Professional Documents
Culture Documents
; n* =
M A | M A : A vogadro.
V
M
iu nay cho thy: Khi lng th tch cang tng, th cac phn t
cang gn va cac lc tng tac phn t trong cht long rt quan trong.
-S khac bit gia cht long va cht rn.
+ D chay, ly dang cha no lam hnh dang.
+ Co th cu tao lai sau khi rai ra (rot ra).
Hin tng lun khac bit gia cht long va cht rn c giai
thch bi tnh di ng rt ln cua cac phn t trong trang thai long.
Mt s khac bit na la vn tc cac im cua cht rn c
tnh theo theo cng thc:
()
r
r r
r
V P = V(M ) + MP
r
r
dF = P(M )dsn
r
dF : Lc b mt tai im M
2.iu kin bin.
Goi P1 va P2 la ap sut 2 bn
cua phn t ds. Mt phn t th
tch dV=hds, dm: phn t khi
lng. Theo phng trnh c ban
cua LH:
r r
r
dm.a = f V dV + (P1 P2 )n12 ds
cung
be
dm, dV = 0 P1 = P2
mt phn cach hai cht lu ap sut la lin tuc.
4.TNH NHT.
phan anh chuyn ng cua cac cht lu thc. T thc
nghim ta a ra: lc ct (trt) hay goi lc nht trong chuyn ng
mt chiu c th hin nh sau:
r r
r
r
V V = v( y, t )e x
F =
S
y S : dientich
2.S Reynolds.
S chuyn t tng sang ri i vi cac dong chay c xet thc
hin bng:
-Vn tc trung bnh V cua cht lu: la thng s ta thy ro rang
trong th nghim trn.
- nht cua cht lu. Ta hin nhin thy dong ri kho thc
hin vi du so vi nc.
-ng knh ng D: Nu ng knh ng nho cho ta dong chay
tng hn ng co ng knh ln.
-Khi lng th tch cua cht lu: Thng s nay khng anh
hng; nhng khi lng th tch lun co trong phng trnh tin
trin. S khng th nguyn c goi s Reynolds, ky hiu nh sau:
Re =
VD
2.ng dong.
thi im t0 a cho, ng dong la ng cong ma tai o vec
t vn tc tip tuyn vi mi im co phng trnh:
dx
dy
dz
=
=
v x ( x, y , z , t 0 ) v y ( x, y , z , t 0 ) v z ( x, y , z , t 0 )
3.ng phat xa (anh du).
thi im a cho,toan b cac hat i qua im nay u c
"anh du" va tao thanh mt ng cong goi la ng phat xa.
4.Dong chay dng.
r r
v
Trng vn tc (r ) khng phu thuc tng minh thi gian t
(i vi dong chay nay 3 ng trn trung nhau).
r
r
dR (t ) r r
= V R (t ), t
V (t ) =
dt
r
r
Vi R i (t ) v tr thi gian t cua hat ma ban u co v tr R (0)
i
thi im u t=0.
Cac vn tc nay ch phu thuc ro rang vao thi gian va cac toa
r
ban u cua hat, tc la R (t ) .
Ta thong dung ky hiu X(t),Y(t), Z(t) lam bin Lagrange
V du ap dung. Cho dong chay m ta theo Lagrange:
X i (t ) = X 0,i (1 + bt )
Yi (t ) = Y0,i
X 0 ,i
(b = const) Y -Toa ban u cua hat
0 ,i
i khi t=0
r r
r
V
Xac nh vn tc V(t ) cua cac hat va tm (R i (t ), t )?
Giai
r
r r
r
dR i (t )
Vi R i (t ), t = V (t ) =
dt
r
dX i (t ) r
r
Vi (t ) =
e x = X 0,i be x
dt
r
r r
r
Vi (t ) = V R i (t ), t = X 0 be x , ma X0,i=
Vy
X i (t )
1 + bt
r r
X (t ) r
V R i (t ), t = i be x
1 + bt
r
v
Theo le chung ta tm (M, t ) tai moi im M cua cht lu
r
r
v (M , t ) = h& (t )e z
Chu y:
S cn thit dung hai khai nim h va z v h(t) biu din cao
cua cht lu, con z la cao im M.
r
S phu thuc cua v (M, t ) la ham cua:
r r
r = R (t )
V du:
X i (t ) = X i 0 (1 + bt )
Yi (t ) = Yi 0
r
r r
X (t ) r
(
)
=
V
t
V
R (t ), t = i be x
Theo trc ta co: i
1 + bt
r
r
v = ve z (v<0) trong kh quyn nhit khng i, nhng phu
dTd
theo thi gian t trong qua trnh ri cua no, ta i tnh dt
Cach 1: Gia s, ngi du ri ti t thi im t0, th cao
cua du c cho:
Zngdu = v(t-t0) (vi v<0)
Nhit k o nhit tc thi c biu th:
Tngdu=T0 + Zngdu = T0 + v(t-t0)
dTdu
= v > 0
Ta co:
dt
Cach 2: Trong thi gian dt, ngi du c dch chuyn dz=vdt
r
hoc co th vit dM = vrdt .
dT
dT
=
dZ
S bin i nhit tng ng c cho bi:
du
dz
r
dT
=
grad
T
.
d
M
hoc c th vit: du
r r
t dZ=vdt hoc dM = vdt
T y: dTdu =
Ngoai
ra,
dT
r
vdt , hay dTdu = v gradTdt
dz
ta co:
dTdu
= v , ma co th vit
dt
dTdu r
= v.gradT
dt
S bin i nay, trnh
bay s bin i cc b cua
nhit nhn theo ngi
du xet ging nh 1 hat. No
c goi la s bin i toan
phn hay ao ham toan phn
cua nhit c vit
tng t
DT T T
= 0 , trong
(
t
Dt
t
T
trng hp chung ta quan tm) hay z ao ham ring i vi
cao z (ai lng bng trong trng hp trnh bay).
Nh vy, ngi nhay du cm trong tay nhit k va quan sat
DT
.
nhit bin i theo thi gian, o bng ao ham toan phn
Dt
Trong v du c xet, ngi nhay du quan sat mt s bin i c
goi i lu( convective).
DT r
= v gradT
Dt
DT T
=
t
Dt
=
+ v gradT = + v grad T
Dt
t
t
Dt
r
G ),
dt
Bai tp:
1.Cho dong chay theo Lagrange di dang:
X(t ) = X 0 (1 + bt ) (vi b=const)
Y(t ) = Y0
r
r
r
Ky
(
)
(
)
(
)
v x , y, z, t = ae cos t ky e x = v y, t e x .
DP
D
0
,
=
=0
Lu y:
Dt
Dt
Ngha la: hat cht lu co khi lng khng i, th tch cua no
nhng thay i theo thi gian; tng t i vi ap sut.
3.ao ham toan phn mt ai lng v hng g.
Khi m ta ng hoc cac dong chay, chung ta a xet t quan
im Lagrange n quan im le trong khi quan tm n trng
vn tc cua cht lu. Chung ta tm cach biu din ao ham toan phn
cua mt ai lng v hng. Chung ta bit rng
r
r r
r r
v (r , t )ole = V R (t ), t Lag , y R (t ) biu th qu ao cua hat i qua
r
r
r (t ) = R (t ) = 0M
r
(
g
Xet 1 ai lng v hng r , t ) : g = : khi lng th tch.
g =P : ap sut.
10
Dg
= ?
Cn tm
Dt
trong dt, hat dch chuyn t im M(X,Y,Z) ti
M' (X + dX, Y + dY, Z + dZ) vi dX = v x dt; dY = v y dt; dZ = v z dt
hay
r r
dM = vdt
T y
phn
g g r
g
g
Dg g
r
+ v gradg = + v grad g
=
+ vz
+ vy
+ vx
=
z t
y
x
Dt t
t
Trong o:
r
v
- grad (s hang) ao ham i lu (convective): no ch ra tnh
r
4.ao ham toan phn cua ai lng vec t G
r
r
r
r
G = G x ex + G y ey + G z ez
r
DG x G x r
DG y r
DG z r
DG DG x r
+ v gradG x
=
ex +
ey +
e z , vi
=
t
Dt
Dt
Dt
Dt
Dt
r
r
r
DG r
r
(
v
grad
G
e
+
G
e
+
G
e
+
=
x x
y y
z z)
vy Dt t
+ vy
+ vz
Toan t v grad = v x
trong toa cac.
z
x
y
11
r
DG r
r
= + v grad G
Tng t trc y:
Dt t
r
DG
1
=
+
+
+
v
v
v
G
Trong toa tru:
x
z
t
z
Dt t
r
r
DG
1
1 r
G
=
+
+
+
v
v
v
Trong toa cu:
r
r
Dt t
r
r sin
r
r
r r
v (r , t ) = kxe x + kye y
ax =
+ ky ( kx ) = k 2 x
= kx
Dt
y
x
t
Dv y
ay =
= kx
+ ky (ky ) = k 2 y
Dt
x
y
t
Vy ar = k 2 0M
*Theo Lagrange: Quy ao c tm bi:
dX
= kX(t ) X = X e kt
0
dt
kt
dY
= kY(t ) Y = Y0 e
dt
Vx (t ) =
dX
= kX 0 e kt = kX (t )
dt
12
Vy (t ) =
dY
= kY0 e kt = kY (t )
dt
dVx (t )
ax =
= k 2 X 0 e kt = k 2 X (t )
dt
dVy (t )
ay =
= k 2 Y0 e kt = k 2 Y (t )
dt
r
r
r
r
r
r
2
a = k R(t ); R (t ) = r (t ) = X (t )e x + Y (t )e y
13
r
hng S trong mt h qui
chiu.
Goi m la khi lng
phn t i qua mt
r
S trong thi gian t .
Ta goi Dm la lu lng
khi cua cht lu i qua
r
S sao
mt
m = Dmt .
cho
r
r r r
Dm c xac nh nh sau: dS = dSN , dl = v (P, t )t
r
r
r
r
Th tch phn t: d = v (P, t )dSt = v (P, t )NdS .t
r
r
(
)
(
)
(
)
S
P
,
t
d
=
S
P
,
t
v
P
,
t
N
dSt = m
Khi lng :
Lu lng khi phn t:
r
r
r
r
dDm = (P, t )v (P, t )dS = (P, t )v (P, t )NdS
Lu lng khi i qua 1 mt xac nh trc.
r
r
r
r
&
D m = (P, t )v (P, t )dS = (P, t )v (P, t )NdS
S
(khng
ong)
(khng
ong)
r
r
D m = (P, t )v (P, t )NdS
S(ongkn)
t:
r r
v = j (P, t ) goi la
mt th tch cua
dong khi lng
r
r
Dm = j (P, t )NdS
S
r
r
Dm = j (P, t )NdS
S
khong
ong
ong
DM
=0
Nh vy:
Dt
-ao ham toan phn cua 1 tch phn theo th tch. Ta tnh:
DG
, vi G = g(M , t )dt
Dt
V
DG
=
Dt
g (M , t + t )d g (M , t )d
v:( t + t )
v (t )
(
)
(
)
(
)
(
)
+
g
M
,
t
t
d
g
M
,
t
d
+
g
M
,
t
+
t
d
g
M
,
t
d
V
V3
V2
V1
= 3
t
g(M, t )
d t
t
V
= 3
+
t
Ta nhn c
DG
=
Dt
g(M, t + t )d g(M, t )d
V1
V2
t
r
g(M, t )
r
d + g ( P, t )v ( P, t ) NdS
t
S
V
Kt lun:
g(M, t )
d
S hang
bin cuc b
t
V
r
r
g
(
P
,
t
)
v
(
P
,
t
)
N
dS
bin i lu
S hang
S
V du:
Nu g = 1
G = V. Theo strgradski
r
r
r
DV
= v (P, t )NdS = div(v )d
Dt
S
V
Nu
r
div(v ) = 0 :
D
Khi lng th tch cung khng i; Dt = 0
o la tnh c trng cua dong chay khng nen c
m(t ) = (M , t )d
V
ngha la:
m = Dm ,ra t
Biu th di dang
r
r
m = (P, t )v (P, t )NdS.t
S
ong
c nh gii hanV
Vy ta co phng trnh bao toan khi lng dang tch phn
r
r
(M , t )
d + (P, t )v (P, t )NdS = 0
t
V
S
ong (kn)
t
V
hay
r
r
(M, t )
(
)
(
)
d
P
,
t
v
P
,
t
N
dS = 0
t
V
S
c nh
(ong)
P
,
t
v
P
,
t
N
dS =D
Hay: t
m,ngun
V
= 0 Dm,ra = Dm,ngun
t
= 0 Dm,ra = Dm,ngun
*Cht lu khng chu nen :
t
*Ch n nh (dng):
S
khng ong (m)
ong
Kt lun:
Trong trng hp cht lu khng chu nen, s bao toan lu
lng khi dn n s bao toan lu lng th tch.
r
r
(M, t )
d + (P, t )v (P, t )NdS = 0
t
V
S
ong
Hay
r
(M , t )
+ div[(M , t )v (M , t )] = 0
t
r
(M , t )
+ divf (M, t ) = 0 goi la phng trnh bao toan
t
=
Th vao phng trnh trn ta chu y:
t
Dt
Ta co th nhn c phng trnh bao toan khi lng dang
cuc b con goi phng trnh lin tuc co dang sau:
r
D
+ divv = 0
Dt
Trong ch n nh ta co:
r
div (v ) = 0
r
D
0
=
ta co divv
i vi cht lu khng chu nen v
Dt
V du ap dung (xem v du 3 trang 45) va 4,5 Bai tp 3,4.
=0
r
r r
v (r , t ) = v (r , t )e r
xem hnh ve
hay tnh gia tc cua hat cht lu.
r
divv
dx ' = x + dx + vx ( x + dx, t ) t [ x + vx ( x, t ) t ] = dx 1 + x t
x
Tng t ta co :
v y
v
t va dz ' = dz 1 + z t
dy ' = dy 1 +
y
z
x
y
z
Ngha la :
r 1 ( )
divv =
t
v x v y v z
= x + y + z
r
3.Trng vn tc va s quay: vai tro cua toan t rotv .
cuc b, trng cac vn tc cua cht lu co th ng dang
(ging nh) trng vn tc cac im thuc vt rn quay (co vec t
r
quay ). S quay c bit nay (s xoay) cua cht lu tai mt im
r
r
M se tn tai nu rot(v ) = 2 0 .
Cho ta bit s tn tai cac vung xoay.
Toan t
G z G y
y z
r G x G z
rotG =
z
x
y G x
x
y
= 0 (M ) : nn Dm,ra = Dm,ngun.
t
r r
r
v (x, y, z, t ) = v y (x, y, t ) divv
= 0 rotA = v
;
v =0
z
0
r
A(x , y, z, t ) = 0
(x , y, t )
r
r
r
Khi o v = rot[(x, y, t )e z ] = grad[] e z
r
v (x , y, z, t ) = y
x
r
r
r
v = rot[(x, y, t )ez ] = grad(x, y, t ) ez
Cac ng dong (x, y, t 0 ) = cte ng nht vi cac ng
dong t0.
5.Dong chay th.
Mt dong chay khng xoay c goi la dong th tai moi im
r
v
cua dong chay (tn tai sao cho = grad , goi la th vn tc)
r
v
Th cua cac vn tc phai thoa man = grad
r
cua . Hp lc dF cac lc tac dung bi cac hat bn ngoai ln bn
r
r
d
F
d
F
hay
trong c phn tch thanh 2 thanh phn
N va
T
r
r
r
dF = dFN + dFT
r
d
F
Thanh phn N c goi ap lc (ap sut) va c xac nh:
r
r
dFN = P(M, t )NdS
r
r
r r
r
Thanh phn dFT = gradv.n dST ; nu v = vT goi lc nht.
r
d
F
i vi cht lu ly tng, ta bo qua lc nht T = 0
r
g
Trong trng trong lc vi gia tc trong trng
r
r
f
=
g
Mt th tch cua lc la: v
Mt khac ta co: dm = d
r r
r
d
f
=
f
dm
=
f
Lc th tch co th vit:
m
m d
r
r
r
r
f v = f m ; vi lc trong trng th f m = g
g
f
i vi trong lc : v
vi m = g
3.S tng ng cua lc th tch, khi lng.
Ta ch xet trng hp lc ap sut.(ap lc)
Theo trc y khi xet cac lc nguyn t tac dung ln 6 mt
cua hnh hp phn t th tch cht lu ta co:
r
r
r
r
P
P
P
dF = dxdydze x
dxdydze y
dxdydze z
z
x
y
= grad Pd = grad P
grad P
d
=
dm
r
Lc nay ng nht 1 lc th tch. f v = gradP
r
f v = gradP
r
gradP
fm =
= f m ,toan b
Dt
r
r
r
v2
r v
r r
Dv v r
v Dt = t + v.grad v = t + grad 2 + rotv v
r
r r r
v2
v
+ grad + 2 v = f m ,toan b
=
t
2
r 1 r
= rotv
2
r
r
r r
A2
=
A
.
grad
A
grad
+
A
rot
A
(s dung cng thc:
2
Ax
r
r
v A.grad A = Ax x + Ay y + Az z Ay
Az
Ax
Ax
Ax
+ Ay
+ Az
x
y
z
Ay
Ay
Ay
+ Ax
+ Ay
+ Az
z
x
y
Az
Az
Az
+ Ax
+ Ay
+ Az
z
x
y
= Ax
2
2
2
(
)
(
)
(
A
x
+
A
y
+
A
z )
2 x
y
z
Az Ay
y
z
r Ax Az
rotA =
z
x
Ay Ax
x
y
Ta phn bit cac lc trn n v khi lng va tng ng cua
r
f
lc khi lng ch do cac ap sut, khi o ta co th vit : m ,toan b
r
gradP
= fm
hay:
r
r r r
v2
v
gradP
+ grad + 2 v = f m
t
2
i vi toa cac:
v x
v x
v x
v x
1 P
=
+
+
+
f
v
v
v
x
y
z
x ,m
t
z
x
y
x
v y
v y
v y
1 P
v y
+ vx
+ vy
+ vz
= f y ,m
x
y
z
y
t
v z
v z
v z
1 P
v z
+
v
+
v
+
v
=
f
x
y
z
Z ,m
t
x
y
z
z
r
dl :
r r
phn t cua ng dong d l // v
nhn v hng
r
r r r r
v2 r
v r
gradP r
.d l + grad d l + 2 v .d l = f m
.d l
t
2
r
r r r
r r r
ta 2 v .d l = v v // d l
r r r
nn 2 v .d l = 0
r
f
Thng thng lc khi: m = grade Pm ( epm goi la th nng)
r
r
i vi trng trong lc: f m = g
r
f m = grad(gz ) va e pm = gz
r
r
v2
r 1
v r
+
+
e
.
d
l
+
grad
P
.
d
l =0
.
d
l
grad
Ta co: t
pm
2
B
B r
B
v 2 (M , t )
gradP(M , t ) r
v (M , t ) r
(
)
.
d
l
e
M
,
t
+
.d l = 0
+
+
pm
A t
(
)
2
M
,
t
A A
r
r r r r
v2 r
gradP r
v r
.d l + grad .d l + 2 v .d l = f m
.d l
2
t
r
Nu f m = grad (e pm )
r r gradP r
vr
v2
+ e pm + 2 v +
+ grad
.d l = 0
2
t
Th tn taiham s (P ) = (u )
P
du
r
r
d
gradP
d ( P )
1
.gradP va
grad(P ) =
= grad (P )
=
nn
dP
( P)
dP
0
Vy: f m =
grad P
= grad [ (P )]
r
r r r
v (M , t )
v2
P
e
+
2
v .d l = 0
grad
+
+
+
pm
2
t
(1)
i vi cht lu Bartrp.
r
r r r
v
v2
+ e pm + (P ) + 2 v .d l = 0
+ grad
t
2
r
v
= 0 va
*Dong chay dng:
t
(2)
r r
d l // v (v qu ao
ng
dong)
B
v2
P
(1) + e pm + = 0
A
2
(1)
v2
(
)
+
e
+
P
pm
(2)
2
=0
(2)
r 1
r
(
)= 0
=
rot
v
*Dong chay khng xoay:
2
r
r
r
v (M , t )
(M , t )
= grad
v rot (v ) = 0; v = grad
t
t
T phng trnh le (2) i vi dong chay bartrp
(M, t ) v 2
(
)
+
+
+
e
P
pm
t
= const
2
b cht lu
i vi dong chay khng xoay va dng cua cht lu khng
chu nen.
v2
/
(
)
e
P
+
+
pm
= const (4) bt ky thi im t trong
2
(3 )
toan b cht lu
v du 3 trang 105 va v du 4 trang 109.
Cho cht lu khng chu nen cha trong 2 nhanh cua ng hnh
ch U vi tit din . Chiu dai tng cng cua cht lu trong ng la
L. trang thai cn bng mc nc 2 nhanh ng bng nhau. Hay
xac nh chu ky dao ng cua cht lu trong ng.
Giai.
Tch phn phng trnh le:
B
r
B
v (M , t ) r
v 2 (M , t )
gradP(M , t ) r
A t .d l + e(M, t ) + 2 + A (M, tt ) .d l = 0
A
B
(x)
r
r
v v (M , t ) = z& (t )T
r
r
r r
r
v r
&
&
.
d
l
=
z
T
.
d
l
d
l
=
dS
T
1)
(v
)
t
= &z&dS
r
B
v (M, t ) r
A t .d l = &z&A dS = &z&L
B
v 2 (M, t )
=0
2
A
B
B
r 1
gradL r 1
.
d
l
=
grad
P
.
d
l = (PB PA ) = 0
3)
A
A
B
2g
2
&&
(x) ZL + 2gz = 0 k =
L
2
Vy chu ky: T = K = 2 2g
Bai tp:
1.Cho dong chay theo Lag:
(b=const
X (t ) = X 0 (1 + bt )
Y(t ) = Y0
Tm gia tc cua hat trc tip va theo le.
Giai.
r
r r
r
r
r
dR (t ) r
V R (t ), t = V(t ) =
; R (t ) = X (t )e x + Y (t )e y
dt
r
r
dX (t ) r
dY (t ) r
dY (t )
V
ex +
e y = X 0 be x ( v
=0)
Vy (t ) =
dt
dt
dt
r r
r
X (t ) r
be x
V
Hay R (t ), t = X 0 be x =
1 + bt
dVx
r
ax =
=0
r dV
dt
a
=0
dVy
hay =
dt
ay =
=0
dt
r r
x (t ) r
be x
Theo le: v (r (t ), t ) =
1 + bt
r
r
r
v r
(
)
a
t
=
v
.
grad
v
+
Theo cng thc
t
v vr theo
r
e x nn:
xk
xb
v
v
xb
1 + t
1 + bt
+v
a (t ) =
+
=
.
(1 + bt ) x
t
t
x
b
xb 2
xb
=
+
=0
.
(1 + bt )2 (1 + bt ) (1 + bt )
r
r
r
(
)
v
=
u
e
+
gt
+
v
e
2.Cho trng vn tc:
0 x
0
z
v x = u0
v Z = gt + v 0
dX
dZ
=
= dt
Phng trnh qu ao: u
gt
+
v
0
0
X (t ) = u 0 t + X 0
1 2
(
)
Z
t
gt + v 0 t + Z 0
=
2
X (t ) X 0
:
Kh t t =
u0
X X0
1 X (t ) X 0
+ v 0
Z(t ) = g
+ Z0
2
u0
u
0
dx
dZ
=
Phng trnh ng dong : u
gt + v 0
0
dz gt + v 0 dx
dz
=
;
=0
dx
u0
u 0 gt + v 0
x
z
= const
u 0 gt + v 0
Z=
gt + v 0
x + const la ng thng
u0
dz gt + v 0
vi goc nghing: tg = dx =
u0
r
r
v (y, t )e x
v (y, t )e x
+ 0.
=0
+ v (y, t )
x
y
r
r
2 ky
(
)
a
a
e
sin
t
ky
e
=
Vy
x
dx dy
=
vx vy
10