Hemikalije u laboratoriji

istoa hemikalija
Hemikalije koje se koriste za laboratorijske svrhe na
tritu se mogu nabaviti od razliitih proizvoaa i
mogu biti razliitog stepena istoe.

Sve hemikalije potrebno je smatrati toksinim!

elementi i spojevi sa jasno definisanim sastavom,
fizikim i hemijskim osobinama kao i utjecajem na
okolinu i ovjeka

istoa ne oznaava vrstu ili postotak stranih tvari u

reagensu.

mogu biti u vrstom, tenom i gasovitom stanju

Uvod u laboratorijski rad

Stepen istoe oznaava da neistoe sadrane u

reagensu ne utjeu na rezultat odgovarajue
analize.
1

istoa hemikalija

Uvod u laboratorijski rad

Analitike hemikalije

Uobiajena podjela prema stepenu istoe je:

Purum p.a.; Puriss p.a.; Puriss p.a. Plus

Hemijski iste hemikalije su zadovoljavajue istoe za
upotrebu u veini sinteza.

Purum
Purissimum
Pro analysis
Tehniki

Reagensi za analizu (lat. pro analysis, p.a.) su hemikalije

visokog stepena istoe sa jasno naznaenom vrstom i
koliinom prisutnih neistoa na naljepnici . esto
oznaavaju i kao ACS Reagent, to znai da ovakve
hemikalije odgovaraju standardima istoe propisane od
strane American Society Commettee on Analytical
Reagents.

pur. (isto)
puriss. (veoma isto)
p.a. (za analitike svrhe)
tehn. (za tehnike svrhe)
istiji reagens-skuplji!
Uvod u laboratorijski rad

Hemikalije namijenjene za specifinu

upotrebu

Uvod u laboratorijski rad

Hemikalije namijenjene za specifinu

upotrebu

spectroscopic grade (spektroskopski isto) namijenjene za

spektroskopiju,
Npr. 221864 Sigma-Aldrich Potassium bromide
FT-IR grade, 99% trace metals basis

Pored ovih postoje i druge oznake kao

hromatografski isto, histoloki isto, farmaceutske
istoe (slijedi pravila Evropske farmakopeje ili USP
Ameriki standard ili neke druge standarde) i dr.

Ove hemikalije su specifino preiene tako da se mogu

koristiti samo za spektroskopiju, tj. preiene su od
primjesa koje mogu imati neeljene apsorpcione trake, ali
mogu imati i drugih neistoa.
Uvod u laboratorijski rad

Uvod u laboratorijski rad

Primjer grupisanja hemikalijaSigma Aldrich

Hemikalije za tehnike svrhe

Hemikalije za tehn. svrhe sadre 90-95% osnovne materije, a
ostatak su neistoe.
Na naljepnicama ovih hemikalija u veini sluajeva nije
napisano o kojim neistoama se radi i u kojoj koliini su
prisutne.
Ukoliko se ove hemikalije ele upotrijebiti u specijalne svrhe,
neophodno ih je prije upotrebe preistiti.

Uvod u laboratorijski rad

Laboratorijske
hemikalije

Bioloke nauke

Hemija

Nauka o
materijalima

Analitika i
Hromatografija

Hemijske
sinteze

Uvod u laboratorijski rad

Originalna naljepnica

Osnovni podaci na naljepnici (etiketi)

neke hemikalije
Naziv reagensa i opis
CAS broj (broj hemikalije na osnovu kojeg se moe nai
vie informacija pogotovo kada proizvod ima vie
trgovakih imena)
Preporuke za rukovanje i skladitenje
Podaci o istoi i hidrataciji
Masa reagensa u trenutku pakovanja
Slikovna oznaka opasnosti (piktogram)
Hemijska formula, relativna molekulska masa (FW)
Preporuka pruanja prve pomoi
Bar kod
Uvod u laboratorijski rad

Uvod u laboratorijski rad

10

Bakar(II) sulfat-originalna naljepnicaSigma Aldrich

Originalna naljepnica

Copper(II) sulfate

Synonym: Cupric sulfate

Empirical Formula (Hill Notation): CuO4S

Formula Weight: 159.61
CAS Number: 7758-98-7
451657 anhydrous, powder, 99.99% trace metals basis (Aldrich)
MSDS
C1297 ReagentPlus, 99% (Sigma-Aldrich)
61230 puriss. p.a., anhydrous, 99.0% (RT) (Sigma-Aldrich)
12852 puriss., meets analytical specification of Ph. Eur., BP, USP,
anhydrous, 99-100.5% (based on anhydrous substance) (SigmaAldrich)
05-6240 JIS first grade, 97.5% (SAJ)

Uvod u laboratorijski rad

11

Uvod u laboratorijski rad

12

Hill Notacija standardni nain pisanja formula

za hemijske spojeve
Hill notacija hemijskih spojeva oznaava pisanje formule kao najmanjeg
odnosa atoma koji moe formirati datu molekulu koristei oblik CnHnRn
(gdje R predstavlja ostale atome napisane abecednim redom)
[(CH3)3Si2]2NNa (Natrij bis(trimetilsilil)amid
Sinonim NaHMDS (natrij heksametildisilazid)
Npr. koristi se za sintezu primarnih amina

Hill Notacija
Formula
spoja

Hill notacija
(Hill sistem)

H2SO4

H2O4S

CaC2

C2Ca

HNO3

HNO3

Izbrojati sve atome ugljika: C6

Izbrojati sve atome vodika: C6H18
Odrediti ostale elemente u spoju i poredati ih po abecedi :
C6H18NNaSi4

Uvod u laboratorijski rad

13

Piktogrami slikovne oznake opasnosti

Uvod u laboratorijski rad

14

SIGURNOSNO-TEHNIKI LIST
MSDS-Material Safety Data Sheet
MSDS opisuje fizike i hemijske osobine hemikalija,
potencijalnu opasnost (opasnost po zdravlje, zapaljivost,
radioaktivnost, reaktivnost, i sl.), kao i nain djelovanja
ako doe do prosipanja hemikalije u prostoru ili do
direktnog kontakta sa licima koja rade sa hemikalijama.
Pored MSDS, informativne liste o hemikalijama daje i
Merck Index, baza podataka koja daje informacije o
toksinosti hemikalija, njihovoj inkopatibilnosti,
uobiajenoj upotrebi sa naglaskom na medicinsku
upotrebu.

Uvod u laboratorijski rad

15

Neke informacije sadrane u MSDS

NAZIV PROIZVODA
Hemijski naziv i formula (ukljuujui molekulsku teinu)
Proizvoa, kontakt adresa i telefon.
Taka kljuanja, taka mrnjenja, pritisak para
Rukovanje i skladitenje
Temperatura uvanja
Indikacija opasnosti po zdravlje
Neophodna prva pomo
Analiza proizvodne serije
Podaci o istoi, nivou hidratacije

EC broj (EINECS ili ELINCS), proizvod bez EINECS broja ima pozorenje Panja : Supstanca jo
nije potpuno testirana."

Uvod u laboratorijski rad

17

Uvod u laboratorijski rad

16

Rukovanje hemikalijama
Ako ima vie boca iste hemikalije, otvoriti i koristiti
samo jednu.
Obavezno napisati datum otvaranja boce
Uzimati potrebnu koliinu hemikalije
Nikada ne vraati hemikaliju ili rastvor nazad u bocu.
Hemikaliju vaditi iz boce potpunom istom kaikom
(patulom) vrsto stanje
Teno stanje paljivo odliti odgovarajui volumen u
au.
Uvijek uzimati minimalnu potrebnu koliinu hemikalija
(imati u vidu da su hemikalije skupe!).
Uvod u laboratorijski rad

18

Osnovne upute u radu sa hemikalijama

Na svakoj boci mora postojati naljepnica koja

identificira sadraj boce.
Boce bez naljepnice se ne smiju se koristiti.
Hemikalije ili rastvori koji su osjetljivi na svjetlost uvaju
se u tamnim bocama. Ukoliko nemamo tamnu bocu,
moemo svijetlu bocu zatiti (omotati) aluminijskom
folijom ili crnim papirom (npr. rastvor srebro nitrata,
joda, hlora, kalij jodida, nitratne kiseline i sl.).
Rastvori jakih baza se uvaju u plastinim bocama.
Koncentrovane kiseline kao sulfatna, nitratna i hloridna
kiselina se uvaju u bocama sa staklenim ili
polietilenskim epom (ne smije se koristiti gumeni ili
plutani ep).

Paljivo otvaranje poklopaca i epova.

Vraanje hemikalija na mjesto.
Dranje hemikalija dalje od lica (ne mirisati).
Imati na umu da se vrlo esto radi sa korozivnim,
eksplozivnim, toksinim i kancerogenim supstancama; efekat
moe biti trenutan ili produen.

Uvod u laboratorijski rad

19

uvanje hemikalija
HF- fluorovodonina kiselina se uva u polietilenskim
bocama (jer nagriza staklo)
Zapaljivi rastvarai se uvaju na hladnom mjestu, dalje
od izvora toplote i u odgovarajuim protupoarnim
ormarima.
Gasni cilindri (boca napunjena odgovarajuim gasom)
koji nisu u upotrebi se uvaju izvan laboratorije.
Svaki gasni cilindar u upotrebi mora imati odgovarajui
regulator prtiska i protoka gasa. Prije upotrebe je
neophodno provjeriti da li dolazi do curenja gasa .
Bijeli fosfor se uva pod vodom u tamnoj staklenoj boci.
Natrij se uva u petroleju.
Uvod u laboratorijski rad

uvanje hemikalija

21

Uvod u laboratorijski rad

20