Prof.ddr Osman Lindov, dipl.in.

sa
d
aobr.
Asis. Adnan Om
merhodi, MA- dippl.in.saobbr.

METO
M
ODOL
LOGIJJE I M
METODE
A LIZA UTICA
ANAL
U
AJA
TRA
ANSPO
ORTA NA O
OKOLI
- skriipta zaadatakaa - testov
vi za polagan
nje -

Saraajevo, 20013.

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

UNIVERZITETA U SARAJEVU

Prof.dr Osman Lindov, dipl.in.saobr.

Asis. Adnan Omerhodi, MA- dipl.in.saobr.

METODOLOGIJE I METODE ANALIZA

UTICAJA TRANSPORTA NA OKOLI
- skripta zadataka - testovi za polaganje -

Sarajevo, 2013.

Izdava:
Fakultet za saobraaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu
Recenzenti:
Prof.dr Fadila Kiso
Prof.dr Mustafa Mehanovi

Naslovna strana:
Lo Design
Tehnika obrada:
Lo Design
tampa: Skriptarnica Fakulteta za saobraaj i komunikacije, Sarajevo
Tira: 100

Odlukom Ureivakog odbora Fakulteta za saobraaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu

broj____________, od _____________ i na osnovu Odluke Nastavno naunog vijea Fakulteta
broj_______________, od ____________________, odobrena je upotreba ove skripte zadataka
kao pomonog udbenika u nastavi.

ISBN 978-9958-619-20-5

METODOLOGIJE I METODE ANALIZA UTICAJA TRANSPORTA NA OKOLI

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Koje grupe podataka za unos nudi glavni izbornik CALINE4?

poslovni parametri
smijer vjetra
geometrija linkova
aktivnosti linkova
uslovi pokretanja
pozicija receptora
Za koje vremenske periode program CALINE4 vri proraun zagaenosti ?
za perod od 1h
za period od 4h
za period od 8h
za period od 1h
AE-DEM software je razvijen s ciljem da olaka ?
sektorsko odreivanje emisije (EstimatER)
izradu nacionalnog inventara emisije (CollectER)
brisanje informacija vezanih za zagaenje okolia
izradu izvjetaja (ReportER) u odgovarajuem formatu
Koje opcije se nalaze u programu DEM u traci alata?
File
Country
Meta Info
Import
Quallity Control
Emissions
Visualise
Report
Export
Fuel
Submit
Windows
Help
Koji su postupci zatite od buke na aerodromu?
smanjenje buke na izvoru
koritenje zatitnih panela
planiranje i koritenje upravljanja zemljitem
poumljavanjem okoline aerodroma
operativne procudure za smanjenje buke
strategijske procedure prilikom paljenja zrakoplova
operativne restrikcije zrakoplovnog saobraaja
Koji je najznaajniji document koji tretira problematiku buke u zrakoplovnom
saobraaju?
ICAO Annex 16, TOM 1
ICAO Annex 19, TOM 1
4

ICAO Annex 6, TOM 1

7.

Na ta se odnosi ICAO Annex 16, TOM 1?

mjerenje buke za potrebe monitoringa u okolini zrakoplovnog pristanita
mjerenje zagaenja zraka u okolini aerodroma
zabranu slijetanja zrakoplova koji proizvode visok stepen buke
procjenom buke kao i kriterijumima za primjenu operativnih procedura za smanjenje
buke
Kako glasi jednaina C.R.T.N. modela za proraun nivoa buke?
500
) - 328 ,6 ( dB( A ))
V
500
L10 = 10 log10 ( Q ) + 33 log10 ( S + 40 +
) - 27 ,6 ( dB( A ))
S
500
L10 = 10 log10 ( Q ) + 33 log10 ( V + 40 +
) - 27 ,6 ( dB( A ))
V

L10 = 10 log10 ( Q ) + 333 log10 ( V + 40 +

8.

9.

Koji su ulazni podaci za C.R.T.N. model?

ukupni saobraajni tok
brzina vjetra
irina kolovoza
prosjena brzina vozila
procenat tekih vozila
Formula za izraunavanje prosjenog nivoa imisije buke prema modelu R.L.S.90 kada
se uzimaju u obzir korekcioni faktori je:

10.

Lm , AND = Lm (25 , basic) + C speed + Croadsurface + C gradient + Cref ( dB( A )

Lm (25 , basic ) = 37 ,3 + 10 log [M (1 + 0.082 p )]

Koje su osnovne mjere za smanjenje nivoa buke od cestovnog saobraaja?

nasipi za zatitu od buke
smanjenje buke na izvoru
ogranienje brzine kretanja
poboljanje odravanja ceste
11.
saobraajno tehnike mjere za smanjenje buke
smanjenje rasprostiranja buke
zatita od buke na mjestu imisije
ekonomske mjere i regulativa
ta predstavlja EstimatER?
sistem za izradu nacionalnog inventara emsije
12.
sistemza sektorsko odreivanje emisije
informacijski sistem za zatitu okolia
U kom programskom jeziku je napisan EstimatER?
C ++
13.
Basic
C
14.
5

ta predstavlja TrainER za AE-DEM modul za razmjenu podataka o zagaenosti

zraka?

Dio dokumenta distribuiran korisnicima novog CORINAIR softver sistema za zrano

zagaenje i praenje distribucije, za nove alate CollectER i ReportER
Izvjetaj novog CORINAIR softver sistema za zagaenje u neposrednoj okolini
saobraajnice
Koji su lanovi porodice AE-DEM alata za razmjenu podataka o zagaenosti
zraka?
novi alati Collecter-a, nova verzija TrainER-a, novi alati ReportER15.
nova verzija CollectER-a, nova verzija ReportER-a, novi alati EstimatER-a
nova verzija AE-DEM-a, alati AE-DEM-a
Koji su najznaajniji parametri za modeliranje buke pomou modela R.L.S.90?
nagib puta, satno saobraajno optereenje, brzina, procent tekih teretnih vozila
16.
prosjean protok vozila, procent tekih vozila, brzina, vrsta gornjeg ustroja, nagib
puta, odbijanje zvunih talasa
Koji se procesi primjenjuju kod izraunavanja buke, primjenom modela R.L.S.90?
mjerenje za uslove na udaljenosti od puta koja nije vea od 300 m i sa brzinom vjetra
ispod 2 (m/s)
modeliranje za uslove dugog i pravog puta sa glatkim asfaltom, maksimalne brzine
100 (km/h), mjerna taka 25 (m) od centra puta i na visini 4 (m) od tla i slobodno irenje
17.
izraunavanje nivoa buke u referentnoj poziciji postavljenoj 10 m od ivice
saobraajnice
mjerenje nivoa buke primjenom aparata za mjerenje buke
modeliranje u uslovima u kojima se uzimaju u obzir i korekcioni faktori s obzirom na
brzinu, i vrstu kolovoznog zastora
ta predstavlja CollectER?
informacijski sistem za zatitu okolia
elektronski sistem za sektorsko odreivanje emisije
18.
sistem za izradu nacionalnog inventara emisije
softverski paket za izradu karti buke
Koji se osnovni podaci pohranjuju u CollectER-u?
polutanti (zagaivai)
odstupanje kilometrae
beta faktor
19.
teritorijalne jedinice
SNAP kodovi
surogatni podaci
goriva
Koji su osnovni prozori glavnog korisnikog zaslona u okviru EstiamtER alata?
brisanje modela
upravljanje modelom
ulazni direktorij
20.
sredinji direktorij
definisanje modela
izlazni direktorij
poruke

ta se ispisuje u prozor poruke u okviru EstiamtER alata?

upozorenja
pohvale
21.
greke
mogunosti
Koji su pomoni podaci u okviru TrainER analize podataka?
pretvaranja
zagaivai
teritorijalne jedinice
22.
jedinice
komentari
standardne aktivnosti i faktori emitiranja
goriva
Koji su osnovni podaci u okviru TrainER analize podataka?
jedinice
zagaivai
standardne vrijednosti i faktori emitiranja
teritorijalne jedinice
23.
goriva
NUTS (snimci)
zamjenski podaci
komentari
Na koji nain je izvrena klasifikacija izvora zagaujuih tvari u skladu sa SNAP
97 nomenklaturom na teritoriju odreene zemlje?
Gornji nivo - 7 glavnih sektora
Srednji nivo - 75 podsektora
Gornji nivo - 11 glavnih sektora
24.
Glavni nivo - 11 glavnih podsektora
Srednji nivo - 55 podsektora
Najnii nivo - 216 aktivnosti koje uzrokuju emisiju
Sporedni nivo - 75 podsektora
Najnii nivo - 416 aktivnosti koje uzrokuju emisiju
Koja su tri lana AE-DEM porodice alata ukljuena u TrainER analizu podataka?
Caline
EstimatER
CollectER
CORINAIR
25.
Copert
Lima
Sound plan
ReportER
Kolika je frekvencija zvuka koju proizvode putniki zrakoplovi?
od 30 do 15 000 Hz
26.
od 0 do 5 000 Hz
od 20 do 10 000 Hz

Koji faktori utiu na opaeni nivo buke zrakoplova?

vrijeme trajanja buke
27.
prisustvo istih tonova u zvuku koji proizvodi zrakoplov
udaljenost posmatraa od izvora buke
Koje su osnovne karakteristike AE-DEM alata?
pomo nacionalnim centrima za prikupljanje relevantnih podatakaemisije zagaenosti
zuraka
28.
integralni dio MS WINDOWS alata
brisanje informacija vezanih za zagaenje okolia
podrka Evropskom centru za zrak i klimatske promjene
Koja su etiri glavna elementa balansiranog pristupa menadmentu buke
zrakoplova na zrakoplovnim pristanitima u regulaciji buke?
smanjenje buke na izvoru
prostorno planiranje i ureivanje zemljita u cilju smanjenja buke
29.
naplata prekoraenja buke
provoenje operativnih procedura za smanjenje buke
uvoenje restrikcija za zrakoplove kako bi se buka dovela u granice standarda
operativne restrikcije
Koje su osnovne grupe restrikcija koje se uvode za zrakoplove kako bi se buka
dovela u granice standarda?
globalne
progresivne
pojedinane
30.
specifine
grupne
operativne
djelomine
Koja su tri pristupa u raunanju emisije tetnih gasova zrakoplova?
jednostavni pristup
napredni pristup
sloeni pristup
31.
sofisticirani pristup
globalni pristup
regionalni pristup
lokalni pristup
Koji su osnovni zagaivai iz izduvnih sistema pogonske grupe zrakoplova?
ugljini dioksid CO2
azotni oksidi NOx
vodena para
32.
estice aa
olovo-Pb
sumporni oksidi SOx
Koji je karakteristini reim rada zrakoplova koji se odlikuje najmanjom
33. koliinom izbacivanja tetnih tvari u okolinu kroz izduvne gasove?
polijetanje
8

penjanje
krstarenje
poniranje
slijetanje
Koji mod u EstimatER-u omoguava izmjenu podataka i unos vlastitih
parametara?
34.
Design mode
Calculation mode
Poetni korak pri razvijanju vlastitog modela za proraun vrijednosti emisija u
zraku u EstimatER-u je?
kreiranje modela u prozoru za navigaciju
35.
uitavanje datoteke koja predstavlja bazu podataka u prozor za definiranje modela
ureivanje parametara u prozoru ulaznog direktorija
ta je Predictor - LimA?
informacioni sistem za zatitu okolia
softverski paket za izradu karti buke
36.
Microsoft Softwer program za izraunavanje emisije
softverski paket za odreivanje emisije
Na kojoj poziciji model C.R.T.N izraunava nivo buke u cestovnom saobraaju?
model izraunava nivo buke u referentnoj poziciji postavljenoj 20 (m) od ivice
saobraajnice
model izraunava nivo buke u referentnoj poziciji postavljenoj 10 (m) od ivice
37.
saobraajnice
model izraunava nivo buke u referentnoj poziciji postavljenoj 25 (m) od ivice
saobraajnice
Koja je prednost LimA softvera u odnosu na druge softvere?
prezentacija rezultata kroz parcele, statistike i tabele
38.
prezentacija rezultata u zvunim formatima
posjeduje najpoznatije modele za modeliranje buke
Koji su ulazni podaci za model buke C.R.T.N?
protok
vrsta kolovozne konstrukcije
39.
prosjena brzina vozila
procenat tekih vozila
Koje su informacije potrebne za proraun emisija zrakoplova sofisticiranim
pristupom?
Mjerenja vremena u reimu za razliite tipove vazduhoplova pri razliitim masama,
rutama i meteorolokim uslovima
Upotreba reversa za razliite tipove vazduhoplova pri razliitim meteorolokim
40.
uslovima
Meteoroloki uslovi na aerodromu
Uestalost i nain testiranja motora
Uestalost upotrebe vunog vozila prilikom manevrisanja vazduhoplova na zemlji
Infrastruktura i karakteristike aerodroma (npr. duina PSS)
9

Koje mjere su uveli provajderi kontrole letenja kako bi se smanjile tetne emisije?
skraivanje ruta
smanjenje kanjenja
slijetanje konstantnim poniranjem (Continuous Descent Approach CDA)
41.
smanjenje vertikalne separacije (Reduced Vertikal Separation Minimum RVSM)
smanjenje faktora punjenja (load factor lf) prevoenjem manje koliine goriva ili
manjeg broja putnika
ta predstavlja CALINE 4?
raunarski program za mjerenje nivoa buke
raunarski program za analizu uticaja gasova na stanovnitvo
42.
raunarski program za raunanje brzine rasprostiranja zvunih talasa
raunarski program za raunanje brzine rasprostiranja zagaujuih estica
raunarski program za mjerenje nivoa zagaenosti u blizini saobraajnice
Na kojoj jednaini se temelji program CALINE 4?
jednaini stanja idealnog gasa
jednaini gausove raspodjele
43.
linearnoj jednaini
kvadratnoj jednaini
Koji su glavni sektori gornjeg nivoa SNAP 97 nomenklature?
Izgaranie u ne-industrijskim loitima
Izgaranje u termoenergetskim postrojenjima i postrojenjima za pretvorbu energije
Izgaranje u industriji
Proizvodni procesi
Komunikacijske tehnologije
Pridobivanje i distribucija fosilnih goriva i geotermalne energije
44.
Koritenje otapala i ostalih proizvoda
Cestovni saobraaj
Potanski saobraaj
Ostali pokretni izvori i strojevi
Obrada i odlaganje otpada
Poljoprivreda
Ostali izvori i ponori

10

primjer
I PARCIJALNI -test 1

11

1.

Opisati na koji nain su propisane granine vrijednosti izduvnih gasova cestovnih

motornih vozila u BiH?
Nacionalni - Dravni propisi po svom sadraju su definisani i obavezni u zemlji nastajanja, a
donosi ih vlada. Po strogosti mogu biti stroiji od meunarodnih, a te razlike su posljedica
tehnike razvijenosti, geo i klimatskih razlika i slino. Od dravnih propisa u naoj zemlji u
okviru kojih su propisane granine vrijednosti izduvnih gasova cestovnih motornih vozila prije
svega to je Pravilnik o osnovnim dimenzijama, ukupnim masama i osovinskom optereenju te
osnovnim uslovima koje moraju da zadovoljavaju ureaji i oprema vozila u saobraaju na
putevima. U okviru ovog pravilnika propisane su dozvoljene koncentracije tetnih materija za
vozila sa benzinskim i dizel motorima, a koje se odnose na ugljen monoksid i gustinu dima:
za sva vozila sa benzinskim motorima jedna granica od 4,5% zapreminskih sadraja CO u
izduvnim gasovima, mjereno na normalno zagrijanom motoru pri praznom hodu motora. Pri
tome izduvna instalacija mora biti ispravna i nepropusna. Za vozila sa dizel motorima
propisuju se dvije granice gustine dima u izduvnim gasovima, za vozila nominalne snage iznad
i ispod 73,5 kW. Ovi propisi daju mnogo vee granice koncentracije CO i vrstih estica (dima)
od onih koje su propisane ECE pravilnicima. Zbog toga je vano da se u narednom periodu ove
granice pootre radi ouvanja okolia.
Eko testiranje benzinskih motora?
Kod benzinskih motora s katalizatorom odreuju se vrijednosti CO, CO2, HC, O2 i u
praznom hodu i kod poveanog broja okretaja. Na prolaz na EKO testu utie zadovoljenje CO i
. Kod poveane brzine obrtanja CO treba biti manji ili jednak 0,3%, a u praznom hodu CO je
manji ili jednak 0,5%, dok je jednaka 1.
Tabela 8. Vrijednosti zadovoljenja EKO testa za benzinske motore s katalizatorom
REG-KAT
pri temperaturi motora 80C
progrijavanje katalizatora minimalno 1 min
1

2.

poveana brzina obrtaja (2500 - 3000 min ) prazni hod

CO 0,3% CO 0,5%
faktor zraka = 1 ( 0,03)
Za benzinske motore bez katalizatora odreuje se samo CO u praznom hodu i njegova je
vrijednost jednaka ili manja od 4,5% za vozila proizvedena 1986. i prije, a za proizvedena
1987. i poslije CO treba biti manji ili jednak 3,5% (tab. 9). to se tie EKO testa, bez
katalizatora se smatraju i motori koji su opskrbljeni katalizatorom, ali nemaju Lambda sondu,
to znai da funkcionalnost katalizatora nije regulirana.
Tabela 9. Vrijednosti zadovoljenja EKO testa za benzinske motore bez katalizatora
BEZ-KAT

3.

pri temperaturi motora 80C

prazni hod
1986. godina i starije 1987. godina i mlae
CO 4,5% CO 3,5%
Nabrojati i objasniti osnovne pristupe u raunanju emisija tetnih gasova u okolinu
aerodroma?
Postoje razliite metodologije za raunanje koliine emisija vazduhoplova svaka sa
odreenim stepenom tanosti i obrnuto proporcionalnim stepenom nesigurnosti.
U daljem toku rada govorie se o tri nivoa pristupa:
Jednostavan pristup
Napredni pristup

12

Sofisticirani pristup

Jednostavan pristup
Ovakav pristup je najosnovniji nain za procjenu emisije tetnih gasova motora vazduhoplova.
Ovakav nain prorauna koristi se samo za poetnu procjenu emisija na aerodromu.
Jednostavan pristup koristi samo tri parametra: miks flote, emisioni indeks (EI) i operacije.
Napredni pristup
Napredni pristup predstavlja precizniju procjenu emisija motora vazduhoplova u odnosu na
jednostavan pristup, jer uzima u obzir pojedinane modele motora obuhvae u istraivanju.
Svaka faza LTO ciklusa se rauna posebno, pa je mogue da se vrijeme u odreenom reimu
(TIM) prilagodi pojedinanom aerodromu i njegovoj konfiguraciji. Prvi korak u naprednom
pristupu je, kao i kod jednostavnog, odrediti broj operacija ili LTO za odreeni tip
vazduhoplova. Ova informacija se obino moe nai u aerodromskim zabiljekama, to je i
najpouzdaniji izvor. Drugi izvor podataka, ako prethodni nije dostupan, moe biti iz nacionalne
saobraajne statistike ili od organizacija kao to su EUROCONTROL ili U.S. FAA.
Sofisticirani pristup
Za potrebe vee preciznosti rezultata koristi se sofisticirani pristup. Ovakav pristup prevazilazi
vazduhoplov-motor podatke operativnih performansi. Pri korienju ovog pristupa moe se
dogoditi da odreeni potrebni podaci nisu dostupni javnosti. Potrebne informacije za proraun
emisija vazduhoplova sofisticiranim pristupom su:
Mjerenja vremena u reimu za razliite tipove vazduhoplov-motor pri razliitim
masama, rutama i meteorolokim uslovima;
Upotreba reversa za razliite tipove vazduhoplova - motor pri razliitim meteorolokim
uslovima;
Meteoroloki uslovi na aerodromu;
Uestalost i nain testiranja motora;
Uestalost upotrebe vunog vozila prilikom manevrisanja vazduhoplova na zemlji
Infrastruktura i karakteristike aerodroma (npr. duina PSS).

4.

Collecter analiza podataka?

CollectER (Registar sakupljaa emisije) je alat napravljen da pomogne Nacionalni Referentni
Centar za Emisije u Zraku da skuplja relevantne podatke u nacionalne emisione inventare kako
bi bili dostupni Evropskim komisijama i internacionalnim konvencijama. CollectER je
napravljen od strane Vrhovnog Evropskog Centra za Emisije u zraku (ETC/AE) kao dio
CORINAIR-a (Grubi unventar za emisije u zraku) za Evropsku Agenciju za okolinu.Novi
sistem je zavrio reviziju prethodnog software paketa CORINAIR 94 koji je od strane ETC/AE
napravljen dostupnim NRC-su 1996. Program CollectER sadri sljedee glavne funkcije:
skuplja podatke (podacima o aktivnostima na predjelu i takama izvora,faktorima emisije
i emisijama);
pohranjuje ove podatke u emisioni inventar (odozdo prema gore kao i obratno) pratei
nacionalne teritorijalne podjele;
onemoguuje raportiranje nacionalnih emisija u zraku (kada se koriste zajedno sa
ReportER alatom,vidjeti odjeljak Korisniki Izbornik).
CollectER je Windows aplikacija za jednog korisnika napisana C++ programerskim jezikom
koja je pokrenuta na raunaru pod MSWINDOWS 95 operacionim sistemom.Svi podaci (1
godina/1 zemlja) se pohranjuju na jedan fajl baze podataka na Microsoft Access.On koristi
Data Access Objects Objekte pristupu podataka (DAO). DAO je programerski interfejs
(dostupan preko seta DLL biblioteka za pristepene i manipulaciju objektima baze
podataka.DAO je dio Microsoft Office-a, ali moe biti instaliran odvojeno.
CollectER se temelji na jednom aplikacijskom fajlu koji se zove CollectER.exe. i najmanje
jednom fajlu baze podataka vrste .mdb. Pretpostavlja se da, na osnovu komparacije inventara

13

za sljedeu baznu godinu,veina podataka iz prethodne godine su dostupni.Za prvu godinu za

koju e CollectER biti koriten,podaci e biti uzeti iz posljednje dostupne godine iz prethodnih
sistema (CORINAIR dbf fajlovi).Sljedee bazne godine e koristiti podatke prethodnih
godina.Komplikacija novog inventara se onda u osnovi updejtuje na osnovu ranijih setova
podataka na vrijednosti za sljedeu godinu.
Vrste podataka u okviru CollectER-a
U osnovi, etiri vrste podataka se pohranjuju u bazi podataka:
osnovni podaci,preformulsani i upravljani od strane EU ili EEA:
- polutanti (zagaivai)
- teritorijalne jedinice: NUTS (EUROSTAT)
- definicije aktivnosti: SNAP (EEA u kooperaciji sa UNECE/EMEP)
- goriva (CollectER- u nazvani grupa goriva)
Ovi podaci definiu osnovne dimenzije inventara i baziraju se internacionalnim zahtjevima za
dostavu podataka i formata.Korisniku je doputeno da unosi nove polutante i da specifie
karakteristike goriva u okviru preformulisanih grupa goriva.
ulazni podaci koji e biti sakupljani
- nivoi aktivnosti za bilo koju SNAP-gorivo kombinaciju (predjeli izvora i take izvora),
- direktna emisija za take izvora
izlazni podaci koji e biti izraunati (emisije)
Model RLS 90?
R.L.S. 90 opisuje tehnike standarde i procedure koje se trebaju primjenjivati za mjerenja
koritena u predvianju i smanjenju saobraajne buke. Metoda uzima u obzir rasprostiranje
buke u zavisnosti od tla, refleksiju i zatitne efekte, prisutnost prekida saobraajnog toka, nagib
puta i vrstu kolovoznog zastora. Postoje 2 procesa za izraunavanje buke. Prvi se odnosi na
sljedee uslove: dug i prav put sa glatkim asfaltom,maksimalne brzine 100 (km/h), mjerna
taka 25 (m) od centra puta i na visini 4 (m) od tla i slobodno irenje. Drugi proces vai za sve
ostale sluajeve, odnosno proces u kojem se uzimaju u obzir i korekcioni faktori s obzirom na
brzinu, i vrstu kolovoznog zastora.
Prosjean nivo emisije Lm,AND, kada se uzimaju u obzir korekcioni faktori (drugi proces modela)
se izraunava pomou sljedeeg izraza:
Lm ,AND = Lm (25,basic) + Cspeed + Croadsurface + C gradient + Cref ( dB( A )

gdje je:

Lm (25,basic)

5.

= standardni odreeni nivo buke u kojem su navedeni uslovi isti

Lm (25 , basic) = 37.3 + 10 log[M (1 + 0.082 p)]

M - prosjean tok vozila;

P - postotak vozila koja prelaze 3, 5 t;

C speed =

korekcioni faktor u zavisnosti od brzine izraunava se:

C speed = Lcar - 37.3 + 10log 10 100 + ( 10 0 ,1C - 1 ) p ( 100 + 8.23 p )

L car = 27 . 8 + 10 log 10 1 + ( 0 ,02 V car ) 3

Ltruck = 23.1 + 12.5 log(Vtruck )

C = Ltruck - Lcar

]- za putnike automobile

- za kaminoe

- razlika vrijednosti buke izmeu kamiona i putnikih automobila

Vcar - brzina automobila (min 30 km/h; max 130 km/h);

Vtruck - brzina kamiona (min 30 km/h; max 80 km/h);
C roadsurfac
C gradient

- korekcioni faktor u zavisnosti od vrste kolovoznog zastora;

- korekcioni faktor u zavisnosti od nagiba puta, jednak 0 dB za nagibe manje od 5% i

14

(0 ,6 g 3 ) za nagibe vee od 5%, gdje je g=nagib puta

C ref

- korekcioni faktor u zavisnosti od viestrukog odbijanja zvunih talasa,predstavljen kao

jednakost:

C ref

= 4 (visina prepreke)/(udaljenost izmeu prepreke i prijemnika)

C ref

<3,2 dB za uopteno tvrde povrine;

C ref

= 2(visina prepreke)/(udaljenost izmeu prepreke i prijemnika)

C ref

<1,6 dB za upijajuu povrinu;

Ovaj model za izraunavanje generalno daje vee vrijednosti uporeene sa stvarnim

vrijednostima (kreiran je za predvieni (procijenjeni) odnos podataka iz okolia.).
Meutim,poveanje koliine saobraajnih podataka koji su uzeti snimanjem saobraaja (to je i
u raeno u konkretnom istraivanju), rezultira preciznijim rezultatima i vrijednostima nivoa
buke pri primjeni navedenog modela.
Ulazni podaci:
Standardni nivo Lm (25,basic)
Korekcioni faktor u zavisnosti od brzine

C speed

Korekcioni faktor u zavisnosti od vrste kolovoza

Korekcioni faktor u zavisnosti od nagiba puta

C roadsurfac

C gradient

Korekcioni faktor u zavisnosti od viestrukog odbijanja zvunih talasa

Izlazni podaci: Prosjean emisioni nivo (dB) Lm,AND
Jednaina modela je:

Lm , AND = Lm (25 , basic ) + C speed + C roadsurfac e + C gradient + C ref

15

C ref

primjer
II PARCIJALNI -test 2

16

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

17

Koje grupe podataka za unos nudi glavni izbornik CALINE4?

7. poslovni parametri
8. geometrija linkova
9. aktivnosti linkova
10. uslovi pokretanja
11. pozicija receptora
emu slui AE-DEM software?
5. sektorsko odreivanje emisije (EstimatER)
6. izradu nacionalnog inventara emisije (CollectER)
7. izradu izvjetaja (ReportER) u odgovarajuem formatu

Koje su osnovne prednosti nasipa u odnosu na vijadukte kod eljeznikih pruga sa

aspekta zatite okolia?
1. vea mogunost umanjenja vibracija
2
2. vea mogunost umanjenja talasa nastalih na povrini
Kako glasi jednaina C.R.T.N. modela za proraun nivoa buke i koji su ulazni podaci
za C.R.T.N. model?
500
L10 = 10 log10 ( Q ) + 33 log10 ( V + 40 +
) - 27 ,6 ( dB( A ))
V
5
6. ukupni saobraajni tok
7. prosjena brzina vozila
8. procenat tekih vozila
ta predstavlja CollectER?
Sistem za izradu nacionalnog inventara emisije
Koji su osnovni podaci u okviru TrainER analize podataka?
9. zagaivai
10. teritorijalne jedinice
11. goriva
12. NUTS (snimci)
Koji su postupci zatite od buke na aerodromu?
8. smanjenje buke na izvoru
9. planiranje i koritenje upravljanja zemljitem
10. operativne procudure za smanjenje buke
11. operativne restrikcije zrakoplovnog saobraaja
ta je Predictor - LimA?
Softverski paket za izradu karti buke

Koje su informacije potrebne za proraun emisija zrakoplova sofisticiranim

pristupom?
7. Mjerenja vremena u reimu za razliite tipove vazduhoplova pri razliitim masama,
rutama i meteorolokim uslovima
8. Upotreba reversa za razliite tipove vazduhoplova pri razliitim meteorolokim
uslovima
6
9. Meteoroloki uslovi na aerodromu
10. Uestalost i nain testiranja motora
11. Uestalost upotrebe vunog vozila prilikom manevrisanja vazduhoplova na zemlji
12. Infrastruktura i karakteristike aerodroma (npr. duina PSS)

Koji su glavni sektori gornjeg nivoa SNAP 97 nomenklature?

14. Izgaranie u ne-industrijskim loitima
15. Izgaranje u termoenergetskim postrojenjima i postrojenjima za pretvorbu energije
16. Izgaranje u industriji
17. Proizvodni procesi
18. Pridobivanje i distribucija fosilnih goriva i geotermalne energije
10. 19. Koritenje otapala i ostalih proizvoda
20. Cestovni saobraaj
21. Ostali pokretni izvori i strojevi
22. Obrada i odlaganje otpada
23. Poljoprivreda
24. Ostali izvori i ponori

11

Elementi i nain izrade karte buke?

Karta buke je osnovni dokument o zatiti od buke a na osnovu smjernice Evropske zajednice
2002/49/EC, uspostavlja sistem upravljanja bukom. Osnovni cilj smjernice 2002/49/EC
jeste postaviti sistem upravljanja bukom okolia u cilju smanjivanja tetnog uticaja
previsokih nivoa buke okolia na ljude. Za postizanje a cilja obavezna je provedba sljedeih
mjera:
- kroz instrument karata buke potrebno je definisati i ocijeniti ukupnu izloenost graana
buci okolia
- usvojiti akcijske planove s ciljem prevencije i sniavanja prekomjernih nivoa buke
okolia, gdje je kartom buke ukazano na mogue tetne utjecaje buke na okoli i
zdravlje.
- osigurati da podaci o izloenosti prekomjernoj buci i njenom tetnom uinku budu
dostupni javnosti.
Karta buke je sastavni dio informacionog sistema zatite okolia i predstavlja strunu
podlogu za izradu prostornih planova, a definira se kao prikaz postojeih i predvienih
nivoa imisija buke na svim mjestima unutar promatranog podruja, ovisno o jednom
odreenom ili svim izvorima buke. Karta buke kao osnovni element sistema zatite od buke
jest podloga za meusobnu suradnju svih uesnika na provoenju zatite od buke prilikom:
- izrade procjena o utjecaju na okoli,
11. - izrade prostornih planova,
- odreivanja posebnih uvjeta gradnje u smislu zatite od buke zgrada,
15
- odreivanja granica tihih zona,
- utvrivanja zona osjetljivosti na buku,
- odreivanja broja stanovnika izloenih prekomjernim nivoima buke,
- praenja broja stanova izloenih prekomjernim nivoima buke,
- praenja broja stanova s posebnom zvunom izolacijom,
- izrade akcijskih planova za podruja na kojima je u karti buke utvreno prekomjerno
izlaganje stanovnitva odreenim nivoima buke.
Za izradu stratekih karata buke koriste se indikator buke za dan-veer-no Lden i indikator
none buke Lnight izraeni u dB(A). Indikatori buke i poloaj ocjenskih taaka indikatora
odreuje se Pravilnikom. Za akustiko planiranje i odreivanje podruja zatita od buke
pored navedenih indikatora buke koriste se i indikator dnevne buke Lday i indikator veernje
buke Levening.
Strateka karta buke
Strateke karte buke su karte buke koje obuhvaaju samo jedan odreeni izvor buke tj.
cestovni, eljezniki, zrani saobraaj i industriju, ukljuujui i vodni saobraaj zajedno s
pripadajuom infrastrukturom te objekte za sport i rekreaciju itd.
Strateka karta buke izrauje se za vremenska razdoblja dan, no i dan-veer-no.
18

Strateka karta buke izrauju se pomou raunaskog programa. Raunarski program mora
omoguavati proraun nivoa buke pomou normi Pravilnika i mora biti izraen u skladu sa
zahtjevima norme Nordtest Method Framework for the Verification of Environmental
Noise Calculation Software, (Okvir za provjeru programskih paketa za proraun buke
okolia), ACOU 107 (2001) ili DIN 45687 Quality criteria for acoustic calculation
software, (Kriteriji kvalitete za akustike raunalne programske pakete).
Strateka karta buke sastoji se od tekstualnoga i grafikoga dijela. Tekstualni dio strateke
karte buke naseljenih podruja sadri najmanje:
saet opis podruja izrade karte buke (lokacija, veliina, broj stanovnika),
opis mjera i programa zatite od buke koji su se provodili u zadnjih 10 godina ili su
u toku,
metode upotrebljene za izradu strateke karte buke,
popis podataka s kojima je izraen akustiki model izvora buke,
popis meteorolokih podataka,
procijenjeni broj ljudi.
Tekstualni dio strateke karte buke glavnih cesta, glavnih eljeznikih pruga i glavnih
zranih luka sadri najmanje:
opi opis cesta, eljeznica ili zranih luka ukljuujui najmanje lokaciju, veliinu i
podatke o saobraaju iz relevantne godine,
opis okoline naseljenih podruja, ukljuujui podatke o namjeni prostora kao i
druge glavne izvore buke,
opis mjera i programa zatite od buke koje su se provodile u posljednjih deset
godina ili su u toku,
metodu koritenu za izradu strateke karte buke,
popis podataka s kojima je izraen akustiki model izvora buke,
popis meteorolokih podataka,
procijenjeni broj ljudi.
Konfliktne karte buke
Konfliktna karta buke jest razlikovna karta buke koja se izrauje na osnovu izraene
strateke karte buke, a iz koje je vidljiva razlika izmeu postojeeg i/ili predvienog stanja
imisije buke i doputenih nivoa buke. Konfliktna karta buke izrauje se raunarskim
metodama, pri emu se od nivoa postojeega i/ili predvienoga stanja imisije buke
oduzimaju doputene nivoa buke.
Akcijski planovi
Akcijski plan izrauje se na osnovu izraene strateke karte buke. Osnove za izradu
akcijskih planova zatite od buke jesu:
- plan mjera zatite od buke za sniavanje nivoa buke okolia (planiranje saobraaja,
planiranje namjene prostora, tehnike mjere na izvorima buke, izbor izvora buke s niim
emisijskim vrijednostima, mjere za smanjenje na putu irenja buke, regulativne i/ili
privredne mjere i sl.),
- strategija provoenja mjera zatite od buke za sniavanje nivoa buke okolia,
- procjena trokova za smanjenje buke promatranoga podruja,
- procjena uinaka za smanjenje buke promatranoga podruja,
- popis obveznika podmirenja trokova mjera zatite od buke za sniavanje nivoa buke
okolia,
- vremenski plan izvrenja pojedinih aktivnosti tijekom provedbe mjera zatite od buke.
Metode ocjenjivanja

19

Raunarske metode prorauna i ocjene buke okolia su:

- Za buku cestovnog saobraaja: njemaka nacionalna metoda prorauna RLS-90;
Richtlinien fuer den Laermschutz an Strassen, (Smjernice za zatitu od buke
saobraajnica), izdanje 1990., Bundesminister fr Verkehr, Abteilung Strassenbau,
Deutschland (Ministarstvo saobraaja Savezne republike Njemake, Odjel izgradnje
saobraajnica, Savezna Republika Njemaka);
- Za buku eljeznikoga saobraaja: Schall 03; Richtlinie zur Berechnung der
Schallimmissionen von Schienenwegen, (Smjernica za proraun imisijskih nivoa
zvuka prunih vozila), izdanje 1990., Regelwerk der DB AG zur Berechnung des
Schienenlaerms (Smjernica Njemakih eljeznica za proraun buke prunih vozila,
Savezna Republika Njemaka);
- Za buku zranog saobraaja: ECAC. CEAC Doc. 29 Report on Standard Method of
Computing Noise Contours around Civil Airports, (Normirana metoda prorauna
krivulja jednakih nivoa buke u okolini civilnih zranih luka).
Metodologija izrade karte buke

20

primjer
ZAVRSNI ISPIT

21

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Na taa se odnosi ICAO

I
Anneex 16, TOM 1?
u okolini zraakoplovnog pristanita
5. mjerenje
mj
bukee za potrebe monitoringa
m
p
6. prrocjenom buuke kao i kritterijumima za
z primjenu operativnih procedura zza smanjenje
buuke
s procesi prrimjenjuju kod
k izraun
navanja buk
ke, primjenom modela R
R.L.S.90?
Koji se
6. modeliranje
m
z uslove duugog i pravog puta sa gllatkim asfalttom, maksim
za
malne brzine
1000 (km/h), mjerna
m
takaa 25 (m) od centra puta i na visini 4 (m) od tlaa i slobodno
irrenje
7. modeliranje
m
u uslovima u kojima se uzimaju
u
u obzzir i korekcioni faktori s obzirom naa
brrzinu, i vrstu kolovoznogg zastora
manjenje nivvoa buke od cestovnog saobraaja?
s
Koje su osnovne mjere za sm
9. sm
manjenje bukke na izvoru
10. saaobraajno teehnike mjerre za smanjen
nje buke
11. sm
manjenje raspprostiranja buke
12. zaatita od bukee na mjestu imisije
i
13. ek
konomske mjjere i regulattiva
Koje su osnovne grupe restriikcija koje se
s uvode za zrakoplove
z
kako bi se b
buka dovela
a
u gran
nice standarrda?
8. gllobalne
9. prrogresivne
10. sppecifine
11. djelomine
Na kooji nain je izvrena klaasifikacija izzvora zaga
ujuih tvarri u skladu ssa SNAP 97
nomenklaturom na
n teritoriju
u odreene zemlje?
z
9. Srrednji nivo - 75 podsektoora
10. Gornji
G
nivo - 11
1 glavnih seektora
11. Najnii
N
nivo - 416 aktivnoosti koje uzrookuju emisiju
u
Napissati formulu
u za izrau
unavanje prrosjenog niivoa imisijee buke prem
ma modelu
R.L.S
S.90 kada see uzimaju u obzir korek
kcioni fakto
ori i objasnitti svaki od k
korekcionih
faktorra?
3.
4.

7.

Lm , AND = Lm (255 ,basic) + C speeed + C roadsurface + C gradient + C ref

r ( dB( A )

Lm (25 , basic ) = 37 ,3 + 10 logg [M (1 + 0.0882 p )]

Napissati formulu
u za ekvivaleentni nivo bu
uke prema NMPB
N
modelu?

f
utiu
u na opaenii nivo buke zrakoplova?
?
Koji faktori
4. vrrijeme trajanjja buke
5. prrisustvo istih tonova u zvuku
z
koji prroizvodi zrak
koplov
Koja su etiri glaavna elemen
nta balansiraanog pristup
pa menadm
mentu buke zrakoplova
a
na zraakoplovnim pristanitim
ma u regulacciji buke?
7. sm
manjenje bukke na izvoru
9.
8. prrostorno planniranje i ureivanje zemljjita u cilju smanjenja
s
buuke
9. prrovoenje opperativnih proocedura za sm
manjenje buk
ke
10. uvvoenje restrrikcija za zraakoplove kakko bi se buka dovela u graanice standarrda
misija zaga
ujuih mateerija kada see posmatra pojedinanoo vozilo?
Od eega zavisi em
8. Vrste
V
i snage motora;
m
9. Vrste
V
i sastavaa goriva (saddraj sumporra u dizelsko
om gorivu kaao i olova u bbenzinu imaa
znnaajan uticaaj na koncenttraciju SO2, odnosno
o
olov
va).
10.
10. Nivoa
N
odravaanja motora;
11. Sttarosti autom
mobila (tehnoologije smanjjenja emisijaa zagaujuihh materija izz automobilaa
see permanem
mtmo poboljjavaju, takko da posto
oji meuzavvisnost izm
meu godinee
prroizvodnje auutomobila i veliine
v
emissije zagauju
uih materijaa);

8.

22

12. Temperature motora (hladan motor radi sa manjim stepenom iskoritenja);

Napisati formule i objasniti pokazatelje zagaenosti bukom Leq, TNI, NPL?

Najdirektniji pokazatelj zagaenosti bukom koji se preteno koristi za razvrstavanje
zvunih smetnji izazvanih izvorima buke u vremenu T je ekvivalentni nivo (Leq) izraen
u dBA, tj. koliina buke kojoj je stanovnitvo izloeno, koji mjeri prosjean nivo buke i
kvantifikuje apsorbovanu energiju. Ekvivalentni nivo zagaenosti bukom se definie
izrazom:
L
1
Leq = 10 log 10 10 i t i
10
T

gdje je:
Li nivo buke
ti vremenski interval u okviru kojeg je mjeren i ti nivo buke
Uglavnom koriteni indeksi za buku od cestovnog saobraaja su: TNI (indeks saobraajne
buke) i NPL (nivo zagaenja bukom). Ovi indeksi se raunaju za sva saznanja, koja slue
za dobivanje osjetljivih procjena nivoa zagaenja bukom.
Indeks saobraajne buke-TNI - Indeks je uveden u namjeri da uzme u razmatranje glavne
smetnje za ljude izloene buci, a rezultat je izazvan varijacijama uznemirujuih nivoa buke
i izraava se sa:
11. TNI = 4 ( L10 L90 ) + L90 30 dB( A)
15
gdje je:
4(L10-L90) izraava zvune promjene i naziva se zvunim podrujem;
L10 i L90 su, respektivno, prekoraeni nivoi u 10% i 90% vremena mjerenja.
Nivo zagaenja bukom -NPL. Bazira se na dva pojma: prvi je ekvivalentni nivo Leq, a
drugi predstavlja smetnje prouzrokovane frustracijama nivoa buke. Indeks se rauna
sljedeom formulom:
NPL = Leq + K dB( A )
gdje je:
Leq ekvivalentni kontinuirani nivo zvuka raunat za znaajni dio mjernog vremena
standardna devijacija od trenutnog nivoa zvuka,
K = 2.56 konstanta utvrena eksperimentalno
Indeks je razvijen u namjeri da dovede u korelaciju rezultate studija o subjektivnom uticaju
pojedinog vida saobraaja, i medicinskih parametara mjerenja uznemiravanja bukom, to
je mogue blie. U stvari ekvivalentni nivo je prosjena energija koja opisuje intenzitet
smetnji uzrokovanih bukom. Drugi sabirak uzima u razmatranje privremenu zavisnost
smetnji izazvanih bukom i on je, u velikoj mjeri pod uticajem pozadine buke. to je nia
buka u pozadini, to su vee varijacije smetnji izazvanih bukom.
ta utie na nivo buke u eljeznikom saobraaju i koji su izvori buke u eljeznikom
saobraaju?
Na nivo buke u eljeznikom saobraaju u mnogome zavisi od brzine kretanja voza, od
duine kompozicije kao i od stanja gornjeg stroja pruge i vrste vue. U eljeznikom
12. saobraaju izvori buke potiu od rada motora eljeznikih lokomotiva i rada ventilatora za 7
hlaenje a mnogo znaajnija je od dodira toak ina. Na intezite buke utjeu brzina i
optereenja voza, karakteristike i stanje kolosjeka. Pri malim brzinama dominantna buka
je od lokomotive a potie od pogonskog motora kao i ventilatora za hlaenje, dok je sa
poveanjem brzine dominantni uticaj na pojavu buke je od kontakt toka i ine.

23

24

25