi gian
hnh khch ln xung dc ng...
Tc khai thc l tc cho c qu trnh hot ng ca phng tin vn ti. Tc
khai thc ngoi s ph thuc vo cc yu t trn cn ph thuc vo cc yu t sau
y: Thi gian phng tin dng cc im u cui, vi vn ti hng ho th y
chnh l thi gian xp v d hng, thi gian ny ph thuc vo s lng hng ho
xp d ln phng tin, mc c gii ho xp d cc im xp d, s lng im
xp d...

2.3.5. THI GIAN LM VIC CA PHNG TIN

1. Thi gian xp d hng ho
Xp d l mt b phn cu thnh ca qu trnh vn ti, thi gian xe nm xp d l
bt buc v chim mt t trng rt ln trong tng thi gian hot ng ca xe. Thi gian
xe nm xp d y bao gm bn thn thi gian lm cng vic xp hng ln xe, d
hng ra khi xe v lm cc vic c lin quan trc tip n xp d hng, ngoi ra cn
phi k n thi gian ch i ca xe ti cc im xp d. Thi gian xp d ph thuc
vo phng php tin hnh xp d, loi hng, trng ti phng tin v c kho st
nh mc cho tng im xp d. Thi gian xp d trung bnh cho mt chuyn xe c
xc nh nh sau:

t xd =

Z *t
Z
c

xd

(gi)

(2.43)

Trong : Z C s chuyn mi xe chy trong k.

Thi gian xe phi ch i xp d xy ra khi mt cn i gia kh nng xp d ca
trm vi s lng xe vo xp d. gim thi gian ch i cn phi c s phi hp tt
gia vn ti v xp d.

NMTCVTOT

83

Cng vic xp d bao gm nhiu ni dung: a xe vo v tr, cn o, xp hng

ln, d hng xung, chng buc, lm th tc giy t. Tu iu kin v hon cnh c th
b bt hoc n gin ho cc ni dung cng vic nu trn gim bt thi gian xp d
ca xe.

2. Thi gian chuyn xe, vng xe

a. i vi phng tin vn chuyn hng ho
Thi gian lm vic trn ng ca phng tin vn chuyn hng ho thc hin
mt s chuyn, mi chuyn xe chy c hng thc hin mt qu trnh vn ti, bao gm
cc thnh phn: Xp hng ln xe, xe chy qung ng t ni xp hng n ni d
hng, d hng ra khi xe, kt thc mt chuyn xe.
Qung ng chy ca xe t ni xp hng n ni d hng l chiu di mt
chuyn i c hng. Sau khi d hng xe c th xp mt loi hng khc ti im ny hoc
chy khng n mt im xp hng khc thc hin chuyn tip theo. Sau khi thc
hin mt hoc nhiu chuyn i c hng xe li tr v im xut pht ban u tc l xe
thc hin c mt vng khp kn. Trong mt vng c th c mt hoc nhiu chuyn i
c hng, cng c th c nhng on xe chy khng c hng xen k lm cho h s s
dng qung ng nh hn mt. Thi gian xe chy mt chuyn chuyn tch bao gm thi
gian xe chy v thi gian xp d.
L
(2.44)
t ch = ch + t xd
VT
Nu phi chy mt on khng hng thc hin chuyn tip theo th qung
L
ng xe chy chung l ch . Bin i cng thc trn ta c:

t ch =

Lch + VT * * t xd
VT *

(2.45)

Nu xe chy trong chuyn tip theo trong mt vng l chuyn c hng (hnh trnh
con thoi c hng 2 chiu), thi gian xe chy mt vng l tv = 2 tch
Nu xe chy trong chuyn tip theo trong mt vng xe chy xe rng (hnh trnh
con thoi c hng 1 chiu), thi gian xe chy mt vng l tv = tch + tk.h
Vi cc hnh trnh khch thi gian mt vng tu theo iu kin c th tnh.

b. i vi phng tin vn chuyn hnh khch

Thi gian lm vic trn ng ca phng tin vn chuyn hnh khch thc
hin mt s chuyn, bao gm cc thnh phn: khch ln xe bn u, xe chy qung
ng t ni bn u n bn cui thnh phn thi gian ny bao gm: bn thn xe chy
t bn u n bn cui, thi gian hnh khch ln xung dc ng, khch xung xe
ti bn cui, kt thc mt chuyn xe.
Thi gian xe chy mt chuyn tch bao gm

tch = t + tdd + tc = tc + tdd

NMTCVTOT

84

Trong vn ti hnh khch thi gian mt vng thng thng bng hai ln thi gian
mt chuyn (qung ng chiu i v chiu v bng nhau) tv = 2 tch

3. Thi gian lm vic trong ngy ca phng tin vn ti

Thi gian lm vic trong ngy ca phng tin vn ti bao gm tt c cc thnh
phn thi gian hot ng ca xe trong ngy. i vi phng tin vn ti hng ho bao
gm: thi gian xe chy trn ng, thi gian xp d v thi gian chun kt ca xe (thi
gian bn giao xe gia cc ca, thi gian nhn). i vi phng tin vn ti hnh khch
bao gm: thi gian xe chy trn ng, thi gian hnh khch ln xung bn u, bn
cui, dc ng v thi gian chun kt ca xe (thi gian bn giao xe gia cc ca, thi
gian nhn)
Thi gian hot ng ca xe trong ngy l TH (gi)
i vi vn ti hng ho s chuyn xe chy c hng trong mt ngy:

Z CH =

TH
TH * VT *
=
t ch Lch + VT * * t xd

(2.45)

Nh vy mun tng s chuyn phi tng thi gian xe hot ng trong ngy TH
hoc gim bt thi gian xe chy mt chuyn. S chuyn xe chy trong ngy thng
c xc nh theo khong cch vn chuyn ( y TH cha xt n thi gian xe chy
qung ng huy ng).

2.3.6. KHONG CCH VN CHUYN, QUNG NG XE CHY C

HNG TRONG MT CHUYN
Tr s trung bnh ca chiu di mt chuyn i c hng c xc nh bng t s
gia tng qung ng c hng m xe chy vi s chuyn tng ng. Tr s trung
bnh ny c th xc nh cho mt xe hoc cho c on xe trong mt thi k hot ng.

Lch =

ch

hoc Lch =

AD * Z * L
AD * Z
h

ch

ch

(2.46)

ch

Khi xc nh tr s trung bnh ca ch tiu chiu di mt chuyn i c hng ngi

ta cha xt n trng ti v h s s dng trng ti ca xe ang s dng khong cch
vn chuyn khc nhau. Song cc nhn t ny nh hng c n tr s qung ng xe
chy ln s chuyn thc hin c. V vy, xt cc nh hng ny thng qua chiu di
trung bnh vn chuyn mt tn hng Lhh, n c xc nh bng t s gia tng lng
lun chuyn hng ho P vi tng khi lng hng ho vn chuyn c Q .

Lhh =

P
Q

(2.47)

Tr s trung bnh ca hai ch tiu Lch v Lhh c th khc nhau, n c pht sinh
bi s vic dng trng ti phng tin khng ng nht trn nhng khong cch vn
chuyn cng khng ng nht. S chnh lch ca hai ch tiu ny c biu th qua tr
s ca hai h s s dng trng ti tnh v ng. H s s dng trng ti ng d ln
hn (hoc nh hn) h s s dng trng ti tnh t bao nhiu ln th khong cch vn
NMTCVTOT

85

chuyn mt tn hng Lhh cng ln hn (hoc nh hn) chiu di trung bnh mt chuyn
i c hng by nhiu ln.

Lhh d
=
Lch t

(2.48)

Nu vn chuyn hng ho c thc hin ch gia hai im th khong cch vn

chuyn mt tn hng v chiu di bnh qun mt chuyn i c hng bng nhau mc d
trng ti v h s s dng trng ti khc nhau.

2.4. NNG SUT CA PHNG TIN VN TI T

2.4.1. KHI NIM NNG SUT

* Nng sut: L s lng sn phm to ra trong mt n v thi gian, hoc s
thi gian lm ra mt n v sn phm.
* Nng sut ca phng tin vn ti: L s lng sn phm vn ti c to ra
trong mt n v thi gian; n v thi gian l gi, ngy, thng, qu, nm.
Nng sut phng tin vn ti nh gi bng hai ch tiu c lin quan mt thit vi
nhau: Khi lng vn chuyn tnh bng Tn (WQ) v khi lng hng ho lun chuyn
c tnh bng Tn.Kilmet (WP) trong mt n v thi gian. Tr s ca hai ch tiu ny
phn ln ph thuc vo khong cch vn chuyn. Khong cch vn chuyn cng nh th
nng sut tnh bng tn cng ln, cn nng sut tnh bng T.Km cng nh v khong
cch vn chuyn cng ln th kt qu ngc li. Ch tiu khong cch vn chuyn khng
ph thuc vo hot ng ca doanh nghip vn ti t, m tri li doanh nghip vn ti
t phi t chc khai thc phng tin sao cho ph hp vi khong cch vn chuyn
nng cao hiu qu sn xut.
Nng sut ca phng tin vn ti c tnh cho 1 phng tin vn ti so snh
kh nng vn chuyn ca tng phng tin khc nhau. Cc phng tin vn ti c bit
l phng tin vn ti t rt a dng v nhiu chng loi, c rt nhiu loi trng ti
khc nhau ph hp vi nhu cu vn chuyn a dng ca cc loi hng ho. so
snh kh nng vn chuyn ca cc loi phng tin vn ti c trng ti khc nhau dng
ch tiu nng sut ca mt n v trng ti. C th tnh nng sut ca c t xe hay mt
on xe.

2.4.2. NNG SUT CA PHNG TIN VN TI

1. Nng sut ca phng tin vn ti hng ha
a. Nng sut ca phng tin
* Nng sut gi: Sau mi chuyn i phng tin hon thnh mt qu trnh sn
xut vn ti, sn phm m n lm ra trong chuyn.
QC = q * t

(Tn);

PC = q * t * Lch

(TKm)

(2.49)

Trong mt vng c th c mt hoc nhiu chuyn i c hng, cng c th c

nhng on xe chy khng hng xen k lm cho h s s dng qung ng nh hn 1.
Thi gian xe chy mt chuyn tch bao gm thi gian xe ln bnh v thi gian xp d.

NMTCVTOT

86

t ch =

Lch
+ t xd
VT

(2.50)

Nu phi chy mt on khng hng thc hin chuyn tip theo th qung
L
ng xe chy chung l ch , bin i cng thc ta c:

t ch =

Lch + VT * * t xd
VT *

(2.51)

Nu em chia s lng sn phm ca mt chuyn cho thi gian mt chuyn i ta

s c nng sut gi ca phng tin. T ta c hai cng thc tnh nng sut nh
sau:

WQ g =

q * * VT *
Lch + VT * * t xd

(T/gi)

WPg =

q * * VT * * Lch
Lch + VT * * t xd

(TKm/gi)

(2.52)

* Nng sut ngy: Mt ngy phng tin hot ng vi thi gian TH gi th nng
sut c tnh nh sau:
WQng = WQg * TH

(T / ngy)

WPng = WPg * TH

(TKm / ngy)

(2.53)

* Nng sut thng: Nng sut thng ca xe c xc nh

WQth = WQng * 30 * vd

(T/thng)

WPth = WPng * 30 * vd

(TKm/thng)

(2.54)

* Nng sut nm: Nng sut nm ca xe c xc nh

WQn = WQth * 12
(T/
(2.55)
WPn = WPn * 12
(TKm/ nm)

b.

nm)

Nng sut ca mt n v trng ti

so snh hai loi xe c trng ti khc nhau, ngi ta s dng cng thc tnh
nng sut cho mt tn trng ti phng tin:

WQT / Tg =

WQ g

WPTKm / Tg =

* VT *
Lch + VT * * t xd

* VT * Lch
WPg
=
q
Lch + VT * * t xd

(T / T.gi)

(2.56)

(TKm / T.gi)

Tng t nh th c th tnh nng sut ca mt n v trng ti cho mt ngy,

mt thng v nm.

NMTCVTOT

87

2. Nng sut ca phng tin vn ti hnh khch

a. Nng sut ca mt phng tin
* Nng sut gi: Sau mi chuyn i phng tin hon thnh mt qu trnh sn
xut vn ti, sn phm m n lm ra trong chuyn i l
Qc = q* * hk

(Hnh khch)

Pc = q* * hk* Lhk

(HK.Km)

(2.57)

Thi gian 1 chuyn xe:

t ch =

LM
+ t LX
VT

(2.58)

tLX thi gian ln xung ca hnh khch ti im u cui v dc ng

LM chiu di ca hnh trnh vn chuyn
Lhk chiu di bnh qun chuyn i ca hnh khch (Km)
hk h s thay i hnh khch
Nu em chia s lng sn phm trn cho thi gian mt chuyn i ta s c
nng sut ca phng tin. T ta c hai cng thc tnh nng sut nh sau:

WQ g =

q * * VT * hk
LM + VT * LLX

(HK/gi)

WPg =

q * * VT * Lhk
LM + VT * t LX

(HK.Km / Gi)

(2.59)

* Nng sut ngy

Mt ngy phng tin hot ng vi thi gian TH gi th nng sut c tnh
nh sau:
WQng = WQg * TH
(HK / ngy)
(2.60)
WPng = WPg * TH
(HK.Km / ngy)
* Nng sut thng: Nng sut thng ca xe c xc nh

WQth = WQng * 30 * vd

(HK / thng)

WPth = WPng * 30 * vd

(HK.Km / thng)

* Nng sut nm: Nng sut nm ca xe c xc nh

WQn = WQth * 12
(HK
/
(2.62)
WPn = WPn * 12
(HK.Km / nm)
b. Nng sut ca mt n v trng ti

(2.61)

nm)

so snh hai loi xe c trng ti khc nhau, ngi ta s dng cng thc tnh
nng sut cho mt gh xe:

NMTCVTOT

88

WQ HK / ghe. gio =

WQ g

WPHK . Km / ghe. gio =

WPg
q

* VT * hk
LM + VT * t LX

* VT * hk * Lhk
LM + VT * t LX

(HK / gh.gi)

(2.63)

(HK.Km / gh xe gi)

Trong : WQ HK / ghe. gio : Nng sut khi lng vn chuyn ca 1 gh xe trong

1 gi (nng sut gh xe gi);
WPHK . Km / ghe. gio : Nng sut lng lun chuyn hnh khch ca 1
gh xe trong 1 gi
Tng t nh th c th tnh nng sut ca mt n v trng ti cho mt ngy,
mt thng v nm

2.5. GI THNH CA VN TI T

2.5.1. KHI NIM

Chi ph: l tt c cc khon chi cho mt qu trnh sn xut no lm ra mt
khi lng sn phm.
Gi thnh: l hao ph lao ng sng v lao ng vt ho (lao ng qu kh)
c kt tinh trong mt n v sn phm, c biu th bng n v tin t. Gi thnh l
mt trong nhng ch tiu cht lng quan trng, n phn nh tng hp mi kt qu hot
ng kinh t ca doanh nghip. Bi l mi u nhc im trong qu trnh t chc qun
l sn xut kinh doanh, s dng cc yu t u vo cng nh cc ngun lc bn trong
v bn ngoi doanh nghip u c phn nh vo gi thnh.
Khng ngng nng cao cht lng v h gi thnh sn phm l yu cu c tnh
quy lut trong qu trnh pht trin nn sn xut hng ho. H gi thnh l bin php ch
yu tng li nhun v ngun tch lu cho doanh nghip, cho ngn sch Nh nc, t
m rng quy m sn xut kinh doanh v nng cao i sng vt cht tinh thn cho
ngi lao ng.

2.5.2. GI THNH VN TI
hch ton cho ph sn xut v gi thnh sn phm ngi ta c th s dng
nhiu phng php khc nhau.

a. Hch ton gi thnh theo nh ph v bin ph

Theo phng php ny gi thnh (S) c tnh ton nh sau:

S=

C cdgio ADvd TH + Cbd Lchg

S=

C cdngay ADvd + Cbd Lchg

Trong : Ccdgio

(2.64)

chi ph c nh tnh bnh qun cho mt gi xe vn doanh;

NMTCVTOT

89

C cdngay chi ph c nh tnh bnh qun cho mt ngy xe vn doanh;

ADvd tng ngy xe vn doanh;

Cbd

chi ph bin i tnh bnh qun cho 1 Km xe chy (ng / Km).

Trc ht cn xc nh mc chi ph c nh tnh bnh qun cho mt gi xe hot

ng hoc 1 ngy xe vn doanh v mc chi ph bin i tnh bnh qun cho 1 Km xe
chy sau tnh ton theo cng thc trn. Phng php ny thng c dng xc
nh chi ph v gi thnh theo k hoch trn c s nh mc chi ph c nh trong 1
ngy xe v chi ph bin i trn 1 Km xe chy (theo thng k ca cc nm trc).
Ngoi ra phng php ny cn phc v cho mc ch phn tch mi quan h gia
chi ph, sn lng v gi thnh sn phm ca doanh nghip.

b. Hch ton gi thnh theo chi ph trc tip v chi ph gin tip
Theo phng php ny, trc ht cn tp hp ton b cc loi chi ph sau phn
ra cc loi chi ph trc tip c lin quan ng thi n nhiu loi sn phm ca doanh
nghip bi vy n c tnh vo gi thnh ca tng loi sn phm thng qua vic
phn b.
Mun phn b cn phi chn tiu thc phn b, phng php ny thng dng
hch ton gi thnh thc t v gi thnh hch ton ni b.

c. Hch ton gi thnh theo yu t chi ph (theo ni dung kinh t)

Theo phng php ny gi thnh c hch ton gm cc yu t chi ph sau:
Hao ph lao ng sng (V): Tin lng, cc khon theo lng v bo him cc
loi cho ngi lao ng.
Khu hao ti sn c nh (C1): L phn chi ph b p li nhng khon u t
ng ra to ra ti sn c nh.
Chi ph vt t ph tng nguyn nhin vt liu (C2).
Cc khon chi ph khc (Ck): Thu, l ph

S=

V + C1 + C 2 + C K
P

(2.65)

Phng php ny c s dng ch yu phn tch nh gi la chn phng

n kt hp ti u gia cc yu t u vo ca SXKD.

d. Phng php hch ton gi thnh theo khon mc chi ph

Theo phng php ny gi thnh sn phm bao gm cc khon mc chi ph c
cng ni dung kinh t, thng thng bao gm cc khon mc sau: Cc loi thu nh
vo yu t u vo ca sn xut; cc loi ph bao gm l ph cu ng bn bi l ph
bn v; cc loi bo him bao gm bo him x hi y t ca ngi lao ng bo him
hng ha hnh khch hnh l; tin lng ca li ph xe; nhin liu; vt liu khai thc;
bo dng v sa cha phng tin; khu hao c bn v sa cha ln phng tin vn
ti; sm lp; qun l ph

NMTCVTOT

90

2.5.3. XC NH GI THNH THEO CC KHON MC CHI PH

Xc nh gi thnh vn ti t theo cc khon chi ph bao gm cc khon mc chi
ph sau y:

1.

Chi ph tin lng v cc khon theo lng ca li ph xe

a. Tin lng
Khon mc ny bao gm cc khon chi tr lng cho li xe trc tip tham gia vo
vic vn chuyn.
* Lng c bn ca li ph xe theo thi gian v theo sn phm.
hch ton khon mc ny dng cc phng php sau:
+ Tnh ton trc tip theo n gi tin lng:

CTLLX = (CT Q + CT . Km P ) (1 + K P )
hoc:

(2.66)

CTLLX = CTTH
. Km P (1 + K p )
Trong : CTLLX chi ph tin lng trong gi thnh.
CT; C T.Km n gi tin lng ca li xe tnh cho 1 Tn; 1T.Km
KP h s ph cp li ph xe.
C

TH
T . Km

n gi tin lng tng hp ca li xe tnh cho 1 T.Km.

+ Theo nh mc lng khon cho mt ng doanh thu:

L
CTLLX = Ddng
DT
doanh thu

(2.67)

L
Trong : Ddong
doanh thu nh mc tin lng khon cho mt ng doanh thu.

DT tng doanh thu ca doanh nghip.

+ Tnh theo tin lng bnh qun.
CTLLX = LLXBQ x NLX x 12

(2.68)

Trong : LLXBQ tin lng bnh qun ca li xe

N LX tng s li xe
Tin lng ca ph xe ch tnh vi xe but, c th tnh ton trc tip hoc ly theo
t l % lng li xe (thng thng l 70 80 %).

b.

Cc khon ph cp t qu tin lng ca li ph xe

Cc khon ph cp bao gm: Ph cp ngnh ngh, ph cp c hi, ph cp khu

vc, ph cp trch nhim, ph cp o dc

c. Cc khon tin thng bao gm: Thng hon thnh k hoch, thng theo cht
lng phc v

NMTCVTOT

91

2. Cc loi bo him
* Bo him tnh theo lng
Bo him x hi: Hin nay quy nh l 20% ca qu tin lng trong 15% do
ngi s dng lao ng tr, 5% do ngi lao ng tr.
Bo him y t: Hin nay quy nh l 5% ca qu tin lng trong 4% do
ngi s dng lao ng tr, 1% do ngi lao ng tr.
Nh vy tng s 19% qu tin lng do doanh nghip chi tr c tnh vo gi
thnh sn phm vn ti, 6% qu tin lng ngi lao ng t chi tr v c tr vo
tin lng ca ngi lao ng.
* Cc loi bo him khc
Bo him phng tin: Hin tnh theo 1% gi tr phng tin;
Bo him hnh khch, hnh l, hng ho trn xe;
Bo him ti sn: Thng bng 1% gi tr ti sn.

3. Chi ph nhin liu

Khon mc ny ch tnh chi ph nhin liu cho sn xut vn ti, mc tiu hao
nhin liu (Qnl) C th tnh theo cc phng php sau:
Theo cng thc 3 K:
Qnl
Trong :

L
=

1
chg

K1

100

P
+

1
T . Km

100

K2

+ Zv n K3

(2.69)

L1chg tng qung ng xe chy chung quy i ra ng loi 1;

PT1.Km tng lng lun chuyn hng ha quy ra ng loi 1;
K1 nh mc nhin liu tnh bnh qun cho 100km xe chy khng

ti;
K2 nh mc nhin liu b xung cho 100 Tkm ng loi 1;
K3 nh mc nhin liu cho 1 ln quay tr u xe;
ZV tng s vng xe;
N s ln quay tr u xe trong 1 vng.
Chi ph nhin liu c tnh:

C NL = Q NL D NL
Trong : Cnl chi ph nhin liu;
Dnl n gi nhin liu (VND / lt)
Phng php ny tnh ton nhanh nhng chnh xc khng cao nn c s
dng d ton chi ph v tnh mc nhu cu v nhin liu trong nm.
NMTCVTOT

92

4. Vt liu khai thc bao gm

Chi ph du nhn;
Chi ph du ng c;
Chi ph du phanh;
Chi ph du chuyn dng.
Mc tiu hao ca cc loi vt liu khai thc c nh mc theo % mc tiu hao
nhin liu chnh. i vi xe du t l l 4 5 % i vi xe xng t l l 3 4 %.
QVLKT =

Q NL M VLKT
100

(2.70)

M VLKT : T l % ca vt liu khai thc

Chi ph vt liu khai thc (CVLKT) c xc nh nh sau:
CVLKT = QVLKT DVLKT

(2.71)

DVLKT n gi vt liu khai thc

5. Chi ph trch trc sm lp

tnh ton cho ph trch trc sm lp ta c th dng nhiu phng php.

Phng php 1: Tnh theo nhu cu v lp (NBl)

Lchg n
N BL =
(2.72)
LDL
Trong : LDL nh ngch qung ng i lp;
n: s b lp lp ng thi trn xe.
Chi ph sm lp (CSl) c xc nh nh sau:
C SL = N BL NG BL

(2.73)

NGBL nguyn gi b lp.

Phng php 2: Tnh theo mc trch trc sm lp cho 1 Km xe chy
1 Km
CSL
=

NG BL
NG BL
n
( n + 1)
L L
L xe

(2.74)

Trong : nBL s b lp lp ng thi trn xe;

Lxe nh ngch qung ng i xe (Km).
1 Km
CSL = L1chg CSL

(2.75)

6. Chi ph BDKT v SCTX

Khon mc chi ph ny bao gm:
Chi ph tin lng v bo him cho cng nhn lm BDSC;
Chi ph vt t ph tng thay th trong BDSC;
NMTCVTOT

93

 Chi ph qun l xng: Khu hao thit b nh xng, chi ph in nc, lng
cho cn b qun l xng.
Khon mc chi ph BDSC (CBDSC) c th tnh theo phng php sau:
Phng php tnh ton trc tip:
(2.76)

CBDSC = C(TL + BHCN) + CVTPT + CQLX

Trong : C(TL + BHCN) chi ph tin lng v bo him cho cng nhn BDSC;
CVTPT chi ph vt t ph tng trong BDSC;
CQLX chi ph qun l xng.
Chi ph tin lng v bo him cho th BDSC c xc nh nh sau:
C(TL + BHCN)= TBDSC x CTLGi CN x (1+ 0,15) + CP

(2.77)

Trong : TBDSC tng gi cng BDSC;

CTLGi CN n gi tin lng gi ca th BDSC;
CP ph cp ca th BDSC.
Chi ph vt t ph tng cho BDSC c tnh nh sau:
CVTPT = N Bdi M VTBDi +

1
chg

1000

VTSCTX

(2.78)

Trong : NBdi s ln bo dng cp i;

MVTBDi nh mc vt t cho mt ln bo dng cp 1 (VND);
MVTSCTX nh mc vt t SCTX tnh bnh qun cho 1000Km xe
chy.
Chi ph qun l xng thng c ly theo t l % ca chi ph tin lng th v
vt t ph tng cho bo dng sa cha:
CQLX = (20 30)% (CTL + CVTPT )

(2.79)

CVTPT : Chi ph vt t ph tng.

Phng php tnh theo nh mc chi ph BDSC cho 1000 Km xe chy.
C BDSC =

Km
S 1000
BDSC Lchg

1000

(2.80)

1000 Km
Trong : S BDSC
nh mc tng hp chi ph BDKT v SCTX cho 1000 Km xe
chy.

nh mc chi ph BDSC c th tnh ring cho tng cp BDKT v SCTX, cng c

th tnh chung cho tt c cc cp BDKT v SCTX.

NMTCVTOT

94

7. Khu hao c bn phng tin vn ti

a. Khu hao
Khu hao ti sn c nh l b p v mt gi tr cho b phn ti sn c nh b
hao mn, c thc hin bng cch chuyn dn gi tr ca ti sn c nh vo sn phm
trong qu trnh s dng.
Khu hao c bn ch yu nhm m bo ngun vn cho vic ti sn xut ti sn
c nh, nu trch khu hao thp hn gi tr hao mn thc t th s khng vn u t
ti sn xut gin n, ngc li nu trch khu hao qu mc hao mn thc t s lm
cho gi thnh tng cao.

b.

Phng php tnh khu hao

Phng php tnh khu hao theo thi gian

Theo phng php ny t l trch khu hao khng i qua cc nm (khng ph
thuc vo mc s dng phng tin). Gi tr trch khu hao c bn (CKHCB) c xc
nh nh sau:
M
NG PT
TG
C KHCB
= KHCB
(2.81)
100
Trong : M KHCB mc trch khu hao c bn theo thi gian (%);

NG PT nguyn gi phng tin.

Phng php tnh khu hao theo thi gian tnh ton n gin, buc cc doanh
nghip phi nng cao mc s dng phng tin bi v, nu c t (hoc khng) s
dng vn phi tnh khu hao. Tuy nhin chnh xc khng c cao, tch ri mc
hao mn v gi tr khu hao (phn gi tr ca phng tin chuyn vo gi thnh).
Khu hao theo mc s dng
QD
C KHCB
=

1000 Km
M KHCB
NG PT L1chg

(2.82)

1000

QD
khu hao c bn tnh theo qung ng;
Trong : C KHCB
Km
M 1000
KHCB mc trch khu hao c bn tnh cho 1000 Km.

Phng php ny c chnh xc cao, mc khu hao gn lin vi mc s dng

phng tn, tuy nhin tnh ton cn chi tit, phc tp.
Khu hao theo hiu qu s dng phng tin:
Theo phng php ny mc khu hao s gim dn theo thi gian s dng song
phi m bo nguyn tc l tng mc khu hao trong sut thi k tnh khu hao l
100%.

8. Chi ph sa cha ln phng tin vn ti

Tnh ton tng t nh khu hao c bn, thng thng khon mc chi ph SCL
bng 50 60 % khon mc khu hao c bn.

NMTCVTOT

95

9. Cc loi ph v l ph
Cc tuyn ng c thu ph;
L ph cu ph: Tu theo quy nh c th ca tng loi cu v ph i vi tng
loi xe;
L ph bn bi bao gm l ph trng gi xe, l ph xut bn...;
L ph bn v (hin nay ly t 25 % gi v);
Bo him bt buc i vi phng tin vn ti.

10. Chi ph qun l doanh nghip

Bao gm nhiu tiu khon mc nhng n gin ngi ta phn ra lm 3 nhm
chnh:
Chi ph duy tr b my qun l doanh nghip;
Cc chi ph chung cho sn xut;
Cc khon chi ph sn xut khc;
tnh ton khon mc ny c th s dng nhiu phng php khc nhau nh
tnh ton trc tip, tnh ton theo tng khon mc sau tng hp li.
Tnh theo t l % ca cc khon mc chi ph;
Tnh theo t l % ca doanh thu.
Sau khi tnh c cc khon mc chi ph ta tin hnh xc nh gi thnh theo tng
khon mc v tng hp li.

11. Cc loi thu nh vo yu t u vo ca sn xut

Thu vn hay chi ph s dng vn: Thu vn c nh nc quy nh theo t l
v ch tnh theo phn vn ngn sch cp i vi cc doanh nghip nh nc. Tuy nhin
mt s cng trnh u t t ngun vn ngn sch nhng phc v cho phc li cng
cng th c min thu vn.
Thu t (hoc tin thu s dng t): c tnh theo biu thu quy nh i vi
tng v tr t v tng khu vc, thu t ch nh vo din tch s dng trc tip cho
hot ng SXKD khng tnh vo phn t cho cc cng trnh phc li cng cng.

12. Tng chi ph

Tng chi ph trong vn ti t c tnh bng tng cc khon mc trn
n

CP = CPi

(2.83)

i =i

Trong :

CP tng chi ph vn ti
CPi chi ph khon mc th i (i = 1 => n)

13. Gi thnh vn ti t
Gi thnh vn ti t c tnh bng tng chi ph chia cho tng sn phm vn ti
NMTCVTOT

96

 CP
Q
CP
=
P

SQ =

(VND / tn hoc VND / HK)

SP

(VND / TKm hoc VND / HKKm)

(2.84)

Trong : S Q gi thnh vn chuyn 1 tn hng hoc 1 hnh khch

S P gi thnh vn chuyn 1 TKm hng hoc 1 HKKm

Chng 2
Cu 1: Mc ch ca vic phn loi phng tin vn ti t, cc tiu
thc phn loi phng tin vn ti t ch yu hin nay?
Cu 2: Cc thng s c bn ca phng tin vn ti t? Nhng
thng s no cn c bit xem xt khi a phng tin vn ti t ra hot
ng trn cc tuyn ng b?
Cu 3: Nh th no l cht lng ko ca xe t? Ch tiu nh gi
cht lng ko? Cc yu t ging buc n cht lng ko ca t?
Cu 4: Nhng yu t no nh hng ti an ton chy xe? Ch r
nhng b phn ch yu trong kt cu t nh hng trc tip ti an ton
vn hnh ca n?
Cu 5: Cc ch tiu nh gi hiu qu hot ng sn xut ca ngnh
vn ti t? ngha v cch xc nh tng ch tiu? Trong cc ch tiu
ch tiu no l nhm ch tiu cht lng? V sao?
Cu 6: Nng sut? Phn bit cc loi nng sut trong ngnh vn ti
t? Cc yu t nh hng ti nng sut phng tin vn ti? Bin php
nng cao nng sut phng tin vn ti?
Cu 7: Cc loi chi ph trong vn ti? Nhng chi ph no c php
tnh vo gi thnh vn ti? Nhng chi ph no khng c tnh vo gi
thnh vn ti? V sao?
Cu 8: Xc nh gi thnh vn ti t theo cc ch tiu khai thc k thut?
Xc nh gi thnh theo cc khon mc chi ph (mc ch cch xc nh gi
thnh trong
NMTCVTOT

97

Cu 9: Cc yu t nh hng ti gi thnh, cc bin php h gi

thnh vn ti t?
CHNG 3

T CHC VN TI HNG HO BNG T

3.1. HNG HO V LUNG HNG TRONG VN TI

3.1.1. HNG HO
1. Khi nim v phn loi
a. Khi nim
Hng ho: Hng ho l sn phm ca nn kinh t quc dn c a ra trao i
v mua bn trn th trng.
Hng ho vn ti: Hng ho trong vn ti l tt c cc loi nguyn vt liu, bn
thnh phm, thnh phm tip nhn s di chuyn t ni ny n ni khc. Ni nh vy ta
hiu hng ho trong vn ti rt a dng v gi tr, tnh cht, kch thc, trng lng
thm ch v ngha ca chng i vi nn kinh t ca t nc cng khc nhau.

b. Phn loi hng ha vn ti

Phn loi hng ho l cng vic cn thit i vi cng tc t chc vn ti, la
chn kiu phng tin v bo qun trong kho. C nhiu cch phn loi hng ho:
* Phn loi theo bao b: Tt c cc loi hng c chia thnh hng c bao gi v
hng khng c bao gi. Bao b cn thit bo qun hng ho trong qu trnh vn
chuyn. C th c bao mm nh bao vi, bao ti ng cc loi hng ht nh nh go,
, ng...; bao cng bng g, kim loi ng nhng loi hng nng, hng ci ln hoc
nh nhng cn bo qun tt trong qu trnh vn ti. Hng khng cn bao gi ch yu l
cc loi hng ng.
* Phn loi theo kch thc: Chia ra hng bnh thng v hng qu kh. Hng
bnh thng l hng c kch thc va vi kch thc thng xe. Hng qu kh l hng
m kch thc ca n vt qu kch thc c bn ca thng xe (rng qu 2,5 mt; cao
qu 3,8 mt khi xp hng ln phng tin; di qu mp sau thng xe hn 2 mt). Hng
qu kh cn bao gm c hng qu di khi vn chuyn n phi dng xe chuyn dng
nh: G di, ct in, ng ray, thp b...
* Phn loi theo tnh cht hng ho
Theo tnh cht hng ho khi vn chuyn c phn theo cc nhm sau:
Nhm 1: Bao gm cc loi hng ho d chy, d v, cht n, nguy him
Nhm 2: Hng chng hng, hng chng hng l nhng hng thc phm ti
sng, chng h theo thi gian v nhit khng kh.

NMTCVTOT

98

- Nhm 3: Hng lng l nhng loi hng cht lng nh: xng du v cc cht lng
khc.
Nhm 4: Hng c kch thc v trng lng ln l nhng loi hng di v
nhng loi hng c trng lng ln, kch thc qu kh.
Nhm 5: Hng ri l nhng hng ho ri khng c bao b c ng nh ct,
, si.
Nhm 6: Hng thng dng l hng bao gm nhng loi hng cn li khng
thuc 5 nhm hng nu trn.
* Phn loi theo tnh cht nguy him chia hng ho ra lm 7 loi:
Loi 1: Hng t nguy him nh vt liu xy dng, hng bch ho, hng thng
nghip...
Loi 2: Hng d chy nh xng, nha...
Loi 3: Xi mng, nha ng, vi...
Loi 4: Cht lng d gy bng nh a xt, kim, xt...
Loi 5: Kh t trong cc bnh cha va d chy, d n.
Loi 6: Hng nguy him v kch thc, trng lng (qu di, qu nng, qu rng,
qu cao).
Loi 7: Cht c, cht phng x, cht n. Khi vn chuyn cc loi hng nguy
him phi c nhng quy nh c th.
* Phn loi theo tnh cht vt l hng ho chia ra 3 loi: Hng th rn, th lng,
th kh. Tnh cht vt l quan trng nht ca hng ho l t trng ca n. T trng ca
hng ho quyt nh h s s dng trng ti ca phng tin. T trng ca hng cng
thp th h s s dng trng ti ca xe cng thp.
* Phn loi theo t trng ca hng ho
Trong vn ti cc ph c tnh theo trng lng hng ho thc t cht trn xe,
v vy, thun li cho vic tnh cc vn ti, da vo kh nng s dng trng ti xe
ca cc loi hng m ngi ta chia thnh 5 loi hng nh sau:
Loi 1: Gm nhng loi hng m bo s dng 100% trng ti phng tin,
l nhng hng ho khi xp y thng xe theo thit k quy nh th h s s dng trng
ti ca xe bng 1.
Loi 2: Gm nhng loi hng m bo s dng t 71 99% (trung bnh tnh l
80%) trng ti phng tin.
Loi 3: Gm nhng loi hng m bo s dng t 51 70% (trung bnh tnh l
60%) trng ti phng tin.
Loi 4: Gm nhng loi hng m bo s dng t 41 50% (trung bnh tnh l
50%) trng ti phng tin.
Loi 5: Gm nhng loi hng m bo h s s dng trng ti xe nh hn 40%
(trung bnh tnh l 40%).

NMTCVTOT

99

Khi lp biu cc ph vi 5 loi hng trn cn phi xt thm yu t gi tr ca

hng ho, hng cng c gi tr cao th cc ph cng cao.
Cc cch phn loi hng trn ch l tng i, cn c th phn theo nhiu tiu
thc khc na. Vit Nam danh mc hng ho c thc hin thng nht cho tt c
cc phng thc vn ti thun tin cho vic thng k theo di sn lng. Bng danh
mc bao gm 23 loi hng:
1. Than
2. Xng, du m
3. Qung kim loi
4. My mc dng c
5. Vt liu kim kh
6. Qung apatt
7. Phn bn
8. Ho cht
9. Xi mng
10. t , ct si
11. Vi, gch, ngi
12. G, vt liu g
13. Lm th sn
14. Nng sn
15. Thc, go, bt
16. Ng
17. Mui
18. Thc phm
19. Vi
20. Bng v nguyn liu dt
21. Bch ho
22. Sc vt sng
23. Hng khc.

2. Mt s loi hng ch yu v yu cu trong qu trnh vn ti

* Hng lng kh (theo tnh cht vt l)
V nguyn tc i vi hng lng, nu khng c bao b th phi s dng xe
chuyn dng (xitc). Cc loi hng ny trong qu trnh vn chuyn khng c yu cu g
c bit tr mt s loi hng lng nguy him nh xng, du khi vn chuyn phi hn
ch tc .
Cc loi hng kh rt a dng, cc loi hng kh khng c yu cu c bit
trong qu trnh vn chuyn tr mt s hng c yu cu cn bo qun.
* Hng d v hng d chy n

NMTCVTOT

100

 i vi hng d v: quy nh i vi cc hng ho ny phi c bao b v cc

bao b c dn cc nhn hiu chuyn dng. Phi dng vt liu lt m gia cc lp hng
hn ch va p, chn ng. C nhiu loi vt liu m lt cc loi ny c th quy
nh c th cho tng khu vc hay tng quc gia.
Loi hng d chy n y l loi hng nguy him trong qu trnh vn chuyn
xp d phi ht sc cn thn, qu trnh vn chuyn phi chy vi tc thp, xp hng
khng c xp vi khi lng ln (khng ti), khng c i tng xe mt m phi
i thnh mt on vi mt khong cch an ton. Thi gian vn chuyn rt kht khe v
d khi vn chuyn cht phng x ch c xp d trong iu kin khng c nh sng, xa
khu dn c, khu kinh t vn ho.
* Hng ri hng ng:
Thng thng cc loi hng ny l nhng loi hng khng nguy him, c th to
iu kin c gii ho xp d. i vi hng ri trong qu trnh vn chuyn c th khng
c bao b. Nhng c bit i vi hng lng thc phi c bao b m bo cht
lng v hn ch hao ht.
* Hng thng cha (container) l nhng loi hng xp trong container.
Vic xp hng trong container c yu cu rt kht khe. Thng thng container
c s dng nhiu ln trong qu trnh vn chuyn bng ng bin. Thi gian vn
chuyn di do c s chnh lch nhit rt ln cho nn hng trong container c hin
tng im sng lm nh hng n cht lng hng ho.
Yu cu ca vic ng hng vo container
i vi hng ht m th phi chng m cho hng hoc dng cc container
bo n.
Trng tm ca khi hng phi trng vi trng tm ca container.
Nu xp cng mt lc nhiu loi hng khc nhau th hng nng xp di
hng nh.
nh du trng tm ca container
* Hng cng knh qu kh qu ti (hng siu trng siu trng)

NMTCVTOT

101

Hnh 3.1. Vn chuyn thp tch Propylene cho nh my lc du Dung Qut

i vi hng cng knh: Khi xp hng y thng xe th trng ti thc t nh
hn hoc bng 1 / 3 trng ti thit k ca phng tin vn ti (theo tiu chun Vit
Nam).
i vi hng qu kh: vt qu kch thc ca thng xe ngha l chiu rng ca
hng ln hn 2,5 mt chiu di ln hn chiu di ca thng xe. Hng ho c chiu cao
ca khi hng tnh t mt t n im cao nht ca khi hng ln hn 3 mt.
Hng qu ti: thng thng cc loi hng ci chic l cc loi hng ho khng
th tho ri trong qu trnh vn chuyn v c t trng hng tng i ln. Hng ci
chic c trng ti vt qu trng ti thit k ca phng tin vn ti hoc vt qu kh
nng chu ti ca ng v cng trnh trn ng. vn chuyn cc loi hng ny cn
phi hn ch tc chy xe.
Mun vn chuyn cc loi hng ny phi c php ca B Giao thng vn ti,
tt c lin quan n chi ph vn chuyn ch hng phi tr.
Ngy 8 / 5 / 2007 thp tch Propylene nng 431 tn, di 81 mt ng knh ch
ln nht rng gn 9 mt c cng ty vn ti a phng thc B Giao thng vn ti
(Vietranstimex) vn chuyn thnh cng t cng Dung Qut v nh my lc du s 1.
y l loi hng siu trng siu trng ln nht c vn chuyn ti Vit Nam, hin
cng ty vn ti a phng thc B Giao thng vn ti l doanh nghip c tim lc hng
u Vit Nam trong lnh vc vn chuyn hng siu trng siu trng vi 160 trc
rmoc v nhiu u ko, thit b hin i c th vn chuyn nhng kin hng di n
100 mt, nng hng ngn tn.
* Cc loi hng ti sng: bao gm rau, hoa qu, thc phm
Cc loi hng ny rt mau bin cht trong qu trnh vn chuyn bi v chu nh
hng ca cc iu kin kh hu thi tit.

NMTCVTOT

102

 vn chuyn cc loi hng ny c th dng xe chuyn dng hoc xe thng dng

(vn chuyn trong thi gian ngn) cc phng tin phi c h thng thng gi, khi xp
hng phi cn thn.
Quy nh i vi cc loi hng ho vn chuyn bng t: Tt c cc hng ho vn
chuyn u phi c nhn hiu, cc nhn hiu c ghi trn bao b. Nu bao b khng
ch th phi ghi vo giy gi hng. Cc dng nhn hiu hng ho: Nhn hiu thng
phm: c dn trn hng ho trn ghi ngy sn xut ni sn xut v cc thng s
ca hng ho.
Nhn hiu vn ti: c dn trn bao b vn ti, bao b gm nhn hiu gi hng do
ngi gi ghi, nhn hiu vn ti do bn vn ti ghi.

3.1.2. LUNG HNG TRONG VN TI

1. Khi nim
Khi lng, lng lun chuyn hng ho
Khi lng hng c vn chuyn trong mt thi gian l tng lng hng c
vn chuyn trong thi gian tnh bng tn (vit tt l T). Khi lng hng ny c
phng tin chuyn ch i mt khong cch nht nh. Tch s ca khi lng hng vi
khong cch vn chuyn l lng lun chuyn hng ho (TKm).
Lung hng
S giao lu hng ho gia cc khu vc vi nhau to thnh lung hng, lung
hng l s lng tn hng c vn chuyn theo mt chiu, trong vn ti hng ho quy
c chiu ca lung hng l chiu no c khi lng hng ho ln hn gi l chiu
thun (chiu i), chiu no c khi lng hng ho nh hn gi l chiu ngc (chiu
v).
Cng sut lung hng
Khi lng hng vn chuyn qua mt mt ct trong mt n v thi gian gi l
cng sut lung hng. Cng vn chuyn l s tn hng chuyn ch qua mt kilmt
ca tuyn ng trong mt n v thi gian. Cng vn chuyn quyt nh cng
vn hnh tc l s lng xe t chy qua trong n v thi gian .
Gia cc doanh nghip, cc c s trong mt khu vc hoc gia cc khu vc c s
trao i hng ho vi nhau nn ny sinh quan h vn ti. Biu hin vt cht ca mi
quan h l khi lng vn chuyn v lng lun chuyn hng ho.
Theo c im ca mi quan h vn ti, khi lng v lng lun chuyn hng
ho phn ra khi lng v lng lun chuyn trong ni b khu vc v gia cc khu vc,
chng ta thng gi l vn chuyn ni tnh v vn chuyn lin tnh, ngy nay c vn
chuyn lin quc gia. Vn chuyn ni tnh khong cch ngn thng di 50 Km, cn
vn chuyn lin tnh khong cch di hn hng trm thm ch hng ngn Km. Vn ti
lin tnh bng t ang c khuynh hng tng ln do vn ti t pht huy c nhiu
u im v thch nghi cao hn vi tnh cht ca nn sn xut x hi.
Khng nht thit ton b sn phm ca x nghip sn xut u a vo vn
chuyn, v c th mt phn sn phm c dng cho tiu dng ni b, phn sn
phm c chuyn ch i mi l hng ho ca vn ti.

NMTCVTOT

103

 L hng
Tng hp tt c cc loi hng ho vn chuyn theo mt ho n gi l l hng,
l hng nh l khi lng ca n cht ln thng xe khng s dng ht trng ti thit k
ca phng tin. Trong vn ti t phc v c dn nht l c dn th l hng nh rt
l ph bin. vn chuyn cc l hng nh thng s dng cc loi phng tin c
trng ti nh v rt nh.

2. Tnh cht ca hng ho trong qu trnh vn ti

Vn chuyn lp: Mt sn phm c th c vn chuyn nhiu ln, v d vn
chuyn sn phm t nh my n tng kho phn phi, ri li vn chuyn t tng kho
phn phi n cc i l bn l. Nh vy ch mt tn sn phm ca nh my sn xut ra
nhng qua hai ln vn chuyn nh trn th vn ti c tnh hai ln khi lng vn
chuyn l 2 tn. Vic vn chuyn nhiu ln mt khi lng sn phm t ni sn xut
n ni tiu th c gi l vn chuyn lp. Tnh vn chuyn lp ph thuc vo loi
hng v cch thc phn phi loi hng ca x hi v s phn b sn xut. Bn thn
vic t chc v phn cng vn ti cng lm cho tnh vn chuyn lp thay i.
H s vn chuyn lp c tnh bng t s gia tng khi lng hng ho qua cc
ln vn chuyn t ni sn xut n ni tiu dng vi khi lng hng ho t ni sn
xut a ra vn chuyn. Nu hng ho t ni sn xut n ni tiu dng ch qua mt ln
vn chuyn th h s vn chuyn lp bng 1; trong mng li thng nghip h s vn
chuyn lp c th t n 2 3. H s vn chuyn lp cng cao th chi ph lu thng
trong x hi cng ln.

L =

Qkl
Qvc

(3.1)

Trong : L h s vn chuyn lp;

Qkl khi lng hng ha cn vn chuyn;
Qvc khi lng hng ha vn chuyn trn phng tin vn ti.
Do c im ca sn xut v cc iu kin ngoi cnh khc, khi lng vn
chuyn v lng lun chuyn hng ho thng khng n nh theo thi gian, thng
thay i theo qu, thng, thm ch theo ngy. S thay i to ra ma vn chuyn. H
s khng ng u v khi lng vn chuyn c xc nh theo cng thc:

kd =

QT max Qn 12QT max

=
:
30 360
Qn

(3.2)

Trong : QTmax khi lng vn chuyn ca thng ln nht (Tn).

Qn

khi lng hng vn chuyn c nm (Tn).

H s khng u v lng lun chuyn cng tnh tng t. H s khng ng u

v khi lng vn chuyn v h s khng ng u v lng lun chuyn hng ho
trong nm c th khng ging nhau i vi ton b nn kinh t v nu tnh ring cho
tng ngnh th h s ny li cng khc nhau.
NMTCVTOT

104

Khi lng vn chuyn khng ng u, c bit l lng lun chuyn hng ho

khng ng u lm cho cng tc vn ti khng nhp nhng. Doanh nghip vn ti t
cn phi khc phc s mt cn i ny bng cch vn chuyn trc thi hn, tng gi
lm vic ca phng tin khi c h s khng ng u ln, thay i thi gian a xe
vo bo dng sa cha...
Khi lng vn chuyn lng lun chuyn v lung hng c trng bng tr s,
c cu, thi gian khai thc v h s khng ng u. Theo tr s ca khi lng ngi
ta phn ra vn chuyn khi lng ln v vn chuyn hng l.

3.2. HNH TRNH CHY XE TRONG VN TI HNG HO

3.2.1. KHI NIM

Hnh trnh chy xe l ng chy khp kn ca xe thc hin nhim v vn ti.
Do tnh cht v c im ca nhim v vn ti khc nhau, kiu xe khc nhau nn
gia im giao nhn hng ho, hnh trnh ca xe hon thnh nhim v vn ti cng
khc nhau. c bit l trong thnh ph, im giao nhn nhiu, mng li ng s phc
tp cng d thy hin tng ny.
Khi xe chy trn nhng hnh trnh khc nhau s t c nhng ch tiu cng tc
khc nhau v th vic chn hnh trnh chy xe l rt cn thit.

3.2.2. PHN LOI V CC CH TIU CA HNH TRNH VN CHUYN

C th t chc chy xe theo mt trong cc hnh trnh sau y:

1. Hnh trnh con thoi

Hnh trnh con thoi l hnh trnh vn chuyn hng ho m phng tin vn
chuyn gia hai im trn cng mt trc. Hnh trnh con thoi c ba loi:

a. Con thoi c hng mt chiu

Trn tuyn AB xe xp hng im A vn chuyn hng n B d hng sau xe
chy rng (chy khng hng) v B.

d
B

Hnh 3.2. S hnh trnh con thoi c hng mt chiu.

Cc ch tiu cng tc ch yu ca xe chy trn hnh trnh bao gm:
Qung ng c hng:

Lch = L AB

(3.3)

Chiu di hnh trnh:

LM = 2 L AB

(3.4)
NMTCVTOT

105

 S chuyn c hng trn hnh trnh bng s ln xp d hng: n = 1

Thi gian xe chy mt chuyn c hng:
(3.5)

tch = tLB + tXD

Thi gian xe chy 1 vng:

tv = 2 t LB + t XD ; tv = 2

Lch
+ t XD
VT

(3.6)

Khi lng hng ho vn chuyn trn hnh trnh:

Q = q T
(Tn)

(3.7)

Lng hng ho lun chuyn trn hnh trnh:

P = Q Lch

(TKm)

(3.8)

H s s dng qung ng trong mt ngy: = 0,5.

Vi hnh trnh con thoi c hng mt chiu khng s dng ht cng sut ca
phng tin cho nn hiu qu s dng phng tin thp, c mt s trng hp s dng
loi hnh trnh ny nh vn chuyn hng ho bng xe chuyn dng, xe ben; hng ho
ch c mt chiu; vn chuyn hng cp bch v thi gian.

b. Hnh trnh con thoi c hng hai chiu

Hnh 3.3. S hnh trnh con thoi c hng hai chiu.

Trn tuyn AB xe xp hng ti A, vn chuyn hng n B d hng, sau ti B
xe xp loi hng khc ln xe vn chuyn hng v A d hng kt thc hnh trnh vn
chuyn. Trn hnh trnh ny xe chy c hai chiu u c hng, y l loi hnh trnh
hp l nht, nng sut vn chuyn cao nht.
Cc ch tiu cng tc ch yu ca xe chy trn hnh trnh nh sau:
Qung ng c hng: Lch = 2 L AB
Chiu di hnh trnh: LM = 2 L AB
S chuyn c hng trn hnh trnh bng s ln xp d hng: n = 2
Thi gian xe chy mt vng:
AB
BA
tV = tCH
+ tCH

NMTCVTOT

106

(3.9)
(3.10)

tv =

2 Lch
AB
BA
+ t XD
+ t XD
VT

(3.11)

AB
thi gian chuyn xe chy t A n B;
Trong : tCH
AB
tCH
thi gian chuyn chy t B n A;
AB
t XD
thi gian xp d trong chuyn i t A n B;
BA
t XD
thi gian xp d trong chuyn i t B n A.

Khi lng hng ho vn chuyn trong mt vng:

Q = q ( AB + BA )
(Tn)

(3.12)

Trong : AB h s s dng trng ti chiu t A n B;

BA h s s dng trng ti chiu t B n A.
Lng hng ho lun chuyn:
P = Q Lch (T.Km)

(3.13)

H s s dng qung ng trn hnh trnh: = 1,0

x
B

d
B

Hnh 3.4. S hnh trnh con thoi mt phn ng v c hng

c. Hnh trnh con thoi mt phn ng v c hng
Trn tuyn AB chiu i xe xp hng ti im A vn chuyn hng n B d hng,
chiu v c cc trng hp sau: Xe xp hng ti B vn chuyn hng n im C trn
ng v tr hng ti C; xe chy khng hng n C xp hng ti C vn chuyn hng n
A tr hng; xe chy khng hng n C xp hng vn chuyn n im D tr hng. Hnh
trnh ny gi l hnh trnh con thoi mt phn ng v c hng.
Cc ch tiu cng tc xe chy trn hnh trnh (vi trng hp 1) nh sau
Qung ng c hng: Lch = LAB + LBC

(3.14)

Chiu di hnh trnh:

(3.15)

LM = 2 x LAB

S chuyn c hng trn hnh trnh bng s ln xp d: n = 2

Thi gian xe chy mt chuyn.
NMTCVTOT

107

tcAB = txAB + tlbAB + tdAB = tlbAB + txdAB

t

AB
C

(3.16)

AB
LCH
AB
=
+ t XD
VT

tcBA = txBC + tlbBC + tdBC + tlbCA

tCBA =

AB
LCH
BA
+ t xd
VT

Thi gian xe chy mt vng

AB
2 LCH
AB
BA
tv =
+ t xd
+ t xd
VT

(3.17)

Khi lng hng ho vn chuyn trn hnh trnh

Q = q.(AB + BC)
(3.18)

(Tn)

Trong : AB h s s dng trng ti chiu t A n B

BC h s s dng trng ti chiu t B n C
Lng hng ho lun chuyn
P = QAB x LchAB + QBC x LchBC
(3.19)

(T.Km)

H s s dng qung ng trong 1 vng

AB
LCH
+ LBC
CH
=
AB
2 LCH

(3.20)

Gi tr ca h s s dng qung ng trong hnh trnh con thoi mt phn ng

v c hng l: 0,5 1.
So snh ba loi hnh trnh con thoi trn ta thy: Loi hnh trnh con thoi hai chiu
c hnh c h s s dng qung ng cao nht, l loi hnh trnh c nng sut cao
nht. Loi hnh trnh con thoi mt chiu c hng h s s dng qung ng thp nht
nn nng sut cng thp nht.

2.

Hnh trnh ng vng

Nu c nhiu im giao nhn hng ha trn mt ng m xe chy to thnh

mt ng khp kn gi l hnh trnh kiu ng vng. Do v tr tng i ca cc
phng hng vn ti khc nhau nn hnh trnh ng vng cng c nhiu dng
khc nhau.

a. ng vng gin n

NMTCVTOT

108

xx

d
A

C
d

Hnh 3.5. S hnh trnh ng vng gin n

Khi chy xe theo hnh trnh ng vng gin n cc ch tiu cng tc ca tuyn
xc nh nh sau
Qung ng c hng: Lch = LAB + LBC + LCA
Chiu di hnh trnh:

LM =

(3.21)

LABCA

S chuyn c hng trong hnh trnh bng s ln xp d: n = 3

H s s dng trng ti T', thi gian xp d txd' v chiu di trung bnh mt
chuyn i c hng L'ch dng cch tnh bnh qun xc nh.
H s s dng qung ng trong mt vng

(L

ch

ch

+ L0 )

(3.22)

Thi gian xe chy mt vng

L'ch
'
n
+ t xd
tv =

0 VT

(3.24)

Khi lng hng ho vn chuyn trn hnh trnh

Q = n x q x t '

(3.25)

Lng hng ho lun chuyn trn hnh trnh

P = Q x Lch'

(3.26)

Trong hnh trnh chung dng hnh trnh ng vng gin n, h s s dng
qung ng bin ng trong phm vi rt ln. Khi chy kiu ng vng nu h s s
dng qung ng < 0,5 th nn dng kiu con thoi mt chiu c li hn. Ni cch
khc nu nh trong mt vng m Lo > Lch l khng hp l. Tri li nu nh nhiu
hnh trnh con thoi c th dng mt hnh trnh ng vng thay th m nng cao
c h s th nn dng kiu ng vng thay th.

NMTCVTOT

109

b.

ng vng kiu thu thp phn phi

Thu thp phn phi l mt dng ng vng, trn ng vng ny c nhiu im

xp hoc d hng (nh thu thp hoc phn pht bu kin, thc phm...). Khi dng kiu
hnh trnh ny, trong mi vng xe hon thnh mt chuyn i.

x
B

d
d

x A

Kiu thu thp

Kiu phn phi

Hnh 3.6. S hnh trnh kiu thu thp; phn phi

Hnh trnh thu thp t A n D: Xe xp hng ti A chy n B xp thm hng
chy n C xp thm hng v n D tr hng.
Hnh trnh phn phi t A n D: Xe xp hng ti A chy n B tr hng chy
n C tr hng v n D tr ht hng.
Cc ch tiu ch yu ca hnh trnh ny xc nh nh sau
H s s dng trng ti: H s ny thng thng c xc nh trung bnh

Qmax
2 QTK

(3.27)

Qmax: S lng hng xp ln hoc d xung ln nht trong mt chuyn hoc mt

vng ca hnh trnh thu thp hoc phn phi

tv =

LM
+ t x( d )
VT

(3.28)

Khi lng hng ho lun chuyn trong mt vng

n

Qv = Q1 + Q2 + Q3 +... =

Qi

(3.29)

i =1

Nng sut ca xe trong mt gi

Qng
Png
WQ g =
; WPg =
TH
TH

NMTCVTOT

110

(3.30)

Khi thc hin hnh trnh thu thp phn phi phi xem xt n yu cu ca qu
trnh vn ti v hiu qu ca n. hon thnh cng mt cng vic, nu nh chn hnh
trnh kiu con thoi th lm cho nng sut thp tuy rng vic s dng trng ti ca xe c
cao hn kiu hnh trnh trng thu thp phn phi. iu ny chng minh mt cch r
rng rng vic chn hnh trnh chy xe hp l l ht sc quan trng.
Tuy rng khi dng hnh trnh thu thp phn phi khng c th m bo s dng
hp l trng ti xe, nhng khi lng hng nh li khng c xe trng ti nh v rt nh
v khi hnh trnh c hnh dng c bit cn dng hnh trnh kiu thu thp phn phi.

3.3. CNG TC T CHC VN TI HNG HO

Cng tc t chc vn ti hng ho bao gm rt nhiu ni dung c th khi qut
bng s sau y (tr 107):

3.3.1. IU TRA XC MINH V K KT HP NG VN CHUYN

HNG HO
Cng tc iu tra xc minh hng ho gip xc nh c
Khi lng hng ho, loi hng gia cc im hng;
Ch hng giao nhn, khong cch vn chuyn;
Thi gian giao nhn hng ho v cc yu cu trong vn chuyn: Yu cu v thi
hn, yu cu v cch bo qun hng ho...
Sau khi iu tra hng ho ch hng (c th l ch hng giao hoc ch hng nhn)
v ch phng tin k kt hp ng vn chuyn. Ni dung c th ca hp ng vn
chuyn c trnh by ti phn 1.6.3

3.3.2. LP HNH TRNH VN CHUYN

Vic lp hnh trnh trong vn chuyn hng ho c ngha rt quan trng, to iu
kin tng h s s dng qung ng, tng nng sut ca phng tin vn ti hng
ho bng t. Trong ni dung ny thng p dng m hnh v thut ton gii ca bi
ton vn ti.

1. Ni dung cc bc lp hnh trnh vn chuyn hng ho (hng khi lng ln)

bao gm:
- Tm ng i ngn nht gia cc im trn mng li giao thng;
- Xc nh phng n phn phi hng ho ti u gia cc im giao nhn hng;
- Xc nh phng n iu xe rng ti u;
- Xc nh hnh trnh vn chuyn hp l.
Trong ni dung ny thng p dng m hnh v thut ton gii ca bi ton vn ti.

2. Ni dung cc bc lp hnh trnh vn chuyn hng ho (hng l) bao gm:

- Xc nh ng i ngn nht gia cc im hng trn mng giao thng;
- Xc nh phng n phn phi hng ha ti u gia cc im giao nhn hng;

NMTCVTOT

111

- Nhm cc im hng vo cng 1 hnh trnh hp l;

- Xp xp hp l trnh t cc im hng trong 1 vng vn chuyn;
- B tr hnh trnh vn chuyn theo n v vn ti.

NMTCVTOT

112

NMTCVTOT

107
107113

Lp
hnh
trnh
chy xe

Nng
sut

Li
nhun

T sut li
nhun

Xy
dng
biu
chy xe

K thi tit kh hu

NMTCVTOT

hot ng
xe trn
ng

Qun l

Tnh ton phn tch

KQSXVT

a xe
ra hot
ng

K t chc k thut

K ng s

K hng ha

Ch o thc hin k
hoch vn ti

S 3.1. Ni dung cng tc t chc vn ti hng ha

Gi
thnh

La chn chi tit

La chn s b

T chc
lao ng
li xe

Lp k hoch
vn ti

Xc nh
cc ch tiu
khai thc
k thut

CP nhin
liu

La chn
phn b
phng
tin

iu tra khai thc lung hng

K hp ng vn chuyn

113

3.3.3. LA CHN PHNG TIN V B TR PHNG TIN VO HNH

TRNH
La chn phng tin v b tr phng tin vo hnh trnh bao gm 2 bc

1. La chn s b phng tin

y l bc kim tra m bo s ph hp ca phng tin vi cc iu kin
khai thc c th nh iu kin kh hu, u kin hng ha, iu kin ng s,
c li vn chuyn...
a. La chn theo iu kin ng s
La chn theo iu kin ng s l chn cc phng tin m bo cc yu
t nh: m bo kh nng chu ti ca ng, kh nng leo dc, cng sut ng
c
Qtruc < [q]

Trong : Qtruc - trng ti ca phng tin ln trc ln nht

[q] - trng ti cho php ln nht ca ng
Ta phi tnh ton, xem xt lc cn ln nht trn on ng m phng tin
hot ng phi nh hn hoc bng lc ko ln nht ca xe v lc ko ln nht
ca xe phi nh hn lc bm ca bn xe vi mt ng tc l:
P < Pk max < P
P

: Lc cn ln nht ca mt ng ln phng tin

Pkmax

: Lc ko ln nht m phng tin t c.

: Lc bm ln nht ca xe ln mt ng

Chn xe theo iu kin ng s m bo phng tin hot ng trn iu

kin c th ca ng
b. La chn theo iu kin hng ha:
+ Cn c vo loi hng chn ra loi sc cha hp l: Chn loi thng
xe ph hp vi loi hng, chn xe chuyn dng vn chuyn cc loi hng c
yu cu c bit.

NMTCVTOT

114

+ Cn c vo i tng vn chuyn: Mi i tng vn chuyn c yu

cu v c tnh i li khc nhau.
+ Cn c vo c ly vn chuyn: Cn c ny gip vic chn xe thch hp
hn, m bo tin cy trong qu trnh hot ng (vn chuyn ng di cn xe
c tnh vic ln nhng vn chuyn trong thnh ph li cn xe c kh nng
tng tc nhanh)
La chn s b mi tm ra loi phng tin c th hot ng c trong
iu kin khai thc c th, cha tnh n hiu qu kinh t. Vy m bo tnh
hiu qu kinh t cao v la chn nhng xe ph hp, m bo vi yu cu t ra
ca mi tuyn ta tin hnh la chn chi tit phng tin.
2. La chn chi tit phng tin:
Hiu qu kinh t phng tin c nh gi bng cc ch tiu nh: Nng
sut phng tin, gi thnh sn phm, tnh kinh t nhin liu, li nhun v mt
s ch tiu khc.
a. La chn theo ch tiu nng sut.
q * * VT *
WQg =
Lch + VT * * t xd

(Tn/gi)

Trong :
WQg - nng sut phng tin trong 1 gi (Tn/gi)
Lch

- qung ng c hng

- trng ti thit k ca phng tin

- h s s dng trng ti

- h s s dng qung ng

t XD

- thi gian xp d

Sau khi tnh ton cc ch tiu v nng sut ca phng tin ta chn xe c
nng sut cao nht vo hnh trnh vn chuyn
2. La chn theo tnh kinh t nhin liu
NMTCVTOT

115

Chi ph nhin liu l mt trong nhng yu t nh hng trc tip n chi

ph vn ti, bi trong qu trnh vn ti chi ph nhin liu chim t trng ln trong
chi ph vn ti. nh gi mc tiu hao nhin liu thng dng n v
lt/100 km hay mc tiu hao nhin liu trn mt n v sn phm.
u im : Tnh ton nhanh gn, n gin, m bo tnh kinh t nhin
liu. Song khng phn nh c kt qu sn xut vn ti v phng tin cho tnh
kinh t nh nhng cha chc gi thnh cho mt n v sn phm nh.
Mc tiu ca ch tiu ny l xe no cho chi ph nhin liu nh nht th
chn.
c. La chn theo ch tiu gi thnh
Gi thnh sn phm l s kt tinh ca lao ng sng v lao ng qu kh
vo mt n v sn phm c biu hin bng tin, xc nh c gi thnh
sn phm phi cn c vo cc khon mc chi ph.
Phng php ny phn nh c kt qu v hiu qu sn xut kinh doanh
vn ti, tuy nhin trong qu trnh tnh ton cn thi gian v chi tit.
Sau khi tnh ton c gi thnh sn phm, phng tin no c gi thnh
sn phm thp th chn.
d. La chn theo ch tiu li nhun.
Li nhun l khon chnh lch gia doanh thu v chi ph m doanh nghip b ra,
li nhun l mc tiu cui cng ca doanh nghip, phn nh hiu qu sn xut
kinh doanh, phn nh mt cch tng hp qu trnh sn xut kinh doanh.
La chn theo ch tiu li nhun phn nh c kt qu v hiu qu sn
xut kinh doanh, v li nhun l mc tiu cui cng, mi doanh nghip hot ng
u mong mun li nhun cao nht cho nn ch tiu ny phng tin no cho li
nhun cao nht th chn.
Ngoi ra cn c th la chn theo cc tiu thc khc nh la chn theo
ch tiu t s li nhun

NMTCVTOT

116

Mi ch tiu c mt u nhc im ring v phm vi p dng nht nh.

Ty vo tng mc tiu, nh hng pht trin ca doanh nghip, ng thi ty
tng trng hp m la chn mt hay mt s nhng ch tiu la chn phng
tin cho ph hp, mang li hiu qu cao nht.
3.3.4. PHI HP HOT NG GIA VN TI V XP D
T chc chy xe trn hnh trnh ph thuc rt nhiu vo hot ng ca cc trm
xp d hng ho, kh nng thng qua ca trm xp d phi ph hp vi s lng
phng tin vo xp d mi m bo cho qu trnh vn ti c lin tc nhp nhng.
iu kin cho hot ng ca phng tin vn ti v my xp d c u n
nhp nhng l nhp lm vic ca trm xp d phi cn bng vi khong cch thi gian
chy gia cc xe n trm xp d (gi tt l nhp bng thi).
Nhp lm vic ca trm xp (hoc d) l thi gian hai t k tip nhau xp
hoc d xong di khi trm.

R=

t x( d )

(3.31)

X x( d )

Khong cch thi gian chy xe

T
I= v
Av
Theo iu kin trn ta c R = I
Tx( d )
T
Hoc
= v
X x( d ) Av

(3.32)

(3.33)

Trong : R nhp lm vic ca trm xp d;

I khong cch thi gian chy xe;
Xx(d) s ch xp(hoc d)trong trm;
Av s xe n trm xp hoc d.
Theo ng thc trn c th xc nh s lng ch xp hoc d cn thit theo s
lng t hot ng trn hnh trnh hoc xc nh s lng t hot ng theo s ch
xp d cho trc.

X x( d ) =
Av =

t x( d ) A x
tx

(3.34)

X x ( d ) tv
t x( d )

Trng hp trn mt hnh trnh qua nhiu trm xp hoc d hoc va xp va d

hng th s lng ch xp d c tnh nh sau:
NMTCVTOT

117

X = Xx + Xd + Xxd

(3.35)

Trong : Xxd s lng ch ng thi xp d.

Hot ng nhp nhng lin tc ca cc im xp d v phng tin vn ti c th
b ph v do mt bn vn ti hoc xp d ngng hot ng. iu gy nn s mt cn
bng gia nhp xp d v thi gian vn chuyn.Trong trng hp ngng tr im xp
d th nhp xp d ln hn, thi vn chuyn R > I, do gy nn tnh trng t phi ch
i my xp d. Ngc li khi I > R th my xp d phi ch t.
Phn tnh thi gian ch i lng ph v s ph thuc ca n vo mt s ch tiu
cng tc ca xe v cc im xp d cho php ta tm ra cc bin php khc phc gim
thi gian ch i lng ph.
Khi R > I th t phi ch i xp(d) mt khong thi gian t = R I (t ly gi
tr dng). Trng hp ngc li ly gi tr m khi R < I.

3.3.4. XC NH CC CH TIU TRN HNH TRNH VN CHUYN

Trong hnh trnh vn chuyn cn xc nh cc ch tiu sau
Ch tiu v qung ng: Qung ng c hng, qung ng khng hng,
qung ng huy ng; chiu di hnh trnh;
S chuyn c hng trong hnh trnh;
Ch tiu v thi gian: Thi gian xe chy c hng; thi gian xe chy khng hng;
thi gian xe chy qung ng huy ng; thi gian xp d hng ho; thi gian xe chy
mt vng; thi gian hot ng ca xe trong ngy...;
H s s dng trng ti;
H s s dng qung ng;
Khi lng v lng lun chuyn hng ho trn hnh trnh;
Xc nh s lng xe hot ng v s lng xe c vn chuyn trn
hnh trnh...

3.3.5. BIU V THI GIAN BIU CHY XE TRONG VN TI HNG

HO
1. Mc ch tc dng ca thi gian biu v biu chy xe
Thi gian biu v biu chy xe c tc dng cho vic t chc qun l phng
tin, li xe, nng cao hiu qu v cht lng cng tc ca phng tin vn ti hng ho
hot ng theo hnh trnh.
Thi gian biu chy xe l nhng ti liu nh mc c bn v t chc cng tc vn
ti ca phng tin hot ng trn hnh trnh; trong quy nh v thi gian xp d
hng ho; phi hp gia vn ti v xp d; ch chy xe (thi gian ln bnh, thi gian
ngh trn ng ca li xe), ch lao ng cho li xe.
Biu chy xe th hin mi quan h gia cc loi thi gian ca vn ti vi
qung ng xe chy.

NMTCVTOT

118

2. Xy dng biu v thi gian biu chy xe

Cc s liu cn thit khi lp biu v thi gian biu chy xe
Chiu di hnh trnh.
Tc k thut cho tng on (c xc nh theo iu kin lut Giao thng
hin hnh v theo iu kin thc t ca ng).
Thi gian mt chuyn, mt vng, thi gian hot ng trong ngy, thi gingp
d hng ho...
Qung ng huy ng.
S lng xe hot ng trong ngy trn hnh trnh.
i vi vn ti hng ho bng t vic xy dng biu v thi gian biu chy
xe c ngha nht nh trong cng tc qun l phng tin vn ti.

3.4. MT S HNH THC VN CHUYN HNG HO BNG T

3.4.1. T CHC VN TI HNG HA BNG CONTAINER

1. Khi nim v phn loi container
a. Khi nim
Container l mt cng c cha hng, thng c dng hnh hp, c lm bng
kim loi, hoc bng g; c kch thc c tiu chun ho, c s dng nhiu ln v
c sc cha ln.
Kch thc ca container bao gm chiu rng, chiu cao v chiu di, cc
container c chiu rng, chu cao nh nhau, chiu di ca container ln s l bi s ca
chiu di container nh nht. Cc container do c tiu chun ho theo tiu chun
quc t, ph hp vi kch thc ca s mi rmoc, ng thi c tn dng kch thc
ca phng tin vn ti.

b. Phn loi container

* Theo vt liu ch to container
Container bng g
Container bng thp
Container bng nhm
Container bng cc vt liu khc nh nha, cht do...
* Theo cu trc ca container
Container kn, c ca hai u
Container kn, c ca hai bn
Container thnh cao ch hng nh v cng knh
Container h trn c ca mt u v trn h

NMTCVTOT

119

 Container khung loi container ny khng c mi, khng c thnh, khng c

ca, dng ch cc hng ho qu nng, qu di, cng knh, c hnh th bt k
Container mt phng dng ch t, hng qu di, qu nng...
Container c l thng hi
Container c h thng thng gi
Container cch nhit
Container c my lnh
Container bn vn chuyn hng lng.
* Theo cng dng ca container, c cc loi
Container hng bch ho
Container hng ri kh
Container hng lng
Container hng c bit...
* Theo kch thc bn ngoi: Trong vn ti quc t ch yu s dng cc loi
container bng thp hoc nhm c kch thc (chiu di, chiu rng, chiu cao, trng
ti) c tiu chun ho.
Cc loi container c s dng ph bin hin nay trong vn ti hng ho xut
nhp khu c th hin bng sau:

Bng 3.2. Kch thc v trng lng ca contarner

Chiu di
(feet)

Chiu cao
(feet)

Chiu rng
(feet)

Dung tch bn
trong (m3)

Trng ti tnh
(tn)

20

30,8

18

20

86

33,1

21,7

40

86

67,5

26,7

40

96

76,2

26,5

45

96

85,5

26,5

Trong cc loi trn, loi c chiu di 20 feet, chiu rng v chiu cao 8 feet
(20 x 8 x 8) c coi l n v chun, gi l n v tng ng vi container 20
feet, cn gi l TEU (Twenty Feet Equivalent Unit) lm n v o lng trong vn
ti container.

2. C s vt cht k thut ca h thng vn ti container

a. Cng c vn chuyn container
* Cng c vn chuyn container bng ng bin

NMTCVTOT

120

 vn chuyn container bng ng bin ch yu l cc loi tu container.

Hin nay c cc loi tu container ph bin sau:
Tu bn container l nhng tu c thit k va ch container va ch cc
hng ho khc ;
Tu chuyn dng ch container l loi tu thit k ch chuyn ch conainer,
trong hm v trn boong ca tu ny c thit k c bit c th xp conainer
chng ln nhau thnh nhiu hng v vn chuyn mt cch an ton.
* Cng c vn chuyn container bng t
vn chuyn conainer bng ng b; ngi ta dng cc loi t chuyn
dng (c rmoc v cc cht hm), trailer hoc dng tractor kt hp vi scsi
(shassis). Sc si l mt b khung c cu to c bit c th xp v vn chuyn an
ton conainer bng t.
vn chuyn container trong khu vc bi cng, thng dng xe nng hoc cn
cu di ng.
* Cng c vn chuyn container bng ng st
Trong vn ti ng st, s dng cc toa chuyn dng hoc toa mt bng cc cht
hm hoc trailer (r moc c bnh xe).
C hai phng php vn chuyn container bng ng st
Phng php th nht: xp conainer ln trailer (c bnh xe), sau xp c
conainer trailer ln toa mt bng (Flatcar);
Phng php th hai: ch xp container ln toa xe.
Nu chng hai container ln nhau trn toa xe vn chuyn th mang li hiu qu
kinh t rt cao v M s dng rt ph bin.

b. Thit b xp d container xung tu

Thit b xp d container xung tu thng s dng cc loi cn cu sau y:
Cn cu gin (Gantry Crane), cn gi l cn cu khung: L loi cn cu c nh
c lp t cu container ln, xung tu. Loi cn cu Container hin i, c nng
sut xp d rt cao (40 TEU / gi), c sc nng ti 80 tn v c th xp container
cao n hng th 16 trn tu.
Cn cu di ng: l cn cu chuyn ng c trn ng b (bnh hi) hay
trn ng ray, c sc nng 80 tn, tm vi 41m, nng sut xp d t 2530 TEU/ gi.
Cn cu c nh.

3. Hiu qu ca vn ti container
Container ra i c coi l mt cuc Cch mng trong vn ti v n l lm thay
i nhiu mt khng nhng trong bn thn ngnh vn ti m cn trong nhiu ngnh lin
quan khc c s dng dch v vn ti. Vn ti hng ho bng container c nhiu u

NMTCVTOT

121

im v mang li nhiu li ch khng nhng cho ngi chuyn ch, ch hng m cn

cho ton x hi.
Hiu qu ca vn ti coantainer c nh gi nh sau

a. i vi ngi chuyn ch
Gim thi gian xp d, tng vng quay ca phng tin vn ti;
Gim gi thnh vn ti do gim c chi ph lm hng. i vi tu container chi
ph lm hng ch chim 15% trn tng chi ph vn ti so vi 55% ca tu thng;
Gim cc khiu ni v hng ho do hng ho c vn chuyn an ton hn, bo
qun c hng ho tt hn;
To iu kin thun li cho vic chuyn ti.

b. i vi ch hng
Gim c chi ph bao b cho hng ho;
Gim mt mt h hng ca hng ho trong qu trnh vn chuyn;
Tit kim c chi ph vn chuyn; k c chi ph bo him;
Gim thi gian vn chuyn, tng tc a hng.

c. i vi ton x hi
Tit kim nguyn vt liu, chi ph trong qu trnh vn ti;
To iu kin thun li cho vic c gii ho, tng nng xut xp d hng ho;
Gim c chi ph cc khu ca qu trnh vn ti to iu kin gim chi ph
lu thng, h gi thnh sn phm;
To iu kin tin ti hin i ho c s vt cht k thut ca ngnh giao
thng vn ti trong mi nc cng nh trn ton th gii;
Gp phn tng nng sut lao ng x hi, nng cao cht lng phc v ca
ngnh vn ti;
To ra cng n vic lm mi;
To iu kin thun li thc hin phng php vn ti tin tin v vn ti a
phng thc.

4. T chc chuyn ch hng ho bng Container

a. Cc phng php giao hng bng container
Vic giao nhn hng ho xut nhp khu ng trong cc container gia ch hng
v ngi chuyn ch cng ng thi gia ngi bn v ngi mua c nhng im khc
vi giao nhn hng ho thng thng v a im giao hng, v vic phn chia chi ph
v ri ro, v trch nhim ca cc bn...
Khi gi hng ho bng container, ph thuc vo loi l hng m c cc phng
php giao nhn khc nhau nh sau

NMTCVTOT

122

* Phng php nhn nguyn, giao nguyn

Hng nguyn l l hng ca mt ngi gi hng, c khi lng tng i ln, i
hi phi xp trong nhiu container.
Nhn nguyn, giao nguyn tc l ngi chuyn ch nhn nguyn t ngi gi
hng ni i v giao nguyn cho ngi nhn ni n.
Theo phng php ny, chi ph ng hng vo v d hng ra khi container u
thuc ch hng (ngi gi hng hoc ngi nhn hng).
* Phng php nhn l, giao l
Hng l l l hng ca mt ngi gi hng c khi lng nh khng ng
trong mt container. Nhn l giao l tc l ngi chuyn ch nhn l t ngi gi hng
v giao l cho ngi nhn hng. Phng php ny khc phng php nhn nguyn, giao
nguyn ch:
a im giao nhn hng ho l chi ph ng hng vo v d ra khi container u
do ngi chuyn ch chu v trong thc t xut hin mt dch v gi l dch v gom
hng m chnh ngi chuyn ch (hng tu) m nhn lun dch v ny.
Gom hng l vic bin cc l hng l thnh hng nguyn gi i nhm tit kim
chi ph vt ti l mt dch v khng th thiu c trong vn ti container.
* Phng php nhn l, giao nguyn
Phng php ny c s dng khi mt ngi gi hng cn gi hng cho nhiu
ngi nhn ti mt ni n.
* Phng php nhn nguyn, giao l
Phng php ny ngc li vi phng php nhn l giao nguyn, tc l ngi
chuyn ch khi nhn th nhn nguyn container t ch hng v c th cp nhiu B / L
tng ng vi s lng ngi nhn.
Ti ni n ngi chuyn ch s giao l cho tng ngi nhn ti CFS.
T thc tin giao nhn hng ho vn chuyn bng container gia ngi vn ti v
ch hng, cng ng thi gia ngi bn v ngi mua (ngi vn ti thay mt ngi
mua nhn hng).

b. Cc ph trong vn ti container
Trong vn ti container, gi cc, cch tnh cc, thnh phn tin cc cng c
nhng im khc so vi vn chuyn hng ho thng thng. Cc khon chi phi b ra
trong vn ti container gm 2 phn: cc ph v ph ph.
* Cc ph: Cc ph l khon tin m ch hng phi tr cho ngi chuyn ch
vn chuyn container t ni ny n mt ni khc.
Gi cc tnh theo container nhng ch p dng cho mt s mt hng nht nh.
n v tnh ca loi cc ny l container, m khng ph thuc vo khi lng
hng ho xp trong container.

NMTCVTOT

123

 Cc p dng cho tt c cc loi hng: Theo gi cc ny, tt c hng ho khc

nhau ng trong mt container hay mt l u c tnh theo mt mc cc nh nhau
m khng phn bit hng gi tr cao hay gi tr thp.
Cc tnh theo hp ng c khi lng ln: y l mt loi cc u i dnh
cho cc ch hng c khi lng ln container gi trong mt thi gian nht nh. Khi
lng container gi cng nhiu, gi cc cng thp.
Cc tnh theo TEU: Theo , gi cc cho mt TEU trn mt tuyn ng vn
chuyn no . Cc tnh theo TEU cn ph thuc vo vic ai cung cp container. Nu
container do ngi chuyn ch cp th gi cc s cao hn l container do ngi gi
hng cp
Cc tnh theo container: L tin cc cho vic vn chuyn mt container 20
hoc 40 trn mt tuyn ng no .
* Ph ph trong vn ti container
Ph ph l mt khon tin m ch hng phi tr thm cho ngi vn ti v cc c
quan hu quan ngoi tin cc, bao gm cc khon sau:
Chi ph bn bi: L khon tin tnh theo container phi tr cho cng khi
container xp d qua cng (khong 30 USD / container).
Chi ph dch v hng l: y l khon ph ph m ch hng phi tr khi gi
hng l cho vic giao nhn, ng gi, nim phong, lu kho, d hng ra khi container,
giao hng...
Chi ph vn chuyn ni a
Chi ph nng ln, t xung, di chuyn, sp xp container trong kho bi
Tin pht ng container
L khon tin m ch hng phi tr cho hng tu do vic khng nhn, rt hng v
tr container theo ng thi gian giao hng ghi trong thng bo hng n. Thng thng
cc ch tu dnh cho ch hng t 5 7 ngy u tin k t ngy sn sng giao hng ghi
trn thng bo hng n, nhn hng m khng phi chu tin pht.
Ph ph gi du tng: L mt loi ph ph m hng tu s thu thm khi gi du
(nhiu liu) trn th trng tng qu cao.
Ph ph do s bin ng ca tin t: Khi t gi ca cc ng tin bin ng lm
cho ch tu b thit, ch tu s thu thm ph ph b vo.

3.4.2. VN CHUYN A PHNG THC

1. Khi nim v c im ca vn ti a phng thc
a. Khi nim
VTPT quc t l mt phng php vn ti trong hng ho c vn chuyn
bng hai hay nhiu phng thc vn ti khc nhau, trn c s mt chng t vn ti, mt
ch trch nhim v ch mt ngi chu trch nhim v hng ho trong sut hnh trnh
chuyn ch t mt a im nhn hng nc ny n mt a im giao hng
nc khc.
NMTCVTOT

124

b. c im
VTPT quc t c nhng c im khc bit so vi phng php vn ti truyn
thng.
C t nht hai phng thc vn ti tham gia
Trong hnh trnh VTPT ch s dng mt chng t. Chng t c th c
nhng tn gi khc nhau nh: Chng t VTPT; vn n vn ti lin hp.
Trong hnh trnh VTPT ch c mt ngi chu trch nhim v hng ho trc
ngi gi hng l ngi kinh doanh VTPT gi l MTO, MTO phi chu trch
nhim v hng ho k t khi MTO nhn hng ch ti ni i cho n khi giao
xong hng cho ngi nhn ni n.
MTO chu trch nhim i vi hng ho theo mt ch trch nhim nht nh;
Ch trch nhim c th l ch trch nhim thng nht hoc ch trch nhim
tng chng tu theo s tho thun ca hai bn.
Ni nhn hng ch hng v ni giao hng trong VTPT quc t thng
nhng nc khc nhau.
Trong VTPT hng ho thng c vn chuyn bng nhng cng c vn ti
nh Container, trailer, pallet...
u im ca VTPT l kh nng vn ti t ca n ca thng qua vic s dng
nhng cng ngh mi nht trong vn ti v thng tin, mt u mi duy nht, mt chng
t duy nht, nhng th tc xut nhp khu v hi quan n gin nht nhm gim n
mc thp nht chi ph b ra.

2. Cc hnh thc ca VTPT

VTPT l s kt hp ca hai hoc nhiu phng thc vn ti sao cho thun tin
v mang li hiu qu kinh t cao. Thc tin VTPT quc t thng c cc hnh thc kt
hp hoc theo cc h thng sau y.

a. Vn ti hng khng Vn ti t
Dch v nhn v giao ca vn ti t thng gn lin vi vn ti hng khng. Tuy
vy vn ti t ng di ngy cng c s dng nhiu Chu u v M nhm phc
v cho cc hng hng khng c cc tuyn bay qua Thi Bnh Dng, i ty Dng
hoc ni lin cc lc a.

b. Vn ti ng st Vn ti t
y l s kt hp gia tnh an ton v tc ca vn ti ng st vi tnh c
ng ca vn ng t. Theo phng php ny hng ho c ng gi trong cc
trailer v c cc tractor ko n cc ga xe la. Ti cc ga xe la cc trailer c ko
ln toa xe mt bng v ch n ga n. Ti ga n, cc tractor li ko cc trailer xung
v ch n ni giao cho ngi nhn hng.

c. Vn ti ng st vn ti t vn ti thu ni a vn ti bin hoc ng st

t vn ti thu ni a

NMTCVTOT

125

Kiu kt hp ny thng c dng khi hng ho c vn chuyn bng ng

bin t mt nc ny n mt nc khc. Cc phng thc vn ti khc nh ng b,
ng st... c s dng chuyn ch hng ho t mt trung tm trong ni a ca
mt nc i ra cng v t cng ca nc n v cc trung tm tiu th trong ni a.

3. Hiu qu ca vn ti a phng thc

VTPT ra i mang li hiu qu to ln cho cc bn tham gia qu trnh vn ti
(ngi vn ti, ch hng, ngi giao nhn...) v cho x hi. Hiu qu ca VTPT l
tng hp ca nhng u im, li ch ca vic chuyn ch hng ho bng Container, ca
vic gom hng v ca phng php vn chuyn i sut phng php vn chuyn i sut
c nhng u im, li ch sau y:
To ra mt u mi duy nht trong vic vn chuyn t ca n ca. Ngi gi
hng ch cn quan h vi mt ngi duy nht l MTO trong mi vic lin quan n vn
chuyn hng ho bng nhiu phng thc vn ti khc nhau, k c vic khiu ni i
bi thng mt mt, h hng ca hng ho.
Tng nhanh thi gian giao hng.
t c iu ny do gim c thi gian chuyn ti v thi gian hng ho phi
lu kho ti cc ni chuyn ti nh c k hoch v phi hp nhp nhng gia cc phng
thc vn ti to thnh mt thao tc duy nht (single operation). Trn nhiu tuyn ng
VTPT tng thi gian vn ti c gim ng k so vi vn ti n phng.
Gim chi ph vn ti: Nh s kt hp hai hay nhiu phng thc vn ti m
gim c nhiu chi ph v thi gian vn ti, c bit vic kt hp gia vn ti ng
bin v vn ti hng khng ang c nhiu cng ty s dng.
n gin ho chng t v th tc: VTPT s dng mt chng t duy nht l
chng t VTPT hoc vn n VTPT. Cc th tc hi quan v qu cnh cng c
n gin ho trn c s cc Hip nh, Cng c quc t hoc khu vc, hai bn hay
nhiu bn.
VTPT to ra iu kin tt hn s dng phng tin vn ti, xp d v c s
h tng, tip nhn cng ngh vn ti mi v qun l hiu qu hn h thng vn ti.
VTPT to ra nhng dch v vn ti mi, gp phn gii quyt cng n vic lm
cho x hi.
Tuy vy, vic pht trin VTPT i hi phi u t nhiu cho c s h tng nh
ng x, cu cng, ga, cng, bn bi, trm ng gi giao nhn Container, phng tin
vn chuyn, xp d... y l mt tr ngi ln i vi cc nc ang pht trin.

4. T chc chuyn ch hng ho bng VTPT ngi kinh doanh VTPT

a. Ngi kinh doanh VTPT
Ngi kinh doanh VTPT trong VTPT ch c mt ngi phi chu trch
nhim v hng ho trong ton b hnh trnh. Ngi l ngi kinh doanh VTPT
(MTO), c cc loi MTO sau y
* MTO c tu: Loi ny bao gm cc ch tu bin, kinh doanh, khai thc tu bin
nhng m rng kinh doanh c dch v VTPT tc l ng vai tr MTO. Cc ch tu

NMTCVTOT

126

ny thng khng s hu v khai thc cc phng tin vn ti ng b, ng st,

ng hng khng m phi k hp ng thu ch trn cc chng .
* MTO khng c tu: Loi ny c th do nhng ngi sau y cung cp dch v:
Ch s hu mt trong cc phng tin vn ti khc khng phi l tu bin nh
t, my bay... nhng li cung cp dch v vn ti i sut. Tu bin v loi phng tin
vn ti no m h khng c th phi i thu.
Nhng ngi kinh doanh nhng dch v lin quan n vn ti nh bc d, kho
hng.
Nhng ngi chuyn ch cng cng khng c tu, nhng ngi ny khng kinh
doanh tu bin nhng li cung cp dch v VTPT thng xuyn, k c vic gom hng,
trn nhng tuyn ng nht nh (ph bin M).
Ngi giao nhn, xu th hin ny l ngi giao nhn khng ch lm i l m h
cn cung cp dch v vn ti, c bit VTPT, tc l h ng vai tr MTO.
b. Chng t VTPT
* Chng t VTPT l mt chng t chng minh cho mt hp ng VTPT, cho
vic nhn hng ch ca MTO v cho vic cam kt ca MTO giao hng ph hp vi
cc iu kin, iu khon ca hp ng.
* Ni dung ca chng t VTPT: Chng t VTPT phi c cc chi tit sau y:
Tnh cht chung ca hng ho, nhng k m hiu chnh nhn dng hng ho.
Tnh cht nguy him ca hng ho nu c, s lng kin, trng lng c b v nhng
chi tit khc do ngi gi hng cung cp.
Tnh trng bn ngoi ca hng ho
Tn v tr s kinh doanh chnh ca MTO
Tn ngi gi hng
Ngi nhn hng, nu do ngi gi hng ch nh
Ngy v ni m MTO nhn hng ch
Ni giao hng
Ngy v thi hn giao hng nu c tho thun gia cc bn
Chng t VTPT l lu thng c hay khng lu thng c
Ngy v ni cp chng t VTPT
Chc k ca MTO hoc ngi c MTO u quyn
Tin cc cho mi phng thc vn ti nu c tho thun hoc tin cc do
ngi nhn tr
Hnh trnh VTTP, cc phng thc vn ti tham gia v ni chuyn ti
iu ni v vic p dng cng c
Mi chi tit khc m cc bn tho thun a vo nu khng tri vi lut l ca
nc m chng t VTPT c cp
NMTCVTOT

127

3.4.4. T CHC VN TI KO MOC

1. Mc ch v iu kin ko moc
a. Mc ch
Tn dng sc ko ca u ko tng trng ti
Gim chi ph vn ti do gim chi ph nhin liu cho mt n v trng ti (ko
moc tng trng ti ca on xe) lm gim gi thnh.
Tng nng sut ca phng tin do tng trng ti

b. iu kin ko moc
c th ko moc cn c cc iu kin sau
iu kin v hng ha: nhng loi hng thng thng c th vn chuyn ko
moc c, i vi nhng loi hng ha c yu cu c bit nh cht n, sng n, cht
d chy;
iu kin v ng s: cc tuyn ng bng phng c dc dc thp, bn
knh quay vng ln, cht lng mt ng tt;
Bn bi xp d: ti cc bn bi xp d phi din tch quay tr u ko, xe
v moc;
Phng tin: sc ko v tnh trng k thut ca xe;
iu kin v li xe: ngi li xe ph trnh theo yu cu vn chuyn

2. Cc hnh thc ko moc: C hai hnh thc ko moc l ko theo v ct moc

a. Ko theo
i vi hnh thc ny th mt xe hay mt u ko c th ko theo mt hoc nhiu
moc (s lng moc ko theo ph thuc vo iu kin thc t ca phng tin v vn
ti). Khi xp, d cho xe th ng thi xp d cho c m.
Vi hnh thc ny th s lng r moc cho mt xe hoc u ko t cho nn khng
cn nhiu vn u t. Do xp, d cho xe v moc ng thi cho nn vic qun l moc
v hng ha n gin
Tuy nhin do moc v xe i lin nhau cho nn ko di thi gian xp d lm nh
hng n nng sut ca phng tin vn ti

b. Ct moc
tng nng sut ca u ko trn cc hnh trnh n nh ngi ta p dng
phng php vn chuyn ct moc (hoc s mi rmoc). Khi p dng phng php ny
xe, u ko khng phi ch i ti im xp (d). Trong lc xp (d) hng cho xe th
moc khc c chun b sn hng ho tho lp mooc. p dng phng php ny
s lng moc (smirmoc) phi nhiu hn s lng u ko.
i vi hnh thc ny khi xe; u ko v moc n im xp, d th ch xp, d
hng cho xe cn moc th c ct ra v vic xp, d hng c tin hnh sau ti cc
im xp d.
NMTCVTOT

128

Thi gian xp, d hng cho c on xe c tnh nh sau

Txdpt = Txdx + Ttm + Tlm
(3.37)
Trong : Txdpt thi gian xp d cho c phng tin;
Txdx thi gian xp d hng cho xe;
Ttm thi gian tho moc; Tlm thi gian lp moc.
Thi gian tho v lp moc so vi thi gian xp hng vo moc v d hng ra
khi moc rt ngn cho nn vi hnh thc vn ti ct moc s gim c thi gian xp
v d hng cho c phng tin cho nn khng nh hng n nng sut vn ti ca
phng tin
Tuy nhin do ct moc ti cc im xp v d hng cho nn s lng moc tnh
cho mt xe nhiu nn tng vn u t, bn cnh vic qun l moc v c bit qun
l hng i vi cc moc ti cc im xp d rt kh khn.
Cc hnh thc ct moc: c 3 loi ct moc mt u, ct moc hai u v nhiu
im ct moc.

3.5. VN TI NG DI
1. Khi nim:
Vn ti ng di: t chc vn chuyn hng ho bng t trn khong cch
ln (gia cc nc, gia cc vng), vn chuyn trn trc chnh. Khai thc phng tin
trn cc tuyn ny phc tp hn vn chuyn thng thng. Vic t chc cng tc ca li
xe, phi hp vn chuyn vi xp d, vic bo dng k thut cng nh qun l xe, cng
trnh thit b phn tn trn khong cch rt ln rt phc tp.
T chc vn chuyn ng di ko theo hng lot bin php t chc ph thm,
lin quan n vic thay i li xe trn ng.
Cung vn chuyn: cung i vi vn chuyn ng di l thi gian
thc hin c mt hnh trnh vn chuyn tnh bng ngy
2. Cc hnh thc t chc vn ti ng di
Vn chuyn hng ho ng di ngi ta p dng hai phng php: vn chuyn
sut v vn chuyn phn on. Khi vn chuyn sut t ch hng t im u n
im cui, khi vn chuyn phn on th mi xe ch chy trn mt on ca tuyn v
trn tuyn c phn ra nhiu on thch hp. Ti cc im cui ca mi on vic
chuyn ti c thc hin bng nhiu cch:
T t vo kho sau t kho chuyn sang t khc.
Chuyn hng trc tip t xe ny sang xe khc, trng hp ny dng loi xe c
thng tho ra c v dng thng cha vn chuyn kt hp vi my xp d l hp l
hn c.
Thng thng s dng u ko ko theo moc hoc smi rmoc, bng cch ny
c th khc phc c thi quen lng ph ca u ko khu chuyn ti hng ho. Hin
nay c cc hnh thc vn ti hng ha ng di sau y.

a. Vn chuyn sut
Vn chuyn sut c thc hin bng cch t chc li xe lm vic lin tc sut
ngy m, li xe theo tua v theo ca. Khi lm vic li xe iu khin t trn ton b
NMTCVTOT

129

hnh trnh t im xut cho n khi quay v. Dng hnh thc ny cn phi c thi gian
dng xe li xe n ung ngh ngi.
Vi hnh thc ny lm ko di thi gian vn chuyn hng ho, gim nng sut
phng tin, do thi gian vn chuyn di v iu kin ngh ngi ca li xe trn ng
khng thun tin cho nn khi dng hnh thc vn chuyn sut cn b tr trn tuyn cc
trm ngh ngi cho li xe.
T chc lao ng cho li khi xe vn chuyn sut l c th b tr hai li hoc ba li
trn mt xe, cc li xe thay phin iu kin phng tin. Trn xe phi b tr ch ngh
ca li xe, dng hnh thc ny c th tng tc vn chuyn, tng nng sut phng
tin nhng do li xe phi ngh ngay trn xe (ngh tng i) nn nh hng n sc
kho, nh hng n an ton chy xe.
C th dng hnh thc thay i li xe trn tng on, cn xe th chy sut. Nhc
im ca hnh thc ny l cn phi phi hp cht ch gia chy sut v vic thay i li
xe trn mi trm, cn phi c nh li xe trn tng on vi xe. Li xe th nht chy ht
on u ri giao xe cho li xe chy tip on 2, ngi li th nht li li xe ngc
chiu t cui on 1 v im xut pht. Cc li xe khc cng lm nh vy.
Phn tuyn ng ra nhng on khng u nhau (c xt n cc trm ngh trn
ng) to iu kin b tr lao ng cho li xe hp l.
Mun thay i ca u nhau gia cc li xe cn phi p dng hnh thc chy ca
theo nhm. Hnh thc ny b tr t li xe c nh trn mt s xe v mi li xe lm vic
trn on ng ca mnh theo biu quy nh. Hnh thc ny p dng d dng nn
rt thng dng.
Thi gian mt vng xe chy trong vn chuyn sut bao gm nhng thnh phn
sau y:
Thi gian ln bnh:
2 * lm
tlb =
VT

(3.38)

Thi gian xp d
Thi gian dng xe bo dng k thut, dng trm cui v dng cc
bn xe.
Thi gian lm bo dng k thut c th trng vi thi gian ngh ngi ca li xe
nu li xe khng tham gia bo dng k thut.
nh gi mc s dng thi gian quay mt vng dng h s:
t
= lb
(3.39)
tv
Cc cng trnh phc v trn tuyn vn chuyn sut nh: Doanh nghip vn ti
t, ga t, trm BDSC, nh n ngh ca li xe. Doanh nghip vn ti t l ni cn
b cng nhn vin lm vic, sinh hot ngh ngi.
Ngi ta la chn v tr ca doanh nghip c xt n di tt c cc tuyn v tc
vn chuyn to iu kin thun li nht cho li xe khng phi tng thi gian xe

NMTCVTOT

130

chy mt vng v khng ph v nhp iu BDSC. B doanh nghip ti im u hoc

im cui ca tuyn ng cho php t chc tt hn qu trnh BDSC, ti y s kt
thc chu k ca qu trnh vn chuyn. Thi gian dng xe trong trm bo dng khng
lm gin on biu chy xe. Tuy vy b tr cch ny s gy kh khn trong vic t
chc v qun l hot ng ca xe v gy tr ngi cho vic to ra nhng iu kin lm
vic n nh ca li xe.
Khi b tr doanh nghip gia tuyn ng hay mt im bt k trn tuyn th
cng tc BDSC gp kh khn v khi xe vo BD vn cn ang c hng v thi gian nm
BDSC ko di c th ph v biu vn chuyn. Nhng nhc im c th khc
phc bng cch kt hp tt gia doanh nghip vi cc trm trn tuyn v s lng
phng tin vo BDSC ti mt im ln. Ngoi ra nh b tr doanh nghip gia tuyn
ng c th to iu kin thun li phc v li xe v cng nhn BDSC tt hn.

b. Vn chuyn phn on
Cn c vo s b tr cc c s t trn ng, ngi ta chia ra tng on vn
chuyn ph hp, khong cch cc on vn chuyn ngn hay di ph thuc vo khong
cch gia cc trm trn tuyn.
Khi khong cch gia cc on ngn, ngi ta b tr trm t im gia hai
on thay i v t chc chy xe mi chuyn mt ngy m m bo trong sut ca
lm vic ca li xe thc hin c mt vng.
Chiu di mi on xc nh theo cng thc kinh nghim sau:
T *V
(2 3)T * VT
h
l = h k =
d
2
2
(3.49)
Trong : Th thi gian li xe c th lm vic mt mch khng ngh (gi).
VK tc khai thc.
VT tc k thut.
Khi hot ng trn nhng on ng di, ngi ta b tr nhng trm chnh
gia on v t chc vn chuyn theo hai on bng phng php cc chuyn thay i.
Mt li xe chy t trm t n im u cn li kia chy t trm n im cui.
T chc chy xe nh th c cc nhc im nh nu, trong trng hp b tr
trm chnh gia tuyn khi vn chuyn sut. V th trng hp ny thng phn ra lm
hai on v b tr trm t im cui cng ca on v t chc BDSC xe khi ang
c hng.
So snh cc phng php vn chuyn ng di.
nh hng ca cc phng php t chc vn chuyn ng di n nng sut
phng tin th hin vic s dng thi gian (khi cng c ly v tc vn chuyn) v
vy ta c th nh gi bng ch tiu thi gian vn chuyn.
Thi gian vn chuyn hng ho bao gm mt s thnh phn:
+ Chy sut:

NMTCVTOT

131

 Tvc = tlb + txd + t'n + t'' n + t*T

Tvc = tlb + txd + t'n + t*T

(chy n)
(3.50)
(chy theo tua)

Tvc = tlb + txd + t'n

(chy i ca)

+ t' xd

+ Chy phn on:

Tvc = tlb + txd + t'n

+ t' xd

(3.51)

Trong : tlb thi gian ln bnh;

txd thi gian xp d im u v im cui hnh trnh;
tn , t'n thi gian ngh t nht v nhiu nht ca li xe;
t' xd tng thi gian dng xe khi chuyn ti (hoc tho lp rmooc)
ti cc im gia ca cc on.
nh hng ca phng php t chc chy xe trong vn chuyn ng di n
nng sut lao ng ca li xe th hin vic s dng thi gian lm vic ca li xe, mc
nh hng ny c biu th bng h s s dng thi gian ca li xe l.
Mt ngy mt chuyn:

l =
t

lb

+t

xd

lb
'
t *n +

"
t * n + tT

(3.52)

Vn chuyn theo tua:

t

l =
(t

lb

+t

xd

lb
+ t ' * n + tT ) * 2

(3.53)

Thay i li xe trong mt chuyn:

t

l =
t

lb

+t

xd

lb
+ t ' * n + tT

(3.54)

Vn chuyn phn on:

l =
t

lb

+t

xd

lb
+ t ' * n + t ' xd

(3.55)

Qua cc cng thc trn ta thy rng thi gian vn chuyn hng ho khi p dng
phng php vn chuyn theo tua v phng php thay i li xe trong mt chuyn l
nh nht.Do phng php t chc vn chuyn theo tua ch p dng trong trng hp
c bit khi phi vn chuyn khn trng. Phng php thay i li xe trong mt
chuyn l hp l nhng cng c mt s nhc im.
Phng php vn chuyn phn on rt tin tin v ch ph hp khi thi gian
chuyn ti hng ha ngn.
Khi la chn phng php vn chuyn ng di cn xt n tr s v c im
ca lung hng. Trng hp lung hng ln, n nh p dng vn chuyn phn on rt

NMTCVTOT

132

ph hp n nng cao nng sut phng tin, s dng thi gian lm vic tt, t chc lao
ng, t chc ngh ngi cho li xe v cng tc BDSC tt hn.
Trng hp lung hng nh, khng n nh p dng phng php t chc vn
chuyn sut. p dng phng php ny khng cn phi thm vn u t ln xy
dng cc cng trnh thit b trn ng.

Chng 3
Cu 1: Hng ho trong vn ti? Ti sao phi phn loi hng ho, cc
tiu thc phn loi hng ho ch yu trong vn ti t?
Cu 2: Nh th no l lung hng? Cng sut lung hng? Cc yu
t nh hng ti chng? Quan nim th no l lung hng ti u?
Cu 3: Cc loi hnh trnh trong vn ti hng ho bng t? Phm vi
s dng hp l ca tng loi hnh trnh?
Cu 4: Cc ch tiu khai thc phng tin vn ti trn hnh trnh
(cch xc nh ng vi tng loi hnh trnh c th)?
Cu 5: Nhng ni dung ch yu trong cng tc t chc vn ti hng
ho bng to?
Cu 6: Ti sao phi phi hp nhp nhng gia vn ti v xp d? Cho
bit iu kin v c s phi hp gia vn ti v xp d?
Cu 7: Mc ch v tc dng ca vn chuyn ko moc? Ti sao phi
ct moc? iu kin t chc hnh thc vn chuyn ny? Nhng thun
li v kh khn khi p dng hnh thc vn chuyn ny ti Vit Nam.
Cu 8: Vai tr ca vn ti t trong h thng vn ti container? iu
kin p dng hnh thc vn ti container bng t trn lnh th Vit
Nam?
Cu 9: Nh th no l vn ti a phng thc? Phn bit gia vn ti
a phng thc v vn ti t on? Cc m hnh vn ti a phng thc
c s tham gia ca vn ti t? Thc trng p dng vn ti a phng thc
Vit Nam hin nay? Hiu qu ca n mang li?

NMTCVTOT

133

Cu 10: Cc hnh thc vn ti hng ho ng di bng t hin

nay? iu kin v phm vi p dng hp l ca tng hnh thc? Lin h
thc t ti Vit Nam.

CHNG 4

T CHC VN TI HNH KHCH BNG T

4.1. HNH KHCH V LUNG HNH KHCH

4.1.1. HNH KHCH, HNH L V HNG BAO GI

1. Hnh khch
a. Khi nim
Hnh khch l nhng ngi c nhu cu i li bng phng tin vn ti hnh khch
cng cng c mua v hp l, c tnh t khi hnh khch ln phng tin n khi ri
khi phng tin.

b. Phn loi hnh khch

C nhiu cch phn loi hnh khch trong vn ti t, nhng thng dng nht l
theo 3 tiu thc ch yu:
* Theo phm vi di chuyn: Hnh khch c phn thnh cc loi sau:
Hnh khch trong thnh ph: L nhng hnh khch c nhu cu i li trong gii
hn hnh chnh ca thnh ph (hoc th x), hnh khch ngoi thnh l nhng hnh
khch c nhu cu i li t cc im ngoi thnh vi trung tm thnh ph c khong
cch < 50 Km.
Hnh khch ni tnh: L nhng hnh khch c nhu cu i li trong gii hn hnh
chnh ca tnh.
Hnh khch lin tnh: L nhng hnh khch c nhu cu i li gia cc tnh thnh
ph.
Hnh khch lin quc gia: L nhng hnh khch c nhu cu i li vt ra khi
bin gii ca quc gia.
* Theo mc ch di chuyn
Hnh khch i lm, i hc: y l nhng hnh khch c chuyn i thng
xuyn
Hnh khch cng v: L nhng hnh khch c nhu cu i li n ch lm vic
hoc n ch thng xuyn ca h, cng nh cc chuyn i cng v khc.

NMTCVTOT

134

 Hnh khch tham quan du lch: L nhng hnh khch i tham quan du lch trn
nhng tuyn hoc a im nht nh dc tin hnh bng phng tin vn ti.
Hnh khch i mua sm, i sinh hot vn ha v cc nhu cu khc
* Theo i tng vn chuyn
Hc sinh, sinh vin: L nhng hnh khch c nhu cu i li ch yu phc v
cho hc tp, cc chuyn i t nh ti trng v ngc li. Vn chuyn hc sinh, sinh
vin thng c tin hnh theo hnh trnh v thi gian biu c bit, c tnh ton c
th ph hp vi thi gian bt u, kt thc ca cc bui hc v ph hp vi phn b
dn c ca hc sinh, sinh vin.
Cn b cng nhn vin i lm: y l nhng hnh khch c nhu cu i li ch
yu phc v cho cng vic ti cc doanh nghip, cc cng s...
Cng nhn i lm theo ca kp: hnh khch l cng nhn mt s ngnh ngh nh
th m, du kh, dt, xy dng... phi lm ca kp. Thng thng vn ti ch qun m
nhn vn chuyn h n ch lm vic v ngc li. Nu vn ti ch qun khng m
nhn c th cc n v ch qun c th k hp ng vi cc n v vn ti thc
hin.
Cc i tng hnh khch khc nh i bun bn, thm hi...
* Theo dng t chc vn chuyn hnh khch
Hnh khch i theo hnh trnh: L nhng hnh khch c nhu cu i li trn
nhng hnh trnh c xc lp c thi gian biu, biu chy xe c th trn tng
hnh trnh.
Hnh khch khng i theo hnh trnh: L nhng hnh khch c nhu cu i li
c thc hin thng qua cc hp ng vn chuyn theo yu cu ca hnh khch.

2. Hnh l
Hnh l l nhng vt phm, hng ho c chuyn ch cng mt chuyn vi hnh
khch, hnh l c phn loi nh sau:
Hnh l c min cc c khng ch bi hai yu t: Kch thc ca hnh
l; khi lng hnh l (tu ho l 20 Kg; tu thu l 100 Kg; my bay l 20Kg (vn
chuyn ni a), 30Kg (vn chuyn quc t); t l 10 Kg).
Hnh l phi tr cc khi khi lng hnh l vt qu mc quy nh c min
cc th hnh khch phi tr cc cho s hnh l vt qu .
Hnh l xch tay (vi vn ti hng khng): 5 Kg.
Lu : Hnh l c mi c bit cha chc c vn chuyn mc d khng vi
phm g.

3. Hng bao gi
Hng bao gi l nhng hng ho, vt phm c chuyn ch khng cng chuyn
vi hnh khch (c th trc hoc sau chuyn i ca hnh khch). Hng bao gi tng
i ph bin i vi my bay, tu ho, t.

NMTCVTOT

135

Hng bu in l nhng bu kin, bu phm c vn chuyn trn cc phng

tin vn chuyn hnh khch. y l mt loi hng bao gi mang tnh cht thng
xuyn, u n.

4.1.2. LUNG HNH KHCH V PHNG PHP NGHIN CU LUNG

HNH KHCH
1. Lung hnh khch v cc yu t nh hng ti lung hnh khch
a. Khi nim
Lung hnh khch: L s lng hnh khch theo mt hng, lung hnh khch
c th l lung hnh khch thng xuyn hoc lung hnh khch khng thng xuyn,
lung hnh khch mt chiu hoc hai chiu. Lung hnh khch phn nh s lng hnh
khch theo tng on v c hnh trnh trong mt n v thi gian.
Khi lng vn chuyn: L s lng hnh khch vn chuyn theo tng hnh
trnh trong thi gian xc nh (ngy, thng, nm).
Lng lun chuyn: L ch tiu phn nh cng tc vn ti l tch s ca khi
lng vn chuyn v c ly ( di) bnh qun chuyn i ca hnh khch.

b.

Cc yu t nh hng ti lung hnh khch

Cc yu t nh hng ti lung hnh khch rt a dng (trc tip, gin tip, tc

ng nhiu, tc ng t), c yu t c th lng ho c, c yu t kh lng ho
c. C th chia cc yu t nh hng n lung hnh khch thnh 4 nhm:
* Nhm kinh t x hi: Mc sng vt cht ca cc nhm dn c khc nhau, kh
nng mua sm phng tin c nhn nh: t, xe my; kh nng tip cn i vi vn ti
hnh khch cng cng...
* Nhm lnh th: S dn trong vng lnh th, mt dn c, phn b dn c,
phn b nhng c s sn xut, kinh t, vn ho, i sng ca vng...
* Nhm t chc: Mt mng li hnh trnh, loi hnh vn ti, tn sut chy xe,
cht lng phc v hnh khch, chi ph thi gian cho chuyn i...
* Nhm thi tit kh hu: Ma nng, ma h, ma ng...
bit c mc nh hng ca cc nhn t ring bit thng thng s dng
cc phng php ton kinh t trn c s s liu v c trng quy lut bin ng ca
lung hnh khch.

2. Quy lut bin ng lung hnh khch

a. Quy lut bin ng theo thi gian
* Bin ng ca lung hnh khch theo gi trong ngy
S bin ng ny to nn gi cao im, gi thp im, gi bnh thng. Bit c
quy lut ny gip cho vic la chn sc cha xe hp l, xc nh c nhu cu i li
ca hnh khch theo gi trong ngy xc nh tn sut chy xe hp l, lp thi gian
biu cho tng hnh trnh.

NMTCVTOT

136

Cc yu t nh hng n s thay i lung hnh khch theo gi trong ngy bao

gm: Thi gian bt u v kt thc ca lm vic ca cc n v sn xut, n v hnh
chnh s nghip, trng hc, mng li thng nghip, vn ho, i sng. Ch lm
vic ca cc phng thc vn ti khc nhau: ng st, ng thu, hng khng; mc
ch ca cc chuyn i (i lm, i hc, i mua bn, thng thc vn ho), ngoi ra cn
c nhng yu t khc nh t chc trin lm, thi u th thao, biu din ngh thut...
Bin ng lung hnh khch theo gi trong ngy to ra gi cao im, n c lin
quan ti gi bt u v kt thc lm vic, chng khc nhau gia hng i v hng v.
nh gi bin i lung hnh khch theo gi trong ngy dng h s khng
ng u theo gi Kgi l t s gia s lng hnh khch ca gi ln nht trong ngy vi
s lng hnh khch bnh qun trong mt gi.

K gi =

Qmax
QTB

(4.1)

S bin ng ca lung hnh khch theo gi trong ngy ca nhng ngy lm vic
v nhng ngy ngh (ch nht, l, tt) khng ging nhau. V vy, thi gian biu chy xe
khng ging nhau gia ngy lm vic v ngy ngh.
* Bin ng lung hnh khch theo ngy trong tun v theo thng trong nm
Lung hnh khch bin ng theo ngy trong tun ph thuc vo: Ch lm
vic ca cc c quan x nghip, h thng thng nghip vn ho i sng v ch lm
vic ca cc phng thc vn ti khc.
Nhng n v c ch lm vic lin tc (khng ngh ngy ch nht), cc n v
khc c ngy ngh trong tun c nh th cc chuyn i lm gim r rt, cn cc chuyn
i vi mc ch khc (sinh hot vn ho...) tng ln r rt. Nhn chung lung hnh
khch trong thnh ph gim vo ngy ngh v gi cao im cng thay i c chiu i v
chiu v.
Lung hnh khch cng thay i theo cc thng trong nm. S thay i ny ph
thuc vo nhiu yu t nh: iu kin kinh t, a l, phong tc tp qun, thi tit, kh
hu, cc loi hnh vn ti, trng thi ng s, di mt chuyn i ca hnh khch,
mng li hnh trnh...
Cc lung hnh khch trong thnh ph s bin ng theo thng trong nm khng
r nt. Lung hnh khch ngoi v lin tnh khi lng hnh khch tng vo nhng
thng h v dp tt, ng thi vi vic tng chiu di chuyn i bnh qun tng l do cc
nhu cu i tham quan, ngh mt, du lch, try hi, thm ving gia nh...
Da vo bin ng hnh khch theo cc thng trong nm xc nh nhu cu v
phng tin, m thm nhng tuyn mi trong thi gian cao im (try hi, du lch, tm
bin) tng chuyn i vo dp l tt, quc khnh, k thi i hc...

b. Quy lut bin ng lung hnh khch theo khng gian (theo chiu di hnh trnh
v theo hng)

NMTCVTOT

137

Nghin cu s bin ng lung hnh khch theo khng gian c ngha rt quan
trng trong t chc vn ti hnh khch. Bin ng theo khng gian bao gm bin ng
lung hnh khch theo chiu v theo im .
* Bin ng lung hnh khch theo chiu
Lung hnh khch thay i theo hai chiu c khi lng hnh khch khc nhau,
quy lut bin ng ny thng km theo bin ng lung hnh khch theo thi gian.
V d lung hnh khch chiu t H Ni i v cc tnh khu vc pha Bc vo
thi im trc tt nguyn n cao hn chiu t cc tnh v H Ni v ngc li. Thng
thng do c im ca cc chuyn i ca hnh khch l i hai chiu, c i v c v
cho nn trong mt khong thi gian no th khi lng hnh khch hai chiu l
tng ng.
* Bin ng lung hnh khch theo im dng,
Hnh khch khng i t im u ca hnh trnh n cui hnh trnh v c th
tp trung mt s on nht nh.
Bit c bin ng lung hnh khch theo chiu di hnh trnh gip cho cc n
v vn ti hnh khch xc nh nn ko di hay rt ngn, chia nh hnh trnh, t chc
cc chuyn xe khc nhau: Bnh thng, chy nhanh, tc hnh...la chn v b tr xe
hot ng trn hnh trnh hp l, xy dng cc trm (c s vt cht) hp l.
4.2. T CHC VN TI HNH KHCH TRONG TH

4.2.1. TH V PHN LOI TH

1. Khi nim
th l mt khng gian c tr ca cng ng ngi sng tp trung v hot ng
trong nhng khu vc kinh t phi nng nghip. th l im tp trung dn c vi mt
cao, ch yu l lao ng phi nng nghip sng v lm vic theo li sng thnh th.
th c s lng dn c, mt dn c v t l lao ng phi nng nghip, c h thng
c s h tng (k thut, x hi) mc nht nh tu theo quy nh ca mi nc. L
trung tm tng hp hay trung tm chuyn ngnh c vai tr thc y s pht trin kinh t
x hi ca c nc, ca mt min lnh th, mt tnh, mt huyn hoc mt vng trong
tnh hoc trong huyn.
Khi nim v th ch yu c xem xt theo tnh cht th v im dn c
th.

a. Khi nim th theo tnh cht th

Xt v tnh cht, th phi c ba iu kin
Mt l, tnh tp trung vi mt cao: th khng ch t hi mt s lng ln
dn s, vt cht v hot ng, m cn hn ch trn mt khu vc nht nh. Chnh do quy
m v mt ca dn s, vt cht v hot ng lm cho th khc bit vi
nng thn.
Hai l, tnh kinh t: th l mt thc th kinh t, th l kt qu trc tip ca
pht trin lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi. Pht trin kinh t l nhn t
c tnh quyt nh i vi pht trin th, s phn cng v mi lin h gia th vi

NMTCVTOT

138

nng thn, tp trung biu hin s khc bit ca c cu kinh t gia th vi

nng thn.
Ba l, tnh x hi: th vi tnh cht l mt tng th vt cht ca quan h sn
xut, c quyt nh bi hnh thc quan h x hi phc tp ca n. Tnh a dng ca
quan h x hi, ph v mi lin h huyt thng, tn gio gia con ngi vi con ngi,
hnh thnh tp on x hi trong iu kin thng nht phng thc sinh hot v phng
php t duy.
Tip cn vi cc tnh cht ni trn ca th, c th rt ra nh ngha: th l
mt thc th thng nht hu c ca thc th kinh t phi nng nghip, thc th x hi v
thc th vt cht tp trung vi mt cao ti mt khu vc nht nh.

b. Khi nim v th theo im dn c th

th l cc im dn c c cc yu t c bn sau y
Th nht, l trung tm tng hp hay chuyn ngnh c vai tr thc y s pht
trin kinh t x hi ca mt vng lnh th nht nh.
Nhng th l trung tm chuyn ngnh khi chng c chc nng ch yu v mt
mt no nh cng nghip, thng nghip, cng, u mi giao thng, du lch,
ngh ngi.
Vic xc nh trung tm tng hp hay chuyn ngnh cn phi cn c vo v tr ca
th trong mt vng lnh th nht nh. Vng lnh th ca th bao gm ni
thnh hoc ni th vi n v hnh chnh l qun, phng v ngoi thnh hoc ngoi th
vi n v hnh chnh l huyn v x.
Th hai, quy m dn s: mi nc c quy nh ring v quy m nh nht ca
dn c th. ng thi trong mi nc quy m dn s ti thiu ca th cc vng
lnh th c c im kinh t x hi khc nhau cng khc nhau.
Th ba, t l lao ng phi nng nghip chim t nht 60% tng s lao ng, l
ni c sn xut hng ha v thng nghip, dch v pht trin.
T l lao ng phi nng nghip im dn c th ch tnh trong phm vi ni
thnh, ni th. Lao ng phi nng nghip bao gm lao ng cng nghip v th cng
nghip, lao ng xy dng c bn, lao ng giao thng vn ti, bu in ngn hng, bo
him, lao ng thng nghip, dch v, du lch, lao ng, trong cc c quan hnh chnh,
vn ha, gio dc, x hi, y t, nghin cu khoa hc v nhng lao ng khc ngoi lao
ng trc tip lm nng nghip.
Th t, c kt cu h tng k thut v cc cng trnh cng cng phc v dn c
th.
Kt cu h tng th l yu t phn nh trnh pht trin v tin nghi sinh hot
ca dn c th theo li sng th. Kt cu h tng th gm h tng k thut nh
giao thng, in, nc, cng rnh, nng lng, thng tin, v sinh, mi trng v h
tng x hi nh nh tin nghi, cng trnh phc v cng cng vn ha, x hi, y t,
gio dc, nghin cu khoa hc, cy xanh, gii tr... Kt cu h tng th c xc nh
da trn ch tiu t c mc ti thiu ca tng th. Th d: mt ng ph

NMTCVTOT

139

(Km / Km2), ch tiu cp nc (lt / ngi / ngy), ch tiu cp in sinh hot (KWh /
ngi), ch tiu nh (m2 / ngi).
Th nm, mt dn c c xc nh ty theo tng loi th ph hp vi
c im tng vng.
Mt dn c l ch tiu phn nh mc tp trung dn c ca th, c xc
nh trn c s qui m dn s ni thnh, ni th trn din tch t ai ni thnh ni th
(ngi / Km2 hoc ngi / ha).
Cn c vo nm ch tiu trn, c th nu ln mt nh ngha khc: th l im
dn c tp trung vi mt cao, ch yu l lao ng phi nng nghip, l trung tm
tng hp hay chuyn ngnh, c vai tr thc y pht trin kinh t x hi ca c nc
hoc ca mt tnh, mt huyn.

2. Phn loi th v cc yu t c bn phn loi th ca Vit Nam hin nay

a. Phn loi th Vit Nam
* Theo quy m dn s
th c quy m dn s rt ln vi dn s trn 1 triu; th c quy m dn s
ln vi dn s 35 vn 1 triu; th c quy m dn s trung bnh, dn s 10 vn 35
vn; th c quy m dn s nh, dn s < 10 vn.
* Theo tnh cht hnh chnh, chnh tr: th ; thnh ph; th x, th trn.
* Theo khng gian: ni thnh, ni th, ngoi th.
* Phn loi tng hp
phn loi theo tiu thc ny da vo cc tiu chun sau: vai tr ca th
trong nn kinh t, trnh hon thin cc cng trnh k thut h tng, quy m dn s.
Cn c vo Ngh nh s 72 / 2001 / NCP ngy 05 / 10 / 2001 ca Chnh ph
v vic Phn loi th v cp qun l th, th Vit Nam bao gm: thnh ph,
th x, th trn c cc c quan nh nc c thm quyn quyt nh thnh lp.

b.

Cc yu t c bn phn loi th Vit Nam hin nay

th l trung tm tng hp hoc trung tm chuyn ngnh c vai tr thc y s

pht trin kinh t, x hi ca c nc hoc mt vng lnh th nht nh; c s dn t
4000 ngi tr ln v c 65% l lao ng phi nng nghip; c s h tng phc v cc
hot ng ca dn c ti thiu phi t 70% mc tiu chun qui chun qui nh i vi
tng loi th, mt dn s ph hp vi qui m tnh cht ca tng loi th.
th Vit Nam c phn thnh 6 loi gm: th loi c bit, th loi I,
th loi II, th loi III, th loi IV v th loi V.
th loi c bit: l th hoc th vi chc nng l trung tm chnh tr,
kinh t vn ho khoa hc k thut,o to, du lch, dch v, u mi giao thng, giao
lu trong nc v quc t, c vai tr thc y s pht trin kinh t x hi ca t nc;
t l phi nng nghip trong tng s lao ng chim 90% tr ln, c c s h tng c
xy dng v c bn ng b v hon chnh, qui m dn s t 1,5 triu ngi tr ln,
mt dn s bnh qun t 15.000 ngi / km2.
NMTCVTOT

140

 th loi I: l nhng th rt ln, trung tm kinh t, chnh tr, vn ho x

hi, khoa hc k thut, du lch, dch v, GTVT, cng nghip, thng mi v giao lu
quc t c vai tr thc y s pht trin i vi c nc; dn s t 50 vn ngi tr ln,
vi mt dn c bnh qun t 12.000 ngi / km2 tr ln, t l phi nng nghip trn
85% trong tng s lao ng, c c s h tng k thut v mng li cng trnh cng
cng c xy dng ng b.

th loi II: l nhng th ln, trung tm kinh t, vn ho x hi, cng

nghip, du lch, dch v, GTVT giao dch quc t c vai tr thc y s pht trin ca
mt vng lnh th hoc mt s lnh vc i vi c nc; dn s t 25 vn tr ln mt
dn s bnh qun 10.000 ngi / Km2 tr ln; t l phi nng nghip t 80% tr ln so vi
tng s lao ng, c c s h tng k thut v mng li cng trnh cng cng c xy
dng nhiu mt tin ti ng b.
th loi III: l th trung bnh ln, trung tm kinh t, vn ho x hi, l
ni tp trung cng nghip, tiu th cng nghip, du lch, dch v, c vai tr thc y s
pht trin ca mt tnh hoc mt s lnh vc i vi mt vng lin tnh; dn s t 10
vn tr ln (vng min ni c th thp hn); mt dn c bnh qun t 8.000 ngi /
km2 tr ln; sn xut hng ho tng i pht trin; t l phi nng nghip t 75% tr ln
so vi tng s lao ng, c c s h tng k thut v mng li cng trnh cng cng
c u t xy dng tng phn.

th loi IV: l th trung bnh nh, trung tm tng hp chnh tr, vn ho

x hi, hoc trung tm chuyn sn xut cng nghip, tiu th cng nghip, thng
nghip, c vai tr thc y s pht trin ca mt tnh hoc ca mt vng trong tnh; dn
s t 5 vn tr ln, mt dn c bnh qun t 6.000 ngi / Km2 tr lnt t l phi nng
nghip t 70% tr ln so vi tng s lao ng; v ang u t xy dng c s h
tng k thut v cc cng trnh cng cng tng phn.
th loi V: l th nh, trung tm tng hp kinh t x hi, hoc trung tm
chuyn sn xut tiu th cng nghip, thng nghip, c vai tr thc y s pht trin
ca mt huyn, mt vng trong tnh hay mt vng trong huyn; dn s t 4000 ngi
tr ln; mt dn c bnh qun t 2.000 ngi / Km2 tr ln; t l phi nng nghip t
65% tr ln so vi tng s lao ng; bc u xy dng mt s cng trnh cng cng v
h tng k thut.

4.2.2. CC PHNG THC VN TI HNH KHCH TRONG THNH

PH
Tu theo sc cha, cc phng tin giao thng cng cng trong th c chia
thnh nhiu phng thc khc nhau (ng st in kh ho, tu in ngm, tu in
trn cao, tu in bnh st, tu in bnh hi, t but v cc phng tin c nhn).

1. t but
Xe but l phng tin vn ti hnh khch ph bin nht hin nay. Xe but c
a vo khai thc th Lun n (Anh) vo nm 1990. Mt cc tuyn t but
trong th cao hn mt tuyn ca cc phng tin khc trong thnh ph.

a. u im ca vn ti xe but l

NMTCVTOT

141

 C tnh c ng cao, khng ph thuc vo mng dy dn hoc ng ray,

khng cn tr v d ho nhp vo h thng giao thng ng b trong thnh ph;
Khai thc, iu hnh n gin, c th nhanh chng iu chnh chuyn lt, d
dng thay xe trong thi gian ngn m khng nh hng n hot ng ca tuyn;
Hot ng c hiu qu vi cc dng hnh khch c cng sut nh v trung bnh.
i vi cc lung hnh khch c h s bin ng cao v thi gian v khng gian vn
ti, c th gii quyt thng qua vic la chn loi xe thch hp v mt biu hp l;
Vn ti xe but cho php phn chia nhu cu i li ra cc tuyn (ng ph) khc
nhau trn c s mng li ng thc t iu tit mt i li chung;
C chi ph u t tng i thp so vi cc phng tin vn ti hnh khch
cng cng hin i. Cho php tn dng mng li ng hin ti ca thnh ph. Chi ph
vn hnh thp, nhanh chng em li hiu qu.

b. Nhc im ca vn ti xe but
Nng lc vn chuyn khng cao, nng sut vn chuyn thp, tc khai thc
cn thp (12 15 Km / h) so vi xe in bnh st, xe in ngm;
Kh nng vt ti thp trong gi cao im v dng bnh hi;
Trong khai thc i khi khng thun li do thiu thit b do dng xe bn, thiu
h thng thng tin cho nn khng p ng c nhu cu ca hnh khch v tin
nghi, tin cy;
t but s dng nhin liu khng kinh t (xng, diezel);
ng c t trong c cng gy nhim cao do: Kh x, bi, hoc nhin liu
v du nhn chy ra, ngoi ra cn gy n v chn ng.
Tuy nhin vn ti xe but vn l loi hnh vn ti thng dng nht trong h thng
vn ti hnh khch cng cng, n ng vai tr ch yu trong vn chuyn hnh khch
nhng thnh ph c khi lng hnh khch nh. t but c s dng thch hp ti
nhng khu vc mi xy dng, trong thi k xy dng t u ca thnh ph, khi s
lng hnh khch cn t. Trong cc thnh ph ci to dng cc phng tin ny cng rt
ph hp v c th thay i hng cc tuyn mt cch d dng khi dng hnh khch
thay i.
Kinh nghim pht trin giao thng ca cc th trn th gii cho thy cc
thnh ph qui m dn s di 500.000 dn th xe but l phng thc i li ch yu ca
ngi dn.

Bng 4.1. T l chuyn i bng xe but mt s thnh ph

Tn thnh ph

NMTCVTOT

142

Dn
s 103
ngui

GDP /
ngi.n
m (USD)

S xe
but /
1000
dn

% S
dng
xe but

BANG KOK

5.154

670

1,22

55

BOMBAY

8.500

240

0,36

34

CALCUTTA

9.500

250

0,33

67

HONGKONG

5.067

4.240

1,83

60

JAKARTA

6.700

430

0,72

51

KULUA
LUMPUR

977

1.620

1,18

33

MALINA

5.925

690

5,30

16

SEOUL

8.366

1.520

1,55

68

SINGAPORE

2.413

4.430

2,70

18

LONDON

6.851

7.920

1,68

23

NEWYORK

7.086

11.360

1,48

14

PARIS

8.800

11.730

0,81

cc thnh ph nh Bng cc, Seoul, Hng cng, Cairo, cc chuyn i bng xe

but chim ti 5070%. Thm ch i vi cc thnh ph hin i nh Lun n, New
york mc d t l chuyn i bng xe in ngm rt ln (ti 72% New york) nhng t l
chuyn i bng xe but vn cn mc trn di 20% (bng 4.1).
i vi cc th va v nh vn ti xe but thng m nhn 60 80% khi
lng vn chuyn ca c h thng vn ti hnh khch cng cng. Tu theo chc nng
phc v giao thng, cc tuyn t but c chia thnh cc tuyn chnh ni thnh,
tuyn ph, tuyn ngoi thnh, tuyn lin tnh.
Cc tuyn chnh ni thnh ni cc khu vc ca thnh ph vi cc im thu ht
khch ln nh nh ga ng st, bn ng thu, cc cng trnh vn ho thng nghip
ln, trung tm thnh ph. Cc tuyn ny c cc trm u cui thng nm trong ni
thnh.. Chiu di ca cc tuyn chnh ni thnh ph thuc vo quy m thnh ph.
Cc tuyn ngoi thnh lin h gia cc khu vc ni thnh ph vi ngoi . Cc
tuyn ngoi thnh thng c c ly ln, c ly ca cc tuyn ph thuc vo vic b tr dn
c khu vc ngoi thnh. Trong cc thnh ph cc ln c nhng tuyn ngoi thnh di
ti 50Km.
Cc tuyn ph a cc hnh khch t cc khu nh , tiu khu n trm ca cc
phng tin c sc ch ln, cc tuyn ph c c im ngn. Sc cha ca cc loi t
but thay i trong mt khong rng (t 10 80 hnh khch) v c th tng thm bng
cch thm rmooc.

2. Xe in bnh hi

NMTCVTOT

143

Cc ch tiu kinh t k thut ca loi phng tin ny khng khc nhiu so vi

t but. Tuy nhin, yu cu trang b phc tp hn t but (trm chnh lu, dy in,
ct in). Sc cha ca xe in bnh hi nhiu hn t but (t 6090 khch) c th
tng sc cha bng cch ko thm rmooc. Phng tin ny i hi cht lng ng
cao hn so vi xe but. Mt ng dng cho xe in bnh hi phi l mt ng cp
cao. Tnh nng ng ca xe in bnh hi km hn so vi t but v ch yu n chy
trn ng c nh v ch c th x dch trong khong 3 mt k t dy dn n mt
ngoi thn xe.
Xe in bnh hi ch yu dng hng c dng hnh khch trung bnh. i vi
cc tuyn ngn v cc tuyn i xa ra ngoi thnh th s dng loi ny khng c thun
tin. Xe in bnh hi c th l loi phng tin chnh trong thnh ph ln, cn trong
cc thnh ph cc ln n l loi th yu. Khi b tr cc tuyn xe in bnh hi cn ch
hn ch s ch giao nhau gia chng vi nhau v gia chng vi ng tu in v
nh th s gim tc giao thng ca cc loi phng tin. ng ph nhiu cy ln,
b tr xe in bnh hi khng thch hp. dc ca ng c xe in bnh hi khng
uc qu 80.

3. Tu in bnh st
L loi phng tin giao thng c gi thnh xy dng cao hn so vi t but v
xe in bnh hi v ngoi thit b in cn phi c ng ray.
Tu in c sc ch ln hn so vi hai loi phng tin trn. Do , ngi ta b
tr cc tuyn tu in nm cc hng c dng hnh khch ln v n nh. ng tu
in c th b tr cng mc vi lng ng hoc b tr ti nn ring tch khi lng
ng c ngn cch bi b va hoc di cy xanh rng 1,5 2,5 mt. B tr ng
tu in trn nn ng ring s tng c tc gim c hin tng ngng tr giao
thng do cc phng tin giao thng khng gy ra, nng cao an ton giao thng, tng
thi gian phc v ca mt ng ni xa trung tm v ngoi ng tu in cn
c t trn nn ring. Khi ng tu in l ng i v t chung vi lng ng
th khng c b tr ct dy dn gia hai ng ray.
Cc tuyn tu in thng c b tr trong phm vi ni thnh, cc thnh ph
cc ln, khng nn b tr cc ng tu in khu trung tm, ni c lu lng phng
tin v ngi i b ln, lm nh hng ti cc phng tin khc. Cc tuyn ra ngoi
thnh ch c xy dng ti hng khng c tu ho v sc ch ca t but khng
m bo khi lng hnh khch ti hng .
Ti cc thnh ph c dn s cc ln vi dn s 500 nghn ngi tr ln, ngoi tu
in thng thng c th c cc tu in cao tc ni cc khu vc xa ca thnh ph hoc
ra ngoi thnh, tc c th t n 30 35 Km / h. ng tu in cao tc phi b tr
trn nn ng ring so vi ng ph, H Ni tu in bnh st c 5 tuyn v n
u nhng nm 90 ca th k XX b thay th bng t but. Ti Si gn tu in c
xy dng vo nm 1895 vi tng chiu di cc tuyn l 50 Km gm 30 on tu, n
nm 1950 tu in c thay th bng t but.
Nh vy tu in bnh st c u im l kh nng chuyn ch kh ln (khong
15000 HK / h), gi thnh r hn t v khng gy nhim mi trng v s dng nng
lng in. Tuy nhin n c nhc im c bn l tnh c ng khng cao (v phi hot

NMTCVTOT

144

ng trn tuyn ng st c nh) v khi b tr chung vi ln xe ng ph th gy cn

tr giao thng.
Trn th gii, tu in bnh st thng c s dng cc thnh ph va v ln.
Hin nay khuynh hng s dng tu in bnh st cng rt khc nhau, c thnh ph
pht trin mnh loi hnh ny, c thnh ph li loi b hoc ch s dng vng
ngoi thnh.

4. Tu in ngm
ng tu in ngm c xy dng cc thnh ph ln c dn s trn mt triu
ngi tr ln. Ti ni c dng hnh khch ln t 12.000 60.000 hnh khch theo mt
hng (gi cao im) th tu in ngm hot ng c hiu qu. Lch s ca tu in
ngm c trn mt trm nm nay, tu in ngm xut hin ln u tin trn th gii
Lun n nm 1863 lc l tu ho ngm, sau l New York nm 1885, Paris nm
1990
Theo v tr i vi mt t, ng tu in ngm c cc on ngm di t (t
su v t rng) ngay ti mt t, trn mt t (chy trn cu cn). Loi t su bt buc
phi xy dng khi ng tu i di cc nh trc tri, qua ni c iu kin a cht v
thu vn phc tp, khi chui qua sng. i vi trng hp t ti mt t ta hay gp khi
hng ca n i song song vi ng tu ho. Trong trng hp tu in ngm chy
trn cu cn khi n phi i qua cc thung lng, khe su
Mt toa tu in ngm c sc cha khong 50 ch ngi v 120 ch ng. Mt tu
6 toa mt lc c th ch 1000 hnh khch. Kh ng ray tu in ngm thng thng
nht vi kh ng st v tu in. dc ti thiu ca ng l 0,3% ti a l 4%.
Ti cc nh ga c b tr cu thang my, nu ga thp hn mt t t 5 7 mt th ch lm
cu thang my cho ngi i ln, nu thp hn 7 mt th phi b tr cu thang my cho c
ln v xung ga. Tu in, b tr ti nhng ni c dng hnh khch ln, ti cc qung
trng v cc ch giao nhau ca cc ng giao thng chnh, cnh cc barie ng st
v ng thu, sn vn ng, cng vin, cc x nghip cng nghip ln, ni giao nhau
ca cc tu in ngm.
Khi chn phng tin chnh phc v vn ti hnh khch cng cng k trn, trong
giao thng th, trn th gii cn s dng tu in trn khng, tu ho ngoi thnh,
ch hnh khch trong ni thnh cng nh thnh ph vi ngoi .

5. Tu in trn cao
S qu ti v giao thng ca cc ng ph lm ny ra nh xy dng cc
ng in trn cao cc thnh ph cc ln. Tu in trn cao s dng ch yu vo
vic vn chuyn hnh khch gia ni thnh v ngoi thnh, c th l ni cc u mi
giao thng ring bit ngoi vi thnh ph, ni cc sn bay vi nhau, ni cc th trn
khu ngh ngi vi thnh ph. Tu in trn cao l loi phng tin giao thng ngoi mt
ng ph, chy trn cc cu cn. Theo quan h v tr vi ng ray c hai cch t:
t trn ray v di ray.

NMTCVTOT

145

Tc ti a ca tu in trn cao t n 100 Km/ h, tc khai thc 60 Km/ h,

sc ch ca tu in trn cao c th t c 4.000 hnh khch. ng ray l cc dm
kim loi hoc b tng ct thp ng sut trc.
ng tu in trn cao c xy dng u tin thnh ph Vupenta (c) nm
1901, di 15 Km. Cng nm rezden (c) cng xy dng ng tu in
trn cao.
6. Monorail (tu in 1 ray)
L loi phng tin vn ti hin i (Monorail ln u tin c s dng thnh
ph Vupeptal ca c vo nm 1901 vi chiu di tuyn 13 Km). Monorail c tc
cao (bnh qun c th t c 60 Km / h) v kh nng chuyn ch ln (gn 25.000 hk /
Km) v n c u im l din tch chim dng khong khng t. N thng c s
dng vn chuyn hnh khch t cc khu vc v tinh vo trung tm thnh ph vi
lung khch ln.
Monorail hin nay c s dng nhiu cc nc pht trin v ngy cng c
hon thin. Gn y ngi ta nghin cu a vo s dng monorail chy trn m t
hoc m khng kh v t c tc 500 km / h. Ngoi ra vn chuyn trong thnh
ph monorail cn c s dng vn ti lin tnh.
Bng 4.2. Mt s ch tiu so snh gia cc phng tin vn ti cng cng ch yu

TT

Cc loi c trng

t
but

Xe in
bnh hi

Tu in
loi hin
i

Tu
in
ngm

Sc ch ti a ca
tuyn (Hk / h theo mt
hng)

2700
5800

4400
7100

97007100

32000
60000

Tc giao thng (Km

/ h)

1920

1819

1718

3545

Mt trung bnh ca
mng li (Km / Km2)

1,53

0,51,5

0,25
0,6

dc ln nht (%)

69

Gi thnh vn chuyn
so vi tu in

1,6

1,3

0,7

Kinh ph cho 1 Km
tuyn (So vi t but)

1,7

2,5

75

Din tch chim ng

ph khi chy (m2 / hk)

4,3

3,6

2,7

7. Mt s phng tin c nhn

NMTCVTOT

146

a. Xe p (Bicycle)
L loi phng tin vn ti c nhn th s, c ra i vo th k XVII v tri
qua mt thi k pht trin. Tuy l loi xe phi c gii nhng hin nay vn l mt loi
phng tin c s dng ph bin trn th gii. Hin nay mt s nc pht trin xu
th s dng xe p tng ln. Nhng c im c bn ca xe p l:
Gi xe r (bnh qun khong 50 USD / xe), v vy n ph hp vi mi tng lp
dn c c thu nhp thp, d s dng, bo qun v sa cha (chi ph khai thc thp).
Tnh c ng v tnh linh hot cao (xe p c th i c vo nhng ng c
chiu rng ng hp n 1 mt, ng mi iu kin a hnh). Tc tuy khng
cao (12 Km / h) nhng c th i ng di trong nhng iu kin cn thit.
Khng gy nhim mi trng v mc an ton cao nhng tn hao nng
lng c th v phi dng sc ngi.
Sc cha ca xe p trung bnh l 1,2 ngi, trong vn ti hng ho n c th
ch c 80 100 Kg.
Tc xe p khng cao do vy n ch thch hp vi c ly ngn v din tch
chim dng mt ng tng i ln, v vy dng xe hn tp thng gy cn tr
giao thng.
Vic s dng xe p phc v cho vic i li l mt vn rt phc tp, ph thuc
nhiu yu t nh thu nhp, ngh nghip, chiu di chuyn i, thi gian chuyn i v s
p ng ca h thng vn ti hnh khch cng cng.

b. Xe my (Motocycle)
L loi phng tin c c gii ho nn c th coi xe my l bc chuyn ho t
vn ti phi c gii nh sang vn ti c gii nh th hin s ci thin v tc v sc
lc, s gia tng mc sng ca c dn. Xe my c y nhng u vit vn c ca xe
p nhng tc cao nn rt ngn c thi gian mt chuyn i, sc ch ca n cao
hn xe p (trung bnh l 1,3 ngi). c bit xe my l phng tin c gii c nhn
vi gi thp (khong 1 / 10 gi xe t). Vi nhng u vit , hin nay ang c s
"bng n" d di ca xe my cc thnh ph ca Vit Nam.
Vn nan gii t ra i vi xe my l din tch chim dng mt ng qu ln,
d gy tai nn nguy him va gy nhim mi trng cao.

c. t con
t con c sc ch t 4 5 ngi. t con c dng vn chuyn hnh
khch trong thnh ph, gia cc thnh ph vi ngoi thnh hoc gia cc thnh ph vi
nhau. Trong thnh ph, t con c dng ch hnh khch t nh n ni cn thit v
ngc li, ch khch vi yu cu nhanh chng v ng gi nh n cc nh ga, bnh
vin, ch hnh khch ti ni giao thng cng cng khng thun tin hoc khng c
giao thng cng cng.
Tuy nhin, vic la chn loi giao thng phi cn c vo nhiu mt, trong phi
ch n li ch chung ca ton b x hi. Ti cc nc pht trin, s lng t con
pht trin qu nhiu (t 200500 / 1000 dn) nn xy ra hu qu rt nghim trng.

4.2.3. T CHC VN TI HNH KHCH BNG XE BUT

NMTCVTOT

147

1. Khi nim

a.. Vn ti khch cng cng bng xe but: l hot ng vn ti khch bng t theo
tuyn c nh c cc im dng n, tr khch v xe chy theo biu vn hnh.
b. Tuyn xe but
Tuyn xe but l tuyn vn ti khch c nh bng t, c im u, im cui
v cc im dng n tr khch theo quy nh.
Tuyn xe but th l tuyn xe but c im u, im cui tuyn trong
th;
Tuyn xe but ni tnh l tuyn xe but hot ng trong phm vi tnh, thnh
ph trc thuc Trung ng ni cc thnh ph, th x, huyn, khu cng nghip, khu
du lch;
Tuyn xe but ln cn l tuyn xe but c l trnh i t cc tnh, thnh ph
trc thuc Trung ng n cc tnh ln cn, cc khu cng nghip, khu du lch (im
u, im cui v l trnh ca mt tuyn khng vt qu 2 tnh, thnh ph; nu im
u hoc im cui thuc th loi c bit thi tuyn khng vt qu 3 tnh, thnh
ph).
c. Kt cu h tng phc v xe but:
Ngoi h thng kt cu h tng phc v chung cho vic hot ng ca cc
phng tin c gii v ngi i b cn c: ln ng xe but hot ng, ng dnh
ring, ng u tin cho xe but, im u, im cui, im trung chuyn xe but,
nh ch xe but, bin bo v cc vch sn ti cc im dng, bi dnh cho xe
but, cc cng trnh ph tr phc v hot ng khai thc vn ti khch cng cng
bng xe but.
im dng xe but l nhng v tr xe but phi dng n hoc tr khch
theo quy nh ca c quan c thm quyn.
im u, im cui ca tuyn xe but l ni bt u, kt thc ca mt hnh
trnh xe chy trn mt tuyn.
d. Biu chy xe but trn mt tuyn l tng hp cc lch trnh chy xe ca cc
chuyn xe tham gia vn chuyn trn tuyn trong mt thi gian nht nh.
2. Hnh trnh vn chuyn
a. Khi nim: Hnh trnh xe but l ng i ca xe but t im u n im cui
ca hnh trnh, mng li hnh trnh l tp hp tt c cc hnh trnh xe but.
b. Phn loi hnh trnh xe but
* Cn c vo im u v im cui ca hnh trnh theo lnh th c phn ra:
Hnh trnh xe but trong thnh ph

NMTCVTOT

148

 Hnh trnh xe but ngoi

Hnh trnh xe but ni tnh
Hnh trnh xe but lin tnh
Hnh trnh xe but lin quc gia.
* Cc hnh trnh xe but trong thnh ph
L nhng hnh trnh m im u v im cui nm trong gii hn hnh chnh
ca thnh ph. Theo hnh dng ca thnh ph m cc hnh trnh xe but trong thnh
ph c cc dng sau:
Hnh trnh bn knh (hng tm): l hnh trnh ni mt im vi trung tm
thnh ph.
Hnh trnh ng knh (xuyn tm): l hnh trnh ni hai im trong thnh ph
v i qua trung tm.
Hnh trnh dy cung (tip tuyn): l hnh trnh ni hai im trong thnh ph m
khng i qua trung tm.
Hnh trnh ng vng: ni cc im trong thnh ph thnh mt vng khp kn
ly trung tm thnh ph l tm vng trn.
Hnh trnh tng hp: l hnh trnh m tng on c cc dng nu trn.
Mi hnh trnh thng c s hiu ring hnh khch d phn bit, khng b
nhm ln v chn hnh trnh thun tin nht cho mnh.

c. Yu cu t ra vi hnh trnh xe but

* Yu cu chung
Khi c mt cng trnh mi (kinh t, vn ho) lng thu ht hnh khch cng
thay i, do nhu cu i li ca hnh khch cng thay i, phi nghin cu mng li
hnh trnh xe but cho ph hp.
Cc hnh trnh xe but khi thit lp m bo thun tin cho hnh khch (thi
gian i li l nh nht) v ph hp vi tc giao thng, an ton giao thng m bo
hiu qu s dng phng tin.
im u, im cui ca hnh trnh, di hnh trnh phi ph hp vi nhu cu
i li ca hnh khch.

Trn l trnh tuyn ca cc im quy nh cho xe but dng n, tr

khch. Xe but bt buc phi dng li tt c cc im quy nh dng trn l
trnh tuyn n, tr khch.
* Khi la chn cc phng n hnh trnh cn m bo cc yu cu sau y
Cc hnh trnh cn phi i qua cc im thu ht hnh khch ln nh: Nh ga,
bn cng, ch, sn vn ng, cng vin, rp ht, trng hc... theo ng i hp l m
bo thi gian i li ca hnh khch;

NMTCVTOT

149

 Cc im u v im cui cn phi din tch v thit b cn thit cho xe

quay tr v thun tin cho li xe khi hot ng;
Mng li hnh trnh xe but phi ph hp vi s lung hnh khch v
di bnh qun chuyn i ca hnh khch;
Hnh trnh i n cc cng trnh ln khng phi chuyn ti, khi xc lp im
dng cn phi ch ti cc phng thc vn ti khc;
Hnh trnh xe but trong thnh ph cn phi kt hp vi hnh trnh ca cc
phng thc vn ti khc;
di ca cc tuyn xe but trong thnh ph cn phi ph hp vi din tch v
dn s thnh ph;
m bo cc ch tiu khai thc k thut phng tin nng cao hiu qu s
dng phng tin.
* Khi m mt tuyn mi cn phi nghin cu
Cng sut lung hnh khch trn tuyn, la chn tuyn (hnh trnh), iu kin
ng s, tnh ton cc ch tiu khai thc k thut v cc ch tiu kinh t, lp h s kinh
t k thut ca tuyn.
d. Cc im dng, trn hnh trnh
Cc im dng trn hnh trnh bao gm hai loi: im u v im cui;
im dng dc ng.
* im u v im cui ca hnh trnh
Cc hnh trnh xe but trong thnh ph im u v im cui thng chn v
tr thch hp m bo quay tr u xe d dng, khng cn tr giao thng, c th kt
hp vi cc hnh thc vn ti khc.
Cc im u v cui ca hnh trnh ni tnh, lin tnh thng b tr vo cc ni
c khi lng hnh khch tp trung rt cao, khi b tr nn b tr gn cc ga cng, sn
bay hnh khch thun tin cho vic chuyn ti.
* Cc im dng dc ng
Vn ti hnh khch trong thnh ph v ni tnh cc im dng dc ng cn
c tn v bin ch dn, i vi nhng im dng ln cn xy dng nh ch cho hnh
khch.
V tr cc im dng phi cch ng ba, ng t t 20 25 mt, sc cha t 510
ngi.
Nhng im dng c nhiu hnh trnh i qua nu < 30 lt xe / gi c th s
dng chung; nu > 30 lt xe / gi nn c im dng ring.
Vn ti hnh khch trong thnh ph c th c nhiu hnh thc vn ti khc nhau,
v vy mi hnh thc vn ti cn c k hiu ring khi nhm ln.
Khi khong cch chy xe nh hn hay bng 20 pht th bng ch dn ghi khong
cch chy xe cho cc hnh trnh, khi khong cch chy xe trn 20 pht th ghi thi gian
biu chy xe ca cc chuyn trong ngy (ghi r cc ngy ngh).

3. Phng tin vn ti hnh khch bng xe but

NMTCVTOT

150

a. Khi nim

Xe but l t ch khch c thit k t 17 gh tr ln v c din tch sn xe

dnh cho khch ng (din tch dnh cho 1 khch ng l 0,125m2) theo tiu chun
quy nh.
b. Cc yu cu i vi phng tin vn ti hnh khch bng xe but
Ngoi cc yu cu i vi cc xe dng ch khch (yu cu tin cy, bn;
an ton; h thng tn hiu; kch thc) Phng tin vn ti xe but cn p ng c
cc yu cu sau:
* V sc cha
Do c im xe but hot ng trong thnh ph vi chiu di chuyn i bnh qun
ca hnh khch ngn, s lng im dng nhiu cho nn s gh ch chim 25 40%
trng ti cn li l ch ng.
Din tch hu ch dnh cho 1 hnh khch ng khng nh hn 0,125 m2, khi
lng tnh ton bnh qun ca mt hnh khch khng c nh hn 60kg (k c hnh l
xch tay); Khng gian dnh cho hnh khch ng l khng gian khng b tr gh ngi
ng thi phi tho mn cc yu cu v kch thc ca chiu cao hu ch, chiu rng
hu ch, khong trng 250 mm trc cc gh ngi khng c tnh l ch ng;
* V kt cu
Phng tin hot ng trong iu kin ng s thun li cho nn khng yu
cu v kh nng vt chng ngi vt. trong xe cn c h thng tay vn m bo
hnh khch c n nh trong qu trnh chy xe.
C tay vn, tay nm cho hnh khch ng: Cc tay vn, tay nm phi c kt
cu bn vng bo m cho hnh khch nm chc, an ton. Mi tay vn phi c mt on
di t nht l 100 mm, dy treo c th c tnh l tay nm khi chng c b tr lp t
ph hp; cc tay vn, tay nm phi c trang b y , phn b hp l v c b tr
cao nht nh nhng khng c lm nh hng n vic di chuyn ca hnh
khch trn t v khi ln, xung xe.
Hai bn ca hnh khch phi b tr tay vn, tay nm hnh khch ln xung d
dng. Cnh li ln xung phi b tr thanh chn bo v nhm bo m cho hnh khch
khng b x ti bc ln xung khi phanh t t ngt.
Trong khoang hnh khch phi lp t cc n chiu sng r cc phn sau:
li i trong khoang hnh khch v tt c cc bc ln xung.
* V h thng ca
S lng ca ln xung t nht phi c 2 ca mt ca ln v mt ca xung, bc
thp nht ca ca thng cao bng chiu cao ca va h tiu chun.
S lng, chiu rng, chiu cao ca ln xung hnh khch ti thiu c quy
nh ph hp vi trng ti ca xe; ngoi ra trn xe phi c li thot khn cp, ca s
c th c s dng lm li thot khn cp khi c din tch ln theo quy nh.

NMTCVTOT

151

 Bc ln xung: B mt bc ln xung phi c to nhm hoc ph vt liu c

ma st bo m an ton cho hnh khch ln xung; kch thc cho php i vi cc
bc ln xung c quy nh i vi bc th nht (tnh t mt t), chiu su nh nht
ca bc ln xung
* V tc
Phng tin xe but yu cu c tnh nng gia tc ln trong khong thi gian
ngn c th t c tc theo yu cu, v hot ng trong thnh ph cho nn khng
cn yu cu c tc cao.

4. Cng tc t chc vn ti hnh khch bng xe but

Nhng yu cu chung khi t chc vn ti hnh khch cho tt c cc loi hnh vn
chuyn:
p ng y nht nhu cu i li ca hnh khch;
Gim thi gian chuyn i ca hnh khch;
Nng cao cht lng phc v hnh khch;
T chc chy xe phi theo thi gian biu v biu chy xe ( c xc nh
trc), nu c thay i phi c thng bo kp thi, chnh xc cho hnh khch;
Nng cao hiu qu s dng phng tin, m bo cc ch tiu kinh t ti chnh
cho doanh nghip vn ti hnh khch.
T chc vn ti hnh khch bng xe but ph thuc vo khng nhng ch khi
lng hnh khch, kt qu hot ng sn xut (kinh t, ti chnh) ca doanh nghip vn
ti hnh khch m cn ph thuc vo cc ch tiu cht lng phc v hnh khch. T
chc vn ti hnh khch bao gm cc ni dung sau:
La chn cc phng php iu tra s bin ng lung hnh khch.
Xc nh h thng hnh trnh ti u
La chn phng tin v xc nh s lng phng tin hot ng trn cc
hnh trnh
Xc nh tc chy xe
Phi hp hot ng ca xe but vi cc loi hnh vn ti khc (nu c)
Lp thi gian biu chy xe
T chc lao ng cho li xe
T chc a xe ra hot ng
Kim tra v qun l hot ng ca xe trn ng
Cc bin php m bo an ton chy xe.
Cc ni dung trn c th hin s 4.1.

a. iu tra lung hnh khch

NMTCVTOT

152

 t chc vn ti hnh khch hp l v nng cao hiu qu s dng phng tin

cn phi nghin cu mt cch c h thng s bin ng ca lung hnh khch theo
khng gian v thi gian ca cc hnh trnh. C nhiu phng php nghin cu bin
ng lung hnh khch.
* Phng php thng k
L phng php da vo s liu thng k v s v bn c cc tuyn theo
tng chuyn m li ph xe ghi chp trong ca lm vic. Da vo s liu ny c th xc
nh: Khi lng hnh khch theo tng chng v c hnh trnh theo tng chuyn. Song
phng php ny khng m bo y v c s ca phng php ny hn ch v
ngun thng tin. Ngoi ra i vi v xe but trong thnh ph thng v ng hng, v
s dng cho nhiu hnh thc vn ti,v thng...
* Phng php d bo
Da vo s liu thng k v dng cc phng php phn tch, xc sut thng k
xc nh khi lng vn chuyn hnh khch trong thi gian ti.

NMTCVTOT

153

154 NMTCVTOT

La chn
b tr
phng
tin

154

Kim tra s ph hp

Xc nh im dng,

Xc nh l trnh tuyn

Xc nh bn u, cui

Lp
hnh
trnh
chy
xe

iu tra hnh khch

NMTCVTOT

Khng ph hp

CP nhin
liu

Gi
thnh

La chn chi tit

Li
nhun

Xy
dng
TGB
BCX

La chn s b

T chc
lao ng
li xe

K thi tit kh

K t chc k

K ng s

K hnh khch

Qun l
hot ng
xe trn
ng

Tnh ton phn tch

KQSXVT

a xe
ra hot
ng

T sut li
nhun

Ch o thc hin k
hoch vn ti

S 4.1 Ni dung cng tc t chc vn ti hnh khch

Nn
g

Xc nh
cc ch
tiu khai
thc k
thut

Lp k hoch
Vn ti

Tu thuc vo mc ch iu tra m c th iu tra ton b (tt c cc hnh trnh

trong cng mt lc) hoc iu tra la chn (mt hoc mt s hnh trnh), thi gian iu
tra c th l tt c cc ngy trong tun hoc vo ngy ngh, ton b gi m tuyn hay
ch vo gi cao im, thp im...
* Phng php t khai
Ni dung ca phng php ny l mi ngi c nhn mt bn ghi c cu hi v
h t tr li v cc cu hi . Sau khi tp hp c cc cu tr li c th xc nh c
nhu cu vn chuyn theo cc hnh trnh khc nhau v xy dng c s lung hnh
khch. Phng php ny phi iu tra ton b tt c mng li hnh trnh ca thnh
ph, vic phn pht v thu thp s l s liu rt phc tp tn cng sc.
Phng php ny thu thp c khong thi gian hnh khch i li v dao ng
ca lung hnh khch theo cc im (khng gian). Thng thng tin hnh iu tra
ti cc c quan, trng hc, doanh nghip...
* Phng php pht th
Ni dung ca phng php l mi hnh khch khi ln xe c pht mt th c ghi
s hiu ca im m h khi ln xe, khi hnh khch xung xe nhn vin iu tra
im xung thu li th .
Phng php pht th cho cc s liu v khi lng vn chuyn hnh khch,
di mt chuyn i, dao ng ca lung hnh khch, iu tra ton b cc hnh trnh hoc
mt hnh trnh hay mt chuyn no .
* Phng php bn ghi
Ni dung ca phng php ny l dng bn ghi s lng hnh khch ln xung
cc im , sau s tnh ton cc ch tiu.
Phng php bn ghi c th tin hnh theo ton b hay chn mu, s liu thu thp
c bao gm: Khi lng v lng lun chuyn theo tng hnh trnh v tt c mng
li, di bnh qun 1 chuyn i theo tng hnh trnh, h s s dng trng ti tnh ca
xe theo tng hnh trnh v theo tng chng, s thay i hnh khch theo gi trong ngy,
ngy trong tun v theo khng gian, doanh thu vn ti theo tng hnh trnh.
Cch t chc: Nhn vin iu tra theo xe ti mi ca ln xung c mt ngi ghi
chp theo bng ring ti ca do mnh ph trch.
* Phng php quan st bng mt
Ni dung ca phng php cho bit h s li dng trng ti tnh thng qua quan
st (cho im) ca ngi iu tra ng nhng im c lu lng khch ln.
nh gi h s s dng trng ti theo im, sau ngi quan st ghi vo bng quan st
ti im mnh ph trch.
Phng php quan st bng mt ch s dng khi nh gi h s s dng trng ti
gi cao im ni ring v trong ngy ni chung cc im c lu lng ln nhm la
chn loi xe cho ph hp vi tng hnh trnh.
* Cc phng php khc: T khai, pht th, bng ghi, quan st bng mt, thit b
t ng.
b. Xc nh hnh trnh chy xe

NMTCVTOT

155

Vn ti hnh khch trong thnh ph mc tiu l vn chuyn c khi lng hnh

khch p ng c mt phn nhu cu i li ca ngi dn th. Hnh trnh chy
xe cn p ng mt s yu cu sau y:
i qua cc im thu ht v hnh thnh hnh khch nh: Trung tm thng mi,
trng hc, bnh vin, nh my, cc doanh nghip
Ph hp vi quy m v din tch ca thnh ph;
Cc im u cui phi iu kin phng tin lm tc nghip u cui;
Ph hp vi cc chuyn i ca hnh khch;
Khong cch gia cc im dng, ph hp thun li cho hnh khch

c.

La chn b tr phng tin vo hnh trnh

vn chuyn hnh khch c th s dng nhiu loi xe c sc cha khc nhau.

Song hiu qu s dng phng tin cng s khc nhau khi chng khng ph hp vi
cng lung hnh khch trn cc hnh trnh.
La chn xe theo sc cha hp l c tin hnh trong hai trng hp sau:
Xy dng phng n, k hoch cho thi gian ti;
Lp k hoch tc nghip cho thi gian c th (khi doanh nghip c nhiu loi xe
c sc cha khc nhau).
Thng thng trn mi hnh trnh thng s dng mt loi xe, khi c s bin
ng ln ca lung hnh khch th s dng xe c sc cha khc nhau.
la chn sc cha hp l cn phi xc nh c cc yu t sau y:
Cng sut lung hnh khch vo gi cao im;
Bin ng lung hnh khch theo gi trong ngy v theo chiu di hnh trnh
(bin ng theo khng gian);
Ch lm vic ca xe trn hnh trnh;
iu kin ng s, kh nng thng qua ca ng;
Gi thnh vn chuyn;
Khong cch chy xe hp l (mang tnh cht phc v);
Chiu di hnh trnh v di bnh qun chuyn i ca hnh khch.
Nu cng mt khong cch chy xe nu la chn trng ti phng tin khng hp
l s xy ra hai trng hp:
Cng sut lung hnh khch ln dng xe sc cha nh dn ti cht lng phc
v km (qu ti, chen ln x y hoc ch i chuyn sau);

NMTCVTOT

156

 Cng sut lung hnh khch nh dng xe sc cha ln dn ti hiu qu s dng

phng tin gim, lng ph sc cha ca xe (h s li dng trng ti thp, gi thnh cao
nh hng ti kinh doanh).
Xc nh sc cha hp l
Theo HAMU, vn chuyn hnh khch trong thnh ph sc cha hp l ph
thuc vo cng lung hnh khch trong gi theo mt hng nh sau:

Bng 4.3 Quan h gia cng lung HK v sc cha ca xe

Cng lung HK trong 1 gi (HK)

Sc cha ca xe (ch)

200 1000

40

1000 1800

65

1800 2600

80

2600 3800

110

>3800

180

Xc nh sc cha hp l theo lng lun chuyn hnh khch trn 1 Km hnh

trnh

Bng 4.4 Quan h gia lng lun chuyn HK vi sc cha ca xe

Lng lun chuyn HK
1000 HKKm / Km hnh trnh

Sc cha phng tin

(ch)

<6

40

6 10

60

10 16

80 85

>16

150 160

Xc nh sc cha theo khong cch chy xe vo gi cao im:

Khong cch chy xe vo gi cao im v tn sut chy xe c xc nh nh
sau:
Khong cch chy xe

I=

TV
* 60
Ahd

(pht)

(4.22)

(xe / gi)

(4.23)

Tn sut chy xe

J=

Ahd
Tv

NMTCVTOT

157

Ta c tn sut chy xe J vo gi cao im c xc nh theo cng sut lung

hnh khch vo gi cao im on ln nht:
J=

Qmax
Q
q = max
q *
J *

(4.24)

Trong : Qmax cng sut lung hnh khch ln nht gi cao im theo mt
hng (HK / gi)
Thay vo ta c:
q=

Q *T
2 * Qmax * LT
Qmax
Qmax
=
= max v =
Aht *
V K * Ahd *
J * * Ahd
Tv

(ch)

d. Xc nh tc chy xe
Cn xc nh cc loi tc trong VTHKCC bng xe but bao gm: tc k
thut, tc l hnh (giao thng), tc khai thc (phn ny c trnh by c th
phn 2.3.

Tc lm mt trong nhng yu t nh hng rt ln n thi gian

chuyn i ca hnh khch, khi nh mc tc chy xe cn phi quan tm nhiu
n nhng quy nh v tc trn tng on ng, mt xe trn ng, cht
lng ng... c th nh mc tc tt nht m bo cho li xe an ton v
thi gian chuyn i ca hnh khch c m bo.
Hin nay c hai phng php nh mc tc chy xe hay dng l:
phng php chp nh bm gi v phng php phn tch tnh ton.
- Phng php chp nh bm gi: thc hin phng php ny chnh
xc th ngi nh mc phi trc tip i kho st tuyn. Ngi nh mc s bm
gi tng thao tc ca li xe nh: tng tc, gim tc, phanh xe, xe vo im n
tr khch... t nh ra tc chy xe chung cho ton hnh trnh.
- Phng php phn tch tnh ton: Da vo s liu ban u trn tuyn
hot ng nh: cc cung ng vn chuyn, chiu di tng cung ng, c
im tng cung ng, quy nh v tc chy xe trn tng cung ca B GTVT
t tin hnh phn tch nh mc tc chy xe.
e.

Cc ch tiu trong vn ti hnh khch bng xe but

e.1. Cc ch tiu c trng cho hnh trnh

NMTCVTOT

158

 Chiu di hnh trnh (LM): L khong cch t im u n im cui hnh

trnh. Trong thnh ph chiu di hnh trnh xe but hp l nm trong khong:
(Km)
(4.2)
Lmin LM Lmax
Trong : Lmin = LHK ; Lmax = (23) LHK
LHK: chiu di bnh qun chuyn i ca hnh khch
S lng cc im dng dc ng (n)

n=

LM
1
L0

(4.3)

Khong cch bnh qun gia cc im dng, (L0)

Trong thnh ph m bo thi gian chuyn i ca hnh khch l nh nht th
Lo c xc nh theo cng thc thc nghim nh sau:
L0 =

LHK * t d
7,5

(mt)

(4.4)

Trong : td thi gian xe dng ti mt im dng

e.2. Cc ch tiu c trng cho h thng hnh trnh

Mt mng li hnh trnh (ht): L t s gia tng chiu di ng ph m
hnh trnh xe but chy qua vi din tch thnh ph.

HT =
Trong :

gt

(Km / Km2)

(4.5)

F din tch thnh ph, vng (Km2);

Lgt tng chiu di ng ph ni c hnh trnh xe but chy

qua (Km)
H s mng li hnh trnh KHT: L t s gia tng chiu di tt c cc hnh
trnh vi tng chiu di ng m hnh trnh xe but i qua.

K HT =

L
L

(Km / Km)

(4.6)

gt

Trong : LM tng chiu di mng li hnh trnh (Km)

Lgt tng chiu di mng li giao thng ni c hnh trnh xe but

chy qua (Km).
H s ny biu th s hnh trnh bnh qun trn mng li, th hin s thun tin
cho hnh khch khi la chn hnh trnh.

e.3. Ch tiu tc
Tc chy xe l mt ch tiu quan trng phn nh hiu qu s dng xe (nng
sut, gi thnh) v cht lng phc v hnh khch.

NMTCVTOT

159

 Cc loi tc trong VTHKCC bng xe but: Ngoi cc ch tiu tc c

trnh by ti phn 2.3.4 bao gm cc tc : Tc kt cu, tc gii hn cho php,
tc k thut, tc l hnh (giao thng), tc khai thc, trong vn ti hnh khch
bng xe but cn c tc O D (tc tnh t im xut pht n im kt thc
chuyn i ca hnh khch).
Tc O D (VOD): Tc ny c tnh bng t s gia qung ng t im
xut pht n ch chia cho thi gian chuyn i ca hnh khch.
L
VO D = O D
(4.7)
TO D
Trong : VO D vn tc ca hnh khch c tnh t im xut pht n ch

LO D qung ng i ca hnh khch tnh t im xut pht n

ch

TO D thi gian chuyn i ca hnh khch tnh t im xut pht n

ch
e.4. Ch tiu v thi gian
Thi gian chuyn xe (Tcxe)
Tcxe = Tlb + Tdd + Tc (pht)

TCxe =

LM
* 60 + M 1 * t 0 + Tdc
VT
L0

(4.8)
(pht)

(4.9)

Thi gian chuyn i ca hnh khch (Tci)

Thi gian mt chuyn i ca hnh khch bao gm thi gian hnh khch i b t
im xut pht n im tdb1 thi gian hnh khch ch i ti im dng, tc thi
gian vn chuyn ca phng tin tpt v thi gian hnh khch i b t im n a
im kt thc ca chuyn i tb2.
Tci = tb1 + tcoi + tpt + tb2

(pht)

(4.10)

Khi mt mng li giao thng trn thnh ph ng u th tb1 = tb2 do thi

gian di chuyn s l:
tb = tb1 + tb2

(pht)

(4.11)

Trn c s nghin cu l thuyt A Kh.ibertal xc nh c mi quan h gia

mt mng li giao thng v chiu di qung ng i b Lb n tuyn giao thng
i vi mng li giao thng c hnh dng bt k.

Lb1 =

1
3

(mt)

(4.12)

Khong cch bnh qun qung ng i b dc theo tuyn giao thng n

im .

Lb 2 =

NMTCVTOT

160

L0
4

(mt)

(4.13)

L0 khong cch bnh qun gia cc im dng trn tuyn giao thng
Nh vy thi gian i b n im hoc t im n a im cn thit trong
chuyn i ca hnh khch c xc nh bng t s gia qung ng i b v tc
i b.

t db = t db1 + t db 2

1 L0
+

3
4

* 60
=
Vdb

(pht)

(4.14)

Trong : Vdb tc i b (km / h)

tdb1 thi gian i b n tuyn giao thng (pht)
tdb2 thi gian i b dc theo tuyn giao thng n im (pht)
Thi gian i trn phng tin bao gm thi gian ln bnh tlb v thi gian dng
ca phng tin td ti cc im dng trn hnh trnh ca hnh khch.
tpt = td + tlb =

LHK
* 60 + n * to
VT

(pht)

(4.15)

Trong : n s im dng trn hnh trnh khng k im u cui

n = HK 1
L0

to thi gian dng ti mt im

(4.16)

LHK
* 60 + HK 1 * t 0
(pht)
(4.17)
VT
L
0

Thi gian ch i phng tin ca hnh khch trn cc im ph thuc vo

khong thi gian vn chuyn lin tip gia hai phng tin (khong cch chy xe)
I
(pht)
(4.18)
t cdoi =
2
Thay cc tr s bit vo cng thc (Tci) chng ta xc nh c thi gian y
di chuyn t im u n im cui ca hnh khch (thi gian chuyn i ca
hnh khch.
t pt =

Tcdi

1 L0
+

3
4

=2
Vdb

VO D =

* 60 + I + LHK 1 * t + LHK * 60
0 B
2 L0
T

LO D
Tcdi

(Km/h)

(pht)

(4.19)

(4.20)

Trong : LOD c ly ca hnh khch t im xut pht n im kt thc

1 L0
+ + LHK
LO D = 2
4
3

(Km)

(4.21)

NMTCVTOT

161

g. Xy dng thi gian biu v biu chy xe

g.1. Mc ch tc dng ca thi gian biu v biu chy xe
Thi gian biu v biu chy xe c tc dng cho vic t chc qun l phng
tin, li xe, nng cao hiu qu v cht lng cng tc ca nhng xe but hot ng theo
hnh trnh v thng tin cho hnh khch bit.
Thi gian biu chy xe l nhng ti liu nh mc c bn v t chc cng tc vn
ti ca nhng xe but hot ng theo hnh trnh trong quy nh v ch chy xe
(thi gian ln bnh, thi gian dng ), ch lao ng cho li xe, thi gian lm vic
ca hnh trnh (m tuyn, ng tuyn hay ni cch khc: chuyn u, chuyn cui), s
lng xe, chuyn xe v khong cch chy xe trn hnh trnh.
Thi gian biu chy xe khng nhng c tc dng trong vic t chc chy xe (lin
quan ti li xe, ph xe, bn v, iu , trm, bn) m cn c tc dng cho cc b phn
phc v k thut, vt t (bo dng, sa cha, vt t, nhin liu), b phn kim tra xe
hot ng trn ng, cho hnh khch.
Biu chy xe khc nhau gia ngy lm vic v ngy ngh. Nhng hnh trnh
hot ng lin tc trong nm cng phi lp ring.
Hnh thc th hin thi gian biu hay biu chy xe dng bng hay dng
biu cho tng hnh trnh c th sau da vo yu cu ca t chc qun l v phc
v hnh khch lp:
Thi gian i, n trm u, cui (iu )
Thi gian lm vic ca li xe (qun l li xe)
Thi gian biu thng tin cho hnh khch bit bn u, cui, dc ng
(bn ch dn cho hnh khch).

g.2. Xy dng biu v thi gian biu chy xe: Cc s liu cn thit khi lp biu
Chiu di hnh trnh, chiu di gia cc im .
Tc k thut cho tng on (gia hai im ), thay i theo gi trong ngy
(nu xc nh c).
Thi gian cc im .
Thi gian mt chuyn, mt vng, thi gian hot ng trong ngy, thi gian v
a im ngh ngi, n ung...
Qung ng huy ng.
S lng xe hot ng trong ngy trn hnh trnh.
Khi xy dng tuyn mi, hnh trnh mi, khi cc iu kin c nh hng n
s thay i biu nh: iu kin ng s, hnh khch, hoc ko di hnh trnh
c cp c thm quyn ph duyt th cn phi thay i (xy dng, iu chnh) biu
chy xe.
Trong thc t hot ng ca xe, ca tuyn c th c sai s so vi biu chun
vi gii hn ti a nh sau: i vi cc tuyn vn ti hnh khch trong thnh ph l +(
NMTCVTOT

162

) 1 pht ; i vi cc tuyn vn chuyn hnh khch ni tnh l +() 3 pht ; i vi

tuyn vn ti hnh khch lin tnh l +() 5 pht.
h. T chc chy xe vo gi cao im
Cc bin php phc v hnh khch vo gi cao im bao gm:
h.1. Cc bin php lin quan ti mng li hnh trnh
Tng mt mng li hnh trnh
Hon thin h thng hnh trnh
p dng cc hnh rnh rt ngn
T chc cc chuyn xe nhanh, tc hnh
h.2. Cc bin php lin quan n phng tin
Tng s xe hot ng, rt ngn khong cch chy xe
S dng moc v s mi r moc
S dng xe c trng ti ln
Chn xe c tnh nng ng lc tt
h.3. Cc bin php trong t chc chy xe
Phi hp t chc vn chuyn vi cc hnh thc vn ti khc trong thnh ph
Tng vn tc khai thc, rt ngn thi gian ch i bn cui
Hon thin t chc lao ng cho li xe
S dng cc i xe thay th, d phng
h.4. Cc bin php t chc qun l
m bo khong cch chy xe theo quy nh
Kim tra hiu qu s dng xe trn cc hnh trnh
iu chnh xe cc hnh trnh khc
Phi hp tc nghip vi cc hnh thc vn ti khc
h.5. Cc bin php khc
Ci thin cht lng ng s
Phn b thi gian bt u lm vic ca cc n v
Hon thin mng li iu khin giao thng thnh ph
h.6. Cc hnh thc t chc vn ti hnh khch trong gi cao im
Cn c vo c im phn phi lung hnh khch trn hnh tnh m c th t
chc cc chuyn xe sau:
Hnh thc chy xe bnh thng
L nhng chuyn xe dng li tt c cc im trn hnh trnh quy nh
hnh khch ln xung, cc chuyn bnh thng c thc hin vo tt c cc gi trong
ngy, vo gi cao im v cho php hnh thc chy xe ny c thc hin cng vi cc
hnh thc khc. Hnh thc t chc chy xe ny c th n c tt c cc hnh khch ti
cc im dng, tuy nhin vi tc giao thng s lm tng thi gian chuyn xe.
Hnh thc chy xe nhanh

NMTCVTOT

163

L nhng chuyn xe dng li hnh khch ln xung khng phi tt c cc

im dng trn hnh trnh m ch mt vi im c ghi r trong biu chy xe v
bn (hoc im dng) hnh khch bit. Hnh thc chy xe nhanh ch n khch c
mt s im dng theo quy nh lm cho thi gian ch i ca hnh khch ti cc
im khng n tr khch. Hnh thc chy xe nhanh ph hp vi vn chuyn hnh
khch trong gi cao im ti cc tuyn c khi lng hnh khch ln ti mt s im.
Hnh thc chy xe tc hnh
L chuyn xe ch n tr khch ti im u, cui cn cc dim khc trn hnh
trnh xe khng dng li. Nhng chuyn ny cn c ghi r bn u, bn cui, s hiu
ring hnh khch bit. Hnh thc chy xe tc hnh ch p dng i vi cc tuyn vo
khong thi gian c khi lng hnh khch i t im u n im cui ca hnh trnh
v d cc tuyn xe but ni cc bn xe lin tnh.
Hnh thc chy xe c bit
L nhng chuyn xe chy khng ht ton b chiu di hnh trnh ch chy trn
on c khi lng hnh khch ln.
Cc hnh thc chy xe nhanh, tc hnh, c bit ch c thc hin xem k vi
cc chuyn xe bnh thng c th p ng c nhu cu i li ca hnh khch trn
tuyn.
i. T chc lao ng cho li, ph xe
* c im: lao ng ca li xe l lao ng phc tp, nguy him c lin quan ti
an ton v tnh mng ca hnh khch. V vy t chc lao ng cho li xe phi m bo
nhng quy nh v ch lao ng do nh nc quy nh (thi gian lm vic mt
thng, di 1 ngy, ca lm vic, ch ngh ngi).
Da vo t chc sn xut c phng n t chc lao ng li ph xe cho thch
hp theo c im tnh cht ca tng lung hnh khch c th.
* Mt s yu cu khi t chc lao ng cho li xe
Tng s thi gian lm vic trong thng bng quy nh v thi gian lao ng do
nh nc quy nh.
di ca lm vic khng ln hn 10 gi trong ngy i vi vn chuyn hnh
khch trong thnh ph v vn chuyn ni tnh, khng ln hn 12 gi trong ngy vi vn
chuyn ng di lin tnh.
i vi xe khch c thi gian hot ng ln hn 12 gi trong ngy nn b tr
mt xe hai li.
Thi gian chun b v kt thc ca lm vic l 15 20 pht.
Sau 4 gi xe chy lin tc phi ngh ngi t 30 60 pht.
Khi lm vic vo ca ba (t 22 gi n 6 gi sng) di ca lm vic c gim
so vi nh mc.
to iu kin thun li cho li xe thng thng n nh li xe trn tuyn v
li xe c b tr theo nt (chuyn) c th trong thng.
Cn ch t chc lao ng cho li xe v t chc chy xe vo cc ngy ngh: l
tt, ch nht... theo ch phc v cng cng ca nh nc quy nh.

NMTCVTOT

164

k. Cng tc ch o v thc hin k hoch tc nghip

k.1. Cng tc a ra hot ng
Vic lp biu a xe ra hot ng l cng on cui cng ca cng tc
vn ti. Khi phng tin hot ng cn phi m bo yu cu s dng xe c hiu
qu, nng cao cht lng phc v hnh khch.
- Cc cn c lp biu a xe ra hot ng.
+ S lng xe c v s lng xe tt chn hot ng trn hnh trnh.
+ Thi gian hot ng bnh qun ca cc xe trong ngy.
+ T chc ph hp cho li xe.
Trc khi a xe ra hot ng cn:
+ Kim tra tnh trng v k thut ca phng tin.
+ Cp nhin iu.
+ Cp lnh vn chuyn
Sau a xe ra hot ng theo thi gian biu v biu chy xe.
k.2. Cng tc qun l hot ng ca xe trn ng.
Vic qun l hot ng phng tin nhm mc ch nm bt tnh hnh
hot ng thc t ca phng tin, kim tra gim st vic thc hin c ng vi
k hoch lp ra hay khng. Vic qun l c thc hin trn cc mt sau:
+ Xe chy ng hnh trnh khng.
+ n v tr khch ng thi gian v a im khng.
+ Trc khi xut bn kim tra s lng hnh khch, sp xp hnh l trn
xe.
+ Kim tra giy php v lnh vn chuyn.
+ Kim tra vic thc hin ng gi, ng xe, ng nt khng b nt t
tin.

NMTCVTOT

165

m. Phn tch kt qu sn xut vn ti

y l cng vic rt quan trng trong bt k mt hot ng sn xut kinh
doanh no. N gip cho doanh nghip c th nm bt c nhng thi c v
lng trc c nhng ri ro trong qu trnh thc hin k hoch.
Da trn kt qu sn xut, doanh nghip tin hnh so snh vi k hoch
ra thy c mc thc hin ca n v mnh. Trn c s tm ra cc
nguyn nhn thuc v ch qua ca n v mnh hoc do cng tc t chc vn ti
cn bt hp l khu no. T ra c cc bin php khc phc, iu chnh
kp thi nng cao hiu qu hot ng sn xut vn ti ti doanh nghip.

4.3. T CHC VN TI HNH KHCH LIN TNH, QUC T

4.3.1. KHI NIM V PHN LOI VN TI HNH KHCH

1. Khi nim

- Tuyn vn ti khch l tuyn c xc nh xe t khch vn chuyn

khch t mt bn xe thuc a danh ny n mt bn xe thuc a danh khc.
- Hnh trnh chy xe l tuyn vn ti khch c xc nh c th, c quy nh
im i, im n v cc im dng, xe t vn ti khch thc hin trong mi
chuyn xe.
- Lch trnh chy xe ca mt chuyn xe vn chuyn khch l thi gian c xc
nh cho mt hnh trnh chy xe t khi xut pht n khi kt thc chuyn xe.
- Biu chy xe trn mt tuyn vn ti khch l tng hp cc lch trnh chy
xe ca cc chuyn xe vn ti khch tham gia khai thc trn tuyn trong mt thi gian
nht nh.
- Kinh doanh vn ti khch bng t l vic s dng xe t khch vn
chuyn khch c thu tin.
- Doanh nghip vn ti l cc n v kinh doanh vn ti c thnh lp theo
Lut Doanh nghip, Lut Hp tc x.
- Vn ti khch theo tuyn c nh l vn ti khch theo tuyn c bn i, bn
n l bn xe khch v xe chy theo hnh trnh, lch trnh quy nh.
- Vn ti hnh khch quc t: Vic vn chuyn hnh khch k c khch du lch
gia hai nc c thc hin bng phng tin theo hnh thc vn chuyn t ni
hnh khch i ti ni hnh khch n gia 2 hay nhiu quc gia. Phng tin vn
chuyn theo tuyn phi xut pht v kt thc ti bn xe theo quy nh.

NMTCVTOT

166

2. Phn loi: C rt nhiu tiu thc phn loi vn ti hnh khch khc nhau
a. Theo phng thc vn ti
- Vn ti hnh khch bng t;
- Vn ti hnh khch bng ng st;
- Vn ti hnh khch bng ng thy;
- Vn ti hnh khch bng ng hng khng.
b. Theo phm vi hot ng

- Vn ti khch tuyn ni tnh;

- Vn ti khch tuyn lin k;
- Vn ti khch tuyn lin tnh;
- Vn ti hnh khch quc t.
c. Theo loi hnh hot ng

- Vn ti khch theo tuyn c nh;

- Vn ti khch theo hp ng;
- Vn ti khch du lch.
3. Yu cu i vi vn ti hnh khch theo tuyn lin tnh, quc t
a. Yu cu v phn hng i vi phng tin vn ti hnh khch lin tnh
* Yu cu
- L t ch ngi c t 10 ch ngi tr ln (k c ngi li) c php kinh
doanh vn chuyn hnh khch lin tnh.
- Phi thc hin cc quy nh bt buc p dng ca tiu chun v t khch, tiu
chun an ton k thut v bo v mi trng ca phng tin c gii ng b.
- Phi gh ngi, khng c php b tr din tch ch hnh khch ng, cc
gh hnh khch phi hng theo chiu xe chy. H thng gh ngi phi m bo yu
cu t ra (yu cu v kch thc gh chiu rng, cao, su, khong cch gia cc hng
gh; m ca gh, gc nghing ca gh...). t phi trang b bnh cu ho, dng c
ph ca s c, ti thuc cp cu.
* Thi gian s dng ca t khch lin tnh

Vi c ly trn 300Km: Khng qu 15 nm i vi t sn xut ch

khch; khng qu 12 nm i vi t chuyn i cng nng trc ngy 01 thng
01 nm 2002 t cc loi xe khc thnh t ch khch.
Vi c ly t 300Km tr xung: khng qu 20 nm i vi xe t sn xut
ch khch; khng qu 17 nm i vi t chuyn i cng nng trc ngy 01
thng 01 nm 2002 t cc loi xe khc thnh t ch khch.
* Kt cu v tc

NMTCVTOT

167

 V kt cu: Phng tin phi c kh nng vt chng ngi vt, trong xe cn c

h thng gi hnh l v hng ha ca khch mang theo.
V tc : Phng tin c tnh nng tc cao.

* Phn hng t khch: t khch c phn lm 03 hng:

t khch hng 1: L cc loi t khch lin tnh c: iu ho nhit trung
tm, gh ngi hnh khch iu chnh c nghing, radio catset, v c th c
VIDEO, c bung v sinh.
t khch hng 2: L cc loi t khch lin tnh c iu ho nhit trung
tm v radio catset.
t khch hng 3: L cc loi t khch lin tnh cn li.

b. Bn xe v trm ngh dc ng
* Khi nim: Bn xe khch l b phn thuc kt cu h tng giao thng ng
b, c xy dng t n, tr khch; ni cc c quan qun l Nh nc c thm
quyn thc hin quyn qun l Nh nc theo quy nh ca php lut. n v kinh
doanh, khai thc bn xe l mt loi hnh doanh nghip.
* Yu cu i vi bn xe
Phi gn vi ng giao thng cng cng, thun tin cho khch i xe, gn khu
dn c hoc trung tm kinh t, trung tm thng mi.
Trng hp v tr bn xe khng gn vi ng giao thng cng cng th khng
cch qu xa ng giao thng cng cng v c ng ni vi ng giao thng cng
cng ph hp vi quy nh ca php lut v an ton giao thng.
Bn xe c xy dng gn ni chuyn tip vi cc phng thc vn ti khc
hoc gn ni chuyn tip vi xe but th.
Bn xe phi c bin bo, bin ch dn r rng.

4. Qun l, khai thc vn ti hnh khch bng t theo tuyn c nh

a. iu kin thit lp tuyn vn ti khch c nh bng t

C h thng ng b bo m an ton, thng sut cho xe vn chuyn
khch thc hin hnh trnh v lch trnh vn ti.
C nhu cu i li ca khch n nh theo tng chu k thi gian.
C bn xe ni i, bn xe ni n tiu chun, trm ngh v cc im
dng, xe khch theo quy nh ca B trng B Giao thng vn ti.
b. Cng b tuyn vn ti khch c nh mi
H s ng k m tuyn mi ca doanh nghip vn ti gm: ng k m
tuyn vn ti khch bng t theo tuyn c nh km theo phng n hot ng
vn ti khch lin tnh bng t, lch trnh chy xe theo mu.

NMTCVTOT

168

 Sau khi nhn c h s ng k m tuyn, c quan qun l tuyn c trch

nhim thm nh v cng b m tuyn vn ti khch c nh mi; ng thi ban
hnh vn bn chp thun khai thc th theo mu quy nh, trng hp khng chp
thun phi c vn bn tr li nu r l do theo mu quy nh.
Ni dung cng b tuyn vn ti khch c nh mi bao gm: Hnh trnh
chy xe; c ly vn chuyn; bn xe ni i, bn xe ni n.
c. Cng b ngng tm thi hoc vnh vin, iu chnh tuyn vn ti khch c
nh ang khai thc
* Tuyn vn ti khch c nh bng xe t s c cng b ngng khai thc
tm thi hoc vnh vin khi:
Tuyn vn ti khch c nh bng xe t khng cn tho mn mt trong s
cc iu kin vn chuyn hnh khch tuyn c nh;
Tuyn ng giao thng cn sa cha, nng cp t xut khng bo m an
ton cho vn ti, cc bn xe thay i v tr, tnh hnh trt t an ninh khng bo m
hoc c nhng s c bt thng khc.
Khi ngng hot ng, c quan qun l tuyn phi thng bo rng ri l do
ngng hot ng trc 30 ngy, trng hp ngng tm thi phi thng bo thi gian
tm ngng.

d. i vi chuyn xe cht lng cao

Doanh nghip t chc chuyn xe cht lng cao phi ng k vi c quan qun
l tuyn v cht lng phng tin v cc dch v phc v khch trn sut hnh trnh
theo di trong qu trnh thc hin;
Xe tham gia khai thc chuyn xe cht lng cao khi hot ng trn tuyn phi
c ph hiu CHUYN XE CHT LNG CAO t pha bn trong knh chn gi,
pha bn phi ngi li xe; ph hiu CHUYN XE CHT LNG CAO theo
quy nh.

5. Trch nhim quyn hn ca cc bn ti bn xe

* Trch nhim, quyn hn ca Ban qun l bn xe
Ban qun l bn xe thc hin quyn kim tra, gim st vic chp hnh cc quy
nh v vn ti khch bng t trong bn xe nh:
Kim tra vic chp hnh cc quy nh v vn ti ti bn xe
Phi hp vi chnh quyn a phng v cc c quan c lin quan trong vic
kim tra v x l cc hnh vi vi phm ti bn xe theo quy nh ca php lut.
* Trch nhim v quyn hn ca n v kinh doanh, khai thc bn xe i vi
khch i xe v doanh nghip vn ti
K hp ng vi doanh nghip vn ti thc hin vic n tr khch ti bn
theo quy nh ca c quan qun l tuyn v cc hp ng dch v phc v li xe, ph
xe, nhn vin phc v trn xe v cc dch v k thut.
NMTCVTOT

169

 Xc nhn vo S nht trnh chy xe.

Bo m trt t an ton, v sinh cho khch v xe trong bn.
Chp hnh cc quy nh v qun l bn xe v chu s kim tra, kim sot ca c
quan qun l nh nc.
Gi gn trt t an ninh, ngn chn cc hnh vi gy mt trt t, m quan v v
sinh mi trng ti bn xe; ngh c quan nh nc c thm quyn x l nhng
hnh vi vi phm ti bn xe v c yu cu bi thng thit hi do nhng hnh vi
gy ra.
* Trch nhim v quyn hn ca doanh nghip vn ti
Chp hnh cc quy nh lin quan n vn ti khch bng t v cc quy nh
khc c lin quan n trt t an ton ti bn xe.
Thc hin hp ng k vi n v kinh doanh, khai thc bn xe; c trc
tip bn v ti bn hoc u thc cho n v kinh doanh, khai thc bn xe bn v.
B tr v ng s xe m bo cht lng c c quan qun l tuyn chp
thun a vo hot ng ti bn xe.
T chc thc hin ng hnh trnh, lch trnh vn ti khch trn tuyn.
n, tr khch ng v tr quy nh trong phm vi bn xe.
* Trch nhim v quyn hn ca khch ti bn xe
Chp hnh s hng dn ca n v kinh doanh, khai thc bn xe, li xe, nhn
vin phc v trn xe v nhng quy nh khc ca Nh nc ti bn xe
Khng mang theo nhng hng ho Nh nc cm lu thng
c yu cu bn v theo ng gi quy nh v b tr ch ngi trn t theo
ng s gh c ghi trn v, c mang theo hnh l nh gn n 10kg min cc
v c xp hng ho mua v cc ln t theo hng dn
Khi khng c nhu cu i, c tr li v trc khi chuyn xe lm th tc
xut bn t nht l 30 pht, khi s c hon li 90% s tin ghi trong v.

6.

Kinh doanh, khai thc bn xe

n v kinh doanh, khai thc bn xe chu s qun l ca c quan qun l Nh

nc chuyn ngnh v giao thng vn ti ng b v ca c quan qun l Nh nc
khc c lin quan ti bn xe.
Ni dung kinh doanh, khai thc bn xe:
Cho thu quy bn v hoc k hp ng nhn u thc bn v vi cc doanh
nghip vn ti;
T chc bn v cho khch, sp xp xe t khch vo bn n khch, tr khch
bo m trt t an ton;
T chc trng gi xe;

NMTCVTOT

170

 T chc cc dch v xp, d, bo qun hng, hnh l cho khch;

T chc cc dch v bo m v sinh mi trng;
T chc cc dch v bo dng, sa cha xe, t chc cc dch v phc v
khch, li xe, ph xe v nhn vin phc v trn xe, qun l, bo tr kt cu h tng,
phng chng chy n trong bn xe, kinh doanh cc dch v khc theo quy nh ca php
lut.

7. Vn ti hnh khch quc t

a. Khi nim v khch quc t

Vic vn chuyn hnh khch k c khch du lch gia hai nc c thc

hin bng phng tin theo hnh thc i thng ni hnh khch i ti ni hnh
khch n (i vi vn chuyn hnh khch). Phng tin vn chuyn theo tuyn
vn ti khch c nh gia 2 quc gia phi xut pht v kt thc ti bn xe theo
quy nh.
b. Yu cu i vi vn ti hnh khch quc t

* Yu cu i vi quc t phng tin v ngi iu khin phng tin khi

hot ng vn ti hnh khch quc t trn ng phi c cc loi giy t cn
gi tr s dng sau y xut trnh cho nh chc trch khi cn thit:
Giy php lin vn gia 2 quc gia v ph hiu;
Giy chng nhn ng k phng tin;
Giy chng nhn kim nh an ton k thut v bo v mi trng cng vi
tem kim nh an ton k thut v bo v mi trng;
Giy php li xe ph hp vi loi xe ang li;
Giy chng nhn bo him trch nhim dn s ca ch xe c gii;
Giy php lu hnh c bit
Ngoi ra cc xe phi c thm giy t sau:
i vi xe vn chuyn khch chy tuyn c nh phi c thm:
Ph hiu xe chy tuyn c nh lin vn gia 2 quc gia;
S nht trnh chy xe vn chuyn khch gia 2 quc gia theo quy nh;
Bng k danh sch hnh khch i xe.
i vi xe vn chuyn khch theo hp ng vn chuyn khch du lch phi
c thm:
Ph hiu xe chy hp ng hoc bin hiu xe vn chuyn khch du lch do c
quan c thm quyn cp;
Hp ng vn chuyn khch hoc bn pht c du xc nhn ca doanh nghip,
ch phng tin.

NMTCVTOT

171

 i vi xe vn chuyn hng ha phi c bng k khai hng ha v cc giy t

c lin quan n hng ha.
Phng tin vn ti qua li gia hai nc phi l xe t c tay li pha bn tri
theo chiu xe chy, c kch thc v ti trng ph hp vi quy nh ca mi nc.
Phng tin vn ti ng b khi hot ng trn lnh th gia 2 quc gia phi
dng, ti cc trm ngh, im dng hoc bn xe v phi mua ph giao thng, ph bn
bi, cc loi ph v l ph khc theo quy nh ca cc quc gia.
Phng tin ca cc quc gia khi tham gia vn chuyn khng phi thay i bin
ng k ca nc mnh khi hot ng trn lnh th ca nc kia.
Li xe thc hin vn ti quc t gia 2 quc gia phi c giy php li xe quc
gia hoc quc t ph hp vi loi xe ang iu khin v khng phi i giy php li xe
khi hot ng trn lnh th ca nc kia.

4.4. T CHC VN TI HNH KHCH DU LCH

Trong ngnh du lch phi c vn ti, hay cn phi c vn ti mi c du lch, ngc
li du lch lm cho vn ti pht trin. Giao thng vn ti thun li, an ton l nhn t
quan trng trong vic thc y i du lch, qua c th khai thc, s dng ht cng
sut, ti sn, sc lao ng, ti nguyn ca du lch.

1. Khi nim
Vn ti khch du lch l vic cung cp dch v vn chuyn khch du lch theo
tuyn du lch, theo chng trnh du lch v ti cc khu du lch, im du lch, th
du lch.
Khi a xe ra vn ti khch du lch phi c chng trnh du lch theo tuyn du
lch i vi xe thuc ngnh du lch qun l, hp ng du lch km theo chng trnh du
lch i vi xe ca t chc, c nhn hp ng vi ngnh du lch.

2. Yu cu ca vn ti trong du lch
Ngoi cc chc nng, nhim v c tnh cht chung ca vn ti phc v dn sinh,
phc v kinh t, vn ti du lch c nhng yu cu c im ring sau:
Bo m i li cho khch du lch mt cch an ton, c bit chnh xc v mt
thi gian, ng thi vi vic tin li kt hp vi vic xem ngm phong cnh trn tuyn
du lch.
Tin nghi ca phng tin phi thoi mi, p ng yu cu v dch v sinh hot
cho khch trn phng tin: n ung, gii tr, chp nh...
Bo m s dng hp l cc kh nng ca phng tin v s lng ngi trong
on khng ging nhau, nhu cu ca khch cng khng ging nhau, va tho mn
nhu cu ca khch va m bo hiu qu kinh doanh ca doanh nghip.
Qu trnh vn chuyn cng l qu trnh hng dn du lch, ng thi cng l
qu trnh trc tip tip xc vi khch hng qung co, tip th cho hot ng ca
doanh nghip, nn doanh nghip cn phi bit kt hp yu cu ny. lm c iu

NMTCVTOT

172

 doanh nghip cn o to cc li xe c trnh , hiu bit vn ho du lch, c trnh

giao tip tt.
Phi c nhng phng n iu chnh b xung sn c i ph kp thi vi
nhng trng hp t xut xy ra, trnh nhng bc dc xy ra cho khch (chm thi
gian, s c dc ng, b qun khch...).

3. c im ca kinh doanh vn ti du lch

Qu trnh sn xut vn ti l mt qu trnh khp kn, n bao gm cc cng on
sau: hnh khch ln phng tin vn chuyn hnh khch xung phng tin.
Vn ti du lch cng l mt b phn trong vn ti hnh khch. Tuy nhin quy trnh
cng ngh trong vn ti du lch c nhng c im ring sau:

Quy trnh cng ngh sn xut vn ti trong du lch cn c mm ho theo yu

cu vn ti ca tour du lch: V hnh trnh du lch theo yu cu ca khch c nhng
dch v xen k nh n, ngh, ch i, chp nh... nn c ch c th rt ngn thi gian,
c ch li ko di hn.
Quy trnh cng ngh sn xut vn ti trong du lch mang tnh tng hp cao: V
ngoi vic di chuyn ra, trong quy trnh cng ngh vn ti c thm cc dch v ngoi
vn ti ngay trn xe theo yu cu ca khch hay l trn tuyn ng i, m khng
phi n thun theo s thu bao phng tin hay thu vn chuyn, nh: mua bn, gii
tr, gii thiu, t vn thng tin...
4.

iu kin kinh doanh vn ti khch du lch

Ch cc doanh nghip, h kinh doanh c cc iu kin sau mi c php kinh

doanh vn ti khch du lch.
C y iu kin quy nh kinh doanh vn ti hnh khch bng t.
Khi xe hot ng phi c hp ng vn ti khch du lch hoc hp ng dch
v, chng trnh, lch trnh bng vn bn ghi t thi gian, im i, im n, s lng
khch, gi cc v tuyn ng xe chy.
Nin hn s dng theo quy nh v t tiu chun v an ton k thut, bo v
mi trng, cht lng dch v.
Xe vn ti khch du lch phi c ph hiu theo quy nh.
Cc iu kin khc theo quy nh ca php lut v du lch.
Doanh nghip, h kinh doanh c iu kin theo quy nh u c khai thc
vn ti khch du lch.
Xe t ng k bin s nc ngoi khng c khai thc vn ti khch cc
tuyn du lch ni a trn lnh th Vit Nam.
Xe vn chuyn khch du lch phi bo m cc iu kin phc v khch du lch
theo quy nh.
Xe vn chuyn khch du lch khi hot ng phi gn ph hiu XE VN
CHUYN KHCH DU LCH

NMTCVTOT

173

 Khi a xe ra vn ti khch du lch phi c chng trnh du lch theo tuyn du

lch i vi xe thuc ngnh du lch qun l, hp ng du lch km theo chng trnh du
lch i vi xe ca t chc, c nhn hp ng vi ngnh du lch.
Nghim cm cc xe ng k khai thc vn ti khch du lch t chc bn v cho
khch.

5. Khai thc vn ti khch du lch

Qu trnh vn ti du lch bao gm cc bc sau y
* Khu chun b k hp ng
Cn tm hiu, khai thc ngun khch; la chn phng tin ph hp vi s lng
khch trong on cng nh yu cu t ra ca on khch sao cho m bo hiu qu
khai thc phng tin li p ng ti a nhu cu ca khch.
* Giai on n khch
V im n tr khch khng n nh li phi ng gi nn cn tho thun v
im n tr khch ngay t khu k hp ng (c th n ti nh nu s lng khch t
hoc ti mt im u mi giao thng nu s lng khch trong on ng) t c
k hoch iu phng tin, nht l ti cc im chuyn ti khi c nhiu phng thc
vn ti tham gia vo hnh trnh du lch. Sau khi n khch, phc v khch ln xe: sp
xp ch ngi, ch hnh l mang theo...
* Trong qu trnh vn chuyn
Trong qu trnh ny ngoi dch v chnh l vn chuyn cn c nhng dch v b
xung khc nh: xe trn ng cho khch ngm cnh, chp nh lu nim, vo ch
mua bn, tm h khch ni lu tr, gii tr... Trong hnh trnh vn chuyn cn to tm l
vui v thoi mi cho khch khch c th qun i nhng mt mi do s di chuyn
mang li.
* Giai on xung xe v tin khch
y l giai on cui cng trong hnh trnh du lch, n cng l giai on d li
n tng cho du khch, cho hiu qu ca chuyn i. Trc khi khch xung xe c th
hng dn khch mua qu lu nim, tng qu cho khch (c bit cn c i vi on
khch VIP), cho tin khch nim n...

4.5. T CHC VN TI HNH KHCH HP NG V CHO THU XE

1. Khi nim
Vn ti khch theo hp ng l vn ti khch khng theo tuyn c nh, c thc
hin theo hp ng vn ti c k kt gia ngi thu vn ti v ngi vn ti.

2. Quy nh khai thc vn ti khch theo hp ng

Doanh nghip, h kinh doanh c y iu kin quy nh i vi kinh vn ti
hnh khch u c khai thc vn ti khch theo hp ng.
Xe t vn ti khch theo hp ng phi c ph hiu XE HP NG theo
mu.

NMTCVTOT

174

 Xe t khch ng k nc ngoi khng c khai thc vn ti khch theo

hnh thc hp ng trn lnh th Vit Nam.

3. Hp ng vn chuyn khch
Xe t khch vn chuyn khch theo hp ng phi c hp ng vn ti bng
vn bn theo mu hp ng do php lut quy nh.
Trong hp ng vn ti phi ghi t thi gian thc hin hp ng, a ch c th
ni i, ni n, s lng khch v hnh trnh chy xe;
Khi vn chuyn hnh khch theo hp ng li xe phi mang theo hp ng, ni
dung hp ng phi ph hp vi bn hp ng lu ti doanh nghip, h kinh doanh c
th khi pht hnh hp ng. Hp ng phi ghi r im i, im n, cc im n tr
khch, s lng khch ti tng im.
Nhng xe ng k khai thc tuyn c nh, nu c nhu cu vn chuyn khch
theo hp ng thi doanh nghip gi "Giy ngh khai thc vn ti khch bng t
theo hp ng" n c quan qun l tuyn c cp ph hiu XE HP NG
theo thi hn hp ng k.
Nghim cm cc xe vn chuyn khch theo hp ng t chc bn v cho khch
i xe.

4.5. T CHC VN TI HNH KHCH BNG XE CON

4.5.1. PHN LOI VN CHUYN HNH KHCH BNG XE CON

Xe con ch qun l xe con ca cc n v, c quan phc v nhu cu i li ca
cc thnh vin quan trng trong c quan .
Xe con c nhn l xe con ca cc c nhn s dng trong cc chuyn i ca
chnh mnh.

NMTCVTOT

175

Vn ti hnh khch bng xe con

Xe con ca cc n v,
c quan (ch qun)

Xe con ca cc n v vn
ti (cng cng)

Xe con ca cc c nhn
(t nhn)

Vn ti bng xe con

Vn ti tc xi

Cho thu xe con

Tc xi t do

Tc xi hnh trnh

S 4.2. S vn chuyn hnh khch bng xe con

Xe con cho thu: tho mn nhu cu s dng xe con cho cc c nhn, nhng
thnh ph ngi ta thng t chc nhng n v vn ti cho thu xe con. Thi gian thu
xe c th l 1 ca, 1 ngy... Sau khi k hp ng c th v: thi gian thu xe, tnh trng
k thut ca xe v cc ph tng km theo, trch nhim ca ngi thu xe, bn vn ti s
tin hnh giao xe cho ngi thu ti a im t ti ni thun tin ngi thu xe s
dng giao thng cng cng c thun li. Vic thu xe c th c tin hnh theo hai
cch: thu c xe v li, thu xe khng. Gi thu xe c th tnh theo thi gian thu hoc
theo qung ng ln bnh.
Vn ti taxi l hnh thc s dng xe con p ng nhu cu i li ca hnh khch.
Trong ni dung phn ny ch yu i vo nghin cu vic t chc vn ti hnh khch
bng taxi.

4.5.2. T CHC VN TI HNH KHCH BNG TAXI

1. Khi nim
Xe taxi l loi xe t c khng qu 8 gh (k c gh ngi li) c thit k
vn chuyn khch p ng cc iu kin vn chuyn taxi.
Kinh doanh vn ti khch bng taxi l kinh doanh vn ti khch bng t c
lch trnh v hnh trnh theo yu cu ca khch; cc tnh theo ng h tnh tin.
im xe taxi l ni c quan c thm quyn quy nh cho xe taxi c ch
n khch hoc trong thi gian ngng vn hnh.

2. Yu cu i vi vn ti taxi
a. Yu cu i vi phng tin vn ti taxi
* Vi phng tin
NMTCVTOT

176

 C khng qu 8 gh (k c gh ngi li) c thit k vn chuyn khch:

c nin hn s dng theo quy nh; c chng nhn kim nh an ton k thut v bo v
mi trng phng tin giao thng c gii ng b.
C my b m lin h vi Trung tm iu hnh ca doanh nghip.
c ph hiu XE TAXI; trn nc taxi phi gn c nh hp n c ch
TAXI hoc METER TAXI bng ch in nhn t c c pha trc v pha sau hp
n. Trn hp n c th ghi thm tn doanh nghip, s in thoi ca doanh nghip vi
c ch v s nh hn c ch TAXI hoc METER TAXI. Hp n phi c bt
sng ng thi vi h thng n chiu sng ca xe.
Pha mt ngoi hai bn thnh xe phi ghi tn, s in thoi doanh nghip, biu
trng lg ca doanh nghip (nu c), s th t xe taxi (theo s th t ca doanh nghip
qun l).
* ng h tnh tin: Xe taxi phi c ng h tnh tin theo quy nh sau:
ng h tnh tin c tnh bng tin Vit Nam (VN) n gi trn s ki l mt
ln bnh.
ng h c lp v tr hp l khch i xe v li xe quan st d dng.
ng h tnh tin phi c nh k kim nh, kp ch theo quy nh ca c
quan Nh nc c thm quyn. Khi thay i gi cc doanh nghip phi bo co vi c
quan kim nh kim tra v kp ch li.

b. im xe taxi
* im xe taxi c chia lm 2 loi
im xe taxi do doanh nghip taxi t chc v qun l;
im xe taxi cng cng do ngnh giao thng vn ti a phng t chc v
qun l.
* Yu cu i vi im xe taxi
m bo an ton v trt t giao thng th, bo m yu cu phng, chng
chy n v v sinh mi trng ;
Vic lp hoc bi b im xe taxi cng cng do y ban nhn dn cp tnh
hoc c quan c U ban nhn dn cp tnh u quyn quy nh ph hp vi quy hoch
pht trin mng li giao thng vn ti ca a phng; u tin b tr im taxi cng
cng ti cc nh ga, bn cng, sn bay, bn xe, khu dn c, trung tm vn ho, siu th,
khch sn,...

3. Nhng trng hp thng s dng taxi

Vn ti taxi rt ph bin trong vn ti hnh khch cc nc, c bit cc thnh
ph ln n b xung h tr cho cc hnh thc vn ti hnh khch khc. Taxi thng c
s dng ph bin trong cc trng hp sau:
Nhng chuyn i yu cu nhanh chng khn trng;
Nhng chuyn i yu cu vn chuyn t ca n ca (i v n tn ca nh);
NMTCVTOT

177

 Nhng chuyn i m vng mng li hnh trnh vn ti cng cng khng

m bo hoc cha c;
Nhng chuyn i m hnh khch mng theo nhiu hnh l;
Nhng chuyn i vo nhng thi im mng li vn ti cng cng khng
lm vic

4. c im ca vn ti taxi
Nhu cu s dng taxi thay i theo thi gian (theo gi trong ngy: gi rt sm,
khuya; theo ngy trong tun: ngy lm vic v ngy ngh; theo ma; theo hng).
Khi lng hnh khch do vn ti taxi m nhn chim mt t trng rt nh
trong tng khi lng hnh khch vn chuyn.
S chuyn s dng taxi trong nm ca ngi dn ph thuc vo nhiu yu t
(phong tc tp qun, thu nhp bnh qun u ngi, gi c vn ti taxi...)
di chuyn i trong vn ti taxi ht sc a dng ph thuc nhiu yu t.
S ngi cng i (nhm) trn 1 xe taxi c th: t 1 n sc cha ti a ca xe.
V d vi xe 4 ch, cc kh nng c th l:
+ 1 ngi

+ 2 ngi

+ 3 ngi

+ 4 ngi.

Phng tin s dng trong vn ti taxi yu cu c tnh nng tc cao, c ch

hnh l, c thit b tnh tin t ng, c n hiu, c k hiu ring.
Thi gian hot ng bnh qun ca mt xe trong ngy t 14 15 gi, thi gian
lm vic ca taxi thng l sut c ngy m (i vi nhng thnh ph ln), qung
ng xe chy trong ngy ln t 200 300 Km / ngy.
Gi cc trong vn ti taxi thng c tnh theo s ln m ca xe, s Km xe
ln bnh v thi gian ch i c tr tin.

5. Cc phng n gi taxi
a. n taxi ti cc im
nhng ni tp trung ng ngi (ga, cng, siu th, nh ht, trin lm, cng
vin, bnh vin...) hoc nhng ng ph chnh thng b tr trm taxi. Nhng taxi
khng c khch thng xp hng nm ti cc trm . Vic la chn trm taxi cn
m bo thun tin cho hnh khch (i b t) v khong cch gia chng phi ph hp
(thng thng 2 Km2 din tch thnh ph c mt im ). Nhng trm no c s
lng xe taxi n > 40 xe / gi th t chc iu (th t xe ra vo), tuy nhin cng c
nhng trng hp do nhu cu s dng taxi cao cho nn cng c th khng cn xe.
Thng thng phng n ny c khong 20 30% s lng khch s dng.

b. n taxi trn ng (vy taxi)

Khi xe taxi chy trn ng (khng c khch n xanh), hnh khch c th ng
trn ng vy cc xe taxi khng khch chy ngang qua. Khi s dng phng n

NMTCVTOT

178

ny, hnh khch khng phi i b ti cc trm taxi nhng phi ch i trn ng.
Thi gian ch i ca hnh khch ph thuc vo tn sut xe taxi chy trn ng, thi
gian gi taxi, v tr gi taxi. Ti cc trc l giao thng ln ni m mt taxi cao th
phng n pht huy hiu qu thng thng khong 20 50% s lng khch s dng.

c. Gi taxi qua in thoi cho cc chuyn i ngay hoc t trc

Phng n ny rt ch ng cho hnh khch v i vi c cc hng taxi. Cc hng
taxi c mt s s in thoi (cc s in thoi thng thng rt d nh) do tng i ph
trch khi khch c nhu cu gi cc chuyn i ngay hay t trc tng i tip nhn
thng tin, thng qua mng lin lc ni b tng i iu xe taxi gn v tr n khch nht
n n.
Hnh khch gi in thoi bo trc thi gian, a im v ni n (t trc
taxi), hoc gi in thoi bo nhu cu s dng taxi ngay. Khi gi taxi theo phng n
ny hnh khch khng phi i b cng nh khng phi ch i
Vi phng n ny nu trung tm iu hnh tt th gim ng k qung ng
chy khng ca xe n v tr n khch nng cao hiu qu hot ng ca cc hng taxi.
Tuy nhin trong thc t hin nay do rt nhiu bt cp nht l trong h thng lin lc ni
b ca cc hng taxi khng c bo mt cho nn cc taxi khc c th nhn c thng
tin dn n tnh trng tranh dnh khch ca cc xe gy ra tai nn giao thng trn ng.

6. T chc vn chuyn taxi

a. Ni dung cng tc t chc vn chuyn taxi c th hin qua s sau:
Nghin cu
nhu cu vn chuyn taxi

Phn b cc im taxi

Xc nh nhu cu vn chuyn taxi

Xc nh ch cng
tc, tnh ton s lng
xe taxi

T chc lao ng
cho li xe

Lp biu a xe taxi ra hot ng

Qung co v
thng tin v taxi

Ngy lm vic

Ngy ngh

T chc a xe ra hot ng
Hnh 6. S cng tc t chc vn chuyn taxi

NMTCVTOT

179

b. Cc ch tiu ca vn ti taxi
* Qung ng xe chy chung:
Lchg = LTT + LH + L0TT

(4.28)

Trong : LTT qung ng c tr tin

LH qung ng huy ng
L0TT qung ng khng c tr tin (khng c khch).
* Qung ng c tr tin (Km)
LTT = LTTck + LTTkk

(4.29)

ck

Trong : Ltt qung ng c tr tin khi c ch khch

Lttkk qung ng c tr tin khi khng ch khch (ch c trong
trng hp gi in t trc xe taxi).
* H s qung ng c tr tin

tt =

Ltt
Lchg

(4.30)

* H s s dng qung ng

LCK
tt
Lchg

(4.31)

H s tt l ch tiu quan trng phn nh cng tc ca taxi trn ng. Thng

thng tt = 0,71 0,82 tu thuc vo c im hot ng.
* Thi gian hot ng ca xe trn ng (khng k thi gian li xe ngh n cm)
T = tLB + tC

(gi)

(4.32)

Thi gian ch i bao gm hai loi:

tt
)
Thi gian ch i c tr tin (theo nhu cu ca khch ( t cd

Thi gian ch i khng c tr tin ( t ott

cd )
* H s s dng thi gian

Ttt
T

Trong : Ttt = t lbtt + t cdtt

Ttt thi gian c tr tin (gi)

t lbtt thi gian ln bnh c tr tin (gi)

t cdtt thi gian ch i c tr tin (gi)

NMTCVTOT

180

(4.43)
(4.34)

* Hiu qu s dng xe trong mt gi (s km c tr tin trong mt gi)

K=

Ltt
T

(Km/gi)

(4.35)

* di bnh qun chuyn i c khch

Lbq =

LCK
tt
ZC

(4.36)

ZC s chuyn vn chuyn
di bnh qun chuyn i c khch (Lbq) ph thuc:
Din tch thnh ph;
S phn b cc im thu ht hnh khch;
S pht trin ca cc loi vn ti khc.
7. Gi cc v doanh thu ca vn ti taxi
a. Gi cc vn ti taxi: Trong vn ti taxi gi cc c tnh theo hai loi
* Gi cc theo qung ng
i vi vn ti taxi gi cc theo qung ng c xc nh trn c s sau:
Gi m ca: l gi cc tnh u tin cho cc chuyn vi mt c ly nht
nh, thng thng gi cc cao hn so vi gi cc ca cc c ly tip theo. Gi m
ca c xc nh sao cho doanh nghip taxi thu chi ph i vi cc chuyn i vi
c ly ngn v rt ngn v ngoi qung ng c tr tin cc chuyn taxi phi chy
qung ng n khch. thng thng gi m ca c tnh cho 1Km (Cm ca 1 Km)
Gi cc i vi qung ng c khch: i vi gi cc ny th cng theo
nguyn tc chung khi xy dng gi cc vn ti nh gim gi i vi khch i hai
chiu, gi cc n v ca cc chuyn i c c ly ln th nh hn gi cc n v ca
cc chuyn i c c ly nh
* Gi cc theo thi gian
Cc theo thi gian ca taxi c tnh i vi thi gian ch i theo yu cu ca
khch, c gi l thi gian ch i c tr tin
Tng doanh thu ca taxi c tnh nh sau
DT = CKm * LTT + CC * TCTT
(4.37)
Ngoi ra cn c mt s khon l ph khc nh ph ph ng, l ph bn bi
Trong : CKm gi cc phi tr cho 1 Km qung ng xe chy
CC gi cc phi tr cho 1 gi ch i c tr tin
Cch gi cc phi tr cho 1 ln ln xe (chuyn)

NMTCVTOT

181

Bng 4.5. Mt s s liu v vn ti taxi

Dns
(106ngi)

Din
tch
Km2

S
lng
im

Chiu
di BQ
ti im
Km

Thi
gian ch
i xe
(pht)

T.gian
B n
im
(pht)

Nhu cu
taxi cho
1Km2
D.Tch

S
lng
taxi /
1000
dn

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

>1

220

60

0,73

14,5

11,0

4,6

1,35

> 0,51

120

30

0,76

18,0

11,5

4,3

1,25

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

> 0,250,5

80

18

0,80

20,0

12,1

3,2

1,15

> 0,10,25

60

11

0,89

23,0

13,4

1,8

1,0

< 0,1

30

0,98

27,0

14,7

1,5

0,4

Biu a xe ra hot ng
Yu cu lp biu a xe ra hot ng m bo s dng xe c hiu qu v nng
cao cht lng phc v hnh khch.
C s lp biu a xe ra hot ng
Nhu cu vn chuyn hnh khch theo khng gian v thi gian;
Nhng im thu ht c khi lng ln (nh ga, cng, nh ht, sn bay...)
S lng xe c v xe tt ;
Thi gian lm vic bnh qun ca mt xe trong ngy;
T chc lao ng cho li xe ph hp.
Ch khi lp biu a xe ra hot ng cn m bo:
Thi gian c nhu cu s dng tc xi ln nht trong ngy th cn s lng xe hot
ng nhiu nht.
Khi c nhu cu vn chuyn khng ln nn rt bt s xe hot ng (ch thay ca
vo thi gian thch hp nu lm vic 2 ca khi nh hng n s xe hot ng trn
ng).
Da vo biu a xe ra hot ng b phn iu vit lnh (ghi mt s chie
tiu cn thit) cho cc xe ra hot ng c th.
Biu a xe ra hot ng phi cn i vi s xe tt, t chc lao ng cho li xe
v loi ngy trong tun (ngy thng, ngy ngh)

NMTCVTOT

182

Chng 4
Cu 1: Lung hnh khch? Cc phng php nghin cu lung hnh
khch ni chung v lung hnh khch i bng xe but ni ring? iu kin
v phm vi s dng hp l ca tng phng php?
Cu 2: Cc quy lut bin ng lung hnh khch? Phn tch nh
hng ca chng ti cng tc t chc vn ti?
Cu 3: Cc phng thc vn ti hnh khch cng cng trong th?
Vai tr ca vn ti xe but trong vn ti hnh khch th?
Cu 4: Ni dung v yu cu t ra i vi cng tc t chc vn ti
hnh khch bng xe but trong thnh ph?
Cu 5: Cc loi hnh trnh xe but trong thnh ph? Quy trnh xy
dng hnh trnh xe but? Cc ch tiu khai thc phng tin trn hnh
trnh?
Cu 6: Yu cu t ra i vi phng tin vn ti t s dng lm xe
but trong thnh ph? Ti sao phi la chn phng tin? Phng php la
chn v phn b xe but vo hot ng trn cc hnh trnh?
Cu 7: Mc ch, tc dng, yu cu v c s xy dng biu v
thi gian biu chy xe?
Cu 8: Cc loi tc trong vn ti hnh khch cng cng bng xe
but? ngha v cch xc nh ca tng loi tc ?
Cu 9: S khc bit gia vn ti hnh khch ng di bng t vi
t chc vn ti hnh khch bng xe but. iu kin kinh doanh vn ti
hnh khch ng di bng t trn lnh th Vit Nam.
Cu 10: Vai tr ca vn ti t trong vic pht trin hot ng du
lch ti Vit Nam? S khc bit gia vn ti hnh khch v vn ti hnh
khch du lch.
Cu 11: Vai tr ca vn ti taxi trong h thng vn ti hnh khch
th? Vn ti taxi c s dng trong trng hp no? Cc phng n gi
taxi? Phm vi s dng hp l ca tng phng n?

NMTCVTOT

183

Cu 12: Cc ch tiu nh gi hot ng vn ti taxi? Cch xc nh

trong cc ch tiu nhng ch tiu no nh gi trc tip hiu qu hot
ng ca vn ti taxi? ngha ca chng?
Cu 13: Ni dung c bn ca cng tc t chc vn ti taxi?

PH LC 1

CC THNG S HNH HC C BN CA T
Cc kch thc c bn ca mt s xe Ty u, Nht Bn, Hn Quc, M hin ang
lu hnh trn th trng Vit Nam c trnh by trong bng sau.
Chiu
Cao di c
s
(mm)
(mm)

TT

Loi xe

M hiu

Nc sn
xut

Di
(mm)

Rng
(mm)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

A Xe con
1

Honda

CRX

Nht

3772

1614

1272

2300

Huyndai

Excel

Hn Quc

4275

1608

1384

2383

Huyndai

Sonata

Hn Quc

4681

1750

1407

2650

I suzu

Stylus

Nht

4194

1679

1390

2451

Mazda

626

Nht

4554

1689

1500

2576

Nissan

Maxima GXE

Nht

4596

1698

1350

2649

Nissan

Stanza

Nht

4570

1700

1374

2550

Peogeot

405

Php

4408

1714

1406

2669

Peogeot

505

Php

4901

1730

1481

2900

10 Toyota

Corolla

Nht

4326

1656

1330

2430

11 Suzuki

1.6 GLS

Nht

4075

1600

1380

2365

12 Toyota

Cressida

Nht

4816

1710

1384

2680

13 Toyota

Camry

Nht

4770

1770

1340

2619

NMTCVTOT

184

14 Toyota

CElica

Nht

4445

1727

1280

2525

15 Volvo

740 / 940 / 960

Thu in

4830

1760

1410

2770

16 Ford

Mustang

4562

1735

1323

2553

17 Audi

A8

5030

1880

1436

2880

18

Chang'An

SC7080

Trung
Quc

3300

1405

1410

2175

19 Chevrolet

Cavalier

4630

1684

1359

2573

20 Citroen

ZX

Php

4070

1688

1399

2540

(5)

(6)

(7)

(8)

(1)

(2)

(3)

(4)

21 Daihatsu

Feroza

Nht

3700

1580

1720

2175

22 Fan

VW

Trung
Quc

4385

1674

1415

2471

23 Honda

Accord

Nht

4675

1715

1380

2720

24 Hyundai

Accent

Hn Quc 4130

1620

1394

2400

25 Hyundai

Grandeur

Hn Quc 4865

1725

1430

2735

26 Hyundai

Lantra

Hn Quc 4388

1680

1385

2500

27 Mekong

Star Super deluxe Vit Nam

4585

1750

1865

2640

28 Nissan

Sunny

Nht

4230

1690

1395

2430

B Xe hm
1

Daihatsu

Charade

Nht

4054

1615

1384

2340

Ford

Escord Wagon

4351

1694

1360

2500

Honda

Escord Wagon

Nht

4745

1715

1400

2720

Mazda

323

Nht

4155

1669

1380

2415

Mitsubishi

Precis

Nht

4100

1608

1384

2383

Peugeot

205

Php

3705

1560

1364

2420

Peugeot

309

Php

4051

1628

1395

2469

Suzuki

1.3 GL

Nht

3810

1575

1380

2365

Daihatsu

Citivan

Nht

3875

1560

1860

2080

4927

1950

1788

2984

C Xe ti con v a nng
9

General

Chevrolet Pick up M

NMTCVTOT

185

10 Ford

FSeries

5006

2006

1773

2967

11 Jeep

Comanche

4554

1821

1721

2867

12 Mazda

B2200 / B2600

Nht

4511

1669

1565

2760

13

Nissan

Pick up Model
Flat Bed 4X2
Nht

4735

1660

1580

2950

14

Nissan

Pick up Model
Regular Bed 4X2 Nht

4435

1650

1605

2650

15 Peugeot

504

Php

4707

1710

1540

3000

16 Mitsubishi

Montero

Nht

4704

1694

1864

2725

(5)

(6)

(7)

(8)

(1)

(2)

(3)

(4)

17 Toyota

Land
STD

Cruiser
Nht

4675

1800

1820

2730

18 Toyota

Land Cruiser LX Nht

4350

1690

1910

2600

19 Toyota

Land Cruiser GX Nht

4675

1800

1955

2730

20 Toyota

Land
STD

Nht

4675

1800

1920

2730

21 Toyota

Land Cruiser VX Nht

4750

1800

1820

2730

22 Isuzu 1.45T

NHR55E

Nht

4590

1695

2095

2490

23 Isuzu 2 T

NKR55E

Nht

4670

1695

2120

2460

24 Isuzu 3T

NKR55R

Nht

5830

1695

2120

3360

25 Isuzu 5T

NQR66P

Nht

6610

1995

2250

3815

Cruiser

D Xe ti ln
1

Nissan

CLG 87D

Nht

6630

2220

2560

3745

nt

CLG 87F

nt

7300

2220

2560

4205

nt

CLG 87H

nt

7750

2220

2560

4505

nt

CLG 87L

nt

8590

2220

2560

4975

nt

CPB 14 E

nt

6210

2425

2685

3750

nt

CPB 14 H

nt

7700

2425

2685

4500

nt

CPB 14 N

nt

9500

2425

2685

5650

Isuzu*

FXZ(6x4)

Nht

8345

2460

2850

4800

Hino 8.5T

FC112SA

Nht VN 6070

2095

2315

3360

NMTCVTOT

186

10 Hino 8.5T

FC114SA

Nht VN 7220

2095

2315

4150

11

FF3HJS

Nht VN 7560

2440

2610

4280

12 Hino 14.2T*

FF3HMS

Nht VN 8720

2440

2610

5050

13 Hino 14.2T*

FF3HGS

Nht VN 6435

2440

2610

3780

14 Hino 23T*

FM1JNKA

Nht VN 8520

2430

2630

Xe khch 25

Ho Bnh

Vit Nam

6350

2150

2800

2 Xe khch 30

Ho Bnh

Vit Nam

7180

2150

2750

3 Xe khch 45

Ho Bnh

Vit Nam

9900

2500

3200

Hino 14.2T*

E Xe bus
1

Ghi ch: * Ch tnh u ko.

PH LC 2

MT S THNG S HNH HC CA ON XE V R MOC

Maz 520b

6.0

Trng ti (tn)

Uapz754b

(3)

Ogaz 832

(2)

Gaz
744

Mmz 584b

(1)

Rmoc

Kpaz 221

K
hiu

S mi rmoc

Zin 130

Thng s

Gaz 51

t u ko

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

10.5 30.0

4.0

7.0

12.0

4.0

6.0

Kch thc (m)

Di

5.12 5.28 7.37 5.19 6.30 9.50 6.02 6.58

Rng

2.11 2.36 2.65 2.20 2.46 2.50 2.35 2.50

Cao

2.13 2.31 2.62 2.62 2.00 3.50 2.16 1.52

Khong cch trc (m)

3.30 3.30 4.78 3.72 4.34 7.22 2.60 3.00

on cha trc (m)

0.87 1.07 1.00

on cha sau (m)

0.95 0.90 0.89

Vt bnh trc (m)

1.58 1.80 1.95 1.65 1.74 1.69 1.80 1.95

NMTCVTOT

187

Vt bnh sau (m)

1.65 1.79

Khong sng gm xe
(m)

0.24 0.27 0.29

Bn knh gii hn ngoi

(m)

8.10 7.80 11.2

Bn knh gii hn trong

(m)

5.2

7.1

Bn knh nh nht bnh

trc bn ngoi (m)

7.30 6.70 9.90

Bn knh nh nht bnh

sau bn ngoi (m)

0.42 0.51 0.56 0.42 0.48 0.56 0.50 0.56

(1)

(2)

4.3

1.2

1.65 1.74 1.69 1.80 1.95

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

10

C lp

7.5
20

26
20

12
20

7.5
20

9
20

12
20

26
20

12
20

Din tch gii hn (m2)

10.8 12.5 19.5 11.4 15.5 23.8 14.2 16.5

S lng trc

Tng tr. lng xe (tn)

3.86 10.1 1.90 2.52

4.0

1.9

3.2

Cng sut ng c (m
lc)

70

148

180

Tiu hao nhiu lit

100 km

26

32

80

Dung tch thng nhin

liu

90

170

450

Ch thch: Chiu di ca romoc bao gm c chiu di ca cng xe.

NMTCVTOT

188

PH LC 3

CC HNG T NI TING TRN TH GII

1. Cc mc xe ca chu u
Italia
1. Ferrari
2. Fiat
3. Alfa Romeo
4. Lancia
5. Lamborghini
6. Innocenti
7. Bugatti
8. Maserati
9. Boxel
10. Mazzieri
11. Micro Vett
12. Torpedo
13. Autobianchi

Anh
1.Rolls Royce
2. Jaguar
3. Bentley
4. MG
5. Mini
6. Aston Martin
7. MCC (Smart)
8. Land Rover
9. Lotus
10. Rover

c
1. Mercedes
2. BMW
3. Volkwagel
4. Audi
5. Porsche
6. Opel

Php
1. Peogeot
2. Renault
3. Citroen

Thu in
1. Volvo
2. Saab

Nga
1. Lada
2. Volga
3. Kamaz

Sc
1. Skoda

Rumani
1. Oltena

2. Cc mc xe ca M
1. Ford (Mustang,...)

6. Dodge

2. Chrysler

7. Jeep

3. General Motor

8. Lincoln

4. Chevrolet

9. Pontiac

5. Cadilac

3. Cc mc xe ca Nht Bn
1.

Toyota (Corona, Camry, Cressida, Crown, Land Cruiser, Previa, Coaster,

Zace..)

2.

Nissan (Vip,Cedric, Bluebird, Sunny, Maxima, Primera, Ternano, Patrol,

PathFinder...)

3.

Honda (Accord, Civic, Acura, Legend,...)

4.

Mitsubishi (Pajero, Canter,...)

5.

Mazda (323, 626, 929)

6.

Isuzu (Trooper)

NMTCVTOT

189

7.

Suzuki

8.

Daihatsu

9.

Hino

10.

Infiniti

4. Cc mc xe ca Hn Quc
1.
2.
3.
4.

NMTCVTOT

Hyundai (Chair man, Combi, Cosmos, Sonata,)

Deawoo (Excel, Cielo, Nubira, Lanos,...)
Kia
Asia Motor

190

Thnh ph

(2)

Abidjan

Accra

Amman

Ankara

Bangkok

Bogota

Bombay

Buenos
Aires

T
T

(1)

10100

8500

4254

5154

1900

1125

1447

1715

(3)

1980
(103)

1.7

3.7

7.1

9.1

4.4

4.1

6.7

11.0

(4)

Tc
tng
trng
1970 80
(%)

Dn s

210

438

1569

237

36

1390

261

(5)

Din
tch
(km2)

2390

240

1180

670

1470

1420

420

1150

(6)

GNP
trn u
ngi
(USD)

537

180

180

367

65

81

27

85

(7)

Tng
s
(103)

53

21

42

71

34

72

19

50

(8)

Trn
1000
dn
(1980)

10.0

6.1

7.8

7.9

14.2

10

(9)

Tc
tng
trng
hng nm
197080

12089

3066

9081

6300

781

433

709

2410

(10)

Tng s
(103)

191

97245

38447

34155

32000

7411

(12)

t
thng
mi
(1980)

NMTCVTOT

1.20

0.36

2.13

1.22

0.41

0.38

0.49

1.41

(11)

Trn
1000 dn
(1980)

Bus

S LIU V GIAO THNG VN TI CA MT S TH TRN TH GII

PH LC 4

Harare

HongKong

Jakatta

Karachi

Kuala
Lumpur

Lagos

Lima

Manila

Medelin

Mexico City

Nairobi

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

192

Calcutta

10

NMTCVTOT

(2)

Cairo

(1)

1275

15056

2078

5925

4415

1321

977

5200

6700

5067

670

9500

(3)

7464

8.8

5.0

3.2

5.1

4.2

3.1

3.5

5.2

4.0

2.5

5.2

3.0

(4)

3.1

690

1479

1152

636

665

244

1346

650

1060

1414

(5)

233

420

2090

1180

690

930

1010

1620

300

430

4240

630

240

(6)

580

60

1577

91

266

333

62

37

184

222

200

107

95

(7)

239

47

105

44

45

75

47

38

35

33

39

160

10

(8)

32

8.0

7.2

8.4

9.8

7.

3.0

5.6

(9)

17.0

1100

18500

4800

31403

8853

1148

12064

4798

9278

504

3160

(10)

8177

0.86

1.23

2.31

5.30

2.01

1.18

2.32

0.72

1.83

0.75

0.33

(11)

1.10

155500

10800

100725

1060

58857

7923

17628

77781

58801

5300

28500

(12)

42000

Sao Paolo

Seoul

Singapore

Tunis

London

New York

Paris

Stockholm

Stuttgart

Tokyo

Wellington

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

Jose,

de

San
C.R.

(2)

Rio
Janero

23

(1)

22

135

8352

581

1528

8800

7086

6851

1230

2413

8366

12800

637

(3)

9200

0.7

6.6

0.8

3.0

0.6

1.0

0.9

6.4

1.5

5.0

4.5

3.5

(4)

2.4

266

592

207

6489

454

759

1579

115

618

627

1493

180

(5)

6464

7090

9890

13590

13520

11730

11360

7920

1310

4430

1520

2050

1730

(6)

2050

61

2219

199

391

3240

1545

1932

38

164

127

1935

(7)

957

452

266

343

256

368

218

282

31

68

15

151

(8)

104

2.5

2.5

3.0

12.3

2.6

6.8

11.7

7.8

(9)

12.1

256

6393

332

1850

7100

10481

11479

642

6512

13000

16400

500

(10)

11000

193

24432

130427

34036

255000

90692

78723

78038

63222

240000

(12)

95945

NMTCVTOT

1.90

0.77

0.57

1.21

0.81

1.48

1.68

0.52

2.70

1.55

1.28

0.78

(11)

1.20

Surabaya
Indonexia

Kuala Lampur
Malaysia

Manila
Philippin

Bangkok
Thi Lan

Chiang Mai
Thi Lan

194

Jakarta
Indonexia

NMTCVTOT

BanDung
Indonexia

Thnh ph

TT

150
(nm 1977)

5330
(nm 1981)

5900
(nm 1980)

1000
(nm 1978)

2300
(nm 1976)

6000
(nm 1977)

1300
(nm 1976)

Dn s
(1000
ngi)

5 / 35

62 / 54

45 / 7

90 / 60

11 / 51

25 / 75

35 / 65

t v xe my /
1000 dn
( t / xe my)

28 / 22 / 6 / 0

25

53 / 39 / 14 / 0

64 / 16 / 48 / 0

35

48 / 14 / 23 / 11

93

72

75

47

36

65

52

60

15

19

32

86

12

60

28

31

33

52

Cc phng
tin khc

t
but

Phng tin c
nhn

Phng tin cng

cng

C cu cc phng tin
trong vn ti cng cng

T l phng tin trong

cc chuyn i c gii ho
(Tng s / t / xe my / xe p) (%)

PHNG TIN VN TI CNG CNG V C NHN CC TH CC NC ASEAN

PH LC 5

.
TI LIU THAM KHO

[1]

V VN BCH
Nhng vn c bn v kinh t
Nh xut bn Thng k, 1998

[2]

NG TH CC
Qun l n v trong nn kinh t th trng
Nh xut bn Thng k, 1998

[3]

PHAN TIN C
Kinh t th trng
Trng i hc Giao thng Vn ti

[4]

NGUYN VN IP
Kinh t vn ti
Trng i hc Giao thng Vn ti, 2003

[5]

ON VN HNH
Hng dn thnh lp T chc hot ng ca doanh nghip t nhn;
Cng ty TNHH; Cng ty c phn
Nh xut bn Lao ng.

[6]

PHI HOI
Kinh t vi m
Nh xut bn Ti chnh, 1996

[7]

L THI LNH
T chc vn ti t
Trng i hc Giao thng Vn ti

[8]

Nguyn Vn Lun
Kinh t hc v m
Nh xut bn Thng k
V HUY LC
Kinh t vn ti t
Trng i hc Giao thng Vn ti

[9]

[10] NGUYN VN TH
Phn tch hot ng kinh doanh
Nh xut bn Giao thng vn ti, 2003
[11] T S SA
Vn ti hnh khch
Trng i hc Giao thng vn ti
[12] I HC LUT

NMTCVTOT

195

Gio trnh Lut kinh t

Nh xut bn Cng an nhn dn
[13] Lut doanh nghip nm 2005
Nh xut bn Chnh tr quc gia
[14] Lut giao thng ng b
Nh xut bn Chnh tr quc gia
[15] Quyt nh 08 / 2005 / QBGTVT ca B Giao thng vn ti ra ngy 10 / 01 / 2005
quy nh v bn xe t khch.
[16] Quyt nh 09 / 2005 / QBGTVT ca B Giao thng vn ti ra ngy 10 / 01 / 2005
quy nh v vn ti khch bng t theo tuyn c nh v vn ti khch bng t theo
hp ng.
[17] Mt s vn v qun l nh nc
Nh xut bn Chnh tr quc gia.
[18] B Giao thng vn ti
Quyt nh s 17 2007 / QGGTVT quy nh v vn ti khch bng taxi
[19] U ban thng v quc hi
Php lnh v cht lng hng ho s 18 1999 / PL UBTVQH 10 ngy 24 / 12 /
1999.
[20] B Giao thng vn ti
Tiu chun 22 TCN 256 99 Yu cu chung v xe khch lin tnh;
Tiu chun 22 TCN 302 02 99 Yu cu chung v xe but trong thnh ph;
Tiu chun 22 TCN 224 2001 99 Tiu chun v k thut v bo v mi trng
ca phng tin giao thng c gii ng b.
[21] B Khoa hc cng ngh
TCVN 62211 2003 Khi nim v phng tin ng b
Quy nh v cc yu cu chung i vi t khch lin tnh (tiu chun 22TCN 25699
C hiu lc t: 01 / 01 / 2000).
Quy nh trch nhim v hnh thc x l i vi t chc, c nhn khi vi phm trong
qun l, iu hnh v hot ng kinh doanh vn ti khch bng t theo Quyt nh s
3633 / 2003 / QBGTVT ngy 02 thng 12 nm 2003 ca B trng B Giao thng
Vn ti)
Quy nh v vic kim tra k thut xut xng i vi t khch thnh ph sn xut,
lp rp theo thit k trong nc theo Quyt nh s 2090 / 2003 / QBGTVT ngy 16
thng 7 nm 2003 ca B trng B Giao thng Vn ti)
Ngh nh s 23 / 2004 / NCP ca Chnh ph v quy nh nin hn s dng ca t
ti v t ch ngi

NMTCVTOT

196

Quy nh v bn xe t khch theo Quyt nh s: 08 / 2005 / QBGTVT ngy 10

thng 01 nm 2005 ca B trng B Giao thng Vn ti)
Qu y nh v Vn t i kh ch b n g t t heo t u yn c n h v vn t i
kh ch bn g t t h eo h p n g (Ban hnh km theo Quyt nh s: 09 / 2005 /
QBGTVT ngy 10 thng 01 nm 2005 ca B trng B Giao thng Vn ti).

NMTCVTOT

197

MC LC
Trang
Chng 1:

Li ni u

TNG QUAN V VN TI T

1.1 Vn ti t trong h thng vn ti

1.1.1. H thng vn ti
1. Khi nim
2. Phn loi vn ti:
3. Vai tr, tc dng ca vn ti trong nn kinh t quc dn
4. Tnh cht ca vn ti
5. C s vt cht k thut ca vn ti
1.2.2. Vai tr vn ti t trong h thng vn ti
1.2. Tnh hnh pht trin ca t trn th gii v Vit Nam
1.2.1. Tnh hnh pht trin ca t trn th gii
1. Tng quan v lch s hnh thnh v pht trin ca t
2. Xu hng pht trin ca cng ngh ch to t trn th gii
3. Xu hng kinh doanh t trn th gii
4. Pht trin mng li ng v cc cng trnh ph tr phc v cho vn ti
1.2.2. Tnh hnh pht trin ca vn ti t ti Vit Nam
1.3. Cc tc nghip ca qu trnh sn xut vn ti
1. Cc tc nghip ca qu trnh vn ti hng ho
2. Cc tc nghip ca qu trnh vn ti hnh khch
1.4. Cc iu kin khai thc vn ti
1.4.1. iu kin kinh t - x hi
1. Thu nhp
2. C cu kinh t (%GDP)
3. Dn c v ngun lao ng Vit Nam
4. Cc yu t khc
1.4.2. iu kin vn ti
1.4.3. iu kin t chc k thut
1. Ch bo qun phng tin
2. Ch khai thc xe
3. Ch bo dng sa cha phng tin
1.4.4. iu kin kh hu thi tit v cc nhn t khc
1. iu kin kh hu thi tit
2. nh hng ca cc nhn t khc
1.4.5. iu kin ng s
1. Mng li ng t v cp hng k thut ca ng
1.5. Nng lc vn chuyn

NMTCVTOT

198

1.5.1. Kh nng thng qua ca ng

1. Kh nng thng xe v s ln xe
2. Kh nng thng qua ca nt giao thng
1.5.2. Nng lc vn chuyn ca vn ti t
1. Nng lc vn chuyn
1.6. C s php l cho t chc v qun l vn ti t
1.6.1. Cc khi nim
1.6.2. iu kin, th tc cp giy php kinh doanh vn ti v cc hnh thc hat ng kinh
doanh vn ti
1. iu kin, th tc cp giy php kinh doanh vn ti
2. Cc hnh thc hot ng kinh doanh vn ti
1.6.3. C s php l cho hat ng kinh doanh vn ti bng t
1.Vn chuyn hng ho
2. Quy nh i vi t chc vn chuyn hnh khch
Chng 2. PHNG TIN VN TI T V CC CH TIU KHAI THC
2.1. Phng tin vn ti t
2.1.1. Khi nim v phn loi phng tin
1. Khi nim
2. Phn loi
2.2. Ch tiu nh gi phng tin vn ti
1. Cc thng s c bn ca phng tin vn ti t
2. Ch tiu s dng kch thc v trng lng ca xe
3. Sc cha ca xe
4. Tnh s dng thun tin
5. Sc ko v tc ca xe
6. An ton chy xe
7. bn chc ca xe
8. Tnh kinh t nhin liu
9. Tnh c ng ca phng tin
10. nh hng ti mi trng
2.3. Cc ch tiu khai thc phng tin vn ti
2.3.1. Tng s phng tin v mc s dng
1. Tng s phng tin
2. H s ngy xe tt
3. H s ngy xe vn doanh
2.3.2. Trng ti v h s s dng trng ti phng tin
1. Trng ti
2. H s s dng trng ti
2.3.3. Qung ng v h s s dng qung ng
1. Qung ng
2. H s s dng qung ng

NMTCVTOT

199

3. Qung ng xe chy ngy m (Lng)

2.3.4. Ch tiu v tc
1. Tc kt cu
2. Tc gii hn cho php
3. Tc k thut
4. Tc l hnh
5. Tc khai thc
2.3.5. Thi gian lm vic ca phng tin
1. Thi gian xp d hng ho
2. Thi gian chuyn xe, vng xe
3. Thi gian lm vic trong ngy ca phng tin vn ti
2.3.6. khong cch vn chuyn, qung ng xe chy c hng trong mt chuyn
2.4. Nng sut ca phng tin vn ti t
2.4.1. Khi nim nng sut
2.4.2. Nng sut ca phng tin vn ti
1. Nng sut ca phng tin vn ti hng ha
2. Nng sut ca phng tin vn ti hnh khch
2.5. Gi thnh ca vn ti t
2.5.1. Khi nim
2.5.2. Gi thnh vn ti
2.5.3. Xc nh gi thnh theo cc khon mc chi ph
1. Chi ph tin lng v cc khon theo lng ca li ph xe
2. Cc loi bo him
3. Chi ph nhin liu
4. Vt liu khai thc bao gm
5. Chi ph trch trc sm lp
6. Chi ph BDKT v SCTX
7. Khu hao c bn phng tin vn ti
8. Chi ph sa cha ln phng tin vn ti
9. Cc loi ph v l ph
10. Chi ph qun l doanh nghip
11. Cc loi thu nh vo yu t u vo ca sn xut
12. Tng chi ph
13. Gi thnh vn ti t
Chng 3.
T CHC VN TI HNG HO BNG T
3.1. Hng ho v Lung hng trong vn ti
3.1.1. Hng ho
1. Phn loi v c im ca hng ha
3.1.2. Lung hng trong vn ti
1. Khi nim
2. Tnh cht ca hng ho trong qu trnh vn ti
3.2. Hnh trnh chy xe trong vn ti hng ho

NMTCVTOT

200

3.2.1. Khi nim

3.2.2.Phn loi v cc ch tiu ca hnh trnh vn chuyn
1. Hnh trnh con thoi
2. Hnh trnh ng vng
3.3. Cng tc t chc vn ti hng ho
3.3.1. iu tra xc minh hng ho
3.3.1. Lp hnh trnh vn chuyn
3.3.3. La chn phng tin v b tr phng tin vo hnh trnh
3. 3.4. Phi hp hot ng gia vn ti v xp d
3.3.4. Xc nh cc ch tiu trn hnh trnh vn chuyn
3.3.5. Biu v thi gian biu chy xe trong vn ti hng ho
1. Mc ch tc dng ca thi gian biu v biu chy xe
2. Xy dng biu v thi gian biu chy xe
3.4. Mt s hnh thc vn chuyn hng ho bng t
3.4.1. T chc vn ti hng ha bng container
1. Khi nim v phn loi container
2. C s vt cht k thut ca h thng vn ti container
3. Hiu qu ca vn ti container
4 .T chc chuyn ch hng ho bng Container
3.4.2. Vn chuyn a phng thc
1. Khi nim v c im ca vn ti a phng thc
2. Cc hnh thc ca VTPT
3. Hiu qu ca vn ti a phng thc
4. T chc chuyn ch hng ho bng VTPT - ngi kinh doanh VTPT
3.4.4. T chc vn ti ko moc
1. Mc ch v iu kin ko moc
2. Cc hnh thc ko moc
3.5. Vn ti ng di
1. Khi nim:
2. Cc hnh thc t chc vn ti ng di
Chng 4
T CHC VN TI HNH KHCH BNG T
4.1. Hnh khch v lung hnh khch
4.1.1. Hnh khch, hnh l v hng bao gi
1. Hnh khch
2. Hnh l
3. Hng bao gi
4.1.2. Lung hnh khch v phng php nghin cu lung hnh khch
1. Lung hnh khch v cc yu t nh hng ti lung hnh khch
2. Quy lut bin ng lung hnh khch
4.2. T chc vn ti hnh khch trong th
4.2.1. th v phn loi th

NMTCVTOT

201

1. Khi nim
2. Phn loi th v cc yu t c bn phn loi th ca Vit Nam hin nay
4.2.2. Cc phng thc vn ti hnh khch trong thnh ph
1. t but
2. Xe in bnh hi
3. Tu in bnh st
4. Tu in ngm
5. Tu in trn cao
6. Monorail (tu in 1 ray)
7. Mt s phng tin c nhn
4.2.3. T chc vn ti hnh khch bng xe but
1. Khi nim
2. Hnh trnh vn chuyn
3. Phng tin vn ti hnh khch bng xe but
4. Cng tc t chc vn ti hnh khch bng xe but
4.3. T chc vn ti hnh khch lin tnh, quc t
4.3.1. Khi nim v phn loi vn ti hnh khch
1. Khi nim
2. Phn loi
3. Yu cu i vi vn ti hnh khch theo tuyn lin tnh, quc t
4. Qun l, khai thc vn ti hnh khch bng t theo tuyn c nh
5. Trch nhim quyn hn ca cc bn ti bn xe
6. Kinh doanh, khai thc bn xe
7. Vn ti hnh khch quc t
4.4. T chc vn ti hnh khch du lch
1. Khi nim
2. Yu cu ca vn ti trong du lch
3. c im ca kinh doanh vn ti du lch
4. iu kin kinh doanh vn ti khch du lch
5. Khai thc vn ti khch du lch
4.5. T chc vn ti hnh khch hp ng v cho thu xe
1. Khi nim.
2. Quy nh khai thc vn ti hnh khch theo hp ng
3. Hp ng vn chuyn khch
4.6. T chc vn ti hnh khch bng xe con
4.6.1. Phn loi vn chuyn hnh khch bng xe con
4.6.2. T chc vn ti hnh khch bng taxi
1. Khi nim
2. Yu cu i vi vn ti taxi
3. Nhng trng hp thng s dng taxi
4. c im ca vn ti taxi

NMTCVTOT

202

5. Cc phng n gi taxi
6. T chc vn chuyn taxi
7. Gi cc v doanh thu ca vn ti taxi
Ph lc
Mc lc

NMTCVTOT

203

Chu trch nhim xut bn

L T GIANG
Bin tp
V VN BI
V V
N Ch bn v sa bi
TC GI & XNG IN TRNG I HC GTVT

NH XUT BN GIAO THNG VN TI

80B Trn Hng o H Ni
T: 04. 9423345 Fax: 04. 8224784

In 320 cun, kh 19x27cm, ti Xng in Trng i hc GTVT. Quyt nh xut bn s:

23/Q GTVT, ngy 26/2/2008; S ng k k hoch xut bn: 582008/CXB/1315178/
GTVT. In xong v np lu chiu qu I nm 2008.

NMTCVTOT

204