Mc Lc

Cu 1: Phm tr vt cht, thc v mi quan h gia vt cht v thc?................................4

1.1. Cc vn c bn............................................................................................................4
1.2. Mi quan h bin chng gia vt cht v thc.............................................................4
Cu 2: Hai nguyn l ca php bin chng duy vt...................................................................5
1. Nguyn l v mi lin h ph bin.....................................................................................5
2. Nguyn l v s pht trin..................................................................................................7
3. ngha phng php lun :................................................................................................8
Cu 3: Ba quy lut ca php bin chng duy vt........................................................................8
3.1. Qui lut chuyn ha t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc li
( qui lut lng cht)...............................................................................................................8
3.2. Qui lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp ( qui lut mu thun..................10
3.3. Qui lut ph nh ca ph nh......................................................................................11
3.4. Vn dng........................................................................................................................12
Cu 20 : Ni dung v ngha phng php lun ca nguyn l v s pht trin....................12
Cu 4: Thc tin, nhn thc v vai tr ca thc tin vi nhn thc.........................................13
4.1. Khi nim thc tin........................................................................................................13
4.2. Vai tr ca thc tin i vi nhn thc..........................................................................14
Cu 5: Hai giai on ca qu trnh nhn thc...........................................................................15
5.1. Nhn thc cm tnh (hay cn gi l trc quan sinh ng...............................................15
5.2. Nhn thc l tnh (hay cn gi l t duy tru tng)....................................................16
Cu 6: Quy lut v s ph hp ca Quan H Sn Xut vi trnh pht trin ca lc lng
sn xut.....................................................................................................................................16
Cu 7: Trnh by mi quan h bin chng c s h tng kin trc thng tng......................18
7.1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng:........................................................18
7.2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng..........................18
7.3. ngha phng php lun.............................................................................................19
7.4. c im ca c s h tng v kin trc thng tng trong thi k qu ln ch ngha
x hi Vit Nam..................................................................................................................19
Cu 8: Phm tr hnh thi kinh t- x hi. S pht trin ca cc hnh thi KT - XH l qu trnh
lch s - t nhin.......................................................................................................................20
8.1. Phm tr hnh thi KT XH..........................................................................................20
8.2. S pht trin ca cc hnh thi KT - XH l qu trnh lch s - t nhin........................20
8.3. ngha ca hc thuyt HTKTXH v s vn dng vo hon cnh nc ta hin nay. 21
Cu 9: Hc Thuyt gi tr..........................................................................................................22
9.1. Phn tch iu kin ra i, c trng v u th ca sn xut hng ho.........................22
1

a. iu kin ra i ca sn xut hng ho.........................................................................22

b. c trng ca sn xut hng ha...................................................................................22
c. u th ca sn xut hng ha........................................................................................23
9.2. Hng ha v 2 thuc tnh ca hng ha.........................................................................23
a. nh ngha hng ha......................................................................................................23
b. Hai thuc tnh ca hng ha..........................................................................................24
9.3. Lng gi tr v cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ha..............................24
9.4. Lch s ra i v bn cht, chc nng ca tin t..........................................................25
a. Ngun gc ra i ca tin t..........................................................................................25
b. Bn cht ca tin t........................................................................................................26
c. Chc nng ca tin t.....................................................................................................26
Cu 10: Phn tch ni dung, tc ng ca qui lut gi tr trong nn sn xut hng ha TBCN ?
ngha ca vic phn tch trn ?...............................................................................................27
10.1. Ni dung ca quy lut gi tr........................................................................................27
10.2. Tc ng ca quy lut gi tr trong nn sn xut hng ha TBCN..............................28
10.3. ngha ca vic phn tch quy lut gi tr...................................................................28
Cu 11: Hc thuyt gi tr thng d..........................................................................................28
11.1. Cng thc chung ca ch ngha t bn, v mu thun chung ca cng thc...............28
a. Cng thc chung ca ch ngha t bn..........................................................................28
b. Mu thun chung ca cng thc chung ca t bn.......................................................29
11.2. nh ngha gi tr thng d v 2 phng thc sn xut gi tr thng d......................30
a. Khi nim gi tr thng d.............................................................................................30
b. Hai phng thc sn xut gi tr thng d....................................................................30
Cu 12: Quy lut gi tr thng d..............................................................................................31
Cu 13: Bn cht t bn, t bn bt bin & t bn kh bin. Ti sao Mc li phn chia t bn
thnh t bn bt bin & t bn kh bin ? Phn bit t bn c nh v t bn lu ng.........32
Cu 14: C s v ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin
...................................................................................................................................................33
Cu 15: Khng hong kinh t, bn cht v nguyn nhn..........................................................33
15.1. Khng hong kinh t....................................................................................................33
15.2. Bn cht ca khng hong kinh t...............................................................................34
15.3. Nguyn nhn ca khng hong kinh t t bn ch ngha............................................34
Cu 16: Nguyn nhn ra i, bn cht v c im, biu hin ch yu ca ch ngha t bn
c quyn..................................................................................................................................35
16.1. Nguyn nhn ra i ca CNTB-Q.............................................................................35
16.2. Bn cht ca TBCN-Q...............................................................................................35
16.3. Biu hin ch yu ca ch ngha t bn c quyn.....................................................36
2

16.4. c im ca Ch ngha t bn c quyn..................................................................36

a. S tp trung sn xut v cc t chc c quyn:...........................................................36
b. TB ti chnh v bn u s ti chnh:............................................................................37
c. Xut khu t bn:...........................................................................................................37
d. S phn chia th gii v mt kinh t gia cc lin minh c quyn quc t.................37
e. S phn chia th gii v mt lnh th gia cc cng quc quc............................37
Cu 17: Nguyn nhn ra i, bn cht, biu hin ch yu ca ch ngha t bn c quyn nh
nc..........................................................................................................................................37
17.1. Nguyn nhn ra i CNTB-QNN..............................................................................37
17.2. Bn cht ca CNTB-QNN.........................................................................................38
17.3. Nhng biu hin ch yu ca CNTB c quyn nh nc..........................................38
Cu 18: Mc tiu, ng lc v ni dung ca cch mng x hi ch ngha..............................39
18.1. Mc tiu ca CM XHCN.............................................................................................39
18.2. Ni dung ca CM XHCN.............................................................................................39
18.3. ng lc ca cch mng x hi ch ngha...................................................................40
Cu 19: Nhng thnh tu, gii hn v xu hng vn ng ca ch ngha t bn trong giai
on hin nay............................................................................................................................41
19.1. Nhng thnh tu ch ngha t bn t c trong s vn ng y mu thun..........41
19.2. Gii hn v hu qu ch ngha t bn gy ra...............................................................41
19.3. Xu hng vn ng ca ch ngha t bn....................................................................42

Cu 1: Phm tr vt cht, thc v mi quan h gia vt cht v thc?

1.1. Cc vn c bn
+) Vt cht: Trong tc phm ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn
LNin nh ngha: Vt cht l 1 phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan
c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp
li, phn nh v tn ti ko l thuc vo cm gic.
+) thc: L s phn nh hin thc khch quan vo trong b c con ngi, l hnh
nh ch quan ca th gii khch quan.Tuy nhin ko phi c th gii khch quan tc
ng vo b c con ngi l t nhin tr thnh thc. Ngc li thc l s phn
nh nng ng sng to v th gii do nhu cu ca vic con ngi ci bin gii t
nhin quyt nh v c thc hin thng qua hot ng lao ng.V vy thc l ci
vt cht c em chuyn vo trong u c con ngi v c ci bin i trong .
Tnh sng to ca thc c th hin ra rt phong ph.Trn c s nhng ci
c, thc c th to ra tri thc mi v s vt,c th tng tng ra nhng ci ko c
trong thc t. thc c th tin on d bo v tng lai,c th to ra nhng o tng,
huyn thoi, gi thuyt, l thuyt khoa hc ht sc tru tng v c tnh khi qut
cao.Tuy nhin sng to ca thc l sng to ca phn nh bi v thc bao gi cng
ch l s phn nh tn ti.
thc l sn phm lch s ca s pht trin XH nn v bn cht l c tnh XH.
1.2. Mi quan h bin chng gia vt cht v thc.
Vai tr quyt nh ca vt cht i vi thc:
Vt cht c trc thc c sau. Vt cht tn ti khch quan, c lp vi thc,
l ngun gc sinh ra thc. No ngi l dng vt cht c t chc cao, l c quan
phn nh hnh thnh thc. thc tn ti ph thuc vo hot ng thn kinh ca
b no trong qu trnh phn nh th gii khch quan.
thc l s phn nh th gii vt cht vo no ngi, l hnh nh ca th gii
khch quan. Th gii khch quan l ngun gc ca thc quyt nh ni dung ca
thc.
thc c tnh c lp tng i tc ng tr li vt cht:
thc c tnh c lp tng i so vi vt cht c thc nng ng sng to
nn c th tc ng tr li vt cht gp phn ci bin th gii khch quan thng qua
hot ng thc tin ca con ngi.
thc phn nh ng hin thc khch quan, c tc dng thc y hot ng thc
tin ca con ngi trong qu trnh ci to th gii vt cht.
thc phn nh khng ng hin thc khch quan mc nht nh c th
km hm hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to t nhin v x hi.
S tc ng ca thc i vi vt cht phi thng qua hot ng ca con ngi:
Con ngi da trn nhng tri thc ca mnh v th gii khch quan, hiu bit
nhng quy lut khch quan t ra mc tiu phng hng, bin php thc hin v
ch thc hin mc tiu y.
4

Vai tr tch cc ch ng sng to ca thc con ngi trong qu trnh ci to

th gii hin thc c pht trin n mc no chng na vn phi da trn thc
th phn nh th gii khch quan v cc iu kin khch quan.
ngha phng php lun rt ra t MQH vt cht- thc:
Tn trng khch quan l tn trng tnh khch quan ca vt cht ca cc quy lut
t nhin v x hi , hot ng thc tin con ngi phi xut pht t thc t khch
quan, ly khch quan lm cn c cho hot ng ca mnh.
Pht huy tnh nng ng ch quan pht huy vai tr ca thc nhn t con ngi
trong vic phn nh ng n th gii khch quan. Nhn thc c quy lut, xc nh
mc tiu, ra phng hng hot ng hiu qu nht.

Cu 2: Hai nguyn l ca php bin chng duy vt

-

Php bin chng l g?

Php bin chng chng qua l khoa hc v cc quy lut ph bin ca t nhin,
x hi v t duy. Php bin chng c th hin c ng trong hai nguyn l.
l nguyn l v mi lin h ph bin ca s vt, hin tng v nguyn l
v s pht trin.
1. Nguyn l v mi lin h ph bin.
Khi nim mi lin h ph bin l khi nim dng ch s tc ng v rng
buc ln nhau, quy nh v chun ha ln nhau gia cc mt, cc yu t, cc b phn
trong mt s vt hoc gia cc s vt, hin tng vi nhau.
a, Ni dung ca nguyn l
Cc s vt, hin tng trong th gii c mi lin h vi nhat khng? Nu c th
tnh cht ca cc mi lin h nh th no v ngha ca vic nghin cu vn
ny nh th no?
Php siu hnh cho rng: Cc s vt, hin tng trong TGKQ khng c lin h g
vi nhau, chng tn ti mt cch bit lp nhau. Do , khng c s tc ng qua li,
nh hng, chi phi ln nhau. y l mt quan nim sai lm, khng phn nh ng
bn cht ca th gii.
VD: Trong t nhin: Gii t nhin l mt th thng nht, n ph thuc ln nhau. Nu
mt loi sinh vt tuyt chng th mt xch ca s sng trn th gii s b tn thng.
- C s ca mi lin h ph bin l tnh thng nht vt cht ca th gii. Trn c
s , php bin chng duy vt xem xt th gii nh mt chnh th. Theo , cc s
vt, hin tng d c phong ph, a dng th no th cng ch l nhng dng c th
ca mt th gii duy nht v thng nht th gii vt cht.
- Ni dung ca nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy
vt th hin cc lun im c bn sau: Mi s vt, hin tng trong th gii hay
gia cc mt, cc bi phn, yu t trong cng mt s vt, hin tng lun tn ti trong
nhng mi lin h, tc ng qua li, chuyn ha ln nhau; bn cht, tnh quy lut trong
s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng ch yu c bc l thng qua s tc
5

ng qua li ln nhau ca chng. thy r hn ni dung ny, hy xem xt cc kha

cnh sau:
- V s tn ti ca cc mi lin h:
+ Nhng ngi theo ch ngha duy tm khch quan v ch quan cho rng, ci
quyt nh mi lin h, s chuyn ha ln nhau gia cc s vt, hin tng l mt lc
lng siu t nhin (nh tri) hay thc, cm gic ca con ngi.
+ Nhng ngi theo quan im siu hnh cho rng cc s vt, hin tng tn ti
bit lp, tch ri nhau, ci ny tn ti bn cnh ci kia. Chng khng c s ph thuc,
khng c s rng buc v quy nh ln nhau. Nu gia chng c s quy nh ln nhau
th cng ch l nhng quy nh b ngoi, mang tnh ngu nhin. Tuy nhin cng c mt
s ngi cho rng, cc s vt hin tng c mi lin h vi nhau v mi lin h rt a
dng, phong ph, song cc hnh thc lin h khc nhau khng c kh nng chuyn ha
ln nhau.
+ Nhng ngi theo quan im bin chng duy vt cho rng: cc s vt, hin
tng, cc qu trnh khc nhau va tn ti c lp, va quy nh, tc ng qua li,
chuyn ha ln nhau; Tnh thng nht vt cht ca th gii l c s ca mi lin h
gia cc s vt hin tng. Cc s vt, hin tng to thnh th gii, d c a dng,
phong ph, c khc nhau bao nhiu, song chng u ch l nhng dng khc nhau ca
mt th gii duy nht, thng nht th gii vt cht. Nh c tnh thng nht , chng
khng th tn ti bit lp, tch ri nhau, m tn ti trong s tc ng qua li, chuyn
ha ln nhau theo nhng quan h xc nh.
- V vai tr ca cc mi lin h:
+ Php bin chng duy vt khng nh rng cc s vt, hin tng trong th gii
ch biu hin s tn ti ca mnh thng qua s vn ng, s tc ng qua li ln nhau.
+ Do s tn ti cng nh bn cht ca s vt hin tng cng ch bc l qua cc
mi quan h, cho nn, trong hot ng thc tin v hot ng nhn thc, chng ta
khng c tuyt i ha, hay xem nh mt mi quan h no, cng khng nn tch ri
cc mi qaun h vi nhau m phi tnh n tng th cc mi lin h trong s vn ng,
pht trin ca s vt, hin tng.
b, Tnh cht ca mi lin h:
Gm 3 tnh cht c bn: Tnh khch quan, tnh ph bin v tnh a dng phong
ph.
- Tnh khch quan ca mi lin h biu hin: cc mi lin h l vn c ca
mi s vt, hin tng; n khng ph thuc vo thc con ngi.
- Tnh ph bin ca mi lin h biu hin: bt k mt s vt, hin tng no;
bt k khng gian no v bt k thi gian no cng c mi lin h vi nhng s vt
hin tng khc. Ngay trong cng mt s vt, hin tng th bt k mt thnh phn
no, mt yu t no cng c mi lin h vi nhng thnh phn, nhng yu t khc.
- Tnh a dng, phong ph ca mi lin h biu hin: s vt khc nhau, hin
tng khc nhau, khng gian khc nhau, thi gian khc nhau th cc mi lin h biu
hin khc nhau. Pht trin c th t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha
hon thin n hon thin hn.
6

VD: s hc tp pht trin t thp n cao, t cha hon thin n hon thin hn;
s sng pht trin t n gin (n bo) n phc tp (ng vt)
2. Nguyn l v s pht trin
a. Ni dung nguyn l:
Trong th gii, cc s vt, hin tng cng nh cc b phn ca chng
khng tn ti mt cch tnh ti, bt bin m lun vn ng, chuyn ha ln nhau,
s vt mi ra i thay th cho s vt c. Php bin chng duy vt s dng phm tr
pht trin ch qu trnh vn ng tin ln t thp n cao, t n gin n phc
tp, t km hon thin n hon thin hn ca s vt, hin tng.
- C s ca nguyn l ny l quan nim v vt cht vn ng, theo , vt cht lun
lun vn ng, khng c vn ng no li khng phi l vn ng ca vt cht; vn
ng l thuc tnh ca s vt, l phng thc tn ti ca vt cht.
- Ni dung c bn ca nguyn l v s pht trin c th hin nhng im sau:
Mi s vt, hin tng u nm trong qu trnh vn ng, pht trin, trong
pht trin c xem nh trng hp c bit ca s vn ng. Trong qu trnh pht
trin, s vt, hin tng chuyn ha sang cht mi cao hn, hon thin hn. Phng
thc ca s pht trin l s thay i v cht trn c s nhng thay i v lng.
Ngun gc, ng lc ca s pht trin l nhng mu thun v gii quyt mu thun
bn trong s vt, hin tng, khuynh hng ca s pht trin din ra theo ng
xoy c
- hiu r ni dung ny, chng ta hy xem xt c kha cnh sau:
+ Quan im siu hnh xem s pht trin ch l s tng ln hay s gim i n
thun v mt lng, khng c s thay i g v mt cht ca s vt; hoc nu c s
thay i nht nh v cht th s thay i y cng ch din ra theo mt vng trn khp
kn, ch khng c s sinh thnh ra ci mi vi nhng cht mi.
+ Theo quan im bin chng, s pht trin l kt qu ca qu trnh thay i dn
dn v lng dn n s thay i v cht, l qu trnh din ra theo ng xon c v
ht mi chu k s vt lp li dng nh s vt ban u nhng cp cao hn.
+ Quan im siu hnh ph nhn s pht trin, h cho rng mi s vt, hin tng
t lc sinh ra cho n lc mt i khng h pht trin
b, Tnh cht ca s pht trin :
Ba tnh cht c bn : Tnh khch quan, tnh ph bin v tnh a dng, phong ph.
- S pht trin bao gi cng mang tnh khch quan. Bi v, theo quan im duy vt
bin chng, ngun gc ca s pht trin nm ngay trong bn thn s vt. l qu
trnh gii quyt lin tc nhng mu thun ny sinh trong s tn ti v vn ng ca s
vt, nh s vt lun pht trin.
- S pht trin mang tnh ph bin. Tnh ph bin ca s pht trin c hiu l n
din ra mi lnh vc: t nhin, x hi v t duy; bt c s vt, hin tng no ca
th gii khch quan.
- S pht trin cn c tnh a dng, phong ph. Pht trin l khuynh hng chung ca
mi s vt, mi hin tng, song mi s vt, mi hin tng li c qu trnh pht trin
khng ging nhau.

3. ngha phng php lun :

- Nguyn l v mi lin h ph bin i hi trong nhn thc s vt cn c quan im
ton din. Vi quan im ny, khi nghin cu s vt phi xem xt tt c cc mi lin
h ca bn thn s vt vi s vt v hin tng khc.
Phi phn loi cc mi lin h hiu r v tr, vai tr ca tng mi lin h i
vi s vn ng v pht trin ca s vt.
- Nu khuynh hng ca cc s vt, hin tng trong TGKQ l vn ng i ln th
trong nhn thc v thc tin cn phi c nhng quan m pht trin. Quam im pht
trin i hi: phi phn tch s vt trong s pht trin, cn pht hin ci mi, ng h
ci mi, cn phi tm ngun gc ca s pht trin trong bn thn s vt.
Tm li: Hai nguyn l c bn ca php bin chng duy vt l c s l lun
ca quan im ton din, lch s, c th v pht trin. Vi cch xem xt, nghin
cu theo quan im ton din v pht trin s gip ta hiu c bn cht s vt,
lm cho nhn thc phn nh ng n v s vt v hot ng thc tin c hiu qu
cao.

Cu 3: Ba quy lut ca php bin chng duy vt

3.1. Qui lut chuyn ha t s thay i v lng dn n s thay i v cht v
ngc li ( qui lut lng cht)
Qui lut chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v
cht v ngc li l qui lut c bn, ph bin v phng thc chung ca cc qu trnh
vn ng, pht trin trong t nhin, XH v t duy.
Quan im siu hnh cho rng s vt ch bin i v lng ch khng bin i v
cht.
Quan im duy vt cho rng s vt bin i v c lng v cht.

Khi nim lng, cht:

Cht dng ch tnh qui nh khch quan vn c ca s vt, hin tng ; l s
thng nht hu c cc thuc tnh cu thnh n, phn bit n vi ci khc. Con ngi
ch c kh nng nhn thc ch khng thay i c cht.
Mi s vt, hin tng u c nhng thuc tnh c bn v khng c bn.
Ch nhng thuc tnh c bn mi hp thnh cht ca s vt, hin tng.
Khi nhng thuc tnh c bn thay i th cht ca n thay i.
Cht cn c xc nh bi cu trc v phng thc lin kt gia chng,
thng qua nhng mi lin h c th.
Cht khng tn ti thun ty tch ri s vt, biu hin tnh n nh tng
i ca n.
Lng l mt phm tr trit hc ch tnh quy nh vn c ca s vt biu th
s lng, quy m, trnh , nhp iu ca s vn ng v pht trin ca s vt cng
nh ca cc thuc tnh ca n.
Lng dng ch tnh qui nh khch quan vn c ca s vt v cc phng
din: s lng cc yu t cu thnh, qui m ca s tn ti, tc , nhp iu ca cc
qu trnh vn ng, pht trin ca s vt.
8

Vy cht v lng l 2 phng din khc nhau ca cng 1 s vt, hin tng,
hay 1 qu trnh no trong t nhin, XH v t duy. Lng l lng ca cht, cht
c th hin thng qua lng. Lng v cht tn ti khch quan.

Quan h bin chng gia cht v lng :

Trong 1 s vt bao gi cng c s gn b cht ch gia lng v cht. Trong qu
trnh vn ng, lng bin i lin tc, t nhiu nh hng n cht.
S thay i v cht din ra vi nhiu hnh thc bc nhy khc nhau : ln v
nh, cc b v ton b, t pht v t gic, dn dn v t bin,...
Cht v lng thng nht vi nhau:
Bt k s vt hin tng no cng c cht v lng. Cht v lng ca s vt
u mang tnh khch quan. Trong s tn ti khch quan ca mnh, s vt c v vn
cht, do , n cng c v vn lng. Tuy nhin, cht v lng l hai mt quy nh ln
nhau khng th tch ri;
Trong qu trnh vn ng v pht trin cht v lng cng bin i. S thay i
ca lng v cht khng din ra c lp i vi nhau, tri li chng c quan h vi
nhau. Nhng khng phi bt k s thay i no ca lng cng thay i cn bn cht
ca s vic. Lng ca s vt c th thay i trong mt gii hn nht nh m khng
lm thay i cn bn cht ca s vic .
Lng thay i dn dn dn n s thay i v cht:
S thay i v cht do nhng s thay i v lng trc gy ra gi l bc
nhy. Bc nhy l mt phm tr trit hc dng ch giai on chuyn ho v cht
ca s vt do nhng thay i v lng trc gy ra.
Nh vy, khng c s thay i dn dn v lng th khng th c s nhy vt v
cht c. S thay i dn v lng c gi l s tin ho. S nhy vt v cht cn
c gi l cch mng. Khng c tin ho th khng c cch mng, v khng c s
pht trin.
S thay i v cht tc ng tr li i vi s thay i v lng:
S thay i v cht l kt qu ca s thay i v lng khi t ti im nt. Sau
khi ra i, cht mi c s tc ng tr li s thay i ca lng. Cht mi c th lm
thay i quy m tn ti ca s vt, lm thay i nhp iu ca s vn ng v pht
trin ca s vt .
T nhng iu trnh by trn c th rt ra ni dung c bn ca quy lut
chuyn ho t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v
ngc li nh sau: bt k s vt no cng l s thng nht gia cht v lng,
s thay i dn dn v lng vt qu gii hn ca s dn ti thay i cn
bn v cht ca s vt thng qua bc nhy; cht mi ra i s tc ng tr
li ti s thay i ca lng.

ngha phng php lun :

Phi coi trng c cht v lng ca s vt, to nn nhn thc ton din v
s vt. Khng c tuyt i ha vai tr ca lng hoc cht. Ch bin i v
lng th l bo th, ch bin i v cht th l ch quan duy ch.
9

Ty mc ch c th, cn tng bc tch ly v lng c th lm thay

i v cht ca s vt ; ng thi c th pht huy tc ng ca cht mi theo
hng lm thay i v lng ca s vt.
Trong cng tc thc tin, cn khc phc t tng nn nng t khuynh ( bt
chp qui lut, ch quan, duy ch) v t tng bo th hu khuynh ( bo th, tr
tr).
Trong nhn thc v thc tin cn phi c s vn dng linh hot cc hnh
thc ca bc nhy cho ph hp vi tng iu kin, lnh vc c th. Cn nng
cao tnh tch cc ch ng ca ch th thc y qu trnh chuyn ha t lng
n cht 1 cch hiu qu nht.
3.2. Qui lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp ( qui lut mu thun)
L ht nhn ca php BCDV, l qui lut v ngun gc, ng lc c bn, ph bin
ca mi qu trnh vn ng v pht trin xut pht t cc mu thun khch quan , vn
c ca n.

Khi nim mu thun:

Quan nim bin chng : Khi nim mu thun dng ch mi lin h thng
nht v u tranh, chuyn ha gia cc mt i lp ca mi s vt, hin tng hoc
gia cc s vt, hin tng vi nhau.
Quan nim siu hnh : Mu thun l ci i lp phn logic, khng c s thng
nht, khng c s chuyn ha bin chng gia cc mt i lp.
Nhn t to thnh mu thun l mt i lp : Nhng mt, nhng thuc tnh,
nhng khuynh hng vn ng tri ngc nhau nhng l iu kin, tin tn ti ca
nhau.

Cc tnh cht chung ca mu thun :

Tnh khch quan v tnh ph bin.
Tnh a dng, Phong ph :
Tnh a dng: Mi s vt, hin tng, qu trnh u c th bao hm nhiu loi
mu thun khc nhau trong nhng iu kin LS, c th khc nhau; chng gi v
tr, vai tr khc nhau i vi s tn ti, vn ng, pht trin ca s vt. l
mu thun bn trong v bn ngoi, c bn v khng c bn, ch yu v th yu.
Tnh phong ph: Trong cc lnh vc khc nhau cng tn ti nhng mu thun
vi nhng tnh cht khc nhau.

Qu trnh vn ng ca mu thun:
Trong mi mu thun, cc mt i lp va thng nht vi nhau, va u tranh
vi nhau:
Thng nht: Ch s rng buc, lin h, khng tch ri nhau, qui nh
ln nhau ca cc mt i lp, mt ny ly mt kia lm tin tn ti.
Thng nht bao hm s ng nht.
u tranh: Ch khuynh hng tc ng qua li, bi tr, ph nh nhau
ca cc mt i lp, mang tnh phong ph, a dng.
Trong s thng nht c s u tranh, u tranh trong tnh thng nht.
Qu trnh thng nht v u tranh gia cc mt i lp tt yu dn n s chuyn
ha gia chng. Lc mi xut hin, mu thun th hin s khc bit v pht trin
10

thnh 2 mt i lp. Khi 2 mt i lp xung t vi nhau gay gt v khi iu kin chin

mi s chuyn ha ln nhau, mu thun c gii quyt. Mu thun c mt i, mu
thun mi hnh thnh, qu trnh tc ng, chuyn ha gia 2 mt i lp li tip din,
lm s vt, hin tng lun vn ng, pht trin.

ngha phng php lun:

Tn trng mu thun, pht hin mu thun, phn tch y cc mt i
lp, nm c bn cht, ngun gc, khuynh hng ca s vn ng v
pht trin.
Phn tch c th tng loi mu thun v phng php gii quyt ph hp.
Phn bit ng vai tr, v tr ca cc loi mu thun trong tng hon cnh,
iu kin nht nh.
u tranh xa b ci c, to iu kin cho ci mi ra i.
3.3. Qui lut ph nh ca ph nh
L qui lut v khuynh hng c bn, ph bin ca mi vn ng, pht trin din
ra trong cc lnh vc t nhin, XH v t duy. l khuynh hng vn ng, pht trin
ca s vt thng qua nhng ln ph nh bin chng mang tnh chu k ph nh ca
ph nh.

Khi nim ph nh, ph nh bin chng (PBC)

Ph nh: l s xa b s vt ny thay vo 1 s vt khc, mang tnh ph
bin.
Nguyn nhn ca s ph nh:
Do tc ng ca ngoi lc lm s vt bin i.
Do tc ng ni lc.
Kt qu ca s ph nh:
Lm cho s vt chm dt pht trin.
To iu kin, tin cho qu trnh pht trin ca s vt. gi l ph
nh bin chng.
Tnh cht ca ph nh BC:
Tnh khch quan: v nguyn nhn ca s ph nh nm trong chnh bn
thn s vt, hin tng; n l kt qu ca qu trnh u tranh gii quyt
mu thun tt yu, bn trong bn thn s vt; to kh nng ra i ca ci
mi, thay th ci c, to xu hng pht trin ca bn thn s vt..
Tnh k tha: k tha nhn t hp qui lut v loi b nhn t phn qui
lut.
Vy Ph nh Bin Chng l khuynh hng tt yu ca mi lin h bn trong
gia ci c v ci mi, l s t khng nh ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca
s vt.

Ph nh ca ph nh:
hon tt chu k ca s pht trin th s vt t nht phi tri qua 2 ln ph nh.
Ph nh chia lm 2 giai on:
Ph nh ci khng nh: 2 mt i lp c s chuyn ha cho nhau, ph
nh mang tnh trung gian, to iu kin cho s vt tip tc pht trin.
11

 Ph nh ci ph nh: S ph nh l s tng hp ca mi PBC, s vt

mi xut hin, v mt hnh thc ging ci ban u, v mt ni dung tin
b hn ci ban u. S ra i ci mi dng nh c lp li ci c nhng
trn 1 c s cao hn, c s tin ln.
Qui lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht chung, ph bin ca s pht
trin theo hnh thc con ng xoy c, th hin tnh bin chng ca s pht trin:
tnh k tha, tnh lp li, tnh tin ln.
Tm li, ni dung c bn ca qui lut ph nh ca ph nh phn nh mi
quan h bin chng gia ci ph nh v ci khng nh trong qu trnh pht
trin ca s vt. PBC l iu kin cho s pht trin, ci mi ra i l kt qu
ca s k tha nhng ni dung tch cc t trong s vt c, pht huy n trong
s vt mi v to nn tnh chu k ca s pht trin.

ngha phng php lun:

Qui lut ph nh ca ph nh l c s chng ta nhn thc 1 cch ng n
v c s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng.
Cn nm c c im, bn cht, cc mi lin h ca s vt, hin tng tc
ng ti s pht trin, ph hp yu cu hot ng nhn thc biu hin ca th
gii quan khoa hc v nhn sinh quan cch mng trong mi hot ng ca
chng ta ( khng nh nim tin vo xu hng tt yu l pht trin tin ln) v
thc tin.
Nng cao tnh tch cc ca nhn t ch quan trong moi hot ng, c nim tin
vo s tt thng ca ci mi, ng h ci mi v u tranh cho ci mi thng li
Khc phc t tng bo th, tr tr, gio iu, kim hm s pht trin ca ci
mi, lm tri vi qui lut ph nh ca ph nh.
Phi c quan nim bin chng trong qu trnh k tha s pht trin khc
phc t tng t khuynh v hu khuynh ch k tha nhng yu t hp l ca ci
c cho s pht trin ca ci mi.
3.4. Vn dng
Trong thc t, s vn ng v pht trin ca bt k mt s vt hay hin tng
no cng l sn phm tc ng tng hp ca tt c cc quy lut ca php bin chng.
l: trong qu trnh tch lu v lng tin ti thay i v cht cng phi ch
pht hin mu thun, tm ra phng thc v lc lng thch hp gii quyt mu
thun. Bc nhy c thc hin, mu thun c gii quyt cng tc l s ph nh
bin chng c hon thnh.
Cho nn, trong qu trnh hot ng nhn thc v hot ng thc tin, chng ta
cn pht hin ra cc yu t tch cc ang tn ti trong s vt, loi b nhng yu t li
thi ngn cn s ra i ca ci mi.

Cu 20 : Ni dung v ngha phng php lun ca nguyn l v s pht

trin.
Khi nim: khng phi l s bin i tng ln hay gim i n thun v lng hay
bin i tun hon lp i lp li cht c m l s bin i v cht theo hng ngy
cng hon thin ca s vt nhng trnh ngy cng cao hn.
12

Pht trin cng l qu trnh pht sinh v gii quyt mu thun khch quan vn c
ca s vt,hin tng,l qu trnh thng nht gia ph nh cc nhn t tiu cc v k
tha,nng cao nhn t tch cc t s vt, hin tng c trong hnh thi ca s vt hin
tng mi.
Cc tnh cht ca s pht trin
Tnh khch quan ca s pht trin biu hin trong ngun gc ca s vn ng
v pht trin. l qu trnh bt ngun t bn than s vt hin tng,l qu
trnh gii quyt mu thun ca s vt hin tng. V vy pht trin l thuc tnh
tt yu,khch quan,khng ph thuc vo thc ca con ngi.
Tnh ph bin ca s pht trin c th hin cc qu trnh pht trin din ra
trong mi lnh vc t nhin,x hi v t duy.
Tnh a dng, phong ph ca s pht trin c th hin ch pht trin l
khuynh hng chung ca mi s vt hin tng mi lnh vc c qu trnh pht
trin khng hon ton ging nhau.
ngha phng php lun:
Nguyn l v s pht trin l c s l lun khoa hc nh hng nhn thc
th gii v ci to th gii.
Quan im pht trin i hi phi khc phc t tng bo th,tr tr, nh
kin,i lp vi s pht trin
Theo quan im pht trin, nhn thc v gii quyt bt c vn g trong
thc tin,mt mt cn phi t s vt theo khuynh hng i ln ca n v vy
i hi phi nhn thc c tnh quanh co,phc tp ca s vt ,hin tng trong
qu trnh pht trin ca n.

Nh vy vi t cch l khoa hc v mi quan h ph bin v s pht

trin,php bin chng duy vt ca ch ngha Mac-Leenin gi 1 vai tr c
bit quan trng trong nhn thc v thc tin.Khng nh vai tr ca php bin
chng duy vt.
Php bin chng l phng php m iu cn bn l n xem xt nhng s vt v
nhng phn nh ca chng trong t tng trong mi lin h qua li ln nhau ca
chng,trong s rang buc,s vn ng,s pht sinh,s tiu vong ca chng

Cu 4: Thc tin, nhn thc v vai tr ca thc tin vi nhn thc

4.1. Khi nim thc tin
Thc tin la ton b hot ng vt cht c mc ch mang tnh lch s- x hi ca
con ngi nhm ci bin th gii khch quan.
Thc tin l hot ng vt cht. Tt c nhng hot ng bn ngoi hot ng
tinh thn ca con ngi u l hot ng thc tin.
L hot ng c mc ch. Khc hot ng bn nng ca ng vt.
13

 C tnh lch s - x hi: L hot ng ca con ngi trong x hi v trong

nhng giai on lch s nht nh.
Hot ng thc tin rt a dng, c bn c 3 hnh thc:
Hot ng sn xut vt cht
Hot ng chnh tr - x hi.
Hot ng thc nghim khoa hc (Nhm to ra mi trng ging hoc gn
ging mi trng sng bn ngoi: hot ng ny ngy cng ng vai tr quan
trng).
Trong 3 hot ng trn, hot ng sn xut vt cht c vai tr quan trng nht, l
c s cho cc hot ng khc ca con ngi v cho s tn ti v pht trin ca x hi
loi ngi.
4.2. Vai tr ca thc tin i vi nhn thc
Thc tin v nhn thc khng ngng pht trin trong s tc ng ln nhau, trong
thc tin ng vai tr l c s, ngun gc, ng lc, mc ch ca nhn thc v l
c s ca chn l.
a) Thc tin l c s, ngun gc, ng lc ca nhn thc
- Con ngi mun tn ti th phi lao ng sx to ra nhng sn phm phc v
cho con ngi, mun lao ng sx con ngi phi tm hiu th gii xung quanh. Vy,
hot ng thc tin to ra ng lc u tin con ngi nhn thc th gii.
- Trong hot ng thc tin , con ngi dung cac song c, cc phng tin tc
ng vo th gii, lm th gii bc l nhng c im, thuc tnh, kt cu, quy lut
vn ng; con ngi nm bt ly cc c im thuc tnh , dn dn hnh thnh tri
thc v th gii.
- Trong hot ng thc tin, con ngidn t hon thin bn than mnh, cc gic
quan ca con ngi ngy cng pht trin. do , lm tng kh nng nhn thc ca con
ngi v th gii.
- Trong bn thn nhn thc c ng lc tr tu. Nhng suy cho cng th ng lc
c bn ca nhn thc l thc tin. Trong hot ng thc tin con ngi vp phi
nhiu tr ngi, kh khn v tht bi. iu buc con ngi phi gii p nhng cu
hi do thc tin t ra. nghen ni: Chnh thc tin t hng cho cac nh khoa
hc phi gii p nhng b tc ca thc tin (ngy cng nhiu ngnh khoa hc mi ra
i p ng yu cu ca thc tin nh KH vt liu mi, KH i dng, KH v
tr)
- Trong hot ng thc tin, con ngi ch to ra cc cng c, phng tin c tc
dng ni di cc gic quan, nh vy lm tng kh nng nhn thc ca con ngi v th
gii.
b) Thc tin l mc ch ca nhn thc: Mc ch ca mi nhn thc khng phi v
bn thn nhn thc, m v thc tin nhm ci bin gii t nhin, bin i x hi v nhu
cu ca con ngi. Mi l lun khoa hc ch c ngha khi n c ng dng vo
thc tin.
14

c) Thc tin l tiu chun ca chn l: Lm sao nhn bit c nhn thc ca con
ngi ng hay sai? Tiu chun nh gi cui cng khng nm trong l lun, trong
nhn thc m thc tin. Khi nhn thc c xc nhn l ng, nhn thc s tr
thnh chn l.
Tuy nhin cng c trng hp khng nht thit phi qua thc tin khipr nghim
mi bit nhn thc l ng hay sai, m c th thng qua quy tc logic vn c th
bit c nhn thc l th no. Nhng xt n cng th nhng nguyn tc cng
c chng minh t trong thc tin.
Thc tin l tiu chun ca chn l va c tnh tuyt i li va c tnh tng
i:
Tuyt i l ch: Thc tin l tiu chun khch quan kim nghim chn l,
thc tin c kh nngg xc nh ci ng, bc b ci sai.
L tng i ch: Thc tin ngay mt lc khng th khng nh c ci ng,
bc b ci sai mt cch tc th. Hn na, bn thn thc tin khng ng yn mt ch
m bin i v pht trin lin tc, nn n khng cho php ngi ta hiu bit bt k mt
ci g ha thnh chn l vnh vin.

Cu 5: Hai giai on ca qu trnh nhn thc

5.1. Nhn thc cm tnh (hay cn gi l trc quan sinh ng)
L giai on u tin ca qu trnh nhn thc. l giai on con ngi s dng
cc gic quan tc ng vo s vt nhm nm bt s vt y. Nhn thc cm tnh gm
cc hnh thc sau:
Cm gic: L hnh thc nhn thc cm tnh phn nh cc thuc tnh ring l ca
cc s vt, hin tng khi chng tc ng trc tip vo cc gic quan ca con ngi.
Cm gic l ngun gc ca mi s hiu bit, l kt qu ca s chuyn ho nhng nng
lng kch thch t bn ngoi thnh yu t thc. Lenin vit: "Cm gic l hnh nh
ch quan ca th gii khch quan".
Tri gic: Hnh thc nhn thc cm tnh phn nh tng i ton vn s vt khi
s vt ang tc ng trc tip vo cc gic quan con ngi. Tri gic l s tng hp
cc cm gic. So vi cm gic th tri gic l hnh thc nhn thc y hn, phong
ph hn. Trong tri gic cha ng c nhng thuc tnh c trng v khng c trng
c tnh trc quan ca s vt.
Biu tng: L hnh thc nhn thc cm tnh phn nh tng i hon chnh s
vt do s hnh dung li, nh li s vt khi s vt khng cn tc ng trc tip vo cc
gic quan.
Giai on ny c cc c im:
Phn nh trc tip i tng bng cc gic quan ca ch th nhn thc.
Phn nh b ngoi, phn nh c ci tt nhin v ngu nhin, c ci bn
cht v khng bn cht. Giai on ny c th c trong tm l ng vt.

15

 Hn ch ca n l cha khng nh c nhng mt, nhng mi lin h

bn cht, tt yu bn trong ca s vt. khc phc, nhn thc phi vn
ln giai on cao hn, giai on l tnh.
5.2. Nhn thc l tnh (hay cn gi l t duy tru tng)
L giai on phn nh gin tip tru tng, khi qut s vt, c th hin qua
cc hnh thc nh khi nim, phn on, suy lun.
Khi nim: L hnh thc c bn ca t duy tru tng, phn nh nhng c tnh
bn cht ca s vt. S hnh thnh khi nim l kt qu ca s khi qut, tng hp
bin chng cc c im, thuc tnh ca s vt hay lp s vt. V vy, cc khi nim
va c tnh khch quan va c tnh ch quan, va c mi quan h tc ng qua li vi
nhau, va thng xuyn vn ng v pht trin. Khi nim c vai tr rt quan trng
trong nhn thc bi v, n l c s hnh thnh cc phn on v t duy khoa hc.
Phn on: L hnh thc t duy tru tng, lin kt cc khi nim vi nhau
khng nh hay ph nh mt c im, mt thuc tnh ca i tng. Th d: "Dn
tc Vit Nam l mt dn tc anh hng" l mt phn on v c s lin kt khi nim
"dn tc Vit Nam" vi khi nim "anh hng".
Nu ch dng li phn on th nhn thc ch mi bit c mi lin h gia
ci n nht vi ci ph bin, cha bit c gia ci n nht trong phn on ny
vi ci n nht trong phn on kia v cha bit c mi quan h gia ci c th
vi ci n nht v ci ph bin.
Suy lun: L hnh thc t duy tru tng lin kt cc phn on li vi nhau
rt ra mt phn on c tnh cht kt lun tm ra tri thc mi.
Ngoi suy lun, trc gic l tnh cng c chc nng pht hin ra tri thc mi mt
cch nhanh chng v ng n.
Giai on ny cng c hai c im:
L qu trnh nhn thc gin tip i vi s vt, hin tng.
L qu trnh i su vo bn cht ca s vt, hin tng.
Nhn thc cm tnh v l tnh khng tch bch nhau m lun c mi quan
h cht ch vi nhau. Khng c nhn thc cm tnh th khng c nhn
thc l tnh. Khng c nhn thc l tnh th khng nhn thc c bn
cht tht s ca s vt.

Cu 6: Quy lut v s ph hp ca Quan H Sn Xut vi trnh pht

trin ca lc lng sn xut
Tnh cht ca LLSX: l tnh cht ca TLSX v ca ngi lao ng. Nn SX
bng th cng c th hoc bng my mc tp th, th hin l s i hi phn cng lao
ng trong nn sn xut.
Trnh ca LLSX: c biu hin trnh cng c lao ng cng vi trnh
t chc lao ng x hi + trnh ng dng khoa hc v sn xut + kinh nghim,
k nng lao ng ca con ngi + trnh phn cng lao ng.
a. QHSX c hnh thnh v bin i di nh hng quyt nh ca LLSX:
LLSX v QHSX l hai mt ca phng thc sn xut nhng trong LLSX l
mt ng thng xuyn bin i, cn QHSX mang tnh bo th, tr tr hn, th hin
con ngi lun ci tin cng c gim nh lao ng, thi gian lao ng, to nn nng
16

sut lao ng hiu qu cao. V vy cng c lao ng l yu tt ng nht trong LLSX

cho nn cng c lao ng thay i dn n QHSX thay i theo v th hin SX ngy
cng mang tnh cht x hi ha cao.
Mi quan h gia LLSX v QHSX ging nh mi quan h gia ni dung v
hnh thc. Ni dung l ci quy nh hnh thc. Ni dung thay i th hnh thc cng
thay i theo.
Tnh cht v trnh ca LLSX l quyt nh nht i vi s pht trin ca
QHSX. Trong lc lng SX cn nhiu yu t khc nhng quyt nh nht i vi vic
hnh thnh v pht trin ca quan h sn xut l do tnh cht v trnh ca LLSX
quyt nh quan h cht ch nh th no gia ngi lao ng vi ngi lao ng ch
khng phi do phng php ca i tng lao ng hoc t liu lao ng. iu ny
c Mc chng minh, Mc ni Trong PTSX kim sng ca mnh m con ngi lm
thay i cc quan h x hi ca mnh, cc ci xay quay bng tay em li x hi c lnh
cha phong kim, ci ci xay chy bng hi nc m li x hi c nh TBCN.
Trong cc hnh thc kinh t khng phi lc no LLSX cng quyt nh c
QHSX. Cho nn dn n mu thun c biu hin v mt x hi l mu thun giai
cp.
b. S tc ng tr li ca QHSX i vi LLSX
LLSX pht trin c l nh nhiu yu t quyt nh nh dn s, hon cnh a
l, trnh pht trin ca khoa hc, cn QHSX ch gi vai tr quan trng i vi s
pht trin ca LLSX.
QHSX l s phn nh LLSX nhng chnh n li quy nh mc ch ca SX,
khuynh hng pht trin ca cc nhu cu v li ch vt cht v tinh thn, quyt nh h
thng qun l sn xut v qun l x hi. Bi vy nu quan h sn xut ph hp vi
tnh cht v trnh ca LLSX th n s thc y, to iu kin cho LLSX pht trin.
Cn nu QHSX khng ph hp vi tnh cht v trnh ca LLSX th n s cn tr
LLSX.
S tc ng ca QHSX i vi LLSX: ch khi xem xt QHSX trong mt tnh
hung y vi ba mt ca n, ng thi chu s chi phi ca yu t chung:
Cc quy lut kinh t c bn
Ph thuc vo trnh ca ngi lao ng
Ty thuc vo s pht trin ca khoa hc, cng ngh
Trong x hi c i khng giai cp th khi LLSX pht trin ti mc QHSX cn
tr s pht trin ca n th CMXH l bc cui cng thay i QHSX hin c.
Nh vy, ta c th khng nh:
Quy lut v s ph hp ca QHSX v tnh cht, trnh ca LLSX l quy lut
chung cho ton x hi loi ngi, chnh s tc ng ca quy lut ny lm cho x hi
loi ngi pht trin t hnh thi kinh t XH ny sang hnh thi kinh t XH khc cao
hn.
Quy lut ny l c s l chng li cc quan im duy tm tn gio v s pht
trin ca lch s.
Quy lut ny l c s l lun cho vic hoch nh cc ng li ca ng, ph
phn cc ch trng sai lm trong vic xy dng phng thc sn xut mi.
17

y l quy lut khch quan, tt yu i vi 5 hnh thi kinh t, x hi v lch s

ca nhn loi.

Cu 7: Trnh by mi quan h bin chng c s h tng kin trc thng

tng.
7.1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng:
C s h tng:
C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca
mt x hi nht nh.
Cu trc ca c s h tng.
C s h tng ca mt x hi c th bao gm:
Quan h sn xut thng tr (quan h sn xut ng thi);
Quan h sn xut tn d (quan h sn xut ca x hi c);
Quan h sn xut mm mng (quan h sn xut ca x hi tng lai).
Mi quan h gia cc mt ca CSHT.
Trong , quan h sn xut thng tr bao gi cng gi vai tr ch o, chi phi
cc quan h sn xut khc, n quy nh xu hng chung ca i sng kinh t - x hi.
Quan h sn xut tn d v quan h sn xut mm mng cng c vai tr nht
nh tc ng tr li ca i vi quan h sn xut thng tr bng cch thc y cc
thnh phn kinh t pht trin.
Kin trc thng tng:
- K/N: Kin trc thng tng l mt phm tr trit hc dng ch ton b h t
tng v cc thit ch tng ng ca mt x hi nht nh.
Kin trc thng tng l ton b nhng quan im chnh tr, php quyn, trit
hc, o c, tn gio, ngh thut, v.v. cng vi nhng thit ch x hi tng ng nh
nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x hi, v.v. c hnh thnh trn c s h
tng nht nh.
Cu trc ca kin trc Thng tng.
H t tng: bao gm trit hc, tn gio, vn hc ngh thut, vn ha- o
c
Cc thit ch tng ng: bao gm nh nc, php lut, cc t chc on th,
ng phi, cc c quan bo v php lut nh nc.
Mi quan h gia cc mt ca KTTT.
Mi yu t ca kin trc thng tng c c im ring, c quy lut vn ng
pht trin ring, nhng chng lin h vi nhau, tc ng qua li ln nhau v u hnh
thnh trn c s h tng.
Trong x hi c giai cp, kin trc thng tng mang tnh giai cp.
7.2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng
C s h tng quyt nh kin trc thng tng
Mi c s h tng s hnh thnh nn mt kin trc thng tng tng ng vi
n.
Tnh cht ca kin trc thng tng l do tnh cht ca c s h tng quyt nh.
Trong x hi c giai cp, giai cp no thng tr v kinh t th cng chim a v thng
tr v mt chnh tr v i sng tinh thn ca x hi.
18

Cc mu thun trong kinh t, xt n cng, quyt nh cc mu thun trong lnh

vc chnh tr t tng.
Cuc u tranh giai cp v chnh tr t tng l biu hin nhng i khng trong
i sng kinh t.
Tt c cc yu t ca kin trc thng tng nh nh nc, php quyn, trit hc,
tn gio, v.v. u trc tip hay gin tip ph thuc vo c s h tng, do c s h tng
quyt nh.
C s h tng thay i th sm hay mun, kin trc thng tng cng thay i
theo.
Qu trnh din ra khng ch trong giai on thay i t hnh thi kinh t - x
hi ny sang hnh thi kinh t - x hi khc, m cn din ra ngay trong bn thn mi
hnh thi kinh t - x hi, xt cho n cng l s thay di ca LLSX.
Mi yu t ca c s h tng bin i cng dn n lm thay i nhng yu t
ca KTTT. (nhng quan h v kinh t thay i tt yu dn ti php lut, co cu nh
nc, tri hc, tn gio cng thay i theo.
Tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng.
Tuy c s h tng quyt nh kin trc thng tng, kin trc thng tng cng
c tnh c lp tng i tc ng tr lai vi CSHT thng qua vai tr lnh o ca nh
nc.
Nh nc a ra nhng quan im, ng li ng n th x y mnh cc c
cu kinh t pht trin, ngc li nh nc a ra quan im sai lm s dn ti lm suy
thoi cc c cu kinh t.
Cc b phn ca KTTT nh trit hc, o c, vn ha, ngh thut cng c s
tc ng mnh m n s pht trin cc c cu kinh t (s tc ng thong qua t
tng ca ngi lao ng).
7.3. ngha phng php lun
CSHT quyt nh KTTT v vy mun a t nc pht trin, khi vch ra cc
ng li chnh sch trc ht phi xut pht t cc quan h kinh t.
y mnh pht trin c s h tng, nghi l phi t mnh cc quan h sn xut
pht trin. Quan h sn xut c, quan h sn xut thng tr, quan h sn xut tng lai.
T i hi VI ca ng chng ta chuyn kinh t t nc t ch tp trung,
bao cp sang nn kinh t hng ha nhiu thnh phn nh hng x hi ch ngha.
KTTT tc ng tr li vi CSHT thng qua vai tr lnh o ca nh nc v
vy trong hot ng thc tin khi trin khai cc ng li, chnh sch phi ph hp,
khoa hc, phi coi trng vai tr ca chnh tr, tnh nng ng sng to ca chnh tr
trong vic vn dng vao cc quy lut kinh t khch quan. Tuyt i ho mt mt no
cung dn ti sai lm.
7.4. c im ca c s h tng v kin trc thng tng trong thi k qu ln
ch ngha x hi Vit Nam.
C s h tng trong thi k qu nc ta bao gm cc thnh phn kinh t, tc
l cc kiu t chc kinh t, cc kiu quan h sn xut vi cc hnh thc s hu khc
nhau, thm ch i lp nhau, cng tn ti trong mt nn kinh t quc dn thng nht.
l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha. C
19

ngha l c s thng nht mc nht nh v mt li ch, nhng n cng tn ti

nhng mu thun nht nh.
Xy dng kin trc thng tng x hi ch ngha nc ta, ng ta khng nh
ly ch ngha Mc - Lnin lm kim ch nam cho hnh ng v nu cao t tng H
Ch Minh. Ni dung ct li ca ch ngha Mc - Lnin l t tng v s gii phng
con ngi khi ch bc lt, xy dng mt x hi cng bng vn minh, v.v... T
tng H Ch Minh l s vn dng sng to ch ngha Mc - Lnin vi ch ngha yu
nc ca nhn dn ta trong s nghip cch mng Vit Nam. Xy dng h thng chnh
tr x hi ch ngha mang bn cht giai cp cng nhn, i tin phong ca n l s
lnh o ca ng Cng sn, bo m cho nhn dn ta l ngi ch tht s ca x hi.
Ton b quyn lc x hi thuc v x hi thuc v nhn dn, thc hin nn dn ch x
hi ch ngha, pht huy mi kh nng sng to, tnh tch cc ch ng ca mi c
nhn, mi tng lp x hi trong cuc pht trin kinh t v vn ha phc v ngy cng
cao ca i sng nhn dn. Cc t chc, thit ch x hi, cc lc lng x hi tham gia
vo h thng chnh tr x hi ch ngha u hng v mc tiu chung lm cho dn
giu nc mnh, x hi cng bng dn ch v vn minh.

Cu 8: Phm tr hnh thi kinh t- x hi. S pht trin ca cc hnh thi

KT - XH l qu trnh lch s - t nhin
8.1. Phm tr hnh thi KT XH
Hnh thi KT - XH l mt phm tr ca ch ngha duy vt lch s dng ch
XH tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng cho
XH ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut v vi mt kin trc
thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y.
Hnh thi KT - XH l mt h thng hon chnh, c cu trc phc tp, trong c
cc mt c bn l lc lng sn xut, quan h sn xut v kin trc thng tng. Mi
mt ca hnh thi KT - XH c v tr ring v tc ng qua li ln nhau, thng nht vi
nhau.
Lc lng sn xut l nn tng vt cht - k thut ca mi hnh thi KT - XH.
Hnh thi KT - XH khc nhau c lc lng sn xut khc nhau. Suy n cng, s pht
trin ca lc lng sn xut quyt nh s hnh thnh, pht trin v thay th ln nhau
ca cc hnh thi KT - XH.
Quan h sn xut l "quan h c bn, ban u v quyt nh tt c mi quan h
XH khc". Quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut v
tc ng tch cc tr li lc lng sn xut. Mi hnh thi KT - XH c mt kiu quan
h sn xut c trng cho n. Quan h sn xut l tiu chun khch quan phn bit
cc ch XH. Cc quan h sn xut to thnh c s h tng ca XH.
Ngoi cc mt c bn nu trn, cc hnh thi KT - XH cn c quan h v gia
nh, dn tc v cc quan h XH khc. Cc quan h u gn b cht ch vi quan
h sn xut, bin i cng vi s bin i ca quan h sn xut.
8.2. S pht trin ca cc hnh thi KT - XH l qu trnh lch s - t nhin
XH loi ngi pht trin tri qua nhiu hnh thi KT - XH ni tip nhau. Trn
c s pht hin ra cc quy lut vn ng pht trin khch quan ca XH, C.Mc i
20

n kt lun: "S pht trin ca nhng hnh thi KT - XH l mt qu trnh lch s - t

nhin".
Hnh thi KT - XH l mt h thng, trong , cc mt khng ngng tc ng qua
li ln nhau to thnh cc quy lut vn ng, pht trin khch quan ca XH. l quy
lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut,
quy lut c s h tng quyt nh kin trc thng tng v cc quy lut XH khc.
Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan m cc hnh thi KT - XH vn ng
pht trin t thp n cao.
Ngun gc su xa ca s vn ng pht trin ca x hi l s pht trin ca
lc lng sn xut. Chnh s pht trin ca lc lng sn xut quyt nh, lm thay
i quan h sn xut. n lt mnh, quan h sn xut thay i s lm cho kin trc
thng tng thay i theo, v do m hnh thi KT- XH c c thay th bng hnh
thi KT- XH mi cao hn, tin b hn. Qu trnh din ra mt cch khch quan ch
khng phi theo mun ch quan. V.I. Lnin vit: "Ch c em quy nhng quan h
sn xut vo trnh ca nhng lc lng sn xut th ngi ta mi c c mt c s
vng chc quan nim s pht trin ca nhng hnh thi x hi l mt qu trnh lch
s - t nhin".
Con ng pht trin ca mi dn tc khng ch b chi phi bi cc quy lut
chung, m cn b tc ng bi cc iu kin v t nhin, v chnh tr, v truyn thng
vn ha, v iu kin quc t v.v..
Nh vy, qu trnh lch s - t nhin ca s pht trin x hi chng nhng din ra
bng con ng pht trin tun t, m cn bao hm c s b qua, trong nhng iu
kin nht nh, mt hoc mt vi hnh thi KT- XH nht nh.
8.3. ngha ca hc thuyt HTKTXH v s vn dng vo hon cnh nc ta
hin nay
Hc thuyt HTKTXH ch rfa vai tr quyt nh ca PTSX i vi s pht trin ca
XH, nn khi nghin cu v XH Mc xut pht t PTSX;
- Hc thuyt ny ch ra tnh quy lut ca qu trnh lch s, cho nn nghin cu XH l
phi tm ra cc h thng quy lut khch quan ca n;
- Hc thuyt ny ch rfa tnh khch quan ca qu trnh lch s, cho nn mun nghin
cu XH th cn phi xut pht t bn thn n, ch khng phi t mong mun ch quan
ca con ngi;
- Vn dng hc thuyt HTKTXH vo hon cnh nc ta hin nay: ng ta ch r
con ng i ln CNXH nc ta vi 4 ni dung c bn:
+ Qu ln CNXH b qua ch TBCN l con ng pht trin tt yu ca nc ta;
+ XD nn KT th trng nh hng XHCN;
+ Tin hnh CNH HH t nc;
+ Kt hp gia pht trin KT vi chnh tr v cc lnh vc khc ca i sng XH (VH,
tinh thn...).

21

Cu 9: Hc Thuyt gi tr
9.1. Phn tch iu kin ra i, c trng v u th ca sn xut hng ho.
a. iu kin ra i ca sn xut hng ho.
Sn xut hng ho ra i, tn to v pht trin da trn 2 iu kin sau y:
Phn cng lao ng x hi
Phn cng lao ng x hi l s phn chia lao ng x hi thnh cc ngnh, ngh
khc nhau ca nn sn xut x hi. Ko theo s phn cng lao ng x hi l chuyn
mn ho sn xut: mi ngi sn xut ch to ra mt vi loi sn phm nht nh,
nhng nhu cu ca cuc sng i hi phi c nhiu loi sn
phm khc nhau, do h cn n sn phm ca nhau, buc phi trao i vi
nhau tho mn nhu cu ca mi ngi. Phn cng lao ng x hi l c s v tin
ca sn xut hng ho. Phn cng lao ng x hi cng pht trin, th sn xut v
trao i hng ho cng m rng v a dng hn.
Tuy nhin, phn cng lao ng x hi ch mi l iu kin cn nhng cha . .
Vy sn xut hng ho ra i cn phi c thm iu kin na.
Ch t hu v t liu sn xut hay tnh cht t nhn ca qu trnh lao
ng
Ch t hu lm cho t liu sn xut l ca ring mi ngi nn h hon
ton c quyn quyt nh qu trnh sn xut ca mnh; ch t hu to nn s c
lp v kinh t gia nhng ngi sn xut,chia ct h thnh tng n v ring l, trong
qu trnh sn xut nhng ngi sn xut c quyn quyt nh v vic sn xut loi
hng ho no, s lng bao nhiu, bng cch no v trao i vi ai. Nh vy, ch t
hu lm cho nhng ngi sn xut hng ho c lp vi nhau, nhng phn cng lao
ng li lm cho h ph thuc vo nhau. y l mt mu thun. gii quyt mu
thun ny phi thng qua trao i, mua-bn sn phm ca nhau.
Trn y l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho. Thiu mt trong hai
iu kin y th khng c sn xut hng ho v sn phm lao ng khng mang hnh
thi hng ho.
b. c trng ca sn xut hng ha
Sn xut hng ho c nhng c trng c bn sau:
Sn xut hng ho l sn xut trao i, mua-bn.
+ Trong lch s loi ngi tn ti hai kiu t chc kinh t khc nhau: sn xut t
cung, t cp v sn xut hng ho.
+ Sn xut t cung, t cp: sn phm c sn xut ra nhm p ng nhu cu
tiu dng ca chnh bn thn ngi sn xut nh sn xut ca ngi nng dn trong
thi k cng x nguyn thu, sn xut ca nhng nng dn gia trng di ch
phong kin v.v.
+ sn xut hng ho: p ng nhu cu tiu dng ca ngi khc, thng qua
vic trao i, mua-bn.
Lao ng ca ngi sn xut hng ho va mang tnh t nhn, va mang
tnh x hi.
+ Mang tnh cht x hi: sn phm lm ra cho x hi, p ng nhu cu ca
ngi khc trong x hi.
22

+ Nhng tn ti ch t hu v t liu sn xut, th lao ng ca ngi sn

xut hng ho ng thi li mang tnh cht t nhn, v vic sn xut ci g, nh th no
l cng vic ring, mang tnh c lp ca mi ngi. Tnh cht t nhn
c th ph hp hoc khng ph hp vi tnh cht x hi. L c s dn n
khng hong.
=>Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi l c s, mm mng ca
khng hong trong nn kinh t hng ho.
c. u th ca sn xut hng ha
So vi sn sut t cung, t cp, sn xut hng ha c nhng u th sau y.
- Sn xut hng ho ra i trn c s ca phn cng lao ng x hi, chuyn mn ho
sn xut.
=> Khai thc c nhng li th: t nhin, x hi, k thut, ca tng ngi, tng c
s sn xut cng nh tng vng, tng a phng.
=> ng thi, s pht trin ca sn xut hng ho li c tc ng tr li, thc y s
pht trin ca phn cng lao ng x hi, lm cho chuyn mn ho lao ng ngy cng
tng, mi lin h gia cc ngnh, cc vng ngy cng m rng, su sc. => n ph v
tnh t cp, t tc, bo th, tr tr, lc hu ca mi ngnh, mi a phng lm cho
nng sut lao ng x hi tng ln nhanh chng, nhu cu ca x hi c p ng y
hn. Khi sn xut v trao i hng ho m rng gia cc quc gia, th n cn khai
thc c li th gia cc quc gia vi nhau.
- Trong nn sn xut hng ho, quy m sn xut khng cn b gii hn bi nhu cu v
ngun lc mang tnh hn hp ca mi c nhn, gia nh, mi c s, mi vng, mi a
phng, m n c m rng da trn c s nhu cu v ngun lc ca x hi. iu
li to iu kin thun li cho vic ng dng nhng thnh tu khoa hc - k thut vo
sn xut, thc y sn xut pht trin
- Trong nn sn xut hng ho, s tc ng ca quy lut vn c ca sn xut v trao
i hng ho l quy lut gi tr, cung - cu, cnh tranh... buc ngi sn xut hng ho
phi lun lun nng ng, nhy bn, bit tnh ton, ci tin k thut, lm cho chi ph
sn xut h xung p ng nhu cu, th hiu ca ngi tiu dng ngy cng cao hn.
- Trong nn sn xut hng ho, s pht trin ca sn xut, s m rng v giao lu kinh
t gia cc c nhn, gia cc vng, gia cc nc... khng ch lm cho i sng vt
cht m c i sng vn ho, tinh thn cng c nng cao hn, phong ph hn, a
dng hn
9.2. Hng ha v 2 thuc tnh ca hng ha
a. nh ngha hng ha
Hng ho l sn phm ca lao ng c th tho mn nhu cu no ca con
ngi v em trao i, em bn.
Hng ho c hai thuc tnh l gi tr s dng v gi tr (hay gi tr trao i). S d
hng ha c hai thuc tnh l do lao ng sn xut hng ha c hai mt: Lao ng c
th to ra gi tr s dng ca hng ha, lao ng tru tng to ra gi tr ca hng ha.
Nhng nh t sn coi gi tr ca hng ha l do sc cu v cng dng ca n l
hon ton sai:
23

Marx ni: Nu ngi ta c cch bin than ch thnh kim cng th kim cng
cng s r nh gch. l v lao ng (tru tng) kt tinh trong n gim xung. Mc
d sc cu v cng dng ca n khng i.
b. Hai thuc tnh ca hng ha
Hng ha c 2 thuc tnh l
Gi tr ca hng ha v gi tr s dng.
Gi tr s dng ca hng ha: L cng dng ca hng ha nhm tha mn nhu cu
no ca con ngi. V d, cng dng ca mt ci ko l ct nn gi tr s dng
ca n l ct; cng dng ca bt vit nn gi tr s dng ca n l vit. Mt
hng ha c th c mt cng dng hay nhiu cng dng nn n c th c nhiu gi tr
s dng khc nhau.
Gi tr ca hng ha: L lao ng x hi ca ngi sn xut hng ha kt tinh trong
hng ha. C qun o v thc la u l sn phm ca qu trnh sn xut thng qua lao
ng, l sn phm ca lao ng, c lao ng kt tinh vo trong . C s chi ph v
thi gian, sc lc v tr tu ca con ngi khi sn xut chng.
Khi a ra ngoi th trng trao i, mua bn th gi tr ca hng ha th hin
qua gi tr trao i hay gi c ca hng ha. V d mt ci t c th trao i c vi
hai lng bc, trong khi mt ci bn c th trao i c mt lng bc. Nh vy gi
tr ca ci t ln hn gi tr ca ci bn.
9.3. Lng gi tr v cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ha
Gi tr hng ha c xt c v mt cht v mt lng
- Cht ca gi tr hng ha l lao ng x hi lao ng tru tng ca ngi
sn xut hng ha hao ph to ra hng ha.
- Lng gi tr ca hng ha l do lng lao ng hao ph sn xut ra hng
ha quyt nh.
a) Thc o lng gi tr hng ha.
- Thc o lng gi tr hng ha l thi gian lao ng x hi cn thit sn
xut hng ha quyt nh (ch khng phi do Thi gian lao ng c bit sn xut
hng ha quyt nh.)
- Phn bit Thi gian lao ng c bit sn xut hng ha v thi gian lao
ng x hi cn thit sn xut hng ha.
- Cch xc nh thi gian lao ng x hi cn thit: Thng thng (thc t) thi
gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng c bit ca nhng ngi cung cp
i b phn lng hng ha y trn th trng.
- Mi quan h gia thi gian lao ng x hi cn thit v lng gi tr ca hng
ha:
+ Lng lao ng x hi cn thit hay thi gian lao ng x hi cn thit sn
xut ra mt hng ha mi quyt nh gi tr x hi ca hng ha y.
+ Lng gi tr ca mt n v hng ha t l thun vi lng lao ng hao ph
sn xut hng ha.
b) Cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ho
Th nht: Nng sut lao ng
24

Khi nng sut lao ng tng ln th gi tr ca mt n v hng ha s gim

xung v ngc li.Vy: gi tr hng ha t l nghch vi nng sut lao ng.
ngha: Tng NSL c ngha ging nh tit kim thi gian lao ng.
Cc nhn t nh hng n nng sut lao ng: Trnh kho lo (thnh tho)
ca ngi lao ng; mc pht trin ca khoa hc - k thut, cng ngh v mc
ng dng nhng thnh tu vo sn xut; trnh t chc qun l; quy m v hiu
sut ca t liu sn xut; cc iu kin t nhin
Th hai: Cng lao ng:
+ Khi nim: Cng lao ng l i lng ch mc hao ph sc lao ng
trong mt n v thi gian. N cho thy mc khn trng, nng nhc hay cng
thng ca lao ng.
+ Tc ng: Khi cng lao ng tng ln, s lng hay khi lng hng ha
sn xut ra tng ln; Hao ph sc lao ng cng tng ln tng ng, nn tng gi tr
ca hng ha tng ln, cn gi tr mt n v hng ha khng i.
+ ngha: tng cng lao ng thc cht cng nh ko di thi gian lao
ng.
+ Cng lao ng ph thuc vo: Trnh t chc qun l; quy m v hiu
sut ca t liu sn xut; th cht, tinh thn ca ngi lao ng.
Th ba: Mc phc tp ca lao ng
Theo mc phc tp ca lao ng, c th chia lao ng thnh lao ng gin
n v lao ng phc tp.
Khi em trao i trn th trng ngi ta ly lao ng gin n lm n v v
quy mi lao ng thnh lao ng gin n, vi ngha lao ng phc tp l bi s
ca lao ng gin n.
Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn lao ng
gin n.
c) Cu thnh lng ga tr.
- SXHH, cn phi chi ph lao ng. Chi ph lao ng bao gm:
+ Lao ng qu kh tn ti trong cc yu t t liu sn xut.
+ Lao ng sng hao ph trong qu trnh ch bin TLSX thnh sn phm mi.
- Trong qu trnh SX, lao ng c th ca ngi SX c vai tr bo tn v di
chuyn gi tr ca TLSX vo sn phm y l b phn GT c trong sn phm (c); cn
LTT biu hin s hao ph lao ng sng trong qu trnh SX ra sn phm) c vai tr
lm tng thm GT cho sn phm y l b phn GT mi trong sn phm (v+m).
-V vy, cu thnh lng GT hng ha gm: GT c + GT mi
W=c+v+m
9.4. Lch s ra i v bn cht, chc nng ca tin t
a. Ngun gc ra i ca tin t
tm hiu ngun gc ca tin t, ta hy xem xt qu trnh pht trin ca cc
hnh thi biu hin ca gi tr:
u tin l hnh thi gin n, ngu nhin ca gi tr. Hnh thi ny xut hin khi
x hi nguyn thy tan r v ch thng gp nhng mm mng u tin ca trao i.
y, gi tr ca hng ho ny ch biu hin n nht mt hng ho khc v quan h
trao i mang tnh cht ngu nhin, trc tip hng ly hng, t l trao i c hnh
25

thnh ngu nhin. V d nh 20 vung vi = 1 ci o. Ci o y ng vai tr vt

ngang gi - hnh thi phi thai ca tin t.
Khi quan h trao i tr thnh qu trnh u n, thng xuyn, thc y sn
xut hng ho ra i v pht trin th hnh thi th hai l hnh thi y hay m rng
ca hng ho ra i. Hnh thi ny xut hin trong thc t khi mt hng ho no
c trao i vi nhiu hng ho khc mt cch thng thng ph bin. y, gi tr
ca hng ho c biu hin nhiu hng ho khc nhau ng vai tr lm vt ngang
gi. ng thi t l trao i khng cn mang tnh cht ngu nhin na m dn dn do
lao ng quy nh. Tuy nhin, hnh thi ny, gi tr ca hng ho c biu hin cn
cha hon tt, thng nht v vn trao i trc tip hng - hng. V d nh 20 vung
vi = 1 ci o, = 10 u ch, = 40 u c ph, = 0,2 gam vng...
Do , khi sn xut v trao i hng ho pht trin hn, i hi phi c vt ngang
gi chung, hnh thi th ba xut hin: Hnh thi chung ca gi tr. hnh thi ny, gi
tr ca mi hng ho c biu hin mt hng ho ng vai tr lm vt ngang gi
chung - "vt ngang gi ph bin". Cc hng ho u i thnh vt ngang gi chung,
sau mi mang i ly hng ho cn dng. Vt ngang gi chung tr thnh mi gii.
Tuy nhin, hnh thi ny, bt k hng ho no cng c th tr thnh vt ngang gi
chung, min l n c tch ra lm vt ngang gi chung. V d nh 1 ci o hoc 10
u ch hoc 40 u c ph hoc 0,2 gam vng = 20 vung vi.
Khi sn xut v trao i hng ho pht trin hn na, c bit l khi m rng
gia cc vng i hi phi c mt vt ngang gi chung thng nht th hnh thi th t
ra i: hnh thi tin. Gi tr ca tt c cc hng ho y u c biu hin mt
hng ho ng vai tr tin t. Lc u c nhiu hng ho ng vai tr tin t nhng
dn dn c chuyn sang cc kim loi qu nh ng, bc v cui cng l vng. V d
nh: 10 vung vi hoc 1 ci o hoc 10 u ch = 0.02 gam vng.
Nh vy, tin ra i l kt qu pht trin lu di ca sn xut v trao i hng
ho.
Tm li, tin t l mt phm tr lch s, n l sn phm t pht ca nn kinh t
hng ha, sn phm ca s pht trin cc hnh thi gi tr. ng thi cng l sn phm
ca s pht trin mu thun gia lao ng v phn cng lao ng x hi trong sn xut
hng ha. S ra i v pht trin ca tin t gn lin vi s ra i v pht trin ca sn
xut v trao i hng ha.
b. Bn cht ca tin t
Bn cht ca tin. Tin l mt hng ho c bit c tch ra t hng ho lm vt
ngang gi chung cho tt c cc hng ha em trao i; n th hin lao ng x hi v
biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ho.
c. Chc nng ca tin t
Tin c 5 chc nng. N l thc o gi tr, l phng tin lu thng, phng
tin ct tr, phng tin thanh ton v tin t th gii.
Trc ht, tin l thc o gi tr, tc l n dng o lng v biu hin gi tr
ca cc hng ho khc. Khi , gi tr ca hng ho c biu hin bng mt lng
tin nht nh gi l gi c hng ho. Gi c hng ho l hnh thc biu hin bng tin
26

ca gi tr hng ho. Gi c hng ho c th ln xung xung quanh gi tr nhng tng

s gi c lun bng gi tr.
Tin lm mt phng tin lu thng. Thc hin chc nng ny, tin lm mi gii
trong trao i hng ho, Khi y, trao i hng ho vn ng theo cng thc H - T- H'.
y l cng thc lu thng hng ho gin n. Vi chc nng ny, tin xut hin di
cc hnh thc vng thoi, bc nn, tin c v cui cng l tin giy. Tin giy l k
hiu gi tr do nh nc pht hnh buc XH cng nhn.
Phng tin ct tr. Tin i khi c rt khi lu thng v ct gi li khi cn th
em ra mua hng. Ch c tin vng, tin bc, cc ca ci bng vng c gi tr thc mi
thc hin c chc nng lu tr. Ngoi ra, tin lm phng tin ct tr cn c tc
dng c bit l d tr tin cho lu thng.
Tin lm phng tin thanh ton, khi kinh t hng ho pht trin n mt mc
no tt yu s sinh ra mua bn chu v tin c thm chc nng phng tin thanh
ton nh tr n, ng thu... Tin lm phng tin thanh ton c tc dng p ng kp
thi nh cu ca ngi sn xut hoc tiu dng ngay c khi h cha c tin hoc
khng tin. Nhng n cng lm cho kh nng khng hong tng ln. Trong qu
trnh thc hin chc nng thanh ton, loi tin mi - tin tn dng - xut hin, c ngha
l hnh thc tin pht trin hn.
Chc nng cui cng ca tin l tin t th gii. Chc nng ny xut hin khi bun
bn vt ra ngoi bin gii quc gia, hnh thnh quan h bun bn gia cc nc. Khi
thc hin chc nng ny, tin thc hin cc chc nng: thc o gi tr, phng tin
lu thng, phng tin thanh ton, tn dng, di chuyn ca ci t nc ny sang nc
khc. Thc hin trc nng ny phi l tin vng hoc tin tn dng c cng nhn l
phng tin thanh ton quc t. Vic trao i tin ca nc ny sang tin ca nc
khc tun theo t gi hi oi, tc l gi c ca mt ng tin nc ny c tnh bng
ng tin ca
nc khc.
Tm li, cng vi s pht trin ca sn xut v trao i hng ho, tin c 5 chc nng.
Nhng chc nng ny c quan h mt thit v thng thng tin lm nhiu chc nng
mt lc.

Cu 10: Phn tch ni dung, tc ng ca qui lut gi tr trong nn sn xut

hng ha TBCN ? ngha ca vic phn tch trn ?
10.1. Ni dung ca quy lut gi tr
Quy lut gi tr l quy lut ni dung quy lt kinh t c bn ca sn xut v trao
i hng ho. Quy lut gi tr yu cu sn xut v trao i hng ho da tr trn c s
gi tr ca n, tc l trn c s hao ph lao ng x hi cn thit. C th l:
Trong sn xut: Quy lut gi tri hi ngi sn xut phi cn c vo hao
ph lao ng x hi cn thit, lun c thc tm cch h thp hao ph lao
ng c bit xung nh hn hoc bng hao ph lao ng x hi cn thit.
Trong lu thng: Trao i phi thc hin theo nguyn tc ngang gi.
27

C ch tc ng ca Quy lut gi tr i vi nn kinh t hng ho l thng qua s

ln xung ca gi c th trng.
10.2. Tc ng ca quy lut gi tr trong nn sn xut hng ha TBCN
iu tit sn xut v lu thng hng ho thng qua s ln xung gi c, Quy lut
gi tr c tc dng iu tit v lu thng.
iu tit sn xut: Ngi sn xut b ngnh c gi c thp, x ngnh c gi c
sn xut cao, lm cho qui m sn xut ca mt s ngnh c m rng, mt s ngnh
b thu hp.
iu tit lu thng: Lm cho hng ho lu chuyn t ni c gi c thp n ni
c gi c cao. Nh vy, Quy lut gi tr cng tham gia vo phn phi cc ngun hng
cho hp lee hn gia cc vng.
Kch thch ci tin k, thut, hp l ho sn xut tng nng sut lao ng, h gi
thnh sn phm.
Cc hng ho c sn xut ra trong nhng iu kin khc nhau. Nhng trn th
trng u phi trao i theo mc ph lao ng x hi cn thit. Ngi sn xut no c
gi tr c bit ca hng ho thp hn gi tr x hi th s c li. V vy, mi ngi sn
xut hng ho u tm cch gim gi tr c bit hng ho hng ho ca mnh xung
di mc gi tr x hi bng cc ci tin k thut, hp l ho sn xut tng nng
sut lao ng. S cnh tranh quyt lit lm cho nng sut lao ng x hi khng ngng
tng ln, chi ph sn xut x hi khng ngng gim xung.
Phn b nhng nh sn xut hng ho thnh giu, ngho, lm xut hiejn quan h
sn xut t bn ch ngha.
Trong sn xut hng ho, hng ho ca nh sn xut no c gi tr c bit thp
hn gi tr x hi th ngi c li, ngc li th b bt li v ph sn. V vy, mt s
ngi pht ti, tr nn giu c, mt s th tr nn ngho i. T nhng ngi giu
trc tip m rng sn xut kinh doanh, thu them cng nhn v tr thnh t bn;
nhng ngi b ph sn tr thnh nhng ngi lao ng lm thu.
10.3. ngha ca vic phn tch quy lut gi tr
Xem quy lut gi tr hot ng trong nn kinh t th trng nc ta hin nay l
mt yu t khch quan
Trong qu trnh sn xut cng nh trao i hng ho phi cn c vo thi gian
lao ng x hi cn thit
Bn thn quy lut gi tr cng c tnh hai mt (Tch cc v hn ch). i hi phi
nm bt v vn dng tt vo diu kin sn xut hng ho nc ta hin nay.

Cu 11: Hc thuyt gi tr thng d

11.1. Cng thc chung ca ch ngha t bn, v mu thun chung ca cng thc
a. Cng thc chung ca ch ngha t bn
Mi t bn mi u u biu hin di mt s tin nht nh nhng tin t ch
bin thnh t bn trong nhng iu kin nht nh. Nu l tin thng thng th hot
ng theo phng thc hng - tin - hng (H-T-H). Cng thc ny gi l cng thc lu
thng hng ho gin n, cn nu tin l t bn th vn ng theo cng thc tin hng - tin (T-H-T). Cng thc ny gi l cng thc lu thng ca t bn. Mc ch
28

ca lu thng hng ho gin n l gi tr s dng. V vy s vn ng s kt thc khi

nhng ngi trao i c c gi tr s dng m anh ta cn n. Tri li, mc ch s
vn ng ca t bn khng phi l gi tr s dng m l gi tr. Hn na l gi tr tng
thm v vy nu s tin thu v bng s tin ng ra th s vn ng tr nn v ngha. V
vy s tin thu v phi ln hn s tin ng ra. Do cng thc vn ng y ca t
bn l T-H-T trong T= T + t. S di ra (t) Mc gi l gi tr thng d v s tin
ban u chuyn ho thnh t bn. Vy t bn l gi tr mang li gi tr thng d. S
ln ln ca gi tr l khng c gii hn.
V vy s vn ng ca t bn cng khng c gii hn. Mc gi cng thc T-HT l cng thc chung ca t bn v mi t bn u biu hin trong lu thng di
dng tng qut o d l t bn thng nghip, t bn cng nghip hay t bn cho vay.
b. Mu thun chung ca cng thc chung ca t bn
T bn vn ng theo cng thc T-H-T trong T = T + t. Vy t c sinh ra
nh th no? Nh vy ch c 2 trng hp: trong lu thng v ngoi lu thng.
Trong lu thng (Trao i, mua bn): D trao i ngang gi hay khng ngang gi
cng khng to ra gi tr mi v do khng to ra gi tr thng d - Trng hp trao
i ngang gi (mua bn ng gi tr ) ch l s chuyn ho hnh thi gi tr t H - T v
ngc li . Do , tin khng ln ln, gi tr khng tng thm. - Trao i khng ngang
gi: Mua r (thp hn gi tr) th c li trong khi mua. Nhng khi bn, bn thp hn
gi tr th chu thit thi. Bn t (cao hn gi tr): ci c li khi l ngi bn th s
chu thit khi l ngi mua. Mua r, bn t: iu ny ch gii thch s lm giu ca
nhng thng nhn c bit ch khng gii thch s lm giu ca t bn ni chung Nh
vy trao i khng ngang gi th gi tr khng tng thm
Ngoi lu thng (xt hai nhn t) khng c s tip xc hng tin: Nhn t (T)
tin: tin t n khng ln ln. Xt nhn t (H) hng: Hng ngoi lu thng tc l
vo tiu dng: + Tiu dng vo sn xut, tc l t liu sn xut. Vy gi tr ca n
chuyn dch dn vo sn phm - khng tng ln. + T liu tiu dng, tiu dng cho c
nhn - c gi tr v gi tr s dng u mt i. Nh vy c trong ln ngoi lu thng
xt tt c cc nhn t th T khng tng thm. Nhng nh t bn khng th vn ng
ngoi lu thng, c ngha l nh t bn phi tm thy trn th trng mua c mt th
hng ho (trong lu thng ) nhng nh t bn khng bn hng ho , v nu bn cng
background image 3 khng thu c g. Nh t bn tiu dng hng ho (ngoi lu
thng) to ra mt gi tr mi ln hn gi tr bn thn n - hng ho l sc lao ng.
Nh vy cng thc y c th vit: Sc lao ng T - H sn xut hng ho ...H - T
TLSX Nh vy th mu thun ca cng thc chung l t bn vn ng va trong lu
thng nhng ng thi va khng trong lu thng
Hc thuyt gi tr thng d l pht minh quan trng th hai sau bin lun duy vt
lch s ca Marx. Ni dung chnh ca hc thuyt pht biu rng sn xut v chim hu
gi tr thng d l hnh thc c bit trong ch ngha t bn v sn xut v chim hu
sn phm thng d, ngha l hnh thc cao nht ca s tha ha con ngi i vi hot
ng ca mnh, i vi sn phm t hot ng , i vi chnh mnh, i vi ngi
khc.

29

11.2. nh ngha gi tr thng d v 2 phng thc sn xut gi tr thng d

a. Khi nim gi tr thng d
Gi tr thng d c Mac xem l phn chnh lch gia gi tr hng ha v s
tin nh t bn b ra. Trong qu trnh kinh doanh, nh t bn b ra t bn di hnh
thc t liu sn xut gi l t bn bt bin v b ra t bn thu mn lao ng gi
l t bn kh bin. Tuy nhin, ngi lao ng a vo hng ha mt lng gi tr
ln hn s t bn kh bin m nh t bn tr cho ngi lao ng. Phn d ra gi l
gi tr thng d. Tc l sn lng ca hng ha lm ra c gi tr cao hn phn tin m
nh t bn tr cho cng nhn v mc chnh lch chnh l gi tr thng d.
C th ly mt v d nh sau gii thch: Gi s mt ngi lao ng c trong
tay gi tr nguyn vt liu l 1000 ng. Trn c s sc lao ng b ra, ngi lao
ng s lm ra c sn phm mi c gi tr 1100 ng. S tin 100 chnh lch
chnh l gi tr thng d sc lao ng. Tuy nhin nh t bn ch tr lng cho anh ta 50
ng/1 sn phm, c ngha 50 ng cn li l phn nh t bn chim ca ngi lao
ng.
b. Hai phng thc sn xut gi tr thng d
Gi tr thng d l phn gi tr di ra ngoi gi tr sc lao ng do cng nhn lm
thu to ra b nh t bn chim khng. Gi tr thng d phn nh bn cht ca quan h
sn xut TBCN quan h bc lt ca nh t bn i vi lao ng lm thu.
thu c gi tr thng d c hai phng php sn xut ch yu:
Phng php gi tr thng d tuyt i.
L gi tr thng d c to ra do ko di thi gian lao ng vt qu thi gian
lao ng tt yu, trong khi nng xut lao ng x hi, gi tr sc lao ng v thi gian
lao ng ty yu khng thay i.
Ngy lao ng keo di trong khi thi gian lao ng khng i, do thi gian
lao ng thng d tng ln sn xut gi tr thng d tuyt i l c s chung ca cht
TBCN. Phng php ny c p dng ph bin giai on u ca TBCN khi lao
ng cn trnh th cng v nng sut lao ng cn thp.
Vi lng tham v hn, cc nh t bn tm mi th on ko ngy lao ng,
nng cao trnh bc lt sc lao ng lm thu. Nhng mt mt, do gii hn t nhin
v sc lc con ngi, gii hn v tinh thn, x hi, mt khc do u tranh quyt lit
ca cng nhn i rt ngn ngy lao ng, cho nn ngy lao ng khng th keo di
v hn. Tuy nhin, ngy lao ng cng khng th rt ngn n mc ch bng thi gian
lao ng tt yu. Mt hnh thc khc ca sn xut gi tr thng d tuyt i l cng
tng cng lao ng. V tng cng lao ng cng ging nh ko di thi gian
lao ng trong ngy, trong khi thi gian lao ng cn thit khng i.
Phng php gi tr thng d tng i.
Gi tr thng d tng i l gi tr thng d thu c do rt ngn thi gian lao
ng tt yu bng cch tng nng xut lao ng x hi. Vic tng nng xut lao ng
x hi, trc ht cc ngnh sn xut ra vt phm tiu dng, s lm cho gi tr sc lao
ng gim xung do lm gim thi gian lao ng cn thit.

30

Khi di ngy lao ng khng thay i, thi gian lao ng cn thit gim s
lm tng thi gian lao ng thng d, thi gian sn xut ra gi tr thng d tng
i cho nh t bn.
ginh u th cnh tranh, thu c nhiu gi tr thng d, cc nh t bn
p dng nhng tin b k thut mi vo sn xut, ci tin t chc sn xut, hon
thin phng php qun l kinh t nng cao nng xut lao ng. kt qu l gi tr c
bit ca hng ho thp hn gi tr x hi. Nh t bn no thc hin c iu th
khi bn hng ca mnh s thu c mt gi tr thng d tri hn so vi cc nh t bn
khc. Phn gi tr thng d thu c tri hn gi tr thng d bnh thng ca x hi
c gi l gi tr thng d siu ngch. Xt tng n v sn xut TBCN, gi tr thng
d siu ngch l hin tng thng xuyn. V vy, gi tr thng d siu ngch l mt
ng lc mnh nht thc y cc nh t bn ra sc ci tin k thut, tng nng xut lao
ng.
Gi tr thng d siu ngch l hnh thc bin tng ca gi tr thng d tng i
l v:
Gi tr thng d siu ngch l phn gi tr thng d thu c do tng nng xut
lao ng c bit lm cho gi tr c bit ca hng ho thp hn gi tr trng ca n.
Mc gi gi tr thng d siu ngch l hnh thc bin tng ca gi tr thng d
tng i: v gi tr thng d siu ngch v gi tr thng d tng i u da trn c
s tng nng xut lao ng , u do ngi cng nhn to ra.
Trong tng x nghip, gi tr thng d siu ngch l mt hin tng tm thi
nhng trong phm vi x hi th n li thng xuyn tn ti. Ga tr thng d siu ngch
l ng lc mnh nht thc y cc nh t bn ci tin k thut, p dng cng ngh
mi vo sn xut, hon thin t chc lao ng v t chc sn xut tng nng xut
lao ng gim gi tr ca hng ho.

Cu 12: Quy lut gi tr thng d

Quy lut kinh t c bn ca nn sn xut t bn ch ngha l quy lut gi tr
thng d.
+Quy lut gi tr thng d l quy lut kinh t c bn ca ch ngha t bn bi v
n quy nh bn cht ca nn sn xut t bn ch ngha, chi phi mi mt i sng
kinh t ca x hi t bn. Khng c sn xut gi tr thng d th khng c ch ngha t
bn. Theo C. Mc, ch to ra gi tr thng d, l quy lut tuyt i ca phng thc
sn xut t bn ch ngha. u c sn xut gi tr thng d th c ch ngha t
bn, ngc li, u c ch ngha t bn th c sn xut gi tr thng d. Chnh
v vy, Lnin gi quy lut gi tr thng d l quy lut kinh t tuyt i ca ch ngha t
bn.
+Ni dung ca quy lut ny l sn xut nhiu v ngy cng nhiu hn gi tr
thng d bng cch tng cng bc lt cng nhn lm thu.
+Sn xut nhiu v ngy cng nhiu gi tr thng d l mc ch, l ng lc
thng xuyn ca nn sn xut t bn ch ngha, l nhn t m bo s tn ti, thc
y s vn ng, pht trin ca ch ngha t bn; ng thi n lm cho mi mu thun
31

ca ch ngha t bn ngy cng su sc, a n s thay th tt yu ch ngha t bn

bng mt x hi cao hn.
Quy lut gi tr thng d l ngun gc ca mu thun c bn ca x hi t bn:
mu thun gia t bn v lao ng, mu thun gia giai cp t sn v giai cp cng
nhn
+Quy lut gi tr thng d ng ng sau cnh tranh t bn ch ngha. Vi mc
ch l thu c ngy cng nhiu hn gi tr thng d, cc nh t bn cnh tranh vi
nhau, tiu dit ln nhau c c quy m gi tr thng d ln hn, t sut gi tr
thng d cao hn.
+ sn xut ngy cng nhiu gi tr thng d, cc nh t bn ra sc p dng tin
b khoa hc k thut, ci tin sn xut. T thc y lc lng sn xut pht trin
mnh m, nn sn xut c tnh cht x hi ho ngy cng cao, mu thun gia tnh
cht x hi ca sn xut vi hnh thc chim hu t nhn t bn ch ngha ngy cng
gay gt.

Cu 13: Bn cht t bn, t bn bt bin & t bn kh bin. Ti sao Mc

li phn chia t bn thnh t bn bt bin & t bn kh bin ? Phn bit
t bn c nh v t bn lu ng
Bn cht t bn: Cc nh kinh t hc cho rng mi t liu sx u l t bn,
nhng t liu sx ch l t bn khi n tr thnh ti sn ca nh t bn v dng bc
lt sc lao ng ca ngi lm thu. Nh vy t bn l 1 quan h sx nht nh gia
con ngi vi con ngi trong xh. V vy bn cht ca t bn l th hin quan h sx xh
m trong giai cp t sn chim ot gi tr thng d do giai cp cng x to ra.
T bn bt bin ( C ) : l b phn t bn tn ti di hnh thi t liu sx m gi
tr c bo tn v chuyn vo sp tc l gi tr k thay i v lng trong qu trnh sx.
Bao gm: my mc, nh xng, nguyn liu, nhin liu N c c im l gi tr
ca chng c bo ton v di chuyn vo sp. Gi tr t liu sx c bo tn di hnh
thc gi tr thng d mi.
T bn kh bin ( V ) : l b phn t bn bin thnh sc lao ng k ti hin ra
nhng thng qua lao ng tru tng ca cng x lm thu m tng ln tc l tng ln
v lng. N c c im l gi tr ca n bin thnh t liu sinh hot ca cng x v
bin i trong qu trnh tiu dng ca cng x. Trong qu trnh lao ng cng x to ra gi
tr mi ln hn gi tr sc lao ng n bng gi tr sc lao ng cng vi gi tr thng
d. vd: tin thu nhn cng, lng tr cho ngi lao ng.
Mc ch ca vic phn chia:
- Phn bit TB bt bin & TB kh bin l vch r bn cht bc lt ca CNTB
v ngi to ra GTTD l ngi lao ng m ngi c hng GTTD li l nhng
nh TB.
- ng thi phn bit nh vy cng l lm r qu trnh v tm ra cc iu kin
sx ra GTTD. T bt bin thnh kh bin v bt bin l iu kin k th thiu cng c
th tm ra mqh gia t liu sx & sc lao ng.
Phn bit T bn c nh v t bn lu ng.
32

T bn c nh: L b phn sn xut tn ti di dng my mc, thit b nh xng

tham gia ton b vo qu trnh sn xut, nhng gi tr ca n khng chuyn ht mt
ln vo sn phm m chuyn dn tng phn theo mc hao mn ca n trong thi
gian sn xut.
T bn c nh c s dng lu di trong nhiu chu k sn xut v n b hao mn
dn trong qu trnh sn xut.
T bn lu ng: L b phn t bn sn xut tn ti di dng nguyn liu, nhin liu
, nguyn vt liu, sc lao ng gi tr ca n c hon li ton b cho cc nh t bn
sau mi mt qu trnh sn xut, khi hng ho c bn xong .
T bn lu ng chu chuyn nhanh hn t bn c nh.

Cu 14: C s v ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin

v t bn kh bin
-T bn l gi tr mang li gi tr thng d bng cch bc lt lao ng lm thu.
Nu hiu theo ngha ny th t bn l mt phm tr lch s biu hin quan h sn xut
gia giai cp t bn v giai cp cng nhn lm thu.
- T bn bt bin, t bn kh bin
tin hnh sn xut, nh t bn ng tin ra mua t liu sn xut v sc lao
ng, ngha l to ra cc yu t ca qu trnh sn xut. Cc yu t ny c vai tr khc
nhau trong vic to ra gi tr thng d.
+ T bn bt bin l b phn t bn tn ti di hnh thc t liu sn xut (nh
xng, my mc, thit b, nguyn liu, nhin liu, vt liu ph) m gi tr ca n
c lao ng c th ca ngi cng nhn chuyn nguyn vn vo sn phm mi, tc
l gi tr khng thay i v lng trong qu trnh sn xut gi l t bn bt bin (c).
+ T bn kh bin l b phn t bn tn ti di hnh thc sc lao ng trong
qu trnh sn xut c s thay i v lng. S tng ln v lng do gi tr s dng
ca hng ho sc lao ng c tnh cht c bit khi c tiu dng th n to ra mt
lng gi tr mi ln hn gi tr ca bn thn n, k hiu l (v).
- C s v ngha ca vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh
bin
Vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin l cng lao v i
ca Mc. S phn chia ny vch r ngun gc thc s ca gi tr thng
d l do t bn kh bin to ra, cn t bn bt bin tuy khng phi l ngun gc
ca gi tr thng d nhng l iu kin cn thit khng th thiu c.
Nh vy, Mc ch ra vai tr khc nhau ca cc b phn t bn trong qu trnh
hnh thnh gi tr nh s phn chia ny.

Cu 15: Khng hong kinh t, bn cht v nguyn nhn

15.1. Khng hong kinh t
Nu nh trong sn xut hng ho gin n, vi s pht trin chc nng lm
phng tin thanh ton ca tin t lm xut hin kh nng n ra khng hong kinh
33

t, th n ch ngha t bn khi nn sn xut x hi ho cao , khng hong kinh t

l iu khng trnh khi.
T u th k XIX, s ra i ca i cng nghip c kh lm cho qu trnh sn
xut t bn ch ngha b nhng cuc khng hong lm gin on mt cch chu k.
Hnh thc u tin v ph bin trong nn sn xut t bn ch ngha l khng hong
sn xut "tha". Khi khng hong n ra hng ho khng tiu th c, sn xut b thu
hp, nhiu doanh nghip b v n, ph sn, th thuyn b tht nghip, th trng b ri
lon. Tnh trng tha hng ho khng phi l so vi nhu cu ca x hi, m l "tha"
so vi sc mua c hn ca qun chng lao ng. Trong lc khng hong tha ang n
ra, hng ho ang b ph hu th hng triu ngi lao ng li lm vo tnh trng i
kh v h khng c kh nng thanh ton.
15.2. Bn cht ca khng hong kinh t
Theo Mac, bn cht khng hong chnh l cc cuc khng hong tha, c biu
hin thnh nhiu hnh thi khc nhau thng qua cc loi th trng khc nhau.
- Th nht, l khng hong sn xut tha ca t bn cng nghip do s tc
nghn trong qu trnh lu thng hng ha ca t bn thng nghip. T bn y
c biu hin thnh nhng hng ha khng bn c.
- Th hai, l khng hong ti chnh tin t do s d tha cc loi giy t c
gi (t bn gi), biu hin trn cc sn giao dch chng khon v th trng ti chnh.
- Th ba l s d tha ca t bn tin t trong h thng ngn hng dn n cc
cuc khng hong tin t gia cc quc gia do s di chuyn ca cc dng vn lu
ng, iu ny gy nn s thiu tin th trng ny nhng tha tin th trng
khc (Friedman ch a ra s thiu tin ca th trng ny m khng a ra s tha
tin ca th trng khc).
- Th t, l s d tha ca tri phiu chnh ph bin nhng khon tin tit
kim cui cng ca ngi dn tr thnh t bn, cng nh tnh cht bt bnh ng trong
h thng thu hin nay. iu ny cho kt qu l mt cuc khng hong n cng (t
bn tp 1, quyn II, trang 301 v qu trnh tch ly t bn ch ngha).
Nh vy, khng hong kinh t trong ch ngha t bn l khng hong sn xut
hng ha tha, ngha l tha so vi sc mua c hn ca qun chng lao ng, ch
khng phi tha so vi nhu cu thc t ca x hi.
15.3. Nguyn nhn ca khng hong kinh t t bn ch ngha
Nguyn su xa bt ngun t chnh mu thun c bn ca ch ngha t bn. l
mu thun gia tnh cht v trnh x hi ha cao ca lc lng sn xut vi ch
chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut ch yu ca x hi.
Marx a ra cc mu thun ni ti ca chnh ch ngha t bn, l:
- Mu thun gia nn sn xut i k hoch ca t bn cng nghip v gii hn
th trng vi s gia nhp t do ca t bn thng nghip lm cho t sut li nhun
bnh qun gim dn.
- Mu thun gia ngun gc gi tr thng d c to ra t khu vc sn xut
nhng b tc ot qu nhiu do s pht trin ngy cng phnh to ca khu vc phi sn
xut (chng khon, bt ng sn).
- Mu thun gia tnh chuyn mn ha trong lao ng ca nn kinh t t bn ch
ngha vi c cu lao ng bt hp l.
34

- Mu thun do mt cn i gia tit kim, u t v tiu dng. u t v tiu

dng thng ln hn rt nhiu so vi tit kim khi tin c lun chuyn qua h thng
ngn hng, ng thi to nn gnh nng lm pht rt cao vo cc thi im nn kinh t
thng hoa nht, m mn cho mt s gia tng li sut t bin, dn n s bng n ca
khng hong.
Mu thun ny biu hin ra thnh cc mu thun sau:
Mu thun gia tnh t chc, tnh k hoch trong tng x nghip rt cht
ch v khoa hc vi khuynh hng t pht v chnh ph trong ton x hi.
Mu thun gia khuynh hng tch ly, m rng khng c gii hn ca t
bn vi sc mua ngy cng eo hp ca qun chng do b bn cng ho.
Mu thun i khng gia giai cp t sn v giai cp lao ng lm thu.
Cc gii php gii quyt khng hong ti chnh hin nay l:
- Mt l thu li li nhun siu ngch trong cc ngnh phi sn xut, a v mc li
nhun bnh qun ca cc ngnh sn xut v np li nhun siu ngch vo cc qu ca
nh nc v phc v an sinh x hi ().
- Hai l p dng mt h thng ngn hng thng nht, m bo mc cung ng tin t n
nh trong nn kinh t, m bo mc li sut chnh lch gia cc ngnh c t sut li
nhun khc nhau.
- Ba l kt hp qu trnh o to vi s pht trin ca lc lng sn xut vi khoa hc
k thut m bo cho c cu lao ng mc hp l, ph hp vi iu kin sn xut
ca tng quc gia nhng khng b chi phi bi th trng.

Cu 16: Nguyn nhn ra i, bn cht v c im, biu hin ch yu ca

ch ngha t bn c quyn
16.1. Nguyn nhn ra i ca CNTB-Q
Mt l: S pht trin ca lc lng sn xut di tc dng ca tin b KHKT,
lm xut hin nhng ngnh sn xut mi. Ngay t u n l nhng ngnh c trnh
tch t cao, l nhng x nghip ln i hi nhng hnh thc kinh t t chc mi.
Hai l: Cnh tranh t do. Mt mt buc cc nh TB phi ci tin k thut, tng
qui m tch ly. Mt khc, dn n nhiu doanh nghip nh, trnh k thut km,
hoc b cc i th mnh thn tnh, hoc phi lin kt vi nhau ng vng trong
cnh tranh. V vy xut hin mt s x nghip t bn ln nm a v thng tr mt
ngnh hay trong mt s ngnh cng nghip.
Ba l: Khng hong kinh t lm cho nhiu x nghip nh v va b ph sn. Mt
s sng st phi i mi k thut thot khi khng hong, do thc y qu trnh
tp trung sn xut. Tn dng TBCN m rng tr thnh n by mnh m thc y tp
trung sn xut.
Bn l: Nhng x nghip v cng ty ln c tim lc kinh t mnh m li tip tc
cnh tranh vi nhau ngy cng khc lit, kh phn thng bi, v th ny sinh xu hng
tha hip, t hnh thnh cc t chc c quyn.
16.2. Bn cht ca TBCN-Q
Xt v bn cht CNTB c quyn l mt nc thang pht trin mi ca CNTB.
35

CNTB c quyn l CNTB trong hu ht cc ngnh, cc lnh vc ca nn

kinh t tn ti cc t chc t bn c quyn v chng chi phi s pht trin ca ton
b nn kinh t.
Nu trong thi k ch ngha t bn cnh tranh t do, s phn ha gia cc nh t
bn cha thc s su sc nn quy lut thng tr ca thi k ny l quy lut li nhun
bnh qun, cn trong ch ngha t bn c quyn, quy lut thng tr l quy lut li
nhun c quyn.
S ra i ca CNTB c quyn vn khng lm thay i c bn cht ca
CNTB. Bn thn quy lut li nhun c quyn cng ch l mt hnh thi bin tng
ca quy lut gi tr thng d.
16.3. Biu hin ch yu ca ch ngha t bn c quyn
Tp trung sn xut v hnh thc c quyn mi.
S xut hin nhng cng ty c quyn xuyn quc gia bn cnh s pht trin
ca cc x nghip va v nh. Cc cng ty xuyn quc gia c vai tr ngy cng quan
trng trong nn kinh t ton cu.
S thay i trong cc hnh thc t chc v c ch thng tr ca t bn ti chnh.
Do s pht trin mnh m ca khoa hc v cng ngh, trong cc nc t bn ch
ngha pht trin xut hin nhiu ngnh kinh t mi. c bit l cc ngnh dch v
chim t trng ln trong GDP. Thch ng vi s bin i , hnh thc t chc v c
ch thng tr ca t bn ti chnh thay i. S thay i din ra ngay trong qu
trnh thm nhp vo nhau gia t bn ngn hng v t bn cng nghip. C ch th
trng ca t bn ti chnh cng bin i, c phiu mng gi nh c pht hnh rng
ri, khi lng c phiu tng , nhiu tng lp dn c mua c phiu.
S phn chia th gii gia cc cng quc vn tip tc di nhng hnh thc cnh
tranh v thng tr mi.
Tuy ch ngha thc dn c hon ton sp v ch ngha thc dn mi suy
yu, nhng cc cng quc t bn ch nfgha, khi ngm ngm, lc cng khai, vn
tranh ginh nhau phm vi nh hng bng cch thc hin" chin lc bin gii mm",
ra sc bnh trng "bin gii kinh t" rng hn bin gii a l, rng buc, chi phi
cc nc km pht trin t s l thuc v vn, cng ngh i n s ph thuc v chnh
tr vo cc cng quc.
Tm li: d c nh ng biu hin mi, CNTB ng i vn l CNTB c quyn.
Nhng biu hin mi ch l s pht trin nm c im ca ch ngha t bn c
quyn m Lnin vch ra t nhng nm u th k.
16.4. c im ca Ch ngha t bn c quyn
a. S tp trung sn xut v cc t chc c quyn:
Tch t v tp trung sn xut cao dn n hnh thnh cc t chc c quyn l
c trng kinh t c bn ca CN quc:
+ Khi bt u chuyn sang CNTB- Q th hnh thc thng tr l cng ty c phn.
Nhng lin minh c quyn ny u tin hnh thnh theo s lin kt ngang ( cng
ngnh) di hnh thc: Ccten, Xanhica, Trt.

36

+ Sau l s lin kt dc. S lin kt ny khng ch cc x nghip ln m c cc

Xanhica, Trt thuc cc ngnh khc nhau nhng c lin quan vi nhau v kinh t - k
thut dn n hnh thnh cc cng ty c quyn ln nh: Cngxoocxiom.
b. TB ti chnh v bn u s ti chnh:
- Song song vi qa trnh tch t v tp trung sn xut, th trong ngnh ngn hng
cng din ra mt qu trnh tng t. Hnh thnh cc t chc c quyn ngn hng.
- S ra i ca cc t chc c quyn ngn hng lm thay i vai tr ca ngn
hng:
+ T ch l trung gian trong vic thanh ton v tn dng, nay do nm c phn
ln t bn tin t trong x hi, ngn hng c quyn lc vn nng chi phi cc hot
ng kinh t x hi.
- S pht trin ca TB ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh c
quyn chi phi ton b h thng kinh t, chnh tr x hi ca x hi TB. chnh l
bn u s ti chnh.
c. Xut khu t bn:
- Xut khu hng ha l mang hng ha ra nc ngoi thc hin gi tr v gi tr
thng d.
- Xut khu t bn l xut khu gi tr ra nc ngoi (u t t bn ra nc ngoi)
nhm mc ch chim ot gi tr thng d cc nc nhp khu t bn .
d. S phn chia th gii v mt kinh t gia cc lin minh c quyn quc t
Vic xut khu TB tng ln v quy m v m rng phm vi tt yu dn n vic phn
chia th gii v mt kinh t, ngha l phn chia lnh vc u t TB, phn chia th
trng th gii gia cc t chc c quyn quc t vi nhau...
e. S phn chia th gii v mt lnh th gia cc cng quc quc
Li ch ca vic xut khu TB thc y cc cng quc TB i xm chim thuc
a, v trn th trng thuc a d dng loi tr c cc i th cnh tranh, d dng
nm c c quyn nguyn liu v th trng tiu th.
Nh vy: ch ngha quc l s kt hp gia yu cu vn ra v thng tr nc
ngoi ca t bn c quyn vi ng li xm lng ca nh nc.
Ch ngha quc l mt c trng ca ch ngha t bn c quyn biu hin trong
ng li xm lc nc ngoi, bin nhng nc ny thnh h thng thuc a ca
cc cng quc nhm p ng yu cu thu siu li nhun c quyn ca t bn c
quyn.

Cu 17: Nguyn nhn ra i, bn cht, biu hin ch yu ca ch ngha t

bn c quyn nh nc
17.1. Nguyn nhn ra i CNTB-QNN
Mt l: S pht trin ca LLSX dn n quy m ca nen kinh t ngy cng ln,
tnh cht x hi ho ca nn kinh t ngy cng cao i hi phi c s iu tit ca x
hi i vi sn xut v phn phi, mt k hoch ho tp trung t mt trung tm. Nh
nc phi dng cc cng c khc nhau can thip, iu tit nn kinh t.
37

Hai l: S pht trin ca phn cng lao ng x hi lm xut hin mt s

ngnh m cc t chc c quyn t bn t nhn khng th hoc khng mun kinh
doanh v u t ln, thu hi vn chm v t li nhun (nh nng lng, giao thng vn
ti, gio dc, nghin cu khoa hc c bn...). Nh nc t sn trong khi m nhim
kinh doanh nhng ngnh , to iu kin cho cc t chc c quyn t nhn kinh
doanh cc ngnh khc c li hn.
Ba l: s thng tr ca c quyn lm su sc thm s i khng giai cp gia
giai cp t sn v giai cp v sn, nhn dn lao ng. Nh nc phi c chnh sch
gii quyt nhng mu thun : Tr cp tht nghip, iu tit thu nhp quc dn, phat
trin phc li x hi.
Bn l: S tch t v tp trung t bn cao dn n mu thun gia cc t chc
c quyn vi nhau, mu thun gia t bn c quyn vi cc t chc kinh doanh va
v nh.tr nn gay gt cn c s iu tit, can thip ca nh nc.
Nm l: Cng vi xu th quc t ha i sng kinh t, s bnh trng ca cc t
chc lin minh c quyn quc t vp phi nhng hng ro quc gia dn tc v xung
t li ch gia cc i th trn th trng th gii. i hi c s iu tit cc quan h
chnh tr, kinh t quc t ca nh nc t sn. Nh nc t sn c vai tr quan trng
gii quyt cc quan h .
Ngoi ra, vic thi hnh ch ngha thc dn mi, cuc u tranh vi CNXH hin
thc v tc ng ca cch mng khoa hc- cng ngh, i hi c s can thip trc tip
ca nh nc vo i sng kinh t.
17.2. Bn cht ca CNTB-QNN
-Xt v bn cht CNTB c quyn nh nc vn l ch ngha t bn, chu s chi phi
ca quy lut gi tr thng d, mc d c nhiu thay i so vi ch ngha t bn thi
k canh tranh t do.
- CNTB c quyn nh nc l nc thang pht trin mi ca ch ngha t bn c
quyn, nhng nc vn cha thot khi ch ngha t bn c quyn.
- CNTB c quyn nh nc ch l mt nc thang mi so vi ch ngha t bn c
quyn thi k u.
c im ni bt ca CNTB c quyn nh nc l s can thip, s iu tit ca nh
nc v kinh t.
Nh vy CNTB c quyn nh nc khng phi l mt ch kinh t mi so vi
CNTB, li cng khng phi ch t bn mi so vi CNTB c quyn. CNTB c
quyn nh nc ch l CNTB c quyn c s can thip, iu tit ca nh nc v
kinh t, l s kt hp sc mnh ca t bn c quyn vi sc mnh ca nh nc v
kinh t.
17.3. Nhng biu hin ch yu ca CNTB c quyn nh nc
a. S kt hp v nhn s gia cc t chc c quyn v nh nc t sn:
- S kt hp v nhn s c thc hin
+ Thng qua cc ng phi t sn.
+ Thng qua cc hi ch x nghip:
* Cc i biu ca cc t chc c quyn tham giai vo b my nh nc
* Cc quan chc chnh ph c ci vo cc ban qun tr ca cc t chc c quyn.
b. S hnh thnh v pht trin ca s hu nh nc:
38

- CNTB c quyn nh nc thm nhp vo mi lnh vc ca i sng, nhng ni bt

nht l sc mnh ca sc quyn v nh nc kt hp vi nhau trong lnh vs kinh t;
C s ca nhng bin php c quyn nh nc trong kinh t l s thay i cc quan
h s hu:
* S hu nh nc tng ln.
* Quan h gia s hu nh nc v s hu c quyn c tng cng trong qu
trnh chu chuyn ca tng t bn x hi.
+ S hu nh nc c hnh thnh di nhng hnh thc:
* Xy dng doanh nghip nh nc bng vn ca ngn sch.
* Quc hu ha cc x nghip t nhn bng cch mua li
* Nh nc mua c phiu cu cc doanh nghip t nhn.
* M rng doanh nghip nh nc bng vn tch ly ca cc doanh nghip t
nhn .
c. S iu tit kinh t cua nh nc t sn:
- Nh nc t sn dung hp c 3 c ch: Th trng, c quyn t nhn v iu tit
ca nh nc nhm pht huy mt tch cc v hn ch mt tiu cc ca tng c ch.
Xt n cng v v bn cht, h thng iu tit phc v cho CNTB c quyn.

Cu 18: Mc tiu, ng lc v ni dung ca cch mng x hi ch ngha

Khi nim: Theo ngha rng th CMXHCN l cuc CM bao gm 2 thi k, l
cuc CM v ctr vi ni dung l thit lp NN chuyn chnh v sn, thi k tip theo
l ci to XH c v mi mt, xd XH mi XH CSCN m gon u l XH XHCN.
18.1. Mc tiu ca CM XHCN
Mc tiu ca cch mng x hi ch ngha l gii phong x hi, gii phng con
ngi, l mc tiu cao c mang tnh nhn vn, nhn o su sc. Vic thc hin
mc tiu gn lin vi tng giai on ca cch mng x hi ch ngha.
- Mc tiu trong giai on th nht ca CMXHCN l ginh ly chnh quyn v tay
cng nhn v nhn dn lao ng.
- Mc tiu trong giai on th hai ca CMXHCN l xa b ch nhi ngi bc
lottj ngi, gii phng x hi, gii phng con ngi, a li cuc sng m no
hnhphucs cho ton dan; v khi xa b c tnh trng ngi bc lt ngi th tnh
trng an tc ny bc lt dn tc khc cng s b xa b.
18.2. Ni dung ca CM XHCN
CM XHCN l cuc CM c ni dung ton din trn tt c cc lnh vc i sng x
hi
Trn lnh vc chnh tr:
Ni dung c bn ca CM XHCN trn lnh vc chnh tr l a qun chng nhn
dn lao ng t a v n l, lm thu, b bc lt tr thnh ngi lm ch nh nc,
lm ch x hi. Mun thc hin c ni dung , giai cp cng nhn cng vi nhn
dn lao ng di s lnh o ca CS phi dng bo lc CM p tan b my nh
39

nc ca giai cp TS, nh C.Mc ng ghen ni: Giai cp VS mi nc trc ht

phi ginh ly chnh quyn, phi t vn ln thnh giai cp dn tc
Bc tip theo l giai cp cng nhn phi xy dng mt nn dn ch rng ri cho
nhn dn, m bo cho nhn dn lao ng thc hin y quyn lm ch v chnh
tr, tham gia vo cng vic qun l x hi, qun l nh nc, lm cho nh nc thc s
l ca dn, do dn v v dn
Trn lnh vc kinh t
Ni dung ca CM XHCN trn lnh vc kinh t trc ht phi thay i v tr, vai
tr ca ngi lao ng i vi TLSX. Xa b ch chim hu t nhn t TBCN v
TLSX, xc lp ch s hu XHCN v TLSX di nhng hnh thc thch hp; thc
hin nhng bin php cn thit gn ngi lao ng vi TLSX. Sau phi ci to nn
SX c, lc hu thnh nn SX ln XHCN c cng nghip hin i, nng nghip hin
i, khoa hc k thut tin tin nng cao nng sut lao ng, nhm tng bc ci
thin i sng nhn dn v to ra nhng c s vt cht k thut cho CNXH. Trn c s
, CNXH thc hin nguyn tc lm theo nng lc, hng theo lao ng.
Trn lnh vc vn ha, t tng
CM XHCN to nn s bin i cn bn trong phng thc v ni dung sinh hot
tinh thn ca XH theo hng tin b. Trn c s k tha v nng cao cc gi tr vn
ha truyn thng ca dn tc, thc hin vic tip thu cc gi tr vn ha tin tin ca
thi i thc hin vic gii phng nhng ngi lao ng v mt tinh thn thng qua
vic xy dng tng bc th gii quan v nhn sinh quan cng sn, xy dng nn vn
ha mi v con ngi mi XHCN. V vy, trong Tuyn ngn ca CS, Mc v ng
ghen ch r: CM cng sn CN l s on tuyt trit nht vi nhng quan h s
hu k tha ca qu kh; khng c g ng ngc nhin khi thy rng trong tin trnh
pht trin ca n, n on tuyt mt cch trit nht vi nhng t tng k tha ca
qu kh
Cc ni dung trn din ra ng thi v c quan h mt thit, tc ng, thc y
ln nhau a n s thnh cng ca CM XHCN.
18.3. ng lc ca cch mng x hi ch ngha
Cch mng x hi ch ngha vi mc ch gii phng giai cp cng nhn v nhn
dn lao ng ra khi tnh trng p bc bc lt. Do vy, n thu ht s tham gia ng
o ca giai cp cng nhn va tng lp nhn dn lao ng, to thnh nhng ng lc
to ln ca cch mng.
Trc ht, i vi giai cp cng nhn: Giai cp cng nhn thng qua i tin
phong ca n l ng cng sn, l ng lc c bn, quan trng nht, bi l, giai cp
cng nhn c vai tr quan trong trong lnh vc kinh t, sn xut ra nhiu ca ci vt
cht lm giu cho x hi. Mt khc, giai cp cng nhn ra mc tiu gii phng nhn
dn lao ng khi p bc, bt cng, ngho nn, lc hu c cc tng lp nhn dn
hng ng. Do vy, giai cp cng nhn v chnh ng ca n nh l u tu thc y
c con tu cch mng chuyn ng i v ch.
Th hai, i vi giai cp nng dn: Giai cp nng dn l ng lc quan trng
ca cch mng x hi ch ngha v giai cp nng dn c nhiu li ch c bn thng
nht vi li ch ca giai cp cng nhn, l lc lng x hi to ln, ng o trong dn
40

c, c kh nng cch mng to ln. Trong mi giai on ca cch mng, khng th

thiu vai tr ca giai cp nng dn.
Trong qu trnh xy dng ch ngha x hi, giai cp nng dn l lc lng quan
trng trong s pht trin kinh t ca t nc, ng thi l lc lng to ln bo v
vng chc thnh qu ca CMXHCN, l iu kin m bo s lnh o ca ng, l c
s xy dng chnh quyn nh nc vng mnh.
Th ba, i vi tng lp tr thc: Tr thc ng vai tr quan trng trong
CMXHCN, c bit l trong s nghip xy dng CHXN. V.I Lnin tng khng nh
: Khng c tr thc khng th CNXH. V rng, tr thc l nhng ngi c cng lao
chm sc sc khe cho nhn dn, pht trin dn tr, o to ngun nhn lc cho t
nc; tham gia xy dng ng li ca ng, chnh sch ca nh nc, a n vo
trong qun chng nhn dn. c bit l trong thi i ngy nay, khi khoa hc, k thut
v cng ngh hin i pht trin th vai tr ng lc lng lnh o cch mng v h
khng i biu cho bt k mt phng thc sn xut no; khng c h t tng c
lp. Tr thc phc v cho giai cp th mang thc h ca giai cp . Tr thc di
ch ngha x hi mang thc h ca giai cp cng nhn.

Cu 19: Nhng thnh tu, gii hn v xu hng vn ng ca ch ngha t

bn trong giai on hin nay
19.1. Nhng thnh tu ch ngha t bn t c trong s vn ng y mu
thun
Trong qu trnh pht trin, nu cha xt n hu qu nghim trng gy ra i
vi loi ngi, th ch ngha t bn vn c nhng mt tch cc i vi sn xut. l:
- Thc hin x hi ha sn xut.
Qu trnh x hi ha sn xut biu hin s pht trin phn cng lao ng x
hi, hp tc lao ng, tp trung ha, lin hip ho sn xut... lm cho cc qu trnh sn
xut phn tn c lin kt vo mt h thng sn xut, mt qu trnh sn xut x hi.
- Pht trin lc lng sn xut, tng nng sut lao ng x hi. Di s tc
ng ca quy lut gi tr thng d v cc quy lut kinh t khc ca c ch th trng,
mt mt, giai cp t sn tng cng bc lt, lm giu nhanh chng; mt khc, nhng
nhn t c tc ng mnh m thc y pht trin lc lng sn xut, tin b khoa
hc - cng ngh v tng nng sut lao ng x hi.
- Chuyn sn xut nh thnh sn xut ln hin i.
Qu trnh pht trin ca ch ngha t bn lm cho lc lng sn xut pht trin
mnh m: k thut c kh thay k thut th cng lc hu, ri t c kh chuyn dn sang
t ng ho, tin hc ho, cng ngh hin i. ng thi nn sn xut cng c x hi
ha ngy cng cao, c s iu tit thng nht. chnh l qu trnh chuyn nn sn
xut nh thnh nn sn xut ln hin i.
19.2. Gii hn v hu qu ch ngha t bn gy ra
Bn cnh mt tch cc ni trn, ch ngha t bn cng ng trc nhng gii hn
m n khng th vt qua.
41

Gii hn lch s ca ch ngha t bn bt ngun t mu thun kinh t c bn ca

ch ngha t bn: mu thun gia tnh cht v trnh x hi ha cao ca lc lng
sn xut vi ch chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut. Mc d
ch ngha t bn ngy nay c s iu chnh nht nh trong nhng hnh thc quan
h s hu, qun l v phn phi nhng vn khng th khc phc c mu thun
khch quan ny.
Mu thun c bn ni trn biu hin ra thnh nhng mu thun c th sau
y:
Mt l, mu thun gia t bn v lao ng: s phn cc giu - ngho v tnh
trng bt cng x hi tng ln chng t bn cht bc lt gi tr thng d vn tn ti, d
c biu hin di nhng hnh thc tinh vi hn.
Hai l, mu thun gia cc dn tc thuc a v ph thuc vi ch ngha
quc. Ngy nay, mu thun ny ang chuyn thnh mu thun gia cc nc chm
pht trin b l thuc vi nhng nc quc.
Ba l, mu thun gia cc nc t bn ch ngha vi nhau, ch yu l gia ba
trung tm kinh t, chnh tr hng u ca th gii t bn, gia cc tp on t bn
xuyn quc gia. Mu thun ny c phn du i trong thi k cn tn ti s i u gia
hai h thng th gii t bn ch ngha v x hi ch ngha, nay c chiu hng din
bin phc tp. Mt mt, s pht trin ca xu hng quc t ho i sng kinh t v i
hi ca cch mng khoa hc v cng ngh khin cc nc phi lin kt vi nhau.
Bn l, mu thun gia ch ngha t bn v ch ngha x hi. Mu thun ny l
mu thun xuyn sut thi i qu ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gii.
Ch x hi ch ngha Lin X v ng u sp khin ch ngha x hi tm
thi lm vo thoi tro, nhng bn cht thi i khng h thay i. Do mu thun
gia ch ngha t bn v ch ngha x hi vn tn ti mt cch khch quan.
19.3. Xu hng vn ng ca ch ngha t bn
Ch ngha t bn trong qu trnh pht trin ca n, mt mt thc y lc
lng sn xut pht trin rt mnh m, to ra c s vt cht - k thut ca nn sn xut
ln hin i; mt khc lm cho mu thun c bn ca n - mu thun gia tnh cht x
hi ha ngy cng cao ca lc lng sn xut vi tnh cht chim hu t nhn t bn
ch ngha v t liu sn xut thm gay gt.
Ngy nay, ch ngha t bn hin i ang nm u th v vn, khoa hc, cng
ngh, th trng, ang c kh nng thch nghi v pht trin trong chng mc nht nh;
ch ngha t bn cng buc phi thc hin mt s iu chnh gii hn v quan h
sn xut, trong khun kh ca ch ngha t bn, song khng th khc phc ni nhng
mu thun vn c ca n, khng th vt qu gii hn lch s ca n.
Mt khc, cc quc gia c lp ngy cng tng cng cuc u tranh t la
chn v quyt nh con ng pht trin tin b ca mnh. Ch ngha x hi trn th
gii, t nhng bi hc thnh cng v tht bi cng nh t kht vng v s thc tnh
ca cc dn tc, c iu kin v kh nng to ra bc pht trin mi. V vy, sm hay
mun ch ngha t bn cng s b thay th bng mt ch mi, cao hn - x hi cng
sn ch ngha m giai on thp l ch ngha x hi.

42

43