Prof. dr. sc.

Sanda Vladimir-Kneevi :

Izolacija alkaloida
SEMINAR 6

ALKALOIDI
- organski spojevi s duikom, naj e e u heterocikli noj strukturi
- lunata svojstva
- u drogama uglavnom vezani s kiselinama u obliku soli
- analgetici, anestetici, spazmolitici, sedativi, hipnotoci, narkotici, citostatici...

hiosciamn
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

METODE IZOLACIJE ALKALOIDA

1. Ekstrakcija vodom ili razrije enim kiselinama
2. Ekstrakcija otapalom koje se mijea s vodom, npr. etanolom ili
metanolom
3. Ekstrakcija organskim otapalom koji se ne mijea s vodom, uz
dodatak luine
4. Izolacija pomo u ionskih izmjenjiva a
5. Izolacija na stupcu adsorbensa
6. Izolacija elektrolizom

Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Solvent ekstrakcija alkaloida

Ekstrakcija vodom ili razrije enim kiselinama
jednostavna i jeftina metoda
nije prikladna za droge koje bubre
ekstrahiraju se alkaloidi u obliku soli
Ekstrakcija otapalom koje se mijea s vodom, npr. etanolom ili metanolom
prikladnija za droge koje bubre
ekstrahiraju se alkaloidi u obliku soli i slobodni alkaloidi
alkoholni ekstrakt se upari, suhi ostatak obradi kiselinom i pro isti
organskim otapalom, iz nastale forme soli alkaloidi se oslobode dodatkom
luine i ekstrahiraju organskim otapalom, mogu se pro istiti ponavljanjem
postupka prevo enja u sol i potom u slobodni oblik
Ekstrakcija organskim otapalom, uz dodatak luine
dodatkom luine alkaloidi se osloba aju iz soli
organskim otapalom ekstrahiraju se slobodni alkaloidi
mogu se koristiti fino samljevene droge (nema bubrenja)
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Izolacija hiosciamina

Atropa belladonna L.
(Solanaceae)

+
Terapijski aktivan
(-)-hiosciamin

Vrste roda Datura i

Hyoscyamus

hiosciamin
tropanski alkaloid
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

TLC alkaloida
Nepokretna faza: Kieselgel 60 F254
Pokretna faza: toluen-etilacetat-dietilamin (70:20:10, V/V/V)
Reagens za detekcuiju: Dragendorffov reagens

skopolamin
hiosciamin +
atropin

Belladonnae
folium Hyoscyami
folium

Stramonii
folium
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Izolacija hiosciamina iz korijena velebilja (Belladonnae radix)

droga se ekstrahira metanolom u Soxhlet-aparaturi

iz ukoncentriranog ekstrakta alkaloidi se prevode u razr. sumpornu
kiselinu uz blago zagrijavanje
liposolubilne balastne tvari uklanjanju se izmu kavanjem organskim
otapalom (kloroform-petroleter 10:1, V/V)
zaluivanjem otopine alkaloida u obliku soli amonijevim hidroksidom,
alkaloidi se prevode u slobodni oblik i ekstrahiraju kloroformom
kloroformska otopina pro i ava se aktivnim ugljenom, voda uklanja
bezv. natrijevim sulfatom
nakon uklanjanja kloroforma, izlu uju se kristali
prekristalizacija se provodi iz etera
odredi se udio hiosciamina u smjesi (hiosciamin lako racemizira)
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Belladonnae radix
(50 g pulvisa)

Ekstrakcija s 200 mL metanola u Soxhlet-aparaturi 6 sati

Ukoncentriravanje ekstrakta do guste konzistencije u rotavaporu
(do 40 C)
Metanolni ekstrakt
Smolasti ekstrakt temeljito se iscrpljuje 5 %-tnom sumpornom
kiselinom u porcijama (30, 20, 15 i 10 mL), uz blago zagrijavanje
(do 40 C) i mijenje staklenim tapi em
Nakon filtriranja, blago kisela vodena otopina alkaloida u obliku
soli izmu kava se u lijevku za odjeljivanje smjesom kloroformpetroleter (10:1, V/V), ukoni se organski sloj
Pro i ena otopina
alkaloida u obliku soli
Otopina se zalui dodavanjem 10%-tnog amonijevog hidroksida
do pH 8,5
Zaluena otopina izmu kava se kloroformom u porcijama 50, 50,
40 i 40 mL
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Kloroformska otopina
slobodnih alkaloida
Dodaje se aktivni ugljen (dekolorizacija), bezv. natrijev sulfat
(ulanjanje eventualno prisutne vode) i filtrira
Filtrat se paljivo upari na mali volumen u rotavaporu
(stajanjem se izlu uju kristali)
Kristali alkaloida
Kristali se otope u 20 mL etera i otopina filtrira
Filtrat se ukoncentrira, pojavljuju se bijeli kristali
(prekristalizacija)
isti kristali alkaloida

Kristalizira smjesa alkaloida hiosciamina i njegova racemata atropina

Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Potvrda identiteta i ispitivanje isto e

To ka taljenja (108-109 C)
Tankoslojna kromatografija
UV-Vis spektar (5 mg hiosciamina u 25 mL metanola,

max =

252, 258, 264 nm)

IR spektar
(Usporede se dobiveni spektri s poredbenim spektrima hiosciamina)

IR spektar L-hiosciamina
(2 mg/200 mg KBr)

Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Izolacija kofeina iz listova aja ( ajevca)

(Theae folium)
droga se ekstrahira vodom uz
zagrijavanje
primjese se uklanjanju taloenje
olovovim acetatom i adsorpcijom na
aktivni ugljen
zaluivanjem vodene otopine alkaloida u
obliku soli amonijevim hidroksidom,
alkaloid se prevode u slobodni oblik i
ekstrahira kloroformom

Thea sinensis L.
(Theaceae)

nakon uklanjanja kloroforma, kofein

kristalizira
prekristalizacija se provodi iz etanola
Kofein
(purinski derivat, nema lunata
svojstva, ubraja se u alkaloide zbog
duika u hetrocikli noj strukturi i
farmakolokih u inaka)
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

TLC kofeina
Nepokretna faza: Kieselgel 60 F254
Pokretna faza: etilacetatl-metanol-voda (100:13,5:10, V/V/V)
Reagens za detekcuiju: jod-kalijev jodid/octena kiselina

kofein
Coffeae
semen
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Theae folium

(50 g grubo
samljevene droga

Listovi aja ekstrahhiraju se 15 minuta s 250 mL vode uz blago

vrijenje i mijeanje
Vrela smjesa procijedi se kroz platno to je mogu e potpunije;
ostatak droge prelije se s 250 mL vrele vode i ponovo procijedi
Sjedinjenim filtratima oprezno se dodaje 10 %-tna otopina olovova
acetata do prestanka stvaranja taloga
Smjesa se zagrije do vrijenja i brzo odsie uz vakuum; talog se
ispere dva puta s 50 mL vrele vode
Pro i eni ekstrakt
alkaloida
Filtrat se zagrije do vrijenja i oprezno dodaje 15 %-tna sumporna
kiselina do prestanka stvaranja taloga
Doda se 1 g aktivnog ugljena, pusti vrijeti nekoliko minuta i filtrira

Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Pro i eni ekstrakt

alkaloida u obliku soli
Nakon reducianja volumena pomo u rotavapora, otopina se
zalui postupnim dodavanjem 10 %-tnog amonijevog hidroksida
do pH 8-8,5
Otopina se izmu kava tri puta s 10 mL kloroforma
Kloroformska otopina
alkaloida u slobodnom obliku
Kloroformska otopina ukoncentrira se pomo u rotavapora, a
ostatak kloroforma potpuno ukloni blagim zagrijavanjem na
vodenoj kupelji
Suhi ostatk otopi se u malo etanola uz blago zagrijavanje (60 C) prekristalizacija
Stajanjem se taloe kristali kofeina koji se odsiu uz vakuum i
osue
Kristali kofeina
Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP

Potvrda identiteta i ispitivanje isto e

To ka taljenja (235-238 C)
Tankoslojna kromatografija
UV-Vis spektar (50 mg kofeina u 50 mL metanola,

max =

274 nm)

IR spektar
(Usporede se dobiveni spektri s poredbenim spektrima kofeina)

IR spektar kofeina
(2 mg/200 mg KBr)

Sanda Vladimir-Kneevi : IBPP