Paslanmaz Celikler

PA SLANMAZ EL KLER N
KAYNAI
Can ODABA
Copyright 2007
Trke evirinin tm yayn haklar Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..'ye aittir.
Yazl izin alnmadan ve kaynak gsterilmeden ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,
hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaynlanamaz.
Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..

Yakackalt, Ankara Asfalt zeri, Yanyol, Mermer Sokak, No:16
34876 Kartal / STANBUL
Tel : (0216) 377 30 90 - pbx
Faks : (0216) 377 00 00
www.askaynak.com.tr
Ankara Blge Sat Brosu
Adana Blge Sat Brosu
Ostim Sanayii Sitesi

Ahi Evran Caddesi, No: 83
06370 Ostim / ANKARA
Tel : (0312) 385 13 73 - pbx
Faks : (0312) 354 02 84
Kzlay Caddesi, Karasoku Mahallesi

6. Sokak, Baykan han, No: 9/E
01010 ADANA
Tel : (0322) 359 59 67 - 359 60 45
Faks : (0322) 359 60 01
stanbul Blge Sat Brosu
zmir Blge Sat Brosu
Rauf Orbay Caddesi

Evliya elebi Mahallesi, No: 3/C
meler, Tuzla / STANBUL
Tel : (0216) 395 84 50 - 395 56 77
Faks : (0216) 395 84 02
Mersinli Mahallesi, 1. Sanayii Sitesi

2822. Sokak, No: 25
35120 ZMR
Tel : (0232) 449 90 35 - 449 01 64
Faks : (0232) 449 01 65
indekiler
BLM 1.0
BLM 2.0
PASLANMAZ ELK TRLER
1.1 Ferrit Oluturan Elementler

1.2 stenit Oluturan Elementler
1.3 Ntr Elementler
2
2
2
PASLANMAZ ELKLERN
KAYNAK KABLYET
2.1 Ferritik Paslanmaz elikler

2.2 Martenzitik Paslanmaz elikler
2.3 stenitik Paslanmaz elikler
2.3.1 Krom Karbr Oluumu
2.3.2 Scak atlak Oluumu
2.3.3 Sigma Faz Oluumu
2.4 kelme Yoluyla Sertleebilen Paslanmaz elikler
2.5 ift Fazl (Dupleks) Paslanmaz elikler
3
3
5
7
8
10
13
14
BLM 3.0
FZKSEL ZELLKLER
15
BLM 4.0
MEKANK ZELLKLER
17
BLM 5.0
PASLANMAZ ELK TRNN SEM
21
BLM 6.0
PASLANMAZ ELKLER N KAYNAK AIZI

TASARIMLARI
25
BLM 7.0
DOLGU METALNN SEM
27
BLM 8.0
KAYNAK YNTEMNN SEM
33
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
33
34
35
35
35
rtl Elektrod Ark Kayna

Gazalt (MIG) Kayna
zl Tel Ark Kayna
TIG Kayna
Tozalt Kayna
BLM 9.0
PASLANMAZ ELKLER N KAYNAK

YNTEMLER
9.1
9.2
9.3
9.4
rtl Elektrod ile Ark Kayna Yntemi

Gazalt (MIG) Kayna Yntemi
TIG Kayna Yntemi
Tozalt Kayna Yntemi
37
37
43
47
50
EKLER
55
EK-1 evrim Tablolar

EK-2 Yksek Scakla Dayankl Paslanmaz
eliklerin Ark Kaynanda Kullanlan rtl
Kaynak Elektrodlarnn EN 1600 Normuna
Gre Snflandrlmas
EK-3 stenitik Paslanmaz elikler (AISI)
EK-4 Ferritik Paslanmaz elikler (AISI)
EK-5 Martenzitik Paslanmaz elikler (AISI)
EK-6 Schaeffler ve Delong Diyagramlar
EK-7 Ferritik Dokunun Hesaplama Yoluyla
Belirlenmesi
EK-8 Farkl Metallerin Kaynanda Schaeffler
Diyagram Kullanm
57
58
59
60
61
62-63
64
68
KAYNAKTA SALIK ve GVENLK
74
AYRINTILI BLG ALINABLECEK

YARDIMCI KAYNAKLAR
75
KAYNAKA
77
Paslanmaz eliklerin Kayna
BLM 1.0
PASLANMAZ ELK
TRLER
Paslanmaz elikler; ierisinde en az % 10,5 orannda

(arlka) krom (Cr) ieren demir esasl alamlar
olarak tanmlanrlar (ekil-1). Paslanmaz eliin yzeyinde oluan ince fakat youn kromoksit tabakas
korozyona kar yksek dayanm salar ve oksidasyonun daha derine doru ilerlemesini engeller. erdikleri
dier katk elementlerine gre deien ve tamamen
stenitik ile tamamen ferritik zellikler aralnda
sralanan be farkl eit paslanmaz elik tr vardr.
% 10.5 KROM
KOROZYON
DAYANIMI
ekil-1
Bunlar sras ile ;

1 - stenitik paslanmaz elikler
2 - Ferritik paslanmaz elikler
3 - Martenzitik paslanmaz elikler
4 - ift fazl (dupleks) paslanmaz elikler
5 - kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz
eliklerdir.
stenitik paslanmaz elikler 200 ve 300 serilerini
ierirler ve 304 bunlarn iinde en youn olarak
kullanlandr. Temel alam elementi krom ve nikeldir.
Ferritik paslanmaz elikler sertletirilemeyen Fe-Cr
alamlardr. 405, 409, 430, 422 ve 446 bu grupta
yeralan en tipik rnlerdir. Martenzitik paslanmaz
elikler ferritik gruptaki paslanmaz eliklerle benzer
kimyasal analize sahiptirler ancak daha yksek oranda
karbon ve daha dk oranda krom ierirler. Bu
nedenle sl ilemle sertletirilebilirler. 403, 410, 416
ve 420 bu grupta yeralan en tipik rnlerdir. ift fazl
paslanmaz elikler hemen hemen eit miktarda stenit
ve ferrit ieren bir mikroyapnn oluturulmas ile elde
edilirler. Bu elikler tam olarak % 24 krom ve % 5 nikel
ierirler. Numaralama sistemi 200, 300 veya 400 ile
tanmlanan gruplarn hi birisine girmez. kelme
yoluyla sertleebilen paslanmaz elikler alminyum
gibi kat zeltiye girme ve yalandrma (keltme) sl
ilemi ile elie sertleebilme olana salayan alam
elementleri ierirler. Bu elikler ayrca; martenzitik,
yar stenitik ve stenitik tip kelme yoluyla
sertleebilen paslanmaz elikler olmak zere alt
gruplara ayrlrlar.
Fosfor, Kkrt, Selenyum - lenebilme kabiliyetini

ykseltir. Ancak kaynak srasnda scak atlak
olumasna neden olur. Korozyon direncini bir
miktar azaltr. TIG kayna ynteminde nfuziyeti
arttrr.
1.2
STENT OLUTURAN ELEMENTLER
Karbon
- stenit oluumuna kuvvetli etkide
bulunur. Krom ile birlikte taneleraras korozyonda
barol oynayan karbrlerin oluumuna neden olur.
Nikel
- stenit oluumuna etkide bulunur.
Yksek scaklktaki direnci, korozyona kar
dayanm ve sneklii arttrr.
Azot
- stenit oluumuna ok kuvvetli etkide
bulunur. Bu konuda ou zaman nikel kadar
etkilidir. zellikle krayojenik scaklklardaki
mukavemet deerlerini ykseltir.
Bakr
- Paslanmaz eliklere, baz ortamlardaki
korozyon dayanmlarn arttrmak amacyla katlr.
Gerilmeli korozyon atlamasna kar hassasiyeti
azaltr ve yalanma yoluyla sertlemeyi tevik eder.
Paslanmaz eliklerdeki alam elementleri ferrit
oluturucu ve stenit oluturucu olmak zere iki gruba
ayrlmakta olup aada detayl olarak ele alnmtr.
1.1
FERRT OLUTURAN ELEMENTLER
Krom
- Ferrit oluumunda etkili olur. Oksidasyon ve korozyon dayanmn ykseltir.
Molibden - Ferrit oluumunda etkili olur. Yksek
scaklklardaki dayanm arttrr ve redkleyici
ortamlarda korozyona kar dayanm salar.
Niobyum, Titanyum - Taneleraras korozyon hassasiyetini azaltmak amacyla, karbonla birleerek
karbr oluturmas amacyla yapya eklenir. Tane
kltc etkisi vardr. Ferrit oluumuna katkda
bulunur. Srnme dayanm salar, ancak srnme
snekliini azaltr.
1.3
NTR ELEMENTLER
Mangan - Oda scaklnda ve oda scaklna
yakn scaklklarda stenitin stabil (kararl)
olmasn salar. Ancak yksek scaklklarda ferrit
oluturur. Manganez slfat oluturur.
Silisyum - Tufallenmeye kar dayanm ykseltir.
Yapda % 1'den daha fazla olmas durumunda ferrit
ve sigma oluumuna etki eder. Her tr paslanmaz
elie oksit giderme amacyla dk oranda eklenir.
Akkanl arttrr ve kaynak metalinin ana metali
daha iyi slatmasn salar.
BLM 2.0
PASLANMAZ
ELKLERN KAYNAK
KABLYET
Paslanmaz eliklerin byk bir blmnn kaynak

kabiliyeti yksektir ve ark kayna, diren kayna,
elektron ve lazer bombardman kaynaklar, srtnme
kayna ve sert lehimleme gibi eitli kaynak
yntemleri ile kaynak edilebilirler. Bu yntemlerin
hemen hemen hepsinde birletirilecek yzeylerin ve
dolgu metalinin temiz olmas gerekmektedir.
yeralan rnlerin banda 405, 409, 430, 442 ve 446

gelmektedir. Tablo-1'de, btn standart ve baz
standart d ferritik paslanmaz eliklerin nominal
kimyasal analiz deerleri listelenmitir. Bu eliklerin
en karakteristik zellii; kaynakta ve s etkisi altndaki
blgede oluan ve kaynak dikiinin tokluunda de
neden olan tane bymesidir.
stenitik tip paslanmaz eliklerin sl genleme

katsays karbon eliklerinkinden % 50 daha yksektir
ve arplmalar en aza indirmek iin bu zellie dikkat
edilmelidir. stenitik paslanmaz eliklerin sahip
olduu dk s ve elektrik iletkenlii kaynak
asndan genellikle yararldr. Kaynak srasnda dk
s girdisi ile allmas nerilir. nk oluan s,
balant blgesinden, karbon eliklerinde olduu kadar
hzl bir ekilde uzaklaamaz. Malzemenin direnci
yksek olduu iin diren kaynanda, dk akm
deerleri ile allabilir. zel kaynak yntemleri
gerektiren paslanmaz elikler ilerideki blmlerde ele
alnacaktr.
Ferritik paslanmaz eliklerin kaynanda seilen dolgu

metalindeki Cr ieriinin ana metaldeki ile ayn ya da
ona yakn olmasnda yarar vardr. 409 tr kaynak
malzemeleri dolu tel olarak, 430 tr kaynak
malzemeleri ise her formda retilirler. stenitik tip 309
ve 312 tr kaynak malzemeleri zellikle benzemez
metallerin kaynakl balantlarnda kullanlr. Tane
bymesini en aza indirmek iin kaynak dikiindeki s
girdisi dk olmal ve n stma 300-450C arasnda
snrl tutulmal, hatta sadece yararl ise uygulanmaldr. Yksek alaml ferritik paslanmaz eliklerin
byk ounluu sadece levha ve boru eklinde retilir
ve genellikle dolgu metali kullanlmadan TIG (GTA)
yntemi ile kaynak edilirler.
2.1
FERRTK PASLANMAZ ELKLER
Ferritik paslanmaz elikler % 11.5-30.5 Cr, % 0.20'ye
kadar C ve dk miktarda Al, Nb, Ti ve Mo gibi ferrit
dengeleyici elementler ierir. Bunlar her scaklkta
ferritik yapdadrlar ve bu nedenle stenit oluturmazlar ve sl ilemle sertletirilemezler. Bu grupta
2.2
MARTENZTK PASLANMAZ ELKLER
Martensitik paslanmaz elikler % 11-18 Cr, % 1.2'ye
kadar C ve dk miktarlarda Mn ve Ni ierir. Bu
elikler tavlanarak stenit olutururlar ve oluan
stenitin soutma srasnda martensite dntrl-
Tablo-1 Ferritik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri
Tr
UNS
Numaras
405
409
429
430
430F**
430FSe**
430Ti
434
436
Kimyasal Analiz Deerleri (%) *
S40500
S40900
S42900
S43000
S43020
S43023
S43036
S43400
S43600
C
0.08
0.08
0.12
0.12
0.12
0.12
0.10
0.12
0.12
Mn
1.00
1.00
1.00
1.00
1.25
1.25
1.00
1.00
1.00
Si
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
Cr
11.5-14.5
10.5-11.75
14.0-16.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-19.5
16.0-18.0
16.0-18.0
442
444
S44200
S44400
0.20
0.025
1.00
1.00
1.00
1.00
18.0-23.0
17.5-19.5
446
18-2FM**
18SR
26-1
(E-Brite)
26-1Ti
S44600
S18200
S44625
0.20
0.08
0.04
0.01
1.50
2.50
0.30
0.40
1.00
1.00
1.00
0.40
23.0-27.0
17.5-19.5
18.0
25.0-27.5
0.50
0.04
0.04
0.02
S44626
0.06
0.75
0.75
25.0-27.0
0.50
0.04
0.02
29-4
29-4-2
Monit
S44700
S44800
S44635
0.01
0.01
0.25
0.30
0.30
1.00
0.20
0.20
0.75
28.0-30.0
28.0-30.0
24.5-26.0
0.15
2.0-2.5
3.5-4.5
0.025
0.025
0.04
0.02
0.02
0.03
Sea-cure/
Sc-1
S44660
0.025
1.00
0.75
25.0-27.0
1.5-3.5
0.04
0.03
*) Tek deerler maksimum deerlerdir
0.75
1.00
P
0.04
0.045
0.04
0.04
0.06
0.06
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
* *) Genel olarak kaynak edilemeyen rnler olarak kabul edilirler
mesiyle sertletirilebilirler. Bu grupta 403, 410, 414,

416, 420, 422, 431 ve 440 tr malzemeler vardr.
Standart ve baz standart d martenzitik paslanmaz
elikler Tablo-2'de yeralmaktadr. Souma srasnda
sert ve krlgan martenzitik yap olutuunda kaynak
dikiinde atlama eilimi grlr. Seilen dolgu
metalinin krom ve karbon ieriinin ana malzemeninkine yakn olmasnda yarar vardr. 410 tr dolgu
malzemeleri rtl elektrod, dolu tel ve zl tel olarak
retilirler ve 402, 410, 414 ve 420 tr eliklerin
kaynanda kullanlabilirler. 420 tr eliklerin
ierdii karbon orann yakalamak eer teknik adan
Ni
S
0.03
0.045
0.03
0.03
0.15 min.
0.06
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.15 min.
0.02
Dier
0.10-0.30 Al
min 6 x % C - Ti
0.06 Mo
min 0.15 Se
min 5 x % C - Ti
0.75-1.25 Mo
0.75-1.25 Mo
min 5 x % C - Nb+Ta
1.75-2.5 Mo ; 0.035 N
0.2 + 4 (% C+% N)
- Ti+Nb
0.25 N
2.0 Al ; 0.4 Ti
0.75-1.5 Mo ; 0.015 N
0.2 Cu ; 0.5 - Ni+Cu
0.75-1.5 Mo ; 0.04 N
0.2 Cu ; 0.2-1.0 Ti
3.5-4.2 Mo
3.5-4.2 Mo
3.5-4.5 Mo
0.3-0.6 Ti+Nb
2.5-3.5 Mo
0.2 + 4 (% C + % N)
- Ti+Cb
(ASM Metals Handbook, 9. Bask, Cilt 3)
yararl grlyorsa, dolu tel veya zl tel olarak 420

kalite dolgu malzemelerinin kullanlmasnda yarar
vardr. 308, 309 ve 310 tr stenitik dolgu malzemeleri martenzitik paslanmaz eliklerin birbirleriyle
veya dier eliklerle olan kaynakl birletirmelerinde,
dikiin kaynak edildikten sonraki artlarda yksek
toklua sahip olmas gereken durumlarda kullanlr.
Martenzitik paslanmaz eliklerin ounda n tav
scaklnn ve pasolararas scakln 205-315C
arasnda tutulmas nerilir. % 0.2'nin zerinde karbon
ieren martenzitik tip paslanmaz eliklere, kaynak
Tablo-2 Martenzitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri
Tr
UNS
Numaras
403
410
410Nb
410S
414
414L
416
416Se**
416 Plus X**
420
420F**
422
S40300
S41000
S41040
S41008
S41400
431
440A
440B
440C
S41600
S41623
S41610
S42000
S42020
S42200
C
0.15
0.15
0.18
0.08
0.15
0.06
0.15
0.15
0.15
min. 0.15
min. 0.15
0.20-0.25
Mn
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.50
1.25
1.25
1.5-2.5
1.00
1.25
1.00
Si
0.50
1.00
1.00
1.00
1.00
0.15
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.75
Cr
11.5-13.0
11.5-13.0
11.5-13.5
11.5-13.5
11.5-13.5
12.5-13.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
11.0-13.0
S43100
S44002
S44003
S44004
0.20
0.60-0.75
0.75-0.95
0.95-1.20
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
15.0-17.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
Ni
0.6
1.25-2.50
2.5-3.0
0.5-1.0
1.25-2.50
dikiinin snekliini ve tokluunu arttrmak amacyla

kaynak sonrasnda genellikle sl ilem uygulanmaldr.
2.3
STENTK PASLANMAZ ELKLER
stenitik paslanmaz elikler % 16-26 Cr, % 10-24
Ni+Mn, % 0.40'a kadar C ve dk miktarda Mo, Ti,
Nb ve Ta gibi dier alam elementlerini ierir. Cr ve
Ni+Mn oranlar arasndaki denge, % 90-100 stenitten
oluan bir mikro yapnn elde edilebilecei ekilde
oluturulmutur. Bu alamlar, geni bir scaklk
aralnda sahip olduklar yksek tokluk ve yksek
dayanm deerleri ile n plana karlar ve 540C'a
kadarki scaklklarda oksidasyona kar dayanm
gsterirler. Bu grupta yeralan malzemelerin banda
302, 304, 310, 316, 321 ve 347 gelmektedir.
Tablo-3'de, yukarda belirtilen ve bunlarn dnda
kalan dier stenitik paslanmaz eliklerin nominal
kimyasal analiz deerleri yeralmaktadr. Bu elikler
iin gelitirilen dolgu malzemeleri genellikle ana metal
ile benzer yapdadr. Ancak birok alam iin, scak
Dier
P
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.06
0.06
0.04
0.06
0.025
S
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.06
min 0.15
0.03
min 0.15
0.025
0.04
0.04
0.04
0.04
0.03
0.03
0.03
0.03
0.05-0.30 Nb
0.5 Mo ; 0.03 Al
0.6 Mo
min 0.15 Se
0.6 Mo
0.6 Mo
0.75-1.25 Mo
0.75-1.25 W
0.15-0.30 V
0.75 Mo
0.75 Mo
0.75 Mo
atlak oluumunu engellemek amacyla, dk

miktarda ferrit ieren bir mikro yapnn olumasna
olanak salayan dolgu malzemeleri kullanlr (Bu konu
daha detayl olarak ilerideki blmlerde ele alnacaktr). Bu art gerekletirebilmek iin 308 tr dolgu
malzemeleri 302 tr eliklerin, 304 ve 347 tr dolgu
malzemeleri ise 321 tr eliklerin kaynanda
kullanlr. Dier elik trleri ise kendilerine benzer
yapdaki dolgu malzemeleri ile kaynak edilebilirler.
347 tr elikler 308H tr dolgu malzemeleri ile de
kaynak edilebilir. Bu trdeki dolgu malzemeleri rtl
elektrod, dolu tel ve zl tel olarak retilir. 321 tr
dolgu malzemeleri ise snrl olarak, sadece dolu tel ve
zl tel olarak retilmektedir.
stenitik paslanmaz eliklerin kaynanda balca
kaynak problemi ile karlalr. Bunlar sras ile;
(1) snn etkisi altnda kalan blgede "Krom Karbr"
olumas sonucu meydana gelen hassas yap,
(2) kaynak dikiinde grlen "Scak atlak" oluumu
ve (3) yksek alma scaklklarnda karlalan
"Sigma Faz" oluumu riskleridir.
Tablo-3 stenitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri
Tr
UNS
Numaras
201
202
205
216
301
302
302B
303**
303Se**
304
304H
304L
304LN
S20100
S20200
S20500
S21600
S30100
S30200
S30215
S30300
S30323
S30400
S30409
S30403
304N
304HN
305
308
308L
309
309S
309S Nb
309 Nb+Ta
310
310S
312
314
316
316F**
316H
316L
316LN
316N
317
317L
317M
321
321H
329
330
330HC
332
347
347H
348
348H
S30430
S30451
S30452
S30500
S30800
S30900
S30908
S30940
S31000
S31008
S31400
S31600
S31620
S31609
S31603
S31651
S31700
S31703
S32100
S32109
S32900
N08330
S34700
S34709
S34800
S34809
Dier
Mn
Si
Cr
Ni
0.15
0.15
0.12-0.25
0.08
0.15
0.15
0.15
0.15
0.15
0.08
0.04-0.10
0.03
0.03
0.08
0.08
0.04-0.10
0.12
0.08
0.03
0.20
0.08
0.08
0.08
0.25
0.08
0.15
0.25
0.08
0.08
0.04-0.10
0.03
0.03
0.08
0.08
0.03
0.03
0.08
0.04-0.10
0.10
0.08
0.40
0.04
0.08
0.04-0.10
0.08
0.04-0.10
5.5-7.5
7.5-10.0
14.0-15.5
7.5-9.0
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
1.50
1.00
2.00
2.00
2.00
2.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
2.0-3.0
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.50
1.50
1.00
1.5-3.0
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.75-1.50
1.25
0.50
1.00
1.00
1.00
1.00
16.0-18.0
17.0-19.0
16.5-18.0
17.5-22.0
16.0-18.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
19.0-21.0
19.0-21.0
22.0-24.0
22.0-24.0
22.0-24.0
22.0-24.0
24.0-26.0
24.0-26.0
30.0 nom.
23.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
17.0-19.0
25.0-30.0
17.0-20.0
19.0 nom.
21.5 nom.
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
3.5-5.5
4.0-6.0
1.0-1.75
5.0-7.0
6.0-8.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.5
8.0-10.5
8.0-12.0
8.0-10.5
8.0-10.0
8.0-10.5
8.0-10.5
10.5-13.0
10.0-12.0
10.0-12.0
12.0-15.0
12.0-15.0
12.0-15.0
12.0-15.0
19.0-22.0
19.0-22.0
9.0 nom.
19.0-22.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
11.0-15.0
11.0-15.0
12.0-16.0
9.0-12.0
9.0-12.0
3.0-6.0
34.0-37.0
35.0 nom.
32.0 nom.
9.0-13.0
9.0-13.0
9.0-13.0
9.0-13.0
0.06
0.06
0.06
0.045
0.045
0.045
0.045
0.20
0.20
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.20
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.040
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
S
0.03
0.25 N
0.03
0.25 N
0.03
0.32-0.40 N
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.25-0.5 N
0.03
0.03
0.03
min. 0.15
0.06 Mo
0.06
min 0.15 Se
0.03
0.03
0.03
0.03
0.10-0.15 N
0.03
3.0-4.0 Cu
0.03
0.10-0.16 N
0.03
0.10-0.16 N
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
8 x % C - Nb
0.03
8 x % C - Nb+Ta
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
2.0-3.0 Mo
min. 0.10
1.75-2.5 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.10-0.30 N
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.10-0.16 N
0.03
3.0-4.0 Mo
0.03
3.0-4.0 Mo
0.03
4.0-5.0 Mo
0.03
min 5 x % C - Ti
0.03
min 5 x % C - Ti
0.03
1.0-2.0 Mo
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
min 10 x % C - Nb+Ta
min 10 x % C - Nb+Ta
0.2 Cu ; min 10 % C - Nb+Ta
0.2 Cu ; min 10 % C - Nb+Ta
Tablo-3 stenitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri (devam)
Tr
UNS
Numaras
Mn
Si
Cr
Ni
384
Nitronic 32
Nitronic 33
Nitronic 40
Nitronic 50
S38400
S24100
S24000
S21900
S20910
0.08
0.10
0.06
0.08
0.06
2.00
12.0
13.0
8.0-10.0
4.0-6.0
1.00
0.50
0.50
1.00
1.00
15.0-17.0
18.0
18.0
18.0-20.0
20.5-23.5
17.0-19.0
1.6
3.0
5.0-7.0
11.5-13.5
0.045
0.03
0.06
0.04
0.03
0.03
Nitronic 60
S21800
0.10
7.0-9.0
3.50-4.50
16.0-18.0
8.0-9.0
0.04
0.03
Dier
0.35 N
0.30 N
0.15-0.40 N
1.5-3.0 Mo ; 0.2-0.4 N
0.1-0.3 Nb ; 0.1-0.3 V
2.3.1
Krom Karbr Oluumu
Isnn etkisi altnda kalan blgenin 427-871C scakla kadar snan blmnde yeralan tane snrlarnda
kelen ve taneler aras korozyonu hzlandran krom
karbrler burada "Hassas Yap" olumasna neden
olurlar (ekil-2 ve 3). Bu oluum srasnda bir miktar
krom zeltiden tane snrlarna doru yer deitirir ve
bunun sonucunda bu blgesel alanlarda krom
miktarnda azalma olaca iin korozyon dayanm
der (ekil-4).
ekil-2 Kromun Yer Deitirerek
Krom Karbr Oluturmas
ekil-3 18 Cr / 8 Ni (0.10 C)'lu Paslanmaz eliin Tane Snrlarnda Oluan

Karbr kelmesi (x 1200)
427C'n
Altndaki
Blge
871C'n
stndeki
Blge
427-871C
Arasndaki Hassas Blge
Kaynak Dikii
Korozyona Urayan
Blge
ekil-4 Krom Karbr kelmesi Sonucu Hassas

Blgede Oluan Korozyon
Bu sorun, kromla birleerek krom karbr olumasna

neden olan karbonun yapda dk seviyelerde
tutulduu dk karbonlu (L tipi) ana metallerin ve
dolgu metallerinin kullanlmasyla nlenebilir. Bunun
yannda kaynak ileminin ntav uygulanmadan
yaplmas, s girdisinin dk seviyede tutulmasna
zen gsterilmesi ve bakr altlk kullanlarak hzl
souma salanmas hassas scaklk aralnda kalma
sresinin ksa tutulmas asndan olduka yararldr.
Dier bir yntem, stabilize edilmi olan paslanmaz
elik ana malzemelerin ve dolgu metallerinin kullanlmasdr. Bu sayede stabilizatr grevi gren alam
elementleri karbon ile reaksiyona girecek ve krom
miktarnn azalmadan yapda kalmas salanacandan korozyon dayanmnda herhangi bir d ile
karlalmayacaktr (ekil-5). 321 kalite paslanmaz
elikler stabilizatr olarak titanyum (Ti) ierirken 347
tr paslanmaz elikler niobyum (Nb+Ta) ile stabilize
edilmilerdir. Her iki element de kromdan daha gl
karbr oluturma zelliine sahiptir.
Bunlarn dnda kalan baz sl ilem yntemleri pahal
olmalar, pratik olmamalar ve paralarda arplmalara
yol amalar nedeniyle pek tercih edilmezler.
ekil-5 Niobyum Stabilizasyonu
2.3.2
Scak atlak Oluumu
Scak atlamann temel nedeni; kkrt (S) ve fosfor (P)
gibi elementlerin oluturduu ve tane snrlarnda
toplanma eilimi yksek olan dk erime scaklna
sahip metalik bileimlerdir. Bu bileimler, eer kaynak
dikiinde veya snn etkisi altnda kalan blgede
bulunuyorsa, tane snrlarna doru yaylrlar ve
kaynak dikii sourken ve ekme gerilmeleri olutuunda atlamaya neden olurlar.
Scak atlak oluumu, dolgu metalinin ve ana metalin

kimyasal analizinin stenitik matriksde dk
miktarda ferrit ieren bir mikro yap elde edilecek
ekilde ayarlanmasyla nlenebilir. Ferrit, kkrt ve
fosfor bileimlerini kontrol altnda tutabilen ve ferritikstenitik yapya sahip olan tane snrlar oluturarak
scak atlak oluumunu engeller. Bu sorun "S" ve "P"
miktarlarnn ok dk seviyelerde tutulmas ile de
giderilebilir, ancak bu durumda, eliklerin retim
maliyetleri belirgin bir ekilde artacaktr.
tirilen "Schaeffler Diyagram"dr. Bu diyagramda Cr

edeeri yatay eksende, Ni edeeri ise dikey eksende
yeralmaktadr.
(Cr) e = % Cr + % Mo + 1.5 % Si + 0.5 % Nb
(Ni) e = % Ni + 30 % C + 0.5 % Mn
Schaeffler Diyagram ok uzun yllar kullanlmasna
karn, azotun (N) etkisini hesaba katmamas ve
diyagramdan elde edilen verilerin, konusunda bilgili
birka lm uzman tarafndan belirlenen ferrit
yzdeleri ile farkllklar gstermesi nedeniyle gnmzde etkinliini kaybetmitir.
(Ni) e = % Ni + 35 % C + 20 % N + 0.25 % Cu
Scak atlama riskine kar dayanm elde edebilmek

iin yapdaki ferrit miktarnn en az % 4 olmas nerilmektedir. Ferritin varl AWS A4.2'ye gre kalibre
edilen manyetik lm aletleriyle salkl bir ekilde
belirlenebilir. Bunun dnda; dolgu malzemesinin ve
ana metalin kimyasal analizi biliniyorsa, eitli
diyagramlar kullanlarak da bir tahminde bulunmak
mmkndr. Bu diyagramlardan en bilineni ve en eski
olan 1948 ylnda SCHAEFFLER tarafndan geli-
18
18
20
1973 WCR-DeLong Diyagram'n Schaeffler Diyagram'ndan ayran en nemli zellik nikel edeeri
hesaplanrken yapdaki azot (N) miktarnn da
gznne alnmas ve sonucun ferrit yzdesine ek
olarak "FN - Ferrit Numaras" ile belirtilmesidir.
22
24
26
28
30
18
0
4
16
16
8
12
16
10
14
14
20
24
14
28
18
35
22
45
26
12
30
55
40
12
65
50
75
60
85
70
10
95
80
10
90
0
10
18
20
22
24
26
28
30
(Cr) e = % Cr + % Mo + 0.7 % Nb
ekil-6 Katlama Faz Snrlarn da eren WRC-1992 Diyagram
(Ni) e = % Ni + 30 % C + 30 % N + 0.5 % Mn
Ferrit numaralar, zellikle dk seviyelerde, ferrit
yzdeleri ile yakn deerlere sahiptir. Gnmzde en
sk kullanlan ve en salkl sonucu veren diyagram
ekil-6'da belirtilen WCR-1992 Diyagram'dr. ASME
artnamelerinin 1994-1995 k dneminde yaynlanan
eklerinde WCR-1992 Diyagram WCR-DeLong
Diyagram'nn yerini almtr. Kabul edilen bu en son
diyagramda krom ve nikel edeerleri aadaki formllerle hesaplanmaktadr.
(Cr) e = % Cr + % Mo + 0.7 % Nb
(Ni) e = % Ni + 35 % C + 20 % N + 0.25 % Cu
Grld gibi nikel ve krom edeerleri Schaeffler ve
WCR-DeLong Diyagram'larndakinden daha farkl
olarak hesaplanmaktadr.
Ferrit numaras diyagramn nikel edeerini gsteren
ekseninden saa doru yatay, krom edegerini gsteren
ekseninden yukarya doru dikey izgiler izerek
bulunur. Yatay ve dikey dorularn kesitii noktadan
geen apraz izgiler ferrit numarasn vermektedir.
WCR-1992 ve WCR-DeLong Diyagramlar 308 gibi
sk kullanlan paslanmaz elikler iin benzer deerler
verir. Ancak WCR-1992 Diyagram, zellikle yksek
alaml malzemelerde, yksek manganl stenitik
tipteki ya da stenitik-ferritik yapdaki ift fazl
paslanmaz elikler gibi daha seyrek kullanlan
alamlarda daha kesin ve doru sonular vermektedir.
Ferrit numaras, ferritin manyetik olma zelliinden

yararlanlarak kaynak metali zerinden llebilir.
Bunun iin ticari olarak sata sunulan ve AWS A4.2'ye
gre kalibre edilmi olan ve ferrit numarasnn direkt
olarak okunabildii manyetik lm cihazlarndan,
ferritscoplardan ve benzeri cihazlardan yararlanlabilir.
10
Ferrit miktarnn scak atlak oluumundan korunmak

iin gereken orandan daha yksek olmamasnda ve
belirli gvenlik snrlar ierisinde tutulmasnda yarar
vardr. nk ferrit, baz korozif ortamlarda, malzemelerin korozyon dayanmn drr ve yapdaki ar
ferrit miktar sneklik ve tokluu azaltr.
2.3.3
Sigma Faz Oluumu ( s )
"Sigma Faz", ok sert (700-800 Vickers), manyetik
olmayan ve gevrek yapya sahip metalleraras bir
bileiktir. Rntgen n ile yaplan analizde bileiminin
yaklak olarak % 52 krom ve % 48 demirden olutuu
ancak bunun yannda molibden gibi dier alam
elementlerini de ierebildii grlmtr. Sigma faz,
kromlu veya krom-nikel esasl paslanmaz ve sya
dayankl eliklerin kaynak blgesinde oluur. Saf
stenitik bir yapdaki sigma faz oluum hz, stenitik
ktle ierisinde ferrit ieren yapdakine oranla daha
dktr.
Sigma faz ile krom karbr kelmesi birbirinden
tamamen farkl iki oluumdur. Sigma faz krlganl
650-850C scaklklar arasnda grlr ve bu scaklk
aralnda kalma sresi ile oluan yapnn younluu
arasnda yakn bir iliki vardr. Faz dnm hznn en
youn olduu scaklk 720C civarndadr. Yapda
bulunan ferrit miktarnn % 3-4 ile snrl tutulmas
durumunda, stenit tanelerinin etraf ferrit ile
evrilemeyecek ve krlganlk riski nlenecektir . Buna
karn ferrit miktarnn % 12'yi gemesi ile birlikte
esneklik kabiliyeti hzla azalacaktr (ekil-7).
Ferritin sigma fazna dnmesi sonucu kaynak
dikiinde oluan atlama eilimini lmeye ynelik
olarak gerekletirilen deneye ait veriler ekil-8'deki
grafikte belirtilmitir.
Ferrit ierikleri % 3 ile % 12 arasnda deien ve
20 Cr, 10 Ni ve 1 Nb'lu bir elektrodun kullanld be
farkl deney paras hazrlanmtr.
Esneklik (Darbe Dayanm)
1100C
2
3
1070C
1040C
5
1010C
980C
ekil-7 20 Cr / 10 Ni'li ve % 3 Ferrit

eren Paslanmaz elik (x 1700)
Daha sonra bu deney paralar 980-1100C arasndaki

farkl scaklklarda stenitletirilmi, 730C'da 300 saat
boyunca tutulmu ve sigma faz oluturularak krlgan
hale getirilmitir.
0
Buradan da grlmektedir ki; ferrit miktarndaki arta

bal olarak esneklik (darbe dayanm) azalmakta ve
ferrit yzdesi ne olursa olsun stenitletirme scaklndaki art diki zerinde olumlu bir etki yaratmaktadr.
ekil-9 ve ekil-10'da; 25 Cr / 20 Ni'li, sya dayankl
bir elektrodla gerekletirilen ve farkl zaman dilimleri
sresince dnm scaklnda tutulan balantlara ait
iyap fotograflar yeralmaktadr. Grld gibi,
parann 780C'da 100 saat sre ile tulmas durumunda
sigma faz izgileri olumaya balamtr (ekil-9) ve
yine ayn scaklkta gerekletirilen 500 saatlk bir
tutma ilemi sonucunda ise kelen sigma faz izlerinin
ok daha youn olduu grlmektedir (ekil-10).
Buradan da anlald gibi, kaynak ilemi srasnda
banyonun ok hzl soumas ve katlamas nedeni ile
sigma faz kolay oluamaz. Bu sorun esas olarak ferrit
ierii ok yksek olan bir kaynakl balantnn kaynak
ileminden sonra uzun sre yksek scaklk deerlerinde kalacak bir alma ortamlarda kullanlmas
durumunda karmza kar.
8
10
12
Ferrit Yzdesi (%)
ekil-8 Farkl Scaklklarda Isl lem

Uygulanan ve 780C'da 300 Saat
Sresince Tutulan, 20 Cr/10 Ni ve
1 Nb'lu Ostenitik Bir Yapda
Bulunan Ferrit Miktarnn
Gsterdii Etki
ekil-9 25 Cr / 20 Ni (0.10 C)'lu Elektrod

Kullanlmtr. 780C'da 100 Saat
Isl lem Uygulanm ve Sigma
Faz izgileri Olumaya Balamtr
(x 1600).
11
f- Sigma faznn giderilmesi iin uygulanan sl

ilemden sonra oluan yapdaki ferrit miktar, sl
ilem uygulanmam yapdakine oranla daha azdr.
g- Ferrit miktar, paraya 1150C'da homojenletirme
tavlamas uygulanarak daha da drlebilir. Bu
durumda ferrit mikro toplanmalar eklinde oluur.
ekil-10 25 Cr / 20 Ni (0.10 C)'lu

Elektrod Kullanlmtr. 780C'da
500 Saat Isl lem Uygulanm
ve Sigma Faz izgileri Artarak
yice Belirgin Hale Gelmitir (x
1600).
Sigma faz konusunda yaplan aratrmalardan elde

edilen sonular aada belirtilmitir.
a- Sigma faznn oluumu 750C'da, 650C'dakinden
daha abuk meydana gelir. 750C'da 30 saat gibi bir
zamana gereksinim varken bu sre 650C'da 1
haftaya kar.
b- Sigma faz oluumu souk ekil deitirme ile
hzlanr.
c- Sigma faz oluumuna kuvvetli olarak etki eden
elementler ; molibden (Mo), krom (Cr), niobyum
(Nb) ve silisyum (Si)'dur.
d- Sigma oluumunu kuvvetlendiren elementlerin
miktar yksek ise, belirli artlar altnda, kaynaa
bal olmadan ve sl ilem uygulamadan da sigma
faz meydana gelebilir.
e- Sigma faz, 950-1100C scaklklar arasnda belirli
bir sre tavlandktan sonra, suda hzl olarak
soutularak giderilebilir.
12
h- Isl ilem uygulanmam 19 Cr / 9 Ni /1.5 Mo tipi

elie ait kaynak blgesinin yapsnda bulunan
% 15 ferrit sigma fazna dnnce, kaynak
dikiinin mukavemet zelliklerinde aada belirtilen deimeler meydana gelir :
- ekme dayanm ykselir, akma snr der.
- Uzama, bzlme ve entik dayanmlar nemli
derecede azalr.
- 24 saat 750C'da tavlanm olan kaynak blgesinin 0C'daki entik dayanm, 650C'da bir
hafta tavlanan kaynak yerinin entik dayanm ile
hemen hemen ayndr. Buna karn, yapsnda
% 12 ferrit bulunan kaynak blgesinin entik
dayanmnn 1/10'u kadardr. Aradaki bu fark,
yksek scaklklarda daha da azalmaktadr.
i- 300-400C'n zerinde olduka iyi entik deerleri
elde edildii iin, yksek iletme scaklnda
alan konstrksiyonlarda, sigma faznn neden
olduu gevreklemeden korkulmamaldr.
k- Sigma faznn neden olduu krlganlk, kaynak
blgesinin tavlama yaplmadan nceki durumunda
ierdii ferrit miktarna baldr. Eer kaynak
blgesi balangta % 6.5 ferrit ierirse, sigma
dnmesi entik darbe dayanmnn azalmasna
neden olmaz. Burada ferrit miktar az olduu iin,
ferrit stenitik yap ierisinde a eklinde deil,
izole edilmi odacklar halinde meydana gelir. Bu
yolla elde edilen sigma, yapya bir sneklik kazandrmaktadr.
2.4
KELME YOLUYLA SERTLEEBLEN
PASLANMAZ ELKLER
kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz elikler,
martenzitik, yar-stenitik ve stenitik olmak zere
gruba ayrlr.
Martenzitik paslanmaz elikler, yaklak 1038C olan
stenitletirme scaklndan itibaren hzla soutularak
ve daha sonra 482-621C scaklklar arasnda bir
yalandrma sl ilemi uygulanarak sertletirilebilir.
Bu tr elikler % 0,07'nin altnda karbon ierdii iin,
oluan martenzit ok sert deildir ve asl sertlik
yalandrma (kelme) reaksiyonu ile elde edilir. Bu
gruba rnek olarak 17-4PH, 15-5PH ve PH13-8Mo tipi
elikler gsterilebilir. kelme yoluyla sertleebilen
paslanmaz eliklere ait nominal kimyasal analiz
deerleri Tablo-4'de verilmitir.
Yar-stenitik paslanmaz elikler stenitletirme
scaklndan oda scaklna soutulduklarnda
martenzit oluturmazlar. Bunun temel nedeni martenzit
dnm scaklnn oda scaklnn altnda
olmasdr. Karbonun ve/veya dier alam elementlerinin karbrler ya da metalleraras bileikler eklinde
kelebilmesini salayabilmek iin bu tr eliklere
732-954C scaklklar arasnda kondisyonlama sl
ilemi uygulanmaldr. Bu sayede alam elementleri
zeltiden ayrlarak steniti destabilize edecek ve
martenzit dnm scaklnnn ykselmesine neden
olacaktr. Bylece eliin oda scaklna doru
soutulmas ilemi srasnda martenzitik bir yapnn
olumas mmkn olur. 454-593C arasnda gerekletirilen bir yalandrma sl ilemi sonucunda gerilmeler ortadan kalkacak ve martenzit temperlenerek
tokluk, sneklik, sertlik ve korozyon dayanm
artacaktr. 17-7 PH, PH 15-7 Mo ve AM350 bu grupta
yeralan paslanmaz eliklerin en tipik rnekleridir.
kelme yoluyla sertleebilen stenitik tip paslanmaz
elikler zeltiye alma scaklndan itibaren hzla
soutulduktan ve hatta yksek oranda souk deformasyona uradktan sonra bile stenitik yaplarn
korurlar. Bu elikler sadece yalandrma sl ileminden sonra sertletirilebilirler. Bu ilem, 982-1121C
scaklklar arasndaki zeltiye alma sl ileminden
sonra 704-732C'a doru yada veya suda hzl soutmay ve daha sonra yine bu scaklk aralnda 24 saat
sren bir yalandrma ilemini ierir. Bu tr eliklere
rnek olarak A286 ve 17-10 P gsterilebilir.
kelme yoluyla sertleebilen martenzitik ve yarstenitik trdeki paslanmaz eliklerin kaynanda
yksek dayanm art aranyorsa, kaynak ileminde ana
malzemeninkine benzer yapda dolgu metalleri
kullanlmal ve paralara kaynaktan nce sl ilem ya
da zeltiye alma sl ilemi uygulanm olmaldr.
Martenzitik ve yar-stenitik paslanmaz eliklerin
kaynanda 17-4 PH tr ana metallere benzer yapdaki
630 tr dolgu malzemeleri sk kullanlmaktadr.
Kaynaktan sonra zme ve yalandrma sl ilemi
uygulanmaldr. Eer kaynaktan sonra zme sl
ileminin uygulanmas pratikte baz zorluklar
beraberinde getiriyorsa, paralara kaynaktan nce
zme tav uygulanmal, kaynaktan sonra ise bir
yalandrma sl ilemi yaplmaldr. Yksek zorlamalarn etkisi altnda bulunan kaln paralar, baz
durumlarda ar yalandrma scaklklarnda kaynak
edilirler. Bu durum, yksek dayanm elde etmek iin
kaynak ileminden sonra eksiksiz bir sl ilem
uygulanmasn gerektirir.
kelme yoluyla sertleebilen stenitik tipteki paslanmaz elikler, scak atlak oluumu nedeniyle zor
kaynak edilen paslanmaz elikler grubuna girerler.
Kaynak ilemi tercihen zme tav uygulanm olan
paralar zerinde yaplmal ve uygulama dk
gerilmeler altnda ve mmkn olan en dk s girdisi
salanacak ekilde gerekletirilmelidir. Nikel esasl
NiCrFe tipindeki ya da konvansiyonel tipteki stenitik
paslanmaz elik dolgu malzemeleri bu eliklerin
kaynanda sk olarak kullanlmaktadr.
13
Tablo-4 kelme Yoluyla Sertleebilen ve ift Fazl Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri
Tr
UNS
Numaras
Mn
Si
Cr
Ni
Dier
kelme Yoluyla Sertleebilen Paslanmaz elikler

PH 13-8 Mo
S13800
0.05
0.10
0.10
12.25-13.25
7.5-8.5
0.01
0.008
15-5 PH
S15500
0.07
1.00
1.00
14.0-15.5
3.5-5.5
0.04
0.03
17-4 PH
S17400
0.07
1.00
1.00
15.5-17.5
3.0-5.0
0.04
0.03
17-7 PH
PH 15-7 Mo
17-10 P
A286
AM350
AM355
AM363
Custom 450
S17700
S15700
1.00
1.00
0.75
2.00
0.5-1.25
0.5-1.25
0.15
1.00
1.00
1.00
0.50
1.00
0.50
0.50
0.05
1.00
16.0-18.0
14.0-16.0
17.0
13.5-16.0
16.0-17.0
15.0-16.0
11.0
14.0-16.0
6.5-7.75
6.5-7.75
10.5
24.0-27.0
4.0-5.0
4.0-5.0
4.0
5.0-7.0
0.04
0.04
0.28
0.04
0.04
0.04
0.03
0.03
S45000
0.09
0.09
0.07
0.08
0.07-0.11
0.10-0.15
0.04
0.05
0.03
0.03
Custom 455
S45500
0.05
0.50
0.50
11.0-12.5
7.5-9.5
0.04
0.03
Stainless W
S17600
0.08
1.00
1.00
16.0-17.5
6.0-7.5
0.04
0.03
2.0
2.5
1.5
1.7
1.2
1.0
1.0
1.0
0.44
0.8
22.0
23.0
25.5
21.6
25.0
5.5
4.0
5.5
4.9
5.5
0.03
0.02
0.035
0.02
S66286
S35000
S35500
0.03
0.03
0.03
2.0-2.5 Mo ;
0.90-1.35 Al ; 0.01 N
2.5-4.5 Cu ;
0.15-0.45 Nb + Ta
3.0-5.0 Cu ;
0.15-0.45 Nb + Ta
0.75-1.15 Al
2.0-3.0 Mo ; 0.75-1.5 Al
1.0-1.5 Mo ; 2.0 Ti ; 0.3 V
2.5-3.25 Mo ; 0.07-0.13 N
2.5-3.25 Mo
0.25 Ti
1.25-1.75 Cu ; 0.5-1.0 Mo
8 x % C - Nb
0.5 Mo ; 1.5-2.5 Cu ;
0.8-1.4 Ti ; 0.1-0.5 Nb
0.4 Al ; 0.4-1.2 Ti
ift Fazl Paslanmaz elikler

2205
2304
255
NU744LN
2507
S31803
S32304
S32750
0.03
0.03
0.04
0.067
0.03
2.5
FT FAZLI PASLANMAZ ELKLER
ift fazl paslanmaz elikler son gnlerdeki en hzl
gelien paslanmaz elik grubudur ve yaklak olarak
eit oranda ferrit ve stenit ieren bir mikro yapya
sahiptir.
Bu eliklere ait nominal analiz deerleri Tablo-4'n alt
blmnde listelenmitir. ift fazl paslanmaz elikler,
daha yksek akma dayanmna sahip olmalar ve
gerilmeli korozyon atlamasna kar daha fazla diren
salamalar nedeniyle, konvansiyonel tipteki stenitik
ve ferritik paslanmaz eliklerinkine gre daha stn
avantajlar sunarlar.
14
3.0 Mo ; 0.14 N
0.1 N
3.0 Mo ; 0.17 N ; 2.0 Cu
2.4 Mo ; 0.10 N ; 0.2 Cu
4 Mo ; 0.28 N
(ASM Metals Handbook, 9. Bask, Cilt 3) ve ASTM A638
ift fazl mikro yap, % 21-25 Cr ve % 5-7 Ni ieren

eliin 1000-1050C scaklkta tavlanmas ve ardndan
hzl bir ekilde soutulmas ile elde edilir. Bu bileimlere ait kaynak metalinin genellikle ferritik yapda olma
eilimi vardr. nk dolgu metali ferrit olarak
katlaacak ve sadece belirli bir miktarda stenit
dnm oluacaktr. Birok kaynak dolgusuna
tavlama ilemi uygulanmas mmkn olmadndan,
dolgu metalinin Ni oran % 8-10'a ykseltilerek
kimyasal analiz modifiye edilir ve bu sayede kaynak
metalinin kaynak edildii haldeki mikro yapsnda
daha fazla stenit bulundurmas salanr.
BLM 3.0
Her bir paslanmaz elik grubuna ait ortalama fiziksel

zellikler Tablo-5'de verilmitir. Bu tabloda elastisite
modl, younluk, sl genleme katsays, sl
iletkenlik, zgl scaklk, elektriksel diren, manyetik
geirgenlik ve ergime aral gibi veriler yeralmaktadr.
Bu deerler birok mhendislik gereksinimi iin snrl
olabilir. Bu nedenle, eer belirli bir paslanmaz elie
ait daha detayl ve hassas veriye ihtiya duyuluyorsa
ASM Handbook, 9. Bask, Cilt 3'den yararlanlabilinir.
Paslanmaz eliklerin s iletimi zellii karbon
eliklerinkinden farkldr. rnein yksek kromlu
eliklerin sy iletme kabiliyetleri karbon eliklerinkinin yaklak yars kadardr. stenitik tip
paslanmaz eliklerde bu durum daha da belirgin olup,
s iletim kabiliyeti karbon eliklerinkinin te birine
kadar dmektedir (ekil-11). Bu durum kaynak
srasnda oluan scakln kaynak blgesinde daha
uzun sre kalaca ve dolays ile baz zorluklarla
karlalabilecei anlamna gelmektedir.
kcal/mh C
FZKSEL ZELLKLER
40
Karbon elii
30
13Cr
17Cr
20
26Cr/5Ni
18Cr/9Ni
25Cr/20Ni
10
0
ekil-11 20-100C'da eitli Paslanmaz
eliklerle Karbonlu Yap
eliinin Is letim Kabiliyetleri
Tablo-5 Paslanmaz elik Gruplarna Ait Fiziksel zellikler
Fiziksel zellikler
stenitik
Paslanmaz elikler
Ferritik
Paslanmaz elikler
Martenzitik
Paslanmaz elikler
kelme le Sertleebilen
Paslanmaz elikler
Elastisite Modl (GPa)

Younluk (g/cm)
Isl Genleme Katsays (mm/mC)
Isl letkenlik (W/mk)
zgl Is (J/k K)
Elektriksel Diren (mWcm)
Manyetik Geirgenlik
Ergime Aral (C)
195
8.0
16.6
15.7
500
74
1.02
1375 - 1450
200
7.8
10.4
25.1
460
61
600 - 1100
1425 - 1530
200
7.8
10.3
24.2
460
61
700 - 1000
1425 - 1530
200
7.8
10.8
22.3
460
80
95
1400 - 1440
15
E =10
Yksek kromlu paslanmaz elikler genellikle karbon

elikleri ile ayn genleme katsaysna sayiptir.
stenitik tip paslanmaz eliklerde ise bu deer karbon
eliklerinkinden % 50 daha fazladr (ekil-12). Bu
konu sadece kaynaky deil ayn zamanda konstrksiyonu yapan mhendisi de yakndan ilgilendirmektedir.
-6
18Cr/9Ni
20
25Cr/20Ni
18
16
14
Karbon
elii
13Cr
26Cr/5Ni
17Cr
12
10
8
6
4
2
0
Alamsz karbon eliklerinin elektrik iletme direnci

dktr. Paslanmaz eliklerde ise bu deer karbon
eliklerinkinden 4-7 kat daha yksektir (ekil-13). Bu
nedenle paslanmaz elik rtl elektrodlar konvansiyonel elektrodlardan daha abuk kzarrlar. Paslanmaz elik elektrodlarn alamsz ve dk alaml
demir elektrodlardan boy olarak daha ksa imal
edilmelerinin ve % 25 kadar daha dk akm iddeti
ile yklenmelerinin temel nedeni de budur.
Ohm.mm/m
ekil-12 20-800C'da eitli Paslanmaz

eliinin Uzama Kabiliyeti
1.0
25Cr/20Ni
0.9
26Cr/5Ni
0.8
18Cr/9Ni
0.7
13Cr
17Cr
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
Karbon
elii
0.1
0
ekil-13 20C'da eitli Paslanmaz
eliinin zgl Elektrik letme
Direnci
16
BLM 4.0
MEKANK ZELLKLER
Ferritik ve stenitik tip paslanmaz eliklerin tavlanm

durumdaki nominal mekanik zellikleri Tablo-6 ve
Tablo-7'de her rn iin detayl olarak verilmitir.
stenitik tip paslanmaz elikler, ferritik tip paslanmaz
eliklere oranla genellikle daha yksek ekme dayanmna ve uzamaya, ancak buna karn daha dk
akma dayanmna sahiptirler. Kesit daralmas deeri
her iki tip paslanmaz elik tr iin de hemen hemen
ayndr. Martenzitik tip paslanmaz eliklerin hem
tavlanm hem de temperlenmi durumdaki nominal
mekanik zellikleri Tablo-8'de verilmitir. Temperleme ilemi; stenit oluum scaklna kadar stmay
takiben martenzit oluum scaklna doru soutmay
ve tokluu ykseltmek amacyla uygun bir scakla
kadar tekrar stmay ierir. Tablo-9, belirli bir scaklkta yalandrma sl ilemi uygulandktan sonra tavlanan, kelme yoluyla sertleebilen trdeki paslanmaz eliklere ait mekanik zellikleri ierir. Bu tabloda
ayrca, drt adet ift fazl paslanmaz elie ait mekanik
zellikler de yeralmaktadr.
Tablo-6 Ferritik Paslanmaz eliklerin Nominal Mekanik zellikleri
elik Tr
405
409
429
430
430F
430Ti
434
436
442
444
446
26-1 (E-Brite)
26-1Ti
29-4
29-4-2
18SR
Monit
Sea-cure/SC-1
Isl lem
Durumu
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
480
450
490
515
550
515
530
530
550
415
550
450
470
550
550
620
650
550
275
240
310
310
380
310
365
365
310
275
345
275
310
415
415
450
550
380
30
25
30
30
25
30
23
23
25
20
23
22
20
20
20
25
20
20
60
B 80
B 75 M
B 88 M
B 82
B 86
65
60
60
65
50
50
B 83 M
B 83 M
B 85
B 95 M
B 86
B 90 M
B 95 M
B 98 M
B 98 M
B 90
B 100 M
B 100 M
(M = Maksimum)
(ASM Metals Handbook, 8. Bask, Cilt 1 ; ve 9. Bask, Cilt 3)
17
Tablo-7 stenitik Paslanmaz eliklerin Nominal Mekanik zellikleri
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
201
201
202
301
301
302
302B
303
304
304L
304N
304LN
305
308
308L
309
310
312
314
316
316L
316F
317
317L
321
347 / 348
329
330
330HC
332
384
Tavl
Tam Sertletirilmi
Tavl
Tavl
Tam Sertletirilmi
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
793
1275
724
758
1275
620
655
620
586
552
586
552
586
586
551
620
655
655
689
586
538
586
620
586
599
634
724
550
586
552
550
379
965
379
276
965
255
276
241
241
207
241
207
255
241
207
276
276
55
4
55
60
8
55
50
50
55
55
30
65
65
55
65
65
B 90
C 41
B 90
B 85
C 41
B 82
B 85
B 84
B 80
B 76
70
65
65
65
65
B 82
B 80
B 76
B 85
B 87
60
70
65
70
55
55
65
65
50
B 87
B 80
B 76
B 80
B 85
B 80
B 80
B 84
B 98
B 80
345
241
207
241
276
241
241
241
552
241
290
241
(ASM Metals Handbook, 8. Bask, Cilt 1 ; ve 9. Bask, Cilt 3 ve ASTM Standartlar)
18
55
55
55
45
45
20
45
55
55
55
50
50
55
50
25
30
45
45
65
70
Tablo-8 Martenzitik Paslanmaz eliklerin Nominal Mekanik zellikleri
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
403
403
410
410
410S
410Nb
410Nb
414
414
414L
416 Plus X
420
420
422
431
431
440A
440A
440B
440B
440C
440C
Tavl
Temperlenmi (427C) *
Tavl
Tavl
Tavl
Temperlenmi (Ara Tav) **
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Temperlenmi (Ara Tav) **
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
517
1344
517
1344
414
483
862
827
1379
793
517
655
1586
965
862
1413
724
1793
738
1931
758
1965
276
1034
276
1034
207
276
689
655
1034
552
276
345
1344
758
655
1069
414
1655
427
1862
448
1896
30
17
30
17
22
13
13
17
16
20
30
25
8
13
20
15
20
5
18
3
13
2
65
55
65
55
45
45
55
58
60
60
55
25
30
60
60
45
20
35
15
25
10
Sertlik
(Rockwell)
B 82
C 41
B 82
C 41
B 95 M
C 22
C 43
B 92
C 50
C 24
C 43
B 95
C 51
B 96
C 55
B 97
C 57
*) Ostenitletirme sl ileminden sonra temperlenmi (slah edilmi) ve oda scaklna soutulmutur.

**) Ara tavl scak bitirilmitir.
M = Maksimum
19
Tablo-9 kelme Yoluyla Sertleebilen ve ift Fazl Paslanmaz eliklerin Nominal Mekanik zellikleri
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
1517
1310
931
1034
1379
896
1620
896
1655
613
986
896
1103
1344
1207
1344
862
1241
1620
827
1344
1413
1172
724
758
1227
276
1517
379
1551
255
676
586
379
1069
448
1069
655
1172
1517
517
1241
8
10
16
10
12
35
6
35
6
70
20
15
40
11
30
10
10
10
8
7
7
45
35
50
45
48
C 45
C 44
C 32
C 33
C 44
B 85
C 48
B 88
C 48
B 82
C 32
827
758
758
800
448
414
552
550
25
25
15
15
kelme Yoluyla Sertleebilen Paslanmaz elikler

PH13-8 Mo
15-5 PH
15-5 PH
17-4 PH
17-4 PH
17-7 PH
17-7 PH
PH 15-7 Mo
PH 15-7 Mo
17-10 P
17-10 P
A286
AM350
AM350
AM355
AM355
Custom 450
Custom 450
Custom 455
Stainless W
Stainless W
H950
H900
H1150
zelti Tavlamas
H900
zelti Tavlamas
RH950
zelti Tavlamas
RH950
zelti Tavlamas
H1300
H1350
zelti Tavlamas
DA
zelti Tavlamas
DA
Tavl
H900
H900
zelti Tavlamas
H950
ift Fazl Paslanmaz elikler

2205
2304
255
2507
20
25
76
32
40
40
30
25
B 95
C 41
B 95
C 41
C 30
C 40
C 47
C 30
C 46
BLM 5.0
PASLANMAZ ELK
TRNN SEM
Belirli bir paslanmaz elik tipinin seimi, szkonusu

uygulamann gerektirdii artlara baldr. Birok
durumda en nemli belirleyici etkenler korozyon
dayanm, kararma (matlama) direnci ve yksek
scaklklardaki oksidasyon dayanmdr. Bunlara ek
olarak, seilen paslanmaz elik tr mukavemet,
tokluk, sneklik ve yorulma dayanm gibi kanularda
minimum mekanik zelliklere de sahip olmaldr.
Farkl tip ve cinsteki eitli paslanmaz elikler
uygulama iin gereken korozyon dayanmn ve
mekanik zellikleri salayabilir. Bu durumda son
seim, servis artlarnn gereklerini en iyi ekilde
yerine getiren seenekler ierisinden en dk maliyete
sahip olan rne gre yaplmaldr. Paslanmaz elik
tipinin seimi genellikle sistemi planlayan tasarmc
tarafndan yaplr. Bu durumda tasarmc, konu
hakkndaki bilgisine, deneyimlerine ve eitli malzemelerin szkonusu ortamdaki korozyon dayanmlar
ile ilgili verileri ieren teknik dokmanlara bavurur.
Kaynak mhendisi, genellikle ana metal seimi
konusunda karar vermekten sorumlu deildir, sadece
kaynak srasnda kullanlacak dolgu metalinin, kaynak
ynteminin ve kaynak prosedrnn seiminden
sorumludur.
Eer kaynak mhendisinin ana malzeme konusunda da
bir seim yapmas gerekiyorsa; alma ortam,
paradan beklenen servis mr ve kabul edilebilir
korozyon derecesi ile ilgili konularda detayl bilgi
toplamaldr. Bu seime yardmc olmas amacyla,
Tablo-10a ve Tablo-10b'de eitli trdeki paslanmaz
eliklerin baz korozif ortamlardaki korozyon dayanmlar listelenmitir. Bu tablolarda da grlmek-
tedir ki, stenitik ve daha yksek kromlu paslanmaz

elikler genellikle martenzitik ve daha dk kromlu
ferritik paslanmaz eliklere oranla daha yksek
korozyon dayanmna sahiptirler. Test verilerinin
byk bir ounluu eitli metal ve metal alamlarnn farkl korozif ortamlarda gsterdii korozyon
davranlarna gre hazrlanmtr. Paslanmaz eliklerle ilgili bu bilgiler referans olarak gsterilen eitli
kaynaklardan kolaylkla elde edilebilir.
Paslanmaz elik seiminde dikkat edilmesi geren dier
nemli etkenler; karncalanma (pitting), atlak korozyonu ve taneleraras korozyondur. Taneleraras korozyonun balca nedeni s etkisi altndaki blgede oluan
karbr kelmesidir ve bu sorunun giderilmesi iin
uygulanan yntemler nceki blmlerde ayrntl olarak ele alnmtr. Eer uygulama yksek scaklklarda
almay gerektiriyorsa, srnme dayanm, kopma
dayanm ve oksidasyon dayanm da gznnde
tutulmaldr.
eitli kitaplardan ve birok referans yayndan elde
edilen korozyon ve oksidasyon testi sonularna
bakarak belirli bir uygulama iin gereken uygun
paslanmaz elikler veya dier alamlar seilebilir.
Paslanmaz elik seildikten sonra, kaynak aznn
tasarmndan, kaynak srasnda kullanlacak olan dolgu
metalinin, kaynak ynteminin ve kaynak prosedrnn
seiminden kaynak mhendisi sorumludur.
21
Tablo-10a Paslanmaz eliklerin eitli Ortamlardaki Korozyon Dayanmlar
Paslanmaz
elik
Trleri
Atmosferik Ortamlar
Endstriyel
Alanlar
Denizcilikle
lgili Alanlar
ehir
Ortam
Krsal
Alanlar
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tatl
Su
Tuzlu
Su
Toprak
Kimyasal
zeltiler
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
stenitik Paslanmaz elikler

201
202
205
301
302
302B
303
303Se
304
304H
304L
304N
305
308
309
309S
310
310S
314
316
316F
316H
316L
316N
317
317L
321
321H
329
330
347
347H
348
348H
384
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
3
3
3
3
3
3
3
5
5
3
3
5
5
5
5
Kod : 1 - Paslanma, lekelenme veya karncalanma yok,

2 - Hafif paslanma veya lekelenme var, karncalanma yok,
3 - Hafif paslanma veya lekelenme var, hafif karncalanma var,
4 - Yzey pasla rtl veya lekeli,
5 - Yzey pasla rtl ve karncalanma var,
22
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1
3
3
3
3
1
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
3
3
3
6 - Paslanma ve youn karncalanma var,

7 - Kimyasal ortamlardaki korozyon ve karncalanma
davranlar andrc svnn cinsine, younluuna, ortam
scaklna ve svnn hareketine gre byk farkllklar
gsterir. Bu gibi durumlarda; uygulama baznda zel olarak
hazrlanan yaynlara bavurulmaldr.
Tablo-10a Paslanmaz eliklerin eitli Ortamlardaki Korozyon Dayanmlar (devam)
Atmosferik Ortamlar
Paslanmaz
elik
Trleri
Endstriyel
Alanlar
Denizcilikle
lgili Alanlar
ehir
Ortam
Krsal
Alanlar
Tatl
Su
Tuzlu
Su
Toprak
Kimyasal
zeltiler
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
Ferritik Paslanmaz elikler

405
409
429
430
430F
430FSe
434
436
442
446
6
6
3
3
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
4
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
3
1
1
1
1
1
1
1
1
6
6
6
6
6
6
4
4
4
4
4
4
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
6
6
6
6
6
6
Martenzitik Paslanmaz elikler

403
410
414
416
416Se
420
6
6
6
6
6
6
Kod : 1 - Paslanma, lekelenme veya karncalanma yok,

2 - Hafif paslanma veya lekelenme var, karncalanma yok,
3 - Hafif paslanma veya lekelenme var, hafif karncalanma var,
4 - Yzey pasla rtl veya lekeli,
5 - Yzey pasla rtl ve karncalanma var,
6 - Paslanma ve youn karncalanma var,

7 - Kimyasal ortamlardaki korozyon ve karncalanma
davranlar andrc svnn cinsine, younluuna, ortam
scaklna ve svnn hareketine gre byk farkllklar
gsterir. Bu gibi durumlarda; uygulama baznda zel olarak
hazrlanan yaynlara bavurulmaldr.
Tablo-10b Paslanmaz eliklerin eitli Kimyasallar Karsndaki Korozyon Dayanmlar
Kimyasal zeltinin
Tr
Hidroklorik Asit
Nitrik Asit
Ortam artlar
Konsantrasyon
(%)
Scaklk
(C)
< 0.2
> 0.2
1 ~ 20
(d=1.12)
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
100
40 ~ 60
(d=1.40)
Slfrik Asit
< 0.5
30 ~ 60
95 ~ 100
Paslanmaz elik Tr
AISI 410
AISI 430
AISI 304
AISI 316
23
Tablo-10b Paslanmaz eliklerin eitli Kimyasallar Karsndaki Korozyon Dayanmlar (devam)
Kimyasal zeltinin
Tr
Fosforik Asit
Ortam artlar
Konsantrasyon
(%)
Scaklk
(C)
10
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Scak
Scak
60
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Kaynama Noktas
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
100
Oda Scakl
80
Florik Asit
Borik Asit
Kromik Asit
Doymu zelti
10
Karbonik Asit Gaz

Slfr Asidi Gaz
Asetik Asit
Oksalik Asit
Sitrik Asit
Tantarik Asit
Laktik Asit
Meyva ve Sebze Suyu
Ya ve St
St
Sodyum Karbonat
Hidrojen Peroksit
Potasyum Bikromat
Potasyum Permanganat
Sodyum Klorit
Amonyum Slfat
Sodyum Slfat
Bakr Nitrat
Metil Alkol
Etil Alkol
Aseton
Eter
Benzol
Benzin
Bitkisel Ya
Mineral Ya
eker urubu
Karbon Tetraklorit
0 ~ 100
10
15
50
5
50
30
25
10
10
5
5
5
Konsantre zelti
Saf
: 0.1 mm/yl anma - yksek dayanm

: 0.1 - 1.0 mm/yl anma - orta dayanm
24
Paslanmaz elik Tr
AISI 410
AISI 430
AISI 304
:P
2 : Ortamda H2SO4 ile birlikte bulunuyorsa nlem alnmaldr.

3 : H2SO4 ile kartrlmsa
: Karncalanma (Pitting) korozyonu grlebilir
4 : Yksek scaklklarda
1 : Yksek basn altnda
: 1.0 mm/yl stnde anmann - dk dayanm
AISI 316
BLM 6.0
PASLANMAZ ELKLER
N KAYNAK AIZI
TASARIMLARI
stenitik paslanmaz eliklerin sl genleme katsays

yksek olduu iin arplma olaslnn kontrol
altnda tutulmasnn gerektii kaynak az eklinin
tasarm aamasnda mutlaka gznne alnmaldr.
Balanty oluturacak kaynak metalinin hacmi gerekli
mekanik zellikleri salayan en dk boyutta
olmaldr. Kaln kesitli paralarn kaynanda "V"
kaynak azna oranla daha dk hacime sahip olan
"U" kaynak aznn kullanlmasnda yarar vardr
(ekil-14c). Eer balant blgesinin her iki tarafndan
da kaynak yapma olana varsa "ift Tarafl U" veya
"ift Tarafl V" eklinde hazrlanan kaynak azlar
kullanlabilir. Bu durum sadece kaynak hacmini
azaltmaz, ayn zamanda kaynaktan sonra oluan ekme
gerilmelerinin de dengelenmesine yardmc olur.
Dzgn bir ekilde aln alna getirilen ve zenli bir
ekilde hazrlanan kaynak azlar yksek kaliteye
sahip kaynak dikilerinin elde edilebilmesi ve ayn
zamanda arplmalarn da en aza indirilmesi asndan
ok nemlidir.
Bu durum zellikle, kaynak metalinin sulandktan

sonra koruyucu gazla birlikte balantnn kk blgesinde kolaylkla akmasna olanak salayan halka
ekline getirilmi ilave ara dolgu malzemelerin kullanld ve TIG kayna yntemiyle gerekletirilen
kaynakl boru balantlarnda ok nemlidir.
Boru kaynaklarnn zellikle kk paso uygulamalarnda TIG kaynak yntemi ile birlikte kullanlan ve
bilinen dolgu metalleri ile ayn kimyasal analize sahip
olan halka eklindeki ilave ara dolgu malzemeleri
ekil-15'de belirtilmitir.
Kaynak blgesinin yaknnda bakr soutucular
kullanlacak ise yzeylerinin nikel kapl olmasna zen
gsterilmelidir. Bakr eer snn etkisi altnda kalan
blgenin yksek scakla sahip blm ile temas
ederse eriyebilir ve stenitik paslanmaz eliin tane
snrlarna doru nfuz ederek burada gevrek bir yapnn olumasna neden olabilir.
Balantnn yeri ve kaynak sras, arplma en az olacak

ekilde tasarlanmaldr. Birletirilecek olan paralarn
uygun konumda sabit durmasn salamak ve kaynak
srasnda, paralarn oynama eilimini nlemek amacyla kuvvetli tutturma aparatlar kullanlabilir. Eer
dardan gaz korumal ark kayna yntemlerinden
herhangi biri kullanlyorsa, bu aparatlar sayesinde
koruyucu soy gazn kaynan dibinde oluturduu etki
artar ve kk paso atlrken karlalan oksitlenme riski
nlenir.
25
B
A
A
R
C
C
(b)
(a)
(c)
A
(d)
A = 37.5 2.5
B = 10 1
C = 1.6 mm 0.8 mm
D = 2C
E = maks. 30
R = 6.4 mm
(e)
AWS D10.4
ekil-14 stenitik Paslanmaz elik Borulardaki Tipik Kaynak Az Tasarmlar
"K" Formu
"A" Formu (EB)
"J" Formu
(a)
(b)
(c)
"G" Formu
(d)
izimler leksizdir
"Y" Formu
(e)
ekil-15 Para Aralarna Konulan Standart rnler (nsrtler)
26
AWS D10.4
BLM 7.0
DOLGU METALNN
SEM
Paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan dolgu

malzemeleri; rtl elektrodlar (AWS A5.4), dolu
teller ve metal zl teller (AWS A5.9) ve flaks zl
teller (AWS A5.22) eklinde retilirler. AWS'nin
"Dolgu Metalleri Karlatrma Tablolar" konulu
yaynndan eitli elektrodlar, dolu teller ve zl tellerle (metal/flaks) ilgili detayl bilgiler elde edilebilir.
Bu tablolar incelendiinde, hemen hemen her bir
stenitik paslanmaz elik tipi iin uygun bir dolgu
malzemesinin kolaylkla elde edilebilecei grlmektedir. Ancak buna karn birok dolgu alam,
sadece belirli reticiler tarafndan dk miktarlarda
retilmekte ve bu nedenle kolayca temin edilememektedir. rnein, E219-16 ve E240-16 elektrodlar
sadece iki Amerikan firmas tarafndan retilmektedir.
Buna karn daha sk kullanlan, E308-16, E308L-16,
E309-16, E310-16, E316-16, E316L-16 ve E347-16
elektrodlar Amerika'da yaklak olarak 40 firma, dier
lkelerde ise 25-30 firma tarafndan retilmektedir.
Elektrodlarn byk bir blm; bazik karakterli
(sadece DC ile kullanlan, -15 grubu, kalsiyum karbonat esasl rt), rutil karakterli (AC ve DC ile
kullanlan, -16 grubu, titanyum dioksit esasl rt) ya
da asit karakterli (zellikle oluk ve yatay pozisyonda
AC ve DC ile kullanlan, -17 grubu) bir rtye sahiptir
ve standart ya da dk karbonlu olarak retilmektedir.
rtl elektrod olarak retilen birok alam; dolu tel,

metal zl tel ya da flaks zl tel olarak da
retilebilmekte, birka tanesinin ise sadece rtl
elektrodlar bulunmaktadr. Bunlar E310H, E310Nb,
E310Mo ve E330H'dr. Daha nce de belirtildii gibi,
stenitik paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan
dolgu metallerinin zellikleri ana metalinki ile ayn ya
da ondan daha stn olmaldr. Eer ana metal ile bire
bir ayn zellie sahip dolgu metali bulunamyorsa,
daha yksek alaml bir dolgu metali kullanlabilir.
Ana metal ile tamamen ayn zellie sahip olmayan
kaynakl balantlarda kullanlan farkl tipte stenitik
paslanmaz elik elektrodlar vardr. 201, 202, 205, 216,
301, 302, 304 ve 305 bu ana malzemelerin en tipik
rnekleridir. Bu malzemelerin kayna iin nerilen
dolgu malzemelerinin ierdikleri Cr ve Ni miktarlar
ana metalin Cr ve Ni ieriinden daha yksek seviyede
olmaldr. rnein, 308 tr dolgu malzemeleri 301,
302, 304 ve 305 tr metallerin kaynanda kullanlabilir. Bunun yannda; eer 209, 219 ve 240 tr
dolgu malzemelerinin temin edilmesinde sorun
yaanyorsa, 201, 202, 205 ve 216 tr metallerin
kaynanda da yine 308 tr dolgu malzemeleri
kullanlabilir. stenitik, ferritik ve martenzitik tipteki
paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan rtl
elektrodlar, dolu teller, metal zl teller ve flaks zl
teller Tablo-11, 12 ve 13'de srayla listelenmitir. 316L
gibi modifiye edilmi ana metaller, E316L, ER316L
veya E316LT-X gibi ayn modifikasyona sahip dolgu
malzemeleri ile kaynak edilmelidir.
27
kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz eliklerin

kaynanda kullanlan ve 17-4PH yapsnda olan E630
tr rtl elektrodlar ve ER630 tr plak teller
dnda kalan dier dolgu malzemeleri, AWS tarafndan hazrlanan dolgu metalleri ile ilgili karlatrma
tablolarnda ya da herhangi bir artnamede yeralmamaktadr. kelme yoluyla sertleebilen baz paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan rtl elektrodlar
ve dolu teller Tablo-14'de listelenmitir. Bu tabloda
ayrca, ana metal ile birebir ayn zellikte olmayan
standart yapdaki ve nikel esasl dolgu malzemeleri de
bulunmaktadr.
Eer uygulamada yksek dayanm ve korozyon direnci
isteniyorsa, ana metal ile ayn ya da ok benzer kimyasal analize sahip bir dolgu metallerinin kullanlmas
gerekmektedir. Mmknse, martenzitik ve yar stenitik esasl alamlarda, kaynak dikiine zeltiye alma
ve yalandrma sl ilemi uygulanmaldr. Eer bu
mmkn olmuyorsa, kaynaktan nce paralara zeltiye alma tav uygulanmal, kaynaktan sonra ise yalandrma sl ilemi yaplmaldr.
kelme yoluyla sertleebilen stenitik tipteki paslanmaz eliklere, atlama problemine neden olaca iin
kaynak ileminden sonra sl ilem uygulanmamaldr.
Dolaysyla, bu alamlar zor kaynak edilebilir, hatta
bazlar kaynak edilemeyen alamlar olarak da kabul
edilir. Bu alamlarn kaynanda, zellikle yksek
dayanma sahip kaynak metali gerektirmeyen durumlarda, nikel esasl ve konvansiyonel tipteki stenitik
dolgu metalleri kullanlabilir. nk, dk dayanma
sahip dolgular souma srasnda kolay genleir ve ana
metalin sdan etkilenen ve atlamaya kar hassasiyeti
yksek olan blgesinde oluan gerilmelerin olumsuz
etkisini en aza indirir. Nikel esasl ve konvansiyonel
tipteki stenitik dolgu malzemeleri, kelme yoluyla
sertleebilen dier paslanmaz elikler zerinde gerekletirilen ve yksek dayanm art aranmayan kaynakl
balantlarda da kullanlabilir.
28
17-4PH, AM350 ve AM355 gibi martenzitik ve yarstenitik paslanmaz eliklerin kaynanda rtl
elektrodlar kullanlabilir. nk bu tr dolgu metalleri,
koruma altndaki metal arknda yanarak yok olabilen
titanyum ve alminyum gibi alam elementleri
iermez. Bu yntemle her trl pozisyonda kaynak
yaplabilir. Elektrodlar kuru olmal ve daha nce de
belirtildii gibi, dier paslanmaz elik ve dk
hidrojenli elektrodlarnkine benzer artlarda depolanmal ve tanmaldr.
Konvansiyonel paslanmaz eliklerin kayna iin
salanan kaynak artlar, kelme yoluyla sertleebilen
paslanmaz eliklerin birletirilmesi uygulamalar iin
de genellikle uygundur. Oksidasyonu, krom kaybn ve
azot giriini en aza indirmek iin ark mesafesinin ksa
tutulmasnda yarar vardr.
AMS 5827B (17-4PH) tr kaynak elektrodlar
17-7PH tr paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlabilir ve eer ylan kaynak metali ana metal ile
yksek oranda karabilirlik zellii gsterebiliyorsa,
uygulanacak olan sl ilemden iyi bir sonu elde
edilebilir.
Tablo-11 stenitik Paslanmaz elik Dolgu Metalleri
Paslanmaz elik Ana Metal

Hadde
Dkm
201
202
205
216
301
302
304
304H
304L
304LN
304N
304HN
305
308
308L
309
309S
309SNb
309NbTa
310
310S
312
314
316
316H
316L
316LN
316N
317
317L
321
321H
329
330
330HC
332
347
347H
348
348H
Nitronic 33
Nitronic 40
Nitronic 50
Nitronic 60
CF-20
CF-8
CF-3
CH-20
CH-10
CK-20
CE-30
CF-8M
CF-12M
CF-3M
CG-8M
HT
CF-8C
nerilen Dolgu Metali

rtl
Elektrodlar
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
E209, E219, E308

E209, E219, E308
E240
E209
E308
E308
E308, E309
E308H
E308L, E347
E308L, E347
E308, E309
E308H
E308, E309
E308, E309
E308L, E347
E309, E310
E309L, E309Nb
E309Nb
E309Nb
E310
E310Nb, E310
E312
E310
E316, E308Mo
E316H, E16-8-2
E316L, E308MoL
E316L
E316
E317, E317L
E317L, E316L
E308L, E347
E347
E312
E330
E330H
E330
E347, E308L
E347
E347
E347
E240
E219
E209
ER209, ER219, ER308

ER209, ER219, ER308
ER240
ER209
ER308
ER308
ER308, ER309
ER308H
ER308L, ER347
ER308L, ER347
ER308, ER309
ER308H
ER308, ER309
ER308, ER309
ER308L, ER347
ER309, ER310
ER309L
E308T-X
E308T-X
ER310
ER310
ER312
ER310
ER316, ER308Mo
ER316H, ER16-8-2
ER316L, ER308MoL
ER316L
ER316
ER317
ER317L
ER321
ER321
ER312
ER330
ER330
ER330
ER347
ER347
ER347
ER347
ER240
ER219
ER209
ER218
E316T-X
E308T-X
E308T-X
E308T-X, E309T-X
E308LT-X, E347T-X
E308LT-X, E347T-X
E308T-X, E309T-X
E308T-X, E309T-X
E308T-X, E309T-X
E308LT-X, E347T-X
E309T-X, ER310T-X
E309LT-X, E309NbLT-X
E309NbLT-X
E309NbLT-X
E310T-X
E310T-X
E312T-3
E310T-X
E316T-X, E308MoT-X
E316T-X, E308MoT-X
E316LT-X, E308MoLT-X
E316LT-X
E316T-X
E317LT-X
E317LT-X
E308LT-X, E347T-X
E347T-X
E312T-3
E347T-X, E308LT-X
E347T-X
E347T-X
E347T-X
(AWS - Dolgu Metallerine Ait Karakteristikler : A5.4, A5.9, A5.22)
29
Tablo-12 Ferritik Paslanmaz elik Dolgu Metalleri

Hadde
Dkm
405
409
429
430
430F
430FSe
434
442
444
446
26-1

rtl
Elektrodlar
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
E410NiMo, E430
ER410NiMo, ER430
ER409, AM363, EC409
ER409Nb
ER430
ER430
ER430
ER434
ER442
ER316L
ER446
ER26-1
E410NiMoTX-X
E409TX-X
CB-30
E430
E430
E430
E442, E446
E316L
E446
CC-50
E430TX-X
E430TX-X
E430TX-X
Tablo-13 Martenzitik ve ift Fazl Paslanmaz elik Dolgu Metalleri

rtl
Elektrodlar
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
CA-15
E410
E410, E410NiMo
E410NiMo
E410
E410
E410TX-X
E410TX-X, E410NiMoTX-X
E410NiMoTX-X
E410TX-X
CA-90
E410, E430
CB-30
E410, E430
*
*
*
E410NiMo
E430
E2209
E2209
E2553
ER410
ER410, ER410NiMo
ER410NiMo
ER410
ER312, ER410
ER312
ER312
ER420, ER410
ER312
ER410
ER410NiMo
ER430
ER2209
ER2209
ER2553
E410NiMoTX-X
E430TX-X
Hadde
Dkm
403
410
410S
414
416
416Se
416PlusX
420
420F
431
440A
440B
440C
CA-6NM
CA-15
2205
2304
255
*) Kaynak Edilmesi nerilmez
30
E410TX-X
E410TX-X
Tablo-14 kelme Yoluyla Sertleebilen Paslanmaz elik Dolgu Metalleri

Gsterimi
UNS
Numaras

ubuk
Kaynak
Telleri
Farkl Yapdaki kelme

Yoluyla Sertleebilen
Paslanmaz elikler
AMS 5827B, E630

(17-4PH) veya
E308
E308 veya
ENiMo-3 a
AMS 5826
(17-4PH) veya
ER308
AMS 5805C
(A-286) veya
ERNiMo-3b
E veya ER309
E veya ER309Nb
AMS 5827B
(17-4 PH),
E308 veya E309
E308 veya E309
AMS 5774A (AM350)
AMS 5781A (AM355)
AMS 5824A
(17-7 PH)
rtl
Elektrodlar
Martenzitik Paslanmaz elikler

17-4PH
ve
15-5PH
Stainless W
S17400
S15500
S17600
E veya ERNiMo-3
E veya ER309
Yar-stenitik Paslanmaz elikler

17-7PH
S17700
PH 15-7Mo
AM350
AM355
S15700
S35000
S35500
AMS 5812C (PH 15-7Mo)

AMS 5774B (AM350)
AMS 5780A (AM355)
E veya ER310
ENiCrFe-2 veya
ERNiCr-3
E veya ER309, E veya ER310
ERNiCrFe-6 veya
ERNiMo-3
E veya ER309
E veya ER310
stenitik Paslanmaz elikler

A-286
K66286
E309 veya E310
(a = AWS A5.11-90, Nikel ve Nikel Alaml rtl Elektrodlara Ait Karakteristikler)

(b = AWS A5.14-89, Nikel ve Nikel Alaml Kaynak Tellerine Ait Karakteristikler)
31
Paslanmaz eliklerin Kaynanda Kullanlan rtl Elektrodlar
elik Cinsi
Kaynak
Balantsnn
Durumu (a)
Elektrod (b)
stenitik elikler
301, 302, 304
305, 308 (c)
302 B (d)
304 L
303, 303 Se (e)
309, 309 S
310, 310 S
316 (f)
316 L (f)
317 (f)
317 L (f)
318, 316 Cb (f)
321 (g)
347 (h)
348 (j)
Kaynak
Balantsnn
Durumu (a)
elik Cinsi
Elektrod (b)
Martenzitik elikler
1 veya 2
308
1
1 veya 4
1 veya 2
1
1
1 veya 2
1 veya 4
1 veya 2
1 veya 4
1 veya 5
1 veya 5
1 veya 5
1 veya 5
309
347, 308 L
312
309
310
316
318, 316 L
317
317 Cb
318
347
347
347
403, 410, 416

416 Se (k)
403, 410 (m)
416, 416 Se (m)
420 (n)
431 (n)
431 (p)
2 veya 3
410
1
1
2 veya 3
2 veya 3
1
308, 309, 310

308, 309, 312
420
410
308, 309, 310
Ferritik elikler
405 (q)
405, 430 (m)
430 F, 430 FSe (m)
430, 430 F, 430 FSe (r)
446
446 (s)
2
1
1
2
2
1
405 Cb, 430

308, 309, 310
308, 309, 312
430
446
308, 309, 310
a) 1 kaynakl halde, 2 tavlanm, 3 sertletirilmi ve gerilme giderilmi, 4 gerilme giderilmi, 5 stabilize edilmi ve gerilme
giderilmi.
b) Bataki E harfi tabloda kullanlmamtr.
c) 308 tipi kaynak metali 18-8 ve 19-9 olarak da adlandrlr. Gerekli kaynak metali analizi ; maks. % 0.08 C, min. % 19 Cr ve
min. % 9 Ni'dir.
d) 310 tipi (maks. % 1.5 Si) dolgu metali olarak kullanlabilir. Ancak esas metalden silisyum geii dikite scak atlamaya
neden olur.
e) Tala kaldrlabilir. Esas metal kaynak metalinde scak atlama olasln arttrr. 312 tipi dolgu metali scak atlamay
nlemek iin ok miktarda ferrit ieren kaynak metali oluturur.
f) 316, 316L, 317 ve 317Cb elektrodlaryla yaplan kaynak dikileri, kaynakl halde, dk korozyon direncine sahiptir. Bu
durumda korozyon direnci u sl ilemlerle iyiletirilir. 316 ve 317 esas metaller iin 1065C ile 1120C arasnda tavlama,
317L ve 316L esas metaller iin 870C'de gerilme giderme, 318 esas metal iin 870C ile 900C arasnda stabilizasyon sl
ilemi. Kaynak sonras sl ilem mmkn deilse gerekli korozyon direncini salamak iin dier elektrodlar
kullanlmaldr.
g) 321 tipi rtl elektrodlar dzenli olarak retilmemektedir.
h) ITAB'daki atlama tehlikesi nedeniyle kaln kesitlerin kaynanda dikkatli olunmaldr.
j) Nkleer uygulamalarda esas metalde ve kaynak metalindeki tantal maks. % 0.1 ve kobalt maks. % 0.2 ile snrlandrlmtr.
k) Tavlama hem kaynak metalinde hem de ITAB'da yumuama ve sneklilik salar.
m) stenitik kaynak metali kaynakl halde yumuak ve snektir. Ancak ITAB'n snrl bir sneklilii vardr.
n) atlamadan kanmak iin dikkatli ntavlama ve sontavlama sl ilemleri gerekir.
p) Dikkatli ntavlama gerekir. Kaynak sonras sl ilem yaplmayacaksa ITAB'n sertlemi olduu gznnde
bulundurulmaldr.
q) Tavlama kaynak metalinin ve ITAB'n snekliliini arttrr. 405 tip kaynak metali sertlemeyi azaltmak iin alminyum
(Al) yerine Niobyum (Nb) ierir.
r) Tavlama, kaynak balantsnn snekliliini arttrmak iin yaplr.
s) 308 tipi dolgu metali esas metalinkine eit lde bir tufallama direnci gstermez. Esas metalin ve kaynak metalinin sl
genleme katsaylar arasndaki farka dikkat edilmelidir.
32
BLM 8.0
KAYNAK YNTEMNN
SEM
Kullanlacak dolgu metalinin trne karar verirken

baz faktrlerin gznne alnmasnda yarar vardr.
Bunlarn banda; ihtiya duyulan dolgu metalinin
ekli, varolan kaynak donanm, kaynak ileminin
boyutu ve kaynak edilen paralarn says gelmektedir.
8.1
RTL ELEKTROD ARK KAYNAI
rtl elektrodlar, paslanmaz elik yapsnda olup,
geni bir rn yelpazesine sahiptir. Bu rnler
1.25 mm'den balayp eitli kalnlklara kadar ykselen paralarn kaynanda kullanlabilir. Gzenek
olumamas ve kaynak dikiinde cruf kalma riskinin
nlenmesi iin her pasodan sonra bir sonraki pasoya
gemeden nce yzeydeki cruf tabakas iyice temizlenmelidir. rtl elektrod kaynanda kullanlan
kaynak donanmlar dk maliyetlidir, ancak bunun
yannda metal yma hzlarnn da dier yntemlerle
karlatrldnda ok dk olduu unutulmamaldr.
Kaynak ileminin eer rtl elektrod ile gerekletirilmesine karar verilmise, bir dier nemli karar
da elektrod rtsnn tr konusunda alnmaldr.
Belirli bir elektrod tipi iin bazik (-15), rutil (-16) ve
asit (-17) karakterli rtler bulunurken, bunlar arasndaki seim temel olarak uygulanacak olan kaynak
pozisyonuna gre yaplr. Bazik rtl elektrodlar
sadece DC kaynak akmnda kullanlr. Bu grupta
yeralan elektrodlar zellikle aada belirtilen durumlarda nerilmektedir.
1. Dikey kaynak, tavan kayna ve boru kayna gibi

btn pozisyonlardaki uygulamalar. Oluan ince
cruf tabakas iyi bir slanma salamak ve kenar
yan oluumu riskini nlemek iin yeterli hza
sahip bir yaylma gsterir.
2. Kaln plakalardaki kk paso uygulamalar. Btn
oluk kesiti boyunca uzanan hafif dbkey kaynak
dikii atlak oluumunun nlenmesine yardm eder.
Rutil rtl elektrodlar AC ya da DC kaynak akmnda
kullanlabilir. Ancak mmknse DC kaynak akmnn
tercih edilmesinde yarar vardr. Bu grupta yeralan elektrodlar zellikle aada belirtilen durumlarda nerilmektedir:
1. Byk bir blm yatay pozisyonda gerekletirilecek olan btn uygulamalar.
2. Bazik rtl elektrodlarn bulunmad durumlarda,
aadan yukarya ve tavan pozisyonundaki kaynak
uygulamalar.
Asit rtl elektrodlar AC ya da DC kaynak akmnda
kullanlabilir. Ancak daha ok DC kaynak akm tercih
edilir. Bu grupta yeralan elektrodlar zellikle aada
belirtilen durumlarda nerilmektedir:
1. Minimum temizlik yaplmas istenen durumlarda
gerekletirilen dz ve yatay pozisyondaki kaynak
uygulamalar.
rtl elektrodlar dk hidrojenli elektrodlarnkine
benzer ekilde ilem grmeli ve saklanmaldr. Bu
33
elektrodlar nemli ortamlarda braklmamal ve szdrmaz ambalajlar aldktan sonra ya tamamen kullanlmal ya da eer depolanacaksa 90-150C scaklktaki
tayc frnlarda saklanmaldr. Eer elektrodlar nemli
bir ortamda braklmsa, retici firmann nerileri
dorultusunda kurutulmaldr. Kurutma scakl
genellikle 260-320C arasndadr ancak bu ilem
430C gibi yksek scaklklarda da gerekletirilebilir.
zel durumlarda ise retici firmann nerilerinin
dikkate alnmasnda yarar vardr.
srme donanmlar, g kaynaklar ve bir soygaz

korumas ihtiyacn da beraberinde getirdii iin ek
maliyet artlarna neden olacaktr. Ancak bunun
yannda, pasolar arasnda cruf temizleme zorunluluu bulunmamaktadr. Dolu ve metal zl teller;
geni bir aralkta metal yma hz ve s girdisi
salayan ksa devre, kresel ve sprey ark trleri ile
birlikte kullanlabilir. Bu sayede dolu ve metal zl
kaynak telleri ok eitli kalnlklara sahip paralarn
kaynanda kullanlabilmektedir.
Paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan rtl

elektrodlara ve plak ve zl kaynak tellerine ait
ller ve rn tipleri Tablo-15'de verilmitir.
Sprey ark metal transferi ile gerekletirilen MIG

kayna yntemi, 6.5 mm'den kaln paralarn birletirilmesinde kullanlr. nk elde edilen metal yma
hz dier metal transferlerine oranla daha yksektir.
Kaynak yntemleri, konvansiyonel ve kelme
yoluyla sertleebilen paslanmaz eliklerinkine benzer
zelliktedir.
8.2
GAZALTI (MIG) KAYNAI
(GMAW - Gaz Metal Ark Kayna)
Eer kaynakl retim, kaln malzemelerden veya ok
sayda paradan oluan uzun balantlar ieriyorsa,
dolu ya da metal zl tellerle gerekletirilen MIG
kayna yntemi en uygun seim olacaktr.
Dolu veya metal zl teller MIG kaynak ynteminde
yksek metal yma hzlar salamalarna karn tel
Koruyucu gaz olarak, ark stabilizasyonu salamak

amacyla % 1-2 orannda oksijen ieren argon kullanlmaktadr. Daha yksek ark ss istenilen durumlarda
ise argon ve helyum karm gaz kullanlabilir. Dk
oranda oksijen ilavesi ark stabilizasyonunu ykseltir,
ancak oluabilecek oksidasyon nedeniyle kaynak ark
ierisinden gerekleen metal transferi srasnda, baz
Tablo-15 Paslanmaz elik Elektrodlara Ait Standart ller
34
rnn Ticari ekli
ap
(mm)
ap
(in)
Tel
Kollu ya da Kolsuz
Byk Kangala Sarl Teller
K300 Tipi
Standart Makaraya Sarl Teller
D40, D65, D100 Tipi
Makaraya Sarl Dk Arlktaki Teller
1.2 ; 1.6 ; 2.0 ; 2.4 ; 2.8

3.2 ; 4.0 ; 4.8 ; 6.4
0.8 ; 0.9 ; 1.2 ; 1.6
2.0 ; 2.4 ; 2.8
0.5 ; 0.6 ; 0.8
0.9 ; 1.2
0.045 ; 1/16 ; 5/64 ; 3/32 ; 7/64

1/8 ; 5/32 ; 3/16 ; 1/4
0.030 ; 0.035 ; 0.045 ; 1/16
5/64 ; 3/32 ; 7/64
0.020 ; 0.025 ; 0.030
0.035 ; 0.045
rtl Elektrod
Boy : 230 mm
Boy : 305 mm
Boy : 350 mm
1.6 ; 2.0 ; 2.4

2.4
3.2 ; 4.0 ; 4.8 ; 6.4
1/16 ; 5/64 ; 3/32

3/32
1/8 ; 5/32 ; 3/16 ; 1/4
kelme yoluyla sertleebilen trdeki dolgu malzemelerinde bulunan alminyum ve titanyum alam elementleri kayba urayabilir. Bu olay sonucunda ise,
kaynak metalinin sl ileme kar gsterdii davranlarda azalma olabilir.
Dz pozisyonda gerekletirilen kaynak uygulamalarnda, genellikle sprey ark ile metal transferi tercih
edilmektedir. Dier kaynak pozisyonlarnda ise youn
olarak; helyum ile zenginletirilmi % 90 Helyum +
% 7.5 Argon + % 2.5 Karbondioksit karm gaz
korumas ile ksa devreli metal transferi ya da dk
miktarda oksijen ya da karbondioksit ilave edilen
Argon veya Argon + Helyum karm gaz korumas ile
palsl sprey ark metal transferi kullanlmaktadr.
8.3
ZL TEL ARK KAYNAI
Flaks zl teller temel olarak, dolu tellerle ve metal
zl tellerle ayn tel srme donanmlarn ve g
nitelerini kullanrlar. Bu gruptaki teller; gaz korumas
gerektilen (AWS Snf EXXXTX-1 veya EXXXTX-4)
ya da gaz korumas gerektirmeyen (AWS Snf
EXXXTO-3) teller olarak iki trde retilmektedirler.
"-1" ifadesi CO2 gaz korumasn, "-4" ifadesi ise
% 75 Ar + % 25 CO2 karm gaz korumasn ifade
eder. MIG kayna ynteminde karbondioksit gaz
korumas nerilmemesine karn, flaks zl tellerle
gerekletirilen kaynak uygulamalarnda diki yzeyinde oluan crufun kaynak metalini karbon birikmesine kar korumas nedeniyle bu gaz sk olarak
kullanlmaktadr. EXXXTO-3'n gaz korumas ile
birlikte kullanlmas yapda yksek oranda ferrit olumasna, EXXXTX-1 veya EXXXTX-4'n koruyucu
gazla birlikte kullanlmamas ise yapda ok dk
oranda ferrit olumasna, hatta hi ferrit olumamasna
ve gzenek oluumu riski ile karlalmasna neden
olur. Dolu teller, metal zl teller ve flaks zl teller
sahip olduklar srekli yaplar sayesinde, rtl elektrod kaynandakinin aksine, elektrod deitirmek iin
sk sk ara vermeden kaynak yapmaya olanak salarlar.
8.4
TIG KAYNAI
(GTAW-Gaz Tungsten Ark Kayna)
Elle ve otomatik olarak gerekletirilen TIG kayna
yntemleri, kalnl 6.5 mm'ye kadar olan konvansiyonel ve kelme yoluyla sertleebilen trdeki paslanmaz eliklerin birletirme kayna uygulamalarnda
youn olarak kullanlr.
Genel olarak, den gerilim/akm (volt-amper) karakteristiine sahip g nitelerinin kullanlmas, doru
akm (DC) ve elektrodun negatif (-) kutuba balanmas
tercih edilir. Bunun yannda, alminyum ieren ve
kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz eliklerin
kaynanda, ark temizleme etkisinden dolay bazen
alternatif kaynak akm da (AC) kullanlmaktadr.
8.5
TOZALTI KAYNAI
Tozalt kayna yntemi genellikle 12 mm'den daha
kaln olan ve ounluunu stenitik tipteki paslanmaz
eliklerin oluturduu malzemelerin kaynanda tercih
edilir. Bu yntem, kaynak metali ierisinde ferrit
bulunma ihtimalinin olmad 310 ya da 330 kalite gibi
stenitik tip paslanmaz eliklerin kaynanda grlen
scak atlama probleminden kanmann en iyi yoludur.
Kaynak ilemi genellikle doru akmda ve elektrod
pozitif (+) kutuba balanarak gerekletirilir. Orta
derecede nfuziyet ve iyi bir ark kararll salamak
iin alternatif akm da kullanlabilir.
Dolgu metalinin kimyasal analizi, kullanlan kaynak
telinin analizine bal olduu iin, toza katlan her bir
alam elementi, krom oksidasyonu ve oluan oksidin
crufa karmas, toz seimi ve kaynak artlar ok
zenli bir ekilde kontrol edilmelidir. Kaynak gerilimi,
kaynak akm ve kaynak hzndaki dalgalanmalar ise;
eriyen toz miktar, kaynak dolgusunun analizi ve ferrit
ierii zerinde etkili olmaktadr.
35
Ferrit numarasnn 4'den az olmas gereken durumlar

hari, stenitik paslanmaz eliklerin ounun kaynanda ER308, ER309 ve ER316 gibi konvansiyonel
tipteki stenitik paslanmaz elik kaynak telleri konvansiyonel paslanmaz elik kaynak tozlar ile birlikte
kullanlabilir.
Martenzitik ve kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz eliklerin kaynanda ana metal ile ayn dayanma
sahip kaynak dikilerinin elde edilmesi gerekiyorsa,
zel kaynak yntemlerinin ve zel kaynak tozlarnn,
kaynak sonras sl ilemlere cevap verecek bir kaynak
dolgusunun elde edilmesine olanak salayan doru
dolgu metalleri ile birlikte kullanlmas gerekmektedir.
Eer zel kaynak tozlar kullanlmyorsa, kaynak
metali byk olaslkla sl ileme cevap vermeyecektir. Bu durum zellikle; metal ve cruf arasnda oluan
reaksiyonlar nedeniyle alminyum kayplarnn meydana geldii alminyum ierikli tel elektrodlarla gerekletirilen uygulamalarda byk nem tamaktadr.
Tozalt tozlar ve kaynak prosedrleri ile ilgili neriler
iin paslanmaz elik toz reticilerine danlmasnda
yarar vardr.
36
BLM 9.0
PASLANMAZ ELKLER
N KAYNAK
YNTEMLER
Kaynak az ile ilgili balant tasarmna karar

verdikten ve kaynak yntemini ve uygun dolgu malzemezini setikten sonra sra kaynak prosedrnn
belirlenmesine gelir. Btn yntemlerde balantnn
gerekletirilecei yzeylerin ve kullanlacak olan
dolgu malzemesinin temiz olmas, oksit veya herhangibir kir tabakasndan iyice arndrlm olmas gerekmektedir. zellikle alevle kesme yntemlerinden biri
kullanlarak hazrlanan kaynak yzeyleri, oluan oksit
tabakasnn giderilmesi iin mutlaka temizlenmelidir.
Kaynak aznn hazrlanmas srasnda przl
kesilmi kenarlarn kir barndrmamasna zen
gsterilmelidir.
Paslanmaz eliklerin ark kaynanda arplma riskinin
en aza indirilmesi ve sdan etkilenen blgedeki hassasiyetinin azaltlmas iin s girdisinin en dk
seviyede tutulmas zorunludur. Bu durum zellikle
standart ya da stabilize edilmemi stenitik tip
paslanmaz elikler iin ok nemlidir.
9.1
RTL ELEKTROD LE
ARK KAYNAI YNTEM
Btn paslanmaz elik elektrod rtlerinin nem almas
nlenmelidir. Bu elektrodlar genellikle szdrmazl
salanm kapal kutularda birka ay boyunca
bozulmadan depolanabilir. Buna karn, kutu al-
dktan sonra elektrod rts nem almaya balar ve

ortamdaki hava artlarna bal olarak, drt saat akta
kaldktan sonra yeniden kurutma ilemi uygulanmasna gerek duyulabilir. Aksi durumda zellikle ark
balangcnda gzenek oluumu ile karlalr.
Genellikle 260-316C'da 1 saat sre ile gerekletirilen yeniden kurutma ilemi elektrodlarn orijinal
zelliklerini kazanmasna yardmc olur. Bunun
yannda elektrodlarn kullanlana kadarki sre
ierisinde 150C scakla sahip frnlarda saklanmasnda byk yarar vardr. Malzemeler ve yntemler
arasndaki farkllklar nedeniyle zellikle youn
miktarda elektrod kullanmnn szkonusu olduu
durumlarda retici firmalara danlmaldr.
DC elektrodlar (EXXX-15) sadece DC akmda kullanlr, nfuziyetleri olduka iyidir ve diki profili hafif
dbkeydir. Bu elektrodlar zellikle aada belirtilen
durumlarda tercih edilir :
Dik kaynak ve tavan kayna, boru kayna gibi
btn uygulama pozisyonlar. Cruf hzl katlama
zelliine sahiptir.
Kaln kesitli paralardaki kk paso uygulamalar.
Btn oluk kesiti boyunca uzanan hafif dbkey
kaynak dikii atlama riskinin nlenmesine olanak
salar.
Hi ferrit iermeyen tamamen stenitik tip paslanmaz eliklerin kayna.
37
AC-DC elektrodlar (EXXX-16 ve EXXX-17) DC g

nitelerinin bulunduu durumlarda srekli DC akm ile
kullanlr. Elde edilen ke kaynann profili dzden
(EXXX-16) hafif dbkeye (EXXX-17) doru deiir.
Bunun yannda kaynak yzeyi sadece DC akmda
kullanlan EXXX-15 tr elektrodlarnkine gre daha
dzgndr ve nfuziyet daha azdr. Youn cruf
oluumu durumunda kaynak metalinin iine cruf
karmamasna ok dikkat edilmelidir. Bu elektrodlar
zellikle yatay ke kaynanda ve dier btn dz
kaynak pozisyonlarnda kullanlrlar. EXXX-16 tr
elektrodlar kalifiye kaynaklar tarafndan btn
kaynak pozisyonlarnda kullanlabilir. EXXX-17 tr
elektrodlar da btn pozisyonlarda kullanlabilir.
Ancak aadan yukarya doru gerekletirilen
kaynak uygulamalarnda EXXX-16 tr elektrodlara
gre daha geni salnmlar gerektirirler.
Temizlik : Yksek kalitede kaynak balantlarnn
elde edilebilmesi iin balant blgelerinin temiz ve
kuru olmas gerekir. Elektrikli aletlerle fralama,
yadan arndrma, pas giderme, talama ve yzeysel
silme gibi temizleme ilemlerinden hangisinin
uygulanaca kirliliin miktarna ve trne baldr.
Bunlardan bazlar aada belirtilmitir :
Nem, stma yoluyla ya da kuru hava flenerek
alnmaldr (hava akmnda nem bulunmamasna
dikkat edilmelidir). Yksek nem ieren ortamlarda
balant blgesinde bir gecede bile nem toplanabilmektedir.
Boya, apak yapmasn nleyen madde artklar,
yal kalem izleri, kesme svlar, koruyucu katlardan kalan yapkanlar ve sznt testinde
kullanlan sabun artklar gibi organik artklar
ortamdan uzaklatrlmaldr.
Alev ya da tala kaldrma yoluyla gerekletirilen
kesme uygulamalarnda kenarlarda biriken kir ve
oksit artklar temizlenmelidir.
Daha nce galvanizli elikler zerinde kullanlm
olan fralar ve takmlardan kaynaklanan inko
kirlilii giderilmelidir. inko kirlenmesi atlamaya
neden olaca iin sadece paslanmaz elikler iin
retilen paslanmaz elik tel fralar kullanlmaldr.
38
Paslanmaz elik malzemeyi sabitlemek ve konumlandrmak iin kullanlan bakr aparatlarn srtnmesi sonucu yzeyde oluan bakr kirlenmesi
atlamalara neden olaca iin mutlaka nlem
alnmaldr.
Kaynak Teknikleri : Paslanmaz elik elektrodlarla
gerekletirilen kaynak uygulamalar dk hidrojenli
yumuak elik yapsndaki elektrodlardakine benzer
tekniklerin kullanlmasn gerektirir. Ksa ark mesafesi
ile allmal ancak rtnn kaynak banyosuna
demesi nlenmelidir. Baz demirtozlu elektrodlar ise
oluk ve yatay pozisyonda gerekletirilen uygulamalarda ana metale srtnerek kullanlacak ekilde
tasarlanmtr. Islatma kabiliyeti yksek damlalarn
oluturduu dz kaynak dikileri sayesinde zellikle
derin kaynak azlarnda crufun kolay kalkmas salanr. Krater atlaklarn nlemek iin ark kesilmeden
nce btn kraterler duldurulmaldr. Bir sonraki elektroda gemeden nce diki sonunda bulunan cruf
iyice temizlenmeli, ikinci paso uygulamalarna ise
alttaki dikiin yzeyi tamamen temizlendikten sonra
balanmaldr. Derin oluklu aln kayna uygulamalarnda, kk paso atlrken her iki plakay da yeterli
miktarda eritecek ve aradaki akl kapatmaya
yetecek bir nfuziyet gerekletirilmelidir. Ar nfuziyetin ise atlak oluumuna neden olaca unutulmamaldr.
Dik ve tavan pozisyonlarnda 4 mm'den kaln apl
elektrodlar kesinlikle kullanlmamaldr. DC elektrodlar (EXXX-15) tercih edilse de AC-DC elektrodlar
(EXXX-16) aadan yukarya pozisyondaki uygulamalarda DC akm ile kullanlabilir. Kaln plakalarn
aadan yukarya kaynanda, gen ve ters-V salnm
teknikleri uygulanabilir. nce plakalarn yukardan
aaya kaynanda ise dar dikiler ile allmasnda
yarar vardr.
Aadan yukarya pozisyonlarda, EXXX-17 tr
AC-DC kaynak elektrodlarnn kullanm EXXX-16
tr elektrodlarnkine gre daha zordur. Bu durumda
daha geni salnmlarla allmas gerekmektedir.
Uygun kaynak tekniklerinin kullanlmas, arplmalarn nlenmesi asndan ok nemlidir. Yeterli

nfuziyeti salayan en dk kaynak akm ile
allmas i parasna olan s giriini azaltacaktr
(Tablo-16). Dk kaynak hzlarnda ince kaynak
dikileri ile allrken yksek hzlarda kaln dikiler
kullanlabilir. Eer elektroda salnm verilmesi
gerekiyorsa salnm geniliinin elektrod apnn 2.5
kat ile snrl tutulmas uygun olacaktr.
arplmalarn nlenmesi iin alnan dier nlemler
aada yeralmaktadr :
Paralar uygun konumda tutabilmek iin salam ve
hareket etmeyen sabitleme elemanlar kullanlmaldr.
Kaynan alt ksmnda altlklar, yanlarnda ise
soutma ubuklar kullanlmaldr. stenitik tip
paslanmaz eliklerin hzl soutulmas zararl deil
yararldr. Soutma ubuu malzemesi olarak eer
bakr kullanlyorsa, sdan etkilenen blge scaklnn bakrn erime scakln at durumlarda
bakrn paslanmaz elik ana malzemenin tane
snrlarna doru nfuz etmemesine dikkat edilmelidir. Bu olasl nlemek iin bakr altln nikel
plaka ile kaplanmas yararl olacaktr.
Yumuak eliklerde olduu gibi, atlamal kaynak ya
da ters adml kaynak yntemleri kullanlarak
uygulama iin en uygun olan kaynak sras nceden
belirlenmelidir.
Paslanmaz eliklerin Dier eliklerle Olan Birletirme Uygulamalar : Baz durumlarda, yumuak
elikler zerinde paslanmaz elik kaynak metalleri
kullanlr. Alamsz elikten imal edilen tank ve
depolarn paslanmaz elikle kaplanmas en sk
karlalan rneklerdir. Bu gibi durumlarda, yumuak
eliin paslanmaz elik kaynak dolgusunda meydana
getirecei karmn istenmeyen bir alam oluturmasn engellemek amacyla, yksek alaml paslanmaz elik elektrodlar kullanlmaldr.
Karbon elii
veya Dk
Alaml elik
Paslanmaz elik
Elektrodla Yzeyin
Kaplanmas
Paslanmaz
elik
ekil-16 Yumuak eliin Paslanmaz elie

Birletirilmesinde Kullanlan Yzey
Kaplama (Svama) Yntemi
Paslanmaz elik
Kaynak Dikii
Dk
Alaml elik
(a)
Punto
Kayna
(b)
ki Pasolu
Bindirme Kayna
(c)
entikli
Bindirme
Kayna
(d)
ekil-17 Yumuak elik Yzeyinin Paslanmaz

elik Tabaka ile Kaplanmasnda
Uygulanan Yntemler
39
Tablo-16 Paslanmaz elik Elektrodlara Ait Kaynak Akm Aralklar (DC - Doru Kutuplama)
Elektrod ap
nerilen Kaynak Akm (Amp)
(mm)
E3XX-15 Tr Elektrodlar
2.4
3.2
4.0
4.8
6.4
30 - 70
45 - 95
75 - 130
95 - 165
150 - 225
30 - 65
55 - 95
80 - 135
120 - 185
200 - 275
40 - 80
80 - 115
100 - 150
130 - 200
reticiye Dann
Dz kaynak pozisyonu iin

optimum akm, tablodaki maksimum
deerlerin % 10 ddr.
Aadan yukarya kaynak
pozisyonu iin
deerlerin % 20 ddr.
Yukardan aaya kaynak
pozisyonu iin
deerler ile ayndr.

deerlerin % 10 ddr.
AC kaynak akm aral, yukardaki
deerlerin yaklak % 10 fazlasdr.

deerlerin % 10 ddr.
1.3 - 3.6 mm
Kaynak Pozisyonu :
Dz
60
4.8 - 12.7 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Kk Ykseklii
Az Aral
Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
Kaynak Sresi (saat/m)
Az Aral (mm)
Kk Ykseklii (mm)
1.3
1
E3XX-16
2.0
40 *
5.9-6.8
0.030
0.0436
0
0
Bakr Altlk
2.0
1
EXX-16
2.4
60
4.9-5.3
0.057
0.0548
0.8
0
3.6
1
E3XX-16
3.2
85
3.6-4.0
0.119
0.0728
0.8
0
Az Aral
4.8
1
E3XX-16
4.0
125
2.8-3.1
0.223
0.0938
1.6
1.6
6.4
1
2
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 3.2-3.6
0.506
0.1913
2.4
1.6
9.5
1
2-3
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 2.4-2.7
0.968
0.3281
2.4
1.6
12.7
1
2-5
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 2.4-2.7
1.579
0.5479
2.4
1.6
*) DC (-) kullann.
Not : Kaynak akm % 10 ykseltilerek AC kullanlabilir. EXX-15 tr elektrodlar kaynak akm % 10 azaltlarak kullanlabilir.
ekil-18 Kalnl 1.3 ile 12.7 mm Arasnda Deien stenitik Paslanmaz eliklerin rtl Elektrod
Kullanlarak Dz Pozisyondaki Aln Birletirme Kayna in zm nerileri
40
Kaynak Pozisyonu :
Dik ve Tavan
60
2.0 - 3.6 mm
0.8 mm
2
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr Altlk
Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
Az Aral (mm)
Kk Ykseklii (mm)
4.8 - 6.4 mm
1
2.0 *
1
E3XX-15
2.4
50
5.9-6.8
0.045
0.0436
0
0
Kk
Ykseklii
Az Aral
3.6
1
E3XX-15
3.2
75
2.8-3.1
0.136
0.0938
0
0
4.8
1
E3XX-15
4.0
110
2.2-2.5
0.238
0.1194
1.6
1.6
6.4
1
2
E3XX-15
4.0
110
2.2-2.5
1.8-2.0
0.551
0.2651
2.4
1.6
*) Dik yukardan aaya, dierleri dik aadan yukarya

Kullanlarak Dik ve Tavan Pozisyonundaki Aln Birletirme Kayna in zm nerileri
Kaynak Pozisyonu :
Dz veya Yatay *
2.0 - 6.4 mm
2.4 - 6.4 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
2
1
7.9 mm
9.5 mm
Bakr Altlk, sadece 2.0 ve 3.6 mm kalnlk iin
Kaynak Boyutu (mm)

Para Kalnl (mm)
Paso Says
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
2.4
3.2
4.8
6.4
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17
2.4
3.2
4.0
4.8
60
85
120
160
5.3-5.7
5.3-5.7
3.6-4.0
2.6-2.9
0.054
0.083
0.178
0.328
0.051
0.051
0.073
0.101
7.9
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
170
2.6-2.9
2.8-3.1
0.640
0.195
*) Dik ve tavan pozisyonlarnda, aln alna gerekletirilen dik ve tavan pozisyonlarnda uygulanan prosedrn aynsn kullann.
Not : Kaynak akm % 10 ykseltilerek AC kullanlabilir. EXX-15 tr elektrodlar kaynak akm % 10 azaltlarak kullanlabilir.
Kullanlarak Dz ve Yatay Pozisyondaki Ke Birletirme Kayna in zm nerileri
41
Kaynak Pozisyonu :
Yatay
2.0 - 6.4 mm
9.5 mm
2
1
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr Altlk, sadece 2.0 ve 3.6 mm kalnlk iin
Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
2.4
3.2
4.0
4.8
60
90
125
170
5.3-5.7
5.3-5.7
3.6-4.0
2.6-2.9
0.054
0.083
0.194
0.357
0.051
0.051
0.073
0.101
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
175
2.6-2.9
2.8-3.1
0.685
0.195
*) Ke kayna yntemi iin belirtilen notlar burada da kullanlabilir.

Kullanlarak Yatay Pozisyondaki Ke Birletirme Kayna in zm nerileri
Kaynak Pozisyonu :
Dz
9.5 mm
2.0 - 6.4 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr
Altlk
Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod Snf
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
T (mm)
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
2.4
3.2
4.0
4.8
60
85
125
160
5.9-6.8
5.3-5.7
4.4-4.9
2.6-2.9
0.042
0.083
0.140
0.330
0.0436
0.0505
0.0597
0.1010
1.0
0.8
1.2
1.6
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
160
175
2.6-2.9
2.4-2.7
0.670
0.2100
0
*) Dik ve tavan pozisyonlarnda, aln alna gerekletirilen dik ve tavan pozisyonlarnda uygulanan prosedrn aynsn kullann.
Kullanlarak Dz Pozisyondaki D Ke (Corner) Birletirme Kayna in zm nerileri
42
Paslanmaz eliklerin yumuak eliklerle birletirildii

durumlarda, yumuak eliin balant yzeyi ou
zaman paslanmaz elik elektrodla svanr (buttering).
Bu teknik, ekil-16'da gsterildii gibi, yumuak elik
yzeyinde paslanmaz bir tabaka oluturulmasn ve
daha sonra balantnn yine paslanmaz elik elektrodla
bitirilmesini ierir. Bu svama ilemi srasnda en sk
kullanlan rnler E309 tr elektrodlardr. Bu teknik
ayrca, kayna zor ya da n tav ilemi uygulanamayan
yksek karbonlu eliklerin kaynanda da kullanlr.
stenitik mangan eliklerinin karbon ya da mangan
elikleri ile birletirilmesinde E308 tr elektrodlar
kullanlr. Buna karn, kepelerin kazyc dileri gibi
belirli periyotlarla deitirilen balantlarda, paslanmaz elik kaynak metalinin, kesme almosu ile kolay
kesilememesi nedeni ile manganl elektrodlarn kullanlmas nerilir.
Yumuak elik yzeyinin paslanmaz elik ile kaplanmasnda kullanlan eitli yntemler bulunmaktadr.
Kk alanlarda, bindirme kayna ile gerekletirilen
kaynak dikilerinden yararlanlr (ekil-17a). Daha
geni yzeylerin kaplanmasnda ise, paslanmaz elik
saclar (ekil-17b) veya ekil-17c ve ekil-17d'de
gsterildii gibi paslanmaz elik plakalar yumuak
elik zerine punto kayna ile tutturulur.
G niteleri : Dk evrimli ve transformatr
tipi AC kaynak makinalarnn ak devre voltaj baz
EXXX-16 ve serisi elektrodlarn kullanlmas iin
yeterli ge sahip deildir. Buna karn, elik
elektrodlarla kullanlan ayn g kaynaklar paslanmaz
elik elektrodlar iin uygun olabilmektedir. Kalnl
1.3 mm'den 12.7 mm'ye kadar deien paslanmaz elik
paralarn kaynana ait parametreler ve prosedrler
ekil-18, 19, 20, 21 ve 22'de verilmitir. Burada
yeralan ekiller; aln, T, bindirme ve 90 al ke
balantlarnda kullanlan balant tasarmlarn ve
kaynak altlklar ile ilgili bilgileri iermektedir.
9.2
GAZALTI KAYNAI YNTEM
Paslanmaz elikler; sprey ark, ksa devreli ark veya
darbeli (palsl) ark ile metal transferlerinden herhangi
birinin kullanld gazalt kayna yntemi ile de
kaynak edilebilir.
Kalnl 1.6 mm'ye kadar olan paslanmaz elik
malzemelerin kaynanda bakr altlk kullanlmasnda
yarar vardr. Bu altlklar, kalnl 6 mm ve stnde
olan plakalarn tek taraftan gerekletirilen kaynak
ilemlerinde de kullanlr.
Kaynak banyosunun katlamas srasnda, kaynak
blgesinin hava ile temas etmesine ve havann kaynan ierisine doru girmesine kesinlikle izin verilmemelidir.
Erimi metalin oksijen tarafndan kirletilmesi, souma
srasnda paslanmaz eliin korozyon dayanmnda ve
tokluunda azalmaya neden olabilir. Bu olumsuz
durumu nlemek iin kaynan alt tarafnn rnein
Argon gibi bir soygaz yardm ile korunmas gerekmektedir. Gaz korumas sabitlemenin yapld blgenin genelinde de oluturulabilir.
Kaynak srasnda 2.4 mm apndaki teller kullanlabilse de, zellikle yksek akm deerleri ile allan
durumlarda sprey ark ile metal transferi elde edebilmek
iin 1.6 mm'den daha ince apl teller tercih edilir.
1.6 mm apndaki teller iin, koruyucu gaza ve
kullanlan paslanmaz elik tel cinsine bal olarak
300-350 amper kaynak akm nerilir. Oluan srama
miktar; koruyucu gazn debisi, tel besleme hz ve
kaynak makinasnn karakteristii ile yakndan
ilgilidir.
Paslanmaz eliklerin gazalt kaynanda genellikle DC
akm ve pozitif (+) kutuplama kullanlr ve gaz
korumasnn % 1-2 Oksijen ieren Argon + Oksijen
karm gaz ile yaplmas nerilir.
43
200 ve 300 serisi paslanmaz eliklerin sprey ark metal

transferi ile gazalt kaynana ait neriler ekil-23'de
verilmitir.
Kare kesitli kt aln kaynanda kaynak metalinin
alttan akmasn nlemek iin bir altlk kullanlmaldr.
Eer paralar tam olarak aln alna getirilememise ya
da bakr altlk kullanlamyorsa, ilk pasoda sprey ark ile
metal transferi ynteminin uygulanmas ile alttan akma
problemi azaltlabilir.
Yar otomatik kaynak torcu ile kaynak yaparken torca
kaynak ynnn tersi dorultusunda eim verilmesi
yararl olur. Bu yntemde kaynaknn eli kaynak
dikiinin yayd sdan daha fazla etkilenecek ancak
buna karn kaynak blgesinin daha iyi ve net bir
ekilde grlmesi ve kontrol edilmesi salanacaktr.
Kalnl 6 mm ve stndeki paralarn kaynanda,
kaynak torcu balant dorultusunda ileri ve geri
hareket ettirilebilirken ayn anda her iki yana da hafif
bir ekilde salnm verilebilir. Buna karn daha ince
paralarda sadece ileri ve geri hareket kullanlr. nce
malzemelerde ok daha ekonomik olan ksa devreli ark
ile metal transferi zellikle yatay ve tavan pozisyonlarnda gerekletirilen kk ve birinci paso uygulamalarnda kullanlmaldr. Baz kaynaklarn kaynak
banyosunu kontrol etmek iin derin bir ksa sprey ark
metal transferi kullanmasna karn bu yntemde
kaynak dikiinde youn gzenekler oluabilmektedir.
Ksa devreli ark ile metal transferi ile gerekletirilen
paslanmaz elik kaynanda deien voltajl ve
endktans kontroll g niteleri kullanlmaldr.
zellikle dzgn akkanla sahip bir kaynak banyosunun elde edilmesinde endktans nemli bir rol
oynamaktadr.
Paslanmaz eliklerin ksa devreli ark ile metal transferi
uygulanarak gerekletirilen kaynanda genellikle
% 90 Helyum + % 7.5 Argon ve % 2.5 Karbondioksit
ieren bir gaz karmnn kullanlmas nerilir. Bu gaz
44
karm, ana metalin korozyon dayanmn olumsuz

ynde etkilemeyecek kadar dk seviyede karbondioksit ierirken, kaynak dikii snrlarnn ok dzgn
olmasna da olanak salar. Bu tr bir gaz karm
kullanlrken yksek endktansl g niteleri ile
allmas yararl olacaktr.
Tek pasolu kaynak uygulamalar, Argon + Oksijen ve
Argon + Karbondioksit karm gazlar kullanlarak da
yaplabilir. Buna karlk ark voltaj, kararl yapya
sahip bir ksa devreli ark ile metal transferinin elde
edilebilmesi iin Helyum esasl gazlarnkine oranla
6 volt kadar daha dk olabilir. Is enerjisi daha dk
bir ark ile allmas erime hatalarnn ortadan kalkmasna yardmc olur. Koruyucu gazdaki karbondioksit, ksa devreli metal transferi ile gerekletirilen
ok pasolu kaynaklarn korozyon dayanmn, neden
olduu karbon birikmesi nedeniyle olumsuz ynde
etkileyecektir.
Serbest tel uzunluu olabildiince ksa tutulmaldr.
ke kayna uygulamalarnda kaynak torcuna kaynak
yn dorultusunda eim verilmesi ile rahat bir
alma salanr ve daha dzgn kaynak dikilerinin
elde edilmesi mmkn olur. Buna karn aln kayna
uygulamalarnda torca kaynak ynnn tersi dorultusunda eim verilir. D ke kaynanda ise kaynak
torcu dz konumda tutulmaldr.
Torla birlikte kaynak balantsnn ekseni dorultusunda ileri ve geri hafif hareketler yaplabilir.
Paslanmaz eliklerin ksa devreli ark ile metal transferi
kullanlarak gerekletirilen gazalt kayna uygulamalarna ait kaynak prosedrleri ekil-24'de belirtilmitir.
Paslanmaz eliklerin % 90 Helyum + % 7.5 Argon ve
% 2.5 Karbondioksit karm gaz korumas ve ksa
devreli ark ile metal transferi kullanlarak gerekletirilen kaynak uygulamalarnda, kaynak malzemesi
ile ana metal arasnda iyi bir balant oluur ve dikiin
korozyon dayanm yksek olur.
60
Koruyucu Gaz :
Argon + % 1 Oksijen
60
3.2 mm
Gaz Debisi :
16.5 lt/dak.
6.4 mm
Bakr Altlk
Para Kalnl (mm)

Paso Says
Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Tel Srme Hz (mm/sn)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
3.2
1
1.6
225
60
8.0-8.9
0.112
0.033
6.4
2
1.6
275
74
8.0-8.9
0.282
0.066
9.5 - 12.7 mm
9.5
2
1.6
300
85
6.3-7.2
0.405
0.082
1.6 mm
12.7
4
2.4
325
95
6.3-7.2
0.737
0.164
ekil-23 200 ve 300 Kalite Paslanmaz eliklerin Gazalt Kayna Yntemi ve Sprey Ark Metal
Transferi le Aln Birletirme Kayna in zm nerileri
Koruyucu Gaz :
Helyum + % 7.5 Argon
+ % 2.5 Karbondioksit
1.6 - 3.2 mm
Gaz Debisi :
7.1 - 9.4 lt/dak.
1.6 - 2.0 mm
Tel ap :
0.8 mm
1.6 - 3.2 mm
Para Kalnl (mm)

Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (+)
Kaynak Gerilimi (V) *
Tel Srme Hz (mm/sn)
Kaynak Hz (mm/sn)
Tketim (kg/m)
1.6
0.8
85
21-22
78
7.2-8.0
0.037
0.0364
2.0
0.8
90
21-22
81
5.5-6.3
0.051
0.0469
2.4
0.8
105
21-22
98
5.9-6.8
0.058
0.0436
3.2
0.8
125
21-22
119
5.9-6.8
0.069
0.0436
1.6
0.8
85
21-22
78
8.0-8.9
0.034
0.0328
2.0 *
0.8
90
21-22
81
4.9-5.3
0.058
0.0548
ekil-24 200 ve 300 Kalite Paslanmaz eliklerin Gazalt Kayna Yntemi ve Ksa Devre Metal
Transferi le Aln ve Bindirme Kayna Balantlar in zm nerileri
45
Kalnl 1.5 mm ile 3.0 mm arasnda deien 304, 310,

316, 321, 347, 410 ve benzeri kalitedeki paslanmaz
elikler; aln, bindirme ve tek tarafl ke kayna
balantlarndan herhangi birisi ile sorunsuz olarak
kaynak edilebilir.
Kaynak Toru
Kaynak Teli
Bzme Kuvveti
Darbeli (palsl) ark yntemi, normal kullanmda, bir

eit sprey ark ile metal transferi yntemidir. Bu
yntemde, kaynak akmnn herbir yksek akm
darbesinde erimi metale ait kk bir damla arkn
ortasndan geerek transfer edilir. Yksek akm
darbesi, erimi bir metal damlasnn olumasna ve bu
damlann bzme kuvveti etkisiyle (ekil-25) telin
ucundan kaynak banyosuna doru ynelmesine
yetecek gce ve zamana sahip olmaldr. Kaynak
periyodunun dk akm deerine sahip blmnde
ark devam etmektedir ve tel snmtr. Ancak retilen
bu s herhangi bir metal transferinin salanmasna
yetecek seviyede deildir. Bu nedenle dk akm
deerinde kalma sresi ksaltlmaldr. Aksi durumda,
kresel ekile sahip bir metal transferi gerekleecektir.
Bu yntemde genellikle 0.9 mm ve 1.2 mm apndaki
teller kullanlr. Darbeli ark kaynanda, sprey ark
kaynanda da kullanlan Argon + % 1 Oksijen koruyucu gaz sk olarak tercih edilmektedir. Bu ve dier
aplardaki teller, darbeli akmda sprey ark ile metal
transferi kullanlmas durumunda, srekli kaynak
akmndakine oranla daha dk akm deerleri ile
yklenerek kaynak edilebilirler. Bunun avantaj; ince
paralarn, ksa devreli ark ile metal transferine oranla
daha az srama ile dzgn grntl kaynak dikii
veren sprey ark ile metal transferi uygulanarak kaynak
edilmesine olanak salamasdr. Darbeli akm kullanlmasnn bir dier avantaj, belirli bir akm deerinde,
zellikle kaln apl elektrodlarn kullanld uygulamalarda, sprey ark ile metal transferinin srekli
akmdakine oranla daha kolay elde edilebilmesidir.
Kaln apl elektrodlar, ince apl elektrodlara gre
daha dk maliyetlidir ve ydklar dolgu metaline ait
yzey alannn dolgu hacmine oranla dk olmas
sayesinde kaynak metalinin kirlenme olasl iyice
azalmaktadr.
46
ekil-25 Bzme Kuvveti Ektisi (Pinch Effect)
Gazalt kaynanda kullanlan tellerin aplar genellikle 0.8 ile 2.4 mm arasnda deiir. Her bir tel ap iin
sprey ark ile metal transferinin oluabilmesi iin
almas gereken belirli bir minimum akm deeri
vardr. rnein paslanmaz elikler eer Argon +
Oksijen karm gaz korumas altnda 1.2 mm apndaki paslanmaz elik kaynak telleri kullanlarak
kaynak ediliyorsa, sprey ark ile metal transferinin
gerekleebilmesi iin yaklak olarak 220 amper akm
uygulanmal, doru akm ve pozitif kutuplama tercih
edilmelidir. Ark gerilimi iin de minimum bir deerin
salanmas gerekmektedir. Bu deer genellikle 24 ile
30 volt arasnda deiir.
Kaynak tellerinin sarld makaralarn arlklar 1 kg
ile 25 kg, dolgu malzemelerinin kalnlklar ise 0.4 mm
ile 3.2 mm arasnda deiir. ok ince kalnlktaki dolgu
malzemeleri zellikle plaka halindeki paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan erit eklindeki rnlerden
olumaktadr. Bunun yannda, allm deerlerden
daha yksek oranda silisyum ieren stenitik tip dolgu
malzemeleri de retilmektedir. Silisyum ierii yksek
olan bu dolgu malzemelerinin sprey ark metal transferi
yntemi ile birlikte kullanlmas durumunda son derece
iyi bir slatma zellii salanr.
Dk oranda ferrit ieren ya da hi ferrit iermeyen
baz paslanmaz elik kaynak metalleri (rnein 347
kalite dolgu malzemeleri) kaynak srasnda scak
krlganla ve atlama eilimine neden olurlar. Bu tr
malzemeler kaynak edilirken prosedrlerde belirtilenden daha fazla sayda paso uygulanmas gerekebilir.
Balantnn her iki kenarna doru gerekletirilen

salnml ve osilasyonlu kaynak teknikleri yerine ince
ve dz kaynak teknikleri ile allmasnda yarar vardr.
Dz kaynak tekniinde, ekme gerilmelerinin dk
olmas ve scak krlganlk ss aralndaki soumann
daha hzl olarak gereklemesi nedeni ile scak atlak
oluumu riski azalmaktadr. Bunun yannda, normalden daha fazla derecede dbkey olan kaynak
dikilerinin oluturulduu yntemlerin kullanlmas da
son derece yararldr.
Ksa devreli ark ile metal transferi yntemi ana metal
ile dk oranda seyrelmeye neden olduu iin kaynak
metalinde scak atlak oluumu riski de iyice azalmaktadr. Seyrelmenin fazla olmas durumunda ise
atlama hassasiyeti yksek olan ve tamamen stenitik
yapya sahip bir kaynak metali oluabilir.
Ferritik ve mantenzitik tipteki manyetik paslanmaz
elikler stenitik tipteki manyetik olmayan paslanmaz
eliklerle birletirilirken aadaki konulara dikkat
edilmelidir.
Kaynak ileminin tek taraftan gerekletirilecei bir
kaynak az tasarlanmal ve kaynak dikiinden
beklenen en dk dayanm amalanmaldr.
Manyetik olan paslanmaz elii manyetik olmayan
paslanmaz elie kaynak ederken ark flemesi
riskini en aza indirmek iin dk s girdili ksa
devreli ark ile metal transferi ynteminden yararlanlmaldr.
Balantnn her iki tarafnda da homojen bir
erimenin gerekleebilmesi iin, kaynak teli
balant blgesindeki kaynak az eiminin sona
erdii seviyeden daha yukardaki bir konumda
merkezlenmelidir.
200 ve 300 serisi paslanmaz eliklerin sprey ark
uygulanarak gerekletirilen gazalt kaynanda
kullanlan kaynak parametreleri ve prosedrleri
ekil-23'de verilmitir. ekil-24'de ise 200 ve 300
serisi paslanmaz eliklerin ksa devreli ark uygulanarak gerekletirilen gazalt kaynana ait parametreler ve prosedrler yeralmaktadr.
9.3
TIG KAYNAI YNTEM
Kaynak edilebilen btn paslanmaz eliklere TIG
kayna yntemi uygulanabilir.
Bu yntemde kullanlan elektrod ular AWS A5.12'de
belirtildii gibi; toryum, seryum ve lantan ile alamlandrlan tungstenden imal edilmitir. Bu elektrodlarn
en byk avantaj, saf tungsten elektrodlara gre daha
kararl bir arka sahip olmalar ve daha yksek kaynak
akmlar ile kullanlabilmeleridir.
Koruyucu gaz genellikle argon olup, zellikle kaln
paralarn kaynanda Helyum ya da Helyum + Argon
karm gazlar da kullanlabilir. Argon gaznn en
byk azantaj ak hznn dk olmas ve buna bal
olarak helyuma gre daha stabil bir ark olumas ve ark
voltajnn daha dk seviyede tutulmasdr. Dk
voltaj kullanm, ince saclarn balant blgesinde
yank olumadan kaynak edilebilmesi asndan ok
nemlidir.
TIG kayna iin gelitirilen dolgu malzemeleri,
otomatik kaynak uygulamalarnda kullanlacaksa
kangala sarlan, eer elle beslenerek kullanlacaksa
dorultularak ubuk haline getirilen dolu tellerden
retilir. Bu rnler AWS A5.9'da tanmlanm olup
MIG ve tozalt kayna yntemlerinde de kullanlabilir.
AWS A5.30'da belirtilen insrt ekline getirilmi dolgu
malzemeleri, zellikle TIG kayna ile gerekletirilen
kk paso uygulamalarnda kullanclara byk kolaylklar salamaktadr.
TIG kaynanda kullanlan DC g niteleri sabit akm
zelliine sahip olmal ve kaynak devresi yksek
frekansl voltaj ile donatlm olmaldr. Yksek
frekans sadece arkn tututurulmas aamasnda
gereklidir. Elektrod i parasna yaklatrldnda,
yksek frekans tungsten elektrod ile i paras
arasndaki boluktan atlayarak kaynak arkn oluturur.
Arkn bu ekilde elde edilmesi srasnda tungsten
elektrod i parasna demeyecei iin paslanmaz
47
eliin tungsten tarafndan kirlenmesi olasl byk

lde azalr. Derin nfuziyetli dikilerin elde edilmesi
iin kaynak ileminin dz kutuplama ile, DC(-),
yaplmas gerekmektedir.
Dolgu Teli
Bir miktar tungsten kirliliine neden olmasna ramen,

elektrodun yksek frekans kullanlmadan i parasna
srtlmesi ile de ark oluturulabilir. Ancak karbon
kirlenmesine neden olabilecei iin tungsten elektrod
karbon bloklar zerine kesinlikle srtlmemelidir.
Tel Besleme Makaras
Kontakt Meme
AC
G
nitesi
Paslanmaz eliklerin kaynanda otomatik TIG kayna yntemi de kullanlabilir. Ark voltaj ark uzunluu
ile orantldr. retilen bir sinyal sayesinde ark voltaj
kontrol nitesi otomatik olarak devreye girer. Balantlarda ek dolgu malzemeleri kullanlabilecei gibi,
zellikle ince saclarn birletirilmesinde sadece balanty oluturan kenarlarn eritilmesi ile de kaynak
yaplabilir. "Souk" dolgu metalleri kullanlyorsa, tel
besleme ilemi her zaman kaynak banyosunun
nnden yaplmaldr.
"Scak" tel ile gerekletirilen TIG kayna yntemi,
zellikle metal yma hznda ve kaynak hznda
nemli artlarn elde edilmesine olanak salar. Bu
yntemde, kontakt memenin iinden geen tel zel bir
g nitesi tarafndan stlr ve kontakt memenin u
ksmndan karak i parasna doru ilerler (ekil-26).
Bir diren tarafndan n stma uyguland iin,
kaynak banyosuna demeden nce, tel erime noktasna
kadar snm olur. Bylece tungsten elektrod daha ok
TIG
Torcu
Serbest
Tel
Uzunluu
Paras
alma Yn
ekil - 26 Paslanmaz eliklerin Otomatik TIG

Kaynanda Kullanlan "Scak" Tel
Ynteminin ematik Gsterimi
ana metali eritmek iin s retir ve dolgu telinin

erimesi iin gereken diren enerjisinin byk bir
blm AC g nitesi tarafndan salanr. "Scak" tel
yntemi, tozalt kayna ve kendinden korumal metal
zl tel kaynanda kullanlan uzun serbest tel
mesafesi ile alma prensibinin TIG kaynandaki
deiik bir uyarlamasdr. "Scak" telle gerekletirilen
TIG kaynanda kullanlan dolgu telleri genellikle
1.2 mm apndadr. Dolgu teli nceden eritildii ya da
zel bir g nitesi tarafndan erime noktasna yakn bir
Tablo-17 "Scak-Tel" le TIG Kaynana Ait Kaynak Hz ve Metal Yma Hz Deerleri
Tel ap
: 1.2 mm
Koruyucu Gaz : % 75 He + % 25 Ar
Elektrod
: 4.0 - 4.8 mm (% 2 Toryum Alaml)
48
Kaynak
Akm
(Amper)
Kaynak
Gerilimi
(Volt)
Kaynak Hz
Tel Srme Hz
Metal Yma Hz
(mm/sn)
(mm/sn)
(kg/saat)
300
400
500
10 - 12
11 - 13
12 - 15
1.7 - 4.2
2.5 - 5.9
3.4 - 8.5
46 - 157
78 - 188
125 - 282
1.4 - 4.5
2.3 - 5.4
3.6 - 8.2
scakla kadar stld iin gerekleen metal yma

hz kaynak arkndan bamsz olarak kontrol edilebilmektedir.
DC (-) ve 400-500 amper kaynak akm uygulanarak
gerekletirilen bir "Scak" tel ile TIG kayna
ynteminde 8.2 kg/saat'lk bir metal yma hzna
ulalabilir (Tablo-17). Otomatik salnml kaynak

tekniklerinin kullanlmas ile daha yksek dolgu
hzlarnn elde edilmesi mmkndr. Yksek dolgu
hzlarnda gerekletirilen kaynak uygulamalarnda,
oluan geni kaynak banyosunda gerekli kontroln
salanabilmesi iin voltaj deerinin mutlaka kontrol
altnda tutulmas gerekmektedir. Bu nedenle, "Scak"
T
0.1'den Az
T
T
Para Kalnl "T" (mm)

Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (-)
Gaz Debisi Argon (lt/dak)
Tel ap (mm)
Kaynak Hz (mm/sn)
1.6
1.6
80-100
4.7
1.6
5.1
0.0548
2.4
1.6
100-120
4.7
1.6
5.1
0.0548
3.2
1.6
120-140
4.7
2.4
5.1
0.0548
1.6
1.6
90-100
4.7
1.6
4.2
0.0656
6.4
3.2
200-350
9.4
3.2
3.4
0.0820
12.7
3.2
225-375
11.8
3.2
3.4
0.0820
6.4
3.2
225-350
9.4
3.2
3.4
0.0820
12.7
3.2
225-375
11.8
3.2
3.4
0.0820
Para Kalnl "T" (mm)

Elektrod ap (mm)
Akm (amp) DC (-)
Gaz Debisi Argon (lt/dak)
Tel ap (mm)
Kaynak Hz (mm/sn)
4.8
2.4
200-250
7.1
3.2
4.2
0.0656
2.4
1.6
110-130
4.7
1.6
4.2
0.0656
3.2
1.6
130-150
4.7
2.4
4.2
0.0656
4.8
2.4
225-275
7.1
3.2
3.4
0.0820
Dik aadan yukarya ve tavan pozisyonlarnda kaynak akm % 10 - 20 azaltlarak kullanlabilir.

ekil-27 TIG Yntemindeki Aln, Ke, "T" ve Bindirme Kayna Balantlarna Ait zm nerileri
49
tel yntemi ile gerekletirilen TIG kaynanda bir

voltaj kontrol donanmna ihtiya duyulur.
9.4.
TOZALTI KAYNAI YNTEM
Paslanmaz elik boru ve saclarn TIG yntemi ile

kaynanda, birbirlerine yakn konumda yerletirilen
tungsten elektrodlarn kullanlmas ile kaynak hz
nemli lde ykseltilebilir. Bunun yannda, birden
fazla tungsten elektrodun ayn anda kullanlmas ile,
zellikle yksek hzlarda gerekletirilen uygulamalarda karlalan kenar yan problemleri de ortadan
kaldrlr.
Tozalt kayna yntemi, yksek s girdilerine ve

yava souma hzlarna izin veren paslanmaz eliklerin
kaynanda kullanlabilir. Tozalt kaynanda kullanlan toza bal olarak kaynak metalinin silisyum
ierii dier kaynak yntemlerindekine oranla biraz
daha yksek olabilir ki bu durum ferrit ieriinin
4 FN'den dk olmas durumunda scak yrtlma ve
atlama eilimini arttrr.
Kalnl 1.6 mm'den 12.7 mm'ye kadar deien

paslanmaz eliklerin TIG yntemi ile kaynanda
kullanlan aln, ke, "T" ve bindirme tipi kaynak
balantlarna ait parametreler ekil-27'de verilmitir.
Kaynak metalinin tamamen stenitik yapda olmas ya

da dk oranda ferrit iermesi gereken durumlarda
tozalt kayna ynteminin kullanlmas nerilmez.
Buna karlk, kaynak metalinde 4 FN'den daha fazla
ferrit bulunmasna izin verilen uygulamalarda yksek
kaliteye sahip kaynak dikilerinin elde edilmesi
mmkndr. ekil-28'de, tozalt kayna yntemi ile
gerekletirilen aln birletirme uygulamalarna ait
kaynak az tasarmlar yeralmaktadr.
(a) Kare Azl Kt Aln

Birletirme Kayna
(b) Tek Tarafl "V" Kaynak Az

le Aln Birletirme Kayna
(Kk Ykseklii eren)
(c) Tek Tarafl "V" Kaynak Az

(Kk Ykseklii ermeyen)
5-10 Eim
(d) ift Tarafl "V"

Kaynak Az le Aln
Birletirme Kayna
6.4 - 7.9 mm
Yuvarlatlm
(e) Tek Tarafl "V" ve "U"

Kaynak Az le Aln
Birletirme Kayna
(f) Tek Tarafl "U" Kaynak Az

ekil-28 Tozalt Kaynanda Kullanlan Aln Balant ekilleri
50
8 mm kalnla kadar olan paralar zerinde tek paso

ile gerekletirilen kaynak uygulamalarnda yksek
kaliteye sahip kaynak dikileri, kk akl braklmadan ve uygun bir altlkla birlikte kt aln kayna
az kullanlarak elde edilebilir (ekil-28a). 16 mm
kalnla kadarki paralar zerinde iki paso ile
gerekletirilen kaynak uygulamalarnda da kk
akl brakmadan almak mmkndr. Ancak bu
durumda, kaynak altl kullanlmad iin birletirilecek olan yzeylerin birbirlerine iyice yaklatrlm olmas gerekmektedir. Bu trdeki kaynak az
tasarmnn en byk avantaj ok az hazrlk gerektirmesi ve uygun nfuziyetli, yksek kaliteli kaynak
dikilerinin elde edilmesine olanak salamasdr.
Kalnl 8 mm ve stndeki paralarn, belirli bir kk
yksekliine sahip "Tek Tarafl V" kaynak az ile
gerekletirilen tek pasolu aln kayna uygulamalarnda erimeyen altlklar kullanlmaldr (ekil-28b).
Endstriyel uygulamalarn byk bir ounluunda
kalnl en fazla 32-38 mm olan malzemeler kullanlr.
Kk ykseklikleri ise 3.2 ile 4.8 mm arasnda
deimektedir. Para kalnlnn 16 mm'yi at

durumlarda, altlk kullanlmadan gerekletirilen iki
pasolu kaynak uygulamalarnda da bu balant
eklinden yararlanlr. Birinci paso balantnn "V"
eklindeki blmnde gerekletirilir (ekil-28b).
Para daha sonra ters evrilerek atlan ilk paso arka
paso konumuna getirilir. Bu konumda iken bitirme
pasosu balantnn dz tarafndan ve ilk pasonun
kkne iyice nfuz edecek ekilde gerekletirilir. ift
pasolu kaynak uygulamalarndaki kk ykseklii
yaklak olarak 9.5 mm'dr.
ekil-28d'de gsterilen "itf Tarafl V" aln kaynana
ait kaynak az ekli, tozalt kayna ynteminde
kullanlan temel balant tasarmdr. Bu tasarmda
genellikle geni bir kk ykseklii kullanlr. 19 mm
kalnlndaki 304 kalite paslanmaz elik plakalarda
kullanlan "ift Tarafl V" kaynak az ve kaynak
sras ile ilgili bilgiler ekil-29'da gsterilmektedir.
ekil-28f'de yeralan "Tek Tarafl U" kaynak az da
sk kullanlan bir tasarm eklidir. Balantnn ters
90
6.4 mm
2
19.1 mm
1
6.4 mm
90
ekil-29 304 Kalite Paslanmaz elik in Tipik Bir ift Tarafl

"V" Balants.
1. Paso : 700 Amp, 33 Volt, 6.8 mm/sn Kaynak Hz
2. Paso : 950 Amp, 35 Volt, 5.1 mm/sn Kaynak Hz
G Kayna : DC
Kutuplama : Doru Kutuplama
Elektrod Cinsi ve ap : 308 Kalite (4.8 mm)
Toz Cinsi : Ntr
51
tarafnda genellikle kk boyutlu ve elle hazrlanan

bir kaynak altl kullanlr. Kk pasodan sonra, "U"
formundaki oyuun her srann 2 paso ile oluturulmasna zen gsterilerek doldurulmas nerilir.
Kaynak aznn her iki tarafn balayan tozalt
kayna pasosundan crufun temizlenmesi srasnda
byk zorluklarla karlalabilinir.
nce kesitli paslanmaz eliklerin kaynanda DC g
niteleri sk olarak kullanlr. Kaln paralarda hem AC
hem de DC kullanlabilse de daha ok DC ile
allmas tercih edilir. Kullanlan kaynak akmlar,
karbon eliklerinin kaynanda kullanlan akm deerlerinin % 80'i seviyesindedir. Tek pasolu kaynak
teknikleri genellikle % 40 - % 60'lk bir seyrelme ile
gerekleir. Bu oran ok pasolu kaynak uygulamalarnn kullanlmas ile azaltlabilir.
Tozalt kayna, gzle grlr derecede uzun bir zaman
aral sresince sv halde kalabilen, geni hacimli bir
erimi metal oluturur. Erimi haldeki bu metalin
katlaana kadar desteklenmesi ve konumunun
akmadan korunmas gerekmektedir. En sk kullanlan
kaynak altlklar eriyen ve erimeyen altlklar olmak
zere ikiye ayrlr.
Paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan erimeyen

altlklarn banda bakr altlklar gelmektedir. Eer
bakrdan retilen plakalar soutma ubuu olarak
kullanlyorsa, bakrn eriyerek tane snrlarna doru
nfuz etmemesi iin gerekli olan nlemlerin alnm
olmas gerekmektedir. Bakr altlklardaki kanallara ait
ller ekil-30'da belirtilmitir. Bakr altlklarn
yerine, baz uygulamalarda seramik altlklar da
kullanlabilir.
Eriyebilen trdeki metalik altlklarn kullanld
uygulamalarda, kaynak paslanmaz elik altln iine
doru nfuz eder ve onunla birlikte erir. Bunun
sonucunda, kullanlan altlk gerekletirilen balantnn geici veya kalc bir paras haline gelir.
Tozalt kayna, genellikle dz pozisyonda yaplr. Bu
sayede, kaynak dikii kenarlar ok dzgn olur ve
kolay alma olana salanr. Baz durumlarda
kaynak ilemi evresel ve belirli bir eime sahip
balantlar oluturacak ekilde de gerekletirlebilir.
ekil-31'de eimli yzeylerin kaynak dikii zerindeki
etkileri ematik olarak gsterilmektedir.
Tozalt tozlar, eritilmi ve aglomere edilmi tozlar
olmak zere iki gruba ayrlr. Eritilmi tip tozlar cams
12.7 mm
0.51 - 1.52 mm
6.4 - 19.1 mm
ekil-30 Paslanmaz eliklerin Tozalt Kaynanda Kullanlan

Bakr Altlklara Ait Kanal lleri
52
Elektrod
Elektrod
Paras
paras
(b)
Elektrod
Elektrod
(a)
Paras
paras
(c)
ekil-31 (a) Yatay Konumda Dz Kaynak, (b) Hafif Meyilli Yzeyde Aadan Yukarya
Doru Kaynak, (c) Hafif Meyilli Yzeyde Yukardan Aaya Doru Kaynak
bir grnme sahip olup, tozu oluturan elementlerin

yksek scaklklarda eritildikten sonra toz taneleri
oluturacak ekilde paralanmas ile elde edilir.
Aglomere edilmi tozlar ise tozu oluturan elementlerin uygun bir balayc ile kartrldktan sonra
piirilmesi ile elde edilir.
Baz aglomere edilmi tozlarn kullanlmas ile eitli
alam elementlerinin kaynak metaline eklenebilmesi
mmkn olmaktadr. Bu alam elementlerinin banda
krom, nikel, molibden ve niobyum gelmektedir.
Yapsnda hibir alam elementi iermeyen tozlar
"Ntr Tozalt Tozlar" olarak adlandrlr. "Ntr" terimi
greceli bir kavram olup, kaynak metalinin alam
kullanlan ntr tozdan bir miktar etkilenerek deiime
urar.
AWS A5.9'da listelenen analiz aralklar kaba deerlerden olumaktadr. Kimyasal analizin kaynak
kalitesini ve servis yapabilirliini yakndan etkilemesi
nedeni ile belirtilen bu deiim aralklar kaynak
dikiinde her zaman tolore edilemeyebilir. Kontrol
elde tutmak iin uygulanan kaynak teknii, tozun
alam ierii ya da dier uygun deiiklikler dolgu
metali analizindeki deiimleri dengeleyecek ekilde
yaplmaldr.
Kaynak ileminin balatlmas aamasnda sk olarak

kullanlan iki yntem aada belirtilmitir:
Srterek Balama :
Bu teknikte, tel i parasna doru srlr ve bu srada
araba da hareket etmeye balar. Tayc arabann i
parasna olan rlatif hareketi nedeniyle, tel eriyerek
paraya deyince yapma problemi ile karlalmaz.
Geri ekerek Balama :
Bu teknikte, tel i parasna doru yava yava ilerler
ve bu arada toz ile kaplanr. Kaynak baladktan sonra
tel bir an iin geri ekilir ve daha sonra tekrar ters
ynde, yani paraya doru hareket ederek ileriye doru
bir tel beslemesi salanr. nce kesitli paslanmaz
eliklerin kaynanda bu yntemin kullanlmas
nerilmez.
Ark olutuktan sonra baz parametrelerin kontrol
edilmesi ok nemlidir. Kaynak akm en nemli
parametredir. Bunu kaynak gerilimi izler. Kaynak
hzndaki deiimler belirli bir ablona gre ayarlanabilir. Eer hz ykseltilirse, kaynak dikiinin
dayanm azalr, buna karlk hz azaltlrsa, elde
edilen dayanm daha yksek olur. Btn bunlarn
yannda, kaynak hz nfuziyet derinlii zerinde de
etkili olmaktadr.
53
54
EKLER
55
56
EK-1
EVRM TABLOLARI
1 MPa
1N
1J
= 1 N/mm
= 0,1 daN
= 0,1 daJ
1 MPa
1 Psi
1J
1 lb/ft (pound per foot)
1m
1 inch
1 ft (feet)
1 kg
1 lb
1 mm
C
F
Elektrod aplar
inch
0.024
0.030
0.035
0.039
3/64
1/16
5/64
3/32
7/64
1/8
5/32
3/16
1/4
mm
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
0.6
0.8
0.9
1.0
1.2
1.6
2.0
2.4
2.8
3.2
4.0
5.0
6.0
= 0,102 kgf/mm = 10,2 bar

= 0,102 kgf.m
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
145 Psi (pound per square inch)

0,006895 MPa
0,7376 ft.lb (foot-pound)
1,4882 kgf/m
39,37 inch = 3.281 feet
25,4 mm
12 inch = 30,48 cm
2,205 lb
0,4536 kg
0,00155 square inch
( F - 32) x 5/9
( C x 9/5) + 32
Kurulular ve Dernekler
AWS
= American Welding Society
DIN
BS
NFA
ISO
EN
AISI
ASA
"Amerikan Kaynak Dernei"

Deutsches Institute Fr Normung e.V.
"Alman Standartlar Enstits"
British Standards Institute
"ngiliz Standartlar Enstits"
Association Franaise de Normalisation
"Fransz Standartlar Birlii"
International Standard Organisation
"Uluslararas Standartlar Kuruluu"
Euronorme
"Avrupa Standartlar"
The American Iron and Steel Institute
"Amerikan Demir elik Enstits"
American Standards Association
"Amerikan Standartlar Birlii"
57
EK-2
YKSEK SICAKLIKLARA DAYANIKLI PASLANMAZ ELKLERN
ARK KAYNAINDA KULLANILAN RTL KAYNAK ELEKTRODLARIN
EN 1600 NORMUNA GRE SINIFLANDIRILMASI
19
12
Cr
erii
(%)
Ni
Mo
erii erii
(%)
(%)
rtl
Elektrod
Dk
C'lu
(< % 0.03)
rt Tipi
R
B
Rutil
Bazik
Akm Tipi
ve Verim
Sembol
Verim
Akm Tipi
1
2
< 105
AC + DC
DC
3
4
> 105 < 125
AC + DC
DC
5
6
> 125 < 160
AC + DC
DC
Kaynak Pozisyonlar
1
2
3
4
5
58
Btn pozisyonlar
Yukardan aaya hari btn pozisyonlar
Aln alna, yatay (dz), oluk ve yatayla al kaynak
Yatay (dz) ve oluk pozisyonunda kaynak
Yukardan aaya ve 3'de belirtilen pozisyonlar
EK-3
STENTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
202
302
302'ye edeer, dk
Ni ieren, genel
kullanm amaldr.
Ni ieriinin bir
ksmnn yerine Mn
ilave edilmitir.
347
321'e benzer
yapdadr. Kaynak
ilemlerinde
stabilizasyonu
salamak amacyla
yapsna Nb ilave
edilmitir.
304
302'nin dk C
ieren tr olup
kaynak srasnda
oluan karbr
kelmesi riski
azaltlmtr. Kimya
ve gda endstrisindeki paralarn
imalatnda kullanlr.
Bu grubun temel
alamdr. Gda
maddesi tama ve
piirme kaplar, uak
motoru kaportalar,
antenler, yaylar ve
mimari rnlerin
imalatnda kullanlr.
304L
Kaynak srasnda
oluan karbr
kelmesi riskini en
aza indirmek
amacyla, 304'n
ekstra-dk C
ierecek ekilde
retilmi trdr.
348
321
385
347'ye benzer
yapdadr. Ancak Nb
ierii en st
seviyededir. zellikle
nkleer enerji
uygulamalarnda
kullanlr.
eriindeki Ti kaynak
srasnda oluan krom
karbr kelmesi
riskini nler. 425870C scaklndaki
youn korozif ortamlarda, uaklarn egzost
manifoltlarnda ve
kazan zrhlarnda
kullanlr.
384 ile ayn Ni-Cr

seviyesine sahip olup
daha az alam
elementi ierir. 384 ile
hemen hemen ayn
ekil verme kabiliyetine sahiptir. Ancak
korozyon dayanm
daha dktr.
303
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
302'nin S ieren,
ilenmesi kolay
trdr. aftlarda
vanalarda ve vidal
makina paralarnda
kullanlr.
303Se
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
303'n Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
302B
Si ieriinden dolay,
302'ye oranla daha
yksek tufallenme
(pullanma)
dayanmna sahiptir.
Frn paralar,
szdrmaz contalar ve
stma elemanlarnda
kullanlr
305
alarak sertleme
eilimini azaltmak
iin Ni ierii
ykseltilmitir.
Bkerek
ekillendirme ve
ekme ilemlerinde
kullanlr.
384
alarak sertleme
eilimini azaltmak
iin Ni ve Cr ierii
305'e gre daha
yksek tutulmutur.
Souk perinleme ve
souk ekil verme
uygulamalarnda
kullanlr.
308
Korozyon ve scaklk
dayanmn
ykseltmek amacyla
yksek oranda Ni ve
Cr ierir. Kaynak
srasndaki alam
kayplarn nleyen
dolgu metallerinin
imalatnda kullanlr.
309
Ni ve Cr ieriinin
daha yksek
olmasnn dnda 308
ile ayndr. Korozyon
ve pullanma dayanm
mkemmeldir. Isl
ilem donanmlar ve
frn paralarnn
imalatnda kullanlr.
314
310
310'a benzer
yapdadr. erdii
daha yksek Si
sayesinde yksek
scaklklardaki
pullanma (tufallenme)
dayanm arttrlmtr.
309'a benzer yapda

olup Ni ve Cr ierii
daha yksektir. Is
eanjrleri, frn
paralar, yanma
odalar ve kaynak
dolgu malzemelerinin
imalat balca
kullanm alanlardr.
301
201
317
316
altka (ilendike)
sertleme eilimini
ykseltmek amacyla
Cr ve Ni ierii
azaltlmtr. Yksek
dayanma ve toklua
sahip demiryolu
arabalar, romrk
gvdeleri ve uaklarn
yapsal elemanlar
balca kullanm
alanlardr.
301'in Ni edeeri
daha dk olan
trdr.
Ni ieriinin bir
ksmnn yerine Mn
ilave edilmi ve bu
sayede altka
(ilendike) sertleme
eilimi ykseltilmitir.
316'dan daha yksek

oranda Mo iermesi
sayesinde korozyon
ve srnme dayanm
arttrlmtr.
Mo ierdii iin 302

ve 304'e oranla daha
yksek korozyon
direnci salar. Yksek
srnme dayanmna
sahiptir. Kimya,
fotograf ve besin ile
ilgili donanmlarn
imalatnda kullanlr.
309S
309'un kaynak
kabiliyetini
ykseltmek amacyla
daha dk C ieren
trdr.
310S
310'un kaynak
kabiliyetini
ykseltmek amacyla
daha dk C ieren
trdr.
316L
316'nin kaynakl
konstrksiyonlarda
kullanlmak zere
tasarlanm ekstradk C'lu trdr.
80
59
EK-4
FERRTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
430F
430
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
430'un S ieren,
ilenmesi kolay
trdr. Vidal makina
paralarnn
imalatnda kullanlr.
Bu grubun temel
alamdr.
Sertlemeyen Cr
alam trdr.
Dekoratif eritlerde,
nitrik asit tanklarnda
ve sl ilem
sepetlerinde kullanlr.
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
430'un Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
405
429
434
436
Mo ilavesi ile k
aylarndaki olumsuz
yol artlarnn
etkisinde kalan
paralarda ve
otomotiv
endstrisindeki sac
levhalarda kullanlr.
Nb ilavesi ekil verme

kabiliyetini ykseltir.
Otomotiv
endstrisinde ekil
vermede zorluk
ekilen
uygulamalarda
kullanlr.
Al ilavesi ile kaynak

kabiliyeti
iyiletirilmi ve
sertletirilemez
duruma getirilmitir.
Aksi halde martensitik
alamlar gibi
davran gsterir. 410
ve 403 gibi havada
sertleen trlerin
sorun yaratt
yerlerde kullanlr.
60
Cr ieriinin biraz az
olmas kaynak
kabiliyetini ykseltir.
Nitrik asit tanan
kaplar gibi kimyasal
ilem ekipmanlar
balca kullanm
alandr.
430Se
442
Korozyon ve
pullanma dayanmn
ykseltmek iin Cr
ierii arttrlmtr.
Frn paralarnda,
pskrtme
memelerinde ve
yanma odalarnda
kullanlr
446
442'ye gre daha
yksek Cr ierdii
iin yksek
scaklklardaki
korozyon ve pullanma
dayanm fazladr.
zellikle deiken
servis artlarnda ve
slfrl ortamlarda
kullanlr.
EK-5
MARTENZTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
403
410
Trbinlerde kullanlr.
410'a benzer tiptedir.
Buhar trbini
kanatlar ve dier
gerilme altndaki
paralar balca
uygulama alandr.
405
Sertlemeyen
gruptadr. Al ilavesi
sayesinde kaynak
srasndaki sertlik
oluumu
engellenmitir.
Bu grubun temel
alamdr. Isl ilemle
sertleebilen en
bilinen elik trdr.
Makina paralar ve
pompa millerinde
kullanlr.
414
416
420
440C
Yksek Ni ierii
sertleme kaabiliyetini
ve korozyon
dayanmn arttrr.
Yaylar, temperlenmi
roleler ve makina
paralarnda kullanlr.
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
410'un S ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
410'un yksek C
ieren tr olup
zellikle daha yksek
sertlik ve anma
dayanmna sahiptir.
Baklar, cerrahi
aletler ve vanalarda
kullanlr.
Paslanmaz eliklerin
en yksek C ierenidir
(0.95-1.20). Bilya ve
yataklarn imalatnda
kullanlr.
431
Yksek Cr iermesi
nedeniyle korozyon
dayanm arttrlmtr
ve yksek mekanik
zelliklere sahiptir.
Uaklardaki balant
aparatlar, stc
ubuklar, somunlar ve
kat makinas
paralarnda kullanlr.
416Se
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
410'un Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
420F
Yksek S ve Mn
ierii sayesinde
ileme ve talama
zellikleri
ykseltilmitir. Kesici
baklar ve el
aletlerinin imalatnda
kullanlr.
440B
440C'ye oranla daha
dk C ierdii iin
tokluu yksektir.
nce baklar ve vana
paralarnn
imalatnda kullanlr.
440A
440B'ye oranla daha
dk C ierdii iin
daha yksek toklua
sahiptir. 420'den daha
fazla sertlik verebilir.
Korozyon dayanm
iyidir. Kesici bak ve
vana paralarnn
imalatnda kullanlr.
61
EK-6
SCHAEFFLER DYAGRAMI
Bu diyagram herhangi bir elie ait i yapnn,

szkonusu eliin sahip olduu kimyasal analize gre
belirlenmesinde kullanlr. Bu diyagramla, kaynak
edilen paralarn ve dolgu metalinin cinsine gre
kaynak ileminden sonra oluan erimi blgenin
yapsn da belirlemek mmkndr.
Schaeffler, gelitirdii bu diyagramda ferrit oluturucu
elementleri "Krom Edeeri - Cr(e)" ile, stenit
oluturucu elementleri ise "Nikel Edeeri - Ni(e)" ile
ifade etmektedir.
(Ni) e = % Ni + 30(% C) + 0.5(% Mn)
(Cr) e = % Cr + % Mo + 1.5(% Si) + 0.5(% Nb)
Ana metallerinkine benzer analize ya da farkl analize

sahip dolgu metallerinin kullanlmasyla benzemez
(kimyasal analizleri farkl) metaller arasnda gerekletirilen heterojen balantlarda Schaeffler Diyagram
byk yararlar saplamaktadr.
a) stenit
Scaklk ve korozyona kar dayankldr. Scak
atlak oluma riski vardr.
b) stenit + % 5-10 Ferrit
Korozyon dayanm yksektir. atlamaya kar
hassas deildir.
c) stenit + % 15-30 Ferrit
Korozyon dayanm orta seviyededir. Yksek
scaklklarda ise atlamaya kar hassas bir yap
olumaya balar.
d) Ferrit
Yksek scaklklarda tane bymesi riski vardr.
e) stenit + Martenzit
atlama riski vardr. ntav uygulanmas nerilir.
f) stenit + Martenzit + Ferrit
g) Martenzit + Ferrit
f) Martenzit
atlama riski yksektir. Krlgan yapya sahiptir.
Krom ve Nikel Edeeri Formllerinin Tarihsel Geliimi
62
Yazar Ad
Yl
Cr e
Ni e
Schaeffler
1949
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)
%Ni+(0.5x%Mn)+(30x%C)
DeLong
1956
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)
%Ni+(0.5x%Mn)+(30x%C)+(30x%N)
Hull
1973
%Cr+(1.21x%Mo)+(0.48x%Si)+(0.14x%Nb)+
(2.27x%V)+(0.72x%W)+(2.2x%Ti)+(0.21x%Ta)+
(2.48x%Al)
%Ni+[(0.11x%Mn)-(0.0086x%Mn)]+(24.5x%C)
+(14.2x%N)+(0.41x%Co)+(0.44x%Cu)
Hammer ve Svenson
1979
%Cr+(1.37x%Mo)+(1.5x%Si)+(2x%Nb)+(3x%Ti)
%Ni+(0.31x%Mn)+(22x%C)+(14.2x%N)+%Cu
Espy
1982
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)+(5x%V)+
(3x%Al)
%Ni+(30x%C)+(0.87x%Mn)+(0.33x%Cu)+
[Ax(%N-0.045)]
A=30 (N=%0.00-0.20) ; A=22 (N=%0.21-0.25)
A=20 (N=%0.26-0.35)
McCowan, Siewert ve 1988

Olson (WCR-1988)
%Cr+%Mo+(0.7x%Nb)
%Ni+(35x%C)+(20x%N)
Kotecki ve Siewert
(WCR-1992)
%Cr+%Mo+(0.7x%Nb)
%Ni+(35x%C)+(20x%N)+(0.25x%Cu)
1992
Schaeffler : (Ni)e = % Ni + 30 % C + 0.5 % Mn

DeLong
: (Ni)e = % Ni + 30 % C + 30 % N + 0.5 % Mn
12
16
20
24
28
12
16
Martenzit +
Ferrit
20
2 6
4 8 1014
12 18
16
24
stenit +
Martenzit +
Ferrit
Ferrit Numaras
(DeLong)
Schaeffler / DeLong : (Cr)e = % Cr + % Mo + 1.5 % Si + 0.5 % Nb
Martenzit
stenit +
Martenzit
stenit
SCHAEFFLER ve DELONG DYAGRAMLARI
EK-6
28
32
Ferrit
stenit +
Ferrit
36
100
80
40
30
20
15
10
63
% Ferrit (Schaeffler)
EK-7
FERRTK DOKUNUN HESAPLAMA
YOLUYLA BELRLENMES
stenitik-ferritik eliklerdeki ferrit orann Schaeffler

Diyagram'na bavurmadan hesaplamak iin birok
forml gelitirilmitir. THOMAS bu amala, maksimum nikel konsantrasyonunu elikteki dier alam
elementlerinin bir fonksiyonu cinsinden ifade etmi ve
bunun sonucunda elikteki ferrit miktarn aada
belirtilen formllerle hesaplamtr:
(Ni)max =
(Cr+2*Mo-16)2
12
Mn
(Ni)e = % Ni + 30(% C) + 0.5(% Mn)

(Ni)e = 10 + 30(0.05) + 0.5(1.2)
(Ni)e = 12
(Cr)e = % Cr + % Mo + 1.5(% Si) + 0.5(% Nb)

(Cr)e = 20 + 3 + 1.5(0.6)
+ 30(0.10-C) + 12
(Cr)e = 24
% F = (Ni)max - % Ni
"X" noktas incelendiinde iki fazl ve % 18 ferrit

ieren stenitik-ferritik blgeye dld grlr.
Aada alam verilen kaynak dikii incelenecek
olursa :
C
Mn
Si
Ni
Cr
Mo
=
=
=
=
=
=
%
%
%
%
%
%
(Ni)max =
(20+2*3-16)
12
0.05
1.20
0.60
10.0
20.0
3.00
1.20
2
+ 30(0.10-0.05)+12
(Ni)max = 21.3
Thomas'n formlne gre ferrit yzdesi % 11.3

olurken, Schaeffler Diyagram'nda belirlenen ferrit
miktar % 18'dir. ki yntem arasndaki bu fark, faz
erilerinin Schaeffler Diyagram'nda basitletirilerek
dorular ile temsil edilmesinden kaynaklanmaktadr.
Tamamen stenitik yap ile stenitik-ferritik yapnn
arasndaki snr oluturan ve ferrit ierii sfr olan
"O" dorusunu esas alarak da ferrit yzdesi miktarn
hesaplamak mmkndr. Bu snr aada belirtilen
lineer bant ile ifade edebiliriz.
(Cr)c = 0.93 (Ni)e + 6.7
% F = 21.3 - 10 = % 11.3
Bu bantdan elde edilen (Cr) c deeri daha nce

hesaplanan (Cr) e'den kk ise alam tamamen
stenitik blgededir. Buna karn (Cr) c deerinin
(Cr) e'den byk olmas durumunda ise; alamn
Schaeffler Diyagram'na gre; szkonusu elie ait

"X" noktas, (Ni) e ve (Cr) e deerleri hesaplandktan
sonra ekil -4'de belirtilmitir.
64
5
28
stenit +
Ferrit
stenit
10
24
15
20
20
30
stenit +
Martenzit
40
% Ferrit (Schaeffler)
Schaeffler : (Ni)e = % Ni + 30 % C + 0.5 % Mn
16
80
12
Martenzit
100
Martenzit +
Ferrit
stenit +
Martenzit +
Ferrit
Ferrit
0
0
12
16
20
24
28
32
36
Schaeffler : (Cr)e = % Cr + % Mo + 1.5 % Si + 0.5 % Nb
stenitik-ferritik blgeye dt grlr. Bu durumda, yapdaki ferrit yzdesini belirlemek iin aadaki
formlden yararlanlr.
% F = 3[(Cr)e - (Cr)c ]
= 3[(24 - 18]
= % 18
% F = 3[(Cr)e - (Cr)c ]
Buradan da grld gibi, (Cr) c, (Cr) e'den kk

olduu iin yap stenitik-ferritiktir ve ierdii ferrit
miktar % 18'dir.
rneimizdeki eliin analizine gre bir inceleme

yaplacak olursa; daha nce hesaplanan (Ni) e=12,
(Cr) e=24 deerlerine gre aadaki ferrit yzdesi
elde edilir.
(Cr) c = 0.93 (Ni)e + 6.7

= 0.93*12 + 6.7
= 17.86 = ~ 18.0
65
TAM
STENT
TEKTK
FERRT
FERMKLER
FERRT
LEVHALI
FERRT
WIDMANSTAETTEN
STENTL
MATRKS FERRT
TP -
TP - F
TP - F
TP - F
TP - F
stenit
Delta Ferrit
Levhal Ferrit
tektik Ferrit
Bu ferrit formu, birincil stenitin katlamas sonucu

oluur (Tip-F) ve alt tane snrlar boyunca katlama
eilimi gsterir (hcresel dentritler arasnda oluurlar).
Olduka dar bir bileim aral iin geerlidirler ve
katlamann son aamalarnda tektik reaksiyon rn
olarak ortaya karlar .
Ferritin bu tipi de birincil ferrit katlamas srasnda

oluur (Tip-F). Karakteristik yn, levha ya da ine
formunda olmasdr ve alt tane snrlarnda katlar.
Ferritin bu morfolojisi, yksek ferritli ya da dk
ferritli kaynak metalinde hzl souma rn olarak
ortaya kar. Levhal ve fermikler mikro yaplarn
birlikte bulunduu dokulara sk olarak rastlanr.
Widmanstaetten stenitli Matriks Ferrit
Fermikler Ferrit (Skeletal)
Ferritin bu morfolojisi genellikle stenitik paslanmaz

eliklerin kaynanda ortaya kar. Bu doku eleman
kat durumda ferritin yaynma kontroll olarak stenite
dnmesi srasnda oluur ve katlamay takip eden
aamada ise birincil ferrit olarak grlr (Tip-F).
Ferritin bu tipi, birincil ferrit katlamas sonrasnda
dentrit kollar arasnda bulunur.
66
Kaynak metalinde, yksek scaklklarda ferrit faz

giderek daha kararl bir duruma geecek olursa
stenitik dnm zorlukla gerekleir. Bunun nedeni,
katlama srasnda ferritin delta ferriti olarak (Tip-F)
olumasdr. Bunun sonucunda, stenit kristalleri
ferrit-ferrit tane snrlarnda Widmanstaetten steniti
olarak ekirdeklenir. Ferritin bu morfolojisi, stenitik
paslanmaz eliklerin kaynanda ender grlmekle
birlikte, ift fazl paslanmaz eliklerde etkin olarak
ortaya kar.
Ferrit Numaras : 0 ( )
EN 1600 : E 18 16 5 N L R 32
Ferrit Numaras : 3 - 8 ( F )
EN 1600 : E 23 12 R 32
C : %0.02 ; Mn : %1.2 ; Si : %0.8 ; Cr : %18 ; Ni : %17 ; Mo : %4.6 ; N : %0.08
C : %0.10 ; Mn : %0.8 ; Si : %1.6 ; Cr : %22 ; Ni : %12
EN 1600 : E 19 12 3 L R 12
EN 1600 : E 23 12 L R 32
C : %0.02 ; Mn : %0.85 ; Si : %0.8 ; Cr : %18 ; Ni : %11.5 ; Mo : %2.85
C : %0.02 ; Mn : %0.85 ; Si : %0.95 ; Cr : %23 ; Ni : %12.5
: Oda scaklnda tam stenitik doku ( g )
F : Birincil stenit ( g ) dentritler aras ferrit ( d )

F : Peritektik katlama ( d + g ) , stenitletirme
scaklndan soutulurken dnm,
dokuda kalnt ferrit
F
: Birincil ferrit ( d ) , ferrit ( d ) matrikste

stenit oluumu ( g )
EN 1600 : E 22 9 3 N L R 32
C : %0.025 ; Mn : %0.8 ; Si : %1.0 ; Cr : %22.5 ; Ni : %9.5 ; Mo : %3.2 ; N : %0.16
67
EK-8
FARKLI METALLERN KAYNAINDA
SCHAEFFLER DYAGRAMI KULLANIMI
Hidrojenin elik ierisindeki znebilirliine ait

deneyler stenitin 100grda 6-10cm orannda hidrojeni absorbe etmeye elverili olduunu gstermektedir.
Bazik karakterli rtye sahip elektrodlar 100 gr'da
4-6 cm hidrojen yayd iin, farkl metallerin kaynanda (heterojen kaynak) zellikle erimi blgede oluan stenitik elik yapsndaki alanda hidrojen kolayca
znebilmektedir.
Heterojen kaynak balantlarnda genellikle iki nemli
sorun ortaya kar.
1- Uygun elektrod seimini zorunlu klan Scak
atlak oluma eilimi,
2- Ferritik elikteki elementlerin, zellikle ana metaldeki karbonun, balant blgesine doru yaylmas
sonucu oluan ara fazlar.
Bu maddelerden birincisi elektrodun kalitesini belirlerken, ikincisi kaynak edilen parann kullanm alann snrlayc bir rol oynar.
stenitik blgenin atlama eilimi stenit ierisinde
ferrit bulunmasna ya da bulunmamasna gre deiir.
Bilindii gibi SCHAEFFLER Diyagram heterojen
balantlarda, stenitik elektrod seimi konusunda
kullancya yol gstermektedir.
Heterojen kaynak balantlarnn bir dier avantaj ise
n tav uygulamasnn, en azndan yksek scaklklarda
gerekletirilen n tav uygulamalarnn ortadan kalkmasdr.
STENTK ELEKTROD SEM
Gnmze kadar bu konuda birok alma gerekletirilmi ve bunlardan SCHAEFFLER tarafndan

gelitirilen yntem en bilinen yntem olarak kabul
edilmitir.
Schaeffler, almalarnda ana metaldeki ve eriyen stenitik blgedeki seyrelmeyi esas almtr. ekil-1de
gsterilen SCHAEFFLER Diyagramnda havada
sertleebilen ferritik elie ait nokta martenzitik
blgede olup X harfi ile belirtilmitir. Bu elie ait
kimyasal analiz deerleri ise aada belirtilmitir:
Karbon(C)
Manganez (Mn)
Silisyum (Si)
Nikel (Ni)
Krom (Cr)
Molibden (Mo)
:
:
:
:
:
:
%
%
%
%
%
%
0,25 - 0,30
0,70
0,30
2,50 - 3,50
1,00
0,20 - 0,30
Ferritik elie ait X noktasnn koordinatlar, stenitik

eliklerdeki Cr ve Ni edeerlerinin hesaplanmasnda
kullanlan formllerle bulunur.
Ni (e) = % Ni + 30 % C + % 0,5 Mn
Cr (e) = % Cr + % Mo + 1,5 % Si + 0,5 % Nb
Buna gre :
Ni (e) = 10,8 ve Cr (e) = 1,8 olarak hesaplanr.
Kaynak ileminde iki fazl stenitik yapda kaynak

metali elde edebilmek iin gereken art; seilen
elektrodun g+d blgesinde, rnein Y ile belirtilen
noktada bulunmasdr. XY dorusu (mavi izgi),
68
SCHAEFFLER Diyagramnda birok blgeden

gemektedir. Bunlar; Saf stenit, stenitMartenzit ve Martenzittir. Kaynakl balant
noktas, ana metal ve dolgu metali arasndaki
seyrelmenin derecesine gre bu blgelerden birinde
oluabilir.
ekil-1de verilen rnee gre, eer her iki metal
arasndaki seyrelme % 22nin altnda ise balant iki
fazl blgede oluur. % 22-42 arasndaki seyrelme
oranlarnda yap Saf stenitik, %42nin stndeki
seyrelme oranlarnda ise Martenzitik tir.
Eer OX dorusunun (siyah izgi) altnda yeralan
ve % 15 ferrit ieren Y noktas ile gsterilen trde bir
elektrod seilirse, %15lik bir seyrelme bile martenzit
izgileri ieren fazl bir yapnn ortaya kmas iin
yeter olacaktr. Ayn seyrelme deeri iin Y alamnn
ulat ferritik faz daha dengeli olurken balant
blgesinde krlgan yap oluumu OX dorusunun
altnda bulunan Y alam iin daha kritik dzeydedir.
SCHAEFFLER Diyagramndan elde edilen bu
bilgiler, temsili noktalar OX dorusunun stnde
bulunan stenitik tip elektrodlarn seilmesi halinde
daha salkl sonularn elde edileceini gstermektedir. nk, ayn ferrit miktarlarnda bile bu elektrodlardaki, stenit+ferrit faznn yapda daha dengeli
olmas nedeniyle, seyrelme oranlar olduka yksek bir
dzeyde tutulabilmektedir.
Y alam iin, ferrit ieriindeki % 8lik arta karlk
gelen Y noktas, seyrelmenin %10 kadar daha fazla
olmasna olanak salar. Ayn sonuca ulamak iin ise Y
alamna ait ferrit orannn %2 arttrlmas yeterlidir.
stenit iindeki ferrit oran artnn, belirli seviyelerden sonra stenitin ekil deitirme kabiliyetini
olumsuz ynde etkiledii dnlrse, Y alamnn
salad avantajlar daha da byk nem kazanmaktadr.
% 20 orannda seyrelme kapasitesine sahip olan ve % 8

ferrit ieren OX dorusu zerindeki Z noktasna ait
ferrit ierii %2 kadar arttrlrsa (Z noktas) seyrelme
kapasitesi % 25 oranna kadar ykselebilir.
Ancak unutulmamaldr ki; eer X noktasnn konumu
deiirse, yani kaynak edilen ana malzeme deitirilirse, atlama riskinden uzak, salkl bir kaynak
balants salayabilecek uygun elektrodun yeniden
belirlenmesi iin tm grafiin tekrar izilmesi gerekecektir.
ki fazl bir yapnn elde edilmesi ou zaman yeterli
olmayabilir. nk ylan metal bunlarn dnda
baka kimyasal artlar da yerine getirmelidir. rnein;
karbon oran %0.10un, silisyum konsantrasyonu ise
%0,6nn altnda olmaldr. Baz literatrler, niobyumun ferrit oluturucu etkisinin yannda erimi
metalin atlama eilimini arttrdn sylemektedir.
Seyrelmenin seviyesi; kaynak edilen paralarn kalnlna, kaynan uygulan ekline ve bilinen genel
kaynak faktrlerine bal olup, zellikle kk paso
uygulamalarnda daha da belirgin hale gelmektedir.
rnek Uygulama :
ekil-2de; %4-6Cr, %0,5Moli elik martenzitik

blgede yeralan S noktas ile gsterilmitir.
% 20 Cr, % 10 Ni ve % 3 Moli stenitik tip elektrod ise
B noktasnda bulunup kimyasal analizi gerei % 7
orannda ferrit ieren iki fazl bir yapya sahiptir.
%25Cr ve %20Nili elektrod ise tamamen stenitik
yapda olup C noktasnda bulunur. SB dorusu
(mavi izgi) % 30luk bir seyrelme ile O noktasnn
yaknndan geer ve atlaksz bir kaynak balants
elde edilebilir. Yaplan deney ve aratrmalar da bu
tahminlerin doruluunu kantlamtr. Bu tr bir
69
[ Ni ] Edeeri
30
( Ni )
P
25
stenit
20
(d
O
+M
% 22
% 42
15
60
70
60
10
50
50
Martenzit
50
30
40
10
)
20
10
20
10
=
(d
10
stenit + Ferrit
% 15
% 27
M
+
F
20
30
30 20
40
% 55
40
+M+F
N
M+F
Ferrit
( Cr )
10
15
20
25
30
35
[ Cr ] Edeeri
ekil 1 - Ferritik eliklerin stenitik elektrodlarla gerekletirilen heterojen
balant yaplarn gsteren SCHAEFFLER Diyagram
kaynak balantsna ait iyapnn grnm ekil-3de

yeralmaktadr. Yap tamamen stenitiktir ve seyrelmenin hissedilir bir ekilde artt kk pasoya ait
balant blgesinde ekil-4de grld gibi bir
miktar martenzit olumutur.
Eer S noktasn stenitik yapdaki C noktas ile
birletirecek olursak %50ye kadarki seyrelme oranlarnda, balant blgesi erime blgesinde olduu gibi
tamamen stenitik alana rastlar. Bu yap, zellikle
scak atlamalara kar duyarldr ve bu tr kaynakl
birletirmelerde erimi blgede ekil-5de grld
gibi mikro atlaklara raslanmtr.
70
Havada sertleebilen ve ekil-2de X noktas ile temsil

edilen eliin stenitik elektrodlarla kaynak edilerek
birletirilmesini ele alacak olursak daha farkl seyrelme
oranlar ile karlarz.
%10 ferrit ieren, stenitik yapdaki bir elektrod
SCHAEFFLER Diyagramnda D noktas ile temsil
edilmektedir. Bu elektrodu temsil eden D noktas ile
ana metali temsil eden X noktasnn birletirilmesi
sonucu elde edilen XD dorusu (kahverengi izgi)
OX dorusunun (siyah izgi) stnde olup %27ye
kadarki seyrelme oranlarnda stenit ve bir miktar ferrit
ieren balant blgeleri verir. Yaplan deneyler bu tr
bir kaynakl balantnn atlaklardan uzak olduunu
gstermitir.
[ Ni ] Edeeri
30
( Ni )
stenit
25
C
% 27
(d
% 35 % 24
20
(d
% 50
+M
15
=
(d
10
)
20
B
G
10
E
% 22 % 5
Martenzit
5
stenit + Ferrit
+M+F
S
M
+
F
% 30
M+F
Ferrit
( Cr )
10
15
20
25
30
35
[ Cr ] Edeeri
ekil 2 - % 4-6 Cr ieren ve orta derecede s dayanmna sahip eliklerin
heterojen birletirme ilemlerini gsteren SCHAEFFLER Diyagram
ekil 3 - Elektrik ark kayna yntemi uygulanm,

tamamen stenitik yapya sahip olan
heterojen balant blgesinin iyap
grnts. Ana metal sertleebilme
zelliine sahip olup, kaynak ileminde
% 20 Cr, % 10 Ni, % 3 Moli elektrod
kullanlmtr. Seyrelme oran ise % 30
seviyesinde tutulmutur.
ekil 4 - Kaynakl balant ekil-3dekinin

ayns olup kaynak aznn kk
ksmlarnda oluan martenzit
hatt grlmektedir.
71
a
ekil 5 - Heterojen bir kaynak balantsnda
%25Cr, %20Nili bir elektrod
kullanlmas ile oluan erime blgesi.
Mikro atlaklar stenit a boyunca
uzanmaktadr.
%10 ferrit ieren bir dier elektrod da % 18 Cr, % 8 Ni

yapsnda olup E noktasnda yeralmaktadr.
Ni (e) = 10,5
Cr (e) = 20,0 olarak hesaplanr.
Bu elektrod %5 seyrelmeden sonra balant blgesinde martenzit olumasna neden olur. Bu varsaym,
byk martenzit alarn stenitik zeminde grnr
klan mikrografik muayene ile de dorulanmaktadr
(ekil-6).
Baz durumlarda; saf stenitik yap, zellikle gerilme
etkisi altnda, balant blgesinde atlamaya neden
olabilir. ekil-7, bu tr bir balant blgesine ait
atlamay gstermektedir.
ekil 7 - Havada su alabilen bir eliin

%20Cr, % 10 Ni, % 3 Moli
elektrodla kayna. Balant
blgesinde, stenitik-ferritik yap
yerini atlak oluumuna elverili
stenitik yapya terketmitir.
72
b
ekil 6 - Heterojen kaynakl balantda
balant blgesinde martenzit
oluumu (a), martenzitik yapnn
detay grnts (b).
R, D tipi ve rijit al kaynakl balantlarda aada

analizi verilen elektrod problemsiz kaynak dikileri
vermektedir.
Karbon(C)
Manganez (Mn)
Silisyum (Si)
Nikel (Ni)
Krom (Cr)
Molibden (Mo)
:
:
:
:
:
:
% 0,07
% 1,16
% 0,42
% 10,20
% 20,50
% 3,30
Buna gre :
Ni (e) = 13,0
Cr (e) = 24,4
olarak hesaplanr.
Bu deerleri temsil eden nokta G olup % 10 kadar ferrit

iermektedir. Kabul edilebilir seyrelme oran ise
% 24dr. XG dorusu O noktasnn biraz stnden
geer. Ancak bu alama sahip bir elektrodun
almalarda istenilen sonucu veren tek zm
olmad gerei gzard edilmemelidir. nk bu
blgede yeralan birok rn atlaksz balantlar
verebilmektedir.
Tm bunlarn yannda, ylan kaynak metali baka
artlar da yerine getirmelidir. zellikle silisyum
miktar, bu elementin ferrit dengeleyici zelliine
ramen, belirli bir snrda tutulmaldr.
73
KAYNAKTA SALIK ve GVENLK
Elektrik arpmas
Ark Inlar
Gazlar ve Dumanlar
Kendinizi ve dier alanlar koruyun. Kaynak dolgu

malzemelerinin ambalajlarna retici firmalar tarafndan yaptrlan etiketleri dikkatli olarak okuyun ve
doru olarak anlamaya zen gsterin.
DUMANLAR ve GAZLAR salnz iin zararl
olabilir. ARK IINLARI gzlerinize zarar verebilir ve
cildimizde yanmalar oluturabilir. ELEKTRK
ARPMASI ldrc olabilir.
retici firmalarn talimatlarn ve iverenin gvenlik
ile ilgili uyarlarn dikkatli okuyup anlamaya zen
gsterin.
Banz dumandan uzak tutun.
Genel alma ortamndan ve nefes alma blgenizden
duman ve gazlar uzaklatrmak iin havalandma
sistemlerinden ve duman emme sistemlerinden
yararlann ya da her iki sistemi birlikte kullann.
Gz, kulak ve vcudunuzu korumak iin doru
kyafet ve malzemeler kullann.
Elektrik ykl paralara dokunmayn. Cildiniz,
elbiseniz ya da eldivenleriniz nemli ise elektrik ykl
paralarn ya da elektrodlarn bunlara demesini
engelleyin.
Kendinizi i parasndan ve topraktan izole edin.
74
Kaynak Sramalar
Manyetik Alanlar
DKKAT !...
Paslanmaz elikler gibi yksek oranda krom ieren
malzemelerin kaynanda bir takm zel havalandrma
ve/veya duman emme sistemlerinin kullanlmas nerilmektedir. Paslanmaz elik dolgu malzemelerinin
normal kullanmndan kaynaklanan duman ve gazlar
yksek oranda krom bileikleri iermektedir. Krom
iin izin verilen maksimum deer olan 0.5 mgr/m
ve/veya krom-VI iin izin verilen maksimum deer
olan 0.05 mgr/m seviyelerinin, toplam kaynak dumannn snr deeri olan 5.0 mgr/m'e ulalmadan nce
alabilecei unutulmamaldr.
DOLGU MALZEMESN KULLANMADAN NCE
LGL RNE AT "RN GVENLK BLG
FORMU"NU DKKATLE OKUYUN.
American National Standard, Z49.1
"Safety in Welding and Cutting"
American Welding Society
P.O. Box 351040
Miami, FLORIDA 33135
U.S.A.
OSHA Safety and Health Standards, 29 CFR 1910
U.S. Government Printing Office
Washington, DC 20402-0001
U.S.A.
AYRINTILI BLG ALINABLECEK

YARDIMCI KAYNAKLAR
Paslanmaz eliklerin kayna ile ilgili daha ayrntl

bilgiye ulamak iin bavurulabilecek yaynlarn listesi
aada verilmitir:
The Welding Handbook

7. Bask, Cilt 4, Blm 2
ANSI / AWS D10.4
stenitik Paslanmaz elik Boru Donanmlarnn ve
Boru Hatlarnn Kayna in zm nerileri
AWS - A4.2
stenitik ve ift Fazl Ferritik-stenitik Kaynak
Metalindeki Delta Ferrit Dokusunun llmesinde
Kullanlan Manyetik Cihazlarn Standart
Kalibrasyon lemleri
AWS - A5.4
Paslanmaz eliklerin Metal Ark Kaynanda
Kullanlan rtl Kaynak Elektrodlarnn zellikleri
AWS - A5.9
ubuk ve Tel eklindeki Paslanmaz elik Kaynak
Elektrodlarnn zellikleri
AWS - A5.22
Paslanmaz eliklerin Ark Kaynanda Kullanlan
zl Tellerin ve TIG Kaynanda Kullanlan
Tellerin zellikleri
AWS - A5.30
Birletirilecek Paralarn Aralarna Konulan ve
eitli Geometrik Forma Sahip Kaynak
rnlerinin zellikleri
ASM Metals Handbook
Kaynak ve Lehimleme
8. Bask, Cilt 6
ASM International
ASM Metals Handbook
Kaynak, Sert Lehimleme ve Yumuak Lehimleme
9. Bask, Cilt 6
ASM International
AWS - FMC
Kaynak Dolgu Metalleri Karlatrma Tablolar
ASM Metals Handbook
Metallerin zellikleri ve Seimi
8. Bask, Cilt 1
ASM International
The Making, Shaping and
Treating of Steels
10. Bask
United States Steel Corporation
ASM Metals Handbook
Paslanmaz eliklerin, Takm Malzemelerinin ve
zel Amal Metallerin zellikleri ve Seimi
9. Bask, Cilt 3
ASM International
Welding Metallurgy of Stainless Steels
Erich Folkhard, Springer
Verlag, New York
75
KAYNAKA
ngilizce Kaynaklar :
1) Stainless Steels
Properties - How to Weld Them - Where to Use Them
John M. Gerken, Damian Kotecki
The Lincoln Electric Company, 1990
2) Welding Procedure Handbook of Arc Welding
The Lincoln Electric Company, Ohio, 1994
3) Welding Handbook
Materials and Applications - Part 2 - Volume 4
American Welding Society, Miami-Florida, 1994
4) Stainless Steel Weldirectory
Stick Electrodes and Techniques
The Lincoln Electric Company, Ohio, 1998
5) Structure Diagram for Stainless Steel Weld Metal
The Lincoln Electric Company
Franszca Kaynaklar :
6) Mtallurgie de la Soudure
D. Sfrian
Dunod - Paris, 1959
7) Les Electrodes Enrobes Pour Aciers Inoxidables
The Lincoln Electric Company, France, 2001
76
Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..

Yakackalt, Ankara Asfalt zeri, Yanyol, Mermer Sokak, No:16
34876 Kartal / STANBUL
Tel : (0216) 377 30 90 - pbx
Faks : (0216) 377 00 00
www.askaynak.com.tr

Paslanmaz Celikler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Paslanmaz Celikler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PA SLANMAZ EL KLER N

Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..

Ankara Blge Sat Brosu

Adana Blge Sat Brosu

Ostim Sanayii Sitesi

Kzlay Caddesi, Karasoku Mahallesi

stanbul Blge Sat Brosu

zmir Blge Sat Brosu

Rauf Orbay Caddesi

Mersinli Mahallesi, 1. Sanayii Sitesi

PASLANMAZ ELK TRLER

1.1 Ferrit Oluturan Elementler

2.1 Ferritik Paslanmaz elikler

PASLANMAZ ELK TRNN SEM

PASLANMAZ ELKLER N KAYNAK AIZI

DOLGU METALNN SEM

KAYNAK YNTEMNN SEM

rtl Elektrod Ark Kayna

PASLANMAZ ELKLER N KAYNAK

rtl Elektrod ile Ark Kayna Yntemi

EK-1 evrim Tablolar

KAYNAKTA SALIK ve GVENLK

AYRINTILI BLG ALINABLECEK

Paslanmaz eliklerin Kayna

Paslanmaz elikler; ierisinde en az % 10,5 orannda

Bunlar sras ile ;

Paslanmaz eliklerin Kayna

Fosfor, Kkrt, Selenyum - lenebilme kabiliyetini

Paslanmaz eliklerin Kayna

Paslanmaz eliklerin byk bir blmnn kaynak

yeralan rnlerin banda 405, 409, 430, 442 ve 446

stenitik tip paslanmaz eliklerin sl genleme

Ferritik paslanmaz eliklerin kaynanda seilen dolgu

Paslanmaz eliklerin Kayna

Tablo-1 Ferritik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri

Kimyasal Analiz Deerleri (%) *

*) Tek deerler maksimum deerlerdir

* *) Genel olarak kaynak edilemeyen rnler olarak kabul edilirler

mesiyle sertletirilebilirler. Bu grupta 403, 410, 414,

(ASM Metals Handbook, 9. Bask, Cilt 3)

yararl grlyorsa, dolu tel veya zl tel olarak 420

Paslanmaz eliklerin Kayna

Tablo-2 Martenzitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri

Kimyasal Analiz Deerleri (%) *

*) Tek deerler maksimum deerlerdir

* *) Genel olarak kaynak edilemeyen rnler olarak kabul edilirler

dikiinin snekliini ve tokluunu arttrmak amacyla

(ASM Metals Handbook, 9. Bask, Cilt 3)

atlak oluumunu engellemek amacyla, dk

Paslanmaz eliklerin Kayna

Tablo-3 stenitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri

Kimyasal Analiz Deerleri (%) *

Paslanmaz eliklerin Kayna

Tablo-3 stenitik Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri (devam)

Kimyasal Analiz Deerleri (%) *

*) Tek deerler maksimum deerlerdir

* *) Genel olarak kaynak edilemeyen rnler olarak kabul edilirler

(ASM Metals Handbook, 9. Bask, Cilt 3)

ekil-3 18 Cr / 8 Ni (0.10 C)'lu Paslanmaz eliin Tane Snrlarnda Oluan

Paslanmaz eliklerin Kayna

ekil-4 Krom Karbr kelmesi Sonucu Hassas

Bu sorun, kromla birleerek krom karbr olumasna

ekil-5 Niobyum Stabilizasyonu