Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Frat University Journal of Social Science

Cilt: 15, Say: 2, Sayfa: 107-114, ELAZI-2005

NECAT BEG DVANINDAK DEYMLER ZERNE

A nvestigation of Idioms in Necati Beg Collections
Ahmet Turan SNAN
Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, Trke Eitimi Blm, Elaz.

ZET
Deyimler, dier bir takm kalp ifadelerle birlikte bir dilin nemli dil rnleri
durumundadr. Deyimlerin ve ataszlerinin bir anlatm zellii olarak divan iirinde kullanlmas
15 ve 16. yzyllarda daha belirgindir. Trk iir sanatnn gelimesindeki pay bir ok aratrc
tarafndan dile getirilen Necat, deyimlerdeki kafiye ve ses tekrarlarnn bir henk unsuru olarak
kullanlmas gereini iyi bilen bir airdir. Orhun Yaztlarndan beri Trke metinlerde somut ve
soyut kavramlar karlamak zere deyimlerin yer almas bir anlatm zenginliidir. Bu zenginliin
farknda olan Necati'nin; iirlerinde, dilin nemli sz varlklar olan deyimleri kullanmas doaldr.
Biz de Trk iir sanatnn bu nemli isminin Divannda geen deyimleri tespit etmek amacyla Ali
Nihat Tarlan'n eserini esas alarak bir tarama yaptk ve bunlar tasnif ettik. Bu tarama sonucunda
Necat Beg Divan'nda bugn de pek ou Trkiye Trkesi'nde de kullanlmakta olan daha ok
birleik fiil ve isim grubu biiminde mevcut 433 deyim tespit ettik.
Anahtar Kelimeler: deyim, ata sz, Necat Beg, divan iiri, Trke.
ABSTRACT
Idioms, with some other expressions are important functions of a language. The usage of
proverbs and expressions in the old Turkish lyric poems as a narration feature was more comman
in the 15 th and 16 th centuries. Necati, whose contribution is great to the growth of the Turkish
poetry and who is mentioned in this field by many researchers, is a poet who believes that the
rhymes and alliterations be used harmoniously. The abstract and concrete expressions being used
in Turkish texts is accepted as richness since the Orhon nscriptions. It is natural for Necati who is
aware of this sententiousness to use the patterns being important functions of a language in his
poems. In order to determine the expressions of this important Turkish poet in his collection, we
glanced over Ali Nihat Tarlans work and classified them. At the end of this glance we determined
433 proverbs and expressions in Necati Beg collections most of which were in compound verbs
and nouns and many of which are still used in current Turkish language.
Key Words: dioms, proverbs, Necati Beg, the old lyric Turkish poem, Turkish.

F..Sosyal Bilimler Dergisi 2005 15 (2)

Deyimler, ataszleri vb. kalp ifadelerle birlikte bir dilin nemli dil rnleri
durumundadr. Az ok anlamnn dnda kullanlan ou kere mantk d bir anlama
sahip ve en az iki kelimeden oluan deyimler halk hayatnn bir ok zelliini
bnyelerinde tarlar. Trkenin bilinen en eski metinleri olan Orhun Yaztlar'nda bir ok
deyim ve ataszn bulmak mmkndr(Sinan 2001:60-64). Klsik iirin bir ok
temsilcisi eserlerinde halk aznn bu deerli szlerini kullanmaya almlardr.
zellikle bir dnceyi somutlatrmak iin eskilerin "rd- mesel" ya da "irsl- mesel"
dedikleri sz sanatn kullanmalarnn ataszleri ve deyimlerin divn irleri arasnda
rabet bulmasna yol at bilinmektedir(Kurnaz 1997: 113). Atasz ve deyimlerin bir
anlatm zellii olarak divan iirinde kullanlmas 15 ve 16. yzyllarda daha
belirgindir(Macit 1996:18, Yldrm 1998: 9). Bu zellikleriyle deyimler edeb metinlerde
srekli ba vurulan dil varlklar durumundadrlar. Bir dilin vaz geilemez unsurlar
arasnda saylan bu geler Trk iirinde de bir ahenk unsuru olarak da kullanlmtr.
Deyimlerin yapsnda mevcut olan armoni, onlarn dier kelime ve sz tekrarlar
gibi redif olarak kullanlmalarn salamtr(Macit :91,Sinan: 206-250).
XV. yzyln en nemli airleri arasnda saylan Necat, bir ok kaynakta halk
deyilerini iirlerinde ska kullanan bir air olarak anlmaktadr(Mengi 1986:48). Trk
iir sanatnn gelimesindeki pay bir ok aratrc tarafndan dile getirilen Necat,
deyimlerdeki kafiye ve ses tekrarlarnn bir henk unsuru olarak kullanlmas gereini iyi
biliyordu (Mazolu 1961: 366). Hayat hakknda baz belirsizlikler olan Necat'nin, gerek
Edirne gerekse de Kastamonu' da Trkeyi ok iyi rendii anlalyor. 27 Mart 1509'da
stanbul'da vefat eden airin, halk syleyiini benimseyerek Divan iirine yerletirmesi
ince bir dil zevki ve anlaynn olduunu gsteriyor (Tarlan 1992: 21). Kendisinden
sonra gelen; Mihr, Fuzul, Bk gibi irler onun birok iirine nazireler sylemilerdir
(Banarl 1983;469). Bir ok kaynakta airin bu zellii vurgulanmakla birlikte sadece
Mine Mengi, Nect'nin iirlerindeki ataszleri zerinde durmutur. Biz de Trk iir
sanatnn bu nemli isminin eserlerinde geen deyimleri tespit etmek amacyla Ali Nihat
Tarlan'n eserini esas alarak bir tarama yaptk(Tarlan:1992). Bu tarama esnasnda kimi
deyimlerin tekrarlandn grdk. Ancak bunlar saysal adan yorumlamadk. Divn'da
geen deyimleri ncelikle; isim grubu biiminde olanlar ile birleik fiil grubu biiminde
olan deyimler olmak zere iki balk altnda topladk. Yaptmz incelemede birinci
grupta 47 deyim tespit ettik. Bunlar arasnda iki tanesi belirtili isim tamlamas biiminde
"alnnn kara yazs; yznn karas; yedi tanesi ise belirtisiz isim tamlamas
biimindedir : " ba ars; cn pazar; devlet at; karga dernei; olan oyunca;
108

Necati Beg Divanndaki Deyimler zerine

mr ekini; yz karas" geriye kalanlarn bir blm sfat tamlamas : "a gzl, kara
gnll, tatl dil, kuru kavga, ta barl, yedi iklim, onulmaz dert", bir blm ise
isnat grubudur: "eli ak, eli uzun, eli yufka, yz ak, yz kara, yz eki, yerden
ge dek", bir ksm da kimi yargl anlatmlardr: "Allah bilir, balarn stnde yeri
var, eli stne el yok" gibi.
Deyimler arasnda dikkati eken bir husus da anlamca kaynam birleik fiil
yaplarnn ounluu oluturmalardr. Kimi beyitlerde ise birden ok deyim yer
alabilmektedir :
"Kul oldu eiinde seltin-i nm-dr
Bel balayal hdmet-i h- cihna t"
(K-11/18)
Elbette bu deyimlerin de bir blm Necat Beg Divan'nda mkerrer kullanma
sahiptir. Bunlar tespit etmekle birlikte ayrca deerlendirmedik. Bugn de pek ou
Trkiye Trkesi'nde kullanlmakta olan bu deyimlerin 386's birleik fiil yapsnda olup,
isim grubu biiminde olanlarla toplam say, 433' bulmaktadr. Bunu durumu da Trk
dilinde tek tek kelimelerle anlatlamayan anlam gelerinin bu tr birleik yaplarla
anlatlmas olarak yorumlamak mmkndr.
Yazl en eski metinlerinden beri Trkede somut ve soyut kavramlar karlamak
zere deyimlerin yer almas bir anlatm zenginliidir. Bu zenginliin farknda olan
Necati'nin; iirlerinde, halk dilinin nemli sz varlklar olan deyimleri kullanmas onun
iir gcne katk salamtr. Dikkati eken bir dier zellik de Necti gibi Trkeyi
sonradan renmi olduu kabul gren bir kiinin bu dili yksek bir syleyi gcyle
kullanabilmi olmasdr. Bu da onun edeb deerini arttrc bir dier zelliktir. Btn bu
zellikler Trk dilinin tarihi devirlerde iyi kullanclar araclyla stn bir anlatm
gcne sahip olduunu da gstermektedir.
Divn'daki kasideler (K), mesneviler (M), mersiyeler (Mer), murabba (Mu),
mfretler (Mf), tercibentler (TB), ktalar (K.), rubler (R), tarih (T) olarak
ksaltlmtr. rnek olarak K-3/42; ilgili deyimin "3" numaral kasidenin 42. beytinde
getiini anlatmaktadr.
DEYMLER
I. sim Grubu Biiminde Olan Deyimler :
a gzl ; G-376/2, az var, dili yok ; K-7/8, Allah bilir ; G-65/8, alnnn kara
yazs ; K-19/27, aziz ba iin ; G-255/4, bar bal gz yal ; G-25/3, ba ak abdal
109

F..Sosyal Bilimler Dergisi 2005 15 (2)

;G-241/4, ba ars ; G-372/6, ba zre yeri var ; K-8/31,K-11/11, balarn stnde yeri
var ; K-21-1/45, batan ayaa ;K-21-2/10, G-13/4, G-120/5, G-516/3, bir aya zre bin
ayak; G-273/3, bir iim su ; K-7/17, G-387/1, bir iki yz kara ; G-238/2, bir iki plak
abdl ; G-92/5, bugn bana ise yarr sana : Mer-1/7, cn pazar ; G-5/7, ok bal ; G410/2, di kiras ; G-126/6, eli uzun ; G-531/5, eli yufka ;G-86/1, gam bks ; G-293/6,
gzn aydn ; G-404/5, gznn stnde ka var; G-638/4, gne yzl ; G-1/1, gzel
ba iin ; G-27/3, iki rahmetten biri ;G-3/8, iki de bir ; G-140/4, kan iici ; G-25/6, kanl
ya ; G-147/3, kara gnll ; Mer-5/2, karga dernei; K-11/36, kendisini bilmez ; G239/1, kuru kavga ; K-17/7, olan oyunca ; G-314/8, mr ekini ; M-4, ta barl ;Mer5/2, tatl dil ; K-44/3, yakasa almadk ; G-117/4, yedi iklim ; G-161/5, yedi kat gk ; G369/1, yerden ge dek ; G-351/3, G-444/1, yz karas ; Mer-2/3, yz ak ; G-139/4,
yz eki ;G-46/2, yz kara ; K-35/3, G-139/4, G-147/3, yznn karas ; G-89/5.
II. Birleik Fiil Grubu Biiminde Olan Deyimler :
ad eyle- :G-648/3, adn azna al- :K-19/24, adn anma- :K-7/2, G-326/4, adn
anmaya utan- : G-450/8, adn tra eyle- :Mer-1/1, fk tut- : K-19/35, az bir et- :G305/7, az suyunu akt- :G-181/3, azna bak- :G-305/6, G-360/3, G-403/4, azndan od
ya- :K-14/9, azndan p- :G-531/6, G-545/12, azn a- :G-166/2, G-580/2, azn ara:K-19/28, K-44/1, G-145/6, G-211/2, azn bak ama- :G-156/3, G-271/3, G-424/5,
azn sulandr- :G-576/6, aznn lsn al- :G-1/1, G-647/6, aznn suyu ak- :K16/41, G-543/5, ah et- :K-18/20, ah k- ::K-2/9, ah yerde kalma- :G-300/7, G-537/4,
akln dat- :G-358/6, lemi doldur- : Mu-6/1, alr gz ile bak- :Mer-1/3, aln ak, yz
a/ ak ol- :G-139/4, G-437/3, altn adn bakr et-/ol- :G-169/3, G-600/3, altunlu giy- :K21-1/20, anadan doma ol- :G-473/7, and iip inandr- :G-576/7, arada su szma- :K11/53, G-447/5, G-489/4, ar ad altnda l- : G-204/2, arka ol- :G-545/6, arkasn yere ko:K-21-2/18, aslan aznda ol- :K-4-20, ak yetini ezber oku- :G-545/14, avucuna al- :K19/12, ayaa d-/dr :K-12/8, K-21/2, G-57/3, G-109/7, G-255/4, G-376/7, aya
berk bas- :G-425/5, aya toprana yzn gzn sr- :G-192/4, aya
toprana/tozuna yz sr- :TB-2/8, 267-2, G-335/6, ayana ba indir- :TB-2/10, ayana
d-/ :K-7/2, ayana su gibi akt- :K-25/10, ayana su in- :G-51/3, ayana yz sr- :K5/13, K-22/3, TB-3/2, G-86/7, G-117/2, ayana yz ur- :K-6/11, K-8/29, ayann
topran yzne sr- :K-19/31, G-642/3, ayak dola- :G-6/1, ayaklarna kara sular in- :K10/12, bacn boynuna al- : G-640/3, bar kara taa dn- : G-449/7, barna bas- :G131/5, G-311/3, G-502/2, barna ta/talar bas- :K-7/17, K-5/5, G-344/1, bar ta ol- :
G-132/4, ba a- :Mer-5/5, G-139/2, ba ap dur- :G-345/1, ba ap meydana gir- :G110

Necati Beg Divanndaki Deyimler zerine

542/6, G-569/4, ba e- : K-21-2/43, K-60/1, G-109/4, G-329/3, ba eip yalvar- :G374/6, ba eme- :K-20/21, K-14/2, K-60/1, ba ko- :G-148/5, G-487/6, G-520/4, ba
oyna- :G-446/5, ba stne de- :K-14/27, ba zre gel- :K-14/33, ba zre yeri ol- :G75/3, ba ver- :G-487/7, baa k- :G-78/4, G-571/1, ba ar- :K-20/23, ba eflke er:G-157/5, ba ge yeti- :K-22/27, ba gklere er- :G-172/7, ba ho olma- :G-470/7,
ban alp git- :K-7/27, bana gel- K-9/6, bana gn do- : G-128/4, ban dv- :G266/3, ban duvarlara vur- :G-465/5, ban gavgya sal- :G-279/6, ban hrkaya ek:G-542/5, ban kes- :K-16/35, ban eteine sar-: K-21-1/12, ban ortaya koy- :K14/13, K-14/30, G-313/5, G-434/3, G-522/3, G-596/4, ban h h et- :K-11/40, ban
top eyle- :G-485/3, bann stnde yeri ol-:TB-3/2, balar zre yeri ol- : K-15/14, K15/14, balar ayak, ayaklar ba ol-:G-608/5, batan ayaa dr- :Mer-6/4, batan k- :G197/1, batan kar- :K-3/ 38, bel bala- :K-11/18, belini bk- :K-21-1/31, G-228/5, G260/6, G-291/8, G-496/5, belini iki bk- :G-355/4, benzi kzar- :G-249/3, bir aya zre
bin nar dur- :K-6/7, bir yasta ba koy- : G-123/5, bir yumup bin dk- :G-245/3,
boynuna urgan tak- :G-183/3, boyun e- :K-22/35, G-502/3, burnunu kayaya daya- :G572/3, cn bala- :TB-2/6, cn fed eyle- :Mer-7/2, cn verip cn al- :G-55/8, cn k:G-156/5, G-459/6, cnlar bala- :G-395/3, cihn bana dar eyle- :G-65/7, ekip evir:G-138/6, G-193/7, etvel ek- :K-8/12, narn penesini bur- :G-246/6, ok bal ol- :G321/5, dalar kadar dayan- :G-545/6, dalara d- :K-22/20, G-461/2, deftere yaz- : Mer6/7, defterini dr- : K-18/5, deli tala- : G-123/4, delirip dalara d- :G-630/2, derdini
dk- :G-58/3, derdiyle bin kez l- :G-546/3, devrn ge- :G-325/5, dil kar- :K-7/34, dil
uzat- :K-11/11, K-11/57, G-460/6, dilden drme- :G-347/6, dili alma- :K-7/29, dili
dola- :K-22/46, dili ll ol- : K-16/38, dili varma- : G-450/5, dilini kes- :K-10/9, di bile:G-311/8, G-486/1, di kopar- :G-293/6, du'aya el gtr- :Mer-7/7, dkkn a- :G-487/5,
dnya yzne gelme- :G-645/2, dnyaya verme- :G-405/3, dnyay tut- :K-9/21, ecel
uykusu gel- :K-11/34, ecel yastna ba koy- :G-56/5, edep yolunu gzet- :G-319/5,
eflkin cierini del- :G-571/7, ekmediin yerde bit- :K-22/22, el a- :K-19/45, K-21-2/49,
el bir et- :/eyle- : G-194/7, G-425/5, el ek- :K-9/50, K-12/11, G-84/5, G-125/7, G-330/1,
G-638/7, el elden stn ol- :K-21-2/17, el erime- :K-19/36, G-334/3, el gtr- :G-345/6,
G-452/2, el kavur- :K-21-2/45, el sal- :G-95/7, el ucuyla tut- :G-564/5, el stnde tut:G-25/4, G-86/1, G-587/5, el r- :K-13/28, el zere/ zre tut- :G-44/4, G-78/4, G226/5, G-332/4, el ver- :K-16/12, K-21-2/14, K-21-2/40, K-86/5, G-148/5, G-314/4, G384/6, G-384/6, G-520/4, elden kar- :Mer-4/4, ele ver- : G-634/3, eli ak ol- : K-76/1,
eli stne el olma- : G-492/4, G-553/3, elif ek- :G-466/1, elinde by- :K-21-2/37,
111

F..Sosyal Bilimler Dergisi 2005 15 (2)

elinden d- : K-15/4, K-15/4, elinden bir ey gelme- :G-198/7, elinden yan- :G-175/5,
elini ek- :TB-1/8, G-344/3, elini kana boya- :G-168/4, ellere ayaklara d- :G-449/4, em
dileyene emn ver- :K-15/7, G-388/5, emeini zyi et- :G-84/5, esip savur- :K-9/10,
eigine yz sr- :K-3/29, G-336/3, G-467/4, G-621/4, eiinde kul ol- :K-11/18, eiine
yz ur- :K-18/9, gavgay bana satn al- :K-11/37, geceyi gndze kat- :G-295/3, G539/7, G-575/6, gerisine bakma- : G-496/5, ge k- :M-12, K-61/6, G-489/5, gsn
tala d- :K-5/5, G-112/2, gkler kaps al- :K-9/17, gklere boyan- :G-331/1, gklere
k- :Mer-4/1, K-31/1, G-227/6, G-373/7, gklere kar- :G-91/33, gkte isteyip yerde
bul- :G-154/5, G-428/6, gkten zembille in- : G-139/1, gnl gzne uy- :K-3/ 42, gnl
karar- :K-27/2, G-162/4, gnln yap- :G-565/6, gnl d- :K-42/1, gnl et-: K-5/ 14,
gnl evinin yk- :G-85/4, gnl gtr- :K-21-2/19, gnl ver- : G-459/6, gnl ykn
yap- :K-3/34, grmezlie ur- :G-239/4, grr gz tutar eli ol- :G-573/7, gz a- :G568/3, gz atrma- :G-85/1, gz dik- :G-75/4, gz sal- :G-580/1, gz ucu ile bak- :G239/4, gz ya dk- :G-149/6, gz yan sil- :K-14/34, gz yumup a- : G-119/6, gzden
ra et- :G-292/4, gze grnmez ol- : K-61/6, gzle ye- :Mer-2/3, gzleri ak ol- :G640/4, gz ak ol- :K-19/10, gz ak uykuya var- :K-22/16, gz kirpiine dayan- :K11/48, gznden kanl ya ak- :G-149/4, gzne grnme- :K-6/16, gzne srme gibi
ek- :K-25/24, gzn a- :K-15/7, G-102/1, G-421/7, gzn yumma- :K-9/8, gznn
stnde ka ol- : G-521/1, gznn ya kanl ol- :G-69/5, gn geir- :G-451/7, gn
gsterme- :G-85/1, gndz gnei era ile ara- :K-14/7, haber ek- : G-145/6, hline
itler gl- :G-613/5, halkn diline d- :M-14, hk olmak : K-5/ 22, harf at- :G-294/4,
hasretiyle l- : G-25/5, htrn ele al- :K-21-1/44, havasna uy- :K-21-2/39, hayt suyu i:K-7/18, hayt ver- : G-128/6, hneri elden ko- :K-19/44, i eii tana ba ko- :G-491/3,
ii kan dol- :Mer-6/6, iki eli kanda ol- :G-552/2, iki gzsz bak- :G-19/4, iki gz kan
ala- :G-579/6, ii Allah'a kal- :G-65/8, iini altn eyle- :K-20/41, G-273/6, G-413/4, iini
bilme- :G-239/5, iini bitir- : G-427/2, it gibi hr hacil ol- :G-552/5, it gibi sr- :G562/7, izin tozunu sat- :G-462/3, kafesten u- : T-3, kaleminden dkl- :TB-4/9, kan ala:G-72/4, G-190/5, G-233/3, kan inile- :K-18/11, kan yut- :K-3/43, K-15/12, K-15/12, K19/26, G-232/6, G-528/2, kana boyan- :G-353/4, kana kana i- :K-11/17, kanad altna al:G-297/5, kan kan ile yu- : G-448/4, kanna gir- :G-111/10, G-522/4, kann hell et- :G556/3, kann i- :G-570/3, kann yze sr- :G-383/5, kanyla sula- :K-25/6, kanlar ala:Mer-1/7, kanlara boyanp yat- :K-6/8, kap kap gez- :G-89/1, kapsnda kul ol- :K8/26,K-9/43, kapsnda srn- :G-24/1, kapya it gibi var- :G-184/7, kr etme- :K-11/12,
G-537/5, kara defter sunul- :K-22/12, kara giy- :Mer-4/1, Mer-6/7, kalar ba bir eyle:G-176/3, katna gel-: G-473/7, kefenden ge- :G-42/7, kellesi kz- :G-237/2, G-460/6,
112

Necati Beg Divanndaki Deyimler zerine

kendi alp kendi oyna- : G-133/5, kendi eli ile et- :G-452/2, kendini yksek tut- :G395/5, klc suyu ile yu- :K-35/3, kyamete kal- :Mer-3/4, kyametler kopar- :G-287/2,
kzl kanlara boya- :G-414/2, kin tut- : G-165/6, korkudan grnmez ol-:K-8/19, koynuna
gir- : G-516/3, kul gibi el kavur- : G-122/5, kula nla- : G-91/6, kulan bur- :G161/6, kulaktan k et- :G-82/2, ku kondurma- :K-21-2/50, klh ge at- : TB-4/3,
mekn edin- : TB-5/2, Msr'a sultan ol- :G-336/2, muradna erme- :Mer-7/2, nazar kl:K-4/26, K-21-1/41, nin at- :K-21-1/28, nin ver- : G-388/8, olan ol- : G-84/5, oyun
oyna- :K-21-2/11, ge ge/ gp gklere kar- :G-188/4, G-403/7, l topra sa- :K90/1, parma aznda kal- :G-69/3, parmak bas- :G-480/3, rzkn tatan k- :G-197/6,
san z- :Mer-2/6, san elden ko- :K-14/14, salarn z- :Mer-6/2, sef sr- :G298/1, set ek- :K-8/26, silip spr- :G-200/7, souk suyunu i- : G-373/8, sz al- : G424/5, sznden kma- :K-5/4, szne katlan- :K-21-2/13, sznn eri ol- :G-638/7, su
gibi ge- :K-18/7, su gibi syle- :K-7/29, su yerine kan i- :K-2/23, suya sal- :K-16/12,
afak oduna sal- :K-16/8, ta zre ta kalma- :G-449/7, taa/talara al- :G-297/7, G580/5, ta ta zere koma- :G-590/8, teni ak mermere dn- : G-449/7, trnak ur- :Mer2/6, top eyle- :K-22/29, topraa d- : Mer-2/5, ttn tepesinden k- :K-22/25, midi
kes- :G-330/1, stne bir avu toprak at-:G-598/6, stne gel- : K-34/2, yabana atma:G-559/6, yabanda bul- : G-388/2, yaka yrt- :K-65/1, G-438/2, yakasndan geir- :G410/2, yakp yandr- :G-82/4, yanp kl ol- : G-124/7, ya aktmak : K-5/ 14, yer gk
kabul etme- :G-581/2, yer yzn ge boya-:K-22/4, yerde kal- :G-369/3, yerden ge
yalvar- : G-139/2, yere al- :Mer-6/5, yere/ yerlere ge- :K-14/5, G-410/8, G-489/5, G531/5, yere yz sr- : G-415/3, yeri g doldur- :G-457/1, yerini bul- :G-355/5, yerlere
al- :G-552/4, yerlere gir- :G-544/5, yerleri gke kar- :M-9, yldz barma- : G-453/1,
yldz alak ol- : G-25/3, yok yere kavga et- :G-27/3, yol basp ba kes- :G-413/4, yoldan
k- :G-139/5, yollara sal-: K-14/ 35, K-14/35, yolunda l- :G-439/6, G-439/6, yk yk:G-572/1, yrei oyna- :Mf-45, yz evir- :K-34/1, G-172/6, G-376/1, yz dndr:TB-4/4, G-587/5, yz gster- :G-165/6, yz kzar- :G-526/4, yz sr- :G-94/6, G-268/6,
yz ur- :K-4/ 15, TB-5/4, yz ver- :G-44/2, yz verme- :G-167/9, G-427/7, G-528/4, yz
yere ko- :G-404/1, yze gl- :G-193/2, yz ak (aln ak) ol- : G-414/2, yz baa gel:K-8/17, yz kara ol- : G-640/4, yz yerde ol- :G-172/7, yz yerlere d- :K-22/33,
yzk gizleme oyna- :K-19/32, yzne bakma- :K-12/15, G-23/1, G-25/1, G-453/7,
yzne gl- :R-56/2, G-76/2, G-522/7, yzne ur- :G-154/5, yzn eiine sr- :TB-3/4,
yzn gster- :G-162/3, G-280/1, yzn grme- : G-336/2, yzn gzn a- : G462/3, yzn kana yu- :Mer-4/6, yzn topraa ur- : K-33/2, yznn karasn yedi
113

F..Sosyal Bilimler Dergisi 2005 15 (2)

deniz yuma- :G-422/3, zevk u sefa et- :Mu-8/1, zillet nrn yak- :K-15/39, K-15/39, zulm
elini kes- :K-5/3.
Kaynaka
Banarl, Nihat Sami, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, Fasikl 6, Devlet Kitaplar, stanbul
1983.
Eybolu, E. Kemal, On nc Yzyldan Gnmze Kadar iirde ve Halk Dilinde Ata
Szleri ve Deyimler, II. Kitap, Doan Karde, stanbul, 1975.
Kurnaz, Cemal, Trkden Gazele, (Halk ve Divan iirinin Mterekleri zerine Bir
Deneme), Aka Basm Yay. Paz. A., Ankara, 1997.
Macit, Muhsin, Divn iirinde henk Unsurlar, Aka Yay. , Ankara, 1996.
Mazolu, Hasibe, Necti'nin Trk Dili ve Edebiyatndaki Yeri , Trk Dili, C. X, S. 114,
Ankara, 1961, s. 366-369.
Mengi, Mine, "Necati'nin iirlerinde Ataszlerinin Kullanm", Erdem, Atatrk Aratrma
Merkezi Dergisi, C. 2, S. 4, Ankara 1986, s. 47-56.
Sinan, Ahmet Turan, Trkenin Deyim Varl, Kubbealt Yay., Malatya, 2000.
Yldrm, Ali. "Baki Divannda Deyimlerin Kullanm", Bir Dergisi, Ahmet Yesev Vakf
Yay., S. 9-10, stanbul, 1998, s. 631-642.
Tarlan, Ali Nihat, Nect Beg Divan, Aka Yay., Ankara, 1992.

114