Sveuilite u Zagrebu

Prirodoslovno-matematiki fakultet

BO4063 Animalna fiziologija

2. Temelji stanine fiziologije

Prof.dr.sc. Dubravka Hranilovi

Bioloki odsjek
Zavod za animalnu fiziologiju
Rooseveltov trg 6
Zagreb

dubravka.hranilovic@biol.pmf.hr

II Osnove fiziologije stanice

a) Biomakromolekule

Voda

polarne kovalentne veze

O-H veza: 40% ionska
dipol

1) poviena toka talita, vrelita i isparavanja

mogunost umreenja
stvaranjem vodikovih veza
tetraedarska struktura

2) mogunost otapanja

kristali: solvatacija (hidratacija)

manji ion jaa hidratacija

 dobro otapa polarne organske

molekule (alkoholi, eeri)
ne otapa nepolarne molekule
(masti, ulja)
djelomino otapa amfipatske
molekule micele

3) amfoterinost
moe donirati i primiti
proton (kiselina/baza)
ionizacija:
2H2O ' H3O+ + OH pH

4) mogunost provoenja elektrine struje

elektroliti disociraju na
anione i katione
jakost struje u otopini:
- koncentracija iona (~)
- povrina otopine okomita
na tok struje (~)
- udaljenost izmeu anode i
katode (1/~)

Ostale polarne bioloke molekule:

elektrostatska interakcija s ionima u otopini

(aktivacija enzima, selektivnost ionskih kanala)

Lipidi: masti, fosfolipidi, steroidi, (voskovi)

MASTI

glicerol + 3 masne kiseline

nezasiene (oleinska, linoleinska, arahidonska) ulja

zasiene (palmitinska, stearinska) masti

u vakuolama adipoznih stanica

FOSFOLIPIDI
sadre fosfatnu skupinu
(fosfatidil-inozitol, fosfatidil-kolin,
fosfatidil-serin, sfingomijelin)

amfipatske molekule
u membranama

STEROIDI
4 C prstena
hormoni (spolni, nadbubrene
lijezde)
kolesterol membrane

VOSKOVI
vodonepropusni sloj kukaca

Ugljikohidrati - polihidroksil aldehidi i ketoni: (CH2O)n

MONOSAHARIDI
izvor energije
tvore nukleinske kiseline

DISAHARIDI
izvor energije

POLISAHARIDI
razgranati lanci
energetska rezerva (krob, glikogen)
strukturni dijelovi (celuloza, hitin)
glikoproteini, glikolipidi prepoznavanje

PROTEINI
graevni elementi
funkcionalni elementi
(enzimi, prenosioci, protutijela,
hormoni)

aminokiseline
peptidne veze
primarna struktura

sekundarna struktura (H-veze)

-uzvojnica
-keratini (kosa, nokti, vuna, rogovi)

-nabrani list
-keratini (ljuske, oklop, klijeta, perje)
fibroin (mrea)

tercijarna struktura

Coulombove sile, van der Waalsove

sile, kovalentne veze

kvartarna struktura

agregacija podjedinica
H-veze, elektrostatske interakcije,
agregacija nepolarnih grupa

kidanje nekovalentnih veza DENATURACIJA

aperoni

NUKLEINSKE KISELINE

 osnova nasljea
uloga u stanici: ATP kemijska energija
GTP sinteza proteina
UTP sinteza glikogena
CTP sinteza fosfolipida
derivati nukleotida (cAMP, NAD)

b) Graa i funkcija membrane

MEMBRANA
Singer-Nicolsonov model tekueg mozaika

LIPIDI
fosfolipidi dvosloj
Gibanje molekula fosfolipida u lipidnom dvosloju

kolesterol

MEMBRANSKI PROTEINI

periferni (ekstrinziki)
integralni (intrinziki)
rotacija, lateralna difuzija

 komunikacija
UGLJIKOHIDRATI samo s vanjske strane membrane
specifinost

selektivnost
LIPIDI I PROTEINI kontrolirani transport

GRADIJENT: razlika u koliini tvari

tlaka, elektrini, koncentracijski
kretanje tvari kroz tijelo
DIFUZIJA: kretanje estica u
otopini
smjer neto gibanja ovisi o konc.
gradijentu
dinamiki ekvilibrij

dQ
dc
=

AD
tok (J)
dt
dx
Fickov zakon

dQ
= P(AP(C
C1 1C-C
2 )2)
dt
permeabilnost membrane: topivost u lipidima, veliina

Overtonova pravila:

nepolarne molekule

polarne molekule

NABIJENA ESTICA
gradijent: koncentracijski + elektrini = elektrokemijski

[K ] = [Cl ]
[K ] [Cl ]

Donanova ravnotea:

II

II
I

OSMOZA: difuzija estica vode

osmotska koncentracija: osmol= n x mol (glukoza, NaCl, CaCl2)
osmotski tlak hidrostatski tlak

OSMOLARNOST
otopine meusobno:
izo-, hiper-, hipo- osmolarne

TONICITET
otopine prema stanici:
izo-, hiper-, hipo- tonine

KRETANJE TVARI KROZ MEMBRANU

JEDNOSTAVNA (pasivna) DIFUZIJA

nepolarne molekule

male polarne molekule:

voda, CO2, NO, CO

AKVAPORINI (NN 2003)

OLAKANA DIFUZIJA (pasivni transport)

ioni
(Na+, K+)

velike polarne molekule

(glukoza, aminokiseline)

OLAKANA DIFUZIJA (pasivni transport)

SLINOST S ENZIMSKOM REAKCIJOM:

vea brzina
specifinost
saturabilnost
mogunost kompetitivne inhibicije

PRIMARNI AKTIVNI TRANSPORT

direktno vezan uz reakciju

koja oslobaa energiju
Na/K pumpa

SEKUNDARNI AKTIVNI TRANSPORT

vezan uz transport tvari koja

se kree u smjeru gradijenta
(Na+):

simport: ak, uh
antiport: Ca++

SPOJEVI S PUKOTINOM (gap junctions)

anorganski ioni, male hidrofilne molekule (< 2 nm)
koneksoni regulirani konc. Ca++ i H+

MAKROMOLEKULE: endocitoza/egzocitoza

EPITELNI TRANSPORT

USMJERENOST TRANSPORTA:
vrsti spojevi (tight junctions)
funkcionalna razlika izmeu ulazne (simport) i izlazne
(Na/K pumpa) membrane

c) Stanina energetika

TERMODINAMIKA
I zakon: Energija se ne moe stvoriti ni unititi
II zakon: Entropija svemira stalno raste

IVA BIA: visokoorganizirani, ureeni sustavi

odranje: RAD
vrenje rada: ENERGIJA
energija zraenja (svjetlost, toplina)
mehanika
kemijska
elektrina

METABOLIKI PUTEVI

STANICA:
rad: sinteza molekula koje odravaju strukturu i funkciju
kemijske veze potencijalna energija
a
vrenje rada slobodna energija G (kcal)

 promjena u slobodnoj energiji: G

egzergona reakcija
energija se oslobaa
tee spontano

endergona reakcija
energija se apsorbira
nije spontana

AKTIVACIJSKA ENERGIJA aktivacijska barijera

ENZIMI

prirodni katalizatori
najpovoljnija orijentacija
nia aktivacijska energija
vea uestalost reakcije
(103-1017 puta)

 specifinost
privremene H-veze
klasifikacija prema vrsti reakcije (dehidrogenaze, oksidaze,
transferaze, izomeraze, hidrolaze, ligaze)

v0 =

Michaelis-Menten kinetika:
Vmax maksimalna brzina reakcije
KM mjera afiniteta

Vmax [S]
K m + [S]

Aktivnost enzima ovisi o:

temperaturi

kidanje nekovalentnih veza

pH

dodavanje/oduzimanje protona

KATALITIKA SPOSOBNOST

Kontrola enzimske reakcije

kompetitivna inhibicija

nekompetitivna inhibicja

reverzibilna
ireverzibilna: lijekovi (MAOi), toksini (bojni otrovi)

Kofaktori: ioni

organske molekule (koenzimi)

Stanini metabolizam

ATP
elektrostatsko odbijanje
fosfatnih grupa
hidroliza/fosforilacija
povezuje egzergone i
endergone reakcije

biosinteza
mehaniki rad
transport

2 oblika metabolikih puteva za stvaranje ATP:

38

NAD+ + 2e- + H+ NADH

FAD + 2e- + 2H+ FADH2

Peter Mitchell:
teorija kemiosmotskog povezivanja:
kemijski (kemi) + transportni (osmotski) procesi