HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

CHNG 1
MT S VN TRONG XY DNG C S D LIU

Mt vn thng gp i vi mt s c s d liu nh cng nh i vi

c s d liu ln, l tng ban u v cch ghi nhn v lu tr d liu khng
nht thit phi l cch lm ng. Thng cc bng hoc bng tnh c thit k
bt chc qu trnh nhp liu, hay l cho nhng bo co mong mun c
to ra. Cch lm ny ph hp gii quyt vn trc mt; tuy nhin nu p
dng vic bt chc ny vo trong vic thit k d liu th s gy ra vn sau
ny. Vic bt chc ny s khin cho vic ly thng tin l kh, thm ch l
khng th c, trong vic to ra cc bo co sau ny m ban u khng tnh
n.
Chng ny nn ra mt s v d thc t trong cuc sng minh ha cc
vn trn.

Vn t kha v phn loi

Mt vn ph bin trong thit k d liu l x l khng ng i vi t
kha v phn loi. Nhiu ng dng c d liu c phn loi theo cch ny hay
cch khc, v d nh cc sn phm hay s kin l s thch ca cc nhm ngi
no . Khch hng c th c phn loi theo tui hay thu nhp. Khi nhp d
liu bn thng ngh m t mc (item) no cng danh sch phn loi hay t
kha. V khi to ra cc bo co hay lm cc phn tch th bn c th nhn d liu
theo cch khc.

Hnh 1-1. D liu cy

TTTG - Lu hnh ni b

Page 11

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

V d 1.1 m t cc loi cy c lu tr cho mt c s d liu. Cch lu

tr ny nhn qua th hp l, nhng sau th gy ra mt s kh khn cho mt s
cch tm kim thng tin m chng ta hay phi tin hnh.
Vn v d l ngi pht trin khng dng li xem xt kh nng c
th s dng d liu khc nhau. Ngi pht trin xy dng d liu ch yu ch
tha mn thng tin tr c mt m ti cn l : ti cn lu tr tt c cc thng tin
m ti c cho tng cy. V v th b qua vic xem xt cc gc nhn khc cng
nh cc kh nng s dng tim n ca d liu. Mt v d cho vic bt hp l ny
nh l ti mun tm tt c cc cy m c gi tr s dng c th.
Gc nhn mt chiu ca ngi pht trin s dn n mt m hnh khng
hp l. Ngi nhn d liu l mt lp duy nht (Plant class - lp cy), v xem
tt c cc thuc tnh ca cy l ging nhau, chng hn nh thuc tnh loi, tn
gi. Cch lm ny tt, nu nh bn ch c cu hi cy no dng cho vic
g. Nhng cch tip cn ny khng tt cho nhu cu khc. V d tm tt c cc
cy c gi tr s dng c th nht nh, v d nh tm tt c cc cy c th s
dng lm thc n.
Trong v d th nht, hnh 1.1 thc cht l c 02 lp d liu l Cy v Gi
tr s dng v mi quan h gi chng. Cc k thut m t m hnh ha d liu
phn cui cun sch l cc k thut thc tin lm r ci bn c th trng ch
t d liu ca mnh. V c cch tt nht gip thit k d liu cho cc nhu cu
.
hnh 1.2 c phin bn nng cp ca d liu thit k trn, khi chng ta
tch thnh 02 bng. Bng mt l Cy v bng hai l Gi tr s dng (cha mt
tp xc nh cc t kha) nh sau:

Hnh 1-2. Ci tin thit k d liu lu tr cy v gi tr s dng

TTTG - Lu hnh ni b

Page 12

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

Mt ngi vi k nng thng thng c th thit lp c cc kha v mi

quan h, cng nh kt ni gia hai bng trn to ra cc bo co hu ch.
V D 1-2: CC LNH V C NGHIN CU

Mt ngi lm vic ti phng bn quyn trng i hc nhn c rt nhiu

yu cu c th ni chuyn vi mt chuyn gia c th. Thng thng c s d
liu c nhn trng i hc khng cha d liu , nn phng ng dng v
chuyn giao cng ngh t thit lp mt bng tnh nh lu tr thng tin v vn
trn. Mc tiu ban u ch ghi nhn xem mt ngi no c nng lc
chuyn mn g. Nhng vn sau do mi ngi c cc kh nng khc nhau,
nn s dn n phi thm cc ct b sung ghi nhn thm thng tin (mt ngi
c nhiu kh nng, chuyn mn). Mt phn ca bng tnh c ch ra trong hnh
1-3.

Hnh 1-3. Cc lnh vc nghin cu trong mt bng tnh

Vy gii quyt vn nh th no? Cc tip cn trc tin l nh v d
th nht, l tch thnh 02 bng lu tr d liu.
Cch tch bng nh trn vn cn mt s vn . Trong v d 1, th Gi tr
s dng kh r rng, c th lp thnh 01 bng lm tham chiu cho ngi nhp
liu d dng la chn (keywords). Trong v d 2, th mi quan tm khng r
rng tng minh nh vy, nn cn mt gii php khc ph hp hn.
Mt gii php c th s dng gii quyt tt hn l xy dng mt danh
mc mu (category) cc lnh vc nghin cu (Interests) ngi dng la chn,
ngoi ra ngi dng c th b sung thm trong qu trnh s dng nu trong danh
mc cha c v nh k ngi qun tr cn chun ha li danh mc ny.
TTTG - Lu hnh ni b

Page 13

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

Qua y ta c th thy khi thit lp c s d liu ngoi vic to ra bng th

cn c vic to mt s d liu ban u p ng nh cu khai thc s dng.

Lp thng tin
Mt vn thng thng khc l vic chng ta lu tr cng mt thng tin
vi ch khc nhau. S d tha ny thng l kt qu ca vic thit k d liu
do c vi ngun d liu khc nhau. V d nh trong mt doanh nghip nh, mi
ha n t hng ghi nhn thng tin lin quan ti s in thoi, a ch v tn
ca khch hng. Nu chng ta thit k mt bng cho mu nhp liu , th tn,
s in thoi, a ch s c ghi nhn vo cng mt thi im tng n hng
c t. iu s dn ti mt s khng thng nht v d liu khi ngi dng
thay i a ch. Nu chng ta mun gi mt catalog qung co, th chng ta
khng bit chc c a ch no l a ch chng ta nn s dng. i khi vic
lp thng tin khng d thy. V d 1-3 minh ha trng hp ny.
V D 1-3: D LIU CN TRNG1

Nhm thnh vin ca mt d n mi trng di hn thng xuyn thm cc

trang tri (Farm) ly mu xc nh cc loi cn trng . Mi cnh ng
(Field) ca mt trang tri c t mt m ring, v mi ln thm mt cnh
ng th ly nhiu mu th nghim khc nhau. S lng m c ca mi loi
cn trng trong mi mu u c ghi li.
Hnh 1-4 cho thy mt phn d liu c ghi li trong bng tnh. Thng tin
v mi trang tri c ghi li (kh) chnh xc u , v th trnh c vic
lp d liu. Tuy nhin vn vn cn. Tr ng ADhc ca trang tri 1 (Farm 1)
c ghi li vo mi ln thm, v khng qu mt cng c th nhn c li
nhp d liu dng 3. (vic m ha c s dng cho cc cnh ng gy ra cc
vn khc m chng ta khng ni ti lc ny).

Clare Churcher and Peter McNaughton, There are bugs in our spreadsheet: Designing a database for

scientific data (research report, Centre for Computing and Biometrics: Lincoln University, February
1998).

TTTG - Lu hnh ni b

Page 14

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

Hnh 1-4. D liu cn trng trong mt bng tnh

Ta c th pht hin ngay ra li v lit k cnh ng ADhc ca trang tri 2
trong hnh 1-4, ch khng phi trong trang tri 1. Vn ny dng nh khng
phi l mt vn ln, nhng c th trnh c. Thc t l cc trang tri c
ghi li trong bng tnh cho thy rng d liu thng s c phn tch theo tiu
ch trang tri, v nh th th kt qu cho trang tri 1 v trang tri 2 s tim n
thiu chnh xc. V s c bao nhiu li nhp d liu c th c trong ton b d
n? Gi s nh th nghim 1-3 l mt th nghim c thit k di hn c
thit k cn thn, kt qu ca n c phn tch v thng k, th tht l ng tic
nhng li nh trn li c trong th nghim mc d n c th trnh c.
iu quan trng l nhn ra s khc bit gia li vic nhp liu (ai cng c
th to ra khi ny hay khi khc) v li ca thit k. Vn trong v d 1-3 khng
ch l trng ADhc b gn sai vi trang tri 2 (1 li c th c x l n gi n),
m l s kt hp gia trang tri v cnh ng c ghi li nhiu ln cng nhau
khin cho li nhp liu nh trn rt d xy ra. V nhng li nh th c th kh
pht hin ra.
Mt mu thng tin khc b lp trong bng tnh 1-3 l thi gian ca mi ln
thm. Thng tin rng cnh ng ADhc c thm vo ngy Aug-06 b lp t
hng 2 n 12, to ra mt ngun li kh trnh khi khc (v d chng ta cho th

TTTG - Lu hnh ni b

Page 15

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

nhp nhm ngy Sep-06 vo hng 7). V nhng li kiu th ny c th nh

hng n phn tch da trn ngy thng.
Vic thi gian thm v lp trong v d 1-3 c th khin to ra mt li
nghim trng hn: chng ta x l th no vi thng tin vi mt ln thm c th
(V d nh thi im c ma, mt thng tin kh quan trng nu nh bn ang
m cn trng)? Liu c nn lu cc thng tin trong mt hng (iu kh
khn cho vic tm ra nhng mu b nh hng), hay thng tin vo trong tt
c cc hng ca ln thm (Cch gy ra vic lp thng tin rt bt tin?). Thc
t thng tin v thi tit trong trng hp ny c ghi trong mt file vn bn
khc, v lm cho vic s dng sc mnh ca phn mm trong vic phn tch thi
tit l khng thc hin c.
Cc k thut c m t trong chng sau c th gip gii quyt hon ton
vn gp phi trong v d 1-3. Thay v vic ngh v cc s m trong mi mu
thu thp, ngi thit k nn ngh v Trang tri, Cnh ng, Ln thm, Cn
trng l nhng lp (classes) khc nhau ca d liu m ngi nghin cu c quan
tm. V d nh ngi lm nghin cu tm thng tin v trng tri c quy m nht
nh hay cc cnh ng c cc loi hoa mu nht nh, hay nhng ln thm vo
ma xun. Hnh 1-3 cho thy mt thit k c s d liu c th gii quyt c
mt s vn nu (thi t k d liu ny vn giai on u v chng ta s tr
li vn cn trng ny trong chng 4).

Hnh 1-5. Mt thit k c s d liu ci tin cho bi ton cn trng

Cng vi vic gii quyt lp d liu, thit k d liu trong hnh 1-5 gi c
thm khng gian cho thng tin b sung v Cnh ng (v d nh kch c, loi
t). Thit k ny cng cho php ghi nhn thng tin v Ln thm (v d nh iu
kin thi tit).

TTTG - Lu hnh ni b

Page 16

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

Thit k bo co n l (single report)

Mt ngun trong vn thit k d liu l vic thit k bng khp vi yu
cu mt bo co c th. Mt doanh nghip nh c th c trong u v nh dng
cn phi c, v d nh bo co doanh thu. Hay mt trng hc c th mun thy
danh sch cc gio vin u trong tun. Vic mong mun tha mn mt bo
co ring no c th dn ti mt c s d liu c th nhiu li. V d 1-4 l
mt ci m ti thch bi v l ci u tin ti c tr tin sa li mt c
s d liu.
V D 1-4: QUN L IM SINH VIN

Mt phng ban ca trng i hc cn c kt qu ca sinh vin nm cui dng

c th em i bo co. Kha hc kh c nh vi tt c sinh vin hc mn hc,
v mt bo co nh hnh 1-6 lm ra bng tay trc khi h thng c tin hc
ha. Bo co dng ny cho php kt qu hc tp ca mi sinh vin c th d
dng c so snh theo tng mn hc, gip cho vic xc nh ngng nh gi.

Hnh1-6. Bo co kt qu hc tp ca sinh vin

Mt bng d liu c thit k cho bo co trong hnh 1-6, trong mi
trng cho mi ct. Nm u tin c s d liu hot ng tt, nm sau
vn bt u pht sinh. Bn c th on c n l g khng?
Mt s sinh vin c cho php thay th mt s bi thi bng mt trong
nhng mn h t chn. Bng d liu trn c v b sung thm cc ct ty
chn vi tn v im s. Sau th mt s mn hc b thay th, trong khi
mn hc c vn cn c duy tr cho nhng sinh vin hc chng trc
y. Bng d liu tr nn ri bung ln, tuy nhin vn cn c th dng c.
Ci m thit k trn khng th x l c l khi sinh vin trt mt mn
hc v phi thi li. Ton b qu trnh thi c ca sinh vin cn phi c lu tr,
TTTG - Lu hnh ni b

Page 17

HKTQD - Khoa tin hc kinh t - ng dng CSDL

nhng thit k bng trn khng cho php c nhiu hn mt im d sinh vin th
vi ln. Vn khng c nhn ra cho ti nm hc sau (khi c nhng sinh
vin u tin thi trt). Khi c rt nhiu n lc cho vic pht trin chng
trnh v nhp liu, mt trong cc gii php l to mi nm hc mt bng d liu
ring v s dng logic vit chng trnh cho php l y ra im ca sinh vin
t mt trong cc bng tng ng.
Khi m ngi xy dng h thng lm vic khc, d liu ca vi nm hc tnh
trng m khng ai c th hiu c. V l l do v sao ti c cng vic u
tin v c s d liu (v c s d liu mi phi i mt yu cu thay i trong
vi nm).
V d 1-4 rt tt trong vic ch ra s c nhiu vn nh th no nu nh
bn thit k c s d liu ti. Mt ln na m hnh d liu khng hp l l
nguyn nhn ca cc vn . Ngi pht trin chng trnh ch thy v s
dng mt lp: sinh vin (students) Gc nhn duy nht ca ngi pht trin da
trn sinh vin. Chng ta c th thy rng c t nht 02 lp Sinh vin
(students)v Mn hc (Subject) v chng ta c th quan tm ti mi lin h gia
chng. C th nh chng ta mun bit im ca mt sinh vic vi mt mn hc
no y. Chng 4 s hng dn cch tm hiu mi quan h Nhiu-Nhiu v d
nh quan h gia sinh vin v mn hc trn c th dn ti vic a ra mt lp
mi ng k hc (Enrollment). iu cho php im s khc nhau c ghi
nhn cho cc ln thi mn hc khc nhau. V nh th gii quyt vn sinh
vin thi trt khng mt qu 5 pht, cng nh s ri lon ca d liu khng
xy ra.

Tng kt
Nhng suy ngh u tin thit k mt c s d liu c th b nh hng
bi mt bo co hay mt cch nhp liu c th. nh hng ny c th dn ti
thit k khng gii quyt c cc yu cu khc nhau sau . iu quan trng l
cn ngh v d liu bn di v thit k c s d liu phn nh c s d liu
lu tr, thay v ci m bn mun lm hay s dng c s d liu trong ngn
hn.

TTTG - Lu hnh ni b

Page 18