RECURSOS II

¾A AUGA
¾A AGRICULTURA
¾A GANDERIA
¾OS RECURSOS FORESTAIS
¾A PESCA
¾A ACUICULTURA
¾A sobreexplotacion dos acuíferos esta producindo a súa desecación.
¾A extración masiva da auga dos cursos altera seriamente o balance hídrico.
¾O crecemento demográfico ameaza en converter a este recurso en algo escasa.
¾A eficiencia na utilización do recurso auga e aproximadamente do 40%.
¾Compre realizar un política de xestión sostible da auga antes de que sexa tarde.
Balance de cunca:
P= ET + ES + V

Se P> ET + ES
aumentan as
reservas de
auga da cunca

Se P < ET+ ES,

diminúen as
reservas de auga
da cunca
USOS CONSUNTIVOS: USOS DA AUGA USOS NON CONSUTIVOS
so se poden usar unha vez Permiten a reutilización

AGRÍCOLA INDUSTRIAL URBANO ENERXÉTICOS OCIO ECOLÓXICOS

Rego Materia prima Fogar Navegación

Hidráulica Pesca Caudal ecolóxico
Refrixerante Comercio
Depósito de verquidos Servizos Piscinas
Limpeza públicos
Transporte

NIVEL MUNDIAL ESPAÑA

Caudal mínimo que

permita a conservación
dos ecosistemas fluviais
(caudais de
conxervación)
Normalmente o 10%
EXEMPLIFICACIÓN PARA UNHA CUNCA: DISTRIBUCIÓN DO USO
 A XESTIÓN SOSTIBLE DA AUGA
MEDIDAS DE AFORRO SOLUCIÓNS TÉCNICAS

REDUCCION DO CONSUMO AGRICOLA

REDUCCION DO CONSUMO NA INDUSTRIA
TRANSVASAMENTOS
REDUCCION DO CONSUMO DOMESTICO
DESALGADO
REDUCCION DO CONSUMO URBANO
O desenvolvemento sostible, fronte a escaseza do recurso auga en
grandes partes do planeta, esixe dar prioridade as medidas de
aforro fronte as solucións técnicas
 MEDIDAS DE AFORRO NO CONSUMO EN XERAL
NA AGRICULTURA
NA INDUSTRIA Evitación das
perdas
Reutilización da auga na industria Melloras técnicas
nas conducións

Sistemas de rego

DOMESTICO Incentivos fiscais

URBANO
Paisaxismo xerofílico

Aforro no fogar

Medidas
Reutilización da agua residual educativas Política tarifaria
 SOLUCIÓNS TÉCNICAS

DESALGADO
¾Alto gasto enerxético
¾Efecto contaminante da salmoira
¾Impactos estéticos
TRANSVASAMENTOS
¾Perdas por evaporación
¾Impactos sobre os ecosistemas
fluviais
¾Afectación dos procesos
sedimentarios nas desembocaduras
Medidas técnicas: o desalgado
PROCEDEMENTOS TÉRMICOS:

EVAPORACIÓN DE MÚLTIPLE EFECTO

EVAPORACIÓN MULTIETAPA
COMPRESIÓN POR VAPOR

Baséanse na evaporación da auga e

posterior condensación en auga doce

FILTRACIÓN CON MEMBRANAS:

ÓSMOSE INVERSA
ELECTRODIÁLESE

Utilízanse membranas que filtran a auga

IMPACTOS

¾Supoñen un gasto enerxético

¾O efecto contaminante da
salmoira
¾Indubidable impacto estético
 DESALGADO POR PROCEDEMENTOS TÉRMICOS

MSF:
EVAPORACIÓN
MULTIEPATA

COMPRESIÓN DE VAPOR
A ÓSMOSE INVERSA DESALGADO POR MEMBRANAS

ELECTRODIALISE
 SOLUCIÓNS TÉCNICAS: TRANSVASES
Producen unha grande perda de auga por evaporación e perdas nas conducións
e asemade producen fortes impactos ecolóxicos nos ecosistemas das ribeiras e
nas desembocaduras

ZONAS EXCEDENTARIAS:
Zona Norte: abastece as
cidades do norte a a Cataluña

ZONAS EQUILIBRADAS:
Oeste peninsular

ZONAS DEFICITARIAS: O Teixo transvasa grandes cantidades de auga

A Mancha, Levante e ata as cuncas do Xúcar, Segura e Sur,
oriente de Andalucía abastecendo ás zonas deicitarias
 O DEBATE DO P.H.N

O aprobado polo goberno do P.P. deseñaba un

transvase desde as cuncas do norte, no Ebro ata as
cuncas deficitarias do levante: Xúcar, Segura e Sur
Moi fortemente criticada polos grupos ecoloxistas e
os grupos da esquerda debido a que:
¾Non se baseaba nun estudo serio sobre as
necesidades hidrolóxicas do país
¾Carecía de estudos de impactos de avaliación
ambiental
¾Serios impactos sobre os ecosistemas
fluviais e o delta do Ebro

O PHN foi retirado polo goberno socialista e substituído por un novo plan que se baseaba
no aforro no consumo, na reutilización da auga e na construcións de numerosas
desalgadoras en todo o litoral levantino.
 A xestión da
auga en España

¾A lei fundamental na xestión hídrica corresponde a Lei das augas aprobadas polas Cortes
¾A acción de goberno faise desde o ministerio de medio ambiente do estado e das
consellerías de medio ambiente das comunidades autónomas.
¾Existe o consello nacional do auga que e un órgano consultivo
¾Existen 10 organismo de cunca (antes confederación hidrográfica).
¾A cunca do norte vaise a desdobrar aparecendo a cunca do Miño e Limia con sede en
Ourense
 A XESTIÓN HIDROGRÁFICA EN GALICIA

Na actualidade Galicia, a
través do organismo Augas
de Galicia xestiona os
cauces dos ríos de cuncas
exclusivamente galegas,
mentres que os Sil e o
Limia son xestionadas pola
Confedración hidrográfica
do Norte

A recente creación da Confederación Hidrográfica Galega, cuxa sé será Ourense,

permitirá a Xunta de Galicia xestionar todas as cuncas dos ríos galegos que xa
xestionaba, e integrar a xestión da nova cunca do Sil e o Limia recentemente
segregada da cunca do norte, que pasará a chamarse Cantábrica
 XESTIÓN SOSTIBLE DAS CUNCAS

9Realizar estudos previos para coñecer a demanda real de auga na nosa

sociedade.
9Dar prioridades as medidas que supoñan a mellora na eficiencia ou o aforro
fronte as medidas de tipo técnico como transvasamentos ou plantas de
desalagado.
9Tarifar o consumo de xeito realista, valorando o custe real da auga e
desincentivando o dilapido.
9Actuacións sobre os cursos superficiais: encamiñadas a facilitar a
circulación da auga evitando estancamentos e perdas por evaporación.
Inclúen a recuperación de pendentes eliminando aterrazamentos, a
revexetación mediante a creación de bosques de ribeira que incrementen a
retención da auga e canalizacións para evitar enchentes e avenidas.
9Control da explotación dos acuíferos.- Cómpre exercer un control rigoroso
nos procesos de explotación dos acuíferos para evitar a sobreexplotación e a
salinización.
9Se a sobreexplotación ten chegado a niveis irreversibles, proceder a
procesos de recheo con auga transvasada se o terreo presenta
características de permeabilidade axeitadas.
USOS DO RECURSOS BIOLÓXICOS
SOLO
Os recursos biolóxicos son aqueles que teñen a súa orixe na
biosfera: a agricultura, a gandería, os recursos forestais, a pesca e o
marisqueo. Todos eles son potencialmente renovables. Agás a pesca
e o marisqueo, teñen unha forte dependencia do solo

Agrícolas: normalmente son os máis fértiles e desenvolvidos. Distinguimos

segundo a utilización de regos os cultivos de secaño e os de regadío. (60%)

Forestais: son solos de certa calidade . Nestes solos a

intervención humana é menor.(32%)

Praderías (uso gandeiro): adoitan ser solos con menor

grao de desenvolvemento e con elevado contido en auga

Solos improdutivos. Son pouco desenvolvidos ou moi

degradados nos que non existe vexetación. Tamén
solos dedicados a asentamentos humanos a instalación
de zonas industriais ou de vías de comunicación /4%)

Solos para o ocio : nos últimos tempos medran os

espazos naturais dedicados ao ocio o u lecer, a
realización de actividades deportivas e de contacto coa
natureza, o turismo ecolóxico

Reservas de biodiversidade:. : (LICS), (ZEPAS), Humidais

Ramsar, Parques Nacionais, Parques Nturais, Reservas..
 TIPOS
DE
AGRICULTURA
Polo impacto ambiental dos
produtos que utiliza e o
consumo de auga, o
desenvolvemento sostible
aposta polos métodos da
agricultura tradicional

• AGRICULTURA TRADICIONAL • AGRICULTURA INTENSIVA

¾ Policultivos
¾ Rotacións e barbeitos
¾ Sistemas de rega tradicional
¾ Maquinaria rudimentaria
¾ Fertilizantes de orixe animal
¾ Utilización de especies ou
razas autóctonas
Revolucion verde
¾ Monocultivo
¾ Sistemas de rega con auga de
acuíferos o a través de canles
¾ Forte utilización da maquinaria
agrícola
¾ Uso masivo de praguicidas
¾ Fertilizantes de orixe química
¾ Utilización de especies
melloradas
 Novas tecnoloxías na agricultura
INVERNADOIROS CULTIVOS HIDROPÓNICOS

CULTIVOS TRANSXÉNICOS

AGRICULTURA ECOLÓXICA
 IMPACTOS DA AGRICULTURA
• ALTO CONSUMO DE AUGA:
¾ Desecación de acuíferos
¾ Esgotamento dos encoros

• CONTAMINACIÓN DO SOLO E DAS

AGUAS CON FERTILIZANTES:
¾ Impurezas
¾ Eutrofización das augas

• CONTAMINACIÓN COS
PRAGUICIDAS
¾ Toxicidad de amplo espectro
¾ Biomagnificación
¾ Forte estabilidade

• CONTRIBUCIÓN AO EFECTO
INVERNADOIRO:
¾ Deforestación
¾ Emisión de N2O
¾ Emisión de CH4
 O CONTROL INTEGRADO DE PRAGAS

Control biolóxico:
¾Depredadores naturais
¾Individuos estériles Rotacións

Pesticidas de
orixe biolóxica

Policultivos
 BASES PARA UNHA AGRICULTURA SOSTIBLE
• Que prime a conservación do solo e a economía da auga sobre a
produtividade, o que implica que as terras non se considerarán industrias.
• Que se tomen as medidas adecuadas para a preservación da
biodiversidade.
• Cultivar preferentemente plantas adaptadas ó clima de cada rexión. Desta
forma, foméntase a conservación do solo e o aforro de auga.
• Aforra-la auga utilizada para a rega mediante a implantación de técnicas
de aforro, como a rega por goteo.
• Redución dos custos ocultos xerados polo uso de combustibles fósiles e
substituílos, na medida do posible, por outros renovables e menos
contaminantes e aumenta-la eficiencia no uso dos mesmos.
• Evitar a xeración de contaminación e residuos a unha velocidade superior
á capacidade de asimilación dos sumidoiros terrestres (auga, aire e solo)
e favorecer a súa reciclaxe.
• Fomentar os cultivos mixtos (nos que se intercalan árbores con plantas
anuais; por exemplo, aciñeiras e trigo) ou os policultivos (pequenas
parcelas de cultivos variados), combinados con gandería familiar no lugar
de monocultivos.
• Utilizar fertilizantes orgánicos (como esterco ou desperdicios de cultivos)
en lugar de químicos; intercalar leguminosas con outras colleitas, xa que
enriquecen o solo en nitróxeno.
• Utilizar tódalas medidas posibles para loitar contra a erosión
• Controlar as pragas mediante controles biolóxicos e non mediante
produtos químicos
 A gandería tradicional
Pequenas explotacións

O gando aliméntase ao
aire libre e dos produtos
do campo

Utilízase a forza bruta dos

animais, e os seus
estercos como abono

As veces coa cría do gando

ceibe no monte

Outras veces relacionada

coa transumancia

Xeito de gandería
respectuoso co medio
ambiente
 A gandería intensiva
Caracterizada polo alto grao de estabulación, alto número de individuos en grandes naves,
e alimentación mediante pensos compostos
IMPACTOS
¾Contaminación das augas cos xurros dos
estercos (nitroxenados), e os produtos de
limpeza (fosfatados)
¾Eutrofización
¾Contribución do CH4 ao efecto invernadoiro
RISCOS
¾Fácil transmisión das enfermidades
infecto-contaxiosas
¾Enfermidades asociadas ao uso de
pensos de orixe animal (Vacas tolas)
¾Perigo para a saúde humna do uso de
hormonas para o engorde
 O BOSQUE EN ESPAÑA

BOSQUE
AUTÓCTONO

BOSQUE BOSQUE
ATLÁNTICO MEDITERRÁNEO

BOSQUE DE
REPOBOACIÓN

PIÑEIRAIS EUCALIPTAIS
 O bosque atlántico caducifolio

CARBALLEIRAS SOUTOS BIDUEIRAIS DEVESAS DE FAIAS

AS ESPECIES DO BOSQUE MEDITERRÁNEO

ENCIÑERIAS (Quercus ilex) SOBREIRAS (Quercus suber)

A ocupación da superficie forestal galega
Monte baixo

¾Brezais
¾Toxais e xestais

Bosque autóctono

¾Bosque atlántico
¾Bosque mediterráneo

Bosque de repoboación

¾Piñeirais
¾Eucaliptais
O MONTE BAIXO GALEGO
Corresponden a zonas deforestadas na
antigüidade, hoxe degradadas, non
explotadas, e nas que só é posible a
reforestación con especies poucos
esixentes, ou a utilización cinexética

BREZAIS
Ocupan espazo máis TOXAIS E XESTAIS
ampro, e estan Normalmente mesturados
formados basicamente coas uces e queirogas, ou
por especies pouco tamén formando parte do
esixentes como uces, sotobosque dos piñeirais
carpazas e queirugas.
 AS ESPECIES DO BOSQUE ATLÁNTICO
Faias de
terreos
calcarios Castiñeiros

Os bidueiros
Os carballos de casca
(os máis branca
comúns) e os
cerquiños
(rebolos)
 O bosque mediterráneo
Máis aclarado que o atlántico e con especies dominantes de follas coriaceas,
xeralmente perennes. No sotobosco especies aromáticas como romeu, tomillo e xara

Bosque aclarado de enciñeiras Bosque de sobreiras

Bosque de enciñeiras
nas fortes pendentes
do val do Sil
 O bosque de ribeira
AMIEIROS FREIXOS

SALGUEIROS
 BOSQUE DE REPOBACIÓN
Desde a aparición das primeiras poboacións humanas hai 4 milenios
comeza o retroceso do monte autóctono galego deforestado para
conseguir terreos de cultivo. Logo viñeron as talas masivas para
conseguir madeira, para os estaleiros, como fonte de enerxía nas
ferrerías, e finalmente para procura da terra de agricultura intensiva. O
retroceso do monte chegará ata mediados do século XIX.

Na metade do século XIX comeza a repoboación forestal co chamado

piñeiro do país (Pinus pinaster), que presenta unha moi boa adaptación
ás características do país e que é hoxe a especie arbórea máis
abundantes de Galicia

Posteriormente vanse implantado novas especies de piñeiros como o

Piñeiro de monterrei e o Piñeiro silvestre e o Piñeiro marítimo

A mediados de século XX
introdúcese na Galicia Costeira
o Eucalipto debido á forte
demanda das industrias
papeleiras cuxa propagación é
facilitada polos incendios
forestais
 Mato e

ribeira
Bo arbores
sq
ue
m Piñeiro do pais
Casti ix
ñeiro to
Piñeiros manso,
americano,
silvestre...
Carballo
Cerquiño
Piñeiro do
pais e
ecualipto Eucalipto
 OS BENEFICIOS DO BOSQUE

¾ Filtran a auga das precipitacións, coa

correspondente diminución da escorrenta (o
que favorece a creación e desenvolvemento
do solo).
¾ As raíces suxeitan o solo contribuíndo a súa
protección ante a erosión.
¾ Realizan unha acción preventiva diante das
catástrofes naturais evitando os
desprendementos e derrubamentos das
ladeiras.
¾ Diminúe o efecto das inundacións ao diminuír
a velocidade da auga.
¾ Subministra vapor de auga a atmosfera por
medio da evapotranspiración, co que facilita a
creación dun ambiente húmido con influencias
climáticas moi positivas.
¾ Son sumidoiros de dióxido de carbono.
¾ Ademais as follas e polas constitúen a
principal fonte de humus do solo.
¾ Albergan e soportan a biodiversidade.
¾ Proporciona a humanidade unha serie de
recursos como madeira, leña, carbón e tamén
pasta de papel, medicamentos, aceites, gomas
, resinas, froitos, materias téxtiles e forraxe.
¾ Ademais, hoxe en día estase a utilizar o
sotobosque como fonte enerxética para as
centrais de biomasa.
A XESTIÓN SOSTIBLE DO BOSQUE
¾ Protexer os bosques con plans de
ordenación do territorio e medidas de
proteción que consideren aos bosques
patrimonio da humanidade impedindo a
súa tala para convertelos en terreos de
uso agrícola ou de urbanización.
¾ Desenvolver políticas de prevención de
incendios forestais e procurar a
repoboación das zonas queimadas con
especies autóctonas.
¾ Controlar as tales de tal xeito que se
fagan a un ritmo inferior á taxa de
renovación
¾ Evitar a substitución do bosque
autóctono por especies de repoboación
que ás veces producen procesos
irreversibles de degradación do solo, e
son máis vulnerables ante pragas e
incendios.
¾ Aumentar a eficiencia da industria
madeireira aforrando esta materia prima.
¾ Diminuír o uso de papel e favorecer o
seu reciclado.
¾ Buscar usos alternativos ao bosque que
non esixan talas: ocio e lecer, produtos
medicinais, alimentos, etc.
¾ Repoboar con especies de alto
rendemento terras degradadas,
marxinais o excesivamente explotadas.
 O DEBATE DA REPOBOACIÓN FORESTAL
INCOVENIENTES DO BOSQUE DE REPOBOACIÓN
• Crecemento rápido e alto requirimento en auga
e nutrientes o que produce un empobrecemento
rápido do solo.
• Crea un sotobosque moi empobrecido.
• Máis pobre en biodiversidade
• Favorece a erosión do solo permitindo asomos
de rochas nais.
• As súas follas conteñen aceites de acción
antiséptica alterando o proceso de degradación
de materia orgánica e de humificación.
• Carácter acidificante e por iso degradante.
• Carácter pirofito, que lle permite ocupar
inmediatamente os terreos recen queimados
desprazando a calquera outra especies
AVANTAXAS
• Especies menos esixentes e
por iso as únicas capaces de
medrar en medios con pouco
desenvolvemento do solo
• Rapidez do seu crecemento no
hábitat galego dado o seu
carácter de arbore perenne que
lle permite medrar en todas as
estacións do ano, o que lle
confire alta rendibilidade no
curto prazo.
• Gran utilidade para a industria
de taboleiros e de papel, do
forte demanda na actualidade

DAQUELA, A REPOBOACIÓN FORSTAL...........

¾Debe facerse en terreos mal desenvolvidos ou degradados onde a instalación de
especies máis esixentes semella imposible
¾Debe evitarse en determinados terreos máis fértiles e desenvolvido onde a súa
capacidade desecante e acidificante podería favorecer a degradación do solo, e onde
semella máis apropiado a repoboación con especies frondosas.
¾Cómpre un control axeitado da súa expansión en especial nos lugares onde ,
favorecido polos incendio, ten acadado case o carácter de praga.
¾En todo caso, e por razóns de tipos ambiental e tamén económicas, debe potenciarse a
recuperación en todos os lugares que sexa posible o bosque autóctono galego.
 INCENDIOS FORESTAIS

Acumulación do material
sedimentario con impactos en
ribeiras e desembocaduras

Graves danos no solo, da Aumento da erosión por escorrenta.

microflora e desaparición Contaminación por sólidos de augas
das raíces. doces e do litoral

Desaparición da biodiversidade

Colonización dos terreos

queimados por especies
pirofitas Impactos estéticos Contaminación por fumes e cinzas
No verán do 2006 os montes galegos foron devastados
por unha vaga de lumes
No outono do 2006, tras un verano no que os montes galegos foron devastados
por unha vaga de lumes, un grande número de bancos de marisco desapareceron
afogados baixo metros de lodos e cinzas arrastrados pola escorrenta que
multiplicou o seu efecto devastador a non ser retida ou freada pola vexetación
Tamén os restos de troncos queimados se depositaron sobre as
bancos estragando a tempada navideña aos mariscadores
 A loita contra os incendios

Limpeza dos camiños forestais

para facilitar o acceso ás Política de repoboación que limite a
brigadas antiincendios implantación de especies que
facilitan a transmisión dos incendios.

Facer rendible ao monte,

favorecendo a defensa
cidadá da riqueza
forestal. (Por exemplo:
centrais de biomasa que
queiman a biomasa da
limpeza do monte) Sistema de vixiancia, control e Medidas educativas e de
apagamento dos incendios concienciación cívica
 RECURSOS MARIÑOS
FITOPLANCTO E ESPECIES
ZOOPLANCTO PELÁXICAS

ESPECIES
DEMERSAIS

ESPECIES
ESPECIES
ABISAIS
BENTÓNICAS
 FITOPLANCTO E ZOOPLANCTO

FITOPLANCTO: os produtores
dos ecosistemas acuáticos ZOOPLANCTO: os consumidores priamrios
 PEIXES
ESPECIES PELÁXICAS
ESPECIES DEMERSAIS

Sardiña
Bacallau
Rodaballo

Anchoa
Pescada
Raia

Atún

ESPECIES
ABISAIS

Xarda
 MOLUSCOS E CRUSTÁCEOS
MOLUSCOS
CRUSTÁCEOS

KRILL
 A orixe da sobrepesca
• Desenvolvementos dos REDES DE DERIVA
sistemas de localización de
bancos: sonar, radar, gps,
etc.
• Aumento da potencia, do
tonelaxe e da velocidade
dos barcos
• Introdución das artes de
pesca de extración masiva:
palangres quilométricos e
redes de deriva

ARRASTRE DE FONDO

PALANGRES QUILOMÉTRICOS
A xestión sostible da pesca: instrumentos legais
• Lei do mar (ONU)coa introdución das ZEE
• Establecemento das cotas de pesca
• Establecemento de vedas
• Establecemento de paradas biolóxicas
• Lexislación propia dos estados (tamaños de malla, artes
legais, etc.)
 Acuicultura

Cultivos suspendidos (bateas) Parques Cultivos sobrelevados

Gaiolas flotantes
Piscifactorías Piscifactorías
Nursery Engorde en Hatcheríe
 As mareas vermellas
Son proliferacións de algas unicelulares microscópicas
(dinoflaxelados). Ás veces producen un cambio na
coloración da superficie do mar que pode tomar distintos
matices: amarelo, laranxa, vermello...

Os organismos responsables das mareas

vermellas, son os dinoflaxelados capaces
de sintetizar potentes biotoxinas: a PSP
(Paralizante) e a DSP (Diarreica).
Acumúlanse nos mexillóns e nas ostras.

Os controis de toxicidade dos mexillóns teñen lugar

mediante bioensaios realizados con ratos. O proceso
consiste en inxectar nos roedores a parte do mexillóns
susceptible de estar contaminada. Agárdanse24 horas e
se neste tempo o rato non morre nin experimenta un
comportamento estraño considérase que non hai
perigo
SITUACIÓN DE MAREA VERMELLA EN DECEMBRO DO 2005